---

[225]

[Vol . 4. No. 29. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, IANUARAIDH 25, 1896. No. 29.

Litir as an Niar Thuath.

FHIR-DEASACHAIDH: —Tha mi ’cur ugaibh mo dholair anns an litir so, air an latha mu dheireadh dhe’n bhliadhna, a’ guidhe le dùrachd, Bliadhna Mhath Ur do Mhac-Talla. Agus tha mi’n dòchas nach ann leis féin a ruigeas mo dholair e, ach gu’m bi gu leòr d’a sheòrsa ag itealaich g’a ionnsaidh mu’n am so, agus ma bhitheas, cha chùram nach bi bliadhna mhath ur aige da-rireadh. Tha’n Niar Thuath car balbh ’san àm, ach cha’n eil aobhar gearain bho’n tha slàinte a’ riaghladh anns gach cearna. Tha pris a chruithneachd ’s gach gran eile fhathast iosal, agus a thaobh sin tha e car doirbh do dh’ iomadh fear dolair a nochdadh aig a cheart àm

Le bhi cho sgapte anns an dùthaich so, tha na Gaidheil air moran d’an àbhaistean a leigeil seachad, gu h-àraid an cridhealas a bhiodh aca an àm na Nollaig ’sna Bliadhn’ Uire; agus m’ a dh’fhaoidte, ’n deis a h-uile rud, gu ’m biodh e cho math cuid dhe na seana chleachdaidhean a leigeil air diochuimhne, gu h-àraid a chuid sin dhiubh anns am biodh an t-uisge-beatha mar ghoistidh aca.

Cha’n eil romham litir mhor a sgriobhadh air an turus so, agus uime sin bidh mi a criochnachadh. Leis gach uile dheagh dhùrachd, is mi bhur caraid,

SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.
Moosomin , N. W. T.

Litir a Ceap Nor.

FHIR-DEASACHAIDH: —Leis na tha de sgriobhaichean matha Gàilig agaibh ’s gann a dhùraigeas mi féin peann a ghlacadh gu facal a chur do ’ur n-ionnsuidh. Tha e mòran ni’s usadh Gàilig a leughadh na tha e a sgriobhadh. Dh’fhoghlum mi féin a leughadh ’nam fhior òige le bhi sàs anns a phaipear ghasda bha uair-eigin air a chur a mach an Glasacho—AN GAIDHEAL. Bu duilich leam an comas sin a reic an diugh air suim sam bith de dh’ airgiod. Chaidh an Gàidheal á bith le dìth luchd-gabhail, ’sa theagamh, le droch luchd-pàidhidh, ach tha dòchas làidir agam nach ann mar sin a thachras do’n MHAC-TALLA. Ma ni a luchd-gabhail an dleasanas le bhi ga phaigheadh gach bliadhna, ’s le bhi faighinn tuille luchd-gabhail dha, ’s ann a bhios am MAC-TALLA a sior thighinn air adhart, am meudachd ’s anns gach dòigh eile, air chor ’s gu’m faod a luchd-leughaidh gu léir a bhi làn riaraichte leis.

Tha geamhradh air leth briagha againn an so. Tha deagh ròidean againn le beagan sneachda fad greis, ach tha’n aimsir co blàth a nis o chionn da sheachdain ri deireadh an fhogharaidh, ’san sneachda, gu ìre bhig, air leaghadh.

Thug e ni-eiginn do thogail do’m chridhe a leughadh ’sa MHAC-TALLA, gu’n robh sibh duilich sinne chall aodhaire cho math ris an Urr. Calum Mac Leòid. ’Sann a tha’n t-aobhar doilgheis againne, a dhuine, an deigh na h-ùpraid gus an deachaidh sinn ri teas an t-samhraidh, a meudachadh a mhansa ’sa feuchainn ri fhaotainn ullamh roimh fhuachd a gheamhraidh, ’s sinn cinnteach á seirbheis ar teachdaire ré uine ri teachd. Cò ach sinne? —gach fear le thuaigh ’sa choille, a snaigheadh fiodha— ’s sinn cho sona ged a bha ar fallas a sruthadh ’sna cuileagan ’gar sgobadh. Ciod a b’fhiach sin ’sam ministeir gus a bhi gu seasgair againn ’sa mhansa troimh ’n ghamhradh.

Mu’n gann a bha Mr. Mac Leòid aon bhliadhna suidhaichte ’nar measg-ne an deigh dhuinn gairm a thoirt da, ’sann a chuir sluagh a Ghut a-Deas agus Bhaile-nan-Gall an cinn cuideachd a chum a ghairm d’an ionnsuidh féin—Cha robh àite aca air an tugadh iad an aghaidh ach co-thional bochd Cheap Nòr. Shaolamaid gu’m b’ iadsan an sluagh mu dheireadh a dheanadh a leithid sid, an deigh cho olc ’sa chòrd e riu féin an ceann-iùil a chall air an dòigh cheudna. Agus nach do leugh mi ’san FHIANUIS CHLEIREAL gur h-ann a bha co-ghàirdeachas air a dheanamh maille ris an t-sluagh sin a rinn sinne cho truagh a chreachadh le ar ministeir a thoirt uainn. Cha bu choltach sin ri mòran truais a bhi ri Ceap Nòr ’san latha sin.

Tha chùbaid againne falamh aig an àm. Bhuineadh uaine deagh shearmoinaiche. Biodh iadsan a thug leo e dìleas da, ’sna cluinneamaid gu’n tig smid ghearain air-san á beul aon diubh r’am beò.

Is eigin domh stad. Guidheam Bliadhna Mhath Ur do’n MHAC-TALLA ’s do luchd-gabhail air feadh an t-saoghail gu leir. Is mi do charaid dìleas.

AN TUATHANACH BAN
Ceap Nòr, Dec. 31. ’95.

Dluth-Tharruing.

Thug sinn cheana fa’near ann an earranaibh eile, cuid de na buaidhibh a ta ri’m faicinn air cruinn-mheallaibh soillseach nan speur. Labhair sinn air an aireamh, am meud, an astar, agus an soilleireachd; ach tha buaidhean eile orra, air nach do labhair sinn fathast; agus s’ iad sin, an dòigh air am bheil iad a’ gluasad, agus an dluth-tharruing nadurra a ta eatorra. Tha e ’na bhuaidh air gach ni gu’m fan e aig fois mur gluaisear e le cumhachd eigin eile. Ged is innleachdach an obair a chithear ann an uaireadair, gidheadh cha ghluais o mur teannaichear a shlabhraidh. Cha charaich am peileir as a’ ghunna, gus an cuirear teine ris an fhudar. Ceart mar sin cha ghluaiseadh an talamh, no na reultan, mur biodh cumhachd eigin air a ghnathachadh chum an greasadh ma’n cuairt air na slighibh mora agus farsuing fein. A ris, tha e air ’fhaotainn a mach gu’m bheil, a thaobh nadair, dluth-tharruinn eadar gach aon ni anns a’ chruitheschd, chum an dluthachadh r’a cheile. Is buaidh so a chithear anns na smuirneanaibh a’s lugha, co math is anns na meallaibh a’s mo ’sa chruitheachd. Chithear e anns a bhraon a’s lugha de’n druchd air an lus mhaoth. ’Se an dluth-tharruingeachd so a ta deanamh an druchd ’na chuirneanaibh cruinn agus boisgeach air bileagaibh an fheoir; agus ’se mar

---

[226]

[Vol . 4. No. 29. p. 2]

LITIR BHO IAIN.

