[Vol . 4. No. 37. p. 1]
MAC-TALLA.
“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”
VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, AM MART 21, 1896. No. 37.
Litir a Priceville,
FHIR-DEASACAIDH, —Bha fannad mor agam ri “Iain” ’nuair a leubh mi a litir an la roimhe. Carson a thuirt mi gu robh farmad agam ris? A chionn e bhi bruidhinn air iad a bhi treabhadh gu trang an sin air ceud mhios an earraich, ’nuair bha sinne an so ’g ar feannadh le fuachd, sneachda gu ’r cluasan, agus inneal innse na side cho iseal 30° fo Zero. ’Nam biodh “Iain” còir againn ann am Priceville a cheud sheachdain dhe ’n Mhàrt, cha bhiodh e gearan cho mòr air a bhlàths. Feumaidh nach cual iad iomradh air zero air a gheamhradh so an Alba. Mar a bha ’n seann duine a chuala mi ’g radh, “m’ eudal mo dhùthaich; cha robh zero idir innte.” Bha fuachd snabarrach mor againn an so bho ’n thainig Februaraidh a stigh, agus tha daoine gabhail fadail nach eil am blàths a tighinn, ach an ti a dh’ fheitheas gu foighidneach gheobh e furtachd. Tha bradh cruidh fuasach gann. Tha mòran ’gam biathadh le gràn, agus cha mhair na h-aca gle fhada. Thainig isleachadh beag air an t-sneachda o chionn seachdain, ach tha gu leòr agus r’a sheachnadh againn dheth fhathast.
Bha mi gle thoilichte fhaicinn anns a MHAC-TALLA cho lionmhor ’sa bha Clann-Domhnuill ann an Siorramachd Cheap Breatunn. Tha roinn mhor dhiubh anns an aite so mar an ceudna. Ach tha mi duilich gu feum mi innse air an turus so gu’n deach an aireamh aon na bu lugha na bha e. Air a cheathramh latha fichead de Februaraidh, chaochail Seumas Domhnullach (mac Dhomhnuill Ruaidh) aig aois ceithir fichead bliadhna ’sa còig. Rugadh e ’san Eilean Mhuileach ’sa bhliadhna 1811. Thainig e do Chanada ’s a bhliadhna 1851, agus shuidhich e an ath bhliadhna an Gleann-eilg, far an robh e air an aon àite gu àm a bhàis. B’ fhior Ghàidheal a bh’ann; ’s e nach cluinneadh duine cur sios air a Ghàilig gun a chronachadh. Bha e faotainn a Mhic-Talla fhad ’sa b’ urrainn da feum a dheanamh dheth. Bha e na éildear ’san Eaglais Chléireach còrr us deich bliadhna fichead. Bha taobh mor aige ri Eaglais na h-Alba, ged chaidh an t-aonadh a dheanamh an so o chionn ochd bliadhna deug. Cha robh duine cloinne aige. Dh’ fhag e a bhean ’na h-aonar. Cha bhi ’n ùine fada gus an lean i e. Cha mhor a tha ri fhaotainn a nise de na seann daoine. Tha iad, cha mhòr uile, air a dhol dhachaidh. Chaochail gille òg leis a chaitheamh o chionn ghoirid, mac do Eoghain Mac-a- Phearsain, a thainig a nios a Gleann-Garaidh o chionn fichead bliadhna. Chaidh a thiodhlacadh Dior-daoin s’a chaidh.
Bha coinneamh mhor am baile Durham Di-sathairne s’a chaidh. Bha daoine mora as a phàrlamaid ann a liubhairt òraidean ’sa cur an céill am beachdan féin air cùisean-riaghlaidh Chanada. Bha ’n Gàidheal mor Dunnacha C. Friseal, agus feadhainn eile ann as leth Dr. Landerkin, a tha ’na fhear-pàrlamaid air son taobh deas siorramachd Ghrey. Tha triùir a ruith air son na siorramachd so, Dr. Landerkin, Liberal, Dr. Jamieson, Conservative ,agus Uilleam Allan, Patron .Tha Landerkin a stigh o chionn tri bliadhna fichead, agus ’se mo dhochas fhein gu ’m bi e stigh còig bliadhna eile, oir is seirbhiseach dìleas e.
IAIN MAC ’ILLEASBUIG.
Priceville, Mart 7, ’96.
Bha cath mor anns a’ pharlamaid mu ’nRemedial Billair an t-seachdain so. Bha an tigh na shuidhe bho fheasgar Di-ciaduin gu maduinn Di-haoine, ’s na fir a gabhail dha chéile cruaidh ’sa b’ urrainn daibh. Mu leth-uair an déigh sia ’sa mhaduinn Di-haoine chaidh an tigh a roinn, agus fhuaireadh gu robh iadsan a bha ’g aontachadh leis an Riaghladh anns a chùis ochd duine deug na bu treasa na iadsan a bha ’nan aghaidh.
Tha Riaghladh Bhreatuinn a cur rompa feachd a chur do’n t-Soudan an aghaidh nan Arabaeh. Tha na h-Eadailtich o chionn treis a dh’ ùine a’ gabhail seilbh air roinn mhòr de’n dùthaich sin, a tha deas air an Eipheit, ach air an earrach so dh’ éirich na h-Arabaich ’nan aghaidh agus chuir iad an ruaig orra ann am blàr no dha. Tha Morair Salisbury uime sin a dol a chur feachd an aghaidh nan Arabach, air eagal ma gheobh iad an làmh an uachdar air na h-Eadailtich gu ’n tòisich iad ri busteadh a stigh air criochan na h-Eipheit. Ach tha mòran anns an Roinn Eòrpa agus gu h-àraid anns an Fhraing, a tha dhe ’n bharail gu bheil barrachd us sin aig Salisbury ’san amharc. Tha fearann aig an Fhraing anns an dùthaich sin cuide ri càch, agus ’se tha iad so ag radh gu bheil eagal air Salisbury gu bheil i dol a dheanamh greim air tuilleadh, agus gu bheil e uime sin, a’ cur shaighdearan dh’ an dùthaich a chumas na Frangaich cha math ris na h-Arabaich air an criochan féin. Co dhiu tha bharail sin ceart no nach eil, tha gu leòr ann aig a bheil i, agus a tha faicinn anns an ni so an t-sradag ma dh’ fhaoidte a lasas an cogadh mor air son am bheil an Roinn-Eòrpa air fad ag ullachadh o chionn iomadh bliadhna.
’S ann gle ainneamh anns na bliadhnaichean so a chuireas duine gnothnichean air dòigh mu thòrradh féin mu’n coachail e, mar a rinn fear Seumas Kenyon a chaochail ann a’ Halifax ’sa ’mhaduinn Di-màirt s’a chaidh. Bha tinneas amhaich air a bha fhios aige ’bheireadh a bhàs an ceann ùine ghoirid, agus Di-luain chuir e fios air fear-adhlacaidh, ris air d’rinn e còrdadh a thaobh a thiodhlacaidh. Chaidh air tiodhlacadh a dheanamh direach a aéia a chòrdaidh sin.
[Vol . 4. No. 37. p. 2]
COMHRADH.
