[Vol . 4. No. 3. p. 1]
MAC-TALLA.
“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”
VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, IULAIDH 20, 1895. No. 3.
AN CRANNCHUR.
(Air a leantuinn.)
“Stad ort, ged ’tha,” arsa Seumas, “leig dhomh do thuigsinn gu ceart. Le fichead punnd Sasunnach a chur a stigh tha thu cinnteach air fichead mile ’fhaighinn a mach?”
“Cha d’ thubhairt mi gu’n robh mi cinnteach,
“O, tha teagamh ’s a’ ghnothach mata? Tha muinntir eile ’s a’ chuis cho math riutsa?”
“Cha ’n ’eil mi cur ag, ach—”
“Co meud, a bheil ’fhios agad?”
“Cha ’n ’eil; cha d’ fheoraich mi.”
“ ’S cha mho a ruigeas tu leas,” fhreagair Seumas Mor gu durachdach. “Tha thusa a Dha’idh Shulair, ann ad dhuine bochd mar tha mi fein; cha ’n ’eil e furasda dhuit fichead punnd Sasunnach a sheachnadh. Tha e fior gu leoir gu ’m faod thu buidhinn, ach tha e moran na ’s coltaiche gu ’m faodadh tu call. Dh’ iarr thu mo chomhairle, agus fhuair thu i.”
“Moran taing dhuit,” arsa Da’idh, ’s e a’ falbh; ’s cha robh e idir toilichte.
Bha Da’idh Sulair uine mhoir m’ an do chuir e iompaigh air a mhnaoi chuiseil, ’s m’ an d’ fhuair e gu ’n d’ aontaich no gu ’n d’ thug i gnuis do ’n ghnothach; ach mu dheireadh, le argumaidean seolta, cha ’n e mhain gu ’n do dhearbh e dhi gu ’n robh an ceum a bha e ’cur roimhe ’ghabhail glic agus crionnta, ach bha a’ leithid de bhuaidh aige oirre ’s gu ’n d’ fhas i deich uairean na bu déine mu ’n chuis na e fein. Thog i oirre suas an staidhir gun tuilleadh dalach, chuir i a lamh a suas an simileir as an d’ thug i seann stocaidh dhubh far an robh fichead punnd Sasunnach am falach aice; chuir i an t-iomlan gu toileach ann an laimh Dha’idh, a dh’ fhalbh, gun mhoil e mi-moile, ’s a phaigh an t-airgiod do mhuinntir a’ chrannchuir, bho ’n d’ fhuair e air ais cairt bheag—cairt a bha ann an uine ghoirid gu ’chur ann an seilbh air storas mor.
“C’ uin a tha an tarruing ri’ bhi?” dh’ fheoraich Peigi.
“Seachdain o ’n Dimairt so ’tighinn,” arsa Da’idh.
“Seachdain o ’n Dimairt so ’tighinn? Cha toigh leam sin; tachraidh e air Latha-gnothach-na-cubhaige.”
“Sin agad a’ cheart aobhar air son an do thagh iad an latha,” fhreagair Da’idh ’s e a’ suathadh a lamhan; “cuiridh iad fear no dha air gnothach na cubhaige.”
Anns a’ bhruidhinn a bh’ ann, co ’thainig a stigh ach Seumas Mor. Thainig e a chur stad air Da’idh, ’s a dh’ earaileacheadh air gun e ’chur a chuid ann an rud a bha cho teagmhach agus a bha ag aobharachadh a leithid de sheanchus feadh a’ bhaile.
“Tha ’n gnothach a nis deunta,” arsa Da’idh. “Seall! ’s thug e a’ chairt as a phoca. Sheall Seumas oirre gu taireil, “A bheil cuimhne agad air an t-sean-fhacal,” ars’ esan.
“Cha ’n ’eil, ciod e?”
“Is furasda an t-amadan ’s a chuid a sgaradh o cheile,” thuirt Seumas, ’s thug e an dorus air.
“Ciod e sud a thuirt e?” dh’ fheoraich Peigi.
“Tha, gu bheil sinn cinnteach duais mhor a bhuidhinn,” fhreagair Da’idh Sulair.
“Feumaidh sinn gach ni a chur fo uidheim uir bho mhullach gu iochdar,” thuirt Da’idh agus e ’n a shuidhe aig a shuipeir; “cha fhreagair na seana buird agus na cathraichean so dhuinn ann ar suidheachadh ur agus eadar-dhealaichte. Gheobh sinn buird agus cathraichean riomhach, ura; sgathain mhora agus cuirteanan aillidh m’ an cuairt na h-uinneagan. Bidh sinn reidh ’s caradh mholtairean as phoitean ’n a dheigh sin—agus air son geurachadh shiosar, —” Thug e breab do ’n inneal-gheurachaidh a bha lamh ris mar a labhair e ’s chuir e le urchair a dh-oisinn eile ’n tighe e.
Chaidh seachdain seachad; thainig an latha. Chuir Da’idh e fein an ordugh moch air maduinn a dhol do ’n bhaile-mhor.
M’ an d’ fhalbh e thug a do Pheigi na seolaidhean a leanas:—
“Ma theid cuisean mar a tha suil agam, cha tig mi dhachaidh d’ am chois, cuimhnich thusa. Thig mi dhachaidh ann an carbad. Bi thusa a’ faireadh air mo shon aig uinneig uachdaraich, agus an uair a chi thu an carbad a’ tighinn m’ an cuairt an oisinn, tuigidh tu gu bheil mi dluth. Togaidh tu ’n sin a suas an uinneag agus tilgidh tu a’ h-uile ball airneis air am faigh thu greim, a mach air an t-sraid; na caomhain sion; a mach leis gach stob dhi. Tha thu a’ tuigsinn, a bheil? Beannachd leat, mata, gus an till mise.” Thog Da’idh Sulair air, agus e ’n a bheachd fein cheana ann an seilbh air beairteas nach gabhadh tomhas.
Choisich Da’idh Sulair a stigh do ’n bhaile-mhor le ceum aotrom saighdeir. Bha e ann an surd fuathasach; bha a cheann anns na neoil agus mar a bha e a’ tartraich a sios an t-sraid bheireadh e barr a bhata a nuas le fead a bha ’cur teine as na clachan agus a’ fagail caoir de shradan as a dheigh. Cha robh e ach goirid a’ ruigheachd an ionaid anns an robh na croinn ri ’n tarruing. Bha dumhladas mor sluaigh air cruinneachadh cheana. Bha lanaighear agus mire a’ toirt mac-talla as na ballachan. Cha robh smuairean air aghaidh neach, oir cha do chaill duine aca fathasd air a’ chrannchur.
(Ri leantuinn.)
Aodaichean deante, Adan, Curraichdean, Brògan, Flùr, Min, Ti, Siùcar, agus ioma seòrsa eile aig D. J. Domhnullach, math agus saor. Taghail aige.