FHIR MO CHRIDHE. —Bliadhna mhaith ùr dhuit, agus mòran dhiubh. ’D e mar a chuir thu seachad a’ Nollaig ’s a’ Bhliadhna ur? Is cinnteach gu’n do chuir gle chridheil, sunndach mar bu ghnath leat. An creid thu so? Riamh o rugadh mi cha do chuir mi seachad Nollaig mar a chuir mi seachad an te mu dheireadh. Theab lion mo mhillidh a dol mu m’ chasan. Ach ged a ruiginn aois nach d’ rainig m’athair no mo sheanair cha teid a’ chuis as m’ aire.

Innsidh mi dhuit facal air an fhacal mar a bha. Fhuair mi cuireadh bho sheann fhear-eolais, Niall Ruadh, gu dhol g’ a fhaicinn aig an Nollaig. Nis, is gle thoigh leam oidhche no dha a chur seachad an drasta ’s a’ rithist ann an tigh an duine choir so. Tha e fhein agus a bhean air dhithis, tha mi ’m beachd, cho coir s cho fiosrach ’s a thachair riamh orm. Tha iad cho gasda ’s cho Gaidhealach nan doighean ’s gu faod neach sam bith a bhi cho dana orra ’s ged a bhiodh e stigh aige fhein. Bha fhios agamsa air a so, agus bha mi gealltuinn dhomh fhein gu’n cuirinn seachad an Nollaig gu cridheil. Mo chreach ’s beag a bha dh’ fhios agam air na cliobaistean a bha gu eirigh dhomh. Air na chunnaic thu riamh na toir guth ri duine beo air a so air neo bidh mise nàr dheth ri m’ bheo.

Nuair a rainig mi tigh mo charaid bha lamhan sgaoilte romham mar a b’ abhaist. Mar a bha ’m madadh ruadh ag ràdh ’n uair a bha e ’g itheadh mal na pioba, bha biadh ’us ceol againn. Chuir sinn an oidhche seachad le cridhealas ’s le fearas-chuideachd nach robh a chum coire dhuinn fhein no ’dhaoine eile. ’S a’ mhaduinn dh’ innis mo charaide dhomh gu’n d’ fhuair mi-fhein ’s e-fhein cuireadh bho dhuin-uasal air an robh e eolach gu dhol an oidhche sin gu cuirm mhoir a bha gu bhi aige. ’N uair thuig mi gu robh na h-uiread a dh’ uaislean gu bhi aig a’ chuirm cha robh mi idir deonach a dhol thuice. Bha ceud leth-sgeul agam, ach cha robh maith a bhi ris; a h-uile toll a dheainn-sa chuireadh esan tairig ann. “Coma leat a bhi ’gabhail mar leth-sgeul nach ’eil aodach freagarrach agad, bheir mi fhein dhuit iasad de chota biorach fhad ’sa bhios tu ann,” ars’ esan. A bhalaich ort! ’nuair a chuala mi gu feumainn cota biorach a chur orm thuirt mi nach rachainn ann a muigh no mach. Mise dhol le cota biorach iasaid gu m’ dhinneir a thigh duine choir sam bith eile! Cha rachainn ann ged a gheibhinn mart-laoigh air chluais. Cota biorach! A’ phiollaig shuarach! Is mi tha cinnteach nach ann aon chuid o’n phailteas no o’n onair a thainig a cheud fhear dhiubh. Bha gainne aodaich air an tailiear, no ghoid e pios dheth, ’s chuir e’n ire do’n duine bhochd dha’n ’d rinn e’n cota gu’m be’m fasan ur a bh’ann. Eudail s’ ann dha b’fhior. Ochan, b’iad na Gaidheil fhein luchd a chridhe mhoir riamh ’us roimhe. Chuireadh iad de’n chlo ann an aon fheileadh na dheanadh dusan cota biorach. Nuair a rachadh iad a chuideachd cha bu nar leo ’n calpannaibh cruinne, dumhaill a leigeil am fianuis an t-saoghail.

Cha b’ionnan ’s na Goill dha’m b’eiginn riamh an casan caola fholach a’m brigis ’sa bhi mar ealta dhe na gobhlain-ghaoithe nam faigheadh iad cuireadh gu cuirm. So cuid dhe na smaointeanan a dh’eirich annam ’nuair a bha Niall a’ sparradh orm a dhol thun na cuirme. De th’agad air ach nach robh dhol bhuaithe agam. B’eiginn deanamh deiseil ’san cota-biorach a chur suas. A dh’innse na firinn, cha mhor nach bu cho maith leam an leine bhais a chur umam. Tha mi’n duil, mata, gu robh mi ’cheart cho luaineach inntinn a’m broinn a’ chota bhìoraich ’s a bha Ionah a’m broinn na muice mara. Dh’ fhalbh sinn mu dheireadh. Nuair a bha sinn suas cnoc-an-fheoir chunnaic sinn seann ’each ban Iain Ruaidh ri taobh an rathaid. San dol seachad dhuinn thog e ’cheann gu h-aigeannach, tharruinn e srann, ’s thog e earbull air a chruachainn ’s thug e ri bruthach! Ghrad sheas sinn ’s ioghnadh oirnn a leithid a sheana chreutair a ghabhail sgaoim gun fhios car son. “Cha’n eil mi idir a’ tuigsinn de ’chuir eagal air,” arsa Niall. “Tha mise ’ga thuigsinn gle mhath,” arsa mise. “Ghabh e clisgeadh ’nuair a chunnaic e mise le cota-biorach ’s le aid aird dhuibh, Cha robh fhios aige co leig a crodhadh mi.” Theab Niall a dhol as a ghiallan a’ gaireachdaich ’nuair a chuala e mo fhreagairt.

’Nuair a rainig sinn an Tigh-mor ’s a bhuail sinn an clag thainig duine grinn a dh’ fhosgladh an doruis—ministeir shaoil mise, oir bha stoc geal m’a amhaich. Sheol e steach sinn do sheomar mòr, aluinn, anns an robh airneis cho snasail ’s a dh’ fhoghnadh do’n Bhan-righ, “Tha mi cinnteach gu’m bi agad ri te dhe na mnaibh uaisle thoirt a stigh do’n t-seomar-bhiadhtachd; ach cuimhnich, thoir do cheart aire nach seas thu air a gun an am a bhi dol a stigh air neo ma sheasas ’s docha gu ’n tig e o’n bhann,” arsa Niall. Chuir so miapadh gun chiall orm ’s thuirt mi, “Ubh, uibh, nach iad tha lag, buileach mur urrainn doibh a dhol thun am bidh gun chuideachadh! Is fhearr lsamsa te aca thogail beo slan leam na dol an cunnart a gun a thoirt o’n chom.” “Cha ’n ’eil feum a bhi riut,” arsa Niall.

