[Vol . 4. No. 33. p. 1]
MAC-TALLA.
“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”
VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, FEBRUARAIDH 22, 1896. No. 33.
Na h-Armenianaich.
Tha an sluagh ainmeil so ro shean. Tha iad air an ainmeachadh ’sa Bhiobull, an leabhar Ghenesis fo’n ainm Togarmah. Tha an amhainn aosda Euphrates a sruthadh troimh an tìr fharsuinn so. Air taobh an ear na h-aimhne so tha Armenia Mòr, agus air an taobh siar tha Armenia Beag. ’Sann ann an Armenia Mòr gu sònruichte, a tha na Turcaich an dràst a’ deanamh geur-leanmhuinn ghoirt air na Criosduidhean Armenianach. Tha e air a ràdh gu’n do chuireadh còrr us trì fichead mìle pearsa dhiubh gu bàs! Tha so ’na mhasladh mòr, agus na chionta eagallach, do rìoghachdan Criosduidh an domhan. Tha eagal orm gu’m bheil sinn uile cosmhuil ris an t-sagart agus ris an Lebhiteach a ghabh seachad o shean air an duine bhochd a thuit am measg an luchd-reubainn air an t-slighe gu Iericho. Shaoil sinn gu’n nochdadh Breatunn roimh so gniomh an Deagh Shamaritanaich do shluagh bochd Armenia. Tha’n Roinn-Eòrpa, ’sa chùis so, cosmhuil ris a bhoin a ni mòran bùireich, ach nach toir seaehad ach beagan bainne. Cha’n e ràdhaiteanas, ach deanadas a thaisbeanas gu’m bheil sinne saor o gheallaidhean briste, agus o chionta fola ’sa chùis so.
Tha Armenia air a roinn eadar Russia, Persia, agus an Tuirc. Tha mu’n cuairt air da cheud mile (200,000) Armenianach ann an Constantinopal, Baile mòr na Tuirc. Tha sinn an dòchas gu’n seas Breatunn dìleas air taobh na firinn, na còrach, agus a’ cheartais, agus gu’n cuirear mar fiachaibh air Impire na Tuirc gu’n cuir e stad air spùinneadh agus air marbhadh ann an dùthaich mhaiseach Armenia.
Tha e ’ na bheul-aithris aosda ann an Armenia gur h-e an t-Abstol Bartolomeus no Natanael, a thug ’sa bhliadhna 34 an soisgeul do Armenia. Tha còrr as ceithir cheud deug bliadhna o’n a dh’ fhuiling na h-Armenianaich geur-leanmhuinn chruaidh air son an dìllseachd do’n chreideamh Chriosduidh. Bha’m Biobull air eadar-theangachadh gus a’ chainnt Armenianaich ’sa bhliadhna 400. Tha cleachdaidhean eaglaiseal nan Armenianach cosmhuil ri cleachdainnean na h-Eaglais Ghreugaich. Tha seachd sàcramaintean aca. Mar a tha leanaban air am baisteadh, tha iad air an tumadh trì uairean ann an uisge. Tha cead aig na ministeirean Armenianach pòsadh. Ach cha’n eil e ceadaichte do bhantrach ministeìr pòsadh an darra uair.
Tha na h-Armenianaich, fir agus mnathan, ’nan sluagh calma, tapaidh, eireachdail. Tha iad àrd, dìreach na ’m pearsa, le falt òr bhuidhe maiseach. Tha na boirionnaich uasal ’nan giùlan agus sgiamhach ’nan gnùis. Tha iad ’nan cinneach geur-chùiseach, tuigseach. Gheibhar iad sgapta feadh an t-saoghail, agus cuid diubh ann an dreuchdan cudchromach.
Bithidh cuimhne air ar leughadairean gur h-ann an Armenia a tha Beanntan Ararait air an do stad an Airc. —An Fhianuis.
Iomadh Comhairle.
Tha e air ’aithris gu’n robh duine àraidh agus a mhac a’ ghabhail an rathaid le asail. ‘C’arson nach eil an dara fear agaibh a’ marcach na h-asail?’ ars’ an ceud neach a thachair riutha; Chuir an seann duine an sin suas an gille agus choisich e fhéin ‘Am bheil e ceart thusa a bhi ’marcachd agus t’ athair aosda a’ coiseachd?’ ars’ an darra fear a choinnich iad. Chaidh an seann duine an sin air muin an eich agus choisich an gille. ‘Am bheil sibh a’ faicinn an t-seann duine leisg a’ marcachd agus a mhac òg d’a chois?’ ars’ an treas fear; an sin thog an seann duine a mhac air a chùlaobh. ‘Tha thu féin agus do mhac ni ’s comasaiche air an asail a ghiùlan na tha ise oirbhse,’ ars’ an ath-fhear. ‘Ni air bith airson ur toileachadh, ars’ an seann duine, agus air ball cheangail iad a casan agus thug iad oidhearp air a giùlan thairis air an drochaid; ach thachair aimhleas air choir-eigin orra, ’s thuit i do’n abhuinn agus bhàthadh i. Direach mar sin a thachradh do’n MHAC-TALLA nan gabhamaid an deicheamh cuid de gach comhairle agus seòladh a tha sinn a’ faighinn. Cuimhnicheadh ar càirdean gu’m bheil na mìltean againne ri riarachadh agus gun ach glé bheag dhiubh air an aon bheachd.
Tha’nNews ,paipear-naigheachd a thatar a cur a mach ann am baile Alexandria an siorrachd Ghlinn-Garraidh, an Ontario, air tòiseachadh air leasanan Gàilig a chlò-bhualadh gach seachdain. Tha iad air son cuideachadh leotha-san a tha deònach air Gàilig a leughadh, ach nach robh riamh air an teagasg. Tha so a nochdadh gu bheil toil air feadhain a tha aineolach air a Ghàilig eòlas a chur oirre, agus gu bheil iadsan aig am bheil eòlas oirre toileach a dhol gu beagan dragha gus an cuid eòlais a chomh-pàirteachadh ri muinntir eile.
Chaidh còrr us tri mile fichead each a mharbhadh agus itheadh ann am Paris, ceanna-bhaile na Frainge, an uiridh. Thomhais an fheòil a chaidh a reic còrr us coig mile tunna, agus fhuaireadh eadar ceithir us ochd sentichean deuga am pùnnd oirre. Na bùithean a tha ’ga reic, cha’n fhaod iad feòil sam bith eile a chumail. Tha a chuid mhor dhith air a cur ann am maragan.
Ann an arm Bhreatuinn, tha ceud us tri fichead mile ’sa tri de Shasunnaich, sia mile deug de dh’ Albannaich, agus sia mile fichead de dh’Eireannaich. A thaobh aidmheil, tha seachd fichead còig mile dhiubh de’n Eaglais Shasunnaich, seachd mile deug air fhichead de’n Eaglais Chaitlicich, coig mile deug de ’n Eaglais Chléirich, agus da mhile dheug de’n Eaglais Mhethodaich.
[Vol . 4. No. 33. p. 2]
BEAN A’ MHISGEAR.
CAIB. III.