EADAR MURCHADH BAN AGUS COINNEACH CIOBAIR.
M. —Am bheil thu an sin, Isiobail, c’àit am bheil do mhàthair? Tha dùil agam gu bheil sibh gu leir bodhar. Tha neach-eigin a’ bualadh aig an dorus, —grad-fhosglaibh e, oir cha’n eil mo bhrògan ormsa. Thugadh an dealan bhàrr an dorais, agus ann am priobadh na sùla, sheas duine mòr, sgairteal am meadhon an ùrlair, ach cha ’n fhacas air ball cò b’e, do bhrìgh nach do lasadh an lochran. Ach ann am mionaid, chualas guth aithnichte ag ràdh,—
C. —Am bheil sibh uile slàn, fallain, ’s an fhàrdaich so?
M. —Fear a’ Ghoirtein-Fhraoich! Am bheil mo shùilean ’g am mhealladh, —am bheil iad ag innseadh na firinn? An tu a th’ ann d’a rireadh, a charaid mo ghràidh? Fair do làimh; —fair do dhà làimh, an creid thu mi an uair a deiream gu’m bheil mi na ’s toilichte d’ fhaicinn an sin na fichead Frangach? Ochan! Is tu a tha bog, fliuch, sgìth, acrach, ach tha leigheas ann air na nithibh sin. Thig an nuas, a bhean-an-taighe, agus faic ciod a tha ad chomas a dheanamh ri d’ charaid, oir tha feum mòr aige air deagh ghiullachd aig a’ cheart uair so; oir is taitneach an sean-fhocal a deir, “ruigidh ro ghiullachd air an ro ghalair,” agus is maith gun ruig. Ach O! mo dhi-chuimhne! ciamar a dh’fhàg thu mo bhan-ghoistidh rùnach, —Seònaid?
C. —Cha’n fhaca mi bho cheann dheich la i, ach an uair a dh’fhalbh mi o’n taigh, bha i féin agus an òigridh gu gléusta.
M. —O cheann dheich la! Mo chreach, ciod a dh’éirich dhuit, agus c’àit an robh thu, a Choinnich? Ach is luaithe deoch na sgéul, —a bhean-an-taighe, am bheil thu a’ foighneachd am bheil beul air do charaid ionmhuinn. Thoir a nuas am botull dubh ’s an t-slige chreachainn, agus cuir car eallamh dhiot.
C. —Cha ’n eil aobhar sam bith air a bhi mar sin a’ cur an taighe bun os ceann, bithidh mi trath na’s leoir, oir cha’n eil aon chuid fuachd no acras orm, gu dearbh cha ’n eil.
M. —So, so, dlùthaich ris a’ ghealbhonn oir is minig a chunnaig sinn ni ’s brisge, sgairteil e. Thig an so leis a’ bhalg-sheid, Isiobail, —suidh a stigh a’ Choinnich gus am faigh bean-an-tighe atharrachadh eudaich, agus cas-bheart dhuit, agus gach goireas eile a chumas a fuachd a mach.
C—Cha ruig bean-an-tighe leas trioblaid a chur oirre fein, oir tha mi o bhàrr gu bonn co tioram ri arcan ach mo chasan a mhàin, agus cha ’n eagal daibh car tacain, —ach ciod an ùrachd a gheibhear agad, a Mhurachaidh, agus cia mar tha cùisean a’ dol air an aghaidh anns na cearnaibh so?
M. —Ma ta, a Choinnich, (dlùthaich ris an teine) cha ’n eil naigheachdan idir ’s na criochaibh so, ach gu’m bheil Fear Bhaile-Chreagain ’na sgealbaibh, mar a chuall thu, a’ reir coltais a cheana, agus bheir e creach agus sgrios air moran eile. Bhris e ann an da mhile dheug, agus tha e air aithris gur e leth-chrun as a’ phùnnd Shasunnach tha e a’ tairgseadh.
C. —Tha mi an dochas a Mhurachaidh, nach eil gnothuch agad ris, agus nach tig e chum calldachd sam bith dhuitsa, no do d’ theaghlach.
M. —Tha aobhar taingeileachd agam nach eil aon sgillinn ruadh agam air no aige san orm. Na ’n tachradh so aig an àm so an uiridh, bhiodh mo chall mor, oir tha cuimhn’ agad gun do reic mi na muilt ris, còrr is tri cheud dhiubh, ach gu fortanach, dh’ ioc e gach peighinn d’ an luach dhomh, agus ’s an àm, cha robh mi ’g a iarraidh, agus cha robh dùil agam ris.
C. —Tha mi anabarrach toilichte da rireadh, ach cha b’ urrainn gnothuichean Fhir-Bhaile-Chreagain idir seasamh a thaobh na doigh air an robh e’ dol air aghaidh. Cha robh là nach robh cuideachd agus gleadhraich maille ris, —eich agus carabaid, —agus coigrich a’ dol agus a’ tighinn, an tigh aige an còmhnuidh làn, —an teaghlach aige gach là, gu sgiamhach air an éideadh, —agus cosguis do ghnàth an lorg ’n an nithe sin, nach b’ urrainn Baile-Chreagain a chumail suas, ged a bhiodh e tri uairean saor aige, gu’n ghuth air màl tròm gach bliadhna.
M. —Tha thu ceart, a Choinnich, agus ’s ann an diugh tha taing Bhaile-Chreagain aige ’n a dhòrn, agus faiceadh e ciod a ni a chòisridh a bha ’g a thaoghal air a shon a nis, an uair a tha a cheann fo’n uisge. Ni iad gàire fanoid ris, agus their iad nach robh ann ach amadan bochd air son a shaoithreach, agus an diugh cha’n aithnich iad an duine truagh air an rathad mhor.
C. —Is cianail r’a smuaineachadh, a Mhurachaidh, mar a ta an saoghal a’ dol bun os ceann. Is tearc duine r’a fhaotainn an diugh anns am feudar dochas a chur. Ri linn nan seanar againn, bha dilseachd, onoir, agus treibh-dhireas, gu coitchionn am measg an t-sluaigh, agus ged a bha iad aineolach ann an seadh, agus ged bha tuasaidean, cogaidhnean, agus còmhstrith am measg nam fineachan, gidheadh bha ionracas, tairiseachd, agus onoir ’n am measg nach fhaicear an diugh dh’ aindeoin gach eòlais a ta ’g a chraobh-sgaoileadh, agus gach strith a ta ’g a deanamh am measg eaglaisean, mhinisteirean, agus luchd-teagaisg dheth gach gnè. Mar is mò a ta eòlas air a chraobh-sgaoileadh tha, gu’n teagamh, neo-dhilseachd a’ dol am farsuingeachd. Cha robh feum o shean air onoir is ionracas a bhi air an co-dhaingneachadh air dubh ’s air geal, mar a ta ’chuis an diugh, oir bha iad, an uair sin, air an sgriobhadh air a’ chridhe, ach a nis cha ghléidh cuibhrichean agug cùmhnantan an luchd-lagha muinntir air an t-slighe cheart, oir a dh’ aindeoin nan nithe sin, leumaidh a’ bheist a’s mò air muin na béist a’s lugha, agus tha gach ni ceart agus cogaiseach na’s leòir, ma theid aige air a chasan a thoirt as. Ochan! a charaid, “is cliuitiche an onoir na’n t-òr,” ach an diugh is measaile gu mòr an t-òr no gach subhailc, ceartas, tréibhdhireas, agus onoir ’s an t-saoghal air fad.