Mu’n deach am facal as a bheul dh’ fhosgladh an dorus, ’s thoisich na h-uaislean air tighinn a stigh. Cha robh crathadh lamh ann, oir cha ’n ’eil e ’s an fhasan, ach bha mise feuchainn ri bhi cheart cho modhail ri Niall. Chromainn mo cheann ’s mo chom gu gasda do na h-uile thigeadh a stigh. Bha iad a’ dearrsadh le òr ’s le seudaibh luachmhor. Bha na daoin-uaisle gu leir ag amharc mar nach b’ olc ann an deise an fhithich. Bha cota-biorach air a h-uile fear, agus bha iad ag amharc leo n’a b’ fhearr na shoil mi riamh roimhe. Thug so misneach dhomh.

Nuair a bhuaileadh clag na dinneireach thoisich fear-an-tighe ri caigneachadh nan uaislean, agus gu fortanach cha robh h-aon ann a chuirte ’n caiginn riumsa no ris fhein. Nuair a chunnaic mi so dh’fhairich mi mo chridhe ’ploscartaich leis a’ ghairdeachas.

Shuidh sinn sios aig a’ chuirm, agus b’e sin a’ chuirm. Cha robh biadh a smaoinicheadh tu, no nach smaoicheadh tu idir, nach deach rud dheth chur thun a’ bhuird mu’n do sguir sinn. Bha h-uile seorsa dibhe a cheart cho pailt ris an uisge fhuar. Eadar a h-uile rud a bh’ ann theab mo cheann a dhol na bhoil. Bha mi leigeil orm gu’m b’ aithne dhomh a h-uile rud ged nach b’ aithne dhomh dad. Bha suil a mach agam gun fhios a dh’fhaicinn ’de bha na coimhearsnaich a’ deanamh. Mar so chaidh agam air faotainn car uine air aghaidh mar nach b’olc. Bha ’m biadh cho laidir ’s gu’m b’ eiginn domh sgur fada roimh chach; ach o nach robh diog agam de bheurla Lunnainn cha robh mi-fhein ’s an t-uasal og a bha

---

[227]

[Vol . 4. No. 29. p. 3]

feitheamh dha ’n bhòrd a’ tuigsinn a cheile. Nuair a theirinn-sa nach robh mi air son ni sam bith shaoileadh esan gur e bha mi ’g radh gu’n gabhainn rud. Mar so lion e na glaineachan le fion n’a bu trice na bu mhath leam Bha mi ’g am falamhachadh air son da aobhair; an toiseach, an duil gu’n cuireadh am fion air falbh gach saidealtas a bh’ orm. Mar a tha ’m bard ag radh:—

“Ni e laidir fear lapach,
Ni e dana fear gealtach,”

agus mu dheireadh, bha bhi ’m beachd nach robh e modhail deur fhagail. Ach ’s i ’n deoch ris an abair iad “Seampain” a theab an dunaigh a chur orm. Lionadh glaine mhor dhomh, ’s ’nuair a dh’ òl mi i dh’ fhas mi gle chridheil. Cha robh cuimhne air cota-biorach, air modh, air onair, no air rud eile. Thainig taom fodham glaine a bha lan air mo bheulthaobh òl air slainte bean-an-tigh bho nach robh de thuigse an cach na rinn e. Ach mu ’n do tharr mi sid a dheanamh dh’ eirich i bog, balbh bho ’n bhord ’s thug i ’h-aghaidh air an dorus. Cha bu luaithe dh’ eirich ise na dh’ eirich cach. Thug fear roid thun an doruis g’ a fhosgladh. Ghradh bhuail e ’s a’ cheann agam gur ann a dh’ fhas bean-an-tighe ro thinn, agus sid mi thun an doruis cuideachd a dh’ fhaighneachd ’de bha cearr. Leis mar a sheall iad gu leir orm thuig mi gu’n d’ rinn mi cuis-mhagaidh dhiom fhein. Dh’ fhalbh na mnathan uaisle do’n t-seomar-choinneachaidh, ’s dh’ fhan sinne. Cha d’ rinn mi ni cearr fad na h-oidhche tuilleadh, ach bha mi car samhach ’s mi mothachadh annam fhein nach robh mi am measg chaich ach mar an fheannag am measg nan columan. Nuair a chaidh sinn far an robh na mnathan uaisle ’de chunnaic mi ach sgathan cho leathainn ri deagh gharadh-cail. A bhalaich ort, chunnaic mi mi-fhein ann bho bhonn gu bathais! Ach ma chunnaic ’s mi nach robh toilichte. Bha mi leis a’ chota-bhiorach mar bhodach-rocais! Thainig m’ fhuil a’ maodann ’s cha mhor nach do thuit mi far an robh mi. Am beagan uine dh’ fhalbh sinn dachaidh. Fad na slighe bha mise ’g iomchain air Niall, ’s Niall ag iomchain ormsa mu na thachair dhomh aig a’ chuirm. Cha d’ fhuair mi cadal ceart an oidhche sin, agus an cora phriobadh a fhuair mi ’s ann a’ bruadar mu’n chuirm ’s mu’n chota bha mi. Bhoidich mi nach cuirinn cota biorach mu m’ chroit fhad ’s bu bheo mi, ’s nach mo a rachainn gu cuirm air nach b’ aithne dhomh mi-fhein a ghluasad gu ceart. Is mi do charaid,

IAIN.

COMHRADH NAN IOLAIREAN.

Tha e air a radh gu’n cuala ciobair an Comhradh a leanas eadar seann iolair agus a h-alach og, am feadh ’s a bha e ’toirt an aire air an treud:

“Mo chlann,” ars’ an iolaire, “chunnaig sibh mi a’ tiolpadh nan cearc as na h-iolannan, a’ glacadh na maighich anns a’ phreas, agus a’ togail a’ mhinn o ’ionaltradh. Ach tha cuimhne agaibh blas ’fhaighainn air biadh moran is millse na iad sin—is minig a thug mi dhuibh cuirm de fheòl duine.”

“Innis dhuinn,” arsa na h-iolairean oga, “c’ aite ’m faighear daoine, agus ciamar a dh’ aithnichear iad; oir is cinnteach gur i feoil an duine biadh nadurra na h-iolaire. Carson nach d’ thug thu duine slan a dh-ionnsaidh na nid ann ad spuirean?”

“Tha e tuilleadh ’s dumhail, trom,” ars an iolaire; “an uair a dh’ amaiseas sinn air duine cha ’n urrainn duinn ach ’fheoil a stroichdeadh leinn agus na cnamhan ’fhagail as ar deigh.”

“Ma tha an duine cho mor a’s sin,” ars’ an fheadhain oga, “ciamar a tha ’dol agad air a mharbhadh? Tha fiamh agus eagal agad roimh ’n mhadadh-alluidh agus am math-ghabhainn; ciod an cumhachd leis am bheil buaidh aig na h-iolairean thairis air duine? Am bheil an duine na’s laige na caora?”