Ma théid thu air feadh a’ phuill cha tig thu as cho glan ’s a chaidh thu ann.
[Vol . 4. No. 3. p. 2]
EACHDRAIDH MU BHLIADHNA THEARLAICH
(Air a leantuinn.)
CHA luaithe a chaidh am focal iad a bhi ’n sàs, a mach na thug Clann an Tòisich orra; cinneadh treun, curranta, foghainteach. Ged nach robh iad ann am blàr riamh roimhe, gus an là sin, cha b’ urrain doibh seasamh na b’fhaide, a dh’ fhaicinn an sgrios a bha na gunnachan mòr a’ toirt air an càirdean. Bhrist iad a mach, nan aon sgaoth o mheadhon an fheachd, agus thàr iad as roi’ thoit an fhùdair, agus an aghaidh frasan sneachda, gu ’bhi ’am broilleach an naimhdean; ghrad lean muintir Athuill, na Camshronaich, na Stiùbhartaich, na Frisealaich, agus Clann ’Illeathain iad; an Ceannard Muireach air an toiseach, leis a’ mhisneach neo-sgàthach air son an robh e comharraichte. Ann an tiota bha’n t-arm Gaidhealach uile mar aon bhuidheann anns an ionnsuidh; ach Clann Dòmhnuill, dh’ fhuirich iadsan air an ais, a’ gabhail mar leth-sgeul gu-n d’thugadh urram na làimhe deise uatha, ’s gu-n d’thugadh do na Camshronaich i.
Bu ghnàth leis na Gàidheil ’an àm dol a sìos do’n chath, am boineidean a sgrogadh a nuas gu teann air am malaidhean; agus b’àbhaist do sheann duin’ uasal, measail, a chaochail o cheann ghoirid air a’ Ghalldachd, ’innseadh gur e’n sealladh a’s mò a dhrùigh air a chridhe a chunnaic e riamh, coslas uamharra nam Fineachan Gàidhealach (leis an robh e féin a’ cur a chath air an là sin) mar a bha iad a’ ruith a stigh air an naimhdean le colg buaireasach air gach sùil; gach curaidh air a thogail gu mire-chatha, gu bàs a chàirdean a dhìoladh: luth-chleas an lann r’ a fhaicinn os cionn an cinn; toirm a’ bhlàir a mach air an raon; caithream na h-ionnsuidh air a togail, agus “Bàs no Buaidh!” ann am beul gach seòid.
Bha’n ionnsuidh a thug na Gàidheil, agus a’ choinneamh a fhuair iad, mar bu dùth do dhaoine a bha ’strì air son geall cho àrd. Dh’ fhosgail an t-arm-dearg o cheann gu ceann le làmhaich bhàs-mhoir air na Gàidheil mar a bha iad a’ teachd air an adhart. Bha na gunnachan mòr’ air an tarruing a mach air dhòigh ’s gu-m faodadh iad muinntir Thèarlaich a smàladh ’n an ceudaibh leis gach griosaich oillteil a thàinig uatha; agus an àit’ aon pheileir mòr a bhi anns gach aon diubh, ’s ann a bha iad làn de pheileirean beaga a thàinig mar fhrois clacha meallain air na Gàidheil. Bha buidheann de’n arm-dhearg air an tarruing suas air leth o chàch a fhuair cuimse chinnteach a ghabhail air na Gàidheil mar a bha iad a’ dol seachad orra; ach a dh’ aindeoin so uile, ghabh iad air an adhart, gun umhail, gun sgàth. Na bha comasach do mhisnich agus do ghaisge, do fhearalachd, agus do threubhantas air nach d’thugadh riamh bàrr a dheanamh, rinneadh air an là so. Cha d’thug na Gàidheil an ionnsuidh mar dhaoine aig an robh spéis no suim d’am beatha, ach mar bhuidheann a bha ’cogadh fo chumhachd nach b’urrainnear a chosg, no ’cheannsachadh.
Au ulfhartaich eagalach leis an d’thugadh an ionnsuidh—an sgairt àrd leis an do bhuaileadh a’ cheud bhuille—torran nan gunnachan mòra—dùdach nam marc-shluagh fuaim nan drumaichean—lannair nan airm-chatha—bha na’s leòir annta sin uile a dhùsgadh meith inntinn agus fiamh anns a’ chridhe ’bu chruadalaiche.
“Mar dhealan oidhche ’s a’ bheinn,
Mar onfha beucach a’ chuain,
’N uair ghluaiseas an tonn gu h-àrd;
Mar thorrunn air cùl nan caurch,
Bha fuaim, ’us farum a’ bhlàir.”
B’uamhasach agus b’iomaguineach an tiota e—ach cha robh ann ach tiota; oir cha luaithe a sguabas an ioma-ghaoth an duilleach seargta o gheugaibh nan craobh, na sgiùrs na Gàidheil rompa a’ cheud earrann de’n arm-dhearg a choinnich iad. Gidheadh cha b’ann gun chall aìr taobh nan Gàidheal. Bha maise agus uaill nam Fineachan anns an t-sreith thoisich, agus thuit a’ chuid a bu mhò dhiubh anns an ionnsuidh eagalaich so: agus ged a dh’aom a’ chuid so de’n arm-dhearg air an ais roi’n treubhantas do-cheannsaichte a thàinig orra, cha b’ann gus an robh an airm-chatha air lùbadh ’s a cho-strì, agus air an deargadh gu’m bun ann am fuil chraobhach nan Gàidheal.
’N uair a bha ’m feachd toisich de’n arm-dhearg air an sgiùrsadh as an rathad, ghabh na Gàidheil air an adhart roi’n làmhaich mhilltich a bha ’tighinn orra, gus an robh iad dlùth do’n ath bhuidhinn de’n nàmhaid; ach mu’m b’urrainn doibh a bhi ’n am bad so le’n clàidheannaibh, bha ’chuid a bu tréine ’s a bu lìonmhoire dhiubh ’n an sìneadh air an raon. Cha robh comas air, b’ éigin strìochdadh; cha deanadh cruadal no gaisge barrachd feuma. Bha daoine ann nach pilleadh ’s iad beò, chaidh iad so fhathast air an aghaidh, ach cha d’ràinig duine dhiubh an nàmhaid. Thuit am fear mu dheireadh dhiubh mar fhad a chlaidheamh do’n fheachd, agus na ceudan an déigh cuimse bhàsmhor a ghabhail air uchd an laoich.