“Oir thig am misgeir agus an geocaire gu bochdainn.” —Gnath. 23. 21.
“Tha uair aig an achasan is àm aig a’ chéilidh.” An uair a fhuair Seònaid a h-àm freagarrach fhéin labhair i gu ciùin, sìobhalta, ri Seumas mu na cleachdaidhean gòrach a bha e ’leantuinn. B’ann air feasgar na Sàbaid an déigh dhi a’ chlann a chur a laidhe a labhair i ris, oir cha robh toil sam bith aice gu’n cluinneadh no gu faiceadh a’ chlann dad a bheireadh orra bhi ’g amharc sìos air an athair. So cuid de na briathran a labhair i:—
“Cha ghabh thu gu h-olc e, ’Sheumais, ma bheir mise comhairle na corach ort. Ged is boirionneach mi tha mi ann an tomhas comasach gu leòr air dealachadh a chur eadar am math agus an t-olc, a reir an teagaisg agus an eòlais a fhuair mi. Cha bhiodh e idir ceart dhomh leigeadh le neach sios uatsa a bhith siubhal air an t-slighe chearr gun rabhadh a thoirt seachad.
Ach tha mise agus thusa ann an daimh ro dhlùth ’s ro shònraichte ri ’chéile, agus air an aobhar sin, tha e mar fhiachaibh oirnn cuideachadh agus misneach a thoirt d’a chéile aig gach àm. Tha lan fhios agad fhéin, tha mi ’creidsinn, gu bheil thu air fàs déidheil air an òl. Agus tha thu mar an ceudna air fàs crosda, greannach rium; rud a tha cur dragh ro mor air m’ inntinn. Tha fhios agad gle mhath gu bheil facal an Tighearna a’ labhairt gu searbh an aghaidh luchd na misge, agus a comharrachadh a mach gu’n tig am misgear gu bochdainn. Tha iomadh éis air a’ chloinn, agus b’fhearr dhutsa an t-airgiod a tha thu a’ cur ’san òl a chur a cheannach nan nithean a tha dhìth air a’ chloinn na bith ’ga chaitheamh ann an ni nach dean feum aon chuid do’n chorp no do’n anam. Ann an ainm an Tighearna, agus le cuideachadh a shaor ghràis, thoir gach oidhirp air sgur de’n òl. Cia mar a bhiodh a’ chùis an diugh na’n robh aon de na coimhearsnaich a làthair an oidhche roimhe an uair a thainig thu dhachaidh air mhisg, agus a bhrist thu a h-uile soitheach a bh’agam air a bhòrd? Is mi bha taingail gu robh ’chlann ’nan cadal air an àm; oir nan robh iad nan dùsgadh ’s dòcha gu’m biodh cuimhne aca air a choslas anns an robh thu gu latha ’m bàis. Cha’n ’eil ’s cha bhith meas aig cloinn air am pàrantan an uair a chi iad aimhreit sam bith eatorra. Na robh iad na ’n dùsgadh an oidhche ud, shaoileadh iad gu robh mise agus tusa ann am mullach na h-aimhreit. Cha’n eil gruaim sam bith agamsa riut; ach tha truas gu leòr agam riut mar bu chòr a bhith aig a mnaoi phòsda ri a fear; agus air an aobhar sin cha’n urrainn domh gu’n a chomhairle so a thoirt ort le uile dhùrachd mo chridhe. Mu’m bi e tuilleadh is anamoch grad sheachainn an t-òl, agus luchd an òil; oir truaillidh droch comhluadar deagh bheusan. Ann an lathair an Tighearna thoir a nis dhomh do làmh, agus thoir bòid gu sguir thu dheth na dòighean amaideach a bha thu leantuinn o chionn ghoirid.”
“Ma ta ’Sheònaid,” arsa Seumas, “feumaidh mise aideachadh gu saor nach eil mi mar a bha mi aon uair. Bha mi uair agus nan canadh neach sam bith rium gu’n tiginn dhachaidh air mhisg, agus gu’m bristinn soithichean, theirinn mar a thubhairt Hasael ris an fhàigh, “An cù do sheirbhiseach gu’n deanadh e leithid sin?” Ach beag air bheag thàinig mise gu bhith mar a tha mi. Is iomadh uair a bha ioghnadh orm nach robh thu labhairt gu searbh rium. Tha mi taingail nach ’eil fios aig duine beò air mar a thachair ach sinn fhéin le chéile. Le còmhnadh an Tighearna feuchaidh mise ri sgur de’n òl agus ri communn luchd an òil a sheachnadh.”
Bha tuilleadh còmhraidh eatorra air nach ruigear a leas iomradh a thoirt an so. Aig an àm bha h-uile coltas gu’m biodh sìth, is soirbheachadh, is beannachd anns an teaghlach. Ach is iomadh rud air an robh deagh choltas aig a thoiseach a thàinig gu droch dheireadh. Cha d’ thug Seumas ni b’fhaide na mìos air tighinn dhachaidh sòbarra mar a gheall e d’a mhnaoi. Gun fhios gun fhaireachadh dha fhuair misg agus mi-bheus lamh an uachdar air. Gu fortannach cha robh fhios aig a mhnaoi air ach fior bheagan de ’na dòighean mi-iomchuidh anns an robh e ’caitheamh a bheatha. Bha e ’feuchainn ri folach a chur air cùisean cho math ’s a ghabhadh deanamh. Bhiodh e ’n còmhnuidh fada gu’n tighinn dachaidh, agus an uair a thigeadh e dhachaidh deanadh e naigheachd cho coltach dhi ’s gu robh i ’n dùil gur i ’n fhìrinn a bh’ anns a h-uile facal a theireadh e. Ach mu dheireadh ghabh i amhrus nach robh cùisean mar bu chòir dhaibh a bhith. Theireadh i rithe fhéin an dràsta ’s a rithist, “Cha dearbhadh air duine amhrus. Feumaidh mi làn dearbhadh fhaotainn gu bheil e ciontach de na bheil iad a’ cur as a leth mu’n creid mi e.” A dh’ aindeoin so gu léir bha, mar gu’m biodh guth a labhairt rithe, ’s ag innseadh dhi gu robh ni eiginn mu ’thimchioll nach fuilingeadh an solus fhaicinn.
CAIB. IV.