“Cha ’n ’eil againn,” fhreagair an iolaire, “neart an duine, agus tha mi air uairibh an teagamh a bheil a sheoltachd againn; agus b’ ann fior ainneamh a gheobhadh iolairean cothrom air ’fheoil itheadh mur biodh nadur, a dh’ orduich e chum ar feum, air buirbe iongantaich a chur ann, nach faca mi riamh ann an creutair air bith eile a tha ’chomhnuidh air an talamh. Gu tric coinnichidh da threud mhor de dhaoine, criothnaichidh an talamh leis an toirm a ni iad agus lionar an t-adhar le teine. An uair a chluinneas sibh toirm agus a chi sibh teine a’ ruith air aghaidh na talmhainn, greasaibh a dh’ionnsaidh an aite le uile luaths ur sgeith, oir bithibh cinnteach gu bheil daoine a’ sgrios a cheile; gheobh sibh an talamh dearg le fuil agus cuirnichte le closaichean marbha, agus moran diubh air an srachdadh agus air an gearradh air son nan iolairean.”

“Ach an uair a mharbhas na daoine an cuid creiche,” ars’ na h-iolairean beaga, “carson nach ’eil iad ’g a itheadh? An uair a mharbhas madadh-alluidh caora, cha ’n fhuiling e do’n iolaire teachd g’a choir gus am bheil e fein air a shasuchadh—Nach e seorsa de mhadadh-alluidh a tha anns an duine?”

“Is e an duine,” ars’ an iolaire, “an t-aon chreutair a mharbhas an ni sinn nach ith e, agus is i a’ bhuaidh so a tha ’g a fhagail ’n a charaid cho math do ’n chinneach againn-ne.”

“Ma tha an duine mar so a’ marbhadh creiche dhuinn-ne agus ’g a fhagail ann ar rathad,” ars’ an iolaire og, “ciod am feum a tha againn air saothrachadh air ar son fein?”

“Tha,” ars’ a mathair,” a chionn gu ’m fan an duine air uairibh re uine fhada samhach ’n a gharaidh. Innsidh na seann iolairean duibh cuin a tha sibh ri suil gheur a chumail air a ghluasadan. An uair a chi sibh buidhnean mor dhaoine a’ siubhal comhladh, faodaidh sibh a thuigsinn gu bheil iad ri seilg agus gu ’m faigh sibh ur diol de fheoil duine gu h-aithghearr.”

“Ach stadaibh,” ars’ an iolaire og, “bu mhath leam fios fhaighinn air an aobhar air son am bheil daoine mar so a’ sgrios a cheile. Cha b’ urrainn domh fhein a mharbhadh an ni sinn nach ithinn.”

“Mo leanabh,” ars’ a mathair, “an uair a bha mise og, b’ abhaist domh dol a thaghal air seann iolaire aig an robh a comhnuidh anns na creagan ud shuas. Bha i ’tighinn beo o bhliadhna gu bliadhna air mionaichean dhaoine. Thuirt i, mar a bha geugan na craoibh dharaich air am bualadh r’ a cheile leis an doininn a chum gu ’n tigeadh na mucan-fiathaich beo air na cnothan a thuiteadh dhiubh, gu’n robh daoine mar so le cumhachd do-thuigsinn air an sparradh an aghaidh a cheile a chum ’s gu ’m biodh na h-iolairean air am beathachadh. Agus tha an fheadhainn a tha ag itealaich os an cionn a’ toirt aire gu ’m bheil fear anns gach treud a tha toirt seolaidh do chach agus a tha a reir coslais a’ gabhail tlachd anabarrach anns a’ chasgradh oillteil. Ciod e a tha toirt coir do’n fhear so air inbh cho ard cha ’n fhios duinn; mar is bitheanta cha ’n è idir fear is momha no is luaithe na cach, ach tha e ’taisbeanadh leis cho dian a’s cho dichiollach ’s a tha e gur esan, gu sonruichte, Caraid nan iolairean.” —Ead. o’n Bheurla.

---

[228]

[Vol . 4. No. 29. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, IANUARAIDH 25, 1896.

Cha’n eil teagamh nach bi iomadh aon anns an t-siorrachd so eadar dha chomhairle co leis a bhòtas e air latha taghaidh fir-pàrlamaid. Cluinnidh e aon duine ’g radh aon rud, agus duin’ eile ’g radh rud eile, agus cha bhi fhios aige cò tha ceart. ’Se dleasanas gach duine tha mar sin, e fèin a dheanamh fiosrach gun dàil a thaobh nan nithean a tha toirt aire ’n t-sluaigh air an àm so, agus an sin e thoirt a bhòt do’n fhear a tha chogais fein ag innse dha a’s airidh’ air a chur a stigh.

Tha baile Peebles, ann an Ohio, an deigh riaghailt a dheanamh gu’m bi clag air a bhualadh aig ochd uairean na h-uile oidhche, agus an sin feumaidh gach gille a tha fo ochd bliadhn’ deug a dh’aois, agus gach nighean a tha fo shia bliadhn’ deug a dh’aois, na taighean a thoirt orra. Ma gheobhair a mach iad an deigh do’n chlag a bhi air a bhualadh, gun am pàrantan còmhla riutha, faodar an glacadh agus càin nach bi na’s lugha na dolair a chur orra.

Tha sgeul air tighinn ag innse gu’n do chaochail Prionnsa Eanruic Bhattenburg air bord soitheach cogaidh Breatunnach faisg air cladach a niar Africa. Ghabh e fiabhrus a tha buailteach do dhaoine anns an dùthaich sin, agus dh’eug e Di-luain s’a chaidh. Bha e pòsda aig ban-phrionnsa Beatrice, an nighean a’s òige aig ban-righ Victoria.

Fhuaireadh corp duine do’m b’ainm Daniel O’Learry ann an seann tigh a’ Halifacs, an deigh dha bhi marbh tri seachduinean. Cha’n eil fhios de thug a bhàs, oir bha’n corp air itheadh leis na rodain, no le coin, air dhòigh ’s nach b’ urrainnear a dheanamh a mach. Bu sheann saighdear e, còrr us tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois, agus chog e anns a’ chogadh Ruiseanach, anns a’ Chrimea. Cha’n eil barail sam bith gu’m b’e tigh’n ri bheatha rinneadh, oir cha robh ann ach duine gle bhochd, agus cha bhiodh reusan aig duine sam bith air cur as da.

O chionn àireamh bhliadhnaichean bha’n Fhraing agus Breatuinn gu math fuar ri chéile, ach a nise ’n deigh beagan fuatha bhi air a dhùsgadh eadar Breatuinn agus a Ghearmailt le obair an Iompaire, tha’n Fhraing us Breatuinn nan dlùth-chàirdean. Tha gamhlas mòr aig an Fhraing do’n Ghearmailt, agus na’n tigeadh aimhreit sam bith eadar Breatuinn ’sa Ghearmailt, bhiodh an Fhraing gun dàil air taobh Bhreatuinn.

Tha mu choig ceud muillein dolair ( $500 ,000,000) de theachd-a- steach aig Riaghladh Bhreatuinn ’sa bhliadhna, agus tha sin suim mhath thairis air na tha ri phàigheadh a mach. Cha’n eil dùthaich eile ann aig a bheil maoin cho mòr, no tha paigheadh a fiachan cho ri Breatuinn. Ged is beairteach na Stàitean, tha iad a’ dol ’sna fiachan a h-uile bliadhna.

Tha pàrlamaid Nobha Scotia ’na suidhe, agus tha cùisean a’ dol air adhart gu rianail. Tha pàrlamaid Chanada na suidhe cuideachd, ach cha ’n eil gnothuichean buileach cho reidh. Tha daoine air gach taobh dhe’n tigh aig am bheil deagh cheann-labhairt, agus cha’n eil iad idir a’ cumail nan gibhtean sin an cleith.

