---

[97]

[Vol . 4. No. 13. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, OCTOBER 5, 1895. No. 13.

Mo Chuairt Shamhraidh.

Cha ’n eil teagamh nach biodh Port Hood an diugh ’na bhaile mor, mur biodh nach eil acarsaid a’s fhiach ann. ’Se ’n acarsaid as fhearr a th’ air an taobh a tuath dhe’n eilean, ach faodar a radh nach eil am fearr ann. ’Nuair a dh’ éireas stoirm air a mhuir, ’se an aon àite fasgaidh a’s fiach a gheobh na soithichean air a chladach uile, agus ’nuair a thig i gu bhi gle gharbh, ’s fheudar dhaibh Eilean an Smithich a thoirt orra. Tha ’n t-eilean sin a mach ’sa stigh mu mhile bho ’n chladach, agus tha mu choig theaghlaich fhichead a fuireach air. Tha e gu math àrd os ceann an uisge, agus ’nuair a bhios a ghaoth a séideadh o’n àirde tuath, théid na soithichean air an taobh a deas dhe ’n eilean; ’nuair a bhios i o’n deas theid iad a tuath air, agus ma bhios i o’n ear no o’n iar, theid iad an iar no an ear air an eilean, Tha aca mar sin ri bhi deanamh falach-fead air a ghaoith mar a’s fhearr is urrainn daibh gus am bi an stoirm seachad. Cha robh Port Hood gun acarsaid an toiseach idir. ’Nuair thainig daoine dh’ fhuireach ann bha an t-eilean air a cheangal ri tir le banca gainmhich, agus bha sin a’ cumail a mach na fairge, agus a deanamh fasgadh mor do’n acarraid o’n ghaoith a tuath. Tha daoine beò an diugh a chunnaic sin mar sin, agus a choisich air talamh tioram dh’ ionnsuidh an eilean, agus a chunnaic an deigh sin a bhearna rinn an t-uisg’ ann cho beag ’s gu’m faodte lionadh le lòd no dha cartach de chloich. Ach, nach beag gliocais a bhuilicheadh air mac an duine! Fhad ’sa bha ’m banca gainmhich ud ann, bha aig na h-iasgairean ri dhol a mach air taobh deas an eilean, agus an sin tionndadh gu tuath far an robh na h-àiteachan iasgaich a b’ fhearr. Bha aca mar sin ri astar àireamh mhiltean a dheanamh a bharrachd air na bhiodh aca ri dheanamh mur biodh am banc’ ud ann, agus bha iad a caoidh gu mor e bhi ’san rathad orra. Ach bliadhna dhe ne bliadhnaichean chaidh soitheach an àm stoirme a chur air tir air a bhanca, agus bhrist i air; fhuair a mhuir ruith troimhe, agus a lion beagan us beagan, mar a dh’ ith an cat an sgadan, shluig i suas e gus am bheil an diugh uisge domhain far an robh e, anns am faod na soithichean a’s motha seòladh gu sàbhailte. Tha am baile mar sin air fhàgail gun fhasgadh o stoirm, agus tha sin ga chumail o fhàs. Tha anacothrom eile aig muinntir a bhaile, se sin cion uisge; tha aca ri ’n cuid uisge tharuinn astar mor; cha ’n eil fuaran no tobar anns a bhail’ idir.

MABOU.

Air ar tilleadh dhachaidh ghabh sinn rathad eile, rathad a thug sinn faisg air Drochaid Mhabou. Gheobh air sealladh briagha air Mabou air fad bhar bruthaich a tha ri tearnadh mu’n ruigear e, ach ach cha ’n fheuch mi ri innse mu dheobhain, ach gu ’n abair mi gur a sealladh briagha th’ann ri amharc air, an amhuinn ’na lùban cama a ruith sios gu Beul na h-Acarsaid, agus lochan mora uisge an sid ’san so ri ’taobh, cuid dhiubh, bha mo charaid ag innse dhomh, cho domhain ’s gu ’n saoileadh duine nach robh grùnnd aca idir; Ceap Mabou m’ar coinneamh ag éiridh suas cho árd ’s cho gruamach, s’e mar gu’m b’eadh a sealltuinn-sios air an talamh iosal aig nach eil an cothrom a th’aige-san air an saoghal mor a tha mu’n cuairt dhaibh fhaicinn. Tha beinn a leantuinn bho’n Cheap sin a h-uile ceum gus an ruigear Beinn-an-t- Salainn aig Baighe Hogamah agus tha i air a cheann so a’ cumail na gaoithe tuath o Mhabou ’s a’ deanamh àite blàth, seasgair dheth; ’sann am Mabou a gheobhair na tuathanaich cho beairteach ’sa tha ’san duthaich. Tha baile beag aig Drochaid Mhabou, grunnan laghach de thaighean ’s de stòraichean air an cruinneachadh cho faisg air an drochaid ’s is urrainn daibh a dhol. Ged tha ’n amhuinn mor agus domhainn gu leòr ann an àiteachan, tha i gle thana ann an àiteachan eile, agus ’se soitheach gle bheag a gheobh a stigh dh’ ionnsuidh na drochaid. Tha mi ’n dùil gu bheil bàta smùide a’ tighinn a stigh uair no dha ’san t-seachdain fad an t-samhraidh. Cha robh ùine againn air a dhol dh’ ionnsuidh na drochaid ach thaghail sinn aig an tigh-chaothaich a tha mu leth-mhile taobh Phort Hood dhith. Bha ’n tigh so air a chur suas le siarrachd Inbhirnis o chionn ceithir no còig a bhliadhnaichean. Bha aca roimhe sin ris na daoine rachadh as an rian, no bha as an rian gu nàdarra a chur gu Halifax, agus bha e glé chosgail dhaibh an cumail an sin. Tha nise chuid mhor dhiubh aca anns an tigh so, agus tha e tighinn moran na’s saoire dhaibh, agus cha ’n eil teagamh nach eil e na’s fhearr dha na daoine bochda iad fhéin. Thatar ’gan gabhail a stigh á siorrachdan Victoria us Richmond cuideachd. Fhuair sinn gabhail ruinn gu caoimhneil, agus thug Mr. Domhnullach, am fear-gleidhidh sinn troimh ’n tigh air fad. Tha ’n tigh a réir mo bharail-sa gle chomhurtail, agus air chumail ann an deagh òrdugh; tha muinntir Inbhirnis ri ’m moladh airson a bhi toirt aire cho math dhaibh san do nach d’thug am Freasdal comas air an aire thoirt dhaibh féin. An deigh dhuinn a bhi tacan a sealltuinn mu’n cuairt, thug sinn ar n-aghaidh air an tigh. Rinn sinn céilidh bheag aig an Taillear Pheutan, agus as a sin chum sinn direach dhachaidh, a’ ruigheachd mu dhorcha na h-oidhche.

Cha robh mi aig an tigh an deigh sin ach dha no tri lathaichean, ’s cha d’ rinn mi siubhal sam bith ach air feadh nan coimhearsnach, ’s cha bhiodh e gu mor fheum a bhi ’g innse mu dheobhain sin do dhaoine th’air taobh eile ’n t-saoghail Mu aon uair deug Di-ciaduin chuireadh an acuinn air an làir ghlas, beothach gasda, toilichte, agus an deigh dhomh beannachd fhàgail ac’ uile, dh’ fhalbh mi fhéin ’s Domhnall Bàn mo bhràthair. Rainig sinn Orangedale gun dad a dh’ éiridh dhuinn ach beagan fliuchaidh fhaighinn; dh’ fhàg esan mi an sin, agus thug an t-each-iaruinn leis mi ’gam chur air mo chasan ann an Sidni mu leth-uair an deigh naodh an oidhche sin fhéin. Bha mo Chuairt Shamhraidh seachad.

