[Vol . 4. No. 18. p. 1]
MAC-TALLA.
“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”
VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, NOBHEMBER 9, 1895. No. 18.
Oidhche Shamhna am Margaree.
FHIR MO CHRIDHE, —Is ann agamsa dhuibhse tha’n naigheachd! Nach d’fhuair mi a’ fàinne an raoir ’s an fhuaraig air thoiseach air càch, rud nach do thachair riamh roimhe dhomh! Saoil an robh mi ’ga iarraidh idir leis cho tric sa bha mi air mo mhealladh bliadhnachan eile; is ann a theann mi ri itheadh na fuarag gu sgoinneil, agus leig mi le càch a bhith siubhal air son an fhàinne. Bha mi ann am barail nach bu deachd an darra cuid a bhi dhith orm. Ach, mo shòlas! de a b’iongantach leam fhéin na a’ fàine fhaireachdainn ’nam bhéul, agus ’s gann gu’n creideadh càch gu’n d’fhuair mi idir e. Is mise fhuair sin, agus theab e bhi sios ’nam amhaich ma’n tug mi mi-fein fonear, agus mar [ ? ] sin na ’dheagh chomharra air mo chàs-sa anns a bhliadhna gu tighinn, ’s iongantach an gnothuch e. Ach ’s ann an sin a bha ’mhoit air cuid do chàch. Thilg Eoghainn ruadh bhuaithe a spàin le gruaim agus shaoileadh tu gu’n chuir Anna mhor an da shùil tromham. Cha mhor coire a bh’agamsa. Nan teannadh iadsan ri ithe na fuaraig mar a rinn mise, —ach ged a theannadh cha robh àite aca dhith, bha’n cridhe, mo thruaighe, na’m beul; oir ged a bhitheadh bonn òir air grannd na mèise no dealbh an leannain ri thoirt an uachdar cha b’urrainn an suilean a bhi na bu ghéire a coimhead sios no idir urad fhuaim a bhi aca ma’n cuairt air an t-soigheach. An déigh do’n fhuaraig a dhol on dàrna taobh, chuala sinn a bhi ’gléusadh fiodhle ’an ceann eile an taighe, agus air m’fhacal cha robh mi cur coire air an òigridh a bhi ’ga faireachdainn fhéin car mi-shocrach air an aiteachan-suidhe oir bha an ceol a bha iad ag éisdeachd fior mhath. Ann am beagan ùine dh’aontaich fear an taighe gu’m faodadh iad beagan ruidhleichean a dhianamh air chumhnantan gu’n gabhaidh iad leis na dannsan Gàidhealach, agus nach bitheadh guth aca air ruidhl-ochdnar no air aon de na dannsan mi-chiatach gallda ’tha a nis air tighinn cho fasanta. Is ann mar sin a bha; agus ge nach eil daoine og an latha an diugh cho ionnsaichte air an dannsadh ris an linn a bha rompa, gidheadh tha feadhainn na’m measg dha’n aithne iad fhéin a chluich gu “fonnmhor, fearail, sùbailte’” nuair a chluinneas iad na puirt shnasail, shiubhlach, éutrom. ’Nuair bha’n dannsa seachad, theann sinn ri gabhail òrain. Tha luchd-gabhail orain anns a’ chearn so cho math ’sa tha ri fhaighinn ann an aite sam bith, tha iad aca gu paillt ann an Gàidhlig ’s am Béurla. Is ro thaitneach leam fhéin, ma’n sgaoil cuideachda chridheil gu’n toir iad tacan air gabhail òranan béusach, taitneach, oir is ainneamh a chunnaic mi droch cheann-fìnid riamh a tighinn air còmhlan a bheireadh an cuid spurt is aighir gu crìch anns an dòigh ud. Cha robh seanachaidh ro-mhath anns a’ chuideachd agus b’fheudar sgaoileadh gun sgeulachd fhaotainn. Tha beagan de sheann daoine anns an aite fhathasd ’tha gle mhath air innseadh seann naigheachdan ach cha’n fhada bhios a h-aon an lathair dhiubh; oir bho chionn iomadh bliadhna, “tha’n cinn air liathadh ’san ciabhagan air tanachadh.” Cha’n ’eil mi ’n dùil gu bheil a h-aon ann anns na làithibh so cho baoth no cho amaideach ’s gun rachadh iad air oidhche Shamhna ’gam bogadh fhéin ann an allt-criche, no a rachadh le geilt cridhe le ceirsle snàth gu toll àtha, no idir a dh’ithe bonnach salainn ma choinneamh a sgàthain. Cha mhutha chluinneas sinn guth air goid càil, togail dhrochaidean, crannadh dhorsan no cur falach cuibhle carbad-siubhail. Tha gach cleachdadh mi-fhreagarrach dhe’n t-seòrsa sin a nis air an cur air chul ge b’e cuin a thoisich iad, agus tha gach linn mar tha ’tighinn “a’ fàs ni’s laige ’s ni’s glice.”
Is mi do charaid,
AN SEANA-GHIULLAN.
Latha Samhna, 1895.
Cu Seolta.
Ann am baile beag an ceann a deas na Frainge, bha dinneir air a thoirt do fhichead duine bochd aig àm àraidh na h-uile latha dhe’n bhliadhna. Bha cù a bhuinneadh do chuid-eigin faisg air làimh, daonnan aig air dinneir còmhla riutha, an dòchas gu’m faigheadh e càil éiginn uapa. Ach bhiodh na daoine bochda mar bu trice glé acrach iad fhéin, agus mar sin cha robh iad ro fhialuidh, agus cha robh ’n cù bochd ach glé ainneamh a faotainn blasad air a bhiadh a bha iad og itheadh. Nis bha ’n dinneir air a cur a mach air uinneig bhig, an deigh do’n neach a bha ’ga h-iarraidh ròpan beag ris an robh clag an ceangal a dhraghadh, agus leis a ghliong a dheanadh an clag fios a thoirt do’n fhear-riarachaidh. Cha’n fhaiceadh an fear-riarachaidh có bh’aig a uinneig, agus cha ro fhios aige cò bha faotainn a bhidh a bha e sineadh a mach. Aon latha dh’fhan an cù gus an robh na daoine bochda uile air falbh. Cha d’fhuair e ach fior bheagan uapa, agus chuir e roimhe ionnsuidh a thoirt air dinneir fhaotainn dha fhéin. Sheas e air a chasan deiridh, rug e air an ròpan, thug e draghadh air, ’s rinn an clag gliong. Chaidh dinneir mhath a chur a mach gu’n dàil, agus dh’ith an cù i le mòr thaitneas. Rinn e seo latha ’n deigh latha, fad treis a dh’ùine, ach mu dheireadh fhuaireadh an slaoightire a mach. Ach mheasadh e na ni cho tapaidh do chù a dheanamh, ’s nach do chuireadh bacadh sam bith air; leigeadh leis leantuinn air o latha gu latha, agus bha e fad ùine mhor aig gach àm dinnearach, a toirt gliong air a chlag, agus a gabhail o bhìdh còmhla ris na baigeirean eile!
Tha ’n duine sin saibhear aig am bheil deagh nadar, a tha do ghnàth càirdeil, foighidinneach, aoibhneach, dòchasach, agus a ta ’g a ghiùlan fein gu suilbhear a thaobh nan uile.