Cha’n ’eil ni sam bith a’s mò a dhearbhas treubhantas nan Gàidheal air an là so, na gu’n robh iad ’an cuid de dh’ àiteachan ’n an sìneadh ’n an sreithibh ’an glaic a’ bhàis, triùir no chearthar ann an doimhneachd dhiubh air muin a chéile. Chaidh mòran de Chloinn-an-Tòisich a ghearradh as, agus thuit an ceannardan air fad, ach aon triùir. Am feadh ’s a bha na Fineachan mar so a’ cur a’ chatha, bha Clann Dòmhnuill ’n an tàmh—cha rachadh iad ceum air an aghaidh. “Leanaibh mise, a Chlann Dòmhnuill,” arsa Diùc Pheairt. “Cuiribh an cath mar bu ghnàth leibh, agus bithidh mi ’am Dhòmhnullach ri m’ bheò;” ach cha ghluaiseadh iad ceum. Bha daoine ’n am measg aig an robh caochladh spioraid, agus b’ann diubh so Mac Mhic Ranuill na Ceapaich; curaidh cho treun ’s a sheas rìamh air faiche; chaidh e féin ’s a dhaoine air an adhart gu fearail, ach cha b’fhada gus an do thuit esan, agus mòran de na daoine treun’ a bha leis.
’N uair a b’ éigin do na Gàidheil pilleadh, chuir am Prionns’ e féin air ceann a’ chuid de’n fheachd nach robh ’s a’ chath; ach ged a thug iad tilleadh beag air na Sasunnaich, b’ éigin doibh ann an ùine ghèarr géilleadh. Rinn Tèarlach na dh’fhaod e a bhrosnachadh a chuid daoine, gu aon oidhirp eile a thoirt, ach bha’n t-àm seachad, dh’fhàs iad meith-chridheach, thuit an inntinn, agus cha chluinnte uatha, ach Och-òin! Och-òin! mo chreach, ’us mo dhìobhail, a Phrionnsa, a ghraidh! tha’n latha caillte. Bha’n ruaig a nis iomlan; ach cha b’ann gun spàirn a fhuaradh Tearlach o’n àrfhaich. Ghlac iongantas cho mòr an t-arm-dearg, ’n uair a chaidh an latha so leo, an déigh na deuchainn chruaidh a fhuair iad, s gur gann a chreideadh iad gu-n robh iad buadhar; ionnas gu-n robh iad ré seal mu-n gabhadh iad de mhisnich na rachadh air tòir nan Gàidheal; ach ’n uair a chaidh,
[Vol . 4. No. 3. p. 3]
mhort agus mharbh iad gu neo-sheachantach, gach neach a thàinig ’n an caramh. Cha mhòr nach do ghearradh as gu buileach an earrann a ghabh rathad Inbhernis; ach fhuair earrann mhòr eile dhiubh as, a rinn air son nam monaidhnean, far nach bu chomasach do’n arm-dhearg an leantuinn. Mar a bha ’bhuidheann so gu dol a nunn air abhuinn a bha dlùth dhoibh, choinnich iad buidheann mhòr de na trupairean Sasunnach, a chuireadh a mach a chum an sgrios, ach ’n uair a chunnaic iad an coltas colgarra a chuir na Gàidheil orra, rinn iad bealach dhoibh gu dol seachad gun bhuille a bhualadh. Cha robh am measg nan Sasunnach ach aon fhear a thug oidhirp air grabadh a chur air na Gàidheil, b’ oifigeach am fear so, agus is daor a dhìol e air a’ shon; thug e ionnsuidh air prìosanach a dheanamh de dh’ fhear de na daoine so a bha air deireadh, ach thionndaidh an Gàidheal ris agus ghèarr e sìos e le aon bhuille d’a chlaidheamh. Cha-n fhòghnadh so leis, ach chrom e sìos agus thug e leis uaireadair òir an t-Sasunnaich; agus lean e a chàirdean.
Cha’n urrainn duinn cunntas a thoirt mu gach gnìomh treubhach a rinneadh leis na Gàidheil ’s an àm so, ach cha-n fhaod sinn gun iomradh a thoirt air gnìomh euchdach a rinneadh le duine foghainteach do’m b ainm Gillios mòr Mac Bheathain. ’N uair a theich a chompanaich uile, thug a naimhdean ionnsuidh air, agus leòinte mar a bha e, chuir e ’chùl ri balla, far an do sheas e gu gaisgeil an aghaidh àireamh mhòr de na trupairean. Bha iad titheach gu cur as da, ach bha esan cho gramail ’g a dhìon, ’s gu-n do thuit trì-fir-dheug d’a naimhdean marbh m’a thimchioll. Ghlaodh cuid de na h-oifigich an duine foghainteach a chaomhnadh, ach cha do ghabh iad suim do’n iarrtas—cha riaraicheadh ni air bith iad ach bàs an fhùirbidh thréin.
Mar so chuireadh blàr Chùil-fhodair, ann an uidh a bu lugha na leth uair an uaireadair. Fhuair an t-arm-dearg buaidh cho iomlan is a b’urrainn doibh ’iarraidh; ach beag buidheachais doibh air a shon, bha gach cothrom aca. Na-m bitheadh Clann Dòmhnuill air dol sìos mar a chaidh càch, agus leis an treubhantas a bha cho dualach dhoibh, bhiodh, ma dh’ fhaoidte, deireadh eile aig an latha. Ach beag no mòr a choisinn an t-arm-dearg de chliù air an là so, chaill iad e le’n giùlan brùideil, mì-chneasda ’n a dhéigh sin, leis an d’thug iad tàmailt orra féin. agus air a’ cheannard chruaidh-chridheach, dhìoghaltach a bha air an ceann.
DAN MU BHLAR CHUIL-FHODAIR.
Tha’m Blàr air a chur air monadh an fhraoich,
Tha’n sgiath air a spìonadh o ghuaillibh nan laoch;
Bhristeadh an claidheamh ann an làmhaibh nan Saoi,
’S tha fuil nam fear geala fo bhonnaibh nan daoi.
Tha’m breacan, ’s an t-fhéile leis na dh’ éideadh na Sàir,
Le marcaichibh Shasuinn air an saltairt ri làr;
Tha’n suaicheantas uasal a chòmhdaich na suinn,
R’a fhaicinn ’s an àrfhaich, gun àilleachd gun loinn.
Ann an dùthaich nam mòr bheann, tha uamhas ’us caoidh,
Luchd nam boineid, ’s nam breacan cha’n fhaicear a chaoidh,
Na fir ùra ’bu tréine nach géilleadh ’s iad beò,
Air monadh Chùil-fhodair, gun phlosg ’us gun deò.
Slàn leat a Thèarlaich, chaidh an iomairt le càch;
Oighreachd do shinnsir, chaidh i dhìth ort gu bràth,
Thug thu’n oidhirp, ’s bu treum i, le gaisgich mo ghràidh;
’S bi’dh iomradh ’ur cruadail air a luaidh gu là ’bràth.
GIULAN BRUIDEIL NAN SASUNNACH.
“Mo chreach armailt nam breacan,
Air an sgaoileadh, ’s air an sgapadh ’s gach àit,
Aig fìor bhalgairean Shasuinn,
Nach do ghnàthaich bonn ceartais ’n an dàil:
Ged a bhuannaich iad baiteal,
Cha b’ann d’an cruadal no’n tapadh a bha,
Ach gaoth an iar agus frasachd,
Thigh’nn an Iar oirnn bhàrrr machair nan Gall.”
