---

[113]

[Vol . 4. No. 15. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, OCTOBER 19, 1895. No. 15.

NADAR A’ GHAIDHEIL.

A dh’aindeoin cho fiadhaich ’s cho gruamach ’sa bha a mhor chuid de ’n dùthaich anns an d’fhuair an Gàidheal Albannach a bhreth us àrach, cha do dh’fhag sin e idir gruamach no gearanach ’na nàdar. An àite bhi mar sin, ’sann a tha e am bitheantas glé riaraichte le ’chrannchur, agus a’ cur seachad a shaoghail gu sùnndach. Eadhon ’na sheann aois, ’nuair a tha bàs agus breathanas ’ga amharc ’san aghaidh, cha’n eil mar as trice eagal no sgàth air, oir tha làn earbsa aige as na geallaidhnean prìseil a tha’n fhirinn a toirt da. Faodar so a dhearbhadh le aon sam bith a ghabhas beachd air na seann Ghàidheil anns an dùthaich so fhéin.

Tha an Gàidheal gu nàdarra a’ toirt làn chreideas do’n t-sean-fhacal, “An ni a tha ’n dàn, tachraidh e.” Tha e a creidsinn ma theid gnothuch sam bith na aghaidh an deigh dha ’uile dhichìoll a dheanamh air a thoirt gu crich, gur ann chum math dha fhein a tha e, agus tha e uine sin air ball a’ cur cul ris gach cànnran us tolach a bhiodh nan trioblaid dha uine mhor mur biodh o dhe’n cheart inntinn dhe’m bheil e.

Tha an Gàidheal mar an ceudna glé leisg air a bhi ’g innse mu dheobhain fhein no mu chrannchur do dh’fheadhain eile. Ma thachair ni sam bith a rinn trioblaid a chur air fhein no air a theaghlach, faodar a bhi cinnteach ma tha fhios aig an t-saoghal air nach esan na gin dhe ’theaghlach a dh’innis e, ach gu’n d’thainig e ’m follais a nh’ -aindeoin orra. Tha so air a nochdadh gu soilleir anns an sgeul a leanas mu ni a thachair o chionn fhada ann am Baile-Mhàrtninn, an siorrach Ghlinn-Garraidh, ann an Ontario.

Bha anns an àm sin, dithis bhràithrean Cloinn-an-Toisich a’ cumail stòir ann am Bàile-Mhàrtuinn. Cha robh e ’n uair sin air a mheas na ni cronail no mi-mheasail deoch de stuth na Tòiseachd no de deoch-làidir sam bith eile a ghabhail ’sa rithist, agus am measg gach bathair eile ’bha na ceannaichean so a creic, bhaJamaica Rum.Aon fheasgar, bha an stuth priseil sin air teirgsinn, agus bha dòrlach de mhuinntir na dùthcha mu’n cuairt anns an stor a feitheamh gu pàiteach gus an tigeadh togsaid mhor ris an robh dùil aig Clann-an-Tòisich a h-uile mionaid. Bha’n togsaid a tighinn á Lancaster, baile beag mu dha mhile dheug air falbh air bruaich Amhuinn St. Lawrence. Bha i tigh’n dha’n bhaile sin air bàta á Montreal. Bha mu shia fichead galan anns an togsaid, agus ’nuair a thainig i, cha ghabhadh i cur a stigh dha’n stòr; bha’n dorus tuilleadh us beag. Cha d’ rinneadh mar sin ach a cur ’na seasamh a muigh agus an ceann a thoirt aisde. Chaidh iadsan a bha feitheamh sir son an ruma a’ riarachadh, agus an sin chuireadh a dha no tri de bhùird fhuasgailte air a beul, agus dh’fhàgadh an sin i fad na h-oidhche. Beagan roimh bheul an latha, thainig tarbh mòr a bhuineadh do fhear dhe na tuathanaich faisg air làimh, an rathad; dh’ fhairich e fàileadh an ruma, agus ghabh e dh’ionnsuidh na togsaid. Thilg e na bùird dhith, dh’òl e a leòr aisde, agus thug e taobh eil’ air. Cha robh e fad air falbh co-dhiu ’nuair a dh’aithnich e air fhéin gu’n do ghabh e tuilleadh s’a chòir, agus mar a dheanadh beothach sam bith eile, air dha e fhéin fhaireachadh gu tinn, chuir e aghaidh air a dhachaidh: agus mu’n t-soilleireachadh, fhuair a mhaighstir e na shineadh aig an t-sabhal, agus e a reir gach coltais cho marbh ri sgadan. Bha an duine bochd air a dhorranachadh; bu chall mor so a thainig air; ach smaoinich e nach leigeadh e le gin de ’choimhearsnaich fhaotainn a mach gu’n d’thainig call sam bith air, agus ’s ann a chuir e roimhe gu’m biodh an tarbh aig air fheannadh ’s air a thiodhlacadh anns an t-suampa mu’n éireadh gin dhiubh. Cha do smaoinich e idir nach robh am beothach marbh. Fhuair e caraide dha fhéin gus a chuideachadh. Chaidh an obair air adhart gu h-ealamh, agus bha iad faisg air a bhi leathach nuair a thug an tarbh bochd leum air a chasan a’ raoiceil leis a chràdh. Ma bha beothach riamh as a cheann bha esan. Theich na daoine le’m beatha; ach fhuair iad musgaid, agus chuir iad am beothach truagh as a phian le peilear. Cha robh fhios aig a mhaighstir de thainig ris gus an cnal’ e gu ’n deachaidh roinn dhe na bha ’san togsaid a ghoid air feadh na h-oidhche, agus an sin thuig e nach robh dad air ach an daorach, agus gu’m faodadh e bhi cho math ’sa bha e riamh mur biodh e fhéin a bhi ’na leithid de chabhaig air son a chuis a chumail an cleith air na coimhearsnaich.

Tha an sgeul so cho firineach ’sa dh’ innseadh riamh. Chaidh a h-aithris uair us uair aig coinneamhan stuaimeachd anns a charna so de dh’ Ontario, agus ’s iomadh ballach aig am bheil deagh chuimhne oirre, aig nach eil ma dh’ fhaoite cuimhne air facal eile dhe na chual’ e air a labhairt air taobh stuaimeachd.

D. B.

Biodh e reamhar no caol, ’s meirg nach beathaicheadh laogh dha fhéin.

Shil meall mor sneachda ann an Alba air an treas latha dhe’n mhios so. Air Beinn Nimheis, bha an sneachda ochd òirlich a dhoimhnead.

Tha àireamh mhòr de chòtaichean-uachdair aig D. J. Domhnullach, air fhaighinn a stigh. Tha iad na’s saoire ’s na’s fhearr na gin a bha aige riamh roimhe.

Tha sia ceud us ceithir fichead duine ag obair anns an obair chruadhach ann an New Glasgow. Air a mhios s’a chaidh bha ceithir mile fichead dolair air a phaigheadh a mach ann an tuarasdail.

---

[114]

[Vol . 4. No. 15. p. 2]

NA SEAN FHACAIL.

(An Gaidheal, 1875.)