---

[98]

[Vol . 4. No. 13. p. 2]

COMHRADH

EADAR CUAIRTEAR NAN GLEANN AGUS EACHANN TIRISDEACH.

CUAIRTEAR, —Gu-m meal thu do bhiorraid, ’Eachainn!

EACHANN.— ’Ni ’n ad, le’r cead? an sgùlag gun sgoinn, ’s mi tha seachd sgìth dh’i— an t-aon chòmhdach-cinn a’s miosa chaidh riamh air duine, cha-n urrainn mi mo cheann a leagail air leabaidh no air uirigh, air tom no réidhlean leatha. Cha b’ ionnan ’s a’ bhoineid ghorm—cho blàth, sheasgair, cheanalta mu m’ cheann ’s ged bu churrachd-oidhcha ’bh’ innte; dh’ fhaodadh duine a pasgadh fodha no r’a thaobh, seach a bhi ’g altrum na biorraid so mar naoidhean air glùn dnine anns gach àite ’n suidh e. Tubaist oirre! nach fhaic sibh an comharadh a dh’ fhàg i air mo bhathais, mar gu-m biodh mo cheann air a chearcall uchdarach a thilgeadh; ach nach e so an latha gaillionnach, gailbheach? Ubh, ubh! ’s e ’n cur ’s an cathadh e— ’s fhad o’n a chunnaic mi a leithid air là Fhéill-Brìde.

CUAIR. —Tha sin nàdurra, ’Eachainn, an sneachda geal ’an àm dùdlachd a’gheamhraidh.

EACH. —Tha ’n geamhradh seachad; ach sneachda geal! ’eudail ’s a ghràidh, cha b’ ann ’s a’ bhaile-mhòr a chìte e—ach an sneachd’ odhar, lachdunn; agus cha-n aithne dhomh ni a’s gràinde na sneachda salach. Cha b’ ionann ’s mo shneachda glan, cho àillidh gheal ri ite na faoilinn, a’ boillsgeadh ’s a’ dèarrsadh ri gathaibh na gréine, mar gu-m biodh cur ’us cathadh ann de na daoimeanan, no de’n chriostal a bu loinnearaiche, ’s a bu cheutaiche.

CUAIR. —Ro mhaith, ’Eachainn! Cha b’ urrainn Donnachadh Bàn nan òran labhairt na b’ fhéarr—ach ge dona sneachda ’s a’ bhaile mhòr is seachd uairean na’s mios’ e ’s a’ Ghàidhealtachd. Tha Ghàidhealtachd maith na’s leòir fhad ’s a dh’ fhuireas a’ Chuthag innte; ach an latha dh’ fhàgas ise i ’s e ’m baile-mòr a’s fhéarr.

EACH. —A’ Chuthag! An òinseach bhochd; gu dearbh ma’s ann uaipe-se tha sibh a’ dol a tharruing ’ur gliocas ’s mithich an Cuairtear a chur ’an làimh eile. A’ Chuthag, an trusdar! nach do shuidh riamh leth-uair an uaireadair air an aon tom.

CUAIR. —Ma ta, ’Eachainn, ’s coma leam fhéin a’ Ghaidhealtachd ’an àm a’ gheamhraidh; ’s fuar, mi-thaitneach i ’n àm gaillinn shneachda mar tha ann an diugh fhéin—air am folach o’n t-saoghal mhòr; air an tachdadh le toit—gun sùgradh, gun mheadhail—a’ bhean, mo thruaighe! a’ snìomh air a’ chuibhil le crònan brònach—an duine a’ miananaich, ’s a’ casadaich, ’s a’ tachas a’ chinn—na pàisdean a’ trusadh bhioran—an t-uircean a’ sgreadail—an gamhainn caisionn a’ geumnaich aig ceann an tighe—na leanaban, an cù, ’s an cat a’ strì cò a’s dlùithe gheibh do’n ghealbhan, ’s b’ e sin an droch theine—a’ phoit bhuntàta crochta thairis air leth an latha, gun uiread agus balg-séididh, ach an gille bàn agus Seònaid ’g a shéideadh, agus pluc gach aon diubh mar phluic piobaire. Coma leam e!

EACH. —Am bheil sibh réidh? Air m’ fhocal is sibh a leig ruith do ’r teangaidh; cha’n ìoghnadh leam ach sibhse—ach éisdibh rium, cha-n fhaca mi riamh ann am baile-mòr, ’s cha-n fhaic, àm cho subhach, shuilbhearra, chridheil, ’s a chunnaic mi ’s a’ Ghàidhealtachd ’an àm gaillinn agus sneachda. Mo chreach! is mise ’chunnaic sin—tha arbrachd fearas-chuideachd, ’us sùgraidh, ’us eòlais, ’us caoimhneis a’ dol air aghaidh ’s a Ghàidhealtachd ’an àm a’ gheamhraidh na ’an àm a’ chéitein fhéin.

CUAIR. —Fhalbh, fhalbh? ’Eachainn, tog dheth.

EACH. —Cha tog mi dheth— ’s mi nach tog. Am na gaillinn! sinn agaibh am a chridhealais—hùg air na sùisdean! na sgalagan a’ cur dhiubh—na cailean a’ crathadh an fhodar ’s a’ deanamh nam boitean—na buachaillean le sìoman connlaich mar chrios m’ an timchioll, cuaille ’mòr bata ’n an làimh, eallach de sguaban beaga, tioram air an druim, an crodh seasg a’ geumnaich ’n an déigh ’s iad ’g an saodachadh gu fasgadh, na h-eich a’ greasad dhachaidh, na mucan a’ sgriachail le sop ’n an craos a ruith do ’n chrò, na h-eòin bheaga, bhuidhe, bhòidheach, sgaoth air muin sgaoithe ’g itealaich mu na dorsan, ’s na balachain le ridil ’s le gaoisnean ag iarraidh an rìbeadh. ’S ann an sin a tha ’m fire, faire! ’h-uile aon ’n a chabhaig ’s am feasgar a’ tighinn. Ach ciod so a thachair? Na balachain ’n an ruith ’s iad a sgàineadh le gàireachdaich—Alastair mòr an déigh dol fodha ann an cuithe shneachda, ’s iad ’g a shlaodadh as, agus gach madadh ’s a’ bhaile ’s an tathunnaich timchioll air. Ach cò eile ’chì sinn a’ tighinn le ’abhagan beaga ’n a dhéigh, a’ feadaireachd ’s a’ gearradh leum—Ailein nan òran! Faic mar tha ’n òigridh ’g a fhàilteachadh—cò ’dhiùltadh dha cuid na h-oidhche?— ’S an uair a thigeadh an t-anmoch b’ iad sin a’ chòisridh chridheil, shunndach! Cha b’ e ’n crùban bochd mar a th’ agaibh ’an so ’am mullach tighe—Eirionnaich ’s an dara ceann, ’s fiabhrus ’s a’ cheann eile. Agus b’ e sin an gealbhan cridheil—na caorain chruadha, thioram o chùil na mòine—na maidean caoin’ a’ spreadhadh gu cridheil—a’ ghreideal air an t-slabhraidh—na breacagan eòrna ’g am fuine le farum sùrdail—crùisgein ’an sud ’s ’an so—am buachaille mòr a’ cur chearcall air a’ chuaich bhleodhain—an sgalag a’ deanamh sgùlaig—am buachaille beag a’ deanamh camain—na cuibhlean a’ falbh le srann fhonnmhor—Ailein nan òran a’ cur dheth—a’ phoit chabhrach a plubartaich air an teine. Na cluinneam sibh a’ ruith sìos na Gàidhealtachd. A righ! cha b’ ionann ’s am baile-mòr, a tha maith na’s leòir fhad ’s a sheas an t-slàinte agus comas cosnaidh; ach an latha dh’fhalbhas sin, tha ’n t-uisge air a thoirt o’n mhuileann, ’s cha bhi bleith no rath. O! gleadhraich a’ bhaile-mhòir so, agus toit a’ bhaile-mhòir so, agus a’ chabhag—a h-uile aon ’n a ruith ’s ’n a dheann-ruith, mar gu-m biodh iad uile air tòir bean-ghlùine! Ach innsibh dhomh ciod a tha ’dol air aghart a thaobh imrich do dh’ America.