Chuir Blàr Chùil-fhodair as de gach dòchas àrd a bh’ aig Prionns’ Tèarlach agus aig a dhaoine. Thuit air an latha mhì-shealbhar sin, os ceann mìle de na gaisgich a b’ fhoghaintiche a dh’ éirich leis. Anns an àireamh sin bha mòran de dh’ Uaislean na Gàidhealtachd. De na còig cath-bhuidhnean de na Fineachan a chaidh a sìos anns an ionnsuidh chumhachdaich a thug iad air na Sasunnaich, bha ’chuid a bu mhò de’n t-sreith thoisich air am fàgail ’n an sìneadh ’s an àrfhaich. Thuit Mac Lachlainn an t-Sratha. Chuir Fear-nan-Druimnean, an Leathanach treun, e féin air ceann na buidhne sin; mar a bha an sean laoch so a’ teachd a mach as a’ chath, mhothaich e gu-n robh dithis d’a mhic a bha dlùth dha air an leònadh gu trom; agus chual’ e gu-n do thuit an treas fear. Cha bhi so gun dhìoladh, ars’ esan, agus e ’pilleadh air ’ais, gun bhoineid gun ghruag; thachair dà thrupair air, mharbh e’n dara fear agus leòn e am fear eìle: ach thàinig triùir as ùr air a leag a sìos an duine foghainteach. Bu dìomhain tòiseachadh ri ’ainmeachadh gach flath treun a thuit. Chaidh seachd-fir-dheug de dh’ uaislean na h-Apunn a mhàin a mharbhadh, agus deichnear a leòn.
Air monadh Chùil-fhodair chìtear gus an là ’n diugh, iomadh comharadh soilleir air a’ chasgradh mhuladaich so; am measg an fhraoich dhorcha, chithear iomadh tolman uaine, ’n an sreathaibh taobh ri taobh, a’ nochdadh far an do thuit na laoich. Air gach taobh de’n t-slighe gu Inbhernis tha iomadh tigh caol cumhann de ’n t-seòrsa cheudna, mar chuimhneachan air an àr dhiùbhalach a thachair an déigh a’ bhlàir. Air na h-uaighibh gorma sin, tha ’n neònain geal agus an dìthein bòidheach le caoimhneas a’ faireadh nan ionadan uaigneach sin, anns am bheil gaisgich threun’ an dùthcha a’ gabhail an tàimh dheireannaich.
Cha-n ann da rìreadh gun sgreanh agus gun oìllt, is urrainn duinn smaointeachadh air an sgrios gun iochd a thugadh air ar luchd-dùthcha an déigh Blàr Chùil-fhodair. Faodar a ràdh le mòr fhìrinn, nach cualas a shamhuil ann an aon chogadh a thachair ’s an Roinn-Eòrpa. Mar nach fòghnadh leis an arm-dhearg na chuir iad gu dìth anns a’ bhlàr; an déigh dhoibh an ruaig a chur, tharruing iad an clàidheann, agus mar allamharaich fhiadhaich, chaidh iad air an ais agus air an adhart feadh na h-àrfhaich a’ cur as do gach aon anns an d’ fhuair iad an deò; agus le brùidealachd air nach d’thugadh riamh bàrr, a’ sàthadh an lann ann an cneas nan laoch treun’ a bha cheana marbh. Cha-n e ’mhàin gu-n do cheadaich Diùc Chumberland so, ach ’s ann a ghabh e mòr thlachd anns a’ chùis. Tamull beag an déigh do’n bhlàr a bhi seachad, bha e féin agus an gaisgeach foghainteach sin Wolfe, a choisinn cliù cho mòr an déigh sin ann an America, a’ marcachd far an do chuireadh am blàr, agus air dha Gàidheal bochd leòint’ fhaicinn air ’uilinn, thubhairt an Diùc ri Wolfe, “tilg an slaìghtire ud, aig am bheil de dhànadas amharc orm leis na h-uiread thàir.” “Tha mo chomission am buil do mhòrachd, ars’ an duine fiachail, “ach cha bhi mi a’ m’ mhortair.”
(Ri leantuinn.)
[Vol . 4. No. 3. p. 4]
MAC-TALLA.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25
Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.
SIDNI, IULAIDH 20, 1895.
Bha muinntir Bhreatuinn air an t-seachdain so a’ taghadh pàrlamaid ùr, agus cho fad ’sa fhuair sinn fios tha na Tories fada fada air thoiseach air na pàirtidhean eile. Bha pàrlamaid Roseberry air a fàgail lag leis an liuthad pàirtidh a bha innte, agus gun aon phàirtidh a bhi tuilleadh us làidir; ach tha e glé choltach gu’m bi a phàrlamaid ùr air dòigh eile; bidh aon phàirtidh na’s làidire na càch uile, agus theid aca air cuisean a chur air adhart mar is àill leotha. Tha phàrlamaid air a gairm gu bhi cruinn air a cheud latha dhe’n fhoghar.
Cho luath ’sa bhios an àireamh so dhe’n phaipear a mach, tha ’m fear-deasachaidh a dol a thoirt sgriob a mach dh’an dùthaich, agus ma theid gach ni gu math leis cha bhi e air ais gu ceann còrr ur seachdain. Mar sin, cha tig MAC-TALLA mach idir Di-sathairne s’a tighinn. Tha e a tigh’nn a mach a nise o chionn còrr us tri bliadhna, agus anns an ùine sin, cha do ghabh am fear deasachaidh dha fhéin ach aon seachdain. Tha e nise air fàs sgith de chuingealachd ’s de stùir a bhaile, agus tha e cur roimhe beagan ùine a chur seachad am measg nan cnoc ’s nan gleann a tha timchioll air Hogamah. Tha e ’n dòchas, ’nuair a thilleas e, gu’n teid aig air a radh, mar thuirt am bàrd roimhe,
“An t-uisge glan ’s an t-àile
Th’ air mullach nam beann àrda,
Chuidich e gu fàs mi;
’Se ’rinn dhomh slàint us fallaineachd.”
Agus an sin gu’n teid aige air obair a dheanamh moran na’s fhearr air tàilleamh a thuruis, gu’m bi am MAC-TALLA na’s briathraiche ’s na’s brioghaire, agus gu’m bi an luchd leughaidh mar sin air an làn phàigheadh air son deanamh as aonais aon seachdain.
B’fhearr Comunn an Asail.