Bithidh mi air uairean a’ smuaineachadh, an uair a bha ’n Saoghal na b’ oige na tha e nis, an uair nach robh iarrtasan an duine cho lionmhor ’sa tha iad air fàs, ’s an uair nach robh an sluagh a’ stri cho dian ’s a tha iad a nis ris na sean iarrtasan a shasuchadh agus ri iarrtasan ura a ghineamhuinn, gu’n robh an Cinne-daonna a’ mealtuinn toilinntinnean luachmhor air nach ’eil sinne ag amas, no mar bu choir a radh, ris nach ’eil sinn a’ fuireach. Gun teagamh, is mor agus is lionmhor na sochairean a bhuilicheadh oirnne a tha beo anns na linnibh deireannach so, air nach cuala ar n-aithrichean iomradh. Is luachmhor an dileab a dh’ fhag na ginealaich a chaidh thairis againne a thainig ’n an deigh. B’ fhialaidh a thaom ar n-aithrichean fallus an gruaidhe, agus gu tric fuil an cridhe a chum na beannachdan nach do mheal iad fein a bhuannachd d’ an cloinn. Tha na sochairean a choisinn misneach agus cruaidh-chas, eòlas agus seirc ar sinnsearan dhuinne do-aireamh; agus bhiodh e eu-comasach a chur an ceill gach doigh air am bheil an Saoghal air a chur fo chis a chum sonas an duine a mheudachadh. Tha so a’ cur dleasdanais chudthromaich oirnne gu’n aisig sinn ’n an lan-thoirbheartas d’ar cloinn na tiodhlacan luachmhor a tha sinn fein a’ mealtuinn.

Ach an uair a tha so uile fior, cha’n ’eil mi gun amhurus nach robh luchd-àiteachaidh an t-sean shaoghail, am measg iomadh anacothroim, a’ mealtuinn cuid de fhior shonas ann an doighean air nach ’eil sinne ruigheachd a nis. Cha ’n ann uile gu leir gun aobhar, tha mi meas, a bhitheas na Baird a’ treorachadh ar n-aire gu sonas na ‘tim a bh’ ann o shean.’ A dh-aon ni, cha toir a bhi ’beachdachadh ‘air an domhan ’s na bheil ann’ co-ionann toilinntinn do’n duine a nis, ’s a bheireadh e anns na ‘linntibh a threig.’ Dhuisgeadh an cruinne-ce faireachdainnean ann an inntinn an duine o shean nach eil comasach an diugh. Co-dhiu a chitheadh e ’chruitheachd ’s na laghannan a tha ’riaghladh innte mar bhalla iaruinn mu’n cuairt da ach an taobh muigh dheth, agus e fein mar mholl air a luasgadh leis gach oiteig, —gun fhios aige cia as no c’ aite a bha ’thus no ’thriall: co-dhiu bha e ’g a fhaicinn fein mar chuid de’n chruitheachd mhoir, a’ tarruing beatha uaipe ’s a ’tiomnadh a bheatha dh’i— le cheile a’ coimhlionadh an Dain ged bha an Dan am folach air; no cò-dhiu a bha inntinn air a treorachadh gu bhi saoilsinn gu’n robh e ’faicinn ann an obair a’ chruthachaidh dearbhadh air lathaireachd Bith uileghlic agus uile-chumhachdaich ’n a shuidhe air Righ-chaithir na Cruinne, aig am bheil an Saoghal ’n a ghlaic ’s a tha ’g orduchadh gach ni a reir a’ ruin: bha ’n Cruinne-ce an comhnuidh ’n a aobhar-ioghnaidh, ’n a aobh-ar-uamhuinn, agus ’n a aophar ardthoillinntinn do anam an duine o sheau, air dhoigh nach bi e gu brath tuillidh dhuinne. Gheibh sinn dearbhadh follaiseach air so ann an saothair nan sean Bhard. Gun a bhi ’dol seachad air priomh-Bhard ar duthcha fein, —c’ aite am faigh sinn Bardachd ’s a’ Ghaidhlig a th’ air a lionadh le Morachd ’s le Maise a’ Chruthachaidh mar a tha ’Bhardachd a th’ air a h-ainmeachadh air Oisean. Agus co-ionann tha Bardachd nan Iudhach, nan Greugach, ’s nan Romanach. Tha cumhachdan an t-saoghail fhaicsinnich agus neo-fhaicsinnich an da chuid ’g am brosnuchadh agus ’g an claoidh. ’S ann uapa a tha am beatha spioradail a’ teachd ach tha ’bheatha ro neartmhor air an son; agus chi sinn iad ’g an sleuchdadh fein sios an lathair nan cumhachdan so. Tha gun teagamh an aineolas a’ cuideachadh an t-sasuchaidh anma tha iad a’ mealtuinn. Tha Diomhaireachd a’ chruthachaidh cho math r’a Mhorachd ’gan lionadh, s’ a’ dusgadh a suas an Spioraid gu h-urram agus gu h-umhlachd. Ach tarruing a thaobh am brat a tha ’comhdach na diomhaireachd, thoir lochran an Eolais a steach do’n ionad naomha so, agus ruaigidh tu tuillidh a’s Aineolas—ruaigidh tu Spiorad na h-irisleachd, na h-umhlachd agus moran de Spiorad an fhior ghliocais.

Cha ’n ann le anam lionta le h-urram agus le h-eagal a sheallas Feallsanach an la diugh mu’n cuairt da, no os a chionn. Cha’n ann le bhrogan bharr a chos, na le bhoineid ’na dhorn a sheasas esan aig dorus an tighe so “nach do thogadh le lamhaibh.” Cha’n ann; —ach sgeadaichte, uidheamaichte, tha e ’g eigheach an dorus fhosgladh a chum ’s gu’n rannsaich e’n tigh, —gach cùil a’s oisinn deth. Bha’n t-eolas so “ro-iongantach” le Daibhidh agus cho ard ’s nach ruigeadh e air; ach cha’n ’eil a’ chuis mar so dhasan air an do thaomadh gu pailt solus an Eolais agus a’ Ghliocais ’n ar latha-ne. Cha’n ’eil gun teagamh, fios aige co leag Clach-oisinn an talmhainn; ach dearbhaidh e dhuit nach ’eil Clach-oisinn idir ann. Chuir e ’shnathainn-tomhais, cha’n ann smhain thar an talamh ach thar an iarmailt mar an cendna. Chaidh e steach gu tobraichibh na fairge; chunnaic e ionmhasan an t-sneachda. Dh’fhosgail e mionach an talmhainn; rannsaich e doimhneachd a’chuain; lean e slighe an dealanaich; cheasnaich e ’ghrian. Thug e air oibre Naduir gu leir an ionmhasan a thoirt am follais, ’s am fagail aig a’ chosan, a chum a bhi ’frithealadh do chomhfhurtachd an duine. Is mor agus is urramach an dearbhadh so air cumhachd buaidhean an duine an uair a tha iad air an deagh chleachdadh; agus is luachmhor a’chreach a thug iad dhachaidh dha à tir an Aineolais. Ach an lorg so, chaill sinn, saoilidh mi, faireachdainnean a bheireadh toilinntinn a’s solas do’n anam. Ma dh’ fhairich esan a dhearbh gur iarann a’ ghrian an t-ardachadh inntinn a tha dilgheach dhasan a bheir buaidh a mach, nach eigin gu’n do mhothaich e mar an ceudna nach ionann faireachdainn a dhuisgeas “ard-locharan na speur” an cridhe an t-sluaigh gu brath tuillidh, an uair a chithear i “mar fhear-nuadh-posda a’ teachd a mach á ’sheomar.” Anns na h-inntinnean is airde, cha ’n ’eil gun teagamh Spiorad an urraim no na h-irisleachd air a lughdachadh ach air a mheudachadh mar a tha eolas a’ dol am farsuingeachd. Tha e eu-comasach dhasan, anns nach eil Spiorad an Aoraidh marbh, a tha ’beachdachadh air gloir na h-iarmailt, ’s a tha ’creidsinn gu bheil gach reul a’s rionnag a chi an t-suil, agus na miltean do aireamh nach faic, ’n an Grein a’ soillseachadh Saoghail gun chrich ann am farsuingeachd na Cruitheachd, gun a bhi ’g altrum beachdan na ’s airde agus na ’s soluimte mu thimchioll a’ Chruinne-che agus an Ti a chruthaich e. Cha ’n fhaic a’ leithid so de fhear anns gach fearann a theid a cheannsachadh ach crioch na tire neo-chriochnaich air nach do chuir duine fhathast a chas. Ach cha ’n ann mar so a chi an Saoghal. “Millidh danadas modh;” agus faodar a’ radh mu mhoran gu’n lughdaich Eolas urram.