Tha coltas na’s sitheile a tigh ?n air an t-saoghal. Cha’n eil e idir coltach gu bheil cogadh gu bhi eadar Breatuinn ’sa Ghearmailt, no idir eadar Breatuinn ’sna Stàitean. Tha daoine a fas na’s glice na bha iad, agus cha tarruinn iad an claidheamh gus an fheudar dhaibh.

Bha crith-thalmhainn mhor ann am Persia o chionn ghoirid. Bha dha no tri bhailtean air an leagail agus chaidh aona ceud deug duine a mharbhadh.

A’ Choisir Chiuil—Orain Ghailig.

Tha ’n leabhar-ciùil Gàilig so air a chur a mach ’na thri pàirtean. Tha 62 de dh’ òrain bhinn, bhlasda nan Gàidheal ann, seann òrain agus òrain ùra; 21 oran ’sa cheud Phairt, 21 ’san darra Pàirt, agus 20 ’san treas Pàirt. Tha ’n ceòl, (Tenor , Alto, SopranoagusBass) ann mu choinneamh gach òrain. Tha sinn air son àireamh mhor de na leabhraichean so a thoirt seachad dhaibh-san a geobh luchd-gabhail ùr do’n MHAC-TALLA. Tha fhios againn gu bhail moran ann a chuireadh ’ga iarraidh nam biodh cuid-egin ann a ghabhadh an t-airgead bhnatha ’sa chuireadh air adhart e. Cuiridh sinn aon Phàirt, de’n Choisir-chiùil gu neach sam bith a chuireas ugainn ainm agus dolair aon fhear-gabhail ùr, agus cuiridh sinn na tri Pàirtean gu neach sam bith a chuireas ugainn da ainm ur agus da dholair.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B

---

[229]

[Vol . 4. No. 29. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Tha e air a radh gu bheil leth-cheud teaghlach á Eilean a Phrionnsa a’ dol air imrich gu Manitoba toiseach April.

Tha am bàt-aiseig air sgur a ruith. Tha ’n acarsaid air reothadh, ach cha’n eil an deigh ach gle dhona fhathast. Cha’n eil i idir cho math ’s bu mhiaun leothasan aig am bheil na h-eich luatha. Cha’n eil deigh a’s fhiach air loch a Bhras d’Oir fhathast.

Cha d’ fhuaireadh sgeul fhathast air an ochdnar dhaoine a dh’ fhag an soitheach a chaidh a bhristeadh air Canso, agus cha’n eil dòchas ’sam bith gu bheil iad beò. Tha na tha beò de chach anns an tigh-eìridinn ann a Halifax, agus tha iad uile ’dol gu math am feobhas.

Thuit cnap marbh sneachd a Di-ciaduin, gu h-araid ré na h-oidhche. Bha an carbad-iaruinn a feuchainn ri faighinn tioimh ’n rathad eadar Louisbourg ’s am baile so bho sheachd uairean ’sa mhaduinn Dior-daoin gu tri uairean feasgar. Le rathad reidh roimhe theid aig air an t-astar a dheanamh ann an da uair.

Chaidh fear Seumas Benoit, a mhuinntir Poulamond, ann an siorrachd Richmond, a bhàthadh le tuiteam bhar bòrd soithich a bha seòladh eadar Newfoundland us Barbadoes anns na h-Innsean a Niar. Thachair so air an t-siathamh latha deug de Dhesember s’a chaidh. Bha e mu cheithir bliadhna fichead a dh’aois.

Chaidh soitheach iasgaich a bhualadh le soitheach-smùide ann an acarsaid Bhoston air an t-seachdain s’a chaid. Bha dha air fhichead air bòrd, agus chaidh naodhnar dhiubh sin a bhàthadh. Bhuineadh fear dhiubhsan a chailleadh do Cheticamp an siorrachd Inbhirnis. Chaidh an soitheach fodha mu dheich mionaidean an deigh dhi bhi air a bualadh. ’Se b’ ainm dhi “Fortuna.”

Cha chluinnear guth air ni sam bith eile ’sna lathaichean so achpolitics. Tha ’n da phairtidh a stri cho math ’s is urrainn daibh air son an t-siorrachd so a’ chosnadh, agus tha ’n cuid teachdairean nam fuil ’s nam falus a’ ruith o àite gu aite, a’ feuchainn ri daoine thoirt gu bhi air an taobh. Mar a thuirt sinn anns an aireamh mu dheireadh, tha Sir Tearlach Tupper air a thoirt a mach leis daconservativesagus toiseach na seachdain so shònruich naliberalsan t-Onarach Deòrsa H. Murray air son ruith ’na aghaidh. Bha coinneamh mhor air naliberalsDi-mairt, aig ’n do labhair Mr. Murray, Mr. Longley á Halifax, Mr. Mac Isaic á Antigonish, agus Mr, D. C. Friseal á Guysboro. Dior-daoin bha coinneamh dhe’n t-seòrsa cheudna aig naconservatives, aig ’n do labhair Sir Tearlach Tupper. Bha sluagh mor cruinn aig an da choinneamh, agus fhuair an luchd-labhairt uile deagh éisdeachd. Bha beagan troimhe-chéile ann aig a cheud té, ach cha da mhair e fada. Di-mairt s’a tighinn, latha ’n Ainmeachaidh, gheobh sinn uile cothrom air an dithis a tha ruith a chluinntinn a rithist ag agairt an còirichean air bhòtaichean an luchd-taghaidh.

Ruig an stòr aig D. J. Domhuullach ma tha thu air son bathar math fhaighinn saor. Tha pris gach ni air a chur gle iosal.

Chaidh factoridh àirneis a b’ fhiach mile dolair a losgadh gu làr ann an Alexandria, am Ontario ’sa mhaduinn Di-mairt. Cha robh ach da mhile dheug dolair de dh’ airgead urrais oirre.

Fhuaireadh fear Uilleam Higgins marbh anns a’ choille faisg air Brookfield am Pictou air an t-seachdain s’a chaidh. Chaidh e dh’ an choille a ghearradh connaidh. Bha e tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’aois, agus thatar a’ deanamh a mach gu’m b’e tinneas a’ chridhe a thug a bhàs.

Bha pàrlamaid ùr air a taghadh ann am Manitoba air an t-seachdain s’a chaidh. Chuireadh Greenway agus a phàirtidh a stigh a rithist pailt na’s treasa na bha iad roimhe. Tha da fhichead cathair anns a phàrlamaid, agus dhiubh sin tha a dha dheug air fhichead air taobh a phriomhair.

Ràinig Sir Tearlach Tupper Sidni feasgar Di-ciaduinn ann an carbad dha fhéin anns an d’ thainig e direach á Montreal. Bha e uair no dha na b’ anmoiche a’ ruigheachd na bha dùil ris; bha stoirm shneachd ann agus dh’ fheumadh an carbad falbh air a shocair. Bha moran ’ga choinneachadh aig na h-uile àite-stad, a cur fàilte air.