Bha Righ Spainteach ann, aon uair, leis am b’àill a bhi ’na bhard agus gu dearbh bha e féin am beachd gu’n robh e mar sin; ach cha do shaoil muinntir eile sin. Rinn e dàn neònach uair agus dh’aithn e do’n bhàrd aige a bharail a thoirt air. Thuirt am bàrd nach robh aige ach barail bhochd air. Le sin ghabh an Righ mòran feirg agus corruich agus thug e àithne do cheannard nan saighdearan am bàrd a thoirt do’n stàbull, agus e a bhi air a cheangal taobh ri taobh le asail a bha an sin. Bha am bàrd bochd air a chumail anns an àite sin ré beagan mhiosan gus an d’rinn an righ duan eile. An sin thugadh e an làthair an righ, a thuirt ris gu’n leughadh e an duan da, agus an deigh sin gu’m b’éiginn da a bharail a thoirt air. Leugh an righ e agus nuair a ràinig e a’ chrioch dh’ amhairc e air a’ bhàrd. Cha d’thubhairt am bàrd facal, ach thionndaidh e a dh’ ionnsuidh nan saighdearan agus thuirt e, “Thoiribh air àis a dh’ ionnsuidh an asail mi.”
Choinnich da Eirinneach air sràid ann an Lunnainn an latha roimhe agus thuirt aon diubh ris an fhear eile “Shaoil leam gu ’m bu tusa bha ann a Phàdruig” “Agus bha mise am beachd gu ’m bu tusa bha ann a Sheumais” ars an dara fear “ach tha mi nise faicinn nach e fear seach fear dhinn a th’ ann.”
Tha 910,289 sluaigh a’ labhairt na Gàidhlig Chuimreach(Welsh)anns an Odhailt, agus tha na Ministirean ag ràdh gu’m beil i air a labhairt le 236,000 ann an Sasunn. Chithear le so, gu’m beil spéis mhòr aig na Cuimrich do chanain an sinnsear. Cha-n eil aon siorramachd ann an Albainn anns nach ’eil muinntir aig am beil a’ Ghàidhlig.
BAIS.
Anns an Roseburn, air an aonamh latha deug de mhios deireannach an t-shmhraidh, an deigh moran tinneis a thugadh air leis a ghrip, Domhnull Mac Fhionghain, leth-cheud bliadhna ’sa h-aon a dh’ aois. Dh’fhàg e bean us ceathrar chloinne.
SGEUL EACHUINN.
Bha mi ’dol sios an t-sràid an oidhche roimhe, ’s mi an cabhaig mhòir gus litir a chur air falbh. Ach cho mòr ’s ga robh ’chabhag, cha b’ urrainn domh ach stad ’nuair a chunnaic mi solus boillsgeach, dealrach, air mo làimh dheis. Stad mi; agus chunnaic mi an sin uinneag mhor, bhriagha, luma-làn de dh’ uaireadairean, de dh’ fhàineachan, ’s de sheudan dhe gach seòrsa bu luachmhoire na chéile. Chuir e nàdar de dh’ ioghnadh orm nach fhaca mi ’n stòr so riamh roimhe, agus chuir mi cheisd ri fear a bha ’dol seachad, “Cò tha cumail ’san àite so? ’S fheudar nach eil ùine mhor o’n chaidh fhosgladh.” “Tha sin ceart,’ ars esan, “cha’n eil ach beagan us seachdain o’n dh’ fhosgail e mach. ’S e
RHODES & GANNON
a tha cumail an so.” “An e sin,” arsa mise, “Rhodes a bha còmhla ri Guzzwell a thri bliadhna ’n t-samhraidh so?” “ ’Se,” ars esan, “a cheart duine. Am b’ aithne dhuibh e?” “ ’S ann dhomh a b’ aithne,” arsa mise, “agus cha bu droch eòlas a bh’ agam air idir.” Cha d’ fhuirich am fear eile ris a chorr aig an àm, ’s cha ’n abair mi-fhin an còrr an dràsda, ach tha mise ’g ràdh riut, an ath uair a thig mi dh’ an bhaile, cha bhi mo sporan cho falamh ’sa bha e ’n oidhche ud, agus tha duil agam taghal air. Tha uaireadair a dhith orm, agus ma dh’ fhaoidte rud no dha eile, agus cha rachainn seachad air air son rud sam bith. Chòrd e ro mhath rium ’nuair a bha mi déileadh ris roimhe.
SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, —C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE
D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.
Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain san aite cheudna.
[Vol . 4. No. 3. p. 5]
NAIDHEACHDAN.
Thainig an t-uisge mu dheireadh, agus tha choltas air gu’n tig gu leòr dheth. Na’m bitheadh e air tighinn beagan na bu tràithe, bu mhor am feum a dheanadh e dh’ an dùthaich, ach o nach d’thainig e tràth, ’s math e thighinn anmoch. Ni e feum dh’an arbhar ’s dh’an bhuntàta an dràsda fhéin.
’S uamhasach an call a tha ’n teine deanamh a h-uile bliadhna. Eadar Canada agus na Stàitean, air a mhios s’a chaidh bha còrr us fiach naodh muillein dolair ( $9 ,000,000) air a losgadh. Agus ré nan sia miosan a chaidh seachad, bha còrr math us tri fichead us sia muillein dolair ( $66 ,000,000) air a losgadh ’s na dùthchannan ceudna. Tha so gun ghuth a thoirt air an liuthad beatha a chaidh a chur a dhith leis. ’S fior an facal gur a seirbheiseach math an teine, ach gur droch mhaighstir e.
Còmhla ris an àr-amach a th’ann an Cuba air an t-samhradh so, tha ’m fiabhrus buidhe air toiseachadh, agus a deanamh sgath mor a measg an t-sluaigh. Tha ’m fiabhrus so buailteach do dhùthchannan tetha mar tha Cuba, agus ’nuair a thòisicheas e, ni e sgrios gàbhaidh. Cha b’ iongatach ged a chuireadh am fiabhrus, car greis, stad air a chogadh. Cha’n eil a chuid mhòr de na saighdearan Spàinnteach cleachdte ri teas na dùthcha, agus mar sin thig an euslaint moran na’s truime orra.
Tha ’n daolag a deanamh sgrios mor air a bhuntàta air an t-samhradh so mar a bha i o chionn dha no tri bhliadhnaichean. Tha e air innse ’n dràsda gu bheil beothach beag coltach ri seangan air tigh’nn air a’ bhuntàta ann an Eilean a’ Phrionnsa, a tha cur as dh’an daolaig mar nach olc. Ma tha ’n sgeul fior ’s e ’s fhearr na ’m “puinnsean Frangach,” na puinnsean sam bith eile air son cur as do’n daolaig. Ma theid leis gu math ann an Eilean a Phrionnsa tha sinn an dòchas gu’n tig e a Cheap Breatunn.
Chaidh fiadh fiadhaich a ghlacadh aig Ceap Nòr an la roimhe. Bha triùir dhaoine mach ann am bàta, agus chunnaic iad beòthach bòidheach a ruith pios air a chladach, a leum dh’ an uisge ’sa deanamh direach air eilean beag a tha mach o’n chladach. Thug iad as a dheigh, agus an deigh beagan oibreach, fhuair iad ròp a chur mu amhaich ’sa thoirt gu tir. Thug iad dhachaidh e mu dha mhile dh’ astar, agus tha e nise air fàs gu math callda. Ithidh agus òlaidh e gach biodh a bheirear dha cho math ri laogh.