CUAIR. —Tha anabarr dhaoine ’dol thairis do Chanada, ’s do chéarnan eile ann an America mu Thuath, air am bonn fhéin; ’s cha-n eagal doibh ma ghleidheas iad an slàinte. Tha iadsan a chaidh thairis a’ deanamh gu gasda; ach cha-n ’eil an naidheachd á Australia cho maith ’s a bu mhiann leam.

EACH.— ’S mi tha ’g a chreidsinn. Cha do theò mo chridhe riamh ris an àite sin fhein. Bha tuilleadh ’s a’ chòir air a ràdh as a leth. Cha b’ urrainn dhoibh-san a bha ’dol ann soirbheachadh—a h-uile fear nach deanadh gu maith aig an tigh—gach sleomair air nach robh rath ’n a dhùthaich fhéin, a b’ urrainn fead a dheanamh. Cò ach esan! Ar leis gu-n robh Australia air a chruthachadh air a shon san. Feadhainn nach do chuir boinne falluis diubh riamh ’n an dùthaich fhéin, mur d’ rinn iad e a’

---

[99]

[Vol . 4. No. 13. p. 3]

dannsadh ’s a camanachd—spagluinnich amaideach nach crathadh ultach feòir ris a’ ghréin gun làimhnean leathraich orra. Ach coma cò dhiubh, tha iad ag ràdh riumsa gu-n d’ thàinig an spagluinneachd so gu làr—gu-m faicear leth-dusan de na fleasgaich sin ’n an suidhe taobh an tuim, le aon spàin eatorra—a’ cadal ’s a’ phreas, gun dad ach craicionn coin thairis orra— ’s a’ falbh cas-ruisgte air feadh nam monaidhean mòra. Cha b’ urrainn na b’ fhèarr tachairt. Australia! tìr an àigh, anns am beireadh, ma’s fìor, caora leth-dusan uan ’s a’ bhliadhna, agus anns an tilgeadh i a rùsg ’an ceann gach ràithe. Cha-n ’eil fhios agam nach cuala mi gu-m biodh uain aig na muilt fhèin ann! Ciod an naidheachd a tha as?

CUAIR. —Tha gu-n do bhrist luchd an fhortain mhòir—gu-m bheil na caoraich a chost a dhà ’s a trì ’phuinnd Shasunnach ’n uair chaidh an ceannach, a nis air chrùn! Ach thig e uaith so fhathast.

EACH. —Air m’ fhocal, ’s e so an t-àm do luchd an airgid dol a nunn, ’n uair ’tha ’n spréidh cho saor. Ach na-n leigeadh daoine an spagluinn dhiubh aig an tigh, agus an làmh a chur ris gach ni a thig ’s an rathad, mar is éigin doibh a dheanamh an sud, cha b’ eagal nach fhaigheadh iad air an aghart ’s an dùthaich so fhéin, gun dol thairis; oir is fhada o na chuala mi gu-m bheil “adhaircean fada air crodh caillte;” agus mar an ceudna, “am fear a bhios gòrach ’s a’ bhaile bhos, gu-m bi e gòrach ’s a’ bhaile ud thall.”

CUAIR.— ’Eachainn, am faca tu an simileir mòr a tha shuas bràigh’ a’ bhaile, a tha sè ceud troidh na’s àirde na amar na h-aibhne, agus còig ceud gu leth o’n ghrunnd?

EACH.— ’S mi ’chunnaic, ’s b’e sin an simileir mór da rìreadh. Tha e cho àrd ri tigh anns am biodh trì fichead lobhta, no, mar a their iad ’s a’ Bheurlastory .Cha chreid iad mi ann an Tirithe. Cha-n ’eil ach dà chlàrach, nostory ,ann an tigh a’ Bhàillidh, agus a dhà gu leth ann an tigh a’ mhinisteir; agus a’ bhéist shimileir so trì ficheadstory ,agus deich troidhean air àird’ anns gach aon diubh!

CUAIR. —An deach’ thu suas gu ’mhullach?

EACH.— ’N e mise! Cha deachaidh ’s cha téid; ach chunnaic mi ’ur càirdean Eòghan Og agus Rob Ruadh a’ dol suas leis a’ chlachair mhòr, Mac-an-t- saoir, ann an creathaill iaruinn, mar gu-m biodh iad gu bhi air an crochadh. ’N uair a thill na gillean, cò ach iadsan! a chearta cho bòsdail, moiteil, ’s ged a bhiodh iad air tilleadh o’n dinneir a ghabhail le bodach na gealaich! “Saoil thu, ’Eachainn,” ars’ iadsan, “nach d’òl sinne gloine uisge-bheatha sè ceud troidh os ceann an t-ssoghail so!” “ ’S ann agaibh,” ars mise “tha ’chulaidh-bhòsd. Gun teagamh sgrìobhar so air ur lic ’an deigh ’ur bais, mar chuimhneachan air ’ur gaisgealachd?” Na bumalairean! bha mise air mullach Beinn-Nibheis, ceithir mile troidh air airde. Cruach an aigh! ’s cha b’ e simileir mor an t-salachair, a bhios ’an latha no dha a’ sgeith ’s a brùchdadh a mach sùith ’us gràinealachd a thachdadh Criosduidhean? Ach cha do chuir e iongantas air bith orm na firionnaich a dhol suas; achladies !le ’n cinn ghogaideach—iadsan a’ dìreadh ’s a’ chreathaill iaruinn a dh’amharc an t-saoghail! ’S mi nach pòsadh a h-aon diubh. Mo nàire! bu chòir do mhnathan a bhi banail, malda. Chunnaic mi Màiri mhor nighean Eachainn a’ streap ’suas gu bàrr croinn ann an Sgairinnis aon uair, ’s cha do bhlàthaich mo chridhe riamh tuilleadh rithe. Ach ’s éigin domh falbh. Mòran taing dhuibh air son ’ur deadh sheanachais. Slàn leibh!

Comhairle.

Ma’s math leat srian a chur ri d’ anmiannan, agus an spionadh às am bun, thoir sùil an drasta ’s a rithist a stigh air do chridhe; thoir fo-near ceannfàth do smaointean, agus ciod a th’ air d’ aire; ciod a rinn thu, agus ciamar a rinn thu e; ciod a ni thu ’s an ùine ri tighinn, agus ciamar. Faodhaidh tu so a dhianamh an àm gnothuch a ghabhail os laimh, agus an àm sgur dh’ e, no ceann-fìnid a chur air; an àm buairidh, no, ma dh’ éireas dhut tuiteam am fàillinn, no an uair a chuirear lrioblaid ort Faodaidh tu so a dhianamh ad ònrachd no am measg cuideachda.

