---

[297]

[Vol . 4. No. 38. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, AM MART 28, 1896. No. 38.

Litir a Lunnainn.

A DHEAGH CHARAID: —Nuair a leugh mi ann am MAC-TALLA an t-iomradh mu dheidhinn nan sgoilean ann an Nobha Scotia, is ann a bha m’ inntinn trom, muladach, a smuaineachadh nach robh aon fhacal Gàidhlig air a theagasg annta. Cha ’n eil e furasda chreidsinn gu ’m beil na Gàidheil riaraichte a bhi faicinn an clann a’ fàs suas mar Shasunnaich agus an inntinnean air an lionadh anns na sgoilibh, le droch bharailibh Sasunnach. Tha mi gle thoilichte a ràdh gu’m beiltear a’ deanamh gluasad mu dheireadh maraon anns à Ghàidhealtachd agus ann an Sasunn airson Comuinn no Co-cheangal Gàidhlig a chur air chois. Am Priomh chomunn gu bhi anns a’ Ghàidhealtachd agus meuran anns gach àite feadh an t-saoghail far am bi feadhainn aig am beil a’ Ghàidhlig. Tha leithid so de chomunn aig na h-Eirionnaich a cheana, ged a bhuineadh duinne an toiseach a ghabhail anns a’ chùis. Is mor am beud gu’m beil eadar-dhealachadh cho mòr eadar ar dòighean sgriobhaidh; oir nam b’urrainn duinn dol còmhla anns an aon chomunn, cha bhitheadh uile chumhachd Shasuinn comasach air a’ Ghàilig a chumail as na sgoilibh aon latha eile. B’àbhuist do na Sasunnaich oidheirp a dheanamh air cànain gach cinneach eile a chur as, agus an cànain féin a chur ’na h-àite. A nis, bu chòir do gach Gàidheal deanamh direach mar sin airson a chainnt féin, agus ann an car ùine gheibheadh a’ Ghàidhlig am meas agus an inbhe a bu chòir di fhaighinn. Cha-n urrainn domh a thuigsinn car son a tha mo luchd-dùthcha ionmhuinn cho toigheach air sodalachd nan Sasunnach. Shaoileadh neach gu ’n do rugadh sinn a chum ’s gu ’m bitheamaid ’nar tràillean daibh. Is i mo bheachd-sa gu ’m beil sinne cho math ri cinneach sam bith air thalamh, agus mar sin, cha ’n eil aobhar ann gu ’n cuireadh sinn ar cànain mhilis, bhinn cheòlmhor air chùl, a chionn nach toigh leis na Sasunnaich i. Tha mise gu math eòlach air na Sasunnaich agus tha mi làn chinnteach, nach faigh sinn ceartas uapa cho fada agus a bhitheas sinn eagalach gealtach. Cha tug iad riamh agus cha d’ thoir iad gu bràth, rud sam bith air sgàth a’ cheartais, ach ma sheasas sinn dàna ’nan aghaigh, agus ma chuireas sinn dragh orra mar a rinn a’ bhantrach liosda air a’ bhreitheamh (LUCAS XVIII) gheibh sinn na nithe a tha dhìth oirnn. Tha mi ’n dòchas gu ’m faic mi fathasd iomradh ann am MAC-TALLA gu ’m beil gluasad ann an Antigonish a thaobh sa Gàidhlig a leigeil a stigh do na sgoilibh agus gu ’m beil ar caraid ionmhuinn, urramach “Aonghus” aig a cheann. Co dhiubh, cho fada agus a bhitheas MAC-TALLA maille rinn, faodaidh sinn a ràdh,

“Mhair i fòs
’S cha d’ teid a glòir air chall,
A dh’ aindeoin ghò
’Us mi-run mòr nan Gall.”

Le ceud mile beannachd. Is mi ur caraid dìleas,
LAMH LAIDIR.
Lunnainn, 14, 3, ’96.

TURUS A MHARAICHE.

LE EOBHAN MAC LAOMAINN, M.A. ,D. D.

CAIB VIII.

Dh’ fheòraich Criosduidh de Thuigse an robh dad de dh’ eòlas aig air Deadh Choltas, agus fhreagair esan, “ ’Se Babilonianach a th’ ann, agus bhuinneadh Oighreachd Fearann Clachach dha; bha eagal air gu ’n cailleadh e a chuid gu léir na ’m bitheadh Babilon air a losgadh suas, uime sin reic e ’n oighreachd, agus ghiulain e leis an t-airgiod. Air dha iomradh a chluinntinn mu ’n t-saoghail ùr—thog e air gu dol ann, ach cha robh seirbheis Emanuel taitneach leis. Bha gradh aige dha ainm Maraiche, ach cha robh urnuigh, moladh, agus irisleachd anam tlachdmhor leis. Aig “Riarachadh saoghalta” phòs e bana-charaid dha ’n Ridire Iudas—a labhair gu cothromach uime ris a Phrionnsa Dhubh, agus fhuair e bhi na sgiobair air “Seann Fheòlmhoireachd” Cha robh e dad ni b’ fhearr na Spuinneadar. Iadsan aig am bheil ainm an Tighearna, agus a philleas a thaobh, fasaidh iad deich uairean ni’s mò na ’n clann uile, na iadsan nach d’ rinn aideachadh riamh. “Ach ciod a dh’ éirich do’n sgioba?” dh-feòrich Criosduidh. “Ghradhaich iad tuarasdal na h-eucoir, agus chaidh iad a dhith, mat a theid gach neach nach dean aithreachas tràthail.” “Carson a dhiùlt iad tròcair a chaidh thairgse dhaibh?” “Do bhrigh gu ’n robh iad uamhreach agus air at suas; dhall am peacadh an sùilean agus cha ghabhadh iad slàinte mar gheibht’ bho Imanuel. “Tha aon ni fathasd agam ri fheòrach” arsa Criosduidh, “mhothaich mi Teachdairean dol gu caisteal a “Phrionnsa Dhuibh” a dh’ innse dha mu thimchioll “Seann Fheolmhoireachd,” gidheadh cha d’ thainig chum a cuideachaidh. An innis thu dhomh car son?” “Nach eil fios agad,” fhreagair Tuigse. “nuair nach urrainn Sàtan tuille buannachd a dheanamh as a thràillean, tha e cur cùl riutha, agus a leigeil daibh dol a dhith. Ach bidh air d’ fhaicill, oir cosmhuil ri athair tha e dol mu ’n cuairt mar Leòmhann bheuchdach a sireadh co dh’fhaodas e sgrios. Is lionmhoire iadsan a tha leinn na iadsan a tha leosan,” Dhealaich iad.

Tha aig sluagh nan Stàitean Aonaichte ri ceann-suidhe a thaghadh air an fhoghar s’a tighinn, agus tha iad a cheana ’g obair gu trang a’ sireadh a mach dhaoine a ruitheas air son na dreuchd. Cha ’n e gu bheil daoine tha toileach ruith gann idir, oir tha aon leth-dusan dhiubh anns gach páirtibh, ach ’s i cheist mhor cò ’m fear a’s treise dhiubh. Cha ’n eil Cleveland a dol a ruith idir.

---

[298]

[Vol . 4. No. 38. p. 2]

AIR AN DU’IRTICH.