Chaidh fear Uilleam Beals a mharbhadh ann a Halifax feasgar Di-luain air dòigh eagallach. Bha e ag obair air an t-sràid le each us cairt, agus e air an daoraich. Bha forc fheòir aige, agus thòisich e air a stobadh anns an each gus a ghreasad. Theich an t-each agus bhuail a chairt ann an craoibh; chaibh i thairis agus thuit i air muin an duine. Bhuail té dha ne cuidhlichean air sa cheann agus phrann i e, ’ga mharbhadh air a bhad. Tha iad ag radh gu’m b’ oillteil an sealladh ri fhaicinn e. Chaidh an t-each a mharbhadh cuideachd leis a bhuille fhuair e ris an t-sràid.
Tha Banca ann am Montreal(La Bangue du Peuple)a tha ’n deigh ruith a mach á airgead, agus cha’n urrainnear sgillinn a phàigheadh a mach gu ceann thri miosan. Tha e glé choltach gu feum e dunadh gu buileach an ceann na h-ùine sin, ach cha chaill gin dhiubhsan aig an robh airgead ann an cuid. Tha aig Uachdaranachd Chanada ri sealltuinn as deigh na cuise sin.
Thaghail an càbhlach Eadailteach ann am Breatuinn o chionn ghoirid agus chuir sluagh na dùthcha sin fàile chridheil oirre. Chuir a bhan-righ fios gu Righ Humbert ag innse dha cho fior thoilichte ’sa bha i fhéin ’sa h-irchdarain arm-mara na h-Eadailt fhaicinn ’nan dùthaich, agus fhuair i fios-freagairt uaithe gun dàil a toirt moran taing dhi féin ’s do shluagh na rioghachd, air son an caoimhneis ’san deagh dhùrachd.
Thatar a deanamh moran fiona ann an California. Tha ’m fion sin air a reic ann an New Orleans air ochd sentichean deuga an galan. Thatar ’ga thoirt a bhaile New York, ’s ga chur suas ann am botuill fo ainm fion Frangach, agus ’ga reic air coig dolair an galan. Tha moran dhe’n t-seorsa sloightireachd sin a dol air adhart ’s an t-saoghal an diugh. ’N uair a cheannaicheas duine rud cha’n urrainn dha bhi cinnteach gu dé th’ aige.
Bha stoirm mhor aca ann an New York ’s an New Jersey toiseach na seachdain so. Bha da bhaile bheag air an droch bhristeadh leis an stoirm, agus bha triùir no cheathrar dhaoine air am marbhadh; chaidh taighean a bhuineadh do’n rathad-iaruinn a chur as a chéile. Ann an Connecticut bha stoirm chlacha meallain aca mu’n àm cheudna, a rinn milleadh mor air bàrr na dùthcha, agus gu h-àraidh air craobhan an tombaca. Tha e air a mheas gu’m bi ’n call suas ri leth muillein dolair.
Chaidh duin’ uasal ann an Ruisia uair ann an co-bhonn ri daoine eilean aghaidh an Iompaire; fhuaireadh a mach e, agus chaidh òrduchadh amaha gu Siberia. Chuireadh aodach mu shuilean a chum dubh dall e, chuireadh an carbad dorcha e agus dh’ fhalbhadh leis. Fad sheachd latha ’s sheachd oidhche bha ’n carbad air astar, gun stad a dheanamh ach fhad ’sa bhiodh na daoine gabhail bidh. An ceann na seachdain stad an carbad. Bha e cinnteach a nise gu robh e ann an Siberia, ’s gu robh a bheatha dhòruinneach a bha roimhe an sin gu tòiseachadh. Thugadh as a charbad e, thugadh am bréid dheth ’shuilean agus c’àit an robh e ach aig dorus a thaighe fhéin! Bha e fad nan seachd latha air a chuidhleadh timchioll a bhaile. Cha deach e an co-bhonn an aghaidh an Iompaire am feasda tuilleadh.
Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.
Acadia House
Airneis dhe gach seorsa,
Aodaichean Deante.
Brogan agus Botainnean.
Amhlan dhe gach seorsa air son na Nollaig, air son na Bliadhn’ Uire ’s air son gach àm eile dhe’n bliadhna.
THA NA PRISEAN CEART
INGRAHAM & MacGILLEAIN.
MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.
CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.
[Vol . 4. No. 3. p. 6]
TURUS A MHARAICHE.
LE EOBHAN MACLAOMUINN, M.A. D.D.
CAIB VIII.
Bha an t-àm a nis air teachd anns a feumadh na maraichean falbh; dh-fanadh iad gu toilichte ni b’ fhaide fo sgàil na creige ach bha iad ag iarruidh duthaich a b’ fearr. A thaobh gu ’n robh iad co fad na ’n seasamh air “Carraig nan àl” bha iad air an atharrachadh na ’n cridhe, agus bha faguisgeachd tre aon spiorad chum an Athair; cha robh iad nis mò na ’n coigrich agus na ’n coimhich, ach na ’n luchd aoin bhaile ris na naomhaibh, agus ra muinntir-teaghlaich Dhé; agus air an togail suas air bunait nan abstol agus nam fàidhean, air bhi do Iosa Criosd féin ’na chloich-chinn na h-oisinn. Be aon de na nithibh a dhùisg mòr ghairdeachas air an siubhal an àm bhi seòladh anns’ a chuan fhosgailte rithisd dòchas bhi aca bhi comasach air furtachd a dheònachadh do aon air bith a dh’fhaodadh bhi air a long-bhriseadh agus ann an cunnard dol a dhith. Thug iad air bord moran uisge as na tobraichean; agus air dhaibh beagan ùine chur seachad ann a meorachadh agus an urnuigh, dh’àithn criosduidh dhaibh seòladh. Bha e cruaidh leo an sùilean a thionndadh air falbh o ’n charraig, mu thiomchioll ’n do labhair iad fo’n ainm Carraig na Slàint. Bha an cursa na luidhe eadar ise agus Rudha gun Dòchas, far an robh slighe fhosgailte agus pailteas doimhneachd. Aig an am cheudna bha faicill ri chleachdadh chum an cladach air gach taobh a sheachnadh. Bha ’n t-uisg cho soillear air chor ’s gu ’m bu léir dhaibh a ghainmheach gheal air a ghrunnd. Bha sruth làidir a ghna’ ruith dh’ionnsuidh Tìr a Gheallaidh; uime sin tha mheud sa tha pilltinn air ais gu Babilon, agus a feuchainn ri dhol troimh ’n chaolas so a dh’aindeoin, tha iadsan gu tric air an ioman chum Carraig nan àl, agus air an Call. Air do’n t-soirbheas agus do’n t-sruth bhi fabharrach, agus gach aon na àite a deanamh a dhleasdanais, rinn Criosduidh gàirdeachas, agus thubhairt e ris fein: “Cha ’n eirich tuille doran dhuinn.” Ach thubhairt Tuigse, “Mar as mò ar tearunteachd ’s ann a’s mò ar Cunnart.” ’S’ neònach a chainnt sin fhreagair Criosduidh. “Gidheadh tha iad fior,” fhreagair Tuigse; “Nuair tha sinn ag imeachd fo sgàile na creige moire so, a bha na slàinte dhuinn, ciod a’s coltaiche na gu seasamaid a dùr-amharc oirre a lionadh ar n’ anman le ioghnadh gus am bheil sinn a dearmad bhi g-oibreachadh ar slàinte féin le h-eagal agus ball-chrith. “Ach tha Dia ag oibreachadh annainn,” fhreagair Criosduidh: “Is fior” agus mar eil sinne nar co-luchd oibir maille ri Dia, cha dean sinn tuileadh astar na dheanadh tu an àm dol air tir anns’ a “Ghealladh,” air dhuit bhi ’g iomradh leis an làimh dheas agus a deanamh fodha leis an lamh chli. “Agus am bheil sinn an cunnart mar an ceudna bho Rudha gun Dòchas?” dh-fheòraich Criosduidh. Fhreagair Tuigse mhain: “Bitheamaid dileas chum bàis agus fagamaid ar cunnardan an lamhan an Tighearna.”