Ach a ris, dh’ atharraich ar n-eolas, agus na h-innleachd-

---

[115]

[Vol . 4. No. 15. p. 3]

an a fhuair eolas a mach, gu tur ar beachd mu thimchioll Morachd agus Greadhnachas an talmhainn. Cha’n ionann beachd dhuinne agus d’ ar n-aithrichean air Astar, no eadhon air Tim. Thug innleachdan taobh eile an t-saoghail na’s dluithe dhuinne na bha ’n ath sgireachd d’ ar n-aithrichean. Siubhlaidh tu troimh ’n tir leth-cheud mile ’s an uair. Bithidh tu an Albainn an diugh agus anns an Fhraing am maireach. Gheibh thu litir á America na’s luaithe agus na’s saoire na gheibheadh do sheanair á Glaschu i. Gheibh thu fios air ais á Australia na’s luaithe na gheibheadh d’athair as an ath bhaile. Cha’n eil e duilich dhuitse snathainn-tomhais a shineadh air an talamh, —nach ’eil cearcaill de shnathainnean iaruinn thairis a’s thairis air, a’ giulan le luathas an dealanaich teachdaireachd o dhuine gu duine, o bhaile gu baile, ’s o rioghachd gu rioghachd; ’s nach ’eil so a’ tabhairt aobhair-dochais do mhoran gur goirid an uine gus am bi luchd-aiteachaidh au t-saoghail ’n am braithrean mar tha iad cheana ’n an coimhearsnaich; gus “am buail iad an claidhean gu coltairean, ’s an sleaghan gu corranaibh-sgathaidh ’s nach foghlum iad cogadh na’s mo.” Ach tha so uile ag ardachadh ar meas air cumhachd an duine agus as islaichadh greadhnachas an talmhainn ’n ar suilean. Cha ’n ’eil eagal, saoilidh mi, gun dean an duine aoradh do fhiodh no do chloich gu brath tuilleadh; tha mor eagal gun dean e aoradh dha fein.

Ach cha ’n e mhain gu bheil sinn air call faireachdainnean a bheireadh fior sholas do’n anam an lorg an eolais agus nan innleachdan a fhuaradh a mach; tha sinn a’ call moran de fhior shonas leis a’ chabhaig leis am bheil sinn a’ siubhal roimh ’n t-saoghal. Cha ’n ann le foighidinn a tha sinne ’ruith réis na beatha. Cha ’n ann a mhain ’n ar n-obair lathail a tha an dian stri so ri bhi air thoiseach air ar coimhearsnaich. Cha leoir gu bheir ciocras do-shasuichte air a ghintinn ’n ar cridheachan ail son a bhi ’deanamh storais, agus sinn fein a chuairteachadh leis gach comhfhurtachd a bhuannaichdeas storas dhuinn. Eadhon ’n ar dachaidhean, ’n ar uaigneas cha ghabh sinn socair. Cha’n fheith sinn ri bhi sona. Tha sinn a’ feuchainn ri sonas fhaotainn ann a bhi ’n comhnuidh air ghluasad, ag atharrachadh o aite gu h-aite ’s o thoilinntinn gu toillinntinn; agus tha mi ’meas gu bheil sinn a’ deanamh cli. Gun teagamh cha bhi aon chuid an inntinn no ’n corp fallain gun ghluasad, no laidir gun obair; ach feudar ah inntinn a sharuchadh cho math ris a’ chorp, agus ’s e mo bheachd gu bheilear ’n ar latha-ne anns a’ mhor chuid de’n t-saoghal a’ ruigheachd na h-inntinn ’s a’ chuirp tuilidh ’s a’ choir. A reir barail mhorain cha ’n ’eil sinn cho treun r’ar n-aithrichean an corp no ’n inntinn. Cha ’n ’eil iongantas ged nach ’eil. Cha lean an Sgoilear na’s mo na ’n Sionnach air sior ruith.

Ach eadar co dhiu tha no nach ’eil sinn a’ saruchadh na h-inntinn le obair ghoirt, tha sinn, gun amhurus, ’g a milleadh le bhi ’sior chur innte. Cha ’n ’eil, gun teagamh, so cho fior an Gaidhealtachd na h-Alba, no am measg an t-sluaigh nach labhair ach Gaidhlig, ’s a tha e anns a’ chuid eile de’n rioghachd; ach ’s ann a’ dol na’s firinniche ’tha e gach latha. Ged nach leir do’n t-suil an gad a tha ’ceangal na h-inntinn ’s a’ chuirp, tha fios againn gu bheil an ceangal dlu; agus ceart mar a tha slainte ’s neart a’ chuirp air am milleadh ma dhinneas tu de bhiadh ann barrachd na’s urrainn da ’chnamh tha buaidhean na h-inntinn air an lagachadh ma bheir thu m’a coinneamh barrachd na ’surrainn dh’i ’chnuasachadh. Gabhaidh goile na h-inntinn cho math ri goile ’chuirp milleadh le ’bhi sior chur ann. Bheir geocaireachd cho math ri ocras do bhas; tha gais cho cunnartach ri gort. Mu ’d lòn spioradail cho math ri mu ’d aran lathail tha ’n radh fior: “Is fearr sgur na sgaineadh.”