(An Gaidheal, 1874.)

Bha toil mhor agam o chionn iomadh latha dol a dh-ionnsuidh na Du’irtich. Cha robh iongantas ann. Rugadh a’s thogadh mi an sealladh na creige. Chiteadh a’ sgeir o dhachaidh m’ òige, cruinn, maol, a’ snàmh gu socrach air uchd a’ chuain mhoir an uair a bhiodh an aimsir siochail; ach“ ’n uair dh’eireadh gaillionn a chuan ard,” bu ghreadhnach agus b’uamhasach an sealladh a bhi ’g amharc air na tonnan buaireasach a’ sior shlachdraich air a’ chreig, ’sa sior thilgeadh an onfha fein ceudan troidh do na speuran. B’i a’ sgeir aonarach dhubh, ud, sia mile deug a mach ’sa chuan, an aon bhòcan air son smachd a chumail air cloinn bhig anns a’ chearn ’san do thogadh mi. Cha robh taibhse, no manadh, no glaistig, no ban-shith, roimh ’n robh a leithid de dh’eagal againn. Mur gabhadh tu do bhiadh an uair a dh’ iarrteadh ort, rachadh fhagail air an Du’irtich; ni sam bith a bhiodh a dhìth ort, mur biodh toil a thoirt dhuirt, bha e air sn Du’irtich; agus mur deanadh tu gu h-ealamh gach car a bhiodh air ’iarradh ort, rachadh do chur air an Du’irtich. Tha e duilich leam a chreidsinn gu ’n robh a’ sgeir ’na culaidh-uamhais ni bu mho do ’n t-seoladair a bu ghealtaiche ’sa Chabhlach Bhreatunnach, na bha i dhomh fein cuig-bliadhna-fichead roimhe so. Gun teagamh, an inntinn an t-seoladair, bha ’n Du’irteach co-cheangailte rioidhchean dorcha, luingeas ’g am briseadh, mnathan ’n am bantraichean, ’s clann ’nan dìlleachdain; agus dhomhsa cha dhùisgeadh i ach cuimhneachain air brochain fhuar, leasain gun ionnsachadh, ’s laoigh ’sa ghart: ach, a charaid, ’s beag t-eòlas air nadur nan òg, ma their thu gu bheil coguis chiùrrte agus gu sònruichte broinn fhalamh ’n a ni faoin, soirbh a ghiulan do aois naoi bliadhna de bhalach na chorp shlàinte. Bho chionn beagan bhliadhnaichean chaidh tigh-soluis ceutach a thogail air an sgeir, agus bha ’so aobhar eile air son dol a chur eolais ni bu dluithe air mo sheana bhana-charaid (no bhan-nàmhaid). Cha luaithe ’chaidh iomradh air an turus cuain so, no rinneadh suas a thiota da chuideachd. Chaidh da bhirlinn chomasach a chur nan uidheam; agus bha sinn a feitheamh, le uiread foighidinn ’sa dh’ fhaodamaid, ri latha freagarrach air son na slighe.

Moch ’sa mhaduinn air an t-seathamh-latha-deug de mhios deireannach an t-samhraidh a chaidh seachad “thog sinn na siùil bhaidealach, bharra-gheal ri croinn fhada fhulangach, fhiughaidh” na Maighdinn Orasaich ’sa bana-chompanaich ann am Port-na-feamanta. “Bha soirbheas beag, lom againn mar a thaghamaid fein.” Bha sinn earbsach as ar teomachd fein, ’s gu h-araid as a’ Mhaighdinn,

“Nach eil bàta ’n taobh so Chluaidh
A bheir a fuaradh thar a sroin.”

Bha sinn ’sa Mhaighdinn seachdnar a chuideachd, a rugadh ’sa dh’ araicheadh ’s an aon sgireachd. Chaidh seisear dhinn iunnsachadh ’san aon sgoil; ’sian aon t-slat a smachdaich sinn. Bha’n t-seachdamh air an t-saoghal ginealach roimh chach, ach, mo bheannachd air, b’e rogha ’s tagha an fhir-thuruise, air muir no air tir; oir,

“Ged nach dean e fidhleireachd,
Sgriobhaidh e a’s leughaidh,
’S air m’ fhacal, ni e searmoin dhuit,
Nach talaicheadh neach fo ’n ghrein oirr’ .”

Bha sinn na ’r cuideachd cho sunndach, thuigseach, ’s a gheibhteadh air latha samhraidh; air coinneachadh aon uair eile “aig an tigh” dh’urachadh ’sa neartachadh eolas a’s tlachd air n-òige. Chaidh, gun teagamh, gach aon againn roimh “amhuinn theinntich” fein, agus bu shona esan, ma bha e ann, a fhuair an amhuinn air a teasachadh ni bu mho le ordugh an Righ na le ’dheanadas fein; ach an deigh gach dathadh a rinneadh oirnn, bha sinn fhathasd an treun air neirt, le ar misneach laidir, cridheachan blath, agus sinn gaolach mu chomunn a chéile air dhoigh nach faighear, saoilidh mi, ach an eileana beaga na Gàidhealtachd a mhain. Rugadh ’s thogadh sinn taobh na mara; bu choingeis leis gach fear againn stiuir, ramh, no taoman; ’s gheibhteadh ’n ar cuideachd sgeul, iorram, no searmoin. Feudar a bhi cinnteach gur iomadh cuimhneachan a chaidh a dhusgadh, naigheachd a chaidh innseadh, oran a chaidh a sheinn, ceist a chaidh a chur ’sa fhreagairt; ’s gur iomadh focal maith Gàidhlig a chaidh a sgoltadh, re nan tri uairean a thug a’ Mhaighdeann “a gearradh a h-astair feadh thonn, gun churam,” o chladach bearnach Cholasa gus an Du’irteach.

Bha uiread othail ’nar measg a ruigheachd na sgeire ’s ged a’ bhitheamaid a’ dol a thoirt a mach baile-daighnich. Bha stri co bu luaithe ’bhitheadh air tir. Chaidh ar beatha ’dheanamh gu cridheil le fir an tigh-sholuis; ’s bu mhor ar moit an uair a dh’innis iad dhuinn gu’m bu sinn a’ cheud chuideachd, a mach o luchd riaghlaidh ’s luchd-freasdail, a chaidh a dh’ aon ghnothuch g’ am faicinn o’ n a thogadh an tigh. Chaidh an t-slige mu ’n cuairt, ’s ol air slàinte na Du’irtich ’sa luchd-àiteachaidh.

Tha chreag da cheud ’s da fhichead troidh air fad, deich ’s sia fichead troidh a leud, ’sa ’g eiridh á doimhneachd a’ chuain mu dheich troidhean fichead os cionn airde a mhuirlain. Cha ’n eil tanalach a’ briseadh cumhachd na fairge mu ’n cuairt di, ach a mhain tri sgeirean beaga air an taobh an Iar a chithear ri isle-mhara. Cha ’n eil sgeir air an deach togail a dheanamh ceithir thimchioll Bhreatuinn air an d’ fhairicheadh buille na fairge cho trom. Leis gach asaig a b’urrainn innleachd a’s airgiod a chur an comas luchd-togail an tighe, cha d’ fhuair iad air tir air a’ sgeir a cheud bhliadhna a thoisich an togail ach seachd latha fichead, ochd latha deug thar fhichead an ath bhliadhna, tri fichead an treas bliadhna, agus mu thri fichead gach bliadhna ’na dheigh sin. Chithear a chreag air a treabhadh ’s air a sgolbadh, ged ’s cruaidh a gné, le cumhachd na fairge—dearbhadh laidir air cho deanachdach ’sa tha buille na tuinne a tha briseadh oirre.