M. —Is maith a thubhairt thu, a Choinnich, oir is minic a chuala sinn an sean-fhocal a deir, “Nach fhuiling an onoir clùd,” agus is ro cheart e, oir far am bheil fìor onoir, cha’n iarr i bhi air a cluthachadh, agus air a còmhdachadh le sgàilibh suarach o’n taobh a mach, oir seasaidh i gu daingean ’n a h-òirdheirceas fein. Ach an déigh a’ chòmhraidh so, a dhùisgeadh le fàilneachadh tàmailteach Fhir Bhaile-Chreagain, innis domh, a Choinnich, d’ ùrsgeul fein, agus ciod a’s aobhar do’n toilinntinn a thug thu dhuinn an nochd le d’ làthaireachd an so, oir tha e cìnnteach nach d’ ràinig thu sinn air anmoch Disathurna, an déigh a bhi deich làithean o d’ dhachaidh fein, gu’n aobhar ro àraidh a bhi air a shon.
C. —Tha sin gle chinnteach, a charaid ionmhuinn, ach tha mo sgéul goirid, oir tha mi air an t-slighe dhachaidh á baile mòr Dhunédin, agus cha bheag an naigheachd
[Vol . 4. No. 37. p. 3]
sin.
M. —Baile Dhunédin! far nach robh thu riamh roimhe, agus dh’ ionnsuidh nach deachaidh tu gun aobhar ro chudthromach. Ciod a thug an car sin thu, a Choinnich? An robh thu an lorg Shir Séumas, mar a bha thu an uair a thug e fein agus thu fein Eirinn oirbh a’ bhliadhna roimhe, agus an uair a chunnaic thu iomadh neach agus ni a chuir iongantas nach bu bheag ort?
C. —Ma ta, a Mhurachaidh, cha robh Sir Seumas maille rium, ach is esan bu choireach air mise a bhi ann. An cual thu idir gu’m bheil e fein agus an Sasunnach sin a cheannaich oighreachd Choire-na-coille aig lagh mu chriochaibh nan oighreachd aca? Tha guiseid bheag de fhearainn creagach ’n a laidhe eadar Creag-Ghorrain agus Stachd-na-Iularach nach fhiach sgillinn-Shasunnach mhàil ’s a’ bhliadhna eadar dithis bhràthair, agus tha Sir Seumas a’ deanamh mach gur leis-san e, agus tha uachdaran Choire-na-coille ceart co dian a’ deanamh mach gu ’m buin e dhàsan. Mar sin, chuir na fir a mach air a chéile agus o chùirt gu cùirt air beulaobh an t-siorraim, thogadh a’ chùis ma dheireadh gu Dunedin. Shumanadh cha’n e mhàin mise; ach mar an ceudna sia duine deug eile dh’ ionnsuidh a’ bhaile mhòir sin a thogail fianuis mu’n chùis, agus tha’n gnothuch fathast co sgaoilte ’s a bha e riamh. Cha d’ thugadh breith no binn a mach gus an ruigeadh luchd-tomhais à Dunèdin dh’ ionnsuidh an àite chum na criochan fhaicinn, agus am barail fein a thoirt orra, Cosdaidh an crioman suarach sin na miltean air gach taobh. Is taitneach an gnothuch e air son an luchd-lagha, agus ma theid acasan air, cha leig iad gu h-ealamh as an liontaibh e. Ach ’s e sin a dh’ iocas na h-uachdarain àrdanach sin air son an uaill agus am morachd-inntinn. Eadar sinn fein, tha eagal orm gu’n creach e Sir Séumas bochd, ach air son an t-Sasunnaich, tha mi comadh co dhiù, do bhrigh gur e a thòisich air a ghnothuch.
M. —Chual mi gu’n robh aimhreit eatorra, ach cha robh dùil agam gu’n ruigeadh e an aìrde sin. Ach cò a thugadh maille riut do’n bhaile mhòr?
C. —Cò, ach na daoine a’s sine ’s an àite, —cuid dhiubh thairis air ceithir fichead, mar a ta seann Domhnull Mac Uilleim Mhic Alasdair, Murachadh Mòr Mac Ghilleaspuig Mhic Shéumais, Alasdair Mac Aonghais Mhic Dhòmhnuill Mhic Mhurachaidh, agus na h-uiread eile. Thugadh air cùirn iad gus d’ ràinig iad Loch-nan-ealadh, agus an sin, fhuair iad air toitich gu Glascho, agus á sin, air an rathad-iaruinn do Dhùnedin; agus Ochan! b’e ’n t-each-iaruinn an t-ioghnadh do na bodaich bhochda. Cha bhiodh iad sgìth ag amharc air, agus ag eisdeachd ris a sitrich agus a’ seideadh! Thàinig mise dhachaidh rathad Pheairt, Dhùn-chaillin, agus Bhaile-chloichridh, agus á sin air an rathad-iaruinn Ghaidhealach gu Inbherneis, agus á sin gu so. Dh’ fhan mi tri làithean ann an Laganràit, agus air an t-Sàbaid a dh’ fhalbh chual mi searmoin ro dhrùighteach, bhlasda o’n Urramach Seumas Friseil ’s an eaglais-sgireachd, far an deachaidh mi maille ri nighean bràthair m’ athar air an robh mi ag amharc, air di a bhi pùsda ’s an àite sin.
M.— ’S eadh, ceamar a chòrd Dunedin riut, a Choinnich, agus ciod a chunnaic thu ann?
C. —Am baile a’s maisiche air an do thilg mi sùil riamh; ach mo leòn, bha mì là an déigh là air mo dhruideadh suas ann an Tigh-na-cùirte, agus cha’n fhac mi idir uiread dhe’n bhaile ’s bu mhaith leam.
M. —An deachaidh do cheasnachadh gu cruaidh, a Choinnich, agus ciamar a chaidh agad air a’ Bheurla?
C. —A Bheurla! Beurla na dunaich, dh’ fhéuch iad ris gach innleachd chum mo cheasnachadh ’s a chanain leibidich sin, ach thug mi an aire orra. Thachair gu’n cual iad mi a’ labhairt lide air chor-eigin di, agus ghlaodh bodach mòr, dearg a bha ’n a shuidhe gu h-àrd rium, agus thubhairt e“Come on, now, Kenneth, come on, you have very good English. ”agus ghrad-fhreagair mise, agus thubhairt mi“No, no, not a vord English, my lord”—agus air ball rinn a’ chuirt uile glag mor gàire rium; ach comadh co dhiubh, cha striochdainn-sa, no mac màthar as an àite gu bhi air ar ceasnachadh ’s a Bheurla: uime sin, ghairmeadh a stigh duin’ -uasal cosmhuil ri mìnistear a bha ’g eadar-theangachadh gach freagraidh a bheireamaid seachad, agus rinn e ghnothuch fein glé fhirinneach gu’n teagamh.