Air oidhche àraidh bha Seònaid mar a b’ àbhaist dhi a feitheam Sheumais, agus i ’càradh aodaichean na cloinne. Thàinig da uair dheug, ’s thàinig uair ’s a’ mhaduinn, ach cha d’ thàinig Seumas. Cha robh fhios aice air an t-saoghal ciod a dheanadh i. Bha nàire oirre na coimhearsnaich a dhùsgadh mu ’n àm ud a dh’ oidhche gus a dhol air a thòir, air eagal gu faigheadh iad a mach mar a bha cùisean. Agus ged a dh’fhàgadh i ’chlann leò fhéin, bha eagal oirre gu faodadh iad éiridh as an leabaidh, agus cron a dheanamh orra fhèin fhad ’s a bhiodh i air a thòir. A bharrachd air so, cha robh fhios aice cò ’n taobh air an tugadh i ’h-aghaidh g’a iarraidh. ’Se ’bh’ ann gu ’n d’ fhan i far an robh i, ’s i ’n dùil a h-uile mionaid gu ’n cluinneadh i fuaim a chas air an staidhir. A réir choltais bha chuid mhòr de shluagh a’ bhaile air gabhail mu thàmh, oir aig an àm cha chluinnteadh a bheag a dh’ fhuaim chas no charbad air sràidean a’ bhaile. An dràsta ’s a rithist bheireadh i oirre fhéin a chreidsinn gu robh i cluinntinn fuaim a chas a nuas an t-sráid. Am feadh ’s a bha i mar so ’s a cluas ri claisneachd bha ’h-inntinn fo dhragh ro mhòr le bhith smaointean a liuthad cunnart bàis a dh’ fhaodadh tighinn ann an rathad Sheumais.
Mu dheireadh an uair a ghabh i ceud fadachd, ’s a dh’ fhàs an sèomar fuar, chaidh i do ’n leabaidh. Ach ma chaidh cha b’ ann gu cadal. Ged bu bhuidhe cridhe leatha cha tigeadh aon norradh air a sùil.
O nach robh i ’faotainn cadail dh’ éirich i gu math moch, ’s chuir i ’n taigh air dòigh, ’s dheasaich i biadh na cloinne mar a b’ àbhaist dhi. Ach bha i fhéin air a lionadh cho mòr le bròn ’s le bristeadh cridhe ’s nach b’ urrainn i am biadh a bhlasad.
Beagan an deigh mheadhon latha chuala i bualadh aig
[Vol . 4. No. 33. p. 3]
an dorus. Cò bha ’n so ach aon de mhaoir-sithe bhaile a bha gu math eòlach air Seumas. Dh’ innis e dhi gu robh Seumas air a chur ann am prìosan air son làmh a bhith aige ann an droch bheairt éiginn a rinneadh anns a’ bhaile, agus nach fhaigheadh e mach gu ceann shia seachduinean mur pàighte coig puinnd Shasunnach de chàin air a shon. An uair a chuala Seònaid bhochd so thòisich i ri caoidh ’s ri tuireadh, araon a chionn gu robh Seumas anns a’ phrìosan, agus mar an ceudna a chionn nach robh comus aice air a’ chàin a phàigheadh. Mu dheireadh chuimhnich i gu robh aon charaid aice ’s a’ bhaile a bheireadh dhi na coig puinnd Shasunnach ma bha iad aige ris an t-saoghal. Thuirt am maor-sìthe nach biodh e glic dhi a’ chàin a phàigheadh eadhon ged a bhiodh an t-airgiod aice ’na laimh. Cha robh so idir a’ tighinn a réir a h-inntinn; oir bha gràdh mòr aice do Sheumas, agus bha e ro chruaidh leatha e bhith fad shia seachduinean ann an seòmar beag, fuar, gun teine, gun tuar, air ghainne bidh, agus air dhroch leabaidh, gun luaidh air a’ mhasladh ’s air an tàmailt a bha e fhéin ’s a theaghlach gu bhith ’fulang.
“Ma ta,” ars’ am maor-sìthe, “Ma ghabhas tu mo chomhairle-sa, ’Sheònaid, leigidh tu le Seumas na sia seachduinean a chur seachad far am bheil e. Tha e air a dhol ni ’s fhaide air aghaidh anns an olc na tha thusa ’n dùil. Is aithne dhomhsa cha mhòr a h-uile car a tha e ’cur dheth a nis o chionn dol ’s na tri bliadhna. Tha mi seachd sgìth ’ga chomairleachadh. Ma ni dad idir feum dha fo laimh Dhe, ’se gaeis dhe ’uine a chur seachad far nach fhaic ’s nach cluinn e ’n comunn truaillidh a bha e ’leantuinn o choinn ùine. Is e aon duine a’s mò a mheall mi a chunnaic mi riamh. An uair a chuir mise eòlas air an toiseach, bha e modhail, fìrinneach, onarach, agus measail air fhéin; ach tha e nis air na nithean so a thréigisinn—car ùine co dhiu. Tha e gle chruaidh leam a leithid so de theist a thoirt air ’na do làthair-sa. Ach feumar an fhìrinn innseadh ged a dh’ fhaodas i bhith gle shearbh air uairibh. Tha h-uile guth a tha mi ’g ràdh fior, agus an corr ged a theirinn e.”
Chuir a h-uile naigheachd a bh’ ann Seònaid cho mòr troimh-a- cheile ’s nach b’ urrainn i aon fhacal a ràdh fad beagain mhionaidean. Mu dheireadh thuirt i;— “Cruaidh ’s mar a tha mo shuidheachadh an diugh feumaidh mi cur leis. Mar a tha ’m facal ag ràdh, a nuair a thig ri duine, thig ris uile. Thug sibh fhéin droch naigheachd ugam; ach ged is i naigheachd a’s cruaidhe a b’ urrainn domh fhaotainn saor o naigheachd a bhàis, tha ni eile ann a tha ’cur dragha agus uallaich orm. Tha mi fhìn ’s mo cheathrar phàisdean laga an diugh gun bhiadh, gun teine, gun aon sgillinn ruadh ris an t-saoghal a cheannaicheas greim a theid nan cinn. Ceithir bliadhna roimh ’n diugh bha airgiod ma seach againn a chumadh suas sinn ged a bhiodh e fhein gun char cosnaidh fad leth-bhliadhna. Dh’ fhalbh sin ’s thàinig so. Dh’ fhalbh ar meas ’s ar cliù. Is iomadh trioblaid, éis, is bròn a tha luchd an òil a’ toirt orra fhéin ’s air an teaghlaichean. An ùine ghoirid feumaidh sinn an taigh so fhàgail o nach urrainn sinn am màl a phàigheadh. Aig an Tighearna tha brath c’ aite an téid sinn.”
An uair a thuirt i so chuir i a da bhois ri ’h-aodann, agus shil i na deòir cho frasach ri leanabh beag. Dh’ éirich am maor-sithe ’na sheasamh gu falbh, agus mu ’n d’ fhàg e slàn aice thuirt e:— “Ma dh’ fhaodas mi thig mi dh’ fheòraich air bhur son uair eiginn fo fheasgar am màireach. So dhuibh na chuireas seachad an tràth. Ma dh’ fhaodas mi cha bhi éis sam bith oirbh gus am faigh Seumas cead a choise. Ged a chaidh e thun na truaighe cha leig mi air dìchuimhne, tha mi ’n dòchas, an caoimhneas a nochd e dhomh, agus na comhairlean matha ’thug e orm, an uair a thàinig mi do ’n bhaile an toiseach.”
(Ri leantuinn.)
An Fheinn air a h-Uilinn.