Is e tigh-soluis na Du’irtich am fear mu dheireadh a chuireadh suas anns an t-sreath a tha ’coinneachadh luingeis a thig o’n chuan air iar-bhord na h-Alba. Maol-Chinntire, Port na h-aibhne, Du’irteach, Sgeir mhor nan ròn, Ceann deas Bharra, Haoisgear, Ceann tuath Leoghais, —gach aon o oidhche gu oidhche a’ tilgeadh a mach do ’n chuan a sholus dealrach fein an coinneamh a’ mharaiche, a’ cur failte air do dh-Albainn, ’s ’ga threorachadh air a shlighe. Tha solus an Du’irtich mu sheachd fichead troi’dh air airde; solus làidir, seasmhach (mar their na maraichean,) a’ dearrsadh geal ris an airde ’n-iar, an airde-deas, ’s an airde- ’n-ear; ach dearg ris an airde-tuath. Anns a’ bhliadhna 1867 thoisich an t-ullachadh air son na togalach. Anns an ath bhliadhna chladhaicheadh steidh an tighe. Bha chlachaireachd criochnaichte ann an tri bliadhna eile,

---

[299]

[Vol . 4. No. 38. p. 3]

agus ann an geamhradh 1872 bha ’n solus laiste, gun sgiorradh gun dochann air neach de ’n luchd-obair.

“Ciosnaichear Nadur le geilleadh dhi,” —is fior an radh so; agus b’ fharsuing, geur-sheallach inntinn an fhir a chuir an fhirinn an cainnt. Cha ’n ’eil e farasda dearbhadh is laidire fhaotainn air a’ ghnath-fhocal na gheibhear a’ beachdachadh air tigh-soluis na Du’irtich. Is e crioch araid tigh-soluis, an solus is neartmhoire anns an togail is tearuinte. Is iomadh lagh Naduir air am feumar a bhi mion-eolach, agus d’ am feumar geilleadh mu ’n toirear a chrioch so gu deagh bhuil. ’S ann air a gluinean a thug esan buaidh a dhealbh ’s a chriochnaich tigh-soluis na Du’irtich. Tha steidh an tighe domhain ’s a’ chreig. Chaidh gach clach ’s an togail a chladhach, a thomhas, a chuimseachadh, ’s oibreachadh an Eilean-Earraid an iochdar Mhuile, far a bheil a nis dachaidh luchd coimhead ’s luchd freasdail an tighe. Se mile deug air falbh o’n chreig, chaidh gach clach a chothromachadh, gach aon air son a h-aite fein. Cha ’n eil seol no innleachd a fhuaireadh a mach nach robh air a chleachdadh a chum na clachan a cheangal ri chéile air an doigh a bu laidire ’s a bu diongmhalta. Bha gach aon air an eagadh ’s air an ealpadh ’na chéile ’s air an tàthadh leis a ghlaodh a bu teinne greim; air chor ’s gu bheil an tur ard a nis cho laidir ’s cho seasmhach ’s ged a b’aon chlach e o mhullach gu bonn. Agus tha’n t-eolas ’s an t-seoltachd cheudna air an cleachdadh, ’s neo-ar-thaing cho buadhmhor, air son neart a’s tearuinteachd an t-soluis.

A’ direadh gu mullach an tighe, tha os cionn deich troidhe fichead d’ an t-slighe air faradh prais a tha sinte ri cliathaich an tuir, agus, gun teagamh, is feairde duine suil a’s lamh a’s cas chinnteach a bhi aige mu’n teid e ’s an fhàradh. ’N a deigh so tha ’n tur fosgailte, ’s tha ’n direadh air an taobh a stigh le seachd staidhichean—gach te mu dheich no dusan troidh air airde. Tha chuid fhosgailte de ’n tigh air a roinn ’n a sheachd urlair; ’s gach aon air a chur air leth air son a ghnothuich fein. Seomraichean cadail a’s suidhe do ’n luchd-faire; aitean-tasgaidh air son gach goireas a bhitheas feumail do na daoine, ’s gach ni a bhitheas a dhith air son an tigh a chumail laiste agus glan; —gheibhear so anns na urlair is isle. Os an cionn sud tha clag trom a bhithear a’ seirm ri am ceò, ’s a chumar a’ bualadh le bhi nis ’s a ris ’g a thoinneamh mar nithear air uaireadair; glaineachan a’s innleachdan air son a bhi ’g innseadh teas na side, luathas na gaoithe, ruith na tim, ’s a leithide sin. Am mulladh an tighe tha seomar an t-soluis, agus is leoir a radh nach ’eil innleachd no seol air an d’ fhuair luchd-eolais greim gus an latha a chaidh an solus a lasadh, nach ’eil cuideachadh is urrainn curam a dheanamh le eolas o ’n am sin, nach ’eil air an cleachdadh air son cumhachd agus cinnteachd an t-soluis a mheudachadh. Le mor-chaoimhneas threoraich am fear-faire sinn troimh ’n tigh, agus le mor-thoinnisg chomharraich e mach gach aite gach innleachd a bh’ ann.

Bho mhullach an tighe tha ’n sealladh mu’n cuairt farsuing, greadhnach ach neo-chumanda. Chithear Tirithe, “tir iosal an eorna” a’ sgaoileadh a mach ris an iar-thuath; ’s an ear-thuath chithear I-Chaluim-Chille, sgarte o “Mhuile nan craobh” le caolas mu mhile air leud, ’s a’ sealltuinn mar chunnaic Calum-Cille fein e ’n uair bha e ’seoladh seachad air an Du’irtich tri cheud deug bliadhna roimhe so, ’n a dhachaidh thearuinte do ’n t-soisgeulach ann an linntibh borb, ’s cho iosal ’s nach faicteadh Eirinn thar a’ chnuic a b’ airde dheth; air ’n ear fearann Cholasa a luidhe iosal fo bheanntan riabhach Dhiùra, ’s “Ile ghlas an fheoir” a teicheadh air falbh a dh-ionnsaidh na h-airde deas. An cuan mor fosgailte o’n airde- ’n-iar, le ’thuinn air an la ud, a’ glasadh gu seimh mu ’n sgeir a bha ri ’faicinn fothainn corrach, dubh, le birlinn air acair air gach taobh dhi. Ag eisdeachd ri osna throm na fairge air a’ chreig, shaoileamaid gu robh an cuan mor, mar ghaisgeach treun, a’ leigeadh a sgios, ’s a’ cruinneachadh tuilleadh neart a chum a bhi ag urachadh a chath ris a’ sgeir, a thòisich air a’ mhadainn “air an do chruinnicheadh na h-uisgeachan a ta fuidh neamh a dh-aon aite, ’s an do leigeadh ris an tir thioram.” Cia mor an leir-sgrios a rinneadh o’n sguabadh an ar-fhaich so ’n toiseach, cia lionmhor beatha a chaidh a chall, cridhe a chaidh a bhriseadh, ’s teaghlach a chaidh an culaidh-bhroin, bithidh fios a mhain “an uair a bheir an fhairge uaipe na mairbh a bhitheas innte.”