M. —Direach glan, a Choinnich, ach ciamar bha fios agadsa co dhiùbh a dh’ eadar-theangaich e gu ceart no gu dochaireach, agus gun lide Beurla na’m b’ fhior thu fein, ’n ad cheann?
C. Duin do bheul, a Mhurachaidh, ciod ged a dheanainn mabalaich a labhairt ’s a’ Bhéurla riutsa, an saoil thu gu’m biodh a dhànadas agam mo ghob fhosgladh an sud? Ochan! cha deanainn idir e.
M. —Ciod, ma ta, a chunnaic thu a’ dol air aghaidh mu’n cuairt duit ’s a’ chùirt, oir bha gach ni eu-cosmhuil ri cùirt an t-siorraim aig a’ bhaile?
C. —Eu-cosmhuil; Bu mhior-bhuileach an sealladh na breitheamhna fein! Bha triùir bhodach ’n an suidhe gu h-àrd an sud, le cleocaibh dearga, le guailleachain gheala, agus le gruagan caiseanach, glasa air an cinn, ceart co greannach ris na cearcaibh Frangach. Bha iad sin a’ gabhail a’ ghothuich gle shocaireach. Ach gu h-iosal air am beulaobh bha fir ealanta le cleòcaibh dubha, agus le gruagaibh dhe ’n aon ghnè riu-san a dh’ ainmich mi, a’ tagradh gu cruaidh, agus an impis aon a cheile a bhualaidh, ach cha d’ rinn iad e. Mar sin, bha iad a’ deasboireachd, ’s a’ sabaid le’n teangannaibh o mhoch gu dubh. Ach, a Mhurachaidh, thachair ni ro iongantach orm ann an àit’ eile dhe’n tigh. Goirid o sheomair na cùirte, bha talla mòr, ard, fad, farsuing, làn dhorsan agus dhealbh, agus iomhaighean dhaoine urramach snaighte as a’ chloich chruaidh, an sud ’s an so. Bha na ficheadan a’ siubhal air an ais, agus air an aghaidh, —luchd-lagha le’m piorbhuicibh bachlagach ann an gairdeanaibh a’ chéile, a’ cas-labhairt, agus a gleadhraich ’n an gluasad o cheann gu ceann dhe’n talla. Cha chluinnteadh ach fuaim agus srann-chronan mar sgeap-sheillein ceithir-thimchioll gu leòir chum claisneachd neach a mhilleadh. Ach co a sheas romham fein ach òg uasal ceanalta, agus air da a làmh a chur air mo ghualainn, thubhairt e, —Cia mar a tha thu, a Choinnich, agus ciod i do naigheachd as a’ Ghoirtean-Fhraoich? Spleuch mi ’s an aghaidh air le h-iongantas an toiseach, ach air ball thubhaiat mi, A dhuin’ -uasail cheanalta, tha barrachd eolais agad orm, agus cha’n fhios domh idir cò a tha ’labhairt rium. Cha’n eil sin gu cron sam bith, a Choinnich, is caraid e, caraid nan Gaidheal gu sònraichte, agus caraid na Gaelic mar an ceudna. Is glan a thug thu d’ fhianuis an diugh, a Choinnich, tha deagh Ghàelic agad,
[Vol . 4. No. 37. p. 4]
MAC-TALLA.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25
Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.
SIDNI, AM MART 21, 1896.
Cha ’n eil na Turcaich uile gu léir nam murtairean ’s nan daoine fuilteach an-iochdmhor. Ann an Armenia o chionn ghoirid dh’ fhuiling moran dhiubh am bàs a dion nan Criosduidhean o na saighdearan, agus chuir moran dhiubh am beatha ann an cunnart. ’S olc an duthaich anns nach faighear daoine treuna, cearta, aig am bheil cogais, agus aig am bi truas riuthasan a tha fulang gu h-eucorach.
Mu’n d’ fhuair Breatuinn còir air na h-Innsean, thatar a’ deanamh a mach gu robh muillean corp ’sa bhliadhna air a ghiulan do’n chuan leis an amhuinn Ganges. Bha ’n amhuinn mhor sin air a meas naomha leis na Hinduaich; bi ’m barail nach b’ urrainn do neach bas a b’ fhearr fhaotainn na bhi air a bhathadh innte, agus bha gach Hinduach cràbhach, aig an robh an comas, air a ghiùlan gu ’bruachan na shean aois, air son bàs fhaotainn na h-uisgeachan.
DUIN’ OG.— “Is teaghlach buan a bh’ aig ’ur n-athair,” arsa duin-uasal ri bean bhochd a bha thairis air ceithir fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois, agus a thuirt ris gu robh bràthair agus piuthar dhith beò a bha àireamh bhliadhnaichean na bu shine na i. “ ’Se,” ars ise, “teaghlach gle bhuan a bh’ annainn. Bha ochdnar dhinn ann air fad, agus cha do chaochail gin gle òg ach Seumas.” “Agus dé ’n aois a ràinig esan?” ars an duin’ -uasal. “Cha robh Seumas,” ars a bhean, “ach tri fichead ’sa deich ’n uair a chaochail e.”
ANN AN COREA. —Ann an Séouil, ceanna-bhaile Chorea, feumaidh gach firioanach an tigh a thoirt air aig dol fodha na gréine. Cho luath ’sa theid a ghrian fodha, tha clag mor air a bhualadh, agus duine sam bith a gheobhar air an t-sraid an deigh sin, theid a sgiùrsadh air son bristeadh air an lagh; ach faodaidh na boirionnaich a dhol a mach ’sa stigh mar a thogras iad, agus bidh iad a deanamh sin. Cha’n eil sloinneadh aig boirionnach gus an deigh dhi pòsadh, agus ma ni i dad sam bith as an rathad an deigh sin, ’se a fear-pòsda theid a pheanaisteachadh.
Tha h-uile greim bidh a tha Sultan na Tuirce ag ithe air a dheasachadh le aon duine, agus a luchd-cuideachaidh, agus cha ’n fhaod duine sam bith eile lamh a chur air. Tha ’m biadh air a bhruich ann an soithichean airgeid, agus ’n uair a bhios e bruich, tha an soitheach air a sheulachadh. Tha ’n seula air a bhristeadh le aon de dh’ àrd-uaislean an t-Sultain ’na làthair féin, agus tha aige ri làn spàine itheadh as gach soitheach a thig dh’ ionnsuidh a bhùird. Tha so uile air a dheanamh air eagal gu’n toirear ionnsuidh air an t-Sultain a phuinnseanachadh.