Sgeul air Tigeir.

’N uair a ghlacair an tigeir ’na chuilein òg, gabhaidh e calldachadh, agus anns na h-Innsean, bi’dh e gu tric ri fhaicinn ann an taighean nan daoine mora mar phiatan; ach is piatan cunnartach e. Tha sgeul air innse mu dhuin’ -uasal anns an dùthaich sin a chaidh glé fhaisg air a bheatha chall le tigeir callda a rinn e fhéin a thogail. Bha e ’na shuidhe aon fheasgar a muigh faisg air dorus a’ bhùtha, a leughadh leobhair. Bha an tigeir na shuidhe ri taobh na cathrach aige, agus thòisich e air imlich cùl a làimhe. Cha robh ’n duin’ -uasal a’ leughadh fada ’nuair a chual’ e dranndan aig an tigeir thug air sealltuinn an taobh a bha e, agus gu de b’ oillteile leis na a làmh fhaicinn làn fala! Thuig e gu h-ealamh gu robh nàdar fiadhaich an tigeir air beothachadh, agus na’n tàirnneadh e ’làmh air falbh bhuaithe gu’n leumadh e air ’s gu ’n reubadh e as a chéil’ e. Gu freasdalach, chunnaic e aon d’a sheirbheisich astar beag air falbh, agus ghlaodh e ris gunna fhaighinn agus an tigeir a mharbhadh air a bhad. An sin shuidh e gu balbh, sàmhach far an robh e, a’ leigeil leis an tigeir an fhuil imlich bhar a laimhe air a shocair; ach faodar a bhi cinnteach gu robh e faireachadh na h-ùine glé fhada. Ach rinn an seirbheiseach gach cabhag a b’ urrainn da, thainig e gu fàillidh air cùl an tigeir, chuir e ’n gunna ri shùil agus chuir e ’n urchair troimh ’n chridhe aige. Bha beatha ’n duine air a shàbhaladh, agus faodaidh sinn a bhi cinnteach nach do chum e piatan tigeir riamh tuilleadh.

Ged is mor a ghearain a bhios aig daoin’ air fuachd a gheamhraidh anns an dùthaich so, tha e air a dhearbhadh gu soilleir gur h-ìad na dùthchannan fuara moran a’s falaine na na dùthchannan tetha. De dhùthchannan na Roinn-Eòrpa, ’seNorwayagusSwedenna dha anns am faide beatha an t-sluaigh, ri ’n gabhail thar a chéile, agus ’s iad an da dhùthaich cho fada tuath ’s cho fuar ’sa th’ innte uile.

Tha sluagh na h-Eadailt a pàigheadh barrachd cise air sluagh dùthaich sam bith eile th’ air an t-saoghal. As a h-uile dolair a tha teachd a stigh dhaibh tha da shent air fhichead aca ri phàigheadh ann an cisean.

Is glic nach meallar, ach cha ghlic a mheallar tric.

Is geal an cùnradh a thig fad as.

---

[100]

[Vol . 4. No. 13. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OCTOBER 5, 1895.

Bidh sinn toilichte aig gach àm innse d’ ar luchd leughaidh mu na bhios a’ tachairt air feadh na dùthcha; bhitheamaid glé dheònach a bhi cluinntinn o chàirdean cha’n ann a mhain as an dùthaich so fhein ach as gach cearna dhe’n t-saoghal, a’ toirt iomradh air na bhios a’ dol air adhart ’nam measg. Tha toil aig a MHAC-TALLA bhi ’na phaipear-naigheachd do na Gàidheil, agus ma ni iad gach cuideachadh a’s urrainn daibh leis, theid aige air a thoil a chur an gniomh. Tha sinn cinnteach nach eil gin d’ ar luchd-leughaidh nach dean toileachadh ri bhi faicinn litrichean as gach cearna dhe’n t-saoghal, ’s tha sinn an dòchas gu’n dean iadsan a bha sgriobhadh ugainn roimhe so lantuinn air an deagh obair, agus gu’n tig feadhain ùra ’gan cuideachadh. Tha ar caraid Urramach, “Iain,” do ’m bheil sinn fo chomain mhòr cheana, a’ gealltuinn na bhios na chomas a dheanamh g’ ar cuideachadh air a’ gheamhradh so tha romhainn. Tha dòchas againn, eadar na théid againn fhéin air a dheanamh, agus na ni ar càirdean ’g ar cuideachadh, gu’m bi am MAC-TALLA an deigh so na phaipear na’s fhearr na bha e riamh.

Cha mhor nach eilColoradogu h-iomlan air a chòmhdach le brat sneachda; cha’n fhacas a leithid anns an stàit riamh roimhe. Tha ’n sneachda eadar ochd òirlich us ceithir òirlich dheug a dhoimhnead.

Is fhearr am bonnach beag leis a bueannachd na ’m bonnach mor leid a mhollachd.

Iadsan a Phaigh.

Ceit R. Dhomhnullach, Catalone
Eoseph Moireastan, Marsh Lake
Caipt. Raonull Domhnullach, Sidni Tuath
Iain Drummond, Bras d’Or Mor
D. J. Mac-Philip, L ’ Archeneque
Niall Mac-Gilleain, Fourchu
An t-Urr. D. Siosal, Sagart Bhroad Cove
Iain H. Domhnullach, Sidni
Ruairi Mac Coinnich, Sidni (50c)
Michael S. Mac Neill, Gleann Bharra
Domhnull Mac Leoid, New Harris
Uilleam Mac Aoidh, Bras d’Or Beag
Eiric Nic Aidh, Beinn a Mharmoir
Uisdean Mac Leoid, Gabarus
Domhnull Ros, Forest Glen
Stephen Mac Neill, P. M. Cobh a Bheaveir
Caitriona Chaimbeul, Plaister
Fear a’ Phosta. Salem Road
An t-Urr. A. Mac Coinnich, Meinn Victoria
Alasdair Steele, Meinn Chaledonia
Iain E. Mac Leoid, Ingonish
Bean A. ’Ic Eachuinn, Port Hood
D. Mac ’Ille-mhaoil, Amhuinn Dhennis
Alasdair Domhnullach, Mabou (25c)
Anna Nic Pharlain, South Cove, (50c)
Iain Rothach, Rudha Mharsden, N . Zealand
Alasdair Kempt, Waipu , N. Zealand
Iain Mac Fhionghain Allt-a- Bhàillidh, N. S.
An t-Urr. Seumas Friseal, St . Andrews
An t-Urr. D. M. Mac Eamuinn, Antigonish
Aonghas Mac Cuaig, Cnoc na h-Eaglais, Ont
D. R. Mac Cuaig, Cnoc na h-Eaglais, Ont
Domhnull Mac Gillebhràth, Cnoc na h-Eaglais, Ont
D. Mac Fhearghais, Penetanguishene , Ont
Alasdair Mac Eallair, Penetanguishene , Ont
Padruig Crawford, Oldfield , Ont.
Iain Mac Fhearghais. Port Arthur, Ont.
Fearchar Deòra, Dunbheagain, (30c)
Bean Lachuinn ’Ic Fhionghain, Brooklyn , P. E. I., ( $3 .00)
An t-Urr. C. Caimbeul, Strathalba, P. E. I.
Murcha Mac Laomuinn, Springton , P. E. I.
Niall Domhnullach, Brebhig, Barra
Seumas Mac Neill. Baile-nam-bodach, Barra
Padruig Camshron, Cladach an Iar Africa.