B’ eigin tearnadh. Sgriobh sinn ar n’ ainm, mar is gnath le luchd-tathaich, ann an leabhar a th’ air a ghleidheadh air son a’ ghnothuich so. Sgaoil sinn beagan mhionaidean air a’ sgeir—gach aon titheach air son cuimhneachan a bhi dhachaidh leis—mir de ’n chreig, bàirneach, duileasg, ni eigin a ghabhadh toirt air falbh; agus chruinnich sinn a ris a dh-fhagail beannachd chairdeil aig na fir chaoimhneil, thuigseach a tha ’gleidheadh an tighe, ’s a dh-ol “deoch an doruis.” Bha ’n t-am a’ chreag ’fhagail. Bha ’n t-slighe buan; cha robh a ghaoth ach lag, agus na bh’ ann cho direach ’n ar n-aghaidh ’s a b’ urrainn di seideadh.

Bha ’n tilleadh fadalach; ach bha chuideachd sunndach. Thuit dalla-bhrat na h-oidhche oirnn ’s sinn fathasd moran mhiltean o cheann ar turais. Dhealaich sinn fein ’s ar bana chompanach. Dh’eirich a’ ghaoth; dh’ fhas a’ Mhaighdeann, a bha cho morasda re an la ’s an fheasgair, sunndach, curaideach; ’s thug mi ’n aire gu ’n d’ fhuiling i do ’n fhairge “mholach, cheannaghlas” a beul a phogadh gu tric ’s an dorcha. Ged nach “sgoilteadh i cuinnlean caol coirce le fheobhas ’s a dh’ fhalbhadh i,” cha robh i fada ’g ar giulan gus a’ chaladh,

“A tha crom mar bhogha air ghleus,
A tha seimh mar uchd mò ghaoil.”

Cha robh ar bana-chompanach fada ’n ar deigh. Chaidh a’ glaine uair eile mu ’n cuairt: agus sgaoil a chuideachd; —am fear a bu ghlice ’n ar measg a’ meas gu robh an la air a dheagh chaitheamh, ’s am fear a b’ oige dearbhta nach di-chuimhnich e ’n turas fhad ’s a ghleidheas cuimhne a h-aihe am measg buaidhean ’inntinn.

D. M’K.

Buinidh am bonn airgeid a’s sine th’ air an t-saoghal do na Sineich. Tha àireamh de na buinn sin ri ’m faotainn, agus tha iad a’ tomhas o aona phunnd gu coig puinnd am fear. Tha na buinn a th’ aca ann an Sina ’san Corea an diugh a cheart cho trom sin. ’N uair a theid duine do’n bhaile cheannach bathair, feumaidh e paidhir dhamh a thoirt leis gus an t-airgead a ghiulan, agus am bathar a gheobh e air son an lòid sin, theid aige air a thoirt dhachaidh ’na laimh.

Cha dean aon chirein duine slàn, ’s cha dean aon sàth duine reamhar.

---

[300]

[Vol . 4. No. 38. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, AM MART 28, 1896.

Tha Pàrlamaid Chanada ri bhi air a sgaoileadh air a’ cheathramh latha fichead dhe’n ath mhios; tha ’n Riaghladh an deigh a dheanamh a mach gu bheil i a’ basachadh air an latha sin. Tha gach pàrlamaid air a taghadh air san còig bliadhna, agus bidh na còig bliadhna aice so a mach an uair sin. Bi’dh aig an dùthaich uime sin ri pàrlamaid ùr a thaghadh tràth ’san t-samhradh. Thatar ag obair air a’ bhill a thaobh sgoilean Mhanitoba fhathast, ach tha coinneamh aig teachdairean o’n da riaghladh ann a’ Winnipeg anns na lathaichean so, agus tha dòchas aca gu’n gabh a chùis réiteach air dhòigh a chòrdas ris gach taobh.

Tha paipearan naigheachd a thainig as a Ghàidhealtachd air an t-seachdain so, ag innse gu bheil iadsan a tha ann an ùghdaras ’s na h-Earadh a bruidhinn air tri cheud tigh croiteir a losgadh. Tha iad air son so a dheanamh a chionn nach eil na taighean fallain, agus gu bheil fiabhrus gu tric a bristeadh a mach am measg an t-sluaigh a tha còmhnuidh annta. Tha iad aig an àm cheudna a cur rompa iarraidh air riaghladh na rioghachd cuideachadh a dheanamh leis an t-sluagh ann an togail thaighean ùra. Tha cuid de na paipearean gu fada ’n aghaidh losgadh nan taighean. Tha iad ag radh gu’m biodh e ’na ghniomh ro bhorb, agus gu robh tuilleadh s’a chòir de ’n obair sin air a dheanamh anns na h-Earradh ’s ann an ceranan eile de ’n Ghàidhealtachd ’san àm a dh’ fhalbh. Na ’n robh na croitearan air ceartas fhaotainn, cha bhiodh iad an diugh an taing an riaghlaidh air son taighean ùra chur suas; cha mhò bhiodh iad a’ còmhnuidh anns an t-seòrsa thaighean anns am bheil iad. Ach cha d’ fhuair iad ceartas, agus tha bhuil sin orra. A chuid sin dhiubh nach deach fhògradh as an dùthaich chaidh an cur do gach mir bu mhiosa dhe ’n fhearann, far nach gabhadh caoraich no féidh beathachadh. ’S e sin is coireach iad a bhi ’n diugh anns a’ bhochduinn ’sam bheil iad, agus ma tha ’n riaghladh air son an toirt as a bhochduinn, ’s fhearr dhaibh fearann a thoirt dhaibh is urrainn daibh obrachadh, agus air am bi e comasach dhaibh am beòlaind a dheanamh.

Gaidheil Ghlinn-Garaidh.

A CHARAID: —Tha mi ann a so a cur ’g ad ionnsuidh àireamh na fineachan Gàidhealach uile ach glè bheag, a tha ann an Glann-a- garradh an Ontario, gun tri bailtean a tha ann a chunntas idir, Baile Alexandria, Maxville, agus Lancastir. Aiream gach fine air leth mar a leanas: —Clann Domhnuill 632; Clann Mhic Ille Mhaoil, 122; Clann Mhic Leòid, 116; Clann Ghill-innean, 99; Clann Mhic Rath, 96; Clann Chaimbeil, 73; Clann Chamshron, 68; Clann Uaraig, 55; Frisealaich, 54; Clann Mhic Cuthaig, 49; Clann Fhionghain, 47; Clann Mhic Ille-Bhràth, 39; Clann Ghriogair, 38; Clann Chrimein, 67; Robarstanaich, 32; Rothaich, 31; Moireastanaich, 30; Clann Artair, 29; Clann-a- Leise, 29; Clann a Phi, 28; Deuirich, 28; Clann a Phearsain, 25; Feargastanich, 25; Siosalaich, 24; Clann Mhic Neachtain, 23; Clann Mhic Labhrainn, 19; Clann Mhàrtinn, 18; Iasgairich, 18; Clann Mhic Coinnich, 18; Clann-an-t- Saoir, 17; Clann Mhic Aoidh, 15; Catanaich, 13; Clann-a- Mhaighstir, 11; Clann Mhic Cormaig, 10; Clann Mhic Suain, 9; Clann Mhic Ascuill, 6; Clann Neill, 5; Clann Mhic Cullach, 5; Clann Mhic Cuinn. 3.