Ann an oige an t-saoghail, ma ta, an uair a bha an inntinn a’ gleidheadh ceum ris a’ chorp, ’s a bha iad le cheile a’ siubhal roimh ’n t-saoghal air an socair; an uair a bha ’n t-suil a’ fuireach ri faicinn, ’s an inntinn ri breithneachadh; an uair a bha daoine a’ sealltuinn na b’ athaisiche na tha iad a nis mu’n cuairt doibh ’s an taobh stigh dhiu; an uair nach robh biadh cho blasda, tighean cho blath, eudach cho riomhach, eolas cho farsuing no leabraichean cho pailt; —bha, tha mi’ meas, daoine a’ mealtuinn anns a’ bheagan thoilinntinnean a bh’ aca sonas cho fior agus, ma dh’fhaodte, cho làn ’s a tha sinne leis na cothroman do-aireamh a th’ againn fein. Anns na linntean so bha moran de theagasg an t-sluaigh air a thoirt seachad an Sean-fhocail no ’n Gnath-fhocail. Bha ’chleachduin coitchionn am measg gach cinneach air am bheil eachdraidh againn. Tha gach aon againn eolach air Gnath-fhocail Sholaimh. Am measg nan Greugach ’s nan Romanach bha moran de ’n eolas agus moran de’n creidimh air aiseag o ghinealach gu ginealach air an doigh so. Agus am measg nan rioghachdan Eorpach eile bha ’chleachduin cheudna. Ach tha mi ’creidsinn nach robh sluagh air am bheil iomradh againn am measg an robh ’s am bheil uiread cumhachd aig Sean-fhocail ri Gaidheil na h-Alba, anns gach aite an robh no am bheil iad. Tha fios againn gu’u robh a’ mhor chuid de fhoghlum nan Druidhean—ar luchd-teagaisg o shean—air a thoirt seachad an Sean-fhocail a bha gu tric air an cur an rann a chum a’ mheodhair a chuideachadh gu bhi ’g an gleidheadh air chuimhne; agus gus an la diugh chithear gu minic ’n ar glinn ’s ’n ar n-eileanan an oidhche gheamhraidh air a’ cur seachad ri taobh an teine le rann, sgeul, toimhseachan, a’s Sean-fhocal. Gu ma buan gach cleachduin o’m faigh an oigridh tuisge ’s toillinntinn o bheul an aosda!

Is ann, mar bu trice, leis na daoine a bu ghlice ’s a bu gheire a chaidh na Sean-fhocail a chur ri cheile; agus am measg nan daoine a b’ fhoghluimte anns gach linn ’s anns gach aite bha iad air an altrum le mor-urram. Air Gnath-fhocail Sholaimh—an duine a bu ghlice a chunnaic an saoghal riamh—rinnsinn a cheana iomradh. Rinn an Greugach a b’ ainmeile ’na rioghachd fein air son eolais ’us gliocais cruinueachadh de Shean-fhocail a dhuthcha. Tha dearbhadh againn ann an Bardachd an Ughdair is airde cliu a sheinn ’s a’ Bheurla air a’ mheas a bh’ aige-san air Sean-fhocail Shasuinn; agus rinn agriobhadairean ainmeil uair a’s uair cruinneachaidh dhiu so. Ann an saothair nam Bard Gaidhealach chi sinn an cumhachd a bh’ aig Sean-fhocail thairis air na h-inntinnean a b’ urramaiche d’ ar cinneadh fein. Rinneadh cruinneachadh de na Sean-fhocail Ghaidhealach o chionn moran bhliadhnachan le deagh sgoileir—Mac-an-Toisich—ach cha ’n ’eil an leabhar a nis ach tearc. Chuala sinn le mor-aoìbhneas gu ’n d’ rinn an Gaidheal foghluimte—an Siorramh Mac-Neacail clo-bhualaidh uir de ’n leabhar luachmhor so. Cha bhi e neo-fhreagarrach, ma ta, saoilidh mi, a bhi feoraich, mu dhoigh chainnt a bha ’s a tha cho cumhachdach ’s cho coitchionn am measg dhaoine, ’s gu h-araid am measg Ghaidheal—ciod iad—ciod e an luach—agus ciod e an cunnart mar ghne-theagaisg?

(Ri leantuinn.)

---

[116]

[Vol . 4. No. 15. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OCTOBER 19, 1895.

Bha muinntir New Brunswick a’ taghadh pàrlamaid ùr Di-ciaduin s’a chaidh, agus bha a phairtidh a bha stigh roimhe air an cur a stigh air ais a cheart cho làidir no na’s làidire na bha iad roimhe.

Chaidh còrr us muillein air fhichead (21.000.000) tunna guail a chur a mach à méinnean Alba air a bhliadhna s’a chaidh, agus bha sin ceithir muillein tunna na bu lugha na chaidh a chur a mach air a bhliadhna roimhe sin. Bi treis mhath mu’n tig mèinnean Cheap Breatunn suas ri sin.

Tha teinntean a’ deanamh call mòr ann an ceann a deas Mhanitoba. Thoisich àireamh dhiubh aig an aon àm agus sgaoil iad air feadh na dùthcha glé luath. Cha’n eil fhios ro mhath air meud a challa, oir tha’ntelegraph ’na shineadh, ach cha’n urrainn nach eil call mor air a dheanamh. Cho fad sa chuala sinn bha ceathrar dhaoine air an losgadh gu bàs.

Tha Iapan an deigh còir fhaotainn air Formosa, agus tha i nis an deigh gach ceannairc a rinneadh na h-aghaidh anns an eilean sin a chur sios. Ach cha ’n eil i ach gle an-fhoiseil a dh’aindeoin na fhuair i dhe dòigh fhéin. Tha Ruisia a’ cur dragh oirre, ’s cha’n eil Sina ach a feitheamh gus am faigh i cothrom air tòrachd a chogaidh a thoirt a mach. Tha Iapan a nise tuigsinn ged a fhuair i smachd air Sina, gu bheil a cheart cho dona ri Sina faisg oirre, agus nach d’thainig crioch air a trioblaidean fhathast.

Tha’n t-Urr. A. MacGilleain Sinclair an ùine ghoirid a’ dol a chur a mach leobhar ùr, Orain Iain Luim. Cha robh orain a bhàird ainmeil so air an cur an clò gu h-iomlan riamh roimhe, agus tha fhios againn gu’n bi moran toileach an leobhar fhaotainn. Co luath sa bhios e mach, bheir sinn fios na’s fhearr do air luchd leughaidh mu dheobhainn.

Tha fathunn air tighinn a Manitoba gu bheil na tuathanaich an deigh an cinn a chur cuideachd air son pris a chruinneachd a thogail. Bha na ceannaichean roimhe so, air son buannachd dhaibh fhéin, ann an co-bhonn air son a phris a chumail iseal, cho iseal ’s nach robh e ’pàigheadh nan tuathanach a toirt gu margadh. Tha na tuathanaich a nise ’dol ’ga chumail aca fhéin gus am feum na ceannaichean pris na’s àirde thoirt air. Ni sin am flùr na’s daoire na tha e aig an àm so.

Breacan Bhlackie.

