---

[233]

[Vol . 4. No. 30. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, FEBRUARAIDH 1, 1896. No. 30.

Litir a Alba.

“Bodachan a’ ghàraidh
Cho friogadach ’s cho frogadach;
Bodachan a’ ghàraidh
Cho frogadach ’s a bha e riamh.”

MO BHALACH GASDA. —Buaidh is piseach ort. Tha mi a’ faicinn gu’n do chuir thu mo cheud litir anns a’ MHAC-TALLA. Thug e misneach dhomh fhaicinn gu robh uiread de mheas agad oirre ’s gu ’n tug thu àite dhi ann am fìor thoiseach a’ phàipeir.

Tha aon sgeul ann am beul gach neach aig an àm, agus is a sin, an tuairsgeul cogaidh a tha air feadh ceithir Ranna Ruadha an t-saoghail. Tha an Turcach Mòr cho rag ris a’ Mhac mollachd. Cha ’n aill leis laghannan cearta ’shuidheachadh am measg nan daoine a tha fo a riaghladh ann an Armenia. Ged a tha rioghhachdan na Roinn Eorpa air cruinneacadh timchioll air mar gu faiceadh tu ealta dhe na fithich a’ cruinneachadh timchioll air seann each marbh, cha ’n aill leis a’ bheag a dh’ oidhirp a thoirt air còir is ceart a chumail ris na daoine truagha a tha ’fulang ainneirt anns an rioghachd aige. Ach theid mise am bannadh nach bi saoghal fada aige mur gabh e comhairle. Mar a tha an seanfhacal ag ràdh, “Ge b’ e nach gabh comhairle gabhaidh e càm-lorg.”

Tha na Geancaich agaibh fhein thall an America air a dhol gu bragadaich ’s gu braighlich gun fhios c’ ar son. Ciod e an gnothach a tha acasan a dhol anns an eadraiginn eadar Breatunn agus Bhenesuela? Mar a tha an seanfhacal ag ràdh, “Bidh dòrn aig fear na h-eadraiginn.” B’ fhearr dhaibh an aire a thoirt air an gnothach fhein. “Am fear a bhios ’na thàmh, cuiridh e na cait ’s an teine.”

Chuir an troimh-a- cheile a thòisich o chionn ghoirid ann an Ceann-a- deas Africa as an t-sealladh oirnn ach gann, a h-uile tuairsgeal cogaidh a bh’ anns an t-saoghal. Tha Luchd-Riaghlaidh Bhreatuinn anabarrach fada an aghaidh an ar-a- mach a rinn na daoine a bhuineadh dhi ann an Africa. Nochd iad so cho luath ’sa chualas mar a bha gu tachairt.

Rinn Iompaire na Gearmailt—ogha do’n Bhanrigh—gnothach anabarrach gòrach an uair a chuir e fios gu Cruger, àrd-fhear-riaghlaidh nam Baoghairean, (Boers)gu robh e toilichte gu’n do bhuadhaich na Baoghairean air na Breatunnaich. Cha’n ’eil ach gann duine eadar Taigh Iain Ghrot, an Gallthaobh, agus caolas na Frainge nach eil glé dhiùmbach do dh’ Iompaire na Gearmailt. B’ olc bu chòir dha teannadh ri brosnachadh nan nàimhdean an aghaidh a sheanamhar.

A nis, ged a bha iomadh cinneach a’ bagradh air rìoghachd Bhreatuinn, cha robh an leoghann mhor Bhreatunnach a’ leigeil oirre gu robh i’ cluinntinn diog. Bha i mar gu ’m biodh i ’na cadal. Ach o chionn trì latha thog i colg oirre. Tha i a’ nochdadh a nis do na h-uile cinneach fo ’n ghrein, gur e an gliocas gun a bhith ’tarruinn a feusaig, agus a’ feuchainn ri bhith toinneamh a h-earbuill. Ma dh’s fhanas iad modhail cha chuir i dragh no tuairgneadh air cinneach sam bith. Ach mur fan, faodaidh iad a bhith cinnteach gu ’n cuir i a h-uile h-aon a chuireas dragh oirre fo a spògan glé aithghearr.

Tha dlùth air sia ceud long-chogaidh aig Breatunn. Tha iad so a’ giulan dlùth air seachd mìle gunna mòr. Tha feadhainn de na gunnachan mòra so anns am bheil córr is ceithir fichead tunna de chudtrom. Mur a fan Clebheland aige fhein cuiridh Breatunn a h-uile soitheach beag is mòr a th’ aig na Geancaich do ’n ghrunnd. Nach gòrach an gnothach do Chlebheland teannadh ri cogadh ri Breatunn air son beagan de bhogaichean gun fheum a th’ anns a’ chrich eadar Bhenesuela agus Guidhana? Ach cha ’n ’eil sinn a’ creidsinn gu ’m bi cogadh eadar sinn fhein ’s na h-Americanaich idir. Gun teagamh sam bith ma dh’ fheumas sinn a dhol a chogadh théid sinn ann. Ach cha ’n ’eil sinn ag iarraidh a leithid. Is fhearr einn càirdeas is comunn is gaol a bhith eadrainn, mar a bha eadrainn o chionn iomadh bliadhna. Tha sinn a’ creidsinn gu ’n gabh aon aimhreit a tha eadrainn réiteachadh gun boinne fala a dhòrtadh.

Faodaidh mi a ràdh gu bheil corr is deich ceud mìle saighdear aig Breatunn. Tha h-uile fear de ’n àireamh mhòir so suidhichte, ma thachras cogadh, gu’m bi buaidh no bàs aige.

Gu ’n gleidheadh Dia sinn fhein agus gach sluagh eile o aimhreit ’s o chogadh. Is mi do charaid.

BODACHAN A’ GHARAIDH.
Taobh an Locha, Latha nan trì righrean, 1896.

BINN NEONACH. —Bha duine nach b’ urrainn aona chuid leughadh no sgriobhadh air a thoirt gu cùirt ann an cearna de na Stàitean air son coire eigin nach robh ro chudthromach, agus fhuaireadh ciontach e. Chuir am breitheamh dh’ an phriosan e gus an rachadh aige air leughadh agus sgriobhadh a dheanamh. Chaidh priosanach eile, aig an robh deagh ionnsachadh, a chur a stigh còmhla ris air chumha gu’n faigheadh e ma sgaoil cho luath ’sa theagaisgeadh e leughadh us sgriobhadh dha. An ceann thri seachdainean, bha ’n dithis aca air an leigeadh as, ’s iad an deigh a’ bhinn a choi-lionadh.

Tha fear-pàrlamaid ann an Lunnuinn an dràsda a tha ceithir fichead bliadhna ’sa còig deug a dh’aois. Tha e ’sa phàrlamaid a nise tri fichead bliadhna ’sa dha, agus cha do chuireadh a mach e aon uair o’n fhuair e stigh an toiseach. Bha e air a chur do’n phàrlamaid á Volverhampton, agus se ’s ainm dha Tearlach P. Williers. Bha fear ann roimhe a bha ’sa phàrlamaid fad thri fichead bliadhna. Bu Chuimreach e do’m b’ainm Talbot, agus bha e anabarrach beairteach.