Aicheadh na caillich air an sgillin—nach e sgillin a bh’ ann idir ach da bhonn-a- sia.

Tha mòran anns an t-saoghal a tha ’smaointean gu faod iad a dhol air an aghaidh anns an olc ma théid aca air ainm a thoirt air an olc nach robh air roimhe. Am fear air an robhas a’ fàgail gu ’n do ghoid e caora, thuirt e nach e ’goid a rinn e idir, ach gur ann a thug e leis i. Tha mòran de’n mhuinntir a tha ’gan gluasad fhéin gu mi-iomchuidh anns an t-saogal an duil gur còir an leth-sgeul a ghabhail ma their iad gur e gòraiche na h-òige, agus buaidh sheana bheachdan agus sheana chleachdaidhean na dùthcha a tha toirt orra bhith ’deanamh an uilc Feumar a chumail a ghnath air chuimhne gu bheil an t-olc ’na olc ciod sam bith ainm a bbeirear air.

Cuir do mhuinghin ’san talamh, cha d’fhàg e falamh riamh thu.

A’ Choisir Chiuil—Orain Ghailig.

Tha ’n leabhar ciùil Gàilig so air a chur a mach ’na thri pàirtean. Tha 62 de dh’ òrain bhinn, bhlasda nan Gàidheal ann, seann òrain agus òrain ùra; 21 oran ’sa cheud Phairt, 21 ’san darra Pàirt, agus 20 ’san treas Pàirt. Tha ’n ceòl, (Tenor , Alto, Soprano,agusBass) ann mu choinneamh gach òrain. Tha sinn air son àireamh mhor de na leabhraichean so a thoirt seachad dhaibh-san a gheobh luchd-gabhail ùr do’n MHAC-TALLA. Tha fhios againn gu bhail moran ann a chuireadh ’ga iarraidh nam biodh cuid-egin ann a ghabhadh an t-airgead bhnatha ’sa chuireadh air adhart e. Cuiridh sinn aon Phàirt, de’n Choisir-chiùil gu neach sam bith a chuireas ugainn ainm agus dolair aon fhear-gabhail ùr, agus cuiridh sinn na tri Pàirtean gu neach sam bith a chuireas ugainn da ainm ur agus da dholair.

SGEUL EACHUINN

Bha, mi ’dol sios an t-sràid an oidhche roimhe, ’s mi an cabhaig mhòir gus litir a chur air falbh. Ach cho mòr ’s ga robh ’chabhag, cha b’ urrainn domh ach stad ’nuair a chunnaic mi solus boillsgeach, dealrach, air mo làimh dheis. Stad mi; agus chunnaic mi an sin uinneag mhor, bhriagha, luma-làn de dh’ uaireadairean, de dh’ fhàineachan, ’s de sheudan dhe gach seòrsa bu luachmhoire na chéile. Chuir e nàdar de dh’ ioghnadh orm nach fhaca mi ’n stòr so riamh roimhe, agus chuir mi cheisd ri fear a bha ’dol seachad, “Cò tha cumail ’san àite so? ’S fheudar nach eil ùine mhor o’n chaidh fhosgladh.” “Tha sin ceart,’ ars esan, “cha’n eil ach beagan us seachdain o’n dh’ fhosgail e mach. ’S e

RHODES & GANNON

a tha cumail an so.” “An e sin,” arsa mise, “Rhodes a bha còmhla ri Guzzwell a thri bliadhna ’n t-samhraidh so?” “ ’Se,” ars esan, “a cheart duine. Am b’ aithne dhuibh e?” “S ann dhomh a b’ aithne,” arsa mise, “agus cha bu droch eòlas a bh’ agam air idir.” Cha d’ fhuirich am fear eile ris a chorr aig an àm, ’s cha ’n abair mi-fhin an còrr an dràsda, ach tha mise ’g ràdh riut, an ath uair a thig mi dh’ an bhaile, cha bhi mo sporan cho falamh ’sa bha e ’n oidhche ud, agus tha duil agam taghal air. Tha uaireadair a dhith orm, agus ma dh’ fhaoidte rud no dha eile, agus cha rachainn seachad air air son rud sam bith. Chòrd e ro mhath rium ’n uai a bha mi déileadh ris roimhe.

---

[101]

[Vol . 4. No. 13. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

ThaWigginsag radh gu’n d’ thainig an stoirm aige mar a gheall e. Thegamh gu’n d’ thainig, ach cha’n fhaca duine ach e fhéin i. Bha i ri tighinn air an t-seachdamh latha deug dhe’n mhios. An d’ fhairich gin de luchd-leughaidh a MHAC-TALLA i.

Tha Sidni Tuath a birudhinn air obair-uisge chur air adhart ’sa bhaile. Tha coinneamh gu bhi aca air an 17 latha dhe’n mhios so air son an gnothuch a chur an darna taobh. Mar tha ’m baile ’n dràsda, cha ’n eil e glé shàbhailte ma thig teine ’na rathad.

Tha sinn duilich a chluinntinn gu bheil a dha dhe na mèinnean guail air an dùnadh suas, gun fhios cuin a theid car oibreach a dheanamh annta rithist, Meinn Chaledonia agus Meinn Bhridgeport. Cha ’n eil sin ach bochd dhaibhsan a bha deanamh am beòlaind annta.

Bha Tòmas Payne, am fear a ghoid am bathar a stòr ann am Baddeck, aig cùirt air an t-seachdain s’a chaidh, agus fhuair e tri bliadhna dhe ’n taigh-oibreach. Thu cuid a’ meas nach d’ fhuair e ach peanaist glé aotrom. Ghoid e air fad a mach sa stigh mu fhiach chòig ceud dolair de bhathar.

Gheobhair anns an àireamh so ainmean na feadhnach a phàigh air a mhios a chaidh seachad. ’S e ar barail gu’m faodadh an àireamh a bhi moran na’s momha. Tha sinn an dòchas nach bi an àireamh a pháigheas air a mhios so idir cho beag. Deanadh na Gàidheil an dichioll air MAC-TALLA chumail air a dheagh dhòigh.

CREAGANAIS. —Tha caraid as an àite so a sgriobhadh gu bheil an sgrdan gle ghann air a chladach eadar sin us Port Hood, ach gu robh am biorach glé phailt air an t-seachdain s’a chaidh, a sracadh ’sa milleadh nan lion mar a b’ àbhaist daibh. Tha Donnacha Caimbeal agus Ailein Mac Gill-fhaollain a’ cur suas factoridh fheòla ann an Creaganais. Bha factoridh ghiomach ann àireamh bhliadhnaichean, ach tha i nise na tamh o chionn da bhliadhna.

Bi’dh sinn gu tric a’ cluinntinn mu dhaoine ’s mu mhnathan a tha air aois mhor a ruigheachd. Bha e uair air a mheas ’na ni annasach duine dhol thairis air ceud bliadhna dh’ aois, ach cha’n eil e mar sin na’s fhaide. Tha daoine ’s mnathan anns gach cearna dhe’n dùthaich so a tha thairis air ceud bliadhna no glé fhaisg air. Am fear mu dheireadh air an d’ fhuair sinn iomradh, Caiptean Sylvestre Sampson, rugadh, agus thogadh e air an eilean so fhéin, ann an L’ Ardoise. Tha cuimhn’ aig air nithean a bha tachairt mu thoiseach na linne so cho math ’s ged a b’ ann an dé a thachradh iad. Bha ’athair a’ cogadh air taobh nam Frangach ’nuair a thug na Breatunnaich uapa Louisburg. Bha e chuid mhor de ’bheatha a’ seòladh, agus tha e air a dheagh dhòigh na sheann aois. Rugadh e ’sa bhliadhna 1794.