Tha seann ràdh ’s a’ Ghaidhealtachd agus is e sin, “Tha an Fheinn air a h-uilinn.” A reir an ràdh so bha an Fheinn aig aon am fo gheasaibh ann an uamh araidh nach b’ fhiosrach do neach beo. Aig beul na h-uamha bha dùdach, agus na’n robh de mhisnich aig an neach a gheobhadh a mach iad, an dùdach a sheinn tri uairean, dh’ eireadh an Fheinn beo, slan. Air do shealgair araidh dol air seacharan ann an ceo, thainig e air an uamha anns an robh an Fheinn. Chunnaic e an dudach, agus chuimhnich e air an t-seann ràdh, gu’n robh an Fheinn fo gheasaibh, agus ge b’e neach a sheideadh an dùdach tri uairean gu’n duisgeadh e iad. Bha e ’g am faicinn ’n an laidhe ’s an uamha: rug e air an dùdaich, agus sheid e sgal chruaidh oirre. Is ann le mor ioghnadh a thug e fainear gu ’n do dh’fhosgail gach aon diubh an suilean agus iad a’ dur-amharc air ’s an aodann, agus thug e fainear mar an ceudna, le oillt, gu’n robh an suilean mar shuilean dhaoine marbh. Thog e a mhisneach, sheid e sgal eile air an dùdaich, agus ghrad dh’ eirich gach aon air ’uillinn. An uair a chunnaic e sin chaill e uile gu leir a mhisneach, agus theich e. Air dha a dhachaidh a ruigheachd dh’ innis e a sgeul d’ a chairdean, agus ghabh iad a mach comhladh, ach cha b’ urrainn doibh amas air an uaimh tuille, ’s cha d’ fhuaras riabh i gus an latha ’n diugh. Theirear bho sin, “Tha an Fheinn air a h-uilinn.”
An Duine Deanadach.
Theireadh na coimhearsnaich uime gu robh e cruaidh, agus gu robh e spiocach, ach cha robh e cuid seach cuid. Bha e deanadach, gleidhteach, agus cùramach. Cha do chosg e ni a ghabhadh cùmhnadh. Shaothraich e gu cruaidh uile làithean a bheatha. Thòisich e gun sgillinn ruadh, ach bha da ghàirdean làidir aige, agus bha e suidhichte air beolaind onarach a dheanamh dha féin, agus air beagan a chur m’a seach air son an latha fhliuch. Thòisich e anns a’ choille. Réitich e ’fhearann féin. Fad nam bliadhnaichean saoithreach sin, dh’ fheumadh e bhi cùmhnach, ach cha robh e aig àm sam bith spiocach. Bha a bhean ’s a theaghlach air an deagh chòmhdach agus air dheagh bhiadh. Bha leobhraichean agus paipearan ri ’m faotainn ’na thigh. Fhuair a chlann na b’urrainn da thoirt dhaibh de sgoil. Bha ’fhearann an còmhnuidh air oibreachadh gu math agus gach ni air uachdar ag amharc cho math ’s bu chòir dha. Bha e cho onarach ris an òr. Bha fhacal cho math ri ghealladh sgriobhte, agus bha a ghealladh sgriobhte cho math ris an airgead chruaidh, ge b’e àite ’n robh eòlas air. ’N am biodh làn dùthcha againn dhe’n t-seòrsa dhaoin’ ud, cha chluinnt’ iomradh air ceannaichean no bancaichean a bhi bristeadh, ’s cha bhiodh bochdainn ach gann idir ’san tir. Faodar gàire fanaid a dheanamh ris na daoine so, agus a radh gur a spiocairean iad, ach ’s iad na daoine tha ’cumail suas creideas na dùthcha, agus cha bhiodh adhartas no soirbheachas oirre as an aonais.
[Vol . 4. No. 33. p. 4]
MAC-TALLA.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25
Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.
SIDNI, FEBRUARAIDH 22, 1896.
Litir a Lunnainn.
A DHEASAICHE CHOIR: —Thàinig bliadhna eile oirnn, agus tha mi ’n dòchas gu’m bi i ’na bliadhna mhath airson na Gàidhlig, agus gach ni Gàidhealach. Cha’n urrainn domh a ràdh cho toilichte ’s a tha mi gu’m beil ar deadh charaid, MAC-TALLA maille ruinn fathast, agus a’ fàs ni ’s treise gach bliadhna. Gu ma fada mar sin a bhitheas e. Is duilich leam nach d’ thàinig feum sam bith a thaobh na Gàidhlig as a choinneamh mhòir a bha air a cumail ann an Truro. Is mòr m’ eagal gu’m beil na Gàidheil Canadach a cheart cho suarach mu dheibhinn na Gàidhlig agus a tha na Gàidheil Albannach iad féin. Ma tha iad a’ saoilsinn gur còir a’ Ghàidhlig a bhi air a cumail suas, carson nach dean iad oidhirp a chum ’s gu’m bi i air a teagasg; oir tha e cho cinnteach ’s is urrainn da bhi, nach seas a’ Ghàidhlig no cànain sam bith eile gun a bhi air a teagasg anns na sgoilibh. Thug e mòr thoileachas domh litrichean “Bodachan a’ Ghàraidh” a leughadh, ach is e mo bheachd gu ’m beil e tuilleadh a’s cruaidh air an òigridh. Cha-n ’eil iad gu leir coireach anns a’ ghnothuch. Is ann aig an t-seann fheadhainn a tha a’ choire. Is furasd a ràdh gu ’m beil an òigridh a’ cur dimeas air cànain agus cleachdaidhean an sinnsear; ach càit an do dh-ionnsaich iad sin a dheanamh? Ma chi iad am pàrantan a’ cur dimeas air a’ Ghàidhlig, am beil e coltach gu’m bi mòran spéis aca-san di. Cuimhnich na sean-fhacail, “An ni ’chluinneas na big, is e ’chanas na big,” agus, “An rud a chi an leanabh is e a ni an leanabh.” Is ionmhuinn a’ Ghàidhlig le mòran de’n òigridh anns an àite so; chi mi gach seachduinn, gillean agus caileagan a’ tha ’gabhail mòran dragha agus a’ toirt gu deònach an cuid airid agus ùine a chum cànain ionnsachadh, a bu chòir do’m pàrantan a bhi air a theagasg daibh ’nuair a bha iad nan leanabana. Ach air an taobh eile, cia meud de na Gàidheil anns a’ bhaile so, a theagaisg riamh facal Gàidhlig do ’n cloinn? Gun teagamh is iad feadhainn mar sin a tha ’nan naimhdean a’s mise ’bha aig a’ Ghàidhlig riamh. Nach uamhasach maslach do na Gàidheil mar a tha cànain an sinnsear air a cur gu tur air chùl le daoine ’bu chòir a bhi an toiseach gach gluasaid gu a cumail suas. Tha mi buileach toilichte fhaicinn gu’m beil Comunn Albannach air a stéidheachadh ann an Sidni. Tha mi ’n dòchas gu’n gabh iad cùis na Gàidhlig os làimh gun dàil. Le fìor dhùrachd, Is mi ur caraid dileas.
LAMH LAIDIR.
Lunnainn, 7, 2, ’96.