ANNS AN OLLAINT, —Air la-na-Sàbaid, tha chuid a’s mò dhe ’n t-sluagh a cosg bhrogan leathrach, ach air an t-seachdain, ’s iad na brogan fiodha a’s fhearr a fhreagras orra. Tha na Dùitsich cliùiteach air son an glainead. Tha iad o mhoch gu dubh, a sguabadh ’sa sgùradh ’sa glanadh. Ach air Di-Sathairne tha latha mor glanaidh aca. Tha gach seomar agus cuil a’s tigh air a sgùradh, agus gainmheach ghlan air a crathadh air an ùrlar; tha na h-uinneagan, na dorsan, agus gach ni fo dhruim an taighe, na gillean beaga ’s na h-igheanan còmhla ris gach ni eile, air an nighe gu math. Tha uisge air a dhortadh air na starsaichean ’s air na cabhsairean mu choinneamh an taighe. Tha na claisean-uisge a cur thar am bruachan. Saoilidh duine le sealltuinn troimh ’n bhaile gu bheil e air sgur a shileadh an deigh uisge trom a bhi ann. Ma theid thu mach air cùl nan taighean, chi thu gu bheil na taighean bainne ’s na bàthaichean air an glanadh cuideachd. Tha mnathan ’us nigheanan òga ag obair gu trang a’ sgùradh ’sa nighe gach poit us coire, gach measair us cuach a tha ri fhaotainn. ’N an rachadh duine mach le brògan leathrach air latha dhe ’n t-seòrs’ ud, bhiodh a chasan bog fliuch an ùine gle ghoirid, agus thigeadh e gu bhi dhe ’n bharail gur iad na brògan fiodha, ged is trom, luideach iad, an caiseart a’s fhearr a chosg ann an dùthaich anns am bheil an sluagh a’ cur seachad roinn mhor de ’m beatha a’ nighe ’s a sgùradh.
F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC:
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.
Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.
Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.
Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.
Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.
So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.
D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.
Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B
[Vol . 4. No. 37. p. 5]
NAIDHEACHDAN.
Dh’ fhalbh ceud gu leth teaghlach á Ontario dh’ an Iar-Thuath Di-màirt s’a chaidh. Tha iad a’ dol a thogail fearainn anns an dùthaich ùr.
Tha ospadal ùr ri bhi air a chur suas ann am New Glasgow. Tha e dol chosg mu chòig mile fichead dolair, agus bi’dh e air ainmeachadh air Morair Obaraiddhean.
Chaidh duine do’n ainm Holder a mhuinntir Montreal fhaotainn ciontach an la roimhe air son losgadh air fear eile gus a mharbhadh, agus fhuair e ceithir bliadhn’ deug dhe’n tigh-obrach.
Chaidh soitheach Breatunnach a smùideadh as a cheile air cladach an iar Africa, agus chaidh còig duine fichead dhe na bha air bòrd a mharbhadh. Bha da thunna dheug de dh’ fhùdar air bòrd agus chaidh e ’na theine.
Ann an Charlottetown, tha ochd duine deug anns a phriosan air son a bhi reic deoch-làidir gu mi-laghail. Cha’n eil còir aig duine air a reic anns a’ bhaile, agus tha ’n riaghladh sùidhichte air iadsan a reiceas i, a pheanaisteachadh.
Fhuaireadh corp duine air drochaid a tha air fear de na rathaidean-iaruinn ann an Ontario ’sa mhaduinn an la roimhe. Cha’n eil teagamh nach b’e na carbadan a mharbh e. Bha e mu thrì fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois: cha d’ fhuaireadh a mach fhathast ciod a b’ ainm dha.
Tha Sasunnach do’n ainm Caiptean Wiggins e’ dol a dh’ uidheamachadh sgioba air son a dhol a dh’ iarraidh Nansen. Bha ceann a tuath an t-saoghail air chall air daoine riamh roimhe so. Tha e nise ’san ainm gu’n d’ fhuair Nansen e, ach ma fhuair tha e coltach gu bheil iad air chall le chéile.
Tha an latha a nise na’s fhaide na ’n oidhche. Thainig a ghrian seachad air a chaich an dé; dh’ éirich i aig seachd mionaidean an deigh a sia ’sa mhaduinn, agus chaidh i fodha aig ochd mionaidean an deigh a sia feasgar. Bha an latha mar sin da mhionaid na b’ fhaide na ’n oìdhche.
Fhuaireadh boirionnach marbh ’na leabaidh ann an Avonport, N. S., ’sa mhaduinn an la roimhe. Bha i air torradh a màthar an latha roimhe sin, agus ’nuair a chaidh i a chadal, bha i ’na slàint àbhaistich. Chaidil piuthar dhi còmhla rithe, agus cha d’ fhuair i mach gu’n do chaochail i gus ’n do dhùisg i ’sa mhaduinn.
Chaochail an t-Urr. Iain Dunhnullach, ann an Ceann-Loch, an Leodhas, air a cheathramh latha deug dhe’n mhios a chaidh seachad. Bha e àireamh bhliadhnaichean ’na mhinisteir ann an sgireachd Dhundee, an Eilean a’ Phrionnsa, agus an deigh sin ann an Cow Bay, ’s an eilean so. Dh’ fhàg e an co-thional sin ’sa bhliadhna 1884, agus bha e air a shuidheachadh aig Ceann-Loch air an ath bhliadhna, far an robh e gu àm a bhàis. Tha moran anns an eilean so, agus an Eilean a’ Phrionnsa a bha gle eòlach, agus bidh iad duilich sgeul a bhàis fhaotainn.
Ghoid duin’ òg do’n ainm Granville Roger ann am Boston, àireamh de dhaoimanan luachmhor air bràthair-athar dha, agus theìch e gu Halifax. Rugadh air anns a bhaile sin agus thugadh air ais dhachaidh e far ’n do sheas e cùirt Di-luain ’sa chaidh. Dh’ aidich e a chionta; bha a bhinn ri bhi air a toirt a mach air an dé.
Tha sinn an comain na feadhnach a chuir a stigh pàigheadh a phaipeir air an t-seachdain so, agus tha sinn an dòchas gu bheil moran eile a tighinn air an sàiltibh. Tha àireamhan de’n Choisir-Chiùil againn fhathast, a feitheamh orra-san a choisneas iad. Ma choisinn duine sam bith iad nach d’ fhuair iad fhathast cuireadh e fios ugainn.
Tha ceannairc air bristeadh a mach ann an “Armailt na Slàinte” anns na Stáitean. Bha roimhe so mac do Sheanalair Booth, Ballington Booth, ’na cheannard air an Armailt anns na Stàitean; ach o chionn ghoirid dhiùlt e bhi umhail do òrduighean ’athar, agus chaidh a chur as ’àite. Tha e dol a chur air chois Armailt ùr dha féin, do’ n tug e ’n t-ainm “Armailt Dhé.”
Thainig duin’ òg a mhuinntir Chuibeic ri bheatha ann am Piermont, N. H., ’sa mhaduinn Di-ciaduinn. Bha e air a bhualadh le tinneas ’se ag obair anns a bhaile sin, tinneas a chuir as a’ rian e. Chaidh an té a bha toirt aire dha a mach a dh’ iarraidh deoch dha, agus ’nuair a bha i air falbh, chuir e crioch air fhéin le peilear. Cha robh e ach bliadhn’ air fhichead a dh’ aois.
Tha moran de bhailtean anns na Stàitean an deigh riaghailt a dheanamh, a toirmeasg do chlann a tha fo aois chòig bliadhn’ deug a bhi mach air na sràidean an deigh ochd no naodh uairean ’san oidhche. Tha moran an aghaidh na riaghailt sin, ach cha’n eil teagamh nach bi i feumail ann a bhi cumail na cloinne o bhi ’g ionnsachadh gach olc a chi ’sa chluinneas iad air sràidean nam bailtean mòra.