Tha Mr. Seòras Mac Gilleain, fear-gnothuich aoidheil anStandard Life Assnrance Company,anns a bhaile air an t-seachdain so. Tha a chuideachd so air aon cho math dhe’n t-seòrsa ’sa tha deanamh gnothuich, agus tha moran airgid-urrais aca an greim ann an Canada. Tha Mr. Alasdair Mathanach na fhear-gnothuich aca ann an Sidni.

Bhuail da shoitheach na chéile aig beul na h-acarsaid oidhche Di-ciaduin air an t-seachdain s’a chaidh. Bha té dhiubh, an Cuba, a dol a mach, agus an té eile, Elliot, a tighinn a stigh gu Sidni Tuath. Bha ’n Elliot air a droch mhilleadh; gabhaidh e mu cheithir mile dolair a’ càradh. Buinidh i doCharlottetown , P. E. I.Cha d’ rinneadh dad air an té eile.

Tha rathad-uisge St. Peter’s gu bhi deiseil; tha an obair ri bhi air a criochnachadh mu meeadhon a mhios, agus bidh an rathad-uisge air fhosgladh air son soithichean a dhol troimhe mu dheireadh a mhiosa. Bha e dùinte suas fad an t-samhraidh, agus cha’n eil teagamh nach do chumadh malairt nan lochan air ais gu mor leis. Ach ’s math an obair a bhi diante.

Tha ’n t-Urr. L. I. Mac-a- Phearsain, sagart L’Ardoise ri bhi air a shuidheachadh ann an D’ Escousse, am paraisde anns an robh an t-Urr. Dr. Mac Neill, a tha nise na easbuig ann an Newfoundland. Tha ’n t-Urr. H. P. Mac-a- Phearsain, i a tha ’n dràsda ann an Arichat on Iar, ri bhi air a shuidheachadh ann an L’ Ardoise. Cha ’n fheil fhios fhathast cò bhios air a chur dh’ an sgireachd a tha esan a fàgail.

Di-sathairne s’a chaidh, ’nuair a bha ’m bàta Mulgrave a tighinn thairis air Caols Chanso, thug fear Christopher Domhnullach leum a mach air a chliathaich. Chaidh a shàbhaladh le bàtaichean a chaidh a mach a Mulgrave. Am feasgar sin fhéin thug e ionnsuidh air tighin ri bheatha le a sgòrnan a ghearradh. Chaochail e feasgar an ath latha. Bha e mhuinntir Shiudaig, agus thugadh a chorp dhachaidh Di-luain. Tha iad ag ràdh gu’m b’ àbhaist da a bhi car as a rian.

Cha ’n eil e coltach gu’m b’ e ’n fhirinn a bh’anns a bhrath a fhuaras air an t-seachdain s’a chaidh ag radh gu’n do chaochail ceathrar dhe na daoine chaidh a leònadh faisg air Ceap Nòr. An cunntas mu dheireadh a fhuair sinn air an t-seachdain so, bha e ’g radh gu bheil a choltas orra gu’n tig iad uile uathe ach aon fhear ris nach eil moran dùil aig an dotair. Thug Burton am fear a rinn an cron a chasan leis, agus chaidh a ghlacadh ann anOxford , N. S. ,Di-sathairne s’a chaidh, ’s tha e ri bhi air a thoirt dh’ an phriosan ann am Baddeck.

POSAIDHEAN.

Aig Marion Bridge, air Di-màirt, a cheud latha de dh’ October, leis an Urr. Uilleam Calder, Ruairidh Mac Asguill á Framboise, us Ceit Nic Fhearghais, New Boston.

Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

Acadia House.
Airneis dhe gach seorsa,
Aodaichean Deante.
Brogan agus Botainnean.
Amhlan dhe gach seorsa air son na Nollaig, air son na Bliadhn’ Uire ’s air son gach àm eile dhe’n bliadhna.
THA NA PRISEAN CEART
INGRAHAM & MacGILLEAIN.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.

---

[102]

[Vol . 4. No. 13. p. 6]

ALNASCAR.

“Am bruadar so, am faoin-sgeul e,
No ’m faodadh e bhi fìor?”

Cha robh ann an Alnascar ach lunndaire leisg nach oibricheadh car ’s nach salaicheadh a lamh cho fhad ’s a bu bheo ’athair. Aig am a bhais, dh’fhag athair aige coig fichead bonn òir. A chum na cuid a b’ fhearr a dheanamh dhiubh, chuir e am mach iad ann an gloineachan, botail, agus soithichean creatha ro luachmhor agus ro riomhach. Iad so chur e ann am bascaid mhoir, agus an deigh dha bùth beag a ghabhail air mhàl, shuidh e ann; chur e a’ bhascaid aig a chasan, agus leig e a dhruim ris a’ bhalla a’ feitheamh luchd-ceannaich. Am feadh ’s a shuidh e mar so gu socair ag amharc air a’ bhascaid agus air a’ bhathair phriseil a bha innte, thuit e ann an trom-smaoin anabarrach taitneach; agus chualas e le cuid de na coimhearsnaich a’ bruidhinn ris fein mar a leanas:— “Chosd an cliath so dhomhsa mu choig fichead bonn òir—mo chuid an t-saoghal. An uair a reiceas mi na na th’ ann tilgidh e air a’ chuid is lugha deich fichead bonn oir. Ann an uine gle ghoirid eiridh an t-suim so gu ceithir chiad agus ri h-uine, cinnidh so a rithist gu ceithir mìle. Cha bhi e doirbh ceithir mile bonn òir a dheanamh ’n a ochd mile. Cho luath ’s a bhios mo mhaoin mar so air cinntinn gu deich mile, cuiridh mi dhiom obair ghloineachan as bhotal, agus gabhaidh mi gu malairt ann an seudan agus clachan luachmhor. An sin reicidh mi gach seorsa dhaoimean, neamhnaid, agus usgraichean briagha. An uair a chuireas mi r’ a cheile de shaoibhreas na mhiannaichinn, ceannaichidh mi an tigh is eireachdaile a ghabhas fhaotainn, maille ri fearann, seirbheisich agus feudail. Tòisichidh mi an sin air toil-inntinnean na beatha so a mhealtainn; agus mur dean mise stairirich anns an t-saoghal! Ach cha chum so idir rium; leanaidh mi air gus an cuir mi cruinn ciad mile bonn òir; agus, le so fo m’ laimh, is dùth dhomh bhi ag amharc os cionn bàrr mo shroine; cha bhi prionnsa ’s an rioghachd nach bi mi cho miadhor ris, agus iarraidh mi nighean an Uachdarain air laimh mar mhnaoi; an deigh dhomh an toiseach a chur an ceill da an cunntas ard a fhuair mi air an eireachdas, an tuigse, agus a’ chrionntach air son am beil i comharraichte agus ainmeil. Leigidh mi ris da, aig a’ cheart àm, gur e mo run mile bonn òir a shìneadh dha mar thiodhlac air oidhche na bainnse. An uair a phosas mi nighean an Uachdarain gheobh mi dhi deich seirbheisich a dh-fheitheamh oirre, cho math ’s a ghabhas faotainn, ma ni airgiod e. N’ a dheigh sin theid sinn le greadhnachas, agus le riomhaidh gun a leithid a dh-fhaicinn m’ athar-ceile. An uair a chuireas e mi am shuidhe air a laimh dheis—rud a ni e gun teagamh ged nach biodh ann ach a chur urraim air a nighinn—sìnidh mi dha am mile bonn òir a gheall mi, agus an deigh sin, chum a mhor-ioghnaidh, builichidh mi air sporan anns am bi uidhir eile ag radh rudeigin mar so: —Tha thu a’ faicinn gur duine mi a sheasas ri m’ fhacal—seadh, is gnath leam daonnan tuilleadh ’s a gheallas mi a thoirt seachad. ’”