Rinn figheadair Albannach tartan ùr o chionn ghoirid, agus bha e ’dol a thoirt ainm Bhlackie air, mar chuimhneachan air na rinn an dnin’ -uasal foghluimte sin air son luchd nam breacan ’nuair a bha e beò. Chuala Màiri Nic-a- Phearsain( “Màiri nighean Iain Bhàin” ,) a’ bhana-bhàrd Sgiathanach, so, agus chuir i fios ’ga ionnsuidh ag innseadh dha gu robh tartan air a dheanamh cheana a bh’ air ainmeachadh air Blackie. Dheilbh agus dh’ fhigh i-fhéin am tartan sin àireamh bhliadhnaichean air ais, agus thug Lachuinn Domhnullach, fear Scèabost, breacan dheth do Bhlackie fhéin aig cruinneachadh mòr Gàidhealach a bh’ ann an Glascho. Chosg an t-oillear breacan dhe’n tartan sin riamh gus ’n do chaochail e, agus ’nuair a bhatar ’ga thiodhlacadh, bha ’m breacan air a sgaoileadh air uachdar na cist’ aige. Rinn i iomadh breacan de thartan Bhlackie uaithe sin do dhaoin’ uaisle aig an robh mor mheas air, agus tha tuilleadh ’g an iarraidh; ach tha Màiri chòir a nis air fàs sean air son a bhi ri moran figheadaireachd, agus tha toil aice a còir air an tartan a chreic. Cha’n eil teagamh nach toir am figheadair a rinn an tartan ùr ainm eile air, agus gur e tartan Màiri a leanas air a bhi air ainmeachabh air-san a rinn na h-uiread as leith nan Gàidheal, an cànain, ’s an dùthaich.

Bidh cron duine cho mòr ri beinn, mu’n léir dha fhéin e.

A’ Choisir Chiuil—Orain Ghailig.

Tha ’n leabhar ciùil Gàilig so air a chur a mach ’na thri pàirtean. Tha 62 de dh’ òrain bhinn, bhlasda nan Gàidheal ann, seann òrain agus òrain ùra; 21 oran ’sa cheud Phairt, 21 ’san darra Pàirt, agus 20 ’san treas Pàirt. Tha ’n ceòl, (Tenor , Alto, Soprano,agusBass) ann mu choinneamh gach òrain. Tha sinn air son àireamh mhor de na leabhraichean so a thoirt seachad dhaibh-san a geobh luchd-gabhail ùr do’n MHAC-TALLA. Tha fhios againn gu bhail moran ann a chuireadh ’ga iarraidh nam biodh cuid-egin ann a ghabhadh an t-airgead bhnatha ’sa chuireadh air adhart e. Cuiridh sinn aon Phàirt, de’n Choisir-chiùil gu neach sam bith a chuireas ugainn ainm agus dolair aon fhear-gabhail ùr, agus cuiridh sinn na tri Pàirtean gu neach sam bith a chuireas ugainn da ainm ur agus da dholair.

SGEUL EACHUINN

Bha mi ’dol sios an t-sràid an oidhche roimhe, ’s mi an cabhaig mhòir gus litir a chur air falbh. Ach cho mòr ’s ga robh ’chabhag, cha b’ urrainn domh ach stad ’nuair a chunnaic mi solus boillsgeach, dealrach, air mo làimh dheis. Stad mi; agus chunnaic mi an sin uinneag mhor, bhriagha, luma-làn de dh’ uaireadairean, de dh’ fhàineachan, ’s de sheudan dhe gach seòrsa bu luachmhoire na chéile. Chuir e nàdar de dh’ ioghnadh orm nach fhaca mi ’n stòr so riamh roimhe, agus chuir mi cheisd ri fear a bha ’dol seachad, “Cò tha cumail ’san àite so? ’S fheudar nach eil ùine mhor o’n chaidh fhosgladh.” “Tha sin ceart,’ ars esan, “cha’n eil ach beagan us seachdain o’n dh’ fhosgail e mach. ’S e

RHODES & GANNON

a tha cumail an so.” “An e sin,” arsa mise, “Rhodes a bha còmhla ri Guzzwell a thri bliadhna ’n t-samhraidh so?” “ ’Se,” ars esan, “a cheart duine. Am b’ aithne dhuibh e?” “S ann dhomh a b’ aithne,” arsa mise, “agus cha bu droch eòlas a bh’ agam air idir.” Cha d’ fhuirich am fear eile ris a chorr aig an àm, ’s cha ’n abair mi-fhin an còrr an dràsda, ach tha mise ’g ràdh riut, an ath uair a thig mi dh’ an bhaile, cha bhi mo sporan cho falamh ’sa bha e ’n oidhche ud, agus tha duil agam taghal air. Tha uaireadair a dhith orm, agus ma dh’ fhaoidte rud no dha eile, agus cha rachainn seachad air air son rud sam bith. Chòrd e ro mhath rium ’n uai a bha mi déileadh ris roimhe.

---

[117]

[Vol . 4. No. 15. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Bha soitheach beag smùide á Albainn ag iasgach mu chladach Nova Scotia air an t-samhradh s’a chaidh. ’S i a cheud soitheach smùide a thainig riamh a dh’ iasgach an taobh so, agus tha iad ag ràdh gu’n d’ rinn i glé mhath. Buinidh i do cheannaichean ann an Obaraidhean.

Chaidh fear Uilleam Mac Leoid a mharbhadh ann am Mèinn Victoria ’sa mhaduinn Di-màirt s’ a chaidh. Bha e aig ’obair anns a mhèinn, agus thuit cnap mòr guail air, ’ga bhualadh ’s ’ga mharbhadh far an robh e. Bha e mu dha fhichead bliadhna dh’ aois, agus ’na dhuine measail cliùiteach. Dh’ fhàg e bean agus teaghlach.

Tha uisge gu leòr a sileadh an dràsda. Cha mhòr gu robh oidhche air an t-seachdain so gun a bheag no mhor a thuiteam. Dha Dior-daoin ’na latha glé aognaidh, fuar agus fliuch. Bha an t-side gle fhada ’n aghaidh nan soithichean iasgaich, agus bha àireamh mhor dhiubh a’ gabhail fasgadh na h-acarsaid a chuid bu mho dhe’n t-seachdain. Tha an t-àm againn a bhi deanamh deiseil air son a gheamhraidh.

Tha ’n amhach ghoirt air bristeadh a mach ann an Newfoundland. Rinn i sgrios mor anns an dùthaich sin bliadhnaichean roimhe so, agus tha i mis’ air tòiseachadh a rithist. Tha ministear Methodach ann an cearna dhe’n eilean, agus chaill e ceathrar deb’chloinn leatha. Chaochail dithis dhiubh an toiseach, agus ’nuair a shaoil iad a bha ’n tinneas cuibhteas an tigh, dh’ fhàs dithis eile dhiubh tinn agus choochail iad cuideachd.

Tha amMansebha coithionalSt . Andrewsa cur suas a nise deiseil, agus tha am ministear ’sa theaghlach a fuireach ann o chionn che’r- la-deug. Tha e ’na thigh mòr briagha, air a shuidheachadh ann an aite cho math ’sa tha ’sa bhaile agus faisg air an eaglais. Tha e glé chreideasach do ’n choithional tigh cho math a chur suas, agus tha sinn an dòchas gu’n cuir esan a tha ’còmhnuidh ann an dràsda seachad iomadh bliadhna shona agus shoirbheachail ann.