’S ionmadh bliadhna bho’n bha còmhstri eadar Breatuinn agus an Fhraing a thaobh cladach an iar Newfoundland. Tha còir aig na h-iasgairean Frangach air an cuid éisg a ghlanadh ’sa thiromachadh air a’ chladach sin riamh o’n thug an Fhraing suas a còir air an eilean, agus bha sin a cur dragh mor air muinntir Newfoundland. Cha ’n e mhàin gu robh na Frangaich a gabhail còir air an cuid éisg a ghlanadh ’sa thiormachadh ann an sin, ach bha iad a’ gabhail orra féin muinntir Newfoundland, agus muinntir sam bith eile thigeadh, a chumail air falbh dheth gu buileach. Cha robh sin idir a còrdadh ri luchd-àitich an eilein sin, agus bha iad a’ gearain gu tric ri Breatuinn d’a thaobh. Ach ged a bha sith eadar Breatuinn agus an Fhraing, tha iomadh bliadhna bho nach robh iad ’nan càirdean, agus uime sin cha robh e soirbh cùisean mar so a chur air dòigh. Ach a nise tha iad nan càirdean mora, agus thatar ag radh nach bi ’n ùine fada gus an toir an Fhraing suas a coir air cladach an iar Newfoundland gu buileach, agus gu’n toir Breatunn dh’ ise an coinneamh sin, tuilleadh coir air fearann a th’ aice an ceann a tuath Africa. Ma thig sin gu crich, bi’dh e ’na latha math do mhuinntir Newfoundland.
F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC:
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.
Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.
Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air
Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.
Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.
So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.
D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais,
Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B
[Vol . 4. No. 33. p. 5]
NAIDHEACHDAN.
B’e Di-ciaduin s’a chaidh a’ cheud latha dhe’n charghus. Tha Di-dònaich na Càisge a tighinn trath am bliadhna, air a chòigeamh latha do dh’ April.
Tha nighean òg do’n ainm Hattie Benedict, ann am Marengo, N. Y., an deigh dùsgadh á suain anns an robh i fad còrr us mios. ’Si so an treas suain anns an deachaidh i an taobh a stigh de cheithir miosan.
Sgaoil pàrlamaid Nobha Scotia Di-sathairne s’a chaidh, an deigh dhi bhi cruinn ùine ni bu ghiorra na bha i riamh roimhe. Cha robh fior mhoran aca ri dheanamh, agus cha robh reusan air a bhi cosg moran ùine.
Tha Sir Tearlach Tupper car tinn a chuir a’s mò dhe’n ùine bho’n chaidh e dh’ Ottawa. Cha robh e ’na àite an tigh na parlamaid ach aon fheasgar air an t-seachdain s’a chaidh. Tha amhach agus a shùilean a cur dragh air.
Ann an aon tigh anGrand River, tha triùir a fuireach a tha ’n deigh aois mhor a ruigheachd. Tha ’n t-aon a’s sine ceithir fichead bliadhna ’sa deich, an darra h-aon ceithir fichead ’sa còig, agus an treas aon, ceithir fichead.
Tha naodh ceud ’s tri fichead ’sa deich de Dhomhnullaich anns an t-siorrachd so. Gun na th’ ann an Sidni ’s an Sidni Tuath, a chùnntas, tha tri fichead sa’ deich anns an t-siorrachd do’n ainm Alasdair Domhnullach, tri ficaead ’sa h-aon deug do’n ainm Aonghas Domhnullach, agus seachd fichead sa dha do’n ainm Iain Domhnullach.
Chaidh clar-cuhimhne a chur suas ann an eaglais St. Andrew’s air an t-seachdain so, do’n Urr. Uisdean Mac Leòid, D. D., ceud mhinisteir na sgireachd, a chaochail o chionn da bhliadhna. Bha an Dotair Mac Leòid na dhuine ainmeil agus measail; bha moran de’r luchd-leughaidh glé eòlach air nach bi toilichte an clàr briagha ud fhaicinn air a chur suas na chuimhne.
Tha fios air tighinn o chionn seachdain gu bheil Dr. Nansen an deigh ceann a tuath an t-saoghail a ruigheachd. Tha Nansen ainmeil air soa a chuid rannsachaidh anns an àirde tuath, agus tha e o chionn treis a dh’ ùine ’strith ris an fhior cheann a tuath a ruigheachd. Tha moran dhaoine dhe’n bharail nach eil an sgeul so a thainig ceart, ach gheobhar a mach an ùine gun bhi fada co-dhiu tha no nach eil. ’S ioma duine bochd a chaill a bheatha, o chionn cheud bliadhna, a’ rannsachadh a mach na h-àirde tuath.
Tha Gilbert, am fear a mharbh caileag bheag ann am Boston o chionn bliadhna, air a dhiteadh gu bàs. Bha e ri bhi air a chrochadh an dé, mur deachaidh tilleadh a chur ’sa bhinn. Bha àireamh dhotairean timchioll air o chionn ghoirid feuch an robh e aig a thùr fhéin, agus rinn iad a mach gu robh. Bha a cháirdean air an t-seachdain so a’ cur tagraidh dh’ ionnsaidh riaghladair na Staite air son a bheatha leigeadh leis. Cha chuala sinn co-dhiu fhuair no nach d’ fhuair an tagradh sin éisdeachd.
B’ i oidhche Di-luain s’a chaidh an oidhche cha b’ fhuaire thainig air a’ gheamhradh so. Cha robh na h-oidhchanan fuara am bliadhna gle phailt, agus cha robh iarraidh orra. Thuit moran sneachda o chionn seachdain, ach gu fortanach cha robh bheag a chathadh ann, agus mar sin ged tha na ròidean gu math trom, cha’n eil iad cho dona ’sa dh’ fhaodadh iad a bhi.
Chaidh muillean-sàbhaidh le fear Mac-Ille-mhaoil, na teine ann an Sidni Tuath oidhche Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh, agus a losgadh. ’S ann air éigin a fhuaireadh na taighean mu’n cuairt o ghabhail, tigh-comhnuidh ’Ic-Ille-mhaoil fhéin am measg chàch. Bha inneal ùr air a cur a stigh an latha sin fhein. Cha robh airgead-urrais air a’ mhuilinn idir. Tha an call air a mheas aig da mhile dolair.
Chaidh factoridh cholairean na teine ann an Troy, N. Y., feasgar Di-luain s’a chaidh, agus loisgeadh i gu làr. Bha mu thri cheud de nigheanan ag obair innte, agus a chuid mhòr dhiubh air na lobhtaichean; loisg an teine an aon staidhir a bh’ann, agus bha iad mar sin air an dùnadh a stigh. Cha’n eil fhios fhathast cia meud a chaidh a losgadh, ach tha e cinnteach gu’n do chailleadar fichead us deich air fhichead am beatha.
Chaidh an tigh aig bantrach Fhionnlaidh Mhic Leòid, air taobh deas an Eilein Mhoir, ’na theine oidhche Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh, agus chaidh e gle thearm air a bhi air a losgadh gu làr. Bha an sgalag, Domhnall Mathanach, na laidhe tinn leis a ghriùraich, agus dhùisgeadh e air feadh na h-oidhche leis a cheò. Bha an teine air tigh’n a mach air toll pioba a bh’ air an t-simileir, agus air greimeachadh air a phaipear. Bha e air faotainn air cùl an linigeidh, sa’ deanamh greim math air an tigh nuair a fhuaireadh casg a chur air. Bhacarpeta b’ fhiach da fhichead dolair air an rùm san robh ’n teine, agus bha roinn de dh’ àirneis luachmhor ann, agus chaidh an tur mhilleadh.