---

[234]

[Vol . 4. No. 30. p. 2]

COMHRADH NAN CNOC.

FIONNLADH PIOBAIRE, AGUS PARA MOR, AN OIDHCHE MU’N D’FHAG IAD GLASCHU.

FIONN. —So! so! a Pharuig, tha’n t-am dhuinn cadal. Tha Mhaighdean-Mhorairneach a’ falbh gu math moch. Chunnaic mi fhein an sgiobair.

PAR—Gruagach mo ghraidh cha b’e sin ach a h-abhaist; te na moch eiridh! Ach ged a ghluaiseadh i fhein ’sa h-upraid m’am blais an an t-eun an t-uisge ’se Paruig nach biodh diombach; is fhad an oidhche gu latha gus am fag mi ’n t-uamhas aite so.

FIONN. —Cha’n uilear dhuinn a bhi air ar cois aig ceud ghairm a’ choilich.

PAR. —Sin a’ ghairm shurdail nach cuir air do chois ’san aite so thu. B’e bhi cur an uain do charn an t-sionnaich, coileach a chur do Ghlaschu. Ged is iomadh cailleach mhor, laidir a tha ’san duthaich againn, a’ trusadh uibhean a’s chearcan, airson an cur do Ghlaschu, cha chuala mi goc circe, gun ghuth air gairm coilich o’n thainig mi ann. Ach nach coma co dhiubh, fhad ’sa tha’n duine truagh ud a’ muigh air a’ chabhsair, a’ spaisdearachd ’sa’ glaodhaich fad na h-oidhche. An cluinn thu’n drast e? Gu dearbh a fhleasgaich, mar thuirt am mada-ruadh ris an fheannaig, “Cha toir do cheol á cuideachd thu.” Cha’n eil do ghuth ach reasgach, agus cha nar dhuit, cha’n iongantach thu bhi sgith de’n chabhsair; agus gu dearbh tha mi fein ann. Tha mi co bruite sgith an nochd fein ’s ’s ged a bhithinn a’ siubhal a’ mhonaidh fad na seachdainn.

FIONN. —Cha d’rinn mi fhein moran coiseachd an diugh; bha eagal orm gu’n caillinn mo rathad, agus cha do leig mi’n t-each-odhar as mo shealladh fad an latha, am fad ’sa bha mi ’ceannach trealaich bheaga do’n teaghlach.

PAR. —Cha b’e sin domhs’ e. Cha deachaidh stad air mo chois. Cha bhi mi’n Glaschu an da la so a rithist; agus thar leam gu’m faicinn na b’fhiach fhaicinn ann. An saol thu, a mhic chridhe, nach robh mis’ an diugh air tòrradh. Bha mi’n sud a’ staraineachd o aite gu h-aite gus an d’fhuair mi mi fein ann an luchairtibh a’ Cholaisde, aite cianail, samhach, far nach do thachair duine orm, gus na bhual an t-uaireadair mor, agus an sin thoisich dranndan de chlag beag a bha fodha. Ann am prioba na sul, bhruchd sgaoth a mach an sud ’san so de sgoilearan le’n tonnagan ruadha, mar gu’m faiceadh tu tom sheangan anns an sathadh tu do bhata. Tachraidh na daoine ged nach tachair na cnuic. Co ’thainig orm an so ach Calum Og. Mac an athar. ’Se rinn an caoimhneas rium. Leig e ris domh iongantais an aite. Chunnaic mi’n sud barrachd leabhraichean na shaoil leam a bhi air aghaidh an t-saoghail. An uair a rainig sinn an t-sraid, faicear an torradh a’ tighinn a nuas ’na aon mheall dubh; an carbad mor fein anns an robh an giulan mar gu’m biodh cnap soithich ann ’sa beul foidhpe; ach an uair a theann e oirnn ’sann an sin a bha’n riomhadh! Bha an carbad fein air a chomhdachadh le sar eudach dubh; oir de shioda geal mu thimchioll; bara-bhidein ard air gach oisinn, le cnap òir os an cionn; stiallan fada de riobainean sioda crochta riutho; agus mar shuaicheantas broin agus bais, dealbhan claigeann agus chnamh air an tarruing air fiamh an òir air gach taobh dheth. Agus cha’n fhoghnadh sin, marbhaisg orra! ach na h-eich fein, na bruidean bochda ’s mairg a dheanadh amadain diubh—bha iad an sud agur brat air a’ h-uile fear dhiubh, agus bad de dh’itean dubha ’na cheann. An saoil thu an robh ’ga chaoidh ach aon seisear. Bha iad so a’ falbh roi’n ghiulan; curraichdean maola, dubha air an sgrogadh mu mhullach an cinn; sgonn de bhata goirid ann an laimh gach fir dhiubh; agus iad a’ coiseachd na daoine truagha, gu tursach, trom, le’n suilibh ri lar mar gu’m biodh an cridhe gu sgaineadh. “Mo thruaighe,” arsa mise ri Calum, “ ’s iad so cairdean an fhir nach maireann.” “Cia aìr bith” ars’ esan “mar tha sin, tha latha math acasan an diugh, air a shailtibh. Ach, leanamaid iad do’n chladh agus chi thu’n sin deireadh a’ ghnothaich.”

FIONN. —An ann do’n eaglais mhoir a chaidh iad? Nach bochd nach robh mise leat, ’s gun do gheall mi do Lach ann nan ceistean dol ’ga h-amharc.

PAR. —Mata, is fiach i a faicinn: ach b’e sud ait’ an uamhais. An eaglais fein na h-aon mheall mor, glas; uamhachan eagalach le dorsaibh meirgeach, iaruinn a stigh foidhpe, agus iad lan, mar dh’innse dhomhoa, de dhaoine marbha. Bha’n cladh so co farsuing ri dail a’ gharbhain, agus leachdan lighe co dluth air a cheile ’s gur gann a gheibh an iunndagach fein a ceann a thogail ’nam measg. An saoil thu ged a b’e’ n latha geal a bh’ann, nach robh sgath orm; bha fuain co fas aig a’ h-uile ni. Ma dheireadh ’s ma dhiu, thainig an torradh; ma bha e fada gu’n tighinn cha robh e fada dol seachad. Bha’n uaigh reidh, glan, agus an t-urram dhasan air cul sluasaid a bha ’cur a stigh na h-urach. Is fad o’n chuala mi, “So mar theid na h-eich do’n mhuileann, sud mar thig iad as.” Air falbh ghabh a’ h-uile carbad diubh sios an t-sraid, ’nan deann ruith. Chitheadh tu ’n carbad mor fein, ’na ghabard luidneach, mar bha e, ’san turamanaich sios le cach; na claiginn agus na cnamhan mar gu’n leumadh iad anns na speuraibh; agus cha’n e sin uile, ach ’uchd nan curraichdean maola, a ghraist! bu mhis’ am burraidh bochd, a bha ’gabhail truais diubh; co a bh’annta ach luchd-tuarasdail. Co ach iadsan! ’nan deann ruith a sios an t-sraid, co aoibhinn, aighearach ’s ged a bhiodh iad air banais. Stad thusa gus am faic mise Lachann nan Ceistean; tha mi air mo bhodhradh leis; cha chluinnear aige ach am fasan Gallda, biodh daoine beo no marbh; ach ma tha e’n dan domhs’ ’fhaicinn, cuiridh mi ’ghlas-ghuib air an deigh na chunnaic mi’n diugh.