Tha malairt mhor a dol air adhart eadar cearnaidhean de Cheap Breatunn us Nova Scotia agusSt . Pierre. ’S e stuth làidir am bathar a’s mo a thatar a tarruinn as, agus tha cuid ’g am faighinn fhéin ann an crois air a thàilleabh. Thr luchd na cuspuinn air an tòir an dràsda agus a breith air páirt aca. Rugadh air fear ann anGuysboroair an t-seachdain s’a chaidh agus luchd mòr aige, agus a rithist an la roimhe ghlacadh fiach ochd ceud dolair de shuth làidir ’s de thombaca a chuireadh air tir leis an duin’ uasal cheudna. Faodaidh gu bheil beagan airgid anns an t-seòrsa malairt so fhad ’sa chumair am falach i, ach cha mhor buannachd a th’ innte ’nuair a thig luchd na cuspuinn m’ a cùl. Cha’n eil ni a’s fhearr na bhi onarach; an rud a thig leis a ghaoith falbhaidh e leis an uisge.

Thainig soitheach iasgaich Ruiseanach a stigh do San Francisco an la roimhe le luchd de chraicinn ròin ’s de bhéin eile. Bha fiach an luchd air a mheas aig leth muillein dolair.

AigSnider Depot,ann an Ontario, chaidh tigh le fear Tomas Lindsay na theine seachdain roimh ’n Di-ciaduin s’a chaidh, agus chaidh sianar de chloinn a losgadh gu bàs. Bha dithis dhuibh aig am meudachd.

Air a thurus dhachaidh á Sidni, seachdain roimh ’n dé, bha Iain P. Mac Neill, a mhuinntirAmagadus Pond,air a leònadh cho dona le tuiteam as a charbad ’s gu’n do chaochail e an ceann da latha.

An uair a dh’ éirich daoine ’sa mhaduinn an dé, bha an talamh air a chòmhdach le brat sneachda a thuit air an oidhche. Lean an sneachda air sileadh a chuid bu mhò dhe’n mhaduinn, ach bha e ’leaghadh cha mhor cho luath ’sa bha e ’tuitean. ’S e so a cheud shneachda a thainig air an fhoghar, agus thainig e trà gu leòr.

Bha teine mòr ann anChatham N B. ,air an t-seachdain s’a chaidh. Bha còrr us tri fichead tigh air a losgadh, agus bha mu leth-cheud teaghlach air am fàgail gun dachaidh. Bu dhaoine bochda chuid mhor dhiubh, agus chaill iad na bha aca ris an t-saoghal. Tha iad a’ deanamh gu’n deachaidh fiach tri fichead mile dolair a losgadh.

Thug fear Uilleam Hobin a mhuinntir a Bhai- ’n-Iar ionnsuidh air tigh’n ri bheatha ann am Boston air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e gun obair treis a dh’ ùine, agus dh’ oibrich sin air an inntinn aige gu dona. Ghearr e a sgòrnan ann an da àite, ach bha e beò ’nuair a fhuaireadh e, agus chaidh a chur dh’ an ospidal. Tha na dotairean a deanamh nach urrainn da faotainn thairis air. Tha e mu dha fhichead bliadhna ’sa h-ochd a dh’ aois, agus tha bean us dithis chloinne aige ’sa Bhai- ’n-Iar.

Chaochail seann duine còir, Aonghas Ruadh Gillios, ann amBroad Cove,o chionn ghoirid, aig aois ceithir fichead bliadhna ’sa h-aon deug. Rugadh e ann am Mòrthir, an Alba, ’sa bhliadhna 1804, agus thainig e air imrich dh’ an dùthaich so ’sa bhliadhna 1836, agus shuidhich e ’mBroad Cove,far an d’ rinn e dachaidh mhath dha fhéin ’s da theaghlach. Bha sgoil chuimseach mhath aige, agus rinn e ’na b’ urrainn da gus sgoilean a chur air chois ’sa chumail suas ’na choimheanrsachd. Bha e na sgoilear math Gàilig, agus bha e gabhail tlachd mor ann a bhi teagasg do’n òigirdh mu’n cuairt da an cànain féin a leughadh. ’Na òige bha e ’na dhuine cho eireachdail ’s cho foghainteach ’sa ghabhadh faotainn, agus lean sin ris gus an robh e na fhior sheann duine.

Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

Acadia House.
Airneis dhe gach seorsa,
Aodaichean Deante.
Brogan agus Botainnean.
Amhlan dhe gach seorsa air son na Nollaig, air son na Bliadhn’ Uire ’s air son gach àm eile dhe’n bliadhna.
THA NA PRISEAN CEART
INGRAHAM & MacGILLEAIN.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.

---

[118]

[Vol . 4. No. 15. p. 6]

Litirchean.

A CHARAID: —Air taobh a stigh na litreach so, gheibh sibh dolar air son a MHAC-TALLA. Tha e còrdadh rium glé mhath. Cha’n eil coire air ach a luighad, ach ’s fhearr mar sin fhéin e na bhi as aonais; bhitheamaid an uair sin gun phaipear Gàilig idir. Tha mi an dòchas gu’m bi sibh fada beò na cheann. Is mi ur caraide.

DONNACHA MAC CUAIG.
Ottawa , Ont.

FHIR-DEASACHAIDH: —Tha mi glé thoilichte bhi ’g innse dhuibh gu bheil ur paihear ’g am ruigheachd gu riaghailteach. Tha mi glé bhuidheach dhe’n chùnntas a thug sibh air ur Cuairt Shamhraidh, agus nuair a bha mi ’ga leubhabh, bha mi a’ smaoineachadh nam biodh sibh còmhla riumsa ’nuair a bha sinn a tigh’n troimh na Beanntan Creagach(Rocky Mountains)gu’m biodh sibh comasach air naigheachd a chur ’sa phaipear a bhiodh fior thaitneach ri leughadh. Is iomadh ceum a shiubhail mi agus a chaidh me troimh bheanntan roimhe, ach chunnaic mi air an turus so beanntan, us glinn, us tuill, us iomadh rud eile nach fhaca mi riamh roimhe. Leubh mi le iomadh gàire an còmhradh eadar Eóghan us Dòmhnull us Mor, agus thug e gu m’ chuimhne iomadh droch Ghàilig a chuala mi fhéin ri m’ latha, ach cha bhi mi tigh’n thairis air sin an dràsda. ’S aithne dhomh gu leòr a chaill an cuid Gàilig ma’s fior dhaibh féin, ach ma chaill, cha d’ fhuair iad a Bheurla no cànain sam bith eile. Tha eagal orm ma ni mi mo litir dad na’s fhaide nach urrainn duibh a clò-bhualadh, agus ’s fheudar dhomh stad. Gheobh sibh dolar anns an litir; tha mi tri miosan air deireadh, ach thuirt duine glic roimhe gur fhearr deireadh cuirme na toiseach sabaid. Slan leibh aig an àm so.