Bha aimsir gle fhuar agus fhiadhaich le cur sneachda agus cathadh bho thoiseach a mhios ’sa chaidh gu a so fathasd. Le cho fuar ’sa tha an t-side fuireach cha ’n fhaigh muinntir siùcar na coille a dheanamh cho tràth ’sa ’s minic a rinneadh e. Tha gach ni gle phailt agus saor ann an so, ach feur agus fodar. Bha feur ga reic dusan dolair an tunna fad a gheamhraidh, ach tha e beagan na’s saoire bho chionn seachdain air ais.

Beannachd leat an la a chi ’s nach fhaic.

Do charaid,
Fear Naidheachd.
An Mart, 20mh la 1894.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC:
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B

---

[301]

[Vol . 4. No. 38. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Bha stoirm mhor shneachda ann an Ontario deireadh na seachdain s’a chaidh. Cha do ruith an carbad-iaruinn eadar Toronto us Ottawa fad cheithir latha leis na bha de shneachda air an rathad.

Chaidh tigh ’na theine ann an Danville, an Cuibeic, oidhche Shathurna s’a chaidh, agus chaidh triùir chloinne a losgadh. Bha tri teaghlaichean a’ fuireach ’san tigh, agus bhuineadh dithis de’n chloinn do aon duine. Bha iad eadar deich us dusan bliadhna dh’ aois.

Tha na mèinneadairean anns naJogginsan deigh a dhol a dh’ obair. Bha iad ’nan tàmh o chionn faisg air tri miosan, agus tha iad a nise gu ire bhig a’ gabhail leis na ceart thuarasdail a bha luchd-seilbh na mèinne a’ tairgse dhaibh ’nuair a sguir iad a dh’ obair. ’S ann gle ainneamh a tha sgur a dh’ obair mar sid a’ deanamh feum.

Tha fear Hiram H. Moireastan, a mhuinntir Nobha Scotia, an sàs ann am Boston air son a bhean féin a mhurt. Dh’ aidich e an deigh a ghlacadh gu’n do chuir e crioch oirre, ’s gur e ’n dòigh a ghabh e dhi a tachdadh le ’lamhan. Tha e suas ri tri fichead bliadhna dh’ aois. Tha e coltach nach robh e féin ’sa bhean réidh ri chéile o chionn treis a dh’ ùine.

Chaidh gille beag a ghlacadh ann am Boston an la roimhe, a dh’ aidich gun do chuir e teine ri naodh taighean anns a’ bhaile an taobh a stigh de sheachdain. Tha e ’g radh nach eil toil sam bith aige cron a dheanamh, ach gu’n tig crith air aig uairean agus gu feum e teine lasadh. Na teintean a las e ’sa bhaile, fhuaireadh an cur as mu’n d’ rinneadh milleadh sam bith leotha.

Tha eaglais ùr Chaitliceach ri bhi air a cur suas ann am Mabou air an t-samhradh so ’tighinn. Tha i gu bhi ceud us da throidh dheug a dh’ fhad, leth-cheud troidh ’sa sia a leud, agus bidh a chrois air bàrr an stiopuill seachd fichead troidh ’sa sia deug o’n làr. ’N uair a bhios i ullamh, bidh i air aon de na h-eaglaisean a’s motha ’s a’s briagha air an eilean.

Chaidh tri duine deug a mharbhadh ann am mèinn ghuail ann an Dubois, am Pennsylvania, ’sa mhaduinn Di-luain s’a chaidh. Spraidh gas a bh’ air cruinneachadh far an robh iad a’ cladhach a ghuail, agus chaidh aona chuid an marbhadh no am mùchadh. Bha ceathrar eile anns a’ mèhinn aig an àm, ach bha iad sin astar math o’n àite anns an deachaidh am companaich a mharbhadh, agus fhuair iad as le ’m beatha.

Tha Sina an deigh ceithir fichead mile gunna a cheannach ann am Bavaria air son a cuid shaighdearan armachadh. ’Se dolair am fear a phàigh i orra. Tha eagal oirnn ’nuair a theid a cuid shaighdearan a chogadh leotha, gu faigh iad a mach gu’n do chosg iad barrachd ’sa b’ fhiach iad. Cha mhor a ni iad an taca ris na h-innealan-sgrios leis am bheil saighdearan dhùthchannan eile air an armachadh.

Thàinig bàs gle aithghearr air an Dotair Mac-a- Phearsain, ann an Sidni Tuath ’sa mhaduinn Di-luain a’a chaidh. ’Se cansair anns am amhaich a thug a bhàs, agus bha e aig obair gu beagan uairean mu’n d’ thainig a chrioch. Bha e ’na dhuine air an robh meas mor aig gach aon a fhuair eòlas air. Rugadh e air am Amhuinn a Deas, an Antigonish, ’sa bhliadhna 1847. Bha e mar sin da fhichead bliadhna ‘sa naodh a dh’ aois. Chaidh a thiodhlacadh Di-ciaduin.

Tha làn dhùil aig daoine gu’m bi ’n obair anns na mèinnean guail air an t-samhradh s’a tighinn gu math na’s fhearr na bha i air an t-samhradh a dh’ fhalbh. Tha luchd-seilbh nam mèinnean an deigh roinn mhor ghuail a reic cheana. Reic iad eadar leth-cheud us tri fichead mile tunna ri rathad-iaruinn ann am Maine, far nach do reic iad tunna an uiridh, agus tha iad am barail gu reic iad barrachd ’sa b’ abhaist daibh ann an Cuibeic ’s am Montreal. Ni sin timeannan gu math na’s fhearr an Ceap Breatunn na bha iad an uiridh.

Oidhche Di-mairt s’a chaidh, chaidh seana bhoirionnach, bean Alasdair ’Ic-an-Tòisich a’ losgadh gu bàs ann am baile Phictou. Bha i fhein ’sa fear-pòsda a’ fuireach ann an tigh an teis-meadhon a bhaile. Thatar a’ deanamh a mach gu’n do ghabh a h-aodach teine, ’s i timchioll air an stòbh, agus mu’n d’ fhuair a fear eigheach air son cuideachaidh gu robh i air a losgadh gu bàs. Bha a corp air a losgadh gu dona. Bha i gle fhaisg air tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois. Tha Mac-an-Tòisich féin na ’s sine na sin agus ’na dhuine gle lapach.