FIONN. —Tha Lachann gle fhada ’sa’ bheachd sin, agus cha’n fheudar ’aicheadh nach robh moran eireachdais ’san doigh torraidh a dh’ainmich thu.

PAR. —Eireachdas, an d’thubhairt thu? Gnothach co mi-chiatach ’sa chunnaic mi riamh; an saoil thu n’am bitheamaid a’ dol leat fein do’n Chill, am b’eireachdais e a chuireadh onoir ort, brat-mairbh a chur air an each bhan agad, agus bad fraoich, no dos do itean dubha a chur ’na mhuinge? Tog dheth.

FIONN. —Tha na cleachdan sin tlachdmhor, no mi-chiatach a reir gnath na duthcha ’san cleachdar iad. Chunnaic mise latha anns nach bitheadh torradh eireachdail ’nar duthaich fhein gun cheol na pioba; ni ma dh’fhaoidte, ’chuireadh uiread sgreimh air Gall no air Sasunnach, ’sa chuir na chunnaic thus’ an-diugh, ort fein.

PAR. —Is e sin iadsan a bhi gun tuigse; agus a bhi gun chridhe. Tha ’phiob a nis a’ dol á cleachdadh air na co-dhailibh sin, agus theagamh gu bheil sin co maith; ach cha

---

[235]

[Vol . 4. No. 30. p. 3]

chuala mi riamh Baile Dhuneideann agad fein, le nuallan tiamhaidh, ’s tu falbh air eeann na cuideachda do’n Chill, nach d’thainig tiomadh air mo chridhe, agus deoir air mo shuilibh.

FIONN. —Tha cheart phort sin fein tiamhaidh ni’s leoir, agus chunnaic thusa latha a chluichinn e co maith ris gach dara fear; ach an cluinn thu mi a Ghoistidh, ’se an ni a tha Lachann agus a ministeir fein a’ ciallachadh ’nuair tha iad gar n-earalachadh gus na fasain Ghallda a leantuin, gu’n gnathaicheamaid an riaghailt agus an stuamachd, agus maraon an t-samhchair leis a’ bheil iad a’ dol mu thimchioll.

PAR. —Tuigidh mi sin. Gu dearbh bha chuid sin de’n ghnothach mar bu choir dha a bhi. Bha’n uaigh ann an sud gu h-ullamh, reidh. Cha chluinneadh tu focal ard aig fear seach fear; cha robh connsachadh m’an cheart leaba, mar is tric a thachras ’san duthaich againne. Cha robh iad a’ seanachas thall ’sa bhos mu ghnothaichibh faoine; cha’n fhacas fiamh ghaire air gnuis; agus cha do chairich duine o’n uaigh gus an robh gach ni seachad.

FIONN. —Nach robh eireachdas an sin, seach mar tha sinne air uairibh a’ faicinn?

PAR. —Gu deimhin thaitinn sin rium gu h-anabarrach, ged bu shuarach leam gach spailpeanachd a bh’ann. B’ fhearr leam bhi air mo ghiulan do ’n Chill air a’ charbad bheithe, air guaillnibh mo luchd-duthcha, na sa charbad is riomhaich’ a dh fhalbh riamh air cuibhlichibh; agus bu taitniche leam aon deur a shileadh mo choimhearsnaich air m’fhoid na ged bhiodh na miltean de’n chomunn chealgach ud air thuarasdal ’gam chaoidh.

FIONN. —Thachair e dhomh. Is dona ’fhreagras cealg agus mor-chuis aig an uaigh. Ach innis so dhomh a Pharuig, cionnas a chord an Eaglais mhor riut? Co dhiubh is briagha i no cach?

PAR. —Chuir thu ceist air Paruig. Bha e co furasda dhomhsa innseadh dhuit co ’n reul is aillidh ’san iar mailt, a’ sinnse dhuit co an eaglais is riomhaiche ’sa bhaile so. Tha de dh’eaglaisean ann, na dheanadh baile mor iad fein, agus tha gach aon diubh eireachdail ni’s leoir; ach air a shon sin uile, is ann a tha i sud, mar a ghealach am measg nan reul. Tha te bheag bhinneach, eile lamh rithe nach deanadh tigh-seisein d’i. Tha mis’ ag radh riut gu bheil cneachdachd direach ’na gnuis. Tha uiread eadar-dhealachaidh eadar i fein, agus na h-eaglaisean ura, gogaideach a tha iad a nis a’ togail, ’sa tha eadar seana mhinisteir aosda, dreachmhor, le shuilibh tla, le chiabhaibh liath, agus sgaomaire de shearmonaich og, a tha fo bharrachd speis da fein, no fo iomaguin mu dhaoin eile. Ach ’si mo bharail fein gu bheil toilleadh ’sa choir de eaglaisean ann.

FIONN. —Cha’n urrain sin a bhi.

PAR. —Is urrainn. Cha tachair dithis ort a tha dol don aon eaglais; agus nach cluinn thu’n t-aon chonnsachadh truagh aca m’an aidmheil ud, agus m’an aidmheil ud eile a’s a’ h-uile fear co fada n’a bheachd fein ris an fhear eile,

FIONN. —Tha leithid ann; ach tha dochas agam gu bheil iad am bitheantas a’ togail air an aon steidh ged tha eadar-dhealachadh baralach eadar riu an cuid a nithe. Cha’n eil connsachadh de’n t-seorsa sin n’ar measg-ne, ach tha ni co mi-chiatach ann: daoine ’their riut gu bheil iad de chreideamh an athraichean, de chreideamh a’ mhinistear an t-sagairt, no an easbuig, nach urrainn innseadh cionnas, no carson.

PAR. —Tha an leithide sin ann; agus tha e na dhearbhadh nach eil creideamh ceart aca. Far nach eil meas air an fhearann, cha bhi fothrais mu na criochan. Ach an creid thusa na chuala mis an diugh, gu bheil corr a’s da fhichead mile anns a’ bhaile so nach eil a’ dol do eaglais eadar da cheann na bliadhna.

FIONN. —Tha mi ’creidsinn gu bheil moran ann gu dearbh a tha gle shuarach mu na gnothaichean sin; ach air a shon sin, is iomad fear, mo thruaigh! nach ’eil a’ dol do ’n eaglais, a chionn nach ’eil aige de ’n t-saoghal na dhiolas airson aite-suidhe. Cha ’n ionnan agus sinne. Cha ’n fhaigh daoine ’s an aite so an t-uisge fein gun a cheannach.

PAR. —Mata, cha ’n e sin duinne e. Na ’m biodh a’ h-uile goireas eile mar an t-uisge, bha sinn sona dheth. Ach mur urrainn doibh dioladh airson aite-suidhe ’s an eaglais ’s an aite so, is urrainn doibh do reir coslais dioladh air son an oil. Chunnaic mi ’nochd fein, air sraidean Ghlaschu, barrachd grainealachd agus mi-riaghailt na ’chunnaic mi riamh am dhuthaich. Ciod a their thu ris a so a nis? Ach gheibheadh tusa leisgeul dhoibh ged a spadadh iad Mairi agad fa chomhair do shul.