[Vol . 4. No. 18. p. 2]
AN CORAL.
Mar is mo a bheachdaicheas sinn air oibre an Ti uile-bheannaichte a dhealbh na h-uile nithe le focal a chumhachd fein, ’s ann is mo bheir sinn fa’near ar n-aineolas agus ar neo-iomlaineachd fein. Is dall da-rireadh an duine sin nach ’eil a’ faicinn gu bheil oibre an Tighearna gu soilleir a’ foillseachadh a mhaitheis, a ghliocais, agus a chumhachd neo-chriochnach fein. Ge b’e ait air an seall sinn chi sinn meur an De uile-lathairich air a nochdadh ann in lionmhorachd do-aireamh nan nithean sin a rinneadh leis. Tha ’chruitheachd lan de chreutairean anns am bheil beatha, a ta air an cumail suas le caomh-fhreasdal an Ti a dhealbh iad. Gheibhear na creutairean sin de gach meud agus dealbh, agus gheibhear aca an nadur agus an cleachdanna fein fa leth. Ma dh’ amhairceas sinn air feadh na talmhainn chi sinn mile de mhiltean creutair de gach gne. ’S an adhar os ar ceann, tha ’n eunlaith eug-samhla maraon lionmhor agus iongantach. Ceart mar sin tha creutairean na fairge, far a bheil iad ’n am miltean a’ gluasad a reir an gne am measg nan uisgeachan. Nach ceart a thigeadh dhuinn eigheach a mach maille ris an t-Salmadair? “Is lionmhor, a Thighearna mo Dhia, na nithe a rinn thu! t’oibre iongantach agus do smuainte d’ar taobh-ne, cha’n ’eil e ’n comas a chur a sios an ordugh dhuit; nochdainn agus chuirinn an ceill iad; ach tha iad ni’s lionmhoire na gu’n gabh iad aireamh.” Salm xi. 5.
A reir coslais, tha na h-uiread de ’r luchd-leughaidh nach cuala riamh iomradh mu mheanbh-bheathaichean a’ chorail, a ta co ro lionmhor ann an cuanta na h-Airde deas. Tha na beathaichean so co anabarrach beag, ’s gur ann air eiginn a chithear iad leis an t-suil luim; gidheadh beag mar a ta iad, tha oibre air an deanamh leo a ta iongantach, mor. Tha iad a’ togail suas aitreibh de chreagan mora o ghrunnd na fairge, a ta da-rireadh miorbhuileach ri’m faicinn. Goirear riu so creagau a’ chorail; agus mar fhoillseachadh air oibre an Ti uile-chumhachdaich, tha sinn an dochas gu’m bi cunntas air na creagan sin araon freagarrrch agus feumail ’s an aite so.
Is ann air eiginn a chreidear gu’m b’urrainn creutairean co ro mheanbh ballachan ard a thogail anns a’ chuan, de stuth co cruaidh ris a’ chloich fein, agus na ballachan sin na ceudan mile ann am fad; ach tha e ’n a ni dearbhta gu bheil iad ’g an deanamh, agus is minic a mhothaich maraichean na ballachan chreag sin chum aimhleas dhoibh fein agus d’an longaibh.
Tha cuid de mheanbh-bheathaichan a’ chorail co mor am meud ri fineig, no ri fride, ach tha cuid eile dhiubh moran ni’s lugha na sin, agus cuid co anabarrach meanbh ’s gu feumar gloineachan mu’n faicear idir iad. Is iongantach da rireadh an cumhachd a thugadh do na creutairean beaga so a chum oibre a dheanamh, nach b’urrainn uile innleachd dhaoine a dheanamh gu brath. Tha cumhachd aca stuth a tharruing a uisgeachan a’ chuain, a ta cosmhuil ann an nadur ri aol, agus cuiridh iad an stuth so ’n a mheanbh-earrainean air a cheile gus am fas e ’n a chreig chruaidh, charraich, lan de sheomraichean beaga a ta aca mar aitean-comhnuidh. Tha na creagan a nithear air an diogh so de’n aon stuth ri slige, agus an uair a loisgear iad, ni iad, mar na sligean fein, an t-aol a’s fearr. Tha ’aite-comhnuidh fein aig gach meanbh-chreutair dhiubh so, agus tha gne uidheim aig dorus a thighe leis an glac e creutairean beag’ eile air feadh na mara air son loin. Chum beachd a thoirt air meud nan aiteachan-comhnuidh aig na creutairean iongantach so, tha e air ’fhaotuinn a mach gu’n comhduich aghaidh na h-ordaig corr a’s mile aite-comhnuidh, agus gach aite air a dheasachadh air son ’fhir-taimhe fein! Tha na creutairean dichiollach so a’ siolachadh gu ro bhras. Tha ’n oigridh a’ tighinn a uibhean beaga a ta air am beirsinn anns na tuill far a bhail na meanbh-chreutairean a rug iad a’ gabhail comhnuidh. Ann am beagan laithean an deigh dhoibh na h-uibhean ’fhagail, tha iad a’ toiseachadh air aitean-comhnuidh a dheanamh dhoibh fein; agus tha e ’n a ni iongantach gur ann air uachdar nan aite-comhnuidh anns an d’ rugadh na h-uibhean as an d’ thainig iad fein, a tha iad a’ deanamh sin. Air an doigh so, tha ’n linn a chaidh seachad air an druideadh beo ’n an tighean fein, as nach urrainn iad a chaoidh faotuinn a mach, le tighean an sliochd. Mar so tha aon linn a’ cur as do linn eile, agus mar so tha creag a’ chorail a’ fas mor, le sreath an deigh sreath de na tighean a bhi air an togail air uachdar a cheile! Tha na meanbh-chreutairean iongantach so ag oibreachadh le riaghailt araidh a bhuineas dhoibh fein. Tha fios aig na h-uile air an eagnuidheachd leis an dean na seilleinean na cirean-meala, agus air an dichioll a nochdas na seangana ’n an oibribh fein, a reir an gne; ach tha ’n eagnuidheachd agus an dichioll ceudna air an nochdadh le meanbh-bheathaichean a’ chorail ann an doimhneachd na fairge! Tha na creagan corail air an dealbhadh de gach uile chumachd. Tha cuid ag eirigh suas o ghrunnd na mara mar chraobhan maiseach, a’ sineadh a mach am meuran agus am meanglain air gach taobh. Tha cuid eile a’ fas suas mar phreasanaich, agus mar luibheannach aillidh fo ’n lan bhlath, agus a’ nochdadh nan dath a’s boidhiche agus a’s soilleire. Tha na dathan a chithear air na coilltean corail sin anabarrach maiseach. Tha dearg, donn, buidhe, uaine, gorm, agus gach atharrachadh direach eile ri ’m faicinn air an cur gu h-innleachdach air feadh a cheile, anns a’ choral. Ceart mar a ta na coilltean de gach gne a’ fas air na beanntan air tir, mar sin tha coilltean corail a’ fas a nios a grunnd na fairge, gu ruig a h-uachdar, far a bheil an doimhneachd na ficheadan aitheamh, agus far a bheil sruthan bras agus laidir! Nach miorbhuileach gu ’n deanadh creutairean co beag obair co ro mhor! Ach feumar a thoirt fa’near gu bheil obair nan creutairean so, ann an cuantan na h-airde deas, gu minic co ro mhor ’s gu bheil iad ’n an cuis eagail gu tric do’n mharaiche. Ann am meadhon a’ chuain mhoir, na ceudan mile o thir sam bith, gheibhear na creagan corail ag eirigh gu h-uachdar na mara, ’n am ballachan laidir, air an togail ann an cuairtibh mar fhainneachan farsuing, anns am bi a’ mhuir ciuin, reidh ’n am broinn, ’n uair a bhios na tonnan atmhor agus anradhach air an taobh a muigh de na bailachan sin. Tha na fainnean mora sin a’ cumail fasgadh cuain ’n am broinn fein, an uair a cheithear geal-ghaire nan tonn a’ briseadh cruinn-thimchioll nan creag o ’n leth a muigh. Ged nach ’eil an coral fein ag eirigh thar uachdar an t-saile anns na cearcallan iongantach so, gidheadh is minic a thogas an t-anradh-fairge mirean briste de’n choral suas os ceann nam ballachan, air choir ’s gu bheil eileanan air an deanamh air an doigh so leo. Chum beachd a thoirt air meud nam ballachan so, bithidh iongantas air ur
[Vol . 4. No. 18. p. 3]
luchd-leughaidh a chluinntinn gur tric a chunnacas iad o cheithreamh mhile gu mile air leud, agus iad sin a’ deanamh fainne no cearcall anns a bheil o fhichead gu sea fichead mile astair mu’n cuairt. Nach anabarrach mor an soitheach-uisge so, a tha gu minic o thri gu sea ceud troidh, ann an doimhneachd! Cha ’n ’eil am ballachan Bhabiloin, balla mor China, agus ann an togalaichean barra-chaol(Pyramids)na h-Eiphit ach mar obair-chluiche na cloinne, an coimeas ri meud nam ballachan miorbhuileach so a ta air an dealbhadh ’s a’ chuan dhoinionnach le creutairean co anabarrach meanbh!