Tha an t-Urr. Ruairidh Mac Leòid, a bha àireamh bhliadhnaichean air a shuidheachadh ann an sgireachd Strath-Lathairnn, ’san eilean so, agus an deigh sin ’an Dunbheagain, an Ontario, an deigh a dhol gu cho-thional Huron. Bha an gairm aon-ghuthach, agus ged a bha ceangal mor aige ri co-thional Dhunbheagain, ghabh e e, agus bha e air a shuidheachadh ann a’ Huron air an 20mh latha dhe’n mhios a dh’ fhalbh. Bha coinneamh mhòr aig an t-sluagh beagan lathaichean an deigh sin a’ cur fáilte air. Tha iad a toirt dha mile dolair ’sa bhliadhna agus mansa. Thug e an searmon mu dheireadh do mhuinntir Dhunbhheagain air an treas latha deug, agus an ath oidhche bha coinneamh aca, dh’ ionnsuidh an d’ thainig gu ire bhig gach aon ’sa cho-thional a dh’ fhágail beannachd aige.
BAS.
Ann an Sidni, air an treas latha deug de’n mhios so, an deigh tinneas fada Robert Màrtuinn, mac do dh’ Alasdair Màrtuinn, seachd bliadhn’ deug a dh’ aois. Bha e ’na ghille a bha glic, stuama, caoimhneil, agus air an robh deagh mheas aig na h-uile bha eòlach air.
FEBRUARAIDH, 1896.
1 Di-sathairne. (2) Blar Inbher-Lochaidh, 1645.
2 Di-Domhnaich. IV Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh.
3 Di-luain
4 Di-mairt. Rugadh Robert Peel, 1788.
5 Di-ciaduin. An càirteal mu dheireadh dhe’n t-solus, 8.24, feasgar.
6 Dior-daoin
7 Di-haoine. A Ghrian ag eiridh 7,17.
8 Di-sathairne. A Ghrian a’ laidhe 5.11.
9 Di-Domhnaich. V. Domhnaich an deigh an Taisbeanaidh
10 Di-luain
11 Di-mairt. Fad an latha, 10u. 7m.
12 Di-ciaduin
13 Dior-daoin. Murt Ghlinn Comhain, 1692
14 Di-haoine. (13) An Solus Ur. 11.59, maduinn.
15 Di-sathairne
16 Di-Domhnaich. Di-Domhnaich na h-Inid.
17 Di-luain. A Ghrian ag éiridh 7.02.
18 Di-màirt. A Ghrian ag eiridh 7.00.
19 Di-ciaduin. I latha dhe’n Charghus.
20 Dior-daoin. (21) Bas an III. Uilleam.
21 Di-haoine. A cheud chairteal dhe’n t-solus, 5.01, feasgar.
22 Di-sathairne
23 Di-Domhnaich. I. Di-Domhnaich ’sa Charghus.
24 Di-luain
25 Di-màirt
26 Di-ciaduin. A ghrian ag eiridh 6.47.
27 Dior-daoin. A ghrian a’ laidhe 5.41.
28 Di-haoine. An Solus lan, 3.47, feasgar.
29 Di-sathairne. Fad an iatha, 11u. 1m.
Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.
MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.
[Vol . 4. No. 33. p. 6]
IAIN AN FHAMHAIR.
Ri linn Righ Artair nam buadh bha tuathanach còir an Cinntìre an Sasonn, an siorramachd Chornwall, aig nach robh ach aon mhac, agus ’se Iain a b’ainm dha. Bha Iain na bhalchan ro fhearail. B’e ’thoil-ìnntinn a bhi ’g eisdeachd ’sa leughadh sgialachdan air buidsichean, ’s air draoidhean, ’s air famhairean, agus air sìthichean; agus cha’n iarradh e de shòlas ach a bhi cumail cluaise ri ’athair ag aithris mu éuchdan nan cuiridhnean calma—Ridirean a’ Bhuird-Chruinn aig Righ Artair.
An uair a chuirteadh Iain do’n fhireach a bhuachailleachd nam bò ’s nan caorach, bhitheadh e, a chumail ’fhadail dheth fhéin, a tarrainn bhlàr a’s séisdidh dhaingneach, agus a’ dealbhadh na inntinn mar a chìosnaichead ’s mar a ghabhadh e fàth air nàmhaid. Cleasachd cloinne bige cha b’fhiù leis; agus b’ainmig e a fhuair a’ chuid a b’fhearr dheth ’sa ghleachd. Bha e cho deas, seòlta, ’s ged a thuiteadh air uair gu ’n tachradh a sheise air, gu ’n robh buaidh ag éiridh leis anns gach cìnnseal.
Anns an àm ud bha famhair mòr a’ fuireach an Cruaich-Mhìcheil an Cornwall—béinn a tha mach ’sa chuan astar math bho thir. Bha e ochd troidhean diag air àirde agus naoidh air liad agus ùrla cho déisinneach, fiadhaich ’s gu’n robh e ’na chulaidh-eagail do na coimhearsnaich. Bha e fuireach an uamha dhuibh dhorcha am fas-mhullach na beinne; agus bu nòs da coiseachd roimh ’n mhuir gu tir air tòir cobhartaich. Cha luaithe chiteadh e tighinn air fàireamh, na theicheadh an sluagh le’m beatha ás na tighean. An uair a dh’itheadh e sheachd sàth de mhairt-fheoil agus de mhuic fheòil, thilgeadh e leth-dusan damh air a mhuin, agus a thrì urad sin de mhucan agus de chaoraich, cheangladh e àir a bhac-stic, agus thrialladh e dhachaidh do’n uamha. Is se seo a bu bheus da fad bhliadhnaichean; agus mur do chrean criochan Chornwall air a chuid chreach! Mu dheireadh chuir Iain gu cruadalach roimhe cur as da.
Togar air ma ta, le dùdaich, le sluasaid, le piocaid, agus le crùisgean; agus an toiseach na h-oidhche faide geamhraidh, snàmhar a null do Chruaich-Mhìcheil. Chaidh e gun mhaille an dàil oibre, agus cian roimh latha chladhaich e toll fichead troidh air doimhneachd le a dhìol leòid.