Tha ar caraide Niall Domhnullach, ann am Baddeck, an deigh a dhol a cheannachd air a laimh féin. Tha’n stor aige mu choinneamh tigh-òsda Dhunlap. Tha mòran chàirdean aige, agus cha’n eil teagamh sam bith nach soirbhich leis. Tha e a’ cumail leabhraichean Gàilig mar a b’ àbhaist da, agus duine sam bith a tha air son leabhar fhaotainn bu chòir dha sgriobhadh uige.

Chaidh tigh cluich ann an cearna de Ruisia a deas na theine an oidhche roimhe, agus chaidh àireamh mhor de dhaoine ’s de mhnathan a losgadh gu bàs. Bha an cleas a dol air adhart ’nuair a bhrist an teine mach, ruith an sluagh gu bhi aig an dorus, dhòmhlaich iad air muin a cheile, agus bha moran air am prannadh fo na casan. ’Nuair a chaidh an teine a chur as, chaidh leth-cheud corp a thoirt á làrach an taighe. Nuair a thainig am fios bha àireamh de dhaoine air chall, ’s bhatar a deanamh dheth gu robh iad air an losgadh cùomhla ri càch.

BAS.

Ann an Gleann-garaidh, cùl a Phòn Mhòir, air Di-sathairne, an ochdamh latha deug dhe’n mhios so, Mor, bantrach Eachuinn Mhic Fhioghain, tri fichead bliadhna sa seachd deug a dh’ aois.

IANUARAIDH, 1896.

1 Di-ciaduin La na Bliadhn’ Uire.
2 Dior-daoin [1] A Ghrian ag éiridh, 7.38; a’ laidhe, 4.30.
3 Di-haoine
4 Di-sathairne Fhuaras America, 1492.
5 Di-Domhnaich Domhnaich an Taisbeanaidh.
6 Di-luain Seann Nollaig.
7 Di-mairt An Canteal mu dheireadh dhe’n t-Solus, 11.25, mad.
8 Di-ciaduin
9 Dior-daoin Bàs an III. Napoleon, 1873
10 Di-haoine A Ghrian ag eiridh 7.36; a’ laidhe 4.39.
11 Di-sathairne
12 Di-Domhnaich I. Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh.
13 Di-luain
14 Di-mairt An Solus Ur, 6.19, feasgar.
15 Di-ciaduin Crunadh ban-righ Ealasaid 1559.
16 Dior-daoin
17 Di-haoine Blar na h-Eaglaise Brice, 1746.
18 Di-sathairne
19 Di-Domhnaich II. Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh.
20 Di-luain
21 Di-màirt A cheud phàrlamaid Shasunnach, 1269.
22 Di-ciaduin
23 Dior-daoin A cheud chairteal dhe’n t-Solus, 10.42, feasgar.
24 Di-haoine
25 Di-sathairne
26 Di-Domhnaich III. Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh.
27 Di-luain
28 Di-màirt
29 Di-ciaduin Bas an III. Deòrsa, 1820.
30 Dior-daoin An Solus Lan, 4.55, mad.
31 Di-haoine 30) Bas Priu’sa Tearlach 1788

Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

---

[230]

[Vol . 4. No. 29. p. 6]

(Air a leantuinn bho’n 1 taobh.)

an ceudna a tha ’gluasad nan cruinn mheall soillseach anns na speuraibh. Tha’n dluth-tharruingeachd so laidir no lag, a reir meud agus astar nan nithe anns am bheil an cumhachd so air a shuidheachadh. Air do’n talamh so, uime sin, a bhi ’na mheall anabarrach mor, tha e a’ tarruing gach mill eile a ta am fagus da, ’ga ionnsaidh fein. Mar so tilgeadh neach clach suas os a cheann anns na speuraibh agus tuitidh i gu h-ealamh a nuas dh’ ionnsaidh na talmhainn far an luidh i gun charuchadh. Agus carson? Tha, a chionn gu’m bheil an talamh a dluth-tharruing na cloiche d’a ionnsaidh fein! Tha fios againn nach soirbh le moran so a thuigsinn, oir their iad gu’m bheil a’ chlach a’ tuiteam le ’cudthrom fein; ach nach ’eil an cudthrom ceudna aice gu dol suas anns na speuraibh, no gu gluasad air slighe sam bith eile? Gun teagamh sam bith dheanadh i sin mur biodh an talamh ’ga dluth-tharruing an nuas d’a ionnsaidh fein. Is ann, uime sin, trid na dluth-tharruing so, tha na reulta agus a’ ghrian a’ buanachadh ’nan aitibh, air an slighibh fein anns na neamhaibh. Tha Dia “a’ crochadh na talmhainn,” agus gach reult eile air “neoni,” agus tha iad a buanachadh ’nan cuairtibh fein trid na dluth-tharruing a ta annta agus eatorra fein. Air do’n ghrein a bhi mor seach na reultan, tha i ’g an tarruing ’ga h-ionnsaidh fein, ach tha iadsan, mar an ceudna, a’ tarruing aon a cheile, agus air an tarruing iad fein le reultaibh eile mu’n cuairt doibh; air chor ’s gu’m bheil a ghrian agus na reulta mar so a’ comh-chothromachadh a cheile. Tha iad air an socrachadh ’nan dluth-tharruing, mar gu’m biodh iad air meidh, air sheol ’s nach toir a h-aon buaidh air an aon eile! Is do-thuigsinn an gliocas a shuidhich iad air an doigh so, ais chor is gu ’m bheil iad cosmhuil ri cuidhleachaibh a’ siubhal gu riaghailteach, agus ag oibreachadh gu h-innleachdach an uair ghluaisear iad le uisge, teine, no toit. Mar so tha na reultan agus a’ ghrian air a suidheachadh aig a’ leithid a dh’astar o cheile ’s gu’m bheil iad a’ comh-chothromachadh a cheile le eagnuidheachd mhiorbhuilich. Air doibh a bhi mar so air an socrachadh thug Dia orra gluasad le focal a chumhachd, agus tha iad, uime sin, a’ gluasad le riaghailt agus laghannaibh a tha gu neo-chriochnuichte ni’s eagnuidh n’an obar-chuidhleachan a’s grinne a rinneadh riamh le lamhaibh innleachdach dhaoine.