Tha, mar is tric, dorus no fosgladh ann am ballachan nan cearcall mora a dh’ ainmicheadh, farsuing ni ’s leoir a chum comas a thoirt do na longan a’s mo, seoladh a steach ’nam broinn, far am faigh iad deadh acarsaid, agus fasgadh o gach gaoth a sheideas.
A thuilleadh air an h-oibre mora so am meadhon a’ chuain, tha lionmhorachd eileanan ann a ta air an cuartachadh le ballachan corail aig astar araidh a mach o thir. Tha Eilean na Frainge(Isle of France)mar so air a dhionadh ceithir thimchioll le balla corail, agus iomadh eilean eile a bharr air. Tha e iongantach r’ a smuaineachadh gu bheil a ghnath fosgladh anns na ballachan sin, direach mu choinneamh gach acarsaid agus loch ’s na h-eileanan sin, air an seol na soithichean a stigh gu tir. Chunnaic am Freasdal iomchuidh a’ chuis a bhi mar so, oir na’m bitheadh na ballachan corail gun fhosgladh ’s am bith, a’ cuairteachadh gach eilean air an doigh ud, cha’n fhaigheadh soitheach sam bith a choir an fhearainn gun a bhi air a sgealbadh as a cheile.
Air taobh na ear-thuath de Australia, tha balla corail mu dheich mile a mach o thir, a tha corr a’s seachd ceud mile air fad, agus is minic a chaidh soithichean a bhriseadh ’n am bloighdean air agus a chailleadh na sgiobairean.
Cha’n urrainn duinn aig an am so gach ni mu ’n choral ainmeachadh. Tha e r’ a fhaicinn fo liutha atharrachadh cumachd agus dealbh, ’s nach ’eil e comasach an ainmeachadh fa leth. Ann an aitean eile de ’n t-saoghal, tha eileanan air an aiteachadh agus air an comhdachadh le craobhan de gach gne a ta air an steidheachadh air na creagan corail. Rinneadh na creagan ud an toiseach gu uachdar na fairge leis na meanbh chreutairean a dh’ ainmicheadh, agus a ris, bha na creagan fein a’ tional gach stuth air an uachdar a bha ’n cuan a’ tilgeadh suas, gus mu dheireadh an d’ -fhas an stuth sin daingean, agus an do thoisich feur agus luibheannach de gach seorsa air fas suas dosrach agus pailt.
Am measg uil’ innleachdan an duine, agus dh’ aindeoin a sheoltachd gu nithe iongantach a dhealbhadh agus fhaotuinn a mach, cha robh e riamh ’n a chomas fearann tioram a dheanamh dha fein ann am meadhon na fairge. Gidheadh rinneadh an gniomh iongantach agus mor so, cha’n ann leis an duine’ ach le creutair meanbh, a ta mar neoni ’n a shuilean—creutair co ro bheag ’s gur ann air eiginn a tha cumhachd aig suil an duine a leirsinn idir. Ach cha’n ’eil ni ar bith neo-chomasach do ’n Ti uile-chumhachdach agus uile-bheannaichte aig a bheil a chaomh fhreasdal os ceann ’oibre gu leir. An uair a bhios sinn a’ suidheachadh ar n-inntinn air gach obair mhior-bhuileach a chithear mu ’n cuairt duinn, bu choir duinn beachdachadh le mor umhlachd air cumhachd, gliocas, agus maitheas neo-chriochnach an Tighearna De uile-ghlormhor a dhealbh na h-uile nithe. Tha cumhachd an duine mar neoni, seadh ni ’s lugha na neoni an coimeas ri cumhachd an Ti bheannaichte sin a chruthaich e. Cha’n urrainn sinne, cha’n e ’mhain na nithe a’s lugha a chruthachadh’ ach na nithe a chruthach Dia agus a chairich e fa chomhair ar sul, a thuigsinn. Tha sinn a’ faicinn an fheoir air na raointibh, ach cha’n ’eil fhios againn cia mar tha e ’fas suas agus a’ teachd fo bhlath. Tha sinn a’ faicinn oibre innleachdach gach meanbh chreutair ’s a’ mhuir agus air tir, ach cha’n aithne dhuinn an seol neo-mhearachdach air a bheil iad a’ saothaireachadh. Tha sinn a’ faicinn nan creagan corail air an dealbhadh am measg nan tonn buaireasach le creutairean ro mheanbh, ach cha mho is urrainn sinn a thuigsinn an seol air a bheil cumhachd aca ni co miorbhuileach a dheanamh, na ’s urrainn sinn a thuigsinn an seol air a bheil a’ ghrian, a’ ghealach, agus na reultan, a’ siubhal gu neo-mhearachdach ann an gorm-astar nan speur. ’S e ar dleas’nas, gidheadh, a bhi’ beachdachadh gu curamach air oibre a’ Chruithfhir bheannuichte, chum ar n-irioslachd a dhusgadh, agus a chum gloir a thoirt d’ a ainm naomha-san. Am bi sinn gach la ag imeachd am measg mhiorbhuil na cruitheachd, gun mheur a’ Chruithfhir ’fhaicinn anns gach ni mu’n cuairt duinn? Na biodh a’ chuis mar so, oir is leoir na nithe a’s lugha air an comas duinn amharc chum ar deannmh umhal, agus a chum toirt oirnn eigheach a mach, “Is airidh thusa a Thighearna, air gloir, agus urram, agus cumhachd ’fhaotuinn; oir chruthaich thu na h-uile nithe, agus air son do thoil-sa tha iad, agus chruthaicheadh iad.” Taisb. iv. 11.