(Ri leantuinn.)
Na Rionnagan.
Tha astar nan rionnag on talamh, agus o aon a cheile, co iongantach ris an aireamh aca. Tha ’n teallsanach, Bessel a’ deanamh dheth gu’m bheil na rionnagan suidhichte a’s faigse do’n talamh tri fichead muillean de mhuilleanaibh mile air astar uaithe; agus ma tha iadsan a’s faigse co uamhasach fad’ air falbh, ciod a theirear mu’n timchioll-san a tha co fad’ as is gur gann a chithear idir iad? Tha’n solus a’ gabhail teann air ochd mionaidean gu siubhal eadar a’ ghrian agus an talamh so, ach ghabhadh e cuig, deich, agus fichead bliadhna gu siubhal eadar cuid dhe na rionnagaibh sin agus an talamh! Cha’n urrainn an inntinn aireamh nam miltean astair a tha na rionnagan sin air falbh a thuigsinn. Ghabhadh peileir gunna moir, dh’ aindeoin a luathais, teann air ceithir muillean bliadhna gu tighinn o’n rionnag ris an abrar Draconis a dh-ionnsuidh na talmhainn; agus is leoir sin chum a dheanamh soilleir nach comus duinn beachd freagarrach sam bith a ghabhail air an astar do-thuigsinn aig am bheil na rionnagan air an suidheachadh uainne! Tha moran anns a’ bharail gur lionmhor rionnag a tha ann, a tha co fad air falbh is nach d’ rainig an solus aca fathast an talamh so, o am a’ chruthachaidh gu ruig an la an diugh! Thugadh so air na h-uile an smuaintean fein a shuidheachadh air a’ chumhachd neo-chriochnuichte sin a dhealbh na soluis mhaiseach so, agus a tha ’g an stiuireadh ’n an cuairtibh ann am farsuingeachd nèimhe!
Cas air creathaill, ’s làmh an cuigeil, comharradh na deagh mhna tighe.
Ceannsaichidh a’ h-uile fear an droch-bhean, ach am fear aig am bi i.
Bha iasad a ghahhail ’sa thoirt riamh air feadh an t-saoghail.
Tha ’chùram fhein aig gach latha; ach tha ’latha fhein aig gach cùram.
Cha ’n urrainn cridhe glan a bhith aig an fhear aig am bheil teanga shalach.
Cha ’n fhuiling a’ bhreug an solus fhaicinn; ach is e an solus is fhearr leis an fhìrinn
Tha facal caoimhneil cho furasda ’ràdh ri facal crosda.
Glé thric tha beagan molaidh co-ionnan ri mòran di-molaidh.
Am fear a tha math gu trod, faodar a bhith cinnteach gu bheil e math gu labhairt.
Buille ’s gach aon chraoibh ’s gun aon chraobh ’g a bristeadh:
Mar is àirde ’chraobh is ann is mò a gheibh a’ ghaoth greim oirre.
Tomhais an t-aodach tri uairean mu ’n gearr thu ’n deise.
Am fear aig am bheil fearann ’s nach dean feum dhe,
Am fear aig am bheil leabhraichean ’s nach leugh iad,
Am fear aig am bheil cluasan ’s nach toir éisdeachd,
Tha ’cheann ro ghann de chiall ’s de reusan.
’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinn bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.
Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTETOWN, E. P. I.
Cuimhnich nach deid thu seachad orra air reicidh iad riut an Gailig.
[Vol . 4. No. 3. p. 7]
MacDonald Hanrahan & Co. ,
Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.
Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.
MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;
CUIMHNICH!
gu bheilghinn
Stoc Mor de Bhathar Geamhraidh
dhe gach seorsa, agus ’ga reic air
PRISEIN IOSAL.
JOST BROS.
Sidni, C. B., Feb. 1, ’95.
S . J. BROOKMAN,
SIDNI, C. B.
Flur, Min, Ti, Siucar, Fiar, Biadh, us Amhlan dhe gach seorsa.
Uidheaman Tuathanachais Mhassey-Harris, Croinn, Cliathan, agus Innealan Speallaidh.
S . J. Brookman,
Mai 17, 1895.
CLOIMH.
DA mhile punnd (2000) de Chloimh mhath a dhith orm. Pàighidh mi a phris a’s airde ’sa mhargadh oirre.
D . F. Mac RATH,
Baddeck, C. B. ,Mai 6, ’95.
Ma ruigeas tu stor
D. J DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,
chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.
Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.
Tha so air a chumail do
C . B TRAVIS,
SIDNI, C. B.
Pianos, Orgain, Innealan Fuaghail etc.
G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd
ADAN! BONAIDEAN!
THA
Mairi A. Nic Fhionghain
air a bhliadhna so a cumail stor ri taobh na“County Hall”agus tha i deiseil gu bhi feitheamh air aon sam bith a tha ’g iarridh
AD NO BONAID,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN NO GEUGAN
no ni sam bith eile a’s a gnath leis na mnathan a bhi cur ma’n cinn. Tha moran de nithean eile aice nach gabh ainmeachadh an so. Thig thusa agus
FAIC DHUIT FEIN
Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.
A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, —C. B
[Vol . 4. No. 3. p. 8]
CALL GHADHAIG.
LE CALUM DUBH MAC-AN-T- SAOIR.
FONN. —Alastair, a laoigh mo cheille.