An deigh domh a’ bhan-phrionnsa a thoirt dachaidh chum mo luchairt, bheir mi an aire mhath gu’n oileanaich mi i gu mor mheas agus urram a chur orm m ’an toir mi an t-srian d’ ar sugradh agus d’ ar gaol. Chum na criche so cumaidh mi ’n a seomar fein i car tamuill, a’ dol an drast ’s a rithist g’a faicinn, ’s gun a’ labhairt ach beagan rithe. Thig an sin a mnathan-frithealaidh a dh’innseadh dhomh gu bheil mo mhi-chaoimhneas an impis a cridhe a bhristeadh, agus guidhidh iad orm, le deoir ’n an suilibh, mi ’dhol g’ a caidreadh, agus mi ’leigeil leatha suidhe lamh rium; ach gabhaidh mi orm a bhi do-lùbadh agus tionndaidhidh mi mo chul oirre. Thig a mathair agur bheir i a h-ighean am ionnsaidh ’s mi leam fein air suidheachan riomhach. Tilgidh an nighean i fein aig mo chasan, a’ sileadh nan deur, agus aslaichidh i orm mi g’a gabhail air a h-ais a dh-ionnsaidh mo chridhe agus mo ghaoil. An sin a chum’s gu ’m bi i air a lionadh le lan urram domh, agus gu bhi umhal, iriosal, tairngidh mi mo chas, agus tilgeadh mi uam i le breab a chuireas an comhair a cùil i thun taobh eile ’n tighe.”

Bha Alnascar cho mor air a shlugadh suas leis an taisbeanadh fhaoin so ’s nach b’ urrainn da gun a chur an gniomh le ’chois an ni sin a bha aige ’n a smaointean; air chor ’s gu ’n d’ thug e gu mi-fhortanach breab do ’n bhascaid làn d’ an bhathar bhrisg, a bha gu bhi na bhunait aig a ghreadhnachas gu leir, a thilg i fein ’s na bha innte ’n am pronnan am mach air meadhon na sràide. Eadar. le MAC-MHARCUIS.

TURUS A MHARAICHE.

LE EOBHAN MACLAOMUIN, M. A. D. D.

CAIB. VIII.

Bha càch fo iongantas, agus dh’iarr iad cumail aig iomaireadh; ach bha facal Tuigse na lagh. Rinn iad ullachadh chum sgioba “Seann Feòlmhorachd” a ghabhail air bòrd a “Gheallaidh.” Thog Tuigse suas a ghuth agus ghairm e orra. Cha d’ fhuair e freagradh; rinn iadsan bha air bòrd dichioll chum iad féin a shàbhaladh. Ghairm e rithisd: Dh-irich cuid aca na cruinn, agus dh-amhairc iad rathad a “Gheallaidh,” ach cha d’ thug iad sanas air bith. Bha na Maraichean thar tomhais fo ioghnadh; an tuille fòs do bhrigh, ’nuair bha briathran na slàinte air an seirm na’n cluasan, thug cuid duibh-leum do’n fhairge chum ruigheachd air “Rutha-gun-Dochas,” agus chaidh as dhaibh gu truagh. Bhitheadh an soitheach na sgealban an ùine ghoirid; gidheadh cha robh anam a bheireadh éisdeachh do briathran Tuigse, ni motha an robh iad iarratanach air dol air bòrd a “Gheallaidh.” Dh’iomair iad ni bu dlùithe, agus rithisd ghairm Tuigse orra; sguab a ghuth thairis air “Seann Fheolmhoireachd” agus bhàsaich i air “Rudha-gun-Dochas.” Dh’ fheith iad air son freagradh, ach d’ fhuair iad sid. Ghabh seòladairean “Seann Fheolmhoireachd” comhairle maille ri chéile. Dh-feòraich caiptean “Deagh Choltas” dhiubh gu sgeigeil am bitheadh iad fo chomain an slainte do shoitheach a bhuineadh do Imanuel. Bha cuid dheth ’n inntinn dol air bòrd a “Gheallaidh,” ach thubhairt aon da m’ ainm “Ceann Ruisgte,” Rinn mise suas m’ inntinn. B’ fhearr leam bàthadh mile uair na bhi air mo shabhaladh leis a ghràisg ud. Mar so labhair càch. Bha iadsan a bha iarratanach bhi air an tearnadh air chor air bith, fo eagal aideachadh. Bha an t’ àm taitneach a dol seachad. Thug caiptean “Deagh Choltas” sanas dhaibhsan bha air a chladach, dh-aithn e dhaibh ràth a dheanamh, rinn e na bha na chomas, ach a mhain nach earbadh e e féin ris a “Ghealladh.” Bha cuid arraidh air tìr a chunnaic an sanas aig “Deagh Choltas” agus ghiulain iad facal dh-ionnsuidh a “Phriunse Dhuibh” a dh’òl agus a bha subhach na chaisteal air “Rudha-gun-Dochas.” “Am bheil an soitheach cailte?” dh-feoraich e. Fheagair iadsa gu robh i dol na mir-

---

[103]

[Vol . 4. No. 13. p. 7]

ean. “Na bitheadh tuille imcheist oirbh thaobh nan daoine;” lion e a ghlaine agus ghàir e gu cridheil. Ach dh’iomair an “Gealladh” ni bu dlùithe, ’s ni bu dlùithe. “Co-eignichamaid gu teachd a stigh” thubhairt Peadar—as gann a bha air a bhacadh o leum do’n fhairge agus snamh chum furtach orra.

(Ri leantuinn.)

Fhuair D. J. Damhnullach a stigh moran de dh’ aodaichean uachdair bhan, deacaidean agus cleòchdannan. Tha iad uile ’san fhasan a’s ùire, agus ’nan deagh bhargain.

Gu muinntir na h-Aimhne Tuath.

A CHAIRDEAN: —Air iarrtus moran de’n luchd-taghaidh, tha mi ’cur romham feuchainn ri bhi air mo thaghadh mar fhear-comhairle do ur sgireachd. Rugadh agus thogadh mi air an Amhuinn a Tuath, agus is aithne dhomh gabh cùil us cearna dhith. Ma ’s e ur toil mo thaghadh ni mi ni’s urrainn mi air son math na sgireachd agus na siorrachd air fad. Feuchaidh mi ris na ròidean ’s na drochaidean a leasachadh ’sa chumail air dòigh. Tha mi gealltinn cuideachd mo dhichioll a dheanamh air stad a chur air reic na deoch làidir. An dòchas ur fhicinn uìle roimh latha ’n taghaidh, Is mi,

Ur Seirbheiseach Dileas
NIALL DOMHNULLACH.
Baddeck , C, B., Sept. 21, ’95,

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig’ dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain san aite cheudna.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

DR. T. C. MAC LEOID.
Faodar an Dotair fhaicinn ’na oifig anns an togalach ’s a bheilMoore & Johnstonri ceannachd, no aig a dhachaidh ann a “Sheerwood.”