TEARLACH.
Oaklands , California, 9, 10, ’95.

Ma tha toil agad d’ fhortan a dheanamh, ’nuair a chluinneas tu daoin’ eile ’g radh gu bheil airgead ri fhaotainn an sid, ’s gu bheil airgead ri fhaotainn an so, na toir cluss dhaibh; thoir an air’ air do ghnothuch; fuirich far am bheil thu, agus faigh na’s urrainn dhuit fhaotainn gun charachadh as an àite ’sam bheil thu.

Bidh iteagan bòidheach air na h-eòin a tha fad as.

FAICEALL.

Cha’n urrainn duinn a bhi tuilleadh us faiceallach. Cha’n abair sinn duine treun idir ris-an a ruitheas do’n chunnart air sgàth a bhi ann an cunnart, no air sgàth a bhi air a mholadh le daoine neo-thuigseach. Cha duine treun a leumas bhar drochaid Bhrooklyn dh’an amhuinn gu h-iseal, no a dh’ fheuchas ri snàmh thairis air na h-àiteachan cunnartach ann an amhuinn Niagara. Cha’n eil ann ach duine amaideach a tha ’cur a bheatha na làimh gun aobhar. Cha chùir an duine treun e-fhéin ann an cunnart gun aobhar, ach ’nuair a thig an t-àm anns an toir a dhleasanas do’n chunnart e, cha mheas e gur còir d’a bheatha bhi ’san rathad air, no ’ga chumail air ais. Ach gus an tig an t-àm sin cha chuir e a bheatha fhéin no beatha muinntir eile ann an cunnart. Tha sgeul air innse mu bhean-uasal a bh’ ann an cearna de Shasuinn uair a bha ’g iarraidh fear-carbaid. Chuir i fios a mach, agus thainig triùir dhaoine ’gan tairgse féin. Bha iad nan triùir glé fhreagarrach air son na h-oibreach, ’s cha robh fhios aice car greis có ’m fear a dh’ fhastaidheadh i. Ach mu dheireadh chuir i ceist air fear dhiubh. “Na’m bitheadh tus’ a falbh leam anns a charbad agus agad ri dhol thairis air rathad air mullach creige ri taobh a chladaich, cia cho faisg ’sa rachadh tu air bile na creige leis a charbad?” “Tha mi smaoineachadh,” ars esan, “gu’n rachainn cho faisg ri da throigh air bile na creige gun eagal sam bith gu’n cuirinn thairis an carbad.” “Seadh,” ars ise, “tha sin glé mhath; cia cho faisg ’sa rachadh tus air?” ris an darra fear. “Tha mi glé chinnteach gu’n rachach agam air a dhol cho faisg ri troigh air,” fhreagair esan. “Tha sinn na’s fhearr a rithist,” ars ise, agus thionndaidh i ris an treas fear. “Agus cia cho faisg ’sa rachadh tus’ air bile na creige?” “Na’m bithinnsa air a leithid sin de rathad,” ars an duine, “chumainn cho fad air falbh bho bhile na creige ’sa ghabhadh deanamh.” “ ’S tusa ’n duine ’tha dhith orm,” ars a bhean-uasal. “Cha ghabh mi gnothuch ri duine a dh’fheuchas ri dhol cho faisg air a chunnart ’s is urrainn da. ’Se duine faiceallach, cinnteach, a tha mi air son a bhi agam mar fhear-carbaid, ’s cha’n e duine dàna chuireas mo bheatha-sa agus a bheatha fhéin ann an cunnart gun aobhar sam bith.” Co-dhiu tha ’n sgeul so fior no nach eil, tha leasan math air fhilleadh a stigh innte. “Seachain an t-olc us seachnaidh an t-olc thu.”

Tha còir us da cheud deug mile (1,200,000) acaire fearainn fo choille ann an Canada. Tha fiach ceud us deich muillein ( $110 ,000,000) dolair de dh’fhiodh air a ghearradh a h-uile bliadhna, agus tha ’n luchd-oibreach a faotain mar thuarasdal còrr us deich muilleinean fichead ( $30 ,000,000) ’sa bhliadhna. Tha a’ choille ’na saoibhreas mor do Chanada, agus ’s mòr an call a bhi leigeil le teintean ruith air a feadh. Teirigidh i luath gu leòr gun an teine bhi cur as dhi.

Tha e glé choltach gu bheil Newfoundland gu bhi na’s fhearr dheth air a bhliadhna so tighin na bha e o chionn ioma bliadhna. Bha iasgach nan ròn glé mhath, agus tha ’n trosg moran na ’s pailte na bha e an uiridh. ’Sann ris an iasgach a tha ’n dùthaich air fad ag amharc air son teach-an-tir, agus ’nuair a bhios an t-iasgach gu math, bidh an dùthaich gu math dheth. Tha sinn toilichte so a chluinntinn mu Newfoundland.

Tha Canada a h-uile bliadhna a paigheadh còrr us deich muillein dolair ( $10 ,000,000) de riabh air son a cuid ainbhfheich, no da dholair mu choinneamh gach duine bean us pàisde ’tha ’san dùthaich. A bharrachd air so tha cuid de na mor-roinnean gu trom ann an ainbhfhiach agus cha’n eil gin dhiubh cuibhteas ainbhfhiach gu buileach ach Ontario leatha fhéin.

Tha e air innseadh gun deachaidh buntàta a bhuain ann an Colorado air an fhoghar so a tha ochd oirlich fhichead a dh’ fhad agus ceithir oirlich dheuga troimhe. Tha e deich ùnnsa thairis air ceithir fichead pùnnd ’sa sia a chudthrom, no cho trom ri buiseal gu leth de bhuntàta cumanta.

Dhirich dithis dhaoine agus dithis mhnathan gu mullach Beinn Neimheis aon latha deireadh a mhios s’a chaidh. Chaidh iad suas air an taobh bu chaise dhith. ’Se so a cheud uair a chaidh aig boirionnach air a bheinn a dhireadh.

Bidh gach fear a tarruing uisge gu ’mhuileann fhéin.

Bho nach fhaod mi beantainn do’n ghiadh mhòr, pronnaidh mi na h-iseanan.

---

[119]

[Vol . 4. No. 15. p. 7]

Gu muinntir na h-Aimhne Tuath.

A CHAIRDEAN: —Air iarrtus moran de’n luchd-taghaidh, tha mi ’cur romham feuchainn ri bhi air mo thaghadh mar fhear-comhairle do ur sgireachd. Rugadh agus thogadh mi air an Amhuinn a Tuath, agus is aithne dhomh gabh cùil us cearna dhith. Ma ’s e ur toil mo thaghadh ni mi ni’s urrainn mi air son math na sgireachd agus na siorrachd air fad. Feuchaidh mi ris na ròidean ’s na drochaidean a leasachadh ’sa chumail air dòigh. Tha mi gealltinn cuideachd mo dhichioll a dheanamh air stad a chur air reic na deoch làidir. An dòchas ur fhicinn uile roimh latha ’n taghaidh, Is mi,

Ur Seirbheiseach Dileas
NIALL DOMHNULLACH.
Baddeck , C, B., Sept. 21, ’95.