Fhuaireadh nighean do’m b’ ainm Anna Nic Grath marbh ann an tigh am Philadelphia feasgar Di-luain. Rinn na lighichean a mach gu robh i marbh ceithir uairean fichead mu’n d’ fhuaireadh i; agus nach bu bhàs nàdurra a thainig oirre idir. Bha i cumail taighe comhla ri fear Langdon, agus tha esan air a ghlacadh. Cha’n innis luchd a’ cheartais car son a ghlac iad e, ach ’s i bharail a tha measg dhaoine gur ann a chionn gu bheil amhrus aca gu robh làmh aige ’na beatha. Tha Langdon na dhuine mor am measg luchd-airgeid a bhaile. Tha e na cheann-suidhe air cuideachd aig a’ bheil moran de mhèinnean-guail na Stàite fo’n làimh.

Thaìnig seòladair Gearmailteach air tir ann am Parsborro, N. S., a’s t-samhradh s’a chaidh, agus ghabh e air fhéin gu’m bu duin’ -uasal e, ’s gu robh suim mhor airgeid a tighinn ’ga ionnsuidh cho luath ’sa chuireadh e fios dhachaidh a dh’ innse càite ’n robh e. Fhuair e biadh us deoch us aodach air chreideas fad thri no cethir a mhiosan, ach ’nuair nach d’ thainig an t-airgead, chuireadh an greim e, agus chuir e stigh tri miosan ’sa phriosan. An deigh dha faotainn m’a sgaoil, chaidh e gu Amherst, ach an oidhche roimhe chaidh e as an t-sealladh, a toirt leis leth-cheud dolair de dh’ airgead bean an tigh-òsda, agus còt-uachdair le fear de na bòrdairean. Cha chualas guth air uaithe sin, ’s cha’n eil fhios càite ’n d’ thug e air.

AM MART, 1896.

1 DI-DONAICH. II Di-donaich ’sa Charghus
2 Di-luain. Breith Pap Leo XIII, 1810
3 Di-mairt
4 Di-ciaduin. A Ghrian ag eiridh 6.36.
5 Dior-daoin. A Ghrian a’ laidhe 5.49.
6 Di-haoine. An Cairteal mu dheireadh dhe’n t-Solus, 7.15, mad.
7 Di-sathairne
8 DI-DONAICH. III Di-donaich ’sa Charghus
9 Di-luain. Seisd Lucknow, 1858.
10 Di-mairt. A Ghrian ag éiridh 6.25.
11 Di-ciaduin. A Ghrian a’ laidhe 5.57.
12 Dior-daoin
13 Di-haoine. An cogadh Ruiseanach, 1854
14 Di-sathairne. An Solus Ur, 6.34, mad
15 DI-DONAICH. IV Di-donaich ’sa Charghus
16 Di-luain
17 Di-màirt. La Fheill Padruig
18 Di-ciaduin. Breth Ban-Phrionnsa Louise 1848.
19 Dior-daoin
20 Di-haoine. A cheud la dhe’n earrach.
21 Di-sathairne. Blar Alexandria, 1801.
22 DI-DONAICH. V Di-donaich ’sa Charghus.
23 Di-luain. (22) A cheud Chairteal de’n t-Solus, 7.43 mad.
24 Di-màirt
25 Di-ciaduin. La Fheill Muire.
26 Dior-daoin. A Ghrian ag eiridh 5.55.
27 Di-haoine. Bàs an VI Seumas, 1625.
28 Di-sathairne. A Ghrian a’ laidhe 6.18.
29 DI-DONAICH. Di-donaich nam Pailm.
30 Di-luain. Ghlacadh Paris, 1813.
31 Di-màirt. (29) a Ghealach làn, 1.08, md

Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

---

[302]

[Vol . 4. No. 38. p. 6]

Mar a Sguir Deorsa dhe’n Ol.

Cha do phòs Deòrsa Mac-Thòmais riamh, agus cha bu chuimhne le duine gun d’ thug e riamh ionnsuidh air pòsadh. Cha do chuir an gaol deagh air a chridhe ’nuair a bha e òg, agus a nise ’nuair a bha e ’na leth sheann duine, cha bu choltach gu’n tòisicheadh e ri bhualadh. Cha do chum smaointean air caileig o bhiadh no o chadal e latha no oidhche o’n rugadh e, agus uime sin aig àm ar sgeòil, bha e na “dhuine saor.” N’am feòraichte dhe fhéin car son a bha chùis mar sin, ’se theireadh e,— “Nach ann ort a tha ’n t-iongantas aon duine glic a bhi ’san t-saoghal! Tha gu leòr de dh’ amadanan ann ged dach rachainn-sa ’nan ceann. Tha thusa smaoineachadh nach eil cridh’ agam idir. ’S ann agam a tha, ach tha ceann agam cuideachd, agus tha ’n darra cuid a cumail rian air a chuid eile. Tha mise ’g ràdh riut,” theireadh e, “nach eil e nàdarra do dhuine bhi cho deigheil air aon chaileig ’s nach fhaic e maise no beus an té sam bith eile. ’S e ’n duine coilionta am fear sin aig am bheil cridhe cho farsuinn ’s gu’n gabh e stigh iad uile, ’s gu’m bi e cho gaolach air an darra té sa bhios e air an té eile!”

Bha Deòrsa féin cho faisg air a bhi ’na dhuine coilionta anns an dòigh so, sa ghabhadh faotainn eadar da cheann na duthcha. Bha e caoimhneil ris na h-uile, agus bha na h-uile measail air. Ruitheadh a chlann bheag na choinneamh ge b’e àite ’m faiceadh iad e, agus iad cinnteach gu’m faigheadh iad milseanan uaithe. Ach tha smùdan féin á ceann gach fòid, agus tha choire fhéin air an duine ’s fhearr a rugadh. Feumar aideachadh gu robh Deòrsa car trom air an òl. Fad na seachdain cha ghabhadh e dheth ach beagan; cha do chum an deoch o obair riamh e. Ach cho cinnteach ’sa thigeadh oidhche Shathurna rachadh Deòrsa dha ’leabaidh ’se gle fhaisg air air a bhi air an daoraich. Bha e fuireach còmhla ri mhàthair agus bu mhac e a thaghte á ceud mur biodh an aon choire. B’ abhaist d’a mhàthair gach feasgar Di-sathurna làn soithich de bhainne goirt a chur am preasa nan soithichean, gus nan eireadh Deòrsa air feadh na h-oidhche lan pathaidh, gu’m faigheadh e rud a chaisgeadh ’iota.