Tha e air ’innseadh dhuinn ann an leabhar Iosua gu’n do stad a’ ghrian air iarrtas Dhe, ag radh,— “A ghrian air Gibeon stad, agus thusa, a ghealach, air gleann Ataloin. Agus stad a’ ghrian, agus sheas a’ ghealach,” (Iosua x. 12.) A ris, ann an Dara Leabhar nan Righ, tha ri ’fhaicinn, an uair a rinn Heseciah urnuigh gu’n d’thug Dia comharanh dha le toirt air a ghrein dol air a h-ais deich ceumanna air uaireadair-greine Ahais (II. Righ. xx. 11.) Chuir Dia an so an toiseach stad air an talamh ’na chuairt laitheil, agus a ris, chuir e air ais ’na shlighe e deich ceumanna, nithe a ta ’foillseachadh air mhodh miorbhuileach, cumhachd an Tighearna Iehobhaidh! Ach ged a tha e air a radh anns na h-earrannaibh so dhe’n Sgriobtur, gu’n do chuireadh stad air a ghrein agus air a ghealaich, gidheadh, cha’n eil sinn gu sin a thuigsinn anns an t-seadh litreachail; oir cha’n ann air a’ ghrein agus air a’ ghealaich a chuireadh stad, ach air an talamh ’na chuairt air a mhul fein, agus air a’ ghealaich ’na cuairt mu’n talamh Dh’innseadh ann an aite eile gu’m bheil a ghrian neo-ghluasadach, agus gu’m bheil an talamh ag iathadh ma timchioll aon uair ’sa bhliadhna, agus a cur deth air a mhul fein gach ceithir uairean fichead, agus mar sin a’ deanamh latha agus oidhche. A nis, an uair a ta e air a radh gu’n do stad a ghrian air Gibeon, tha sin a ciallachadh gu’n do chuireadh stad air air gluasad na talmhainn air a mhul fein; agus a thaobh a’ chomharaidh a thugadh do Heseciah, cha’n i a’ghrian a chuireadh air a h-ais, ach an talamh, agus an uair a rinneadh sin, b’éigin do fhaileas na gréine dol air ais deich ceumanna air an uaireadair-greine. Tha na Sgriobtuirean, mar a’s trice a’ cur nithe an céill ann am briathraibh cumanta, agus a’ gnàthachadh an dòigh-labhairt a’s fhearr a thuigear. Ged a dh’innseadh Maois far am bheil e ’toirt cunntais air cruthachadh nan cruinn-mheall soillseach neamhaidh, gu’m bheil a’ ghrian neo-ghluasadach, agus gu’m bheil an talamh ’ga cuairteachadh, cha chreideadh moran e’ ged bha e a cur an ceill na firinn, agus air an aobhar sin, tha e air a radh anns na Sgriobturabh gu’m bheil a’ ghrian ag eiridh agus a’ luidhe, a chionn gur e sin doigh labhairt choitchionn dhaoine.

Chum an dluth-tharruingeachd so air am bheil sinn a’ labhairt a dheanamh ni’s soilleire fathast, bheir sinn eiseimpleir m’a timchioll o na seolaibh-mara. Air do’n ghealaich a bhi ni’s teinne air an talamh na na reultan agus a’ ghrian, tha neart na dluth-tharruing aice air a mhothuchadh gu soilleir. Tha i a’ tarruing, uime sin, d’a h-ionnsaidh an aite sin dhe’n talamh a bhios a ghnath f’a comhair. Air do’n talamh a bhi ’an stabh a tha cruaidh agus daingeann cha druigh a cumhachd co mor air; ach air do na h-uisgeachaibh a bhi ni’s fhusa a ghluasad, tha iad gu mor air an luasgadh le dluth-tharruing na gealaich. Tha, uime sin, na h-aitean dhe’n fhairge a tha direach fo chomhair na gealaich air an tarruing le a neart d’a n-ionnsaidh fein, air chor is gu’m bheil na h-uisgeachan ag eiridh suas ni’s airde na bha iad, agus an sin their sinn gu’m bheil muir-lan ann; ach an uair a theid a ghealach seachad air an aite shonraichte sin, tuitidh na h-uisgeachan air an ais a ris gus am bi muir-tragha ann. Air an doigh cheudna, tha cumhachd aig a’ ghrein os ceann uisgeachan na talmhainn a chithear gu soilleir aig amannaibh sonraichte. Tha a’ ghealach a’ gabhail mies gu dol timchioll air an talamh agus air an taobh a stigh dhe’n ùine sin, tha i da uair air an aon ruith ris a’ ghrein; ’se sin, an uair a ta i lan agus a’ caochladh; agus air an aobhar sin, air do dhluth-tharruing na greine agus na gealaich a bhi dol ann an co’ -bhionn r’a cheile, agus a tarruing nan uisgeachan air an aon rathad, tha an cumhachd air an doigh so ni’s treasa, na’n uair a bhitheas iad a’ tarruing an aghaidh a’ cheile. Air an aohhar sin, ma ta, tha reothairt agus contraigh ’gar fiosrachadh gach uile cheithir la deug. Tha’n lan-mara teann air uair ni’s fadalaich gach latha, a chionn, air do’n ghealaich a bhi ’siubhal ’na cearcall fein, gu’n gabh an talamh an uine sin chum an t-aite ceudna anns am bheil muir-lan an diugh, a thoirt fa chomhair na gealaich a maireach. Tha’n lan-mara ni’s airde anns an earrach agus anns an fhogharadh na aig uair air bith eile dhe’n bhliadhna; do bhrigh, an sin, gu’m bheil dluth-tharruing na greine agus na gealaich ro laidir a thaobh nan aitean d’a chuairt anns am bheil an talamh anns na h-amannaibh sin dhe’n bhliadhna.

---

[231]

[Vol . 4. No. 29. p. 7]

Bha gobha uair ann an cearna de dh’Alba, a bha na dhuine gasda air gach dòigh, ach bha e car trom air an deoch. Aon latha thachair am ministeir air, agus thug e garbh achasan dha air son a chuid misgireachd. “Nach uamhasach dhuit fhéin an eiseimpleir a tha thu toirt do d’ dhithis mhac, a Rob; ciamar a tha thu’n dùil s dh’fhasas iad suas, ’nuair a tha thu fhéin a caitheamh do bheatha air a leithid so a dhòigh? “Ma ta, a mhinisteir,” arsa Rob, “Tha mi’n dòchas gu’n dean mi dhiubh rud ni’s fhearr na ’s urrainn dhuibhse dheanamh dhe ur mic féin.” “Am bheil gu dearbh?” arsa ’m ministeir, “ciamar a tha thu dol a dheanamh sin?” “Ma ta le’r cead,” arsa Rob, “tha mi’n dòchas nuair a thig gach fear dhiubh gu ire duine, gu’m faodar a radh m’a dheobhainn gur h-e duine ’s fhearr na ’athair, agus sin rud, tha mi’n dochas, nach gabh e radh mu’r cuid mhac-sa.”

AN LAGH. —Chaidh fheòrach de sheann fhear-lagha a bha air sgur a bhi tagradh chàsan aig na cùirtean, “Ciod i do bharail air an lagh?” “Ma ta,” ars esan, “so mo bharails’ air: nan tigeadh duine a dh’iarraidh mo chòta orm, ’se bagradh mur toirinn dha e, gu’n cuireadh e ’san lagh mi, thilginn g’a ionnsuidh e, air eagal nan rachainn a dhion mo chòta gu’n caillinn mo pheiteag cuide ris.

“A mhàthair,” arsa gille beag, “an robh bràthair beag riamh agamsa a thuit anns an loch ud thall?” “Cha robh,” arsa mhàthair, “carson a tha a feòrach? Arsa ’n gille beag, “bha mi thall aig an loch an diugh, ’s thug mi sùil sios ann, agus chunnaic mi ann an sin gille beag a bha gle choltach rium fhein, agus bha mi smaoineachadh gu ’m b’e bràthair dhomh a bh’ann.”

Anns a’ bhliadhna 1894. thainig dlùth air coig mile duine ri’m beatha fàin anns na Stàitean, agus an uiridh, chuir gle fhaisg air sia mile crioch orra fhéin. Rinneadh naodh mile ’s ochd ceud murt ’sna Staitean ’sa bhliadhna 1894, agus an uiridh deich mile ’s coig ceud.