FIONN. —Mharbhaisg air an olc! cha toilleadh bean mo ghradh sin air neach sam bith. Ach a ghoistidh, ge nach gabh mis’ an leisgeul, anns a’ chas sin, cuimhnich thusa an sluagh anabarrach a tha ann an Glaschu. An saoil thu na’m biodh a’ h-uile baile beag, mosach a th’ againne air feadh na Gaidhealtachd an ceann a cheile, nach iomad mi-riaghailt a chitheadh tu? Cha ’n e gu bheil iad glan fhalamh dheth mar tha. Tha daoine gle shiobhalt fad ’s nach ’eil iad a’ tighinn trasd air a cheile, is cha tugainn buidheachas doibh. Nach samhach na caoirich fein ag ionaltradh am fad ’sa tha farsuingeachd an t-sleibh aca; ach dumhlaich a stigh do’n fhang iad, agus faic mar dh’eireas iad air a cheile: Is ceart mar sin na daoine.

PAR. —Sin thu rithist. Cha dean mise bealach nach duin thusa. Ge olc ’sa bhaile-mhor iad, a’ bheil iad moran ni’s fearr air an duthaich? A’ bheil cuimhn’ agad co liugha ait’ ’san do dhiult iad cuid na h-oidhche? An cuimhne leat an trusdar cailidh a dh’iarr orm mo phathadh a thoirt do’n tobar, agus a’ chuinneag lan aice ’na laimh? Seall mar theab iad an cleoca sgarlaid sin, a th’agad mar gu’m biodh seun ann fo’d cheann a’ h-uile h-oidhche, a ghoid uait. Ma’s iad riobainean de phioba, nach do ghoid iad iad? An cuimhne leat idir mar bha iad a’ crannadh nan dorsan, ’s nan uinneagan a’ h-uile h-oidhche mar gu’m biodh eagal orra gu’n tigeadh na Frangaich fo latha, ged a bha mada mor, grannd ac’ air slabhruidh aig ceann an tighe, le craos air a’ bheist a chuireadh eagal air Ailean-nan-con, ge gaolach mu na coin e. Bi thus’ a’ bruidhinn, ach m’eudail an duthaich far an coidheas an oidhche na an latha; agus an am gabhail mu thamh, far an suarach co-dhiu a tha’n crann air a’ chomhla bhreoite no nach eil.

FIONN. —Mata, ’s priseil sin fein, tha mi ’gaideachadh.

PAR. —Dh’aidich thu mu dheireadh e, a’s cha b’ann le ’d dheo n—gu dearbh—gu dearbh is tusa ’sheasas na Gaill!

FIONN. —Dh’aidich mi’n fhad ud, ach air a shon sin cha’n aidich mi ’m feasd, nach eil moran, moran de dhaoine fiachail, cneasd agus ceanalt’ air a’ Ghalldachd. Nach b’eireachdail an co’ -thional a chunnaic thu air an t-sabaid fa dheireadh, agus da-rireadh bu bhlasd an t-searmoin a fhuair sinn.

(Ri leantuinn air an 6mh taobh.)

---

[236]

[Vol . 4. No. 30. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, FEBRUARAIDH 1, 1896.

Tha Breatuinn ’ga sior neartachadh féin air a mhuir. Tha i cur a cuid shoithichean ann an òrdugh, agus a cur ri ’n àireamh, air chor ’s gu’n bi i lan uidheamaichte air son cogaidh ge b’e uair a thig e. Air an dòigh sin faodaidh i ’n gnothuch a ghabhail air a socair, agus leigeil le càch a bhi cho bagarrach ’sa thogras iad; ach cha’n eil i ’g iarraidh dragh a chur air rioghachd sam bith, gus an cuirear dragh oirre.

Cha ’n eil aig muinntir a bhaile so ri luchd-riaghlaidh a thaghadh air a bhliadhna so idir. Bha ’m bàillidh agus tri de na comhairlichean a tha ’n dreuchd cheana air an cur a stigh gu h-aon-ghuthach, agus mar sin cha bhi taghadh ann Di-màirt s’a tighinn, mar a bhitheadh na’n robh barrachd us aon duine air ainmeachadh air son gach dreuchd. ’S fhada bho nach do thagh Sidni a luchd-riaghlaidh cho samhach so. B’àbhairt a cheart uiread ùpraid a bhi timchioll air, ’sa bhiodh timchioll air cur luchd-pàrlamaid do Ottawa

Rinn na Stàitean straighlich mhor nuair a shaoil leotha gu robh Breatunn a dol a stigh air criochan Bhenesuela. Tha rannsachadh a rinneadh ann an Lunnainn o chionn ghoirid a’ nochdadh gu bheil na Stàitean fhéin a’ gabhail seilbh o’n bhliadhna 1825 air stiall fhearainn air cladach Cholumbia Bhreatunnach, air nach eil còir sam bith aice. Tha tri muillein acaire anns an stiall sin agus air dha bhi an oir a chladaich, tha e ro fhiachail. Cha’n eil fhios co-dhiu ni no nach dean Breatuinn dad air son am fearann sin a thoirt a mach.

Naigheachdan as a’ Ghaidhealtachd.

Bha an aimsir glé mhath againn o chionn tri seachduinean. Fad seachduin na Nollag bha ’n t-side glé fhuar, agus bha smuid mhòr air a’ ghaoith o’n eara-dheas. Air taobh an ear Bhreatuinn agus Eirinn rinneadh call mòr air an fhairge. Re na seachduin chaidh corr is ceud duine a bhàthadh air taobh an ear na rìoghachd. Air mullach Beinn Nibheis, tha àite anns am bheil iad a h-uile latha ’s a bhliadhna a’ cumail mion-chunntais air an t-sìde, agus tha am fear ris am bheil an obair an earbsa ag innseadh dhuinn gu robh a’ ghaoth air latha Nollaig a’ deanamh ceud mile ’s an uair a dh’ astar! Bha a’ ghaoth anabarrach fuar, agus bha reothadh teann againn fad seachduin.

Latha no dhà roimh ’n bhliadh’ ùir dh’ fhas an t-sìde blàth, briagha ciùin. O’n uair sin tha ’n t-side neo-chumanta blàth, briagha. Is gann a chunnaic sinn riamh roimhe na beanntan cho glan o shneachda aig deireadh an earraich ’s a tha iad an diugh. Tha na daoine aig am bheil e mar chleachdadh a bhith ’gabhail beachd air an t-sìde ag innseadh dhuinn nach robh a leithid de bhlàths anns an rìoghachd o chionn tri fichead bliadhna, mu ’n àm-sa ’s a th’ ann am bliadhna. Tha daoine taingeil air son na side bhriagha ach tha eagal orra gu’n bi an t-earrach anabarrach fuar, fiadhaich.

Tha an àireamh a’s mo de ’n t-sluagh gun char ’g a dheanamh. Cha ’n ’eil daoine anns na bliadhnachan so cho dìchiollach gu obair ’s a bha iad ri mo cheud chuimhne. Is ainneamh àite anns am faicear daoine a’ deanamh gàraidh no ’tiormachadh fearainn mar a chunnaic mise aon uair.