’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinn bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.

Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTE TOWN, E. P. I.

Cuimhnich nach deid thu seachad orra air reicidh iad riut an Gailig

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. MacRath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain san aite cheudna.

DR. T. C. MAC LEOID.
Faodar an Dotair fhaicinn ’na oifig anns an togalach ’s a bheilMoore & Johnstonri ceannachd, no aig a dhachaidh ann a “Sheerwood.”

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

Dr. T. G. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

---

[120]

[Vol . 4. No. 15. p. 8]

ORAN

(Air a leantuinn)

’S mi mar gu’m biodh beag-Iarla
’Nuair chi iad sios an fhearainn mi,
’S a stàrachd air am bialthaobh
’S i lionta le“Cut Cavendish”
Cha dùraig iad a h-iarraidh,
A chionn i bhi cho ciatach,
’S cha toir mi as mo bhial i,
A dh’ aindeoin miann cha’n fhaigh iad i.

Cha toir mi Mhuracha Mòr i,
’S nis mò cha toir mi dh’ Ailean i,
Na Ruairi mac Ian oig,
Ged a bheir mi ceò do Chalum dhi.
Bheir mi i chlann Eòghainn,
Is gheibh an gill’ aig Mòir i,
Cha toir mi do Iain mòr i,
Ach deòinichidh mi dh’ Alick i.

Gheibh Iain mac Coinnich bhàin i
Le ’làn, ’s cha bhi sin annasach,
’S Aonghas còir a bhràthair,
’S cha ’n àicheadh mi do’n Cheannaich i.
Bheir mi cuairt dhi Phràdruig,
Is do d’ dhithis bhràithrean,
’S cha dean an triùir a tràghadh,
’S ann bheir i sàth nan ceathrar dhaibh.

Gheibh Dòmhnull còir mo nàbuidh,
Is Adi, agus Ailean i;
Bu mhath dhomh fein ’s do chàch iad,
Is iad nach fàgadh falamh i.
Tha feadhain ann nach tàire,
Dhe ’m chinneadh ’s dhe mo chàirdean
’S an uair a gheibheadh càch i,
Co leis bu dàna falach orr’.

Tha moran dhe bhur càirdean
’N an armuin a tha ceannalta,
Na diùmhlaich mhora làidir,
Cho tàbhachdach ’s is aithne dhomh;
Ma thig a h-aon nam dhail dhiu,
An è nach toir mi dha i?
Bhiodh cuis an aghaidh nàduir,
A chionn an sàr a cheannaich i.

’Nuair chi mi Seumas Dhòmhnuil,
Is feadhain chòir a bharrachd air,
Saoil nach bi iad pròiseil
’Nuair gheibh iad ceò dhi? ’s math leo e,
’S nach faic iad té dhe seòrsa
’S an tir ’s a bheil an còmhnuidh,
Ach ma’s a h-urrainn dhòmhsa
’S mi féin bhios deònach air thoir dhi.

A phiob a chuir an t-uasal
A nall thar chuan áHalifax ,
Ghuidhinn saoghal buan dha,
Is neart is smuais is fallaineachd.
Is fearr leam na deich luachan
A faicinn agam uaithe.
Cha toir fear eile uam i,
’S mi féin a fhuair le ’bheannachd i.

Cha d’ chuir neach riamh na bhial i,
Nach iarradh an ath tharruing dhi;
Cha ’n ann airson a briaghad
A mhàin bha miann gach fear innte;
Tha stuth innte tha fiachail,
’S ro mhaith i air a dianamh,
Dh’ fhòdhnadh i do dh’ Iarla
Gu siorruidh fhad ’s be mhaireann e.

Fhior uasail ’chuir do ’n tir i,
Mo mhile miltean beannachd ort,
O’s iomadh neach a chi i
Nach faigheadh ni ach amharc oirr.”
Cha leiginn i nan innean
G’a milleadh na ga sgriobadh
’Nuair rachadh iad ’ga sliobadh,
’S i cheart cho min ri gloin’ aca.

Tha cuid do dhaoine neònach,
Is mòrran dhiu cho aineolach,
A feuchainn ni dhe n t-seòrsa
An còmhnuidh le cion faireachaidh,
A dh’ fhàisgeas i le ’meòirean,
Le moit ’s le fearas-mhòra
’S na ’n cuireadh e, bhiodh prois air,
Le òrdaig thar na h-amhaich i.

Cha ’n araicheadh tu mi
Ged nach sinnean i do amadan,
Is fear nach cuir srad innte,
Carson a shinnte falamh i?
Thig cuid far a bi mi
’S nan tugainn dhaibh a phiob-sa,
Nach lasaicheadh a chaoidh dhi
Cho fad sa chìte tein’ innte.

Ged chùnnt mi fear na dhà dhiu,
Mar tha, tha cus a bharrachd ann,
Nach ainmich mi an dràsda,
Mas nairich am Mac Talla mi.
Rinn e orm mu thrà sin
Mo chainnt a chur do ‘Bheaintraigh;’
Ach seach nach robh smid ceàrr dheth
Tha sin a fàbhar Challum bhochd.

CALUM MAC IAIN IC PHADRUIG.

EALIDH GHAOIL.

LE EOGHAN MAC-LACHINN.

LUINNEAG.
Air failirinn, illirin, uillirin o,
Air failirinn, illirin, uillirin o,
Air failirinn, illirin, uillirin o,
Gur boidheach an comunn
’Th’ aig coinnimh ’n t-Strathmhoir.

Gur gile mo leannan
Na’n eal’ air an t-snamh;
Na cobhar na tuinne
’S e tilleadh bho ’n traigh;
Na’m blath-bhainne buaile
’S a chuach leis fo bharr;
Na sneachd na ’n gleann dosrach
Ga fhroiseadh mu ’n bharr.

Tha cas-fhalt mo ruin-sa
Gu siubhlach a sniomh,
Mar na neoil bhuidh’ a lubas
Air stucibh nan sliabh.
Tha ’gruaidh mar an ros
Nuair a ’s boidhch’ a bhios fhiamh
Fo ur-dhealt a cheitein
Mun eirich a ghrian.

Mar Bhenus a boillsgeadh
Thar choilltibh nan ard,
Tha a miog-shuil gam bhuaireadh
Le suaicheantas graidh.
Tha braighe nan seud
Ann an eideadh gach aidh,
Mar ghealach nan speur
’S i ’cur reultan fo phramh.

Bidh ’n uiseag ’s an smeorach,
Feadh lointean nan driuchd,
’Toirt failte le ’n orain
Do ’n og-mhaduinn chiuin;
Ach tha ’n uiseag neo-sheolta
’S an smeorach gun sunnd
’Nuair thoisicheas m’ eudail
Air gleusadh a ciuil.

Nuair thig samhradh nan noinean
A comhdach nam bruach,
’S gach eoinean sa chroc-choill’
A ceol leis a chuaich,
Bidh mise gu h-eibhinn
A leumnich ’s a ruaig
Fo dhluth mheuribh sgaileach
A manran ri m’ luaidh.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlrn, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean .

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.