Mharbh Seumas Gillios, aig Acarsaid Chloinn Fhionghain, nathair mhor dhubh a sheachdain gus an de. Bha i ’ga grianadh fhéin ri taobh fuarain dh’ ionnsaidh an deachaidh Mr. Gillios a thoirt deoch dha each. ’S ann glé ainneamh a nochdas na nathraichean iad féin cho trath so ’san earrach, agus tha na h-Innseanaich ag radh gur a fior chomharradh e gu bheil samhradh tràth gu bhi ann.
Tha trioblaid aig naJoggins Minesa rithist. Tha àireamh mhor de na mèinneadairean gun obair o chionn treis a dh’ ùine, agus ’sa mhaduinn an la roimhe ’nuair a bha aon sgioba dhiubh, a fhuair òrdugh a dhol a dh’ obair, a dol a mach, dh’ éirich càch orra le maidean ’s le clachaan, agus ghoirtich iad moran dhiubh. Dhùin iad iad féin an sin a stigh ann an talla, agus thug iad dùbhlan do na maoir a chuireadh g’ an glacadh. Bha iad mar sin fad dha no tri lathaichean, ach an sgeul mu dheireadh a thainig bha choltas air gu robh iad gu striochdadh, ’s gu’m biodh gach ni cho sitheil ’sa b àbhaist da an ceann latha no dha.
AM MART, 1896.
1 DI-DONAICH. II Di-donaich ’sa Charghus
2 Di-luain. Breith Pap Leo XIII, 1810
3 Di-màirt
4 Di-ciaduin. A Ghrian ag eiridh 6.36.
5 Dior-daoin. A Ghrian a’ laidhe 5.49.
6 Di-haoine. An Cairteal mu dheireadh dhe’n t-Solus, 7.15, mad.
7 Di-sathairne
8 DI-DONAICH. III Di-donaich ’sa Charghus
9 Di-luain. Seisd Lucknow, 1858.
10 Di-mairt. A Ghrian ag éiridh 6.25.
11 Di-ciaduin. A Ghrian a’ laidhe 5.57.
12 Dior-daoin
13 Di-haoine. An cogadh Ruiseanach, 1854
14 Di-sathairne. An Solus Ur, 6.34, mad
15 DI-DONAICH. IV Di-donaich ’sa Charghus
16 Di-luain
17 Di-màirt. La Fheill Padruig
18 Di-ciaduin. Breth Ban-Phrionnsa Louise 1848.
19 Dior-daoin
20 Di-haoine. A cheud la dhe’n earrach.
21 Di-sathairne. Blar Alexandria, 1801.
22 DI-DONAICH. V Di-donaich ’sa Charghus.
23 Di-luain. (22) A cheud Chairteal de’n t-Solus, 7.43 mad.
24 Di-màirt
25 Di-ciaduin. La Fheill Muire.
26 Dior-daoin. A Ghrian ag eiridh 5.55.
27 Di-haoine. Bàs an VI Seumas, 1625.
28 Di-sathairne. A Ghrian a’ laidhe 6.18.
29 DI-DONAICH. Di-donaich nam Pailm
30 Di-luain. Ghlacadh Paris, 1813
31 Di-màirt. (29) a Ghealach làn, 1.08 md
Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.
MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.
[Vol . 4. No. 37. p. 6]
AN GEAMHRADH.
Is e so an trath de ’n bhliadhna anns am bheil dubhachas air ’fhaireachduinn, oir tha nadur gu h-iomlan a caochladh cruth, agus tha na seallaidhean sin aig an robh comas co mor air aighear a’s gean a’s toileachas a dhusgadh, a’ gabhail gu luath seachad. Tha gach lus a’ seargadh agus a’ crionadh. Tha na craobhan a bha comhdaichte le deise co lurach ré ùine co fada a’ crathadh an duilleagan diubh agus a’ comhdachadh an lair leis na nithean a thug dhoibh boidhichead roimhe. Na sruthain agus na h-aibhnichean a bha le torman ceòlmhor a’ ruith bho na-h- aonaichean agus ann an slighean cam-lubach ag imeachd air feadh nam fonn ’s nan achaidhean—tha iad anns a gheamhradh a fas mall ’nan gluasad agus gu minic tha ’n reis air a stad gu buileach. Air magh ’s air achadh cha ’n eil coslas pailteis no toraidh. Tha ’n talamh uile mar gu ’m ann fas. Faodar eadhon a shaoilsinn gu ’m bheil nadur fein sprochdach, smalanach an deigh gnuis thaitnich an t-samhraidh agus pailteas mor an fhogharaidh. Anns an t-sealladh so gu leir, anns an atharrachadh mhor a tha teachd a’ gheamhraidh fhuair ag oibreachadh air feadh an t-saoghail, tha samhladh laidir a dh’ fhaodas gach neach leis an aill a bheachd a steidheachadh air, r’a fhaicinn gu soilleir air seann aois, maille ri trioblaid agus deuchainn. Ged tha ’n teachdaire neo-bhaigheil agus fuileachdach nach gabh leth-sgeul no diultadh, trang aig gach am de ’n bhliadhna, anns gach ionad agus am measg uile chinnich na talmhainn; ged tha’m bàs a’ gearradh sios gun acarachd aireamh mhor de ’n t-sluagh anns gach mios; gidheadh is ann an uair a tha ’n geamhradh am fagus a tha ’m boidhichead a’ treigsinn nan achaidhean, guirmead nam blar a’ gabhail seachad, agus duilleagan nan craobh a’ tuiteam chum an lair, is lionmhoire agus is pailte ’tha na braighdean a tha air an tasgadh ann an cuibhrichean an-iochdmhor a’ bhais. Tha mar gu’m b’ ann cumhachd dorcha, dubhach a’ riaghladh na h-aimsir, a’ falach nan speuran gorma, a’ deanamh na fairge luasganach, a’ siubhal troimh na h-achaidhean, a’ glaodhaich a mach ann an gaoith stoirmeil na h-oidhche, a goid ’s a spionadh air falbh gu h-obann blàth an t-samhraidh bho ghruaidhean an leinibh agus a’ toirt air seann aois fein criothnachadh; a’ dol a’ dh’ ionnsuidh iomadh aite adhlaicidh agus a’ roghnachadh iomad uaigh air son nan daoine a tha tuiteam sios fo chorran geur a bhais. Is e Dia a tha’ gabhail a chuairt bhliadhnail ’s a tional suas nan daoine ’rainig na laithean ann an tir nam beo a bha air an orduchadh doibh. Tha, mar an ceudna, comh-chòrdadh r’a fhaicinn eadar an geamhradh a tha’ criochnachadh na bliadhna agus a’ giulan sgeimh mar gu ’m bitheadh nadur fein air call a treoir ’sa treubhantais, agus eadar an duine aosmhor liath a tha ruigheachd ceann a thuruis talmhaidh, a cheann geal le sneachd nam bliadhnachan; oir chunnaic e nis “an tri-fichead bliadhna sa deich.” Cha ’n eil aobhar a’ chomh-chordaidh duilich ’fhaotainn a mach, do bhrigh gu bheil co-ionannachd air a thaisbeanadh ann an iomadh seadh agus fo iomadh dòigh le oibrean a chruthachaidh gu leir. Chi sinn gu ’m bheil an geamhradh a tha sgeadachadh na talmhainn le trusgan sneachdach, reota ’giulan samhlaidh laidir air na laithean liatha-reotha tha ’g iadhadh mu chinn mhoran—laithean a tha nochdadh gu’m bheil an duine fàs abuich air son na h-uaighe, amhuil mar tha ’n t-arbhar trom, tha cinntinn anns na h-achaidhean a’ fàs deas air son corran a’ bhuanaiche.