SGIATHANACH.
Bha fear-turuis Sasunnach anns a’ Ghàidhealtachd o chionn beagan mhiosan, agus bu mhath leis feadhainn a bhi am beachd gu’m bu duine fòghluimte a bha ann. B’àbhuist da bhi cur dragh mòr air seann leighich a bha an sud, le bhi cur cheisdean faoin air. Thachair e air an leighich aon latha agus thuirt e ris, “A leighich, tha ceisd chudthromach agam ri chur ort, agus is i so i; ma sheasas mi air mo cheann, ruithidh m’ fhuil gu mo cheann; a nis ’nuair a tha mi ’seasamh air mo chasan, carson nach ruith m’ fhuil gu mo chasan.” “Is furasda domh a’ cheisd sin a fhreagairt,” ars an leighich. “Tha sin a chionn ’s nach ’eil do chasan falamh mar tha do cheann.”
Thuirt fear-teagaisg ri gille beag ann an sgoil, “A Sheumais, tha deise mhath agad a cheana, agus na’n d’ thoirinn aon eile dhut cia meud a bhitheadh agad an uair sin.” Fhreagair Seumas, “aon.” “Cia mar a tha thu deanamh sin a mach?” ars am fear-teagaisg. “Nam bitheadh deise ùr agamsa,” arsa Seumas, “bhitheadh an t-seann deise aig mo bhrathair beag, ’s cha bhiodh agamsa ach an aon té.”
Cha mhaith an suaimhneas sin a dhruideas an fhirinn a mach air an dorus. Mur teid suaimhneas agus firinn laimh air laimh, is còir an fhirinn a roghnachadh, agus greim a dheanamh oirre mar bhan-chompanaich an àite suaimhneis.
Tha’n duine sin a labhras do ghnàth an fhirinn ghlan, ’na dhiulnach a ta mòran ni’s tapaidh na ghabhar e.
[Vol . 4. No. 18. p. 4]
MAC-TALLA.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25
Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.
SIDNI, NOBHEMBER 9, 1895.
Air an t-seachdain s’a chaidh, thug sinn iomradh air a’ chòrdadh a rinn Russia us Sina ri chéile, agus air an t-seachdain so thainig naigheachd gu robh Russia an deigh còrdadh eile dheanamh ri Iapan, agus ma tha sin fior, tha e ’deanamh chùisean ni’s miosa. Tha malairt mor a dol air adhart fo bhratach Bhreatuinn mu chladaichean Shina us Iapan, agus ma theid an da dhùthaich sin ann an co-bhonn ri Russia na h-aghaidh, cuiridh iad call mòr oirre. Ach tha Breatuinn làn chomasach air a còirichean fhéin a sheasamh, agus eg do dh’fhaodadh iad dragh agus call gu leòr a chur oirre, cha’n eagal gu’n toir iad fo chìs i, no gu’n cum iad i o a dòigh fhéin a bhi aice.
Bha gille gàidhealach agus isneach (seòrsa gunna) ’na dhòrn a’ coiseachd ’an rathaid gu Taigh an Uillt, agus nuair a ghabh e seachad air taigh mòr a bha sin, ruith cù borb a mach, agus thug e greim as a’ ghille. Chuir an gille an isneach gu grad r’a ghualainn, agus thilg e an cù. B’e duine beairteach leis am bu leis an cù, agus ghabh e fearg ’nuair a chuala e gun robh a chù marbh. Fhuair e maor-sith agus thugadh an gille an làthair a t-Siorram. Thuirt an Siorram ris, “Carson a mharbh thu an cù a ghille?” Airson gu’n d’thug e greim ás mo chalpa,” ars an. “Ach carson nach do bhuail thu e le stoc ua h-lsneaiche?” ars an Sirrram. “Le’r cead” ars an gille “a chionn nach d’thug e greimasam le ’earball.”
Bha taghadh ann an àireamh de na Stàitean Di-màirt. Cho fada ’sa chuala sinn, ’s iad naRepublicansa fhuair a chuid a b’fhearr dheth. ’Si ad naDemocratsa bu làidire roimhe so. Bha ’n sluagh ann an iomadh àite, anabarrach mi-riaghailteach, agus a cathachadh an aghaidh a cheile, car mar a b’abhaist do shluagh na dùthcha so fhéin a bhi aig amannan-taghaidh o chionn da fhichead bliadhna.
Tha Diùc Mharlborough, fear de dh’uaislean Shasunn, a dol a phòsadh nighean Uilleim Vanderbilt, fear de dhaoine beairteach nan Stàitean. Rinneadh an réiteach an la roimhe, agus tha iadsan aig ’m bu chòir fhios a bhith, ag radh gu bheil e dol a dh’fhaotainn cóig muillein dolair ( $5 ,000,000,) leatha. Co-dhiu tha e faighinn bean mhath no nach eil tha e faighinn an deigh thochraidh.
Is ni e a tha fàs glé chumanta ’sna bliadhnaichean so, uaislean na seann dùthcha bhi pòsadh nigheanan Geancach aig am beil roinn mhath de shaoibhreas an t-saoghail so. Tha mòran de dh’uaislean thall a th’air fàs cho bochd ’s nach eil a bheag aca ach an ainm agus an uaisle, agus ’siad sin mar a’s trice bhios a deanamh pòsaidh air an taobh so de’n chuan-mhòr, agus air an dòigh sin a’deanamh an crannchur na’s fhearr.
’S uamhasach a chosgais a tha ’n co-cheangal ri cogadh air muir ’s air tir. Tha Breatunn an dràsda ’togail àireamh de shoithichean cogaidh agus tha gach te dhiubh a dol a chosg a mach ’sa stigh mu mhuillein dolar. Tha na soithichean so còrr us ceithir mile deug tunna a chudthrom.
Bha ’n t-Urr. Iain Friseil, ministeir a Chladaich a Tuath, air a phòsadh Dior-daoin ri Johanna Nic Coinnich, nighean do Choinneach R. Mac Coinnich, Sidni Tuath. Tha MAC-TALLA a’ guidhe a h-uile latha sona dhaibh, ’s gun latha idir dona dhaibh.
Tha dotairean ag radh ma chuireas duine rud am falach ’s an daorach air, nach urrainn dha cuimhneachadh c’àite ’n do chuir e e ’nuair a dh’fhalbhas an daorach dheth; ach ma ghabhas e ’n daorach a rithist gu’n cuimhnich e air.
Suidhich d’inntinn fein gu stolda air na chaidh seachad, ma’s miannach leat na nithe a ta cum teachd a thoirt gu ceart fainear.
A’ Choisir Chiuil—Orain Ghailig.