Tha ’n t-iomradh cogaidh a’ th’ air feadh an t-saoghail ann am beul gach duine. Tha eagal air mòran gu ’n toirear air falbh iad ma thòisicheas cogadh. Ach tha dòchas againn gu mair sìth agus soirbheachadh anns an t-saoghal a dh’ aindeoin na bheil na h-Americanaich a’deanamh de mhaoigheadh oirnn. Dh’ fhaoidhte nach ’eil iad cho marbhteach ’s a tha iad cho maoighteach. Ma thoisicheas an cogadh fàsaidh am biadh gle dhaor; oir tha an earrann a’s mo de bhiadh na rioghachd so a’ tighinn a nall ugainn a America. Ach is suarach am biadh a bhith daor seach beatha dhaoine a bhith air a gearradh sios ann an cogadh fuileachdach. Bu chòir do na h-uile gach ni ’nan comas a dheanamh a chum sìth a ghleidheadh. IAIN.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC:
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring ,75c. An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B

---

[237]

[Vol . 4. No. 30. p. 5]

NAIDHCEAHDAN.

Bha siorrachd Charlevoix ann an Cuibeic a taghadh fir-parlamaid Di-luain s’a chaidh. Fhuair Tearlach Angers, de’n phàirtidh Liberal a stigh le mu thri cheud bhòt a bhauachd air an fhuair am fear a bha ’ruith ’na aghaidh.

Fhuair sinn litir ghasda bho “C. C. ,” ach thainig i ro anmoch air son na h-àireimh so. B’ fhior thoigh leinn cluinntinn uaithe na bu trice. Fhuair sinn mar an ceudna litir bho “Cheann Liath,” ’si ro anmoch cuideachd. Bidh an da litir anns an ath àireamh.

Chuir Mr. Murray, air an t-seachdain so a mach litir Ghàilig gu luchd-taghaidh na siorrachd, ag innse car son a thainig e mach an aghaidh Tupper, agus a’ cur an ceill a bheachdan fein a thaobh doigh-riaghlaidh na dùthcha. Cho fad ’s is aithne dhuinne, ’se so a cheud uair a bha litir Ghàilig dhe’n t-seòrs ud air a craobh-sgaoileadh anns an t-siorrachd so.

Chaidh an soitheach-aiseig Mulgrave, a bhios a toirt luchd-siubhail nan carbadan iaruinn thairis air Caolas Chanso, a thorit air falbh leis an deigh mhòir feasgar an dé, agus bha i air a cur fada bhar a cùrsa. Cha d’ fhuair an carbad mar sin stigh do Shidni an raoir idir. Rainig e beagan an deigh naodh an diugh. Tha ’n sruth anabarrach laidir anns ach a alas, agus nuair a bhios deigh ann, cha ’n urrainn ach gann soitheach sam bith faotainn thairis air.

Tha ’m paipear gasda sin, amFiery Crossa mach air a mhios so, agus moran ann a thaobh na tha dol air adhart ann an Ceap Breatunn aig an àm so. Tha dealbh Sir Tearlach Tupper ann, agus mar an ceudna, dealbhan Dhai’dh ’IcKeen, agus Eachuinn F. Dhughlaich, na daoin-uaisle a chuireadh leis an t-siorrachd so do’n pharlamaid aig an taghadh mu dheireadh. Tha comhradh Gailig air a chur ann a bh’ eadar fear-deasachaidh a phaipeir agus Mr. Dùghlach ann an Ottawa.

BATHADH. —Tha caraide sgiobhadh ugainn áSt . Stephen, N. B. ,aig innse gu ’n deachaidh boirionnach a bhàthadh anns a bhaile sin Di-sathairne s’a chaidh, bean Thearlaich Ic Gilleain. Tha an tigh air a thogail air bruaich na h-aimhne a tha dol troimh ’n bhaile, agus tha seòrsa de laimhrig air cùl an taighe. Chaidh ise mach air am dorus chùil trath ’sa mhaduinn a dh’ iarraidh uisge, mar a thatar a deanamh a mach, agus air dòigh-eigin thuit i dh’ an uisge. Bha a h-aona mhac na chadal nuair a chaidh i mach. Dh-éirich esan ’s fhuair e a bhrai’east air a bhòrd. An deigh dha a bhiadh a ghabhail, bha ioghnadh air nach robh a mhàthair mu’n cuairt mar a b’àbhaist agus chaidh e shealltuinn air a son. Cha d’ fhuaireadh i gus an deach an làn a mach, agus an sin fhuaireadh a corp air an traigh. Bhuineadh Tearlach Mac Gillesin féin do Cheap Breatunn, ach tha e ’n dràsda ann an California. Tha aon mhac aig an tigh, agus chaidh fear eile bhàthadh, anns a cheart àite ’san do bhàthadh a mhàthair, àireamh bhliadhnaichean air ais.

Tha ’n t-side a’ cumail briagha ged bha latha fuar no dha ann air an t-seachdain so. Tha na ròidean gle mhath, agus the e fusasda gu leòr gluasad air feadh na dùthcha.

Tha cùisean ann an Cuba car mar a bha iad o chionn treis a dh’ ùine. Tha na ceannaircich a seasamh a mach gu math, agus tha sior fhairtleachadh air an Spainn an toirt of smachd. Tha an ceannard a bh’ air arm na Spainne air a ghairm dhachaidh, agus tha fear eile air a chur a nall ’na aite. Tha Gomez, ceannard nan Cubach, còrr us tri fichead bliadhna dh’ aois, ach tha iad ag radh gu bheil e cho beothail, tapaidh agus cho geur gu cogadh ’sa bha e ann an laithean òige.

Bha dithis de chomunnan stuaime a bhaile a mach air an t-seachdain so le ’n cuid each us shleigheachan; naGood TemplarsDi-luain, agus naSons of TemperanceDior-daoin. Fhuair iad le chéile side bhriagha agus ròidean cho math ’sa dh’ iarradh iad.

Chaidh lath ’n Ainmeachaidh a chur seachad air dòigh ùr anns a’ bhaile so Di-màirt s’a chaidh. B’ àbhaist dhaibh-san a bhiodh ag iarraidh a stigh a bhi còmhladh, agus labhairt ris an t-sluagh fear an deigh fir. Air an tunns so ’s ann a bha iad air leth, Tupper agus a chàirdean ann an tigh na cùrtach, agus Murray agus a chàirdean féin ann an Talla na Stuaime. Cha robh, mar sin, an latha cho toilichte leis a mhor chuid de ’n t-sluagh ’sa bhitheadh e nan robh na daoine bha ’g iarraidh an cuid bhotaichean orra mu choinneamh a chéile. Ach cha’n eil teagamh nach robh reusan air iad a bhi mar sin. Bha moran sluaigh cruinn; cha ’n eil tigh ’sa bhaile anns an toilleadh iad uile: agus bha’n t-side tuilleadh us fuar air son iad a sheasamh a muigh.