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

Dr. T. G. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

---

[104]

[Vol . 4. No. 13. p. 8]

BLAR NA H-OLAINT.

LE ALASDAIR MAC-FHIONGHAIN.

FONN. —Alasdair a Gleanna-Garadh.

Air mios deireannach an fhoghair,
’N dara latha, ’s math mo chuimhne,
Ghluais na Breatunnich bho ’n fhaiche
A chum tachirt ris na naimhdean.
Thug Abercrombi taobh na mara
Dhiu le chanain ’s mi gan cluinntinn,
’S bha foirneadh aig Mùr gu daingeann
’Cumail aingil ris na Frangich.

Thriall Abercrombi ’s Mur na feile
Le ’n laoich euchdaich thun a bhaiteil;
’S tharruinn iad gu h-eolach, treubhach,
Luchd na Beurla ri uchd catha.
Nuair a dhlùth na h-airm r’a cheile
’Dhubhadh na spuran le ’n deathach;
’S bu lionmhor fear a bha ’san eisdeachd
Nach do ghluais leis fein an ath oidhch’.

Dh’ fhag iad sinne, mar a b’annsa,
Fo cheannardachd Morair Hunndaidh;
An t-og smearail, fearail, naimhdeil
Nan teannadh ainneart da’r n-ionnsuidh;
Le ‘bhratichean siod’ a strannrich
Ri ’n cuid chrann a danns’ le muiseag;
’S na fir a togairt thun nam Frangach;
B’ iad mo ruu-s’ a chlann nach dùiltadh.

Bha ’n leoghann colgarra gun ghealtachd,
Le ’mhile fear sgairteil lamh ruinn;
An camaranach garg o’n Earrachd
Mar ursann chatha ’s na blaraibh.
Dh’aontich sinn mar aon ’sa bhaiteal,
Le faobhar lann sgaiteach stailinn;
Cha bu ghniomh le ’r laoich gun taise
Faoineis air an fhaich’ le lamhach.

Bhruchd na naimhdean le ’n trom làdaibh
Air muin chàich an aite teine;
’S nuair fhuair Sasunnich droch càradh
Thill iad o’n araich ’n ar coinnimh,
Ghlaodh Ralf Uaibhreach ri chuid armunn,
Greasaibh na Gaidheil ’nan coinnimh,
’S tionndaidh iad an ruaig mar b’ abhaist,
An dream àrdanach, neo-fhoilleil.

Grad air an sghart ’san araich
Ghluais na saighdearan nach pillteadh;
Mar iolairean guineach, gun chaoimhneas,
Nach b’ fhurasda ’chlaoidh le mi-mhodh.
Thug iad sgrios le ’n gathan boisgeach,
Mar dhealanich oidhche dhìlinn,
Ri sior iomain romp’ nan naimhdean,
Is neul fal’ air roinn am picean.

Nuair a dh’ ionndrainn a chuid chonnspunn
Morair Gordon bho uchd buailte,
’S a chual iad gun robh e leinte,
Dh’ urich iad le ’n deoin an tuasaid.
Mar mhaoim de thuil nam beann mora
’Bruchdadh bho na neoil mu ’r guaillibh,
Lean iad an ruaig le cruaidh spòltach,
Gu fuilteach, mor-bhuilleach, gruamach.

Na Camaranich an tus a chatha
Fhuair an losgadh mar an ciadna;
Leonadh an ceann-feadhna sgairteil
Ri comhrag baitealach a liath e.
Bu shònruicht’ coltas na dearcaig
’S an fheoil nach taisicheadh fiamhachd;
Mun d’ chrom a ghrian fo cleoc tasgaidh,
Phaigh sinn air an ais na fiachan.

Ged bha na Rioghalich bho Albainn,
Na fir ainmeil, mheanmnach, phriseil,
Fada bhuainn ri uair a gharbh chath,’
Fhuair iad ainm ri uchd nam miltean.
Ghreas iad air aghaidh gu colgail
Nuair a chual iad stoirm nam pìcean.
Mo chreach! luchd nam breacan balla-bhreac
’Bhith, le lasair, marbh nan sineadh.

Tha na Frangich math air teine
Gus an teannar goirid uapa;
’S ann mar sin a fhrois iad sinne
Re deich mionaidean na h-uarach.
Ach nuair ’fhuair ar laoich gun tioma
’Dhol an aite buille ’bhualadh,
Bha roinn nan stailinnean biorach
’S àthadh guneideach mu ’n tuaiream

Gum b’ e sin a tuaiream smearail,
Cinnteach, amaiseach, gun dearmad,
’Thug na leoghainn bhorba neamhuil,
’Bu cholgail sealladh fo ’n armaidh;
Ri sgiursadh naimhdean mar fhalisg,
’S druch lan fallais air gach calg dhiu.
Bha Fhrangich a brùchdadh fala,
’S an cùl ri talamh ’sa ghainmhich.

Mar neoil fhuilteach air an riasladh
Le gaoith a b’ iargalta seideadh,
’Ruith nam baidnibh ceigeach, liath-ghlas,
’N deidh an cliathadh as a cheile,
Chìteadh na naimhdean, gun riaghailt,
’Teicheadh gu dian bho uchd streupa,
’S iad a leaghadh air ar bialthaobh
Mar shneachd am fianuis na greine.

Nuair chuireadh am baiteal seachad,
’S a dh’ àireadh ar gaisgich threubhach,
Bha iomadh Gaidheal ’s an deachamh
Le meud am braise san streupa;
Fuil a ruith air lotaibh frasach
O luchd bhrecanan an fheilidh,
’S i sìor thaomadh leis na glacan:—
’S truagh nach d’ fhuair ar gaisgich eiridh.

’S bochd gun sian orra bho luaidhe,
On a bha iad cruaidh nan nàdar,
Fulangach gu dhol ’san tuasaid,
Guineideach ’nuair ghluaist’ an árdan.
Cha robh math da ’n namhaid gluasad
’Dh’ iarraidh buaidh orra ’sna blaraibh;
Chaill iad air an traigh seachd uairean
Tuilleadh ’s a bha bhuainn ’san araich.

Ged a thill sinn do ar duthich,
Cha d’ mhill sinn ar cliu an cruadal;
Bha sinn gach latha gan sgiursadh,
Mar chaorich aig cu gan ruagadh.
Dh-aindeoin an cuid sloigh gun chunntas
’Tigh ’nn o’n Fhraing as ur gu ’r bualadh,
Bu leisg ar gaisgich gu tionndadh
Nuair a chord an Dùic ri ’nuaislean.

’Nis on chuir iad sinn do Shasunn
Ghabhail ar cairtealan geamhraidh,
Far am faigh sinn leann am pailteas,
Ged tha mac-na-bracha gann oirnn,
Olar leinn deoch-slaint’ a Mharcuis,
Ar guallann thaice ’s ar ceannard;
’S tha sinn cho ullamh ’s is ait leis
’Dhion a bhratichean o ainneart.

Tha dùil aig luchd-togail nan soithichean air Amhuinn Chluaidh ri òrdugh cho Iapan air son fìach chòig muillein fichead dolair de shoithichean-cogaidh.

C . H. HARRINGTON & CO

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlrn, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean .

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinn bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.

Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTE TOWN, E. P. I.

Cuimhnich nach deid thu seachad orra air reicidh iad riut an Gailig.