Tha ’n leabhar ciùil Gàilig so air a chur a mach ’na thri pàirtean. Tha 62 de dh’ òrain bhinn, bhlasda nan Gàidheal ann, seann òrain agus òrain ùra; 21 oran ’sa cheud Phairt, 21 ’san darra Pàirt, agus 20 ’san treas Pàirt. Tha ’n ceòl, (Tenor , Alto, Soprano,agusBass) ann mu choinneamh gach òrain. Tha sinn air son àireamh mhor de na leabhraichean so a thoirt seachad dhaibh-san a geobh luchd-gabhail ùr do’n MHAC-TALLA. Tha fhios againn gu bhail moran ann a chuireadh ’ga iarraidh nam biodh cuid-egin ann a ghabhadh an t-airgead bhnatha ’sa chuireadh air adhart e. Cuiridh sinn aon Phàirt, de’n Choisir-chiùil gu neach sam bith a chuireas ugainn ainm agus dolair aon fhear-gabhail ùr, agus cuiridh sinn na tri Pàirtean gu neach sam bith a chuireas ugainn da ainm ur agus da dholair.
SGEUL EACHUINN
Bha mi ’dol sios an t-sràid an oidhche roimhe, ’s mi an cabhaig mhòir gus litir a chur air falbh. Ach cho mòr ’s ga robh ’chabhag, cha b’ urrainn domh ach stad ’nuair a chunnaic mi solus boillsgeach, dealrach, air mo làimh dheis. Stad mi; agus chunnaic mi an sin uinneag mhor, bhriagha, luma-làn de dh’ uaireadairean, de dh’ fhàineachan, ’s de sheudan dhe gach seòrsa bu luachmhoire na chéile. Chuir e nàdar de dh’ ioghnadh orm nach fhaca mi ’n stòr so riamh roimhe, agus chuir mi cheisd ri fear a bha ’dol seachad, “Cò tha cumail ’san àite so? ’S fheudar nach eil ùine mhor o’n chaidh fhosgladh.” “Tha sin ceart,’ ars esan, “cha’n eil ach beagan us seachdain o’n dh’ fhosgail e mach. ’S e
RHODES & GANNON
a tha cumail an so.” “An e sin,” arsa mise, “Rhodes a bha còmhla ri Guzzwell a thri bliadhna ’n t-samhraidh so?” “ ’Se,” ars esan, “a cheart duine. Am b’ aithne dhuibh e?” “S ann dhomh a b’ aithne,” arsa mise, “agus cha bu droch eòlas a bh’ agam air idir.” Cha d’ fhuirich am fear eile ris a chorr aig an àm, ’s cha ’n abair mi-fhin an còrr an dràsda, ach tha mise ’g ràdh riut, an ath uair a thig mi dh’ an bhaile, cha bhi mo sporan cho falamh ’sa bha e ’n oidhche ud, agus tha duil agam taghal air. Tha uaireadair a dhith orm, agus ma dh’ fhaoidte rud no dha eile, agus cha rachainn seachad air air son rud sam bith. Chòrd e ro mhath rium ’nuai a bha mi déileadh ris roimhe.
[Vol . 4. No. 18. p. 5]
NAIDHEACHDAN.
Tha coithional Cléireach Strath-Lathuirnn an deigh eaglais ùr a thogail, agus bha i air a fosgladh la na Sàbaid s’a chaidh. Tha ’n eaglais ’na togalach briagha agus tha àite suidhe do shia ceud innte.
Chaidh fear Padruig Càrr, a bhàthadh ann an acarsaid Summerside, E. P. I., feasgar Di-màirt s’a chaidh. Bha e air bòrd soithich, agus chaidh a thilgeadh thairis le te de na slatan. Bhuineadh e do Eileanan Mhaydalen.
Rugadh air ceathrar dhaoine ann an Amherst toiseach na seachdain so air amhrus gu’m b’ iad a bha ris an mheairle a bha ’dol air adhart o chionn dha no tri sheachduinean; tha iad anns a phriosan an dràsda a feitheamh na cùrtach.
Air a choigeamh latha fichead de dh’ October, chaill Aonghas Bàillidh, River John, N. S. ,da shabhal; bha iad air an cur ’nan teine leis an dealanach, agus airan losgadh gu làr. Chail e ’m fiar, ’s an t-arbhar, ’s pàirt de innealan-tuathanachais.
Tha tuathanach ann an Corwallis, N. S., a bhuain tri cheud deug barailte de dh’ ùbhlan air an fhoghar so; Cha ’n eil aige fo na craobhan ach da acaire dheug, agus mar sin, fhuair e còrr us ceud baraiite bhar an acaire.
Chaidh stàpull mhr each a losgadh ann am Port Morien oidhche Di-màirt air an t-seachdain s’s chaidh. Fanaireadh na h-eich ’s na bha gu h-iseal a shàbhaladh, ach chaidh gach ni a bh’ air an lobhtaidh a chall. Bhuineadh e do Mhr. Leslie.
Shil sneachda trom oidhche Shathurna s’a chaidh. ’Nuair chaidh daoine chadal an oidhche sin, bha coltas glé bhriagha air an t-side, agus ’nuair a dh’ éirich iad ’sa mhaduinn bha ’n talamh geal. Ach cha do mhair e gle fhada; leagh a chuid bu mho dheth as t-sealladh mu’n d’ thainig am feasgar.
Tha timeannan matha aca ann am Manitoba air an fhoghar so. Tha dùil aca fiach fichead muillein dolair a chur a mach as an dùthaich roimh dheireadh na bliadhna. Tha fiach da mhuillein gu leth de spréidh s de mhucan ri ’n creic, agus cha’n eil sin ach beag an taca ri fiach a chruithneachd. Tha an cruithneachd a’s fhearr a creic air leth-dolair am buiseal, ni a tha ’na dheagh chomharra air cho pailt ’sa tha e.
Air an t-seachdain s’a chaidh, bha triùir dhaoine air am faotainn ciontach de mhort. Bha fear Durant air fheuchainn ann an San Francisco, air son dithis nigheanan òga a mhort ann an eaglais; bha Holmes air fheuchainn ann an Chicago air son deich no dusan mort a th’air fhàgail air; agus bha Shortis air fheuchainn ann an Quebec, air son dithis dhaoine a mhort ann am factoridh chotain faisg air Montreal. Tha ’m fear so ri bhi air a chrochadh air an treas latha dhe’n bhliadhn’ ùir. Ged fhuaireadh an dithis eile ciontach, cha d’ thugadh a mach binn an crochaidh fhathast.
Bha ’n eaglais Chaitliceach a tha aig Méinn aReserveair a meudachadh ’s air a h-ùrachadh air an t-samhradh s’a chaidh, agus bha i air a fosgladh as ùr air Di-dòmhnaich s’a chaidh. Bha a mheinn roimhe so an ceangal ri paraiste Bhridgeport, ach tha i nis air deanamh ’na paraiste dhi fhéin.
Chaidh an sabhal aig bantrach Dhòmhnuill ’Ic Fhionghain, ann an Roseburn, faisg air Hogamah, a losgadh gu làr, la na Sabaid, an 27mh latha de dh’ October. Chaidh am fiar ’s an t-arbhar, agus pàirt de na h-uidheaman a losgadh. Chaidh tigh a losgadh air an Amhuinn Mhuileich mu sheachdain roimhe sin, an tigh aig Uilleam Peutan. Tha losgadh thaighean us shaibhlean ’na chall mòr aig àm sam bith dhe’n bhliadhna, ach tha e na chall ro-mhor aig toiseach a gheamhraidh.
Iadsan a Phaigh.