Dhùin e bial an tuill le créubhaich agus le soplach, agus chrath e sciotan ùrach air uachdar sin gus am famhair a chur ás ’umhail. An sin shéid e dhùdach fhein le sgairt cho mòr, onfhach ’s gun do dhùisg e as a shuain am famhair. Thàinig e air imeachd an rathad a bha Iain, ’s ghlaodh e le fuam tàirneanaich; “A pheasain bheadaidh, bidh daor an ceannach agad air mise dhùsgadh. Cuiridh mi air a’ ghrìosaich thu ’s bidh tu agam gu ’m bhraic-mhias.” Gun tuilleadh bhriathran thugar sith g’a ionnsuidh ’s tuitear na ghleog an comhair a chinn ’san toll le saidse cho mòr ’s gu’n do luaisg e bheinn! “O hò, Ghoistidh,” ars’ Iain ’se coimhead sìos do’n toll, “An ne gu’n d’ràinig thu’n t-iochdar mar tha! Ciod is gléus do d’ stamaig? Am bheil dad idir ann a dh’fhòghnas dhut gu’d bhraic-mhias air a’ mhaduinn fuar so, gun Iain bochd a ròisteadh?”
Thug am famhair glideachadh, air fhein gu éirigh, ach bhuail Iain a’ phiocaid air am mullach a’ chinn agus mharbh e dh’aon bhéum e. Gun mhoille, gun dàil, thill Iain air ais a thoirt furtachd dha chàirdean le sgial-bàis an fhamhair.
An uair a chuala triathan Chornwall mu’n éuchd seo, chuir iad fios air Iain, agus le aon ghuth thuirt iad gur h-e Iain-an-Fhamhair a bhiodh mar ainm air bho’n uair sin; agus thug iad claidheamh dha, agus crios guailne, agus sgriobh iad air; an litrichean-òir,—
“Is mis’ Iain Còrnach an sàr-chuiridh, Mharbh mi Cormoran le buille.
Chualas mu’n euchd so a rinn Iain, ’s cha b’fhada h-uige, anns gach cearna dh’àirde-niar Shasonn; agus bhòidich famhair a bha’n sin do’m b’ainm an Buamastair-Sean, a bhi dìoghailte ’s Iain ma bha e gu bràth an dàn da fhaotainn na ghlacan.
Bha’m famhair seo fuireach an caisteal-gheasan ann an coillidh lethoirich. Mu cheithir miosan an deaghaidh bàs Chormorain, thàinig air Iain, air a thurus do Chuimridh, dol roimh ’n choillidh seo; leis an sgìos, rinn e suidhe a leigeil analach aig taobh tobair àlluinn, ’s tuitear na shuain-chadail.
Anns a’ chears àm sin thàinig am famhair thun an tobair a dh’iarraidh uigse. Rinn an sgribheadh a bh’air a’ chrios-ghuailne Iain a bhrath; agus is e bh’ann gu’n do thog am famhair gu socrach air a mhuin e g’ a thoirt leis do’n chaisteal. A’ triall dhaibh roimh dhlùths na coille dhùisg fuaim nan duilleag e, agus bha e an cruaidh-staid gu leòir an uair a fhuair e e fhein an crògan an fhamhair. Ach cha bu dad idir e lamh ris an eagal a ghabh e an uair a ràinig iad an caisteal—bha ’n t-urlar lom-lan de chlaiginn ’s de chnaimhean sluaigh.
Thug am famhair a’s tigh do sheòmar mòr anns an robh cridheachan, a’s lamhan, a’s casan, a’s cinn, nan daoine bh’air an ùr-mharbhadh; agus thuirt e ris, le braoisg sgreamhail, gur cridheachan dhaoine dh’annlann air pheabar ’s air fhìon-géur, lòn-bìdh bu mhilse leis a gheobhadh e; agus cuideachd, gu’n robh a shannt air ròic a bhi aige air a chridhe-san. Gu’n tuilleadh seanchuis, ghlais e Iain ’s an t-sheòmar agus dh’fhalbh e dh’iarraidh famhair eile bha fuireach ’sa choillidh chiadna gu bhi comaith ris.
An uair a bha esan air falbh, ghoir gach ceàrna de’n chaisteal le sgriachail, a’s gearan, a’s glaodhaich a bha oillteil; agus an uair a thainig balbhadh air sin, chual Iain guth cianail a toirt na caismeachd seo dha fhein:—
Teich, a choigrich thréin gun dàil—
Bidh am Buamasdair mu d’ bhàs,
Bheir e leis an t-athach breun—
Beist is ascaoin’ na e fhein.
Theid do riasladh cian gu goirt—
Do chur gu bas gun iochd, gun toirt.
Fàg, a choicrich threin, an dun—
’S cobhartach thu, laoich, do’n tnuth.
Theab an sanais seo cridhe Iain a chur ás a chochull. Thug e leum thun na h-uinneige, ’s faicear an da ghòsganach ud a’ tighin an achlaisean a cheile. Bha’n uinneag dìreach os cionn geataichean a’ chaisteil. “Nise,” ars’ Iain, “cha’n eil ann domh ach bàs no beatha cia dhiubh.
Thuit gun robh dà theadhair ’san t-sheomar agus chuir Iain mialaire agus lub-ruith air ceann gach teadhrach. An uair a bha na famhairean a’ tighinn roimh na comhlaichean-iaruinn thilg Iain na teadhraichean thar an cìnn agus cheangail e iad gu gramail ris an spàr. An sin tharrainn a’s tharrainn e le ’uile neart gus an robh iad an ìmpis a bhi tachdte. An uair a chunnaic e gu’n robh iad le cheile dubh-ghorm ’san aodunn, ’s gun chaill iad an clìth, tharrainn e chlaidheamh ás an truaill, agus theirinn e air an teadhair, agus sgud e na cìnn de na famhairean: mar seo theasraig e e fhein bho’n bhas a bha iadsan ag cum-
[Vol . 4. No. 33. p. 7]
adh ris.
An sin ruraich Iain builisgean a’ Bhuamastair, agus fhuair e pacan-iuchraichean annta, agus ghabh e air ais do’n chaisteal. Cha d’fhàg e cuil no cial gun siubhal gu mean, agus fhuair ann triuir bhaintighearnan an crochadh air fhalt ’s iad an ìmbis fannachadh. Dh’innis iad dha fàth am pianaidh—mharbh na famhairean na daoine aca, agus bho’n nach itheadh iadsan am feòil ’se fannachadh am bàs a shonruicheadh dhaibh.
“A bhaintighearnan,” ars’ Iain “chuir mise ás do’n uilebheist agus do ’n daoidh a bhràthair; agus an eirig gach droch-dhìol a’s doruinn a dh’ fhuilig sìbhse, bheir mi dhuibh an caisteal seo agus gach ulaidh a th’ànn.” An sin liubhar e gu suairce dhaibh iuchraichean a’ chaisteil, agus thriall e air a thurus do Chuimridh.
Eadar. le ABRACH.
Cha ’n eil teagamh nach i co-fhlaitheachd Andorra an dùthaich a’s lugha th’ air an t-saoghal. Tha i suidhichte ann an gleann mor a tha measg mam Pyrenees, beanntan a tha eadar an Fhraing agus an Spàinn. ’Nam biodh na tha innte dh’ fearann uile air a chur ann an cumadh ceithir-chearnach, cha bhiodh e ach mu thri mile deug a dh’ fhad ’s a leud. Ach tha an dùthaich bheag so ’ga riaghladh féin, agus tha ’n riaghladair a tha thairis oirre a’ faotainn tri pùinnd Shasunnach ’sa bhliadhna (mu $15 ) mar thuarasdal air son a sheirbheis.