Na’n triallar slighe ’ghliocais leat,
Coig riaghailtean lean gu dluth;
Feuch c’uin—co ris—co uime,— ’scait,
A’s ciamar bhruidhneas tu.

Cha fada ’sa cheann ’sa bha Fionn sna casan.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: Os cionn Stor Harington.
SIDNI, C. B.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

---

[232]

[Vol . 4. No. 29. p. 8]

A CHOILLE GHRUAMACH;

ORAN DO DH-AMERICA.

FONN:— “Coire Cheathaich.”

Gu bheil mi ’m ònrachd ’s a choille ghruamaich,
Mo smaointinn luaineach, cha tog mi fonn:
Fhuair mi ’n t-àite so ’n aghaidh nàdair
Gu’n thréig gach tàlanta ’bha nam cheann:
Cha dean mi òran a chur air dòigh ann.
Nuair ’ni mi tòiseachadh bidh mi trom:
Chaill mi ’Ghàidhlig seach mar a b’ àbhaist dhomh
Nuair a bha mi ’s an dùthaich thall.

Cha’n fhaigh mi m’ inntinn leam ann an òrdagh,
Ged bha mi eòlach air deanamh rann;
’S e ’mheudaich bròn dhomh ’s a lùghdaich sòlas
Gun duine còmhl’ rium a ni rium cainnt.
Gach latha ’s oidhche ’s gach car a ni mi
Gum bi mi cuimhneachadh anns gach àm
An tìr a dh’ fhàg mi tha ’n taic an t-sàile,
Ged tha mi ’n dràst ann am bràighe ghleann.

Chan ioghnadh dhomhsa ged ’tha mi brònach,
S ann tha mo chòmhnuidh air cùl nam beann,
Am meadhon fàsaich air Abhainn Bhàrnaidh
Gu’n dad a’s feàrr na buntàta lom.
Mu’n dean m’ àiteach ’s mu’n tog mi bàrr ann
’S a choille ghàbhaidh ’chur às a bonn
Le neart mo ghàirdein, gu’m bi mi sàraichte
Is treis air fàilinn mu’m fàs a’ chlann.

’Si so an dùthaich ’s a bheil an cruadal
Gun fhios do’n t-sluagh tha tigh’nn a nall,
Gur h-olc a fhuaras oirnn luchd a bhuairidh
A rinn le’n tuairisgeul ar toirt ann.
Ma ni iad buannachd cha mhair i buan dhaibh,
Cha dean i suas iad ’s cha’n ioghnadh leam,
’S gach mallachd truaghain a bhios ’gan ruagadh
Bho ’n chaidh am fuadach a chur fo ’n ceann

Bidh gealladh làidir ga thoirt an tráth sin,
Bidh cliù an àie ga chur am meud;
Bidh iad a gràitinn gu bheil ’ur càirdean
Gu sona saibhir gun dad a dh’ éis:
Gach naidheachd mheallta ga toirt gu ’r n-ionnsaidh-sa
Feuch an sanntaich sibh dol nan déidh;
Ma thig sibh sàbhailt nuair chi sibh iadsan
Cha’n fheàrr na stàtachan na sibh féin.

Nuair théid na dròbhairean sin ’gur n-iarraidh,
’S ann leis na briagan a ni iad feum,
Gun fhacal firinna bhi ga innse
’S an cridhe ’dìteadh na their am beul:
Ri cur am fiachaibh gu bheil s an tìr so
Gach ni a’s prìseile tha fo ’n ghréin:
Nuair thig sibh innte gur beag a chi sibh
Ach coille dhìreach toirt dhibh an speur.

Nuair thig an geamhradh is àm na dùbhlachd
Bidh sneachda ’dlùthadh ri cùl nan geug,
’S gu domhain dùmhail dol thar na glùine,
’S ge maith an triùbhsair cha dean i feum,
Gun stocain dhùbhailt’ ’s a mhocais chlùdaich
’Bhios air a dùnadh gu dlùth le éill;
B’e ur’ fasan ùr dhuinn a cosg le fionntach
Mar chaidh a rùsgadh de ’n bhrùidh an dé.

Mur bi mi eòlach airson mo chòmhdaich
Gu’m faigh mi reòta mo shròn ’s mo bheul;
Le gaoth a tuath a bhios neamhail fuaraidh
Gu’m bi mo-chluasan an cunnart geur.
Tha ’n reothadh fuath’sach, cha seas an tuagh ris.
Gu’m mill e chruaidh ged a bha i geur;
Mur toir mi blàths d’i gu’m brist an stàilinn,
’S gun dol do ’n cheàrdaich cha gheàrr i beum.

Nuair thig an sàmhradh ’s a miosa céitein
Bidh teas na gréine gam fhàgail fann;
Gu’n cuir i spéirid ’s a h-uile creutair
A bhios fo éislean air feadh na toll:
Na mathain bhéisteil gu ’n dean iad èirigh
Dhol feadh an treud ’s gur a mòr an call;
’S a chuileag inneach gu socach, puinsiont’
Gam lot gu lìonmhor le rinn a lainn.

Gu’n dean i m’ aodann gu h-olc a chaobadh,
Cha’n fhaic mi ’n saoghal ’s ann ’bhios mi dall;
Gu’n at mo shùilean le neart a cunngaidh,
Ro-ghuineach druidteach tha sùgh a teang’,
Cha’n fhaigh mi àireamh dhuibh ann an dànachd
Gach beathach gràineil a thogas ceann,
’S cho liugha plàigh ann ’s a bh’ air righ Phàraoh
Airson nan tràillean nuair ’bhàth e’n camp’.

Gur h-iomadh caochladh ’tigh’nn air an t-saoghal
’S ro-bheag a shaoil mi nuair bha mi thall;
Bu bheachd dhomh nuair sin mu’n d’rinn mi gluasad
Gu’m fasainn uasal nuair ’thighinn ann,
An car a fhuair mi cha b’ ann gu m’ bhuannachd,
Tigh’nn thar a chuain air a chuairt bha meallt’
Gu tir nan craobh anns nach ’eil an t-saorsainn
Gun mhart gun chaora ’s mi dh’ aodach gann.

Gur h-iomadh ceum anns am bi mi ’n déis làimh
Mu’n dean mi saibhir mo theachd-an-tir;
Bidh m’ obair éigneach mu’n doir mi feum aisd’
’S mu’n dean ni réiteach airson a chrionn:
Cur sgonn nan teintean air muin a chéile
Gu’n dlasaich féithean a bha nam dhruim,
’S a h-uile ball diom cho dubh a sealltainn,
Bidh mi gam shamhlachadh ris an t-suip.

Ge mòr an seanachas a bh’ aca ’n Albainn
Tha ’chùis a dearbhadh nach robh e fior:
Na dollair ghorma cha’n fhaic mi falbh iad,
Ged bha iad ainmeil a bhi ’s an tir.
Ma nìtear bargain cha’n fhaighear airgiod,
Ged ’s éigin ainmeachadh anns a phrìs,
Ma gheibhear cùnnradh air feadh nam bùithean
Gu’m paighear null e le flùr no im.

(Ri leantuinn.)

Cho geal ri sneachd na h-aon oidhche.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlrn, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain san aite chudna.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.