A Mac Coinnich, Rat Portage, Ont. (50c. )
Curstidh Nic Aidh, Ripley , Ont.
Murchadh Màrtuinn, Ripley , Ont.
A. I. Mac Diarmaid, Ottawa , Ont.
Iain Moireastan, Laggan , Ont.
Donnacha Mac Aonghais, McIntyre P. O.
Ian G. Mac Leoid, Chelsea , Mass.
Iain Bell, Redfield , S. Dakota.
C. U. Caimbeul, Oaklands , Cala.
Eachunn Dùghlach, Exeter , N. H.
L. Domhnullach. Portage la Peairie, Man.
M. Mac Laomuinn, Quincy , Man.
Calum Buchanan, Braidalbainn, P. E. I.
An t-Urr. E. MacLaomuinn, Grand Metis, Que
An t-Urr. I. R. Mac Leoid, Tir Aimhnichean,
Iain Mac-an-Tòisich, Oil-thigh Halifax, (50c)
Domhnull Boyd, Fraser ’s Mills, N. S.
Iain A. Domhnullach, Loch Bhlackett, C. B.
Seumas Patterson, Loch Bhlackett, C. B.
Coinneach Mac Rath, Loch Bhlackett, C. B.
Domhnull Mac Fhearghais: Caribou Marsh.
Aonghas Mac Leoid, Port Morien.
T. C. Mac-an-Tòisich, Malagawatch .
Aonghas Mac Cuish, Seann Bhridgeport.
Eobhan Mac Aonghais, Allt Dubh Mhria.
Seòras Mac Neacail, Cobh-a- Bheabhir.
Murchadh Moireastan, Sidni.
An t-Urr. M. A. MacCoinnich, Grand River.
Ruairidh Mac Philip, North Gut, St. Ann’s.
Domhnull Peutan, Leitches Creek, ( $2 .00)
D. I. Mac Leoid, Stirling ,
Alasdair Mathanach, Boulardarie Center.
Calum Gillios, Blue ’s Mills.
Aonghas Mac Gill-fhaollain, Stewartdale .
D. D. Mac Phàrlain, S . W. Margaree.
An t-Urr. Calum Mac Leoid, Ceap Nòr.
R. Mac Ille-mhaoil, Lorway Mines.
A. R. Mac Neill, Lorway Mines.
Calum Mac Neill, (Gobha), Reserve Mines.
Domhnull Mac Amhlaidh, Reserve Mines.
Aonghas I. Mac Neill, Gillis ’ Point.
Iain Mac Fhearghais, Port Morien.
Ullleam Domhnullach, Marion Bridge.
Iain Mac Leoid, Beinn-nan-Sgiathanch.
Aonghas Mac Fhionghain, New Canada.
Iain I. Mac Amhlaidh, Kennington Cove.
Calum Mac Philip. South Gut, St. Ann’s, 50c.
Gilleasbuig Mac-a- Phearsain, Glace Bay, 50c.
Calum I. Mac Leoid, Beinn Chain, 25c.
D. I. Domhnullach, New Glasgow, 25c.
Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.
Acadia House.
Airneis dhe gach seorsa,
Aodaichean Deante.
Brogan agus Botainnean.
Amhlan dhe gach seorsa air son na Nollaig, air son na Bliadhn’ Uire ’s air son gach àm eile dhe’n bliadhna.
THA NA PRISEAN CEART
INGRAHAM & MacGILLEAIN.
MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.
CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.
[Vol . 4. No. 18. p. 6]
Litir a Lunnainn.
FHIR-DEASACHAIDH, —Tha mi creidsinn gu’m beil sibh a gabhail iongantais ri cho fad ’s a tha sibh gun fhacal idir a dhluinntinn uam, ach a dh’innseadh na firinne dhuibh is ann a chionn ’s nach robh naigheachdan sam bith agam gu thoirt dhuibh a bha mi cho fada na mo thosd. Cha’n ’eil ach gle bheag a dol air aghaidh a measg Gàidheil a bhaile so fad an t-samhraidh Aon uair ’s gu’m beil an latha ’fàs fada agus an aimsir blàth tha coinneamhan caidreamhach de gach seorsa air an leigeil mu lamh agus tha na h-uile neach aig am beil an cothrom a togal air a dh ionnsaidh na Gaidhealtachd agus a fuireach an sin fad ’s a leigeas a dhleasnas leis. Ach a nise tha mhor chuid air teachd air an ais agus thatar a cur chùisean air dòigh airson coinneamhan a gheamhraidh a tha nise cho faisg oirnn.
Bha mi-fhein beagan sheachduinean anns an Taobh Tuath o chionn ghoirid, agus chan ’eil mi an duil gu’m faca mi an duthaich riamh coimhead ni b’ fhearr. Bha am bàrr gle mhath anns gach aite anns an do thaoghail mi. Ged a bha an samhradh gle thioram, teth, an Sassuinn cha robh e mar sin anns a Ghaidhealtachd. Nuair a bha sinne anns a bhaile so dlùth air a bhi air ar ròsdadh leas an teas agus ann an droch staid le gainne an uisge, bha ’Ghaidhealtachd air a beannachadh le frasan prìseil, urachail, agus an àm an fhoghair bha buil so ri fhaicinn air gach raon.
COMUNN GAIDHEALACH LUNNAINN.
Tha’n Class Gaidhlig a bha air a chuir air chois leis a chomunn so o chionn beagan bhliadhnachan gu bhi air a chumail leo air a gheamhradh so ann an Oil-thigh an Righ agus aig a chiad choinneamh, seachduin bho maireach, tha Marcus Tullebardine, Oighre an Diuc Athollaich, gu bhi anns a chathair. Tha teaghlach Athoill airidh nir mor chliu airson gur iad an aon teaghlach de ard-uaislean na Gaidhealtachd a tha taisbeanadh an gradh do ar cainnt le bhi ga teagasg do gach neach de’n cuid cloinne. Chuala mi-fhein am Marcus ag radh gu’n robh e deich bliadhna dh’aois mun robh e air a cheadachadh dha facal a labhairt an cainnt sam bith eile ach a Ghaidhlig. Tha’n Class gu bhi air a theagasg am bliadhna mar a bha e roimhe so leis an Leighich Macilliosa agus Iain Mac Coinnich. Bho’n a tha duil aca ri aireamh ni’s mo de luchd-ionnsachaidh air a bhliadhna so, bithidh iad air an cuideachadh le Iain Seoras Mac Aoidh—Gaidheal og a dh’ionnsaich cainnt a dhuthcha anns a bhaile so fein.
Bha mi gle thoilichte fhaicinn an la roimhe bho chunntasan Fear-cumail Clar-cuimhne na Rioghachd, gur iad na siorramachdan sin ann an Albainn agus an Eirinn anns am mò tha de’n Ghaidhlig air a labhairt, gur iad sin na h-àitean anns an lugha gheibhtear de mhi-bheus agus de chionta. Nach iongantach an ni e gu’m faigh sinn na h-uiread de dhaoine leis am miann a bhi ga’n ainmeachadh fein air a Gaidhealtachd a tha aig a cheart àm a deanamh na dh’fhaodas iad gu bhi cur as do chainnt aig am beil a leithid so de bhuaidh orrasan a tha ga cleachdadh.
CABAR-FEIDH.
23, 10, ’95.