Chaidh nighean do’m b’ ainm Anna Kempton aois cheithir bliadhn’ deug, a mhurt oidhche Luain s’a chaidh faisg airBear River,baile beag ann an siorrachd Digby. Fhuaireadh i marbh an tigh a h-athar ’sa mhaduinn Di-ciaduin, le fear Padruig Wheeler, a chaidh dh’ ionnsaidh an tighe a dh’ iarraidh bainne. Bha clàr a h-aodainn air a bhristeadh a stigh mar gu m b’ ann le maide connaidh agus a sgòrnan air a ghearradh. Tha an tigh ann an àite car aonranach, mu thri mile bho’n bhaile. Bha a h-athair agus a bràthair ag obair anns a choille astar air falbh, agus tha a màthair anns na Stàitean. Bha bean a tha ’sa choimhearsnachd agus a h-ighean a’ fuireach còmhla rithe na h-uile oidhche, ach am feasgar ud cha d’ thainig iad a chionn gu robh dùil aice féin an oidhche chur seachad ann an tigh coimhearsnaich. Chunnacas mu dheireadh i mu chòig uairean feasgar Di-luain ann an stòr ’sa bhaile. Cha’n eil fhios cò rinn an gniomh oilteil; tha àmhrus air a leagail air Wheeler, agus tha e air a ghlacadh, ach cha’n eil, cho fada so, dearbhadh mor sam bith ’na aghaidh.

FEBRUARAIDH, 1896.

1 Di-sathairne. (2) Blar Inbher-Lochaidh, 1645.
2 Di-Domhnaich. IV Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh.
3 Di-luain
4 Di-mairt. Rugadh Robert Peel, 1788
5 Di-ciaduin. An cairteal mu dheireadh dhe’n t-solus, 8.24, feasgar.
6 Dior-daoin
7 Di-haoine. A Ghrian ag eiridh, 7.17.
8 Di-sathairne. A Ghrian a’ laidhe 5.11.
9 Di-Domhnaich. V. Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh.
10 Di-luain
11 Di-mairt. Fad an latha, 10u. 7m.
12 Di-ciaduin
13 Dior-daoin. Murt Ghlinn Comhain, 1692
14 Di-haoine. (13) An Solus Ur. 11.59 maduinn.
15 Di-sathairne
16 Di-Domhnaich. Di-Domhnaich na h-Inid.
17 Di-luain. A Ghrian ag éiridh, 7.02.
18 Di-màirt. A Ghrian ag eiridh, 7.00.
19 Di-ciaduin. I latha dhe’n Charghus.
20 Dior-daoin. (21) Bas an III. Uilleam.
21 Di-haoine. A cheud chairteal dhe’n t-solus, 5.01, feasgar.
22 Di-sathairne
23 Di-Domhnaich. I. Di-Domhnaich ’sa Charghus.
24 Di-luain
25 Di-màirt
26 Di-ciaduin. A ghrian ag eiridh, 6.47.
27 Dior-daoin. A ghrian a’ laidhe 5.41.
28 Di-haoine. An Solus lan, 3.47, feasgar.
29 Di-sathairne. Fad an latha, 11u. 1m.

Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

---

[238]

[Vol . 4. No. 30. p. 6]

(Air a leantainn o’n 3 taobh.)

PAR. —Tha na daoine tlachdmhor gu leoir, ach arson na searmoin—

FIONN. Nach do thaitinn i riut? Tuigidh na Gaidheil a nis o gach aite beagan de ’n Bheurla. Tuigidh tus’ i, dh’ aon cuid.

PAR. —Cha tuig, Fhionnlaidh, agus is dithis duinn sin, thu fhein, agus mise; ged a bha sinn air a’ mhachair, cha ruig sinn a leas moit a chur as ar Beurla, mar a ni a’ h-uile peasan a chuir a chas air cabhsair. An saoil thu ged a tha gabhail an rathaid mhoir againn, an tuig sinn searmoin; agus a dh-innse na firinn, cha do choinnich a’ Bheurla sin riamh mi fathasd a dhruigh air mo chridhe. Tha i maith gu leoir ann an gnothaichibh, ach tha ’n tubaist oirre ’s a’ chrannaig. Ach o’n thainig sinn air an t-seanachas, nach don’ an ceartas a tha sinn a’ faotainn a mach air a Ghallachd, nach ’eil iad à toirt, duinn teagasg ’s a’ chanain a’ thuigeas sinn. Is ard, ladarna a labhras na Gaill mur faigh iad Beurla againn, ach féuch co bheir Gaidhlig dhuinn, ’n uair theid sinn a mach?

FIONN. —Cha ’n ionann idir an da ghnothach d a cheile; ach gun an seanachas a leantuinn ni ’s faide, a’ bheil iomradh idir agad air an tuath chneasd a chunnaic sinn, a’ h uile fear dhiubh mar mhinisteir ’n a theaghlach, co ciallach, stolda nach ceadaicheadh facal ard no olc sam bith m’ an timchioll? An do leig thu air di-chuimhn’ an duine beannaichte sin, Mr . Ponton,a thug dhuit an leabhar math sin a th’ agad air do shiubhal; agus a liugha earail agus comhairle mhath a thug e ort am fad ’s a bha thu ’n a theaghlach? C’ ait’ am faigheadh tu a leithid ad dhuthaich?

PAR. —Tha iad ann, agus tha dochas agam gur ann an lionmhoireachd a bhios iad a’ dol. Bha esan ’n a dhuine cneasda, gu dearbh; b’ fhearr leam mo shaothair a thoirt dha air a leth-luach na do dhaoin’ eile air an lan thuarasdal. Mo bheannachd ’n a chuid, ’s na chuideachd!

FIONN. —Mar sin. ’S mi tha ’n a chomain; ma chuireas mi duine-cloinne am feasd gu Galldachd, ’s ann ’n a rathad a stiuras mi iad. Na paisdean bochda, ’s eiginn a bhi as mo shealladh uair no uaireigin. Thainig sinn air a cheile a nise a ghoistidh. Tha uainn a bhi ’cadal. Oidhche mhath dhuit!

PAR. —Mar sin duitis, fhir mo chridhe. I. M’L.

A Ontario.

Tha sneachda mòr againn bho’n thainig a bhliadhn’ ùr a stigh, agus fuachd gu leòir. Tha biadh spréidhe air fás glé ghann, agus tha iad a’ toirt moran fodair a nios as na mòr-roinnean iosal. Tha baile Durham, deich mile bho’n bhaile bheag so, agus tha cho math ri leth-cheud lòd sleighe a’ falbh as a bhaile sin na h-uile latha bho cheann mios, eadar fiar, fodar, prann, agus biadh brist dhe gach seòrsa. Cha mhor gu robh mir bidh aca dh’ an cuid cruidh deich mile tuath air Durham mu bhliadhn’ ùr, agus tha e gle chunnartach, an deigh dhaibh an toirt troimhe cho fada, gum bàsaich iad air moran mu’n tig an samhradh. Tha tunna fodair a creic bho dheich dolair gu aon dolair deug; fiar sia dolair dheug gu seachd dolair dheug an tunna: agus an corice 22c. us 23c am buiseal. Tha an coirce saor gu leòr, ach tha iad ag radh nach dean beothaichean feum gum bhiadh garbh còmhla ri coirce briste.