Aon oidhche Shathurna, an deigh do Dheòrsa bhi mar a b’ abhaist a’ cumail mòd ri Mac-an-Tòisich, rainig e ’n tigh ’se gu math fad air adhart. Fhuair a mhàthair toirt air a dhol a laidhe, agus an ùine ghoirid bha e na shuain chadail. Mu mheadhon oidhche dhùisg e, agus ’amhach mar gu’m biodh amhunn theinnteach. Dh’ éirich e, agus thug e ’n cidsinn air, far an robh a mhàthair ’na cadal, dh’ fheuch am faigheadh e a chuach anns an robh am bainne goirt. Bha a cheann air aimhreit, agus cha robh ball-àirneis anns an rùm anns nach do bhuail e. Dhùisg an starbraich a rinn e a mhàthair, agus dh’ fheòraich i an e bh’ ann agus ciod a bha e ’g iarraidh. Fhreagair Deòrsa gu robh am pathadh air, agus gu robh e air son lan a bheòil dhe’n bhainne ghoirt fhaotainn. “Ma ta,” arsa mhàthair, “o’n tha thu air do chois, feuch an seid thu an teine.” “Ni mi sin,” arsa Deòrsa, agus cha b’ fhada gus an robh e seideadh le ’uile neart. Ach air do shùilean a mhàthar a bhi nise air fas cleachdte ris an dorchadas, thug i fa-near gur h-ann a bha e air a ghlùinean ri taobh a phreasa, agus a séideadh trosg mòr a bha ’n crochadh ris a bhalla. Bha seòrsa de dhearrsadh bhar craicionn an truisg, agus shaoil le Deòrsa gu’m b’e ’n teine bh’ ann. “Gu de tha thu deanamh an sin?” ars ise. “Tha mi ’séideadh an teine,” ars esan. “A bhumalair ghràinde,” ars ise, “ ’se tha ’n sin an trosg a fhuair mise air son dinneir na Sabaid.” “Ma ta,” arsa Deòrsa, “tha mise ’n deigh mo cheann a sgàineadh ris, agus cha’n urrainn domh an teine shéideadh a nise. Biodh aige gu maduinn;” agus dh’ éirich e na sheasamh ’s rùraich e measg nan soithichean gus an d’ fhuair e, mar a shaoil leis, a’ chuach anns an robh ’m bainne. Chuir e air a cheann i, dh’ òl e gach boinne a bh’ innte, agus thug e ’n leabaidh air.

Bha an tigh sàmhach car treis, ach ’nuair a bha ’n t-seana bhean a tuiteam ’na cadal, chual’ i gearain anns an rùm ’san robh Deòrsa. Dh’eubh i ris an robh dad cearr air, ach cha d’ fhuair i freagairt. An sin las i coinneal agus chaidh i far an robh e. Bha e an sin ’ga shuaineadh fein ’san aodach, agus e cho bàn ris an anart. “Gu de tha cur ort?” arsa mhàthair. “O tha mi tinn, tinn,” arsa Deòrsa. “Tha mo stamag air a dhol air aimhreit. ’S fhearr dhuibh cuman fhaighinn; tha eagal orm gu feum mi diobhairt.” Fhuaireadh an cuman agus thòisich Deòrsa air cur a mach. “Gu’n cuidich am freasdal sinn.” arsa mhàthair, “bhrist thu cuisle; cha’n eil thu cur a mach ni ach fuil! O gu dé ni mi? Gu dé ni mi?”

’N uair a chunnaic Deòrsa ’n fhuil, dh’ fhàs e moran na bu mhiosa. “ ’S fhearr dhuibh a dhol a dh’ iarraidh an dotair, a mhàthair,” “tha eagal orm gu bheil mi dol a bhàsachadh.” “Theid,” ars a mhàthair, “agus a dh’ iarraidh a mhinisteir cuideachd, oir cha robh thu idir na do ghille cho math ’s bu chòir dhuit. ’S cinnteach gur h-e breitheanas a thainig ort air son do chuid òil, agus ma theid thu na’s fhearr, tha mi ’n dòchas gu’n toir so leasan dhuit.” “Bheir e sin,” arsa Deòrsa; “Ma gheobh mise thairis air so, cha ’n òl mi deur tuilleadh.” “An geall thu sin?” arsa mhàthair. “Geallaidh gu deimhin,” arsa Deòrsa, “ach falbhaibh a dh’ iarraidh an dotair an dràsta neo cha bhi mi ann gus gealladh no rud sam bith eile dheanamh.”

Dh’ fhalbh a mhàthair ’s chuir i cleòca m’a ceann gus a dhol a dh’ iarr an dotair. Dh’ fhosgail i dorus a phreasa gus an iuchair a thoirt leatha. “A Dheòrsa! ars ise, “gu dé bha thu deanamh anns a’ phreasa?” “Cha d’ rinn mise dad ’sa phreasa,” arsa Deòrsa, “ach gu ’n do dh’ òl mi deoch bhainne. “Deoch bhainne ’s droch uair!” arsa mhàthair. “Tha ’m bainne gun bheanalt dha ’sa mhis far an d’ fhàg mi e! ’se rud a dh’òl thu an fhuil a bha mise ’gleidheadh air son nam maragan dubha?” “Gu de thuirt sibh?” arsa Deòrsa ’se ’g éiridh na shuidhe, “Ma ’s e sin a rinn mi, cha do bhrist mi cuisle idir, agus cha ’n eil mi cho teann air a bhas ’sa bha mi ’n dùil,” agus an àite bhi gearan ’sa ’g ochanaich ’sann a thòisich e ri gàireachdaich. “Cuiribh dhibh an cleòca, a mhàthair.” ars esan, “cha chuir sinn dragh air an dotair an nochd, no air a Mhinisteir na’s mò. Tha mi slàn fallain an nise.” “Ach do ghealladh a thaobh sgur dhe ’n ol,” arsa ’mhathair. “O,” arsa Deòrsa, “rinn mi ’n gealladh sin ’nuair a bha mi ’n dùil gu robh mi bàsachadh.” “Rinn, agus ’s ann mar sin bu chòir dhuit seasamh ris,” arsa mhàthair, “a chionn gu bheil fhios agad an nise ciod an staid inntinn anns am bi thu ’nuair a thig am bàs ort, agus tha fhios nach eil ni a’s cinntiche na gu ’n tig e uair-eigin.” “Tha sin ceart, a mhàthair,” arsa Deòrsa, “glé cheart; agus so dhuibh mo làimh air, nach òl mi boinne tuille dheth fhad ’s is beò mi. Cha’n eil teagamh agam nach deachaidh so chur orm mar rabhadh air son mo dhroch chaithe-beatha: gabhaidh mis e mar sin, agus o so a mach, bidh mi cuibhteas an t-òl.” Agus sheas Deòrsa còir ri fhacal gus an latha ’n diugh. —Eadar o’n Bheurla.

---

[303]

[Vol . 4. No. 38. p. 7]

Thuit seana bhean a bha faisg air ceud bliadhna dh’ aois sios staidhir uair, ach cha d’ rinneadh dochann sam bith oirre. “O,” ars ise, “nach bu bhochd an gnothuch dhòmhsa nam bithinn air mo chas no mo làmh a bhristeadh, ’s gu’m bithinn nam chrioplach ri ’m bheò.”

Tha iadsan aig ’m bu chòir fhios a bhi ag ràdh gur ann mar is sine ’n t-uisge-beatha ’s fhearr a bhios e. Bha dithis Eirionnach uair ag òl cuideachd, agus thòisich fear dhiubh air moladh an uisge-bheatha. “ ’S gasda ’n t-uisge-beatha sin,” ars esan ri ’chompanach. “Bheil fhios agad de cho sean ’sa tha e?” “Cha”, ’n eil,” ars am fear eile, ’se cur crioch air a chuid mu dheireadh dhe, “ach tha dearbh fhios agam agam gu bheil e cho sean ’sa bhitheas e.”