Tha caraid anns na Staitean a’ sgriobhadh thugainn gu bheil e dol a chur bliadhna dhe’n MHAC-TALLA a dh’ ionnsuidh sgoilear ann an te de sgoilean an Eilein Sgiathanaich, mar dhuais air son a thapachd mar sgoilear Gàilig. ’S aithne dhuinn feadhainn eile tha cur a MHAC-TALLA gu cairdean òga air son gu’n ionnsaich iad a Ghàilig a leughadh. Agus air leinn gur math an gniomh a tha iad a’ deanamh. Ma dh’fhàsas an òigridh suas agus meas aca air a Ghàilig, cha’n eagal gu’n teid i bàs.
Tha Sir Beniamin Richardson, aon de na lighichean a’s ainmeile tha’m Breatuinn, ag radh gur e àireamh bhliadhnaichean mac an duine ceud bliadhna ’sa deich, agus na’n toireadh daoine an aire dhaibh féin gu’n ruigeadh seachdnar as an deichnear dhiubh an aois mhòr sin.
Caradh Uaireadairean
Glanadh $0 .50
Mainspring .60
An da chuid 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich
Baddeck, C. B.
Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.
MacDonald Hanrahan & Co. ,
Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.
Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.
MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;
CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.
Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,
chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.
Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.
G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd
D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.
A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B
[Vol . 4. No. 33. p. 8]
Oran do na Fasain.
(Bho’n “Ard Albannach,” 1876.)
URLAR.
Tha solus aig Miss Laing
Anns na seomraichibh,
Maighdeanan ro ghrinn
Aice comhnuidh annt’,
Cnap an cul a cinn,
Cnot uime de shiod’,
Fasan ’thug i ’n tir so
’S cha bhoidheach e.
’S mor gu ’m b’ fhearr a’ chir,
’S car uimpe de stiom,
Currachd air an cinn,
’S e bu bhoidhche leam.
’S ann is coltach sibh,
Ri maighdeanan Libht’
H-uile te ri stri
Co is leomaiche:
Seacaidean dhe’n t-sioda
Mar chomhdach orr’,
Gini air a pris
Mu’n cuirear i uimp’;
Creachaidh iad an tir so
Le’n goraiche.
Comhairl’ bheirinn fhin
Air na h-oganaich,
Gun iad a bhi stri
Ris an t-seors’ ud dhiu,
’S goirt a bhios an cinn,
Mur faigh iad an ti,
B’ fhearr a bhi ’s a chill
Na bhi posda riu.
SIUBHAL.
Na maighdeanan luideach,
Le’n trusganaibh neonach,
’Se fasan gun tlachd
A tha aca ’g an comhdach.
Bidhtunicmu’n cruachain
A’s bearnaichean suas asd’,
Com eil’ as air fhuaigheal
Tha fuathasach neonach
Le’n caiseartelastic ,
A’ stroiceadh ’s a srachadh;
’S ann dh’ fheumas iadcarpet
Bhi aca fo’m brogaibh.
Ma fhliuchar an casan
Bidh cnatan gu leoir orr’,
Co’s urrainn an cumail,
’S iad uile cho proiseil?
Cha ’n ’eil stath a bhi ’g innseadh
Mar dh’ fhag iad an tir so;
Le’m fasain ro riomhach,
Gu’n d’ mhill iad a storas,
An t-aodach ’s an eais’eart
A chleachd sinn o’r n-oige,
Cha’n fhuiling iad gas dheth
Ach fasain ro neonach,
Tha’n inntinn air ghluasad
A mach thar uan cuantan,
Gu Galldachd ’s an uair,
Far am buanaich iad storas.
’S ann a sheolas iad thairis
Far robh Fionn o chionn tamuill,
A dh’ eilean na meala;
’Se fearann na h-oige,
Far an cnuasaich iad barrachd
’Sa mhaireas ri ’m beo dhaibh.
Gheibh iad uachdarain fearainn,
’Chumas suas iad ri ’m maireann,
’G am bi spreidh agus earras;
’Sud barail nan leomg.
URLAR.
Tha maighdeanan ’s an tir so
Tha morchuiseach,
Thadeserta dhith
Air gu leoir aca,
’S rud anns am bi brigh
Bhios aca le ti;
Cha’n fheum fhear gun ni
A bhi ’n toir orra.
Cha dean biadh na tir’
Nis dhaibh dad de bhrigh;
Caillidh iad an cli
Ma bhios eorn’ aca.
Cha’n eirich iad trath,
Cha tig e ri ’n cail;
Fuireach anns a bhlaths
Sud a chordadh riuth’.
’S mor an t-aobhar thruais
Mar tha cuid de’n t-sluagh
’Nis air cinntinn suas
Ann a’ strodhalachd.
Fasain ’bha ’s an Fhraing
Air tighinn a nall,
Bidhsoireeanns an am
Air gach comhdhail ac’.
Cha dean brochan meig
Feum an aite ti,
’S mor an t-aobhar spid
A the dh’ olas e.
B’ fhearr dhaibh brochan cail
’Ghabhail ’s a’ mhios Mhairt,
’Se bheireadh dhaibh slaint’
Fad am beo-laithean;
Dh’ fhagadh fallain fuasgailteach
Ogail iad;
Fulangach air fuachd,
Muigh an am na buan’,
Ged bhiodh sneachda suas
Mu na dornaibh ac.’
Sin agad a’ bhuaidh
A bha air an t-sluagh
O’n a chuin iad suas,
Cha robh prois annta.
AN CRUNLUATH.
Clainn-nighean anns an fhearann so
’S b’ e ’n t-amadan gun eolas,
A theannadh riu ri leannanachd.
No mhealladh gin de’n t-seorsa.
Tha’n inntinnean cho farralach
’S nach urrainn sibh ’g an anacladh,
Bidh fuaim ’n an drium gun charachadh
A gearain air an comhdach.
Cha’n eirich iad ach ain-deonach
Mur cuirear ti an tarruinn dhaibh,
A thogas fuachd na maidne dhiubh
Mu’n ceangail iad an cota,
Gu’n cum iad cnamhan-tealaich riut
Ag innseadh mar ’tha ’n aim-beartas,
’S a mheud ’s a th’ orra dh’ anshocair
Le ghainnead ’s a tha ’n storas.
Ged leanainn air an ealainn dhaibh,
Fhad ’s bhithinn air an talamh so,
Cha’n innsinn trian de’n aimbeartas
Tha’n ceangal ris a phor ud!
DOMHNULL MAC RUARIDH.
Reicidh D. J. Domhnullach, na th’ air fhàgail de’n bhathar thioram, ’s de na soithichean, cho saor ’sa ghabhas deanamh. Taghail aige.
NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.
C . H. HARRINGTON & CO.
Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.
Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad ile math ’s na prisean ceart.
Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.
Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean .
C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harington.
SIDNI, C. B.
SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE
| title | Issue 33 |
| internal date | 1896.0 |
| display date | 1896 |
| publication date | 1896 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla IV No. 33. %p |
| parent text | Volume 4 |