Tha gu leòr de bhiadh ’s de dheoch duine anns an àite, ’sair uairibh bidh daoine ’gabhail barrachd dhe’n deoch ’sa thig ri ’n slàinte. A thuilleadh air na thatar a’ cur ’san deoch làidir tha daoine anns gach àite a’ cosg airgeid ann am moran de nithean anns nach eil a bheag a dh’ fheum, mar tha ti, siucar, agus gu seachd sònraichte, an tormbaca. Cha’n eil mi faicinn feum cruthaichte do dhuine ann a bhi cur toite á piob. Chuala mi fear ag innse sgeòil uair mu sheana bhean chòir a bha gle throm air a bhi toiteadh na pioba. Bhruadar i aon oidhche gu’n do chaochail i, agus gu’n deach a’ giùlan suas gu geatachan an ionaid naoimh. Bhuail i aig an dorus; thainig an dorsair a mach gu grad ’s dh’ fheòraich e ciod a b’ aimn dhi. Dh’ innis i dha, ag radh gu robh a h-ainm air an leobhar, na’n rachadh e a’ rannsachadh. Dh’fhalbh an dorsair, agus an ceann tiotadh beag, thill e, ag radh nach d’ fhuair e a h-ainm idir. Thuirt a bhean ris gu robh dearbh chinnt aice gu robh a h-ainm air an leobhar, agus chuir i impidh air falbh air ais agus rannsachadh gu cùramach agus gu faigheadh e a h-ainm. Rinn e mar a dh’ àithn’ i air, ach thill e mar a rinn e ’cheud uair gun a h-ainm fhaotainn. “Och,” ars ise, “seall aon uair eile” Rinn e sin, agus an treas uair thill e le aoibhneas ’na ghnùis ag radh,— “Feumaidh tu mo leisgeal a ghabhail; fhuair ni d’ ainm gu fada shios air deireadh na duilleig, agus e air a dhubhadh cho mor le toit tombaca ’s gur h-ann air eigin a rinn mi mach e!”

Bha mi ’leughadh litir “Bodachan a Ghàraidh” á Alba, an la roimhe, agus gu dearbh thaitinn i rium. Tha mi dol a chur ceist air. Dé an aois a dh’ fheumas duine bhi mu’n abrar bodach ris? Cha rud gle mhodhail a bhi ’ga radh ri duin’ eile, ach ’nuair a their duine ris fhèin e, cha’n eil e cho mi-mhodhail idir. Cluinnidh mi moran de dh’ oigridh, agus ’se bhios aca air an athair ’s air am mathair, am “bodach” ’sa “chailleach.” Nach mor an t-eas-urram a tha na h-ainmeannan sin a nochdadh. Tha iad da-rireadh mi-mhodhail, agus cha bu chòir air chor sam bith a bhi ’gan cleachdadh le cloinn an àm a bhi bruidhinn mu’m pàrantan.

Tha eagal orm, a dhuine chòir, gu bheil sibh ’g ur sgitheachadh le bhi toirt moran dhuibh ri dheanamh us beagan air a shon. Tha mi dol a dh’ fheuchinn an ath uair a sgriobhas mi, ri litir a’s fhearr a chur ugaibh. Ni mi mo dhichioll air a Ghàilig a chumail suas mar is urrainn mi. Oidhche mhath leibh an dràsda; tha e faisg air da reug, agus tha ’n t-àm aig gach duine bhi ’na leabaidh.

IAIN MAC ’ILLEASBUIG,
Priceville , Ont., 20, 1, ’96.

MacDonald Hanrahan & Co,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

---

[239]

[Vol . 4. No. 30. p. 7]

Na Seann Ghaidheil.

Cha ’n ’eil eachdraidh chinnteach againn a dhearbhas gu soilleir cia as a thainig na Gaidheil. A reir coslais, thriall iad air tus o thir Armenia troimh chomhnardaibh Asia thairis do ’n Roinn-Eorpa aig am cho fada o shean agus nach ’eil cunntas air bith ann an eachdraidh mu ’thimchioll. An deidh sin sgaoil iad air feadh na Roinn-Eorpa gu deas agus an iar, gus an do lion iad an Eadailt, a’ Ghreig, an Spainn, an Fhraing agus a’ Ghearmailt. Gheibhear ainmean Gaidhealach anns gach aon de na duthchannaibh sin, ni a dhearbhas gu ’n robh na Gaidheil uaireigin anns an tir. Mar a bha iadsan a’ triall gus an iar, bha sluagh eile a’ tighinn as an deigh o’n airde ’n ear, agus bha an ni so ’g an eigneachadh gu sealltainn a mach air son aitean-comhnuidh nuadh, ’n uair a bha na seann aitean ro chumhang, no air an glacadh leis an luchd-imrich ur a thainig as an deigh. Air an doigh so thriall iad air an adhart gus an do rainig iad taobh tuath na Frainge mu choinnimh Bhreatuinn. As an Fhraing thainig iad a nall do thaobh deas Bhreatuinn—oir cha ’n ’eil astar fada cuain eadar an da fhearann; cha ’n ’eil an caolas ach mu thuaiream cheithir mile fichead air leud, —uime sin bhiodh e furasda gu loir dhoibh tighinn a nall ann an curaichibh mar a bha aca o shean. Lion iad air tus an earrann sin de Bhreatunn ris an abrar Sasunn air an latha ’n diugh, agus an sin sgaoil iad gu tuath gus an do lion iad an t-eilean gu h-iomlan. Tha e cosmhuil gu ’m b’ e “Albainn” an t-ainm a thug iad air an eilean air tus. An uair a thainig sluagh ur a nall as an Fhraing ris an abradh iad “na Cuimrich” mar ainm, dh’ fhag na Gaidheal ceann deas an eilein aca fein. Mheasgaich an sluagh ur so maille ri cuid de ’n t-seann luch-daitich, agus an sin thugadh “Breatunn” mar ainm air an eilean; ach ghleidh na seann Ghaidheil an sealbh air ceann tuath an eilein agus lean an t-ainm. Albainn air a’ chuid sin deth oir b’ e so an t-ainm a bha air an eilean gu h-iomlan air tus. An uair a lionadh an duthaich le daoinibh, agus a dh’ fhas i ro chumhang, sgaoil iad a mach gu Eirinn agus Manainn agus eileanaibh na h-airde ’n iar, maille ri, Arcamh agus Sealtainn gu tuath. Cha ’n ’eil e soilleir c’ uin a thachair an imrich so, ach a reir coslais, feumaidh e bhi corr agus coig no s a ’cheudan bliadhna roimh ar Slanuighear, oir, an uair a thainig Caesar thairis do Bhreatunn, bha na Cuimrich suidhichte anns an tir, agus fhuair Agricola ceann tuath an eilein air a lionadh leis na Caledonaich aig an robh bailtean-mora daingnichte agus armailtean lionmhor sluaigh air son cogaidh. Mar so chi sinn gu ’n robh na Gaidheil suidhichte ann an ceann tuath agus na Cuimrich ann an ceann deas Bhreatuinn an uair a fhuaradh a mach an t-eilean leis na Romanaich. Dh’ fheumadh iomadh linn dol seachad m’ an tachradh na nithean so, agus m’an rachdadh na caochlaidhean ud thairis air an tir, leis an d’ thainig i gu bhi air a suidheachadh mar a bhi i an uair a fhuair na Romanaich a mach i.