Litir a Ontario.
FHIR-DEASACHAIDH: —Tha mi dol a thoirt ionnsuidh eile air sgriobhadh ugaibh, ged nach d’thug sibh àite do’n litir mu dheireadh a sgriobh mi ’san earrach s’a chaidh. Tha mi làn chinnteach nach b’ann le tàir a dh’fhàg sibh a mach i, oir tha fhios agaibh nach eil neach sam bith iomlan. ’S ni furasda coire fhaotainn do obair dhaoin eile. Tha e na chleachdadh aig cuid a dhaoine bhi ghnàth ’faotainn coire do’n co-chreutairean, mar nach biodh fàillinn sam bith annta féin, —iad a feuchainn ri smuirnean a thoirt á sùil am brathar ’nuair tha sail ’nan sùil fein. Chuala mi iomradh air ball eaglais a bha ghnath a’ faotainn coire do’n mhinnisteir nach deanadh e searmon na b’fhearr, ag radh gu’n deanadh e fhéin a cheart ceo math ris. Thainig so gu cluas a mhinisteir, agus latha de na laithean, chaidh e suas do’n chùbaid mar a b’àbhaist, chunnaic e a charaid a bha faotainn coire dh’a shearmonachadh na shuidhe an ceann eile na h-eaglais agus thuirt e ris, “Iain ma ’s e do thoil e, thig a nios do’n chùbaid agus dean an searmon air mo shon an diugh; cha’n eil mise ’gam fhaireachdain fhéin gu math.” Ghabh Iain suas gu spalparra, thug e mach salm, agus an deigh a sheinn rinn e ùrnuigh; fhuair e air adhart gu math cho fad so. Thug e an sin a mach ceann-teagaisg, ach cha deach e fad air adhart ’nuair a stad e. “Gabhaibh mo leisgeul a chàirdean,” ars esan; “cha’n eil e cho furasda searmon a dheanamh ’sa bha mi ’n duil, thigibh féin a nios a mhinistir, ma ’se ur toil e.” Bha Iain ’na shruthan fallnis ’nuair a chaidh e sios d’a àite-suidh, agus cha chualas gearain aig an duine chòir tuilleadh air searmoin a mhinistair. Sin mar tha moran da’n t-sluagh; ’nuair a dh’fheuchas iad ri rud a dheanamh iad fhéin, cha’n eil iad cho math air an obair ’sa shaoil iad.
Tha ’n samhradh ’s am foghradh air falbh, agus tha reothadh agus stoirmeannan a gheamhraidh a nis a teachd dluth oirnn, a toirrot bhaidh dhuinn a bhi deanamh deas air son a theachd, oir thig e ni’s luaithe na shaoileas sinn. Bha samhradh gle thioram againn an so air a’ bhliadhna so. Bha ’m bàrr glé ghoirid, agus tha biadh spréidhe gle ghann, oir cha’n eil leth an fhodair ann ’sa b’àbhaist a bhi ann. Tha’n siol a tionndadh a mach fuasach math, agus agus tha gach seòrsa gràin saor. Tha’n coirce ’creic air 20c us 22c am buiseil, cruinneachd air 50c us 55c am buiseil, peasair 50c. Tha fiar frasach gann, agus a’ creic air $15 us $20 an tunna agus fodar air $9 an tunna. Tha ’m buntàta math agus mor; tha e ’creic air son 25c am poca, 90 punnd. Cha robh measan sam bith againn air a bhliadhna so; thug reothadh an t-samhraidh a bhlàth bhar nan craobhan tràth ’san t-samhradh. Tha frasan mòra sneachda againn air an àm a tha mi ’sgriobhadh so, ach tha dòchas math againn nach eil an geamhradh againn fathast. Cha d’fhuair sinn am buntata bhuain air fad fathast.
Bha moran tinneis againn air an t-samhradh so. Chaochail mòran de dhaoine, sean agus òg, agus a réir coltais cha bhi ’n ùine fada gus am bi tuilleadh ’gan leantuinn. Thainig moran de dh’òigrìdh dh’ionnsuidh an t-saoghail mar an ceudna. Tha cuid eile a pòsadh, agus mar sin sios.
Chunnaic mi ainmean Iain S. Black agus Alasdair ’Ic Calumain air an fheadhain a tha faotainn a MHAC-TALLA ’sa choimhearsnachd so. ’Se Mr Black Cléireach na comhairle(Township Clerk)againn ann am baile Ghlinneilg, oifig a lion e le mor-onair a nis o chionn choig bliadhna deug. Tha mi an dòchas gu faic mi pàirt de chuid sgriobhaidh anns a’ MHAC-TALLA mu’n teid moran ùine seachad. Agus b’fhearr leam gu’m biodh am MAC-TALLA na mheadhon air bean fhaotainn do dh’Alasdair, oir cha d’fhuair e té riamh fathast, ged is math an airidh air bean mhath e.
Tha mi smaoineachadh gu sguir mi
[Vol . 4. No. 18. p. 7]
air an àm so. Rachadh agam air tuilleadh a radh, ach tha e feumail beagan a ghleidheadh air son àm eile. Slàn leibh an dràsda, an dòchas gu bheil sibh féin ’s ur cuideachd gu math, agus gu bheil àireamh a MHAC-TALLA a sior dhol am meud.
Is mi ur caraid,
IAIN MAC ’ILLEASBUIG.
Priceville , Ont., Oct. 20, ’95.
Am measg na feadhnach a thainig a nall á Alba ’sa rinn dachadhean dhaibh féin ann an Canada, bha cuid anns an robh fior fhuil uasal. Tha fear Seumas Graham a fuireach ann an Toronto a tha ’g agairt coir air an tiodal, Iarla Mhonteith; ann an siorrachd Ghlinn-Garraidh, tha fear a tha ’g radh gur e ’s ceann-feadhna do na Siosalaich; agus thatar a deanamh mach gu bheil ann an Ceap Breatunn cuid de dh’oighreachan seann Mhorairean Lochabar.
Aig an àm-taghaidh mu dheireadh, bha duine àraidh a liubhairt òraid aig coinnimh mhòr ann am baile Pheairt agus feadh ’s a bha e labhairt dh’fhosgladh dorus na Talla agus thàinig duine a steach a ghlaodh a mach ard a chinn. “An urrainn do neach sam bith an làthair fiach sia sgillinn de thùr a reic rium?” “Is urrainn,” thuirt an t-oraidear, “ach cha’n ’eil àite agad anns an cuir thu e.”
Bha’m bàrr glé mhath ann an riorrachd Ghlinn-Garraidh air an fhoghar so, agus tha na tuathanaich glé riaraichte leis. Bhuain Dughall Mac-a Mhaighstir, anns an Lagan, tri fichead buiseal cruinneachd á pàirce anns ’n do chuir e da bhuiseal, a dheich urad fhichead ’sa chuir e.
Air an treas latha deug de dh’October chaochail ann an Gleann-eibhis, Ont., Somhairle Mac Leòid, an duine bu mhotha bh’ann an siorrachdan Ghlinn-Garraidh, Stormont, agus Dundas. Bha e sia troidheam us naodh òirlich a dh’àirde,
Anns a’ bhliadhna 1835 bha seann duine còmhnuidh ann am baile Mhontrose do’m d’ainm Seumas Grannd, a bha aig Blàr Chul-fhodair. Bha e aig an àm sin ceud agus ochd bliadhna a dh’aois.