’S beag an t-ionghnadh mi ’bhi dubhach
’S an fheasgar, ’s a ghrian le bruthach;
Dh’ fhag mulad ar suilean sruthach,
’S i ’n nolluig so ’thionndaidh ’chairt-dubh orm;
Cha b’ eiric an ait an udhair,
Ged bhithinn gu brath ri cumha,
’S nach dig thu ’chaoidh slan le d’ bhuidhinn
Dh’ imich do Ghadhaig nan aighean.
Nan digeadh iad slan, an Caiptin,
’M Bràthach ’s Iain Og Mac-a- Phearsain,
An Granndach ’s MacFarlain sgairteil,
Ged nach digeadh na feidh ghlasa,
’S ged a bhiodh na miol-choin tachte
Bhiodh eibhneas ’s gach gnuis a lasadh.
’S e ’n t-Aog a bha guineach, ascaoin!
’S truagh nach robh e ’m priosan glaiste.
Nam bu mhise maor a phriosain,
Cha-n- fhaginn a chiont’ gun innse;
Mo chomhdach air paipairean sgriobhte
Air bialaobh luchd-breith’ is binne.
’S cinnteach gun rachadh a dhiteadh,
Gun cuirt’ e gu grad as an righeachd,
An ceangal air slabhruidhean iaruinn,
’S a chumail annt’ leth-chiad bliadhna.
Ge boidheach gach rionnag a chi mi
Tha ’n saoghal ’na bhriagadair inntinn.
Cha n-fhaic mi thu ’siubhal frithe,
Le d’ ghunna caol ’s e reidh, direach,
A bhuaileadh air ball na disne;
Le d’ ghillean ’s le d’ thaghadh mhial-chon.
Tha cuaileanan gearrt’ gun chireadh
On fhaisgeadh thu ’n cladh ’na sgireachd.
Nuair ’bhiodh tu ri fiadhach beinne
’S tric a bha mise ’nam ghille,
Le d’ lomhinn, beagan air dheireadh,
A feitheamh ri fuaim do theine,
’Nuair ’stiuireadh tu e ’san eilid,
Bhiodh toll air a bian le d’ pheileir,—
Marbhaich’ na h-earbaig ’s a choilich,
An dobhrain, na liath-chirc, ’s an t-sionnich.
Cha n-fhaca mi barr aig duin’ ort
A dhireadh nan carn ’s nam mullach,
A mharbhadh nam fiadh ’sa mhunadh,
A tharrinn nan lann ’bu ghuinich’,
A bhualadh nan dorn ’sa chunnart.
Deas labhirt aig mod ’s tu b’ urrinn,
Dh’aindeoin no ’dheoin bu leat buidhinn;
’S gach cuis bhiodh morchuis is urram,
Rinn stoirm call am braigh’ a ghlinne,
’S bha cruinneachadh mor ’san fhireach
A giulan dachidh nan gillean
’S tu fhir mhoir nach gabhadh giorrag,
Marcich eich shrianich air mhire,
Ceann-feadhna an am na h-iomirt,
Ite chorra sgeith do chinnidh,
Nach d’ rinn riamh de ’n t-saoghal cillein.
Cha b’ ionghn’ thu bhi ’n tus nam fear barricht’,
’Laoich nach biodh fada mu ’n mhalirt,
’Phaigheadh fear togail na carraid:
Gur cairdeach thu ’dh-Alasdair Garrach,
Do Mhac-Dhughill mor a Lathurn,
’Dh-Iarl’ Anntrum ’s do Mhac-Ic-Ailein,
’Dh-oighre Dhun-tuilm nam fear fallain,
Da’m bu shuaineas leoghann ’s lamh fhala.
Olc air mhath le luchd do mhi-ruin,
Nam b’ aithne dhomh dheaninn t’ innse;
Pearsanach do shloinneadh direach,
Caiptin thu air Sliochd Ghiolliosa
’Chiosinn am blar a bha ’m Piorait.
’S a leag an trup Gallt gu h-iseal.
’S Ban-Domhnallach ’thug glun is cioch dhuit.
Am mach a teaghlach Iarl’ Ile.
Ged a tha mi ’n drasd air m’ aineol,
’S ann a bha mi og ’nam leanabh
Air duthchas t’ athar ’s do sheanar,
Mu dheas air baile nan gallan,
Far am biodh crodh-laoigh air ghleannibh,
’S mnathan breidgheal ’fuaghal anirt
Far am faighteadh fion gun cheannach
’S’ or ga dhioladh do luchd-ealidh.
(Ri leantuinn.)
’S Fheudar Dhomh Bhi Beo.
’S fheudar dhomh bhi beo,
Ged a robh thu ’m dhith;
Ciamar gheobh mi ’n smuairein so
Chumail dhiom?
’S fheudar dhomh bhi beo,
Ged a robh thu ’m dhith.
’S muladach a ta mi
Mach ri Dail-na Ceardach,
’S gun a’ ghruagach lamh rium—
Gaol a’s gradh mo chridh’.
’S fheudar dhomh, &c .
’S i mo ghaol an ainnir
’S deise theid ’n a h-anart;
’S iomadh diuc a’s baran
Dh’fharraideas, Co i?
’S i mo ghaol an déideag
’S deise theid ’n a h-eiteadh;
’S coltach ri deo-grein’ i
’N uair a dh’ eireas i.
’S ann ort a tha ’n cul-snìomhain,
Nach feum cir g’a chireadh,
’S e mar theudan sioda,
Sios mu chul do chinn.
Tha’n t-urram dhuit air dannsadh,
Anns gach coisir ghreannar;
’S mor a thug mi gheall duit,
Ged a mheall thu mi.
’S muladach a ta mi
Dol a stigh do ’n bhata.
’Dhol a nunn thar saile,
’S gu la ’bhrath cha till.
Ach ’s e dh’fhag mi bruite,
’N ainnir a chur cul rium;
’N deigh na rinn i ’shugradh,
’S tursach tha mo chridh.’
Gheibhteadh damh, ann an Albainn, an deigh Blàr Allt a’ Bhonnaich airson sia tasdan deug, agua caora airson ochd sgillinn deug, agua cearc airson da sgillinn.
DR. T. C. MAC LEOID.
Faodar an Dotair fhaicinn ’na oifig anns an togalach ’s a bheilMoore & Johnstonri ceannachd, no aig a dhachaidh ann a “Sheerwood.”
Dr. T. G. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI. C. B.
I. O. G. T.
Tha coinneamh aig“Victory Lodge, No. 138, I. O. G. T., ”ann an Talla nan Saor Chlachairean, a’m Baddeck, na h-uile oidhche Di-luain, aig leth-uair an deigh seachd.
D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .,
SIDNI, C. B.
C . H. HARRINGTON & CO.
Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.
Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.
Amhlrn, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.
Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean
C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
title | Issue 3 |
internal date | 1895.0 |
display date | 1895 |
publication date | 1895 |
level | |
reference template | Mac-Talla IV No. 3. %p |
parent text | Volume 4 |