Ach, ged is e dubhachas an ni ’dh’ fhaodar fhaicinn an toiseach anns a gheamhradh; ged shaoileas sinn nach eil brigh no math no comhfhurtachd idir ceangailte ris, is eiginn gu’m bheil e comhlionadh aobhair shonruichte, oir tha e air innsidh dhuinn “gun d’ rinn Dia an geamhradh.” Tha, mar so, raidh dubhach na bliadhna deanamh maith ’sa cur air aghaidh criche mhoir air chor-eigin; agus tha na trioblaidean aimsireil a tha air an samhlachadh leis a’ gheamhradh a chum buannachd mar an ceudna, dhoibhsan a tha ’g am faireachduinn.
Faiceamaid co ann ’tha ’n stàth so a co-sheasamh. Ged tha ’n talamh a reir coslais a gabhail fois anns a gheamhradh; ged tha cinneas marbh, a’s lusan a’s craobhan na macharach air stad ’s air crionadh; ged nach eil innealtruidh a nis idir ann, gidheadh tha ’n grunnd a trusadh buannachd bho shuainn ’s bho thamh a’ gheamhraidh. Anns a bhliadhna ’chaidh seachad, chaidh moran de spionnadh an fhearainn a chaitheamh ’sa chur gu feum, agus air an aobhar so, tha beairteas a’ ghruinnd ni ’s lugha. N’ am bitheadh an talamh air oibreachadh gun tamh, ann an uine ghearr cha ghiulaineadh e toradh idir; cha bhitheadh brigh, no dreach, no buannachd ann.
Tha raidh tosdach na bliadhna, mar so, a’ lionadh suas seirbheis fheumail ann am freasdal Dhe. Leis an t-samhchair a tha air a mealtuin, tha ’n tir air a h-uidheamachadh air son barr brioghmhor, trom a thoirt seachad a rithist. Eadhon an sneachd a tha ’g amharc co fuar, agus co mi-chaoimhneil, tha esan a gleidheadh uchd nan achaidhean blàth, agus a’ toirt tearruinteachd bho gach stoirm a’s gaillionn do ’n bharr a dh’ fheumas dubhlachd na h-aimsir fhulang. Le tosdachd a’ gheamhraidh tha mar so gniomh feumail a’s priseil air a dheanamh. An trath a smuainicheas neach aig am bheil tearmunn a’s seasgaireachd a’s dion bho fhuachd ’s bho mhi-chaoimhneas na h-aimsir air a liughad creutair diblidh, truagh aig nach eil fardach no doigh air bith trid am faod iad fasgadh fhaotainn bho ’n ghaillionn, fasaidh a chridhe tais agus seirceil, agus miannuichidh e comhstadh a dheanamh leo, sinidh e mach lamh-chuideachaidh dhoibh ’nan eiginn. Mar a’s fuaire tha ’n aimsir a’ fas, is ann a’s blaithe ’bhitheas cridheachan, dhaoine, agus is iarrtasaiche bhitheas iad air cor an comh-chreutairean a tha ann an inbh a’s isle agus ann an suidheachadh a’s truaighe’ thoirt fainear. Bithidh co-fhulangas a’s momha aig an duine shaoibhir ris an duine bhochd, agus bithidh e ealamh gu cobhair a dheanamh air ’na theanntachd.
Aidichidh sinn nach e ni caomh no tairis no caoimhneil a tha ann an trioblaid leis am faod sinn a bhi air ar feuchainn. Cuiridh deuchainn snuadh eile air aighear, air gean ’s air soirbheachadh; comhdaichidh geamhradh a’ chruaidhchais samhradh ar sonais le dubhachas an aite aoibhneas, agus le mi-ghean an aite subhachais; tiormaichidh reotha cruaidh na trioblaid na sruthain sheimh bhaigheil a b’ abhaist sonas a’s toileachas co fior a dhortadh ’n ar cridheachan. Thig teachdaireachd uamhasach a ghairmeas air falbh ball no ceann teaghlaich, a dh’iomaineas air falbh gun iochd, gun truacantachd neach da ’m bu nos le chàirdeas fior chaidreamach cridheachan a luchd-daimh a dheanamh ait, agus le ’chomh-luadar stuama, beusach mor mheas a’s urram a chosnadh doibh; agus cha’n eil iadsan ach tearc nach amhairc air tachartas mar so mar ni bronach agus
[Vol . 4. No. 37. p. 7]
muladach. Ach tha dearbhaidhean araon laidir a’s lionmhor againn nach ann gun run suidhichte eigin, tha cupan sonais an t-sluaigh air a mheasgadh co minic le searbhachd agus le doilgheas.
Cha ’n fhaodar aicheadh gu ’m bheil seadh ann—seadh muladach—anns am bheil an geamhradh eadar-dhealaichte gu tur bho na fiosrachaidh bhronach sin a tha ’tionndadh soirbheachadh a’s sonas dhaoine gu bron, gu dubhachas as mi-ghean. Rioghaich, idh an geamhradh thairis air aghaidh-naduir ré na h-ùine gnathaichte, agus fadheoidh leaghaidh an sneachd agus an reotha air falbh; mosglaidh gach machair, gach craobh a’s lus ás a’ chodail dhomhainn anns an robh iad, ath-nuaidhichear aghaidh naduir gu buileach, agus toiseachaidh saothair a’s dichioll le durachd ur, gus am faicear ann an uine ghearr snuadh dreachmhor aoidheil air an talamh. Ach cha’n ann idir mar so, a tha ’n geamhradh a bheir am bas a dh-ionnsuidh duine no teaghlaich. Aon uair ’s gu ’m bheil an duine air a thasgadh anns an tigh chumhann, agus tosdach a’ seulachadh a bhilean, cha ’n ath-nuaidhichear a neart ’sa bheatha le teachd steidhichte earraich no samhraidh. Coidlidh e ann an suainn nach aithnich bruadar no dusgadh. Ni cluarain an raoin sgiamhach uchd na h-uaighe agus seididh fafan an anmuich thairis oirre, ach cha ’n fhairich fear-comhnuidh an tighe gheamhraidh ni air bith de so. Bithidh, fadheoidh, dusgadh ann anns an liobhair gach uaigh na fhuair i fein. Is ann suilbhir agus aoibhneach a bhitheas faireachduinn an duine aig an robh a’ cheann geal le sneachda nam bliadhnachan a bha air an caitheamh ann an eagal agus ann an seirbhis an Tighearna.