Tha’n dàrna h-àireamh de’n phaipear ùr Albannach, The Fiery Cross,a mach. Tha e ’na phaipear gasda, agus cha’n eil teagamh nach soirbhich leis.
DR. T. C. MAC LEOID.
Faodar an Dotair fhaicinn ’na oifig anns an togalach ’s a bheilMoore & Johnstonri ceannachd, no aig a dhachaidh ann a “Sheerwood.”
Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,
chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.
Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.
G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd
D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.
MacDonald Hanrahan & Co. ,
Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.
Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.
MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;
Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.
A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B
Dr. T. G. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.
[Vol . 4. No. 18. p. 8]
ORAN GAOL.
LE AILAIN M AC-A- LEITH.
LUINNEAG.
A Mhari mhiogach, mheallshuileach,
Cha treiginn fhin air cheannach thu;
Chan fheil mi sgith dhe d’ leannanachd,
Ge fada fuireach bhuait mi
Gur fada leam an ràidhe so,
Gun neach ri pris a ghàire rium
On dhealich luchd mo mhànrain rium,
’S a dh’ fhag iad thar a chuain mi.
Mar bhradan boidheach mion-lannach,
S e ’leum air uisge liomharra,—
Tha Mari aluinn fhinealta,
’S a dh’ fhag iad thar a chuain mi.
Do chùl donn dathte, camagach,
Nuair chireadh tu ’sa mhaduinn e,
’Sa ghrian, ag oradh dhathan air;
’S gur fad’ e thar do ghuallainn
Do ghruaidhean bòidheach min-dhearga
Mar ròs air chrannaibh fior-mhatha;
Sùil chorrach a’s glan lionadh,
’S i fo mhala ghrinn gun ghruaman.
Gur binne guth na h-euchdaige
Na fiodhall theud ’n uair ghleusar i;
Mar iobhairi do dheudach
Is cha’n éisd thu ri fear-fuadainn.
Troigh gheal mar shneachd’ air dhùth-bharrach,
’S gur socrach am bròig shùmhail i;
Is math a thig an gùn dhuit
Ann am fasan ùr nan gruagach.
Is tu mar eala bhàin, mhaisich,
A bhiodh air loch ’s na fàsaichean;
Gur fada tilgeadh deàrrsaidh thu
’S do chruth ’cur àille snuaidh ort.
Is math a thig na làmhainnean
Air rìbhinn nam bas bàn-gheala,
Meur grinn thu air an t-snàthaid
’S tu an seòmar árd a’ fuaigheal.
Is tha thu aoibheil, iriseal,
Cha’n fhaicear fraoch no frionas ort.
Do ghaol cha’n fhàg mo chridhe-sa
Ge tric a dol thar cuain mi.
Tha fonn neo-throm r’a fhaicinn ort,
Gur lionmhor conn an taice riut;
Gur h-aoibheil ri luchd-aineoil thu.
Cha leig thu falamh bhuait iad.
Tha rùn nan ceud gun fhios agad,
’S cha léir dhuit e ged chithear e;
Do bheul cha deanadh miodal rium
Ged bhiomaid ann an uaigneas.
’S e rìgh nan gaol a thàlaidh mi
’S a chuir a taobhsainn Màiri mi;
’Nuair shaoilinn a bhi ’n gràin oirre,
’S am bhithinn làn de luaidh oirr.’
Anns gach truaighe far am bheil athleasachadh comusach, biodh mi-fhhighidinn air a seachnadh, do bhrigh gu’m bheil i a’ call agus a’ caitheadh na h-ùine sin ann an gearainibh a bheireadh le buileachadh ceart an t-athleasachadh sin mu’n cuairt.
CLACHAN GHLINN-DARUAIL.
LE AONGHAS MAC-AN-FHLEISDEIR.
LUINNEAG.
Mo chaileag bhian-gheal, mheall-shuileach
A dh’ fhas gu fallain, fuasgaillt’,
Gur trom mo cheum on dhealich sinn
Aig clachan Ghlinn-Daruail.
Di-donhmich rinn mi chomhlachadh
Bean og a’s mhodar gluasad;
Tha ’guth mar cheol na smeoriche,
’S mar a bhil an rois a gruaidhean.
Is caoin a seang shlios furanach,
Neo-churaidh a ceum uallach;
Tha gairdean ban gle chumadail,
’S deud lurach na beul guamach.
’S ro fhaicilleach ’na comhradh i,
Gun sgilm, gun sgleo, no tuialeas;
Gur flathail ’coiseachd shraidean i,
Air bheagan stait no guaineis.
Ged bheireadh Seoras aite dhomh
Cho ard ’sa tha ’measg uaislean,
Air m’ fhacal ’s mor a b’ fhearr leam
A bhi ’n Coir’ -a-chnaimh ’am bhuachill’.
O, ’s truagh nach robh mi ’s m’ ailleagan
Air airidh ’n cois nam fuar-bheann!
Bu shocair, seimh, a chaidilinn
’S i ’m achlais air an luachir.
Cha suaimhneas oidhch’ air leaba dhomh,
Ga t’ fhaicinn ann am bruadar;
’S am Biobull fein cha laimhsich mi,
Gun t’ iomhigh ghraidh gam bhuaireadh.
Nuair b’ fhileant’ briathr’ a mhinisdir
A fiosrachadh mu ’r truailleachd,
Bha mis’ a coimhead durachdach
Na seirc ’tha ’d shuil neo-luaineach.
Ged shuidheas Cleir na tirr leam
S mi ’sgnobhadh dhaibh le luath-laimh,
’S ann ’bhios mo smuaintean diomhaireach
Air Sine dhuinn a chuach-fhuilt.
Ach ’s eagal leam le m’ cheileireachd
Gun gabh an seisein gruaim rium;
Ged dh’ fhogradh iad do’n Olaint mi
Ri m’ bheo cha doir mi fuath dhuit.
Tha sguabadh nan stràidean a’ cosg do bhaile-mor Pharis còrr us muillein dolair ’sa bhliadhna. Tha uisgeachadh nan stràidean, ged thatar ’ga dheanamh air an dòigh a’s fhearr ’s a’s saoire ghabhas e, a’ cosg ceithir cheud mile dolair ’sa bhliadhna. ’Se Paris fear de na bailtean a’s glaine air a chumail a tha air an t-saoghal.
Am deigh Blàr Chul-fhodair, fhuair na saighdeirean Sasunnach naoidh diag de Ghaidheil leòinte anns na coilltean mu thimchioll Taigh Chul-fhodair agus dh’òrdaich Diùc Chumberland iad a bhi air am mortadh. Cha robh iad comasach air seasamh agus màr sin chuireadh iad ri taice a’ gharaidh, agus loisg na saighdeirean orra gus an do thuit am fear mu dheireadh diubh.
C . H. HARRINGTON & CO.
Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.
Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.
Amhlrn, Flur, Min, Ti, Siucar Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.
Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean .
C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE
D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.
Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. MacRath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain san aite echudna.
| title | Issue 18 |
| internal date | 1895.0 |
| display date | 1895 |
| publication date | 1895 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla IV No. 18. %p |
| parent text | Volume 4 |