An uair a sgaoil na Gaidheil air feadh na tire, bha iad air an roinn ’n an fineachaibh agus ’n an rioghachdaibh mar a bha cinnich eile. Tha Homer, am bard Greagach ag innseadh dhuinn gu ’n robh moran de rioghachdaibh beaga agus de righribh anns a’ Ghreig; bha na Canaanaich ri linn Iosua air an roinn ’n am fineachaibh, agus a righ fein aig gach fine; agus b’ i an aon doigh riaghlaidh a bha anns an Fhraing, ’s an Eadailt ’s an Spainn agus anns a’ Ghearmailt, aig an am sin. Bha na righrean ’s an am sin cho lionmhor ris na diucaibh agus ris na h-iarlachan air an latha ’n diugh. Tha na Seanachaidhean ag radh gu ’n robh seachd righrean am measg na cuid sin de na Gaidheal ris an abairteadh na “Pictich.” Bha, mar an ceudna, moran righrean agus fhineachan am measg nan Deas-Bhreatunnach an uair a thainig Caesar. Cha robh tuilleadh ughdarrais no cumhachd aig na righribh so na bha aig na cinn-fheadhna Ghaidhealach o chionn tri no ceithir de cheudaibh bliadhna air ais. Ged a bha an tiodal, righ, aca cha b’ ionann cumhachd righ aig an am sin agus righrean an latha ’n diugh. Air uairibh rachadh na righrean so ann an co-bhoinn ri cheile fo aon ard-righ mora bha ’n a cheannard air cach, mar a thachair ri linn Chalgaich a bha a’ cogadh ri Agricola agus na Romanaich aig a’ Gharbh-mhonadh.

D. B. B.

CATHAIR FHIACHAIL—Buinidh a chathair a’s fiachaile th’ air an t-saoghal an diugh do’n Phàp. Tha a’ chathair air a deanamh air airgead, agus is fhiach i da fhichead mile dolair. Chuireadh chathair so g’ a ionnsuidh mar ghibht le bancair beairteach a mhuinntir nan Stàitean.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

---

[240]

[Vol . 4. No. 30. p. 8]

ORAN

Do Bhàta d’ am b’ ainm Struilleag; leis ’a CHUBAIR CHOLACH.

FONN.— “Gur h-i bean mo ghaoil an Spainnteach.”

Struilleag.

’S mise ’tha dheth tùrsach, cráiteach;
’S fada ’n so ’s a bhágh leam fhin mi.
Cha ’n ’eil duine nach tug cùl rium,
Dh’ fhàg an Cùbair mi air di-chuimhn’.
Seadh, ged ’s iomadh la de m’ shaoghal
’Sheol e mi fo aodach iosal.—
Och mo chreach; gur truagh r’a smaointinn
Nach h- ’eil suim de m’ shaothair dhileas.

An Cubair.

’S gòrach dhuit a bhi ri tuireadh,
Cha ’n eil culaidh s an Roinn-Eorpa
A gheibh chu no meas bho dhuine
’N uair a sguireas i de sheoladh.
Tàirnidh mise suas gu traigh thu
’Dh’ fhaighinn bais, am bagh na smeòraich
Tha mi ’n dùil gu bheil thu paidhte
Airson gach là a shnamh thu dhomhsa.

Struilleag.

Cha ’n i ’n aois a rinn mo lagadh,
Ach thus’ Alastair, ’bhi sporsail;
’S a bhi ’dol an dèigh te eile,
Gus an deireadh a thoirt domhsa.
B’ fhearr dhuit na teannadh ri cailich
A bhi leanachd ri d’ shean-eolas.—
Till rium ’s bheir sinn sgriob am bliadhna
Do’n chuan shiar a dh’ iarraidh ’n Toisich.

An Cubair.

Fuirich gus an tig an t-earrach
Agus fanaineachd na h-aimsreach,
’S bheir sinn turas eile fhathast
’Dh’ iarraidh bathair air na seann-Ghaill.
Mur-a dùblaich thu ’n Roinn-Ileach
Air bheag sgios le aiseag sabhailt’,
Tairnidh mi air chreig aìr tir thu,
’S cha toir mi gu d[ ? ] lamh ort.

Struilleag.

Cha ’n eil cùram orm an t-slighe
’Tha thu bruidhinn oirre ’sheòladh.
’N cuimhne leat an latha dh’ fhag sinn
An traigh bhan an Innis-Eòbhainn.
Tha mi ’n dùil nach gnothach amaid,
No gniomh caile nach d’ fhuair eòlas,
’Rinn mi ’n latha sin. —A chlisgeadh
Chuir mi ’n Dubh-Iortach fo m’ sgòdaibh.

An Cubair.

Faire, faire ’n cluinn sibh Struilleag?
Tha i uile air dol gu bòilich;
Tha i toirt d’ i féin gach urraim,
Gun ghuth air duine ’bha còmhl rith’,
Nach mi fhin a bha ’g ad stiùradh,
’S tu air chùl nan tonnan mòra.
Ged is tusa ’bha ’g an reubadh
S ann bhuamsa, ’s gach ceum, bha d’ eòlas.

Struilleag.

Ged is tus’ thug mi á Eirinn,
Bu mhath ’thillinn féin air m’ eòlas.
’S math a dh’ aithnich mi ’n Roinn-Ileach,
S rinn mi direach aìr Muldònach.
’N uair a chrom an ceò gu dùmhail,
Leag mi mo chùrs’ air ceann Shòaidh,
Thug mi ’m mach mo chala gnathaicht’
’S dh’ acharaich mi aig bagh na smeòraich.

An Cubair.

Na creidibh facal de ’seanachas;
’S ann tha boil-mhearaichinn na h-aois’ oirr’:
Cha ’n fhaca mi latha riamh i
Nach feumadh i mias ’g a taomadh.
Cha ghabhadh i ’n rathad dìreach.
Mar-a ciosnaichinn le taod i.
S co-dhiu ’bhiodh ann fiath no séideadh,
Cha deanadh i feum le aodach.

Struilleag.

N cuimhne leat an latha duaichnidh
Dh ’fhàg thu Loch-a- Tuath le spòrs leam?
Cha robh bata ’bha ’s an tional
Nach robh gearanach gu leòir air.
Theap thu mo chur ann am bhreislich
Eadar Freasalan ’s ceann Shòaidh.
Tha mi ’n dùil nach robh mi leisg dhuit
’S tu ’g am ghreasad thar nam bòchd-thonn

An Cubair.

Tha mi cuimhneachadh mar bha e:—
’N tusa bata ban a’ Chùbair?
’S iomadh turas math a rinn thu;
’S cha d’ fhuair mi riamh foill ad ghiùlan.
Ged leig mi thu greis air di-chuimhn’
Tillidh mi le m’ chrìdh’ as ùr rìut,
Cha leig mì sgreathadh air tìr
Le té do ghìomh: bu mhòr an diùbhail.

Tha a Choille Ghrnamach, an t-òran a bha ri leantuinn o’n àireamh mu dheireadh air a dhùmhlachadh a mach as an aireamh so le cion aite dha. Gheobhar e anns an ath aireamh.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean .

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.