CONA
Chaidh pios fearainn a reic ann an Cornhill am baile Lunnainn, o chionn ghoirid, air an d’ fhuaireadh pris a reir deich muilleinn dolair an t-acaire. Bha coig bùithean mora air.
Bha duine aig cùirt air son a bhi air mhisg agus mi-riaghailteach. “A phriosanaich,” ars’ am breitheamh, “Am bheil thu ciontach?” “Tha thus air do phaigheadh air son sin fhaotainn a mach,” ars’ an duine, “agus dean e. Cha ’n fhaigh thu cuideachadh sam bith bhuamsa.”
MacDonald Hanrahan & Co,
Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.
Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.
MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;
Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.
Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.
CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.
Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,
chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile. agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.
Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.
G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd
D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.
A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B
[Vol . 4. No. 37. p. 8]
(Air a leantuinn o’n 3 taobh.)
agus cha ’n ’eil thu gu tur a dh’ easbhuidh na Beurla, ach rinn thu gu maith. Tha aobhur aig Sir Séumas a bhi fad, ’n ad chomain gun teagamh. Tha mise fad ’n ad chomaine-sa co dhuibh, a dhuin uasail urramaich, agus bu ro thaitneach leam fios fhaotuinn co a tha ’cur an urraim so orm?
M. —Ma ta, bha sin uile gle iongantach gun teagamh, ach ciod bu choltas da? A reir coltais bha e uair eigin ann an caisteal Shir Seumas aig am na seilge far am fac e thu.
C. —Cha’n aithne dhomh idir mu sin, oir cha chuimhne leam fhaicinn riamh. Is duine ceanalta, foghainteach, treun e, agus mo làmhs’ nach b’e na h-uile fear a chuireadh a dhruim ri talamh. B’ ealanta, deas a labhradh e ’s a Ghaelic, agus Gaelic na’s feàrr cha d’ thainig riamh á ceann duine? Bha fiamh-ghàire air a ghnùis, —daimhealas gun choimeas a’ deachdadh a ghiùlain! Ochan! b’e ’h duin’ -uasal e, ge b’e co e!
M. —An d’rinn thu idir a mach cò e?
C. —Rinn mu dheireadh. Thachair e orm an ath là ’s a cheart àite, agus thòisich e gu caoimhneil air laahairt mu shean-fhoclaibh, agus air foighneachd dhiom an cual mi sud na so ’s a’ Ghoirtein-Fhraoich?
M. —Ach cia mar a chaidh agad air fhaotuinn a mach cò e? An d’ innis e dhuit?
C. —Cha d’ rinn e idir e; ach bha dorsair an sin le còta fada gòrm, agus breid dearg mu mhuineal, aig na robh Gaelic agus chunnaic e an duin’ uasal agus mise a’ labhairt ri chéile. Chuir mi a’ cheist ris, an robh eòlas aig air! Fhreagair e gu’n robh, agus ochan! an cliu a thug e air! Cha robh deagh bhuaidh fo’n ghrein a b’ urrainn a bhi air duine nach robh diù-cheangailte ris, agus mu dheireadh thubhairt e gu’m bu Sgitheanach e de chionn Neachdail, agus gu’n robh e ’n a Shiorra an taobh deas na h-Alba.
M. —Ach cia mar a b’ aithne dha thusa, a Choinnich, duine nach fhac e riamh roimhe?
C, —Innsidh mi sin dhuit. Bha e ’s a’ chùirt, —chual e m’ ainm, agus m’ àite-còmhnuidh ’n am dhoibh a bhi ’g am cheasnachadh, agus mar spòrs dha fein rinn e suas rium mar a chuir mi an ceill. Ach mile beandachd air a cheann, agus m’s beò mise cuiridh mi thuige fathast am fiadh a’s fearr ann am frith Shir Seumas, agus sin ma’s comas domh gach bliadhna.
M. —Tha e anmoch, a Choinnich, rachamaid a nis mu’n dleasnas fheasgair againn, agus thugamaid ar leapann an oirnn ’n a thrath le beanachd.
ALASDAIR RUADH,— ’sa Ghaipheal.
Thug mi ’n Oidhche ’n Raoir Sunndach.
Thug mi ’n oidhche ’n raoir sunndach
Beatadh dlùth ris a’ chaladh,
Gus an d’ ràinig mi ’n t-àite
Far an d’ fhàg mi mo leannan,
Fhuair mis’ i ’si pòste
Ri fear òg aig a’ bhaile,
Le snaim dhainghinn nach fhuasgail,
Dh’ fhagas truagh mi ri ’m mhaireann.
’S truagh nach robh mi ’s mo leannan
Ann an gleannan a’ cheobain.
No an iomall na coille,
Far an goireadh an smeòrach;
Bhiodh mo làmh, a ghaoil, tharad,
’S mo cheart air’ air do phògadh,
’S an làmh eil’, a ghaoil, sinnte
Fo d’ chùl snìomhain donn, bòidheach.
Chiall a mhnathan an t-saoghail,
Cuim’ nach faodadh tu falbh leam?
Dean deas do chuid aodaich,
’S gu ’m faodamaid seòladh.
Gheibh sinn bàt’ ar toirt thairis,
’S gillean grad ’chuireas seòl rith’,
’S théid sinn thairis a dh’ Eirinn,
Far nach eubh iad ri’m beò sinn.
Ach ma chaidh thu, ghaoil thairis,
’S nach leannan thu dhòmhsa,
Gu’n cluinn mi ’ga aithris,
Gur neach air deagh dhòigh thu,
Le crodh druimionn ’us guaillionn
Air da bhuaile mar chòmhla;
Nighean eile ’gan cuallachd,
’Us thusa fuaigheal a’d sheòmar.
Mo mhallachd air gach duine,
Rinn ar cumail o chéile;
Tha mi ’m bliadhna ’s an uiridh
Fo mhulad mu d’ dhéighinn;
An toll chaidh a ’m chridhe,
Cha dean lighichean feum da,
Gus an téid mi ’san anart,
’Us fo sparradh na déile.
BAIS.
Air taobh deasan Eilean Mhòir, air a cheathramh latha dhe’n Mhàrt, Eachunn I. Mac-Gill-fhinnein, mac do Dhomhnull Mac Gill-fhinnein, seachd bliadhna fichead a dh’ aois. Chaochail bràthair dha ann am Montana o chionn da bhliadhna. Fhuair iad galair am bàis ann am muillean pronnaidhquartzanns an robh iad ag obair ’san dùthaich sin. Bha iad gle mheasasl aig na h-eòlaich uile.
AigMan -o’ -War Point,air an Eilean Mhor, air an naodhamh latha dhe ’n Mhàrt, Peigi Nic Amhlaidh, aois sheachd bliadhn’ deug, agus air an darra latha deug, Johanna Nic Amhlaidh, aois ochd bliadhna fichead; nigheanan Sheumais Mhic Amhlaidh.
NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.
C . H. HARRINGTON & CO.
Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.
Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers; &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.
Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.
Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean
C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.
SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE
| title | Issue 37 |
| internal date | 1896.0 |
| display date | 1896 |
| publication date | 1896 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla IV No. 37. %p |
| parent text | Volume 4 |