Tha luchd-àireamh ag innse gu bheil ann am Breatuinn, deich mile ceann cruidh, da mhuillein dheug air fhichead caora, agus ceithir muillein muc. Tha da mhuillein each aig na tuathanaich leotha fhéin, agus tha aireamh mhòr a bharrachd air sin aig na h-uaislean air nach d’ thugadh cunntas. Thatar a meas gur fiach na tha de dh’ eich ’s de chrodh ’s de chaoraich anns an dùthaich air fad da cheud gu leth muillein pùnnd Sasunnach. ( £250 ,000,000.)

Tha ’n speuradair ainmeil, Sir Robert Ball, ag ranh ged dh’ fhàgadh peileir gunna an talamh ’se siubhal còig ceud mile ’s an uair, gu’n toireadh e ceithir muillein ’s coig ceud mile bliadhna a’ ruigheachd na té a’s fhaisge oirnn de na rionnagan suidhichte. Agus tha e ’g radh gu bheil cuid dhiubh cho uamhasach fada uainn ’s gu ’n toireadh am peileir ceudna còig ceud muillein bliadhna air an t-slighe ’g an ionnsuidh. Cha ’n fhaicear iad so leis an t-suil luim idir.

Cogadh a bh’ ann roimhe seo, chaidh piobaire a ghlacadh leis an nàmhaid. “O! mo bheatha,” ars’ esan, “cha robh mi ’cogadh idir; cha do thilg mi saighead ’s cha do tharruinn mi claidheamh; cha d’ rinn mi dad idir ach a’ phiob seo a sheinn: ’s cinnteach a dhaoine nach marbh sibh mi. Leigaibh as mi le ’r cead.” “Cha leig,” ars’ na saighdearan neo-chàirdeal, “cuiridh sinn crioch air do bheatha, a’ chionn gu’n do sheinn thu air a’ phiob. ’S dòcha nach robh thu a’ cogadh, ach bha thu a’ togail inntinn ar nàimhdean ’n ar n-aghaidh agus leis a’ phiob bha thu ’g am brosnuchadh gu mire-chatha.” G. G.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[304]

[Vol . 4. No. 38. p. 8]

A Ghrian.

Tha a ghrian do ’n t-saoghal nadurrach, mar a ta spiorad na beatha do mhac an duine. Is e a teas a tha a toirt fas do luighibh na macharach; agus nuair a sgaoileas i caoimhneileachd na maidne mu ’n cuairt di, bithidh gach creutair, beathail le a làthaireachd—suilbhir aig hearach le a tiodhlacaibh. Le a teas éiridh miltean de chuileagaibh sgiathach gu beatha. Clisgidh na h-eòin as an codal, agus dòirtidh iad a mach an ceileirean sunndach ann an co-sheirm chiùil nuair a mhothaicheas iad a blàths. Le mèilich bheir na treudan buidheachas airson teachd na maidne ciùine, agus innsidh am buar le’n àrd-gheumnaich an taingeileachd. Aithrisidh na gleanntan an ceòl ceudna, agus freagraidh na cnuic do’n fhonn. Bheir teas na gréine air gach luigh tha air aghaidh na talmhainn fàs gu h-ùrar agus gorm, còmhdaichidh e na craobhan le duilleachd, a mhachair le arbhar agus meas, na sléibhtean le buar agus treudaibh, agus cridhe an duine le gàirdeachas agus taingeileachd. A réir cunntais nam feallasanach agus daoine foghluimte tha a ghrian deich ceud mìle uair ni’s mò na an talamh, agus ceithir fichead ’s a deich muilliona de mhìltibh air astar uaith. Nuair tha i fada gu deas tha an la goirid, agus an aimsir fuar againn ’s an eilean so; ach an uair tha i pilltinn gu tuath tha ar là a fàs fada, agus tha blàths au t-samhraidh ag ath-ùrachadh gach luigh mhaoth a shearg, agus gach craobh a lòm gaoth reòtaidh a gheamhraidh. Smuainichidh sluagh neo-fhoghluimte gu bheil a ghrian ag éiridh ’s an aird an ear agus a dol fodha ’s an aird an iar, do bhrigh nach eil iad a tuigsinn gu bheil an talamh a tionndadh mu ’n cuairt, no a cur car dheth air a roth aon uair ’s na ceithir uairibh fichead, agus le so a nochdadh na grèine do shùilean an duine mar gu’m biodh i ag éiridh ’s an aird an ear agus a luidhe ’s an aird an iar gach uair a ta an talamh a cur car dheth air an dòigh so. Tha cuid de na reultaibh tha sgeadachadh aghaidh nèimh le sgèimh ghrìnn mòran ni’s mò na an saoghal so, agus tha daoine foghluimte am barail gu bheil cuid diubh air an àiteachadh le creutairibh tuigseach cosmhuil ruinn fein. Tha oibre Dhé ro-lìonmhor agus iongantach. Cha’n urrainn do chreutair cruchaichte an tuigsinn no an àireamh. Tha an cunntas os cionn gach ni air an urrainn da smuaineachodh, agus tha an gliocas a dhealbh, agus an cumhachd a ta ’g an cumail suas, ro-iongantach thar eòlas chloinn nan daoine. Nuair a dh’ amhairc Daibhidh air oibribh mòra agus glòirmhor an Tighearna, thubhairt e, “Cuiridh na neamha an céill glòir Dhé, agus nochdaidh na speura gniomh a làimh. Tha là a deanamh sgéil do là agus oidhche a foillseachadh eolais a dh’ oidhche. Cha’n eil cainnt, cha’n eil briathra anns nach cluinnear an guth. Air feadh na talmhainn uile chaidh am fuaim a mach, agus am focail gu iomall an domhain. Do’n ghréin chuir e pàilliun annta; agus tha i mar fhear nuadh-pòsda a teachd a mach a sheòmar; ni i gàirdeachas mar ghaisgeach a ruith a shlighe. Tha dol a mach o chrìch nan speur, agus a cuairt gu ruig an crìochaibh; agus cha’n ’eil ni air bith a dh’fholaichear o a teas.” Tha am bàrd againn fhein, Oisean, a labhairt mar so mu’n ghréin:—

An d’ fhàg thu gorm-astar nan speur?
A mhic gun bheud, a’s or bhui’ ciabh!
Tha dorsa na h-oidhche dhuit réidh,
Agus pàilliun do chlos ’san iar!
Thig na stuaidh mu ’n cuairt gu mall,
A’ choimhead fir o’s gloine snuaidh;
A togail fo eagal an ceann,
Ri d’ fhaicinn cho àillibh ’n ad shuain,
Theich iadsa gu tuar o ’d thaobh;
Gabhsa cadal ann ad chòs,
A Ghrian! is till o d’ chlos le aoibhneas.

Deiseachan Deante, Aodaichean dhe gach seòrsa, Leintenn, Adan agus Brogan Fhirionnach aig D. J. Domhnullach. An aon stòr ’sa bhaile nach eil a cumail dad ach Còmhdach Fhirionnach. ’S còir dhuit taghal a stigh.

Cha’n eil air a bhiadh mhaith ach fheuchainn.

Is fada bu choir dol a dh’ amharc fear nach fhaigheadh bean.

Na h-aimhnichean a traoghadh ’s na caochanan ag at.

Cha tig an cota glas cho maith do na h-uile fear.

Is uaisle toll na tuthag ach ’s fhearr tuthag na toll.

Feumaidh burn a bhi far am bathar gamhuinn

NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE