---

[321]

[Vol . 4. No. 41. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, APRIL 18, 1896. No. 41.

Litir a Alba,

MO BHALACH GASDA: —Cha ’n ’eil facal de’n MHAC-TALLA a’s cùramaiche a tha mi ’leughadh na ainmeannan na muinntir a phàigh. Bu gle thoigh leam mòran ainmeannan fhaicinn a bharrachd air na bheil mi ’faicinn. Ged nach ’eil eòlas sam bith agam air a’ mhuinntir a phàigh, gidheadh tha meas mòr agam orra, do bhrìgh gu bheil iad a’ nochdadh gu bheil iad deònach a’ Ghàilig a chumail suas. Nan robh mise dlùth dhaibh, bheirinn dhaibh crathad hde m’ spòig glé thoileach. Agus nan tachradh iad rium aig an taigh-òsda dh’ òlainn an deoch-slàinte. An uair a thachras na Gáidheil ri ’cheile ann an duthaich chéin, bidh iad caoimhneil ri’ chéile mar bu chòir dhaibh.

Ged nach ’eil àireamh na muinntir a tha gabhail a’ MHIC-TALLA cho mòr ’s bu chòir dhi bhith, tha aon ni a tha ’toirt toileachaidh dhomh dha thaobh, agus is e sin, gu bheil cuid ’ga ghabhail as gach cearn de ’n t-saoghal. Mur do mheall mo bharail mi thig so a chum do mhath an ùine gun bhith fada. Ged a tha am MAC-TALLA gu bhith ceithir bliadhna dh’ aois, tha mòran de dheadh Gháidheil nach cuala guth no iomradh riamh fhathast air. Ma ni iadsan a fhuair eòlas air an dleasdanas, innsidh iad do an càirdean mu ’dheidhinn.

Thug e mòr thoileachadh dhomh a bhith ’faicinn gu bheil a dhà de phàipearan naigheachd Inbhirnis ’ga mholadh gu mòr, agus a comhairleachadh do dhaoine cuideachadh a thoirt dha.

Tha ni eile air am feum mi iomradh a thabhairt agus is e sin, gu bheil mi ’faicinn ainmeannan mhnathan còire ann am measg ainmeannan an luchd-gabhail. Tha thu suas am bruthach, a laochain, ma sheasas na mnathan air do thaobh. Nan rachainn fhein sgrìob do dh’ America, tha fhios agam gu faighinn aoidheachd gu caoimhneil, toileach, ann an tigh té sam bith de na mnathan còire, cneasda a tha ’ceannach agus a’ pàigheadh a’ MHIC-TALLA.

Tha mi ’n dòchas gu lean I. McD. a Prinsbhill, an Ontario, air sgrìobhadh mu eachdraidh an àite anns am bheil e. Ma tha toileachadh agaibhse ann a bhith ’cluinntinn mu chor na seann dùthchadh, tha a’ cheart uibhir de thoileachadh againne ann a bhith ’cluinntinn mu chor nan Gàidheal ann an America. Is math a théid aig I. McD. air Gàilig a sgrìobhadh. B’ fhearr leam gu rachadh aig Gàidheil na Gàidhealtachd air a sgrìobhadh a leith cho math ris. Tha mi ’creidsinn gu bheil fear is fear ann an iomadh cearn de ’n t-saoghal a sgriobhas deadh Ghàilig, agus tha mi an dòchas gu’n toir iad dhuinn sgeul an dràsta ’s a rithist mu thimchioll nan dùthchannan anns am bheil iad a’ gabhail comhnuidh.

Is e an diugh latha na gugaireachd. Dh’ fheuch aon no dithis de na coimhearsnaich ri mo chur air ghugaireachd, ach dh’ fhairlich orra. Mar a thuirt an t-seana bho, “Tha mi tuilleadh is sean ’san adhairc air son a leithid.” Ged a chuirteadh air ghugaireachd mi cha ghabhainn gu h-olc e. Is iomadh fear cho math rium a chuireadh air ghugaireachd. B’ aithne dhomh duine laghach a chuireadh astar mor air falbh latha na gugaireachd. Thug tuathanach a bh’ anns an àite litir dha gus a toirt do thuathanach eile a bha mu cheithir mile air falbh. An uair a rainig e taigh an tuathanaich so ’s a thug e seachad an litir, chuireadh a steach do sheomar e, agus thugadh dha làn glaine de dheadh uisge-beatha, agus aran is càise. An ùine gun bhith fada thàinig an tuathanach a steach do’n seòmar far an robh e, agus litir ’na làimh. “Cha ’n ’eil an ni a thainig thu a ’dh’ iarraidh agam, ach theid thu leis an litir so far am bheil mo charaid, Seumas Og,” ars’ esan. “Tha mi ’n dochas gu faigh thu do ghnothuch an sin.”

Dh’ fhalbh Domhull gu sunndach. Ged a bha taigh Sheumais Oig tri mile uaithe cha robh e fada ’g a ruithinn; oir chur an dram spreochainn na chasan. An uair a ràinig e Seumas Og ’s a thug e seachad an litir, fhuair e biadh is dram. Mu’n do tharr an greim mu dheireadh a bhith shios aige, dh’ iarradh air falbh le litir a dh’ ionnsuidh a’ mhaighstir-sgoile. An uair a ràinig e am maighstir-sgoile, dh’ innis am maighstir-sgoile dha, gur ann air ghugaireachd a chuireadh e. Bha Domhull bochd car air a thàmailteachadh, ach cha do leig e mòran air. “Mar a chò, chaidhidh,” arsa Domhull. “Is iomadh latha nach d’ rinn mi cho math dheth. Fhuair mi dà dheadh bhiadh, agus dà dheadh dhram. Cha ’na e h-uile fear a tha cho math dheth air latha fuar earraich.”

An ceann dà latha ràinig teachdaire Domhull le punnd thombaca a chuir an triuir thuathanach eatorra d’a ionnsuidh.

An uair a fhuair e an tombaca thuirt e, “B’ fhearr leam gu ’n cuireadh iad air ghugaireachd mi uair ’san ràidhe.”

Is mi do charaid,
BODACHAN A’ GHARAIDH
TAOBH AN LOCHA.

Sean Fhacail.

Am fear a’s treas’ ’an uachdar, ’s am fear a’s luaith’ air thoiseach.

Am fear a th’ anns a’ chùil biodh a shùil air an teine.

Am fear a theid a dh’ iarraidh an iasaid theid e dh’ iarraidh a’ bhròin.

Am fear a theid a ghnà mach le ’lion, gheabh e iasg uair-eigin.

Am fear a theid a mach air na h-uaislean, is duine truagh ’am measg chàich e.

Am fear a theid do’n bhaile mhor gun ghnothuch, bheir e gnothuch as.

Am fear a thig gun chuireadh, suidhidh e gun iarraidh.

---

[322]

[Vol . 4. No. 41. p. 2]

LOCH-NAN-GARR.

(Le Lord Byron.)

A m’ shealladh a chòmhnaird, a liosan nan ròsan!
’N ’ur measg-sa biodh mùirnean na sògh ré a shaog’l;
Thoir dhòmhsa na stùcan fo ’n t-sneachda le ’shròlaibh
An comhnuidh ’tha ’g altrumas saorsa is gaoil!
Seadh, Albainn mo chridhe, ’s ro ionmhuinn do bheannta!
Mu ’n cinn gheal’, O chithinn, na dùilean ri àr;
An àit srùlag uillt chithinn mire ’n Eas steallmhoir—
Tha mise an geall air gleann donn Loch-nan-Garr.

Ah! ’n sud bha mo cheuman a’ m’ òige gu tlachdmhor;
B’i bhoineid an ad leam, b’ e ’m breacan mo chleòc;
Mo chuimhn’ air cinn-fheadhna a dh’eug bha mi ’cleachdadh,
’S mi ’mànran troimh ghlacaig na coille gach lò;
’S cha’n iarrainn dol dhachaidh gu ’n ciaradh am feasgar
’S gu ’n seargadh a mhais’ roimh na reultaibh gu h-àrd;
Oir sholairinn sùnnt am beul-aithris na h-eachdraidh
A gheibhteadh o nàistnich ghlinn duinn Loch-nan-Gàrr.

“A thaibhsean nan marbh! nach cual mi ’ur guthan
A’ siubhal troimh ’n t-soirbheas air anail na h-oidhch’ ?”
O ’s cinnt’ gu ’m bheil éibhneas air anam a’ churaidh
Ri turus trè ghleann féin air sgiathaibh na gaoith.
Mu’n cuairt Loch-nan-Gàrr ’n uair a dhùmhlaicheas gaillionn
’S an Geamhradh á ’chathair fhuair reòit’ a’ cur fàilt,
Tha neula a’ cuartachadh Chruthan mo shìnnsear
’Tha ’chòmhuidh an sìontaibh ghlinn duinn Loch-nan-Gàrr.

“Am fac sibh ’n ur n-aisling, ged bha sibh co treubhach,
Gu’n robh e an dàn nach biodh éifeachd ’n ur strì?”
Ah! ’m b’ e bhur dàn aig Cuilfhodair gu ’n eugadh?
Cha d’ éirich leibh buaidh, ’s ann a thuit sibh ’s an fhrìth;
Gidheadh, bha sibh sona! clos talmhaidh an eugaidh
’G ’ur càradh le ’r treubhaibh an uamhaibh Bhramàir;
A’ phìobaireachd fuaimneach, do nualan a’ phìobair’ ,—
Sgeul ’ur gnìomh’ air mactalla ghlinn duinn Loch-nan-Gàrr.

Chaidh bliadhnachan seach,’ Loch-nan-Gàrr, o’n a dh’fhàg mi;
Ni bliadhnachan tàr as mu ’m faic mi thu ris;
Sgiol Nàdur de d’ chinneas ’s de phlùraichean t’àill’ thu,
Gidheadh ’s tu a’s feàrr leam na còmhnaird réidh’ mhìn’
O Shasuinn! do mhaise tha coitchinn, neo-ghreadhnach
Do aon a thriall suas air na beanntaibh gu ’m bàrr;
O nach robh mis’ air sgòrr fhiadhaich nan aonach!
An glòir chais neo-aobhaich ghlinn duinn Loch-nan-Gàrr.

Ead. le NIALL MAC NEILL.

AONACHD A’ CHINNE-DHAONNA.

Gheobh sinn barant laidir gu cho-dhunadh gur aon sliochd an cinne-daonna, ma bheachdaicheas sinn air an atharrachadh a thig air creutairean eile ann an cursa aimsir, agus anns na duthchanan fa leth anns am faighear iad. Ma chi sinn an neo-choltaichead is mò eadar dà bheathach a tha gun cheist a’ teachd air tus bho ’n aon fhreumh, nach faod sinn a cho-dhunadh gu bheil an ni ceudna fior mu’n duine? Cha’n ’eil moran ann a chuireas an teagamh gu ’n d’ thainig gach seorsa chalman a tha againn bho ’n aon phaidhir air tus, —tha daoine foghluimte ag innseadh dhuinn gur e an calman gorm a gheobh sinn fiadhaich anns na creagan is sine d’ an treubh, —agus nach lionmhor seorsa a tha againn de gach cruth agus dath; a ris, tha iad ag innseadh dhuinn gu bheil gach gne chon, bho ’n fhear is mò a nuas gus am measan is leibidiche a dh’ fhalbh riabh aig sàil ceaird, a’ teachd gu leir an toiseach bho aon phaidhir. Ma tha so fior, agus cha ’n ’eil an teagamh is lugha r’ a chur ’s a’ chuis, nach ’eil e a cheart cho coltach gu bheil an duine mar an ceudna a’ tighinn bho aon stoc? Am measg gach eadar-dhealachaidh a fhuair sinn eadar duine agus duine cha ’n ’eil bealach a choir cho farsaing ’s a tha eadar cuid de na creutairean a dh’ ainmich mi. A ris, an uair a chi sinn an caochladh mor a ni mùthadh cor, suidheachaidh agus aite-tuinich anns na creutairean sin, tha an co-dhunadh ceudna ’g a sparradh fein oirnn—gu bheil na ceart aobharan sin a’ togail gach eugsamhlachd a chi sinn ann an cumadh agus ann an coltas ar co-dhaoine, c’ aite air bith am faighear iad.

Tha steidh eile againn air son na barail—gur aon an cinne-daonna—anns na h-eachdraidhnean a gheobhar air an sineadh a nuas le beul-aithris o linn gu linn, am measg uile fhineachan na talmhainn. Cha ’n e gu bheil am beul-aithris so air sheol sam bith airidh air gu’n tugamaid geill dha gu saor—oir is iomadh sgeul neonach agus faoin a tha am measg dhaoine aineolach mu chiad thoiseach a’ chinne-dhaonna—ach is e a tha gu h-araidh luach-mhor dhuinne, an aon-sgeulachd leis a bheil iad gu leir a’ cur an ceill nan aon bheachdan mu ’n doigh anns an do chruthaicheadh an duine, agus an co-chordadh a tha eadar iad mu chiad eachdraidh a’ chinne-dhaonna—co-chordadh nach b’ urrainn a bhi ’n am measg na ’m biodh a phriomh athair fein aig gach gineal fa leth. Anns na h-eachdraìdhnean neo-sgriobhte so aca, gheobh sinn cunntas mu chruthachadh an duine; mu Ghàradh Edein; mu bhuaireadh agus mu thuiteam an duine; mu neo-chiontachd, mu shonas, agus mu chor an duine air tùs, agus mar gheill e do chomhairle na mnatha; agus, mu thuil Noah. Chi sinn aimsir air a roinn ’n a seachdainean anns gach cearn d’ an t-saoghal, agus ìobairtean air an tairgseadh am measg uile shloigh a’ chruthachaidh.

Tha fhathast tuilleadh fhianuisean againn ri thoirt air an aghaidh as leth an tagraidh a tha sinn a’ deanamh air son aonachd a’ chinne-dhaonna; agus is e aon diubh sin, an taisbeanadh a tha againn ann an cor-inntinn agus bheusan agus aignidhean dhaoine de gach dath agus de gach gineal. Am feadh a chi sinn moran eadar-dhealachaidh ann an suidheachadh-inntinn threubhan fa leth, chi sinn aig a’ cheart àm gu bheil ’n am measg moran chomharan anns a bheil iad coltach r’ a cheile: leig sinn fhaicinn cheana cuid de dh-aobharan an eadar-dhealachaidh. Tha an duine anns gach ionad a’ tighinn a dh-ionnsaidh an t-saoghail lag agus neo-chomasach air deanamh air a shon fein; agus ma dh’ fhagar ’inntinn gun fhoghlum gun oileanachadh fàsaidh e suas ’n a chreutair borb agus aineolach. Air an lamh eile, chi sinn gu bheil e air a chruthachadh le comsan aige air gliocas ’fhoghlum, agus buaidhean air an suidheachadh ’n a inntinn, aig a bheil cumhachd fas agus dol am feobhas agus am farsaingeachd. Is i so an fhianuis a tha air a togail leis namissionariesagus le luchd-turais do gach cearn. An uair is isle an duine, agus an uair is truaillidhe a chor, tha fhathast freumh bheag de eolas agus de thogradh ann an geall air rud-eigin os cionn cor nan ainmhidhean a tha m’ an cuairt aìr—deigh air ni-eigin is airde na ’n suidheachadh truagh anns a bheil e gu nadurra. An uair a theid cothroman air e fein a leasachadh a chur m’a choinneimh, a reir mar ghabhas e riutha agus a chuireas e an cleachdamh iad, eiridh e suas ann an gliocas; theid a chor dìblidh, bochd air chul, agus theid e air aghaidh gu inbh is airde. Agus a bheil e fior, ma ta, na ’n tugteadh a nall aon de na daoine borba, aineolach sin an uair a tha e ’n a leanabh, agus gach cothrom a thoirt dà a tha aig clann na duthcha so, a bheil sinn a’

---

[323]

[Vol . 4. No. 41. p. 3]

creidsinn gu ’n nochdadh e a’ cheart tapachd ann an togail foghluim agus gu ’n ruigeadh e air urad aghartachd ann an eolas agus ann an gliocas ri aon againn fein? Is duilich a’ cheist so a fhreagairt. Na ’n tugteadh e far am faiceadh e moran d’ an ghrainealachd agus d’ an droch eisimpleir a chuireadh moran de mhuinntir na tire so mu ’choinneimh, cha chuirinn geall nach ann a rachadh an duine bochd air ais ’n a bheusan, mar thigeadh e air aghaidh ann an sgoil agus ann an eolas. Tha cuimhne agam air duine bhi ag innseadh dhomh uair, gu ’n do ghabh e uibhean chearc, agus gu ’n do chuir e ann an nead feannaig iad, aig a’ cheart am a’ toirt air falbh uibhean na feannaig. An uair a thainig an gur a mach, thog e leis na h-iseanan á nead na feannaig, agus chuir e ri circ iad. Bha e ag radh, an uair a chinn iad suas, gu ’n robh de nadur na feannaig annta—gu sonraichte anns na coilich— ’s nach robh an leithid ann an darna taobh na duthcha; chuireadh iad na sùilean as a’ h-uile coileach a bhiodh air an fhaiche, latha cath nan coileach! Is gann a chreid mi an duine coir; agus cha mhò a theirinn gu’n cuireadh e nadur, no foghlum, no oilean a’ Bhreatunnaich ann an leanabh Africanach, ged rachadh a thogail a nall agus a chur ann an nead maighstir-sgoil no ministeir anns an duthaich so; oir, ged nach àicheidhinn gu’m faodar iomadh aon ’fhaighinn am measg nan daoine dubha a bhiodh a cheart cho comasach air sgoil a thogail rinn fein, cha ’n ’eil mi a’ meas gu bheil an coimeas idir ceart no freagarrach eadar ginealach a tha ann an dorchadas agus ann an aineolas fad choig mile bliadhna, agus muinntir mar tha sinne ann, a tha fad linntean a’ sealbhachadh airde mheadhon latha gach eolais aimsireil agus spioradail. Ma tha buaidh aig eolas agus fiosrachadh, agus cor agus suidheachadh an duine air dealbh agus cruth a’ chuirp cho math ri buaidhean na h-inntinn, cha b’ ann rè beatha aon duine a bu choir suil a bhi againn ris an aghartachd sin a chuireadh an t-Africanach bochd, ge b’e air bith cothroman a bheirteadh dha, air an aon ruith ruinne, a tha ag òl a stigh eolais agus gliocais as na ciada tobar o chionn iomadh linn.

Sgeulachd mu Chaisteal Loch-nan-eala.

Bha àm ann roimhe so, ’nuair bha seann chaisteal Loch-nan-eala ’an làmhan Shir Donnachaidh Chaimbeil, agus bha seirbheiseach dìleas aige ris an abradh iad Calum. Rugadh an duine so ’an Leideag, far am beil an taigh-òsd an dràsd, agus ’nuair a bha e mu dhà bhliadhna dh’ aois, chaidh a mhàthair a mach latha bha ’n sud do’n chruach mhoine. Thug i leatha ’m pàisdean, agus dh’ fhág i an àite dluth air làimh e, far an do shaoil i gu’m bitheadh e tearuinte gu leoir, ach cha robh e cho tearuinte ’sa bha sùil aice. Cha robh a’ bhean fad ag obair nuair a mhothaich i seòrsa dorchadais a’ tighinn air an àite, agus chual’ i aig a’ cheart àm srannraich ard sgiathan. Mu ’n deach urrad uine ’sa tha e gabhail ra innseadh seachad, theirinn ìolaire mhor agus thug i an leanabh leatha. ’Sann an sin a bha’n tuireadh! Chuir a’ bhean na pàisdeanan a bha mu’n cuairt oirre aig an àm a dh’ iarraidh cuideachaidh gun mhoille, ’s ruith i fhein dhachaidh, a dh’ innseadh mar a thachair. ’N uair a bha i a falbh, choinnich i a bràthair, agus bràthair a h-athar, dha’n d’ aithris i an sgeul bronach. Chunnaic iad an iolaire a fàs na ’s lugha agus na ’s lugha a h-uile mionaid leis cho luath ’sa bha i ag éiridh, agus mu dheireadh, dh’ fhalbh i null air a’ mhuir rathad na h-Apuinn. Air sin fhaicinn, ruith iad sios dh’ ionnsuidh an aiseig air ball, agus mar bha bata ann deas gu seòladh leum iad a staigh innte, agus beagan ghillean eile a chruinnich le glaodh na mna a cluinntinn. Cho luath ’sa thàinig am bata dh’ ionnsuidh an rudha tha ’n sud, chunnacas an iolaire teirinn a rithist faisg air caisteal Loch-nan-eala. Ged bha sin fad’ as bhuapa, cha robh iad fada ’ga ruigsinn, oir bha sgàirt math gaoithe ann aig an àm. Cho luath ’sa fhuair iad a staigh aig Port-an-duine, ruith fear dhiùbh suas do ’n fheoran fa chomhair a’ chaisteil far an d’ fhuair e an leanabh òg gu slàn tearuinte.

An déigh do’n leanabh fàs mòr chaidh e mar sheirbhiseach do Loch-nan-eala, agus bho na chunnaic an duin’ uasal sin cho dileas ’sa bha e anns gach cùìs, rinn e ’na ghlocoman e dha fein. La dhe na laithean thàinig càirdean a’ Chaimbeulaich aig an robh ard-ghille crosda, dranndanach, mòr, as an Taobh Tuath, a choimhead air. Cha robh iad fada ’sa chaisteal nuair a dh’ éirich aobhar aimhreit eadar an ard-ghille so agus aon de Chloinn Chaimbeul. Thainig an droch cordadh gu bhi dùrachdach ’s gu ’n robh feum aig Loch-nan-eala féin a dhol eatorra, agus ma chaidh, theab gu’n do chuireadh as da leis a’ choigreach mhòr às an Taobh Tuath, gus an d’ thug e buille dha leis an do bhàsaich e. Nuair a thuig ceann-cinnidh an duine a bha air a mharbhadh cionnas a chaidh air, dh’ fhalbh e ’na chabhaig mhoir da thir fhein. Cha robh e fada air falbh gus am facas, la bha ’n sud, a bhirlinn a tighinn air ais leis, le cobhar geal fo a toiseach, agus a’ mhuir bho ’a deireadh mar chathadh sneachd air aghaidh an loch. Bha cuideachd lìonmhor ann fo làn armachd, a thainig comhla ris, a ghabhail dioghaltais airson a’ ghille a chaidh a mharbhadh, no Loch-nan-eala fein a chur gu bàs nam bitheadh sin nan comas. Nuaìr a chunnaic Calum co bh’ann, agus a’ chabhag a bh’ air a’ bhata, thuig e aobhar an tighin, agus dh’ iarr e air a’ cheann-cinnidh ‘fhalluinn ùr bhriagh’ a thoirt dha, air chor ’s gu’n rachadh e féin a mach agus gu’m marbhadh iad esan ’na àite. Ach bha Loch-nan-eala na dhuine cothromach, caoimhneil, agus cha’n eisdeadh e ri leithid; a bharrachd air sin, bha gràdh aige do Chalum bhochd. Mar sin chaidh e staigh ’an toll beag dorcha ’sa’ chreig air a bheil earrann dhe’n chaisteil air a thogail, agus la tha ainmichte mar an leabaidh fhalach gu ruig an la an diugh. Mhair e ann fad moran sheachdainean, agus thug Calum dileas biadh agus deoch dha an sin tri uairean a u-uile la. Mu dheireadh thall, thainig Calum agus dh’ innis e dha mar bha eagal air an fhine uile roimh ’n choigreach chumhachdaich a bha ’sa’ chaisteal, agus mar nach bitheadh sith do’n duthaich fhad’ ’sa bha an Caimbealach beò. Thubhairt Calum a nis gu’n robh feum aige ’fhalluinn ùr a thoirt dha agus gu’m bàsaicheadh e ’na àite, agus cha robh e ag iarraidh rud sam bith airson na seirbhis so ach gu’n cumadh a cheann-cinnidh a bhean agus a phaisdeanan gu math fhad ’sa bhitheadh feum aca air cuideachadh.

Bho nach gabhadh Calum diùlltadh, thug Loch-nan-eala ’fhalluinn dha mu dheireadh thall an deigh deasboireachd fhada, agus chaidh Calum a mach a shiubhal air an fheòran fa chomhair a’ chaisteil. Cho luath ’sa chunnaic am fear faire bho’n Taobh Tuath e, shaoil e gur e ’n Caimbeulach a bh’ ann, agus thilg e e le saighead a chaidh troimh a cridhe. Nuair a thainig beul na h-oidhche, chunnacas siùil gheala na birlinn air an sgaoileadh ris a’ ghaoith a rithist oir cha robh toil aig a’ choigreach fuireach tuillidh ’sa chaisteal an deigh, mar a shaoil leis an Caimbeulach a mharbhadh. Mar so thugadh sith air ais do’n dùthaich troimh dhillseachd Chaluim. Nuair a thog a chairdean a chorp, fhuair iad a mach gu’n deach a mharbhadh ’san dearbh àite ’s an do leig an iolaire air làr ’na leanabh e.

CREAG-AN-FHITHICH.

---

[324]

[Vol . 4. No. 41. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, APRIL 18, 1896.

Bha a Phàrlamaid ’na suidhe agus ag obair air anRemedial Billair an t-seachdain s’a chaidh, bho thri uairean feasgar Di-luain gu meadhon-oidhche Di-sathurna, sia fichead uair ’sa naodh air fad. Cha’n eil cùnntas air pàrlamaid sam bith eile bhi ’na suidhe ùine cho fada. Air an t-seachdain so, bha i ’na suidhe bho fheasgar Di-luain gu maduinn Dior-daoin. Chaidh an uair sin am Bill a leigeadh seachad, oir leis an ùine bhi fás goirid, agus moran connsachaidh ’ga dheanamh mu thimchioll a bhill, cha ghabhadh crioch cur air an turus so. Feumaidh a’ phàrlamaid sgaoileadh air a’ cheathramh latha fichead, ach dh’ fhaoidte gu’n sgaoil i latha no dha roimhe sin.

Tha ceannairc air bristeadh a mach am measg nam Matabeles an ceann a deas Africa. Buinidh an dùthaich anns am bhéil iad do Bhreatuinn. Air an t-seachdain s’a chaidh thug buidheann mhor dhiubh garg ionnsuidh air feachd Breatunnach anns nach robh ach gann seachd fichead, ’g an cuartachadh gu h-iomlan. Chog na Breatunnaich gu treun agus ghearr iad rathad trompa, a marbhadh mu cheud gu leth dhiubh. Bha coignear de na Breatunnaich air am marbhadh agus sia deug air an leòn. Bha na daoine dubha air an deagh armachadh. Tha a’ cheannairc ’nam measg a sior sgaoileadh, agus tha e coltach gu’m bi iad gle dhraghail do na daoine geala a chuid a’s fhearr dhe’n t-samhradh.

Tha na Stàitean a nise dol a dh’ amharc air ceannaircich Chuba mar luchd-cogaidh, mar sin ’g an cur air an aon bhonn ris na Spàinnich fhéin. Tha iad mar an ceudna ’dol a dh’ iarraidh air an Spàinn an saorsa thoirt do na Cubaich, agus an t-eilean fhàgail aca fhéin. Cha chòrd sin ach gu h-olc ris na Spàinnich, ach cha’n urrainn daibh moran a dheanamh. Cha ’n eil ach an droch choltas air gu’n teid aca air an t-eilean a chisneachadh. Tha an aimsir fhliuch a nis air tòiseachadh, agus cha seas an cuid shaighdearan ann an Cuba idir.

Cha’n eil Breatuinn a’ faotainn air adhart ’san t-Soudan cho math ’s bu mhath leatha. Tha ’n t-slighe fada agus doirbh a h-imeachd, agus tha an teas a’ cur grabadh mor air na saighdearan, moran dhiubh a toirt suas le tinneas air a thàileabh. Tha an cogadh gu bhi anabarrach cosgail. Thatar an dùil an drásda nach deanar spàirn mhor sam bith gus a chur air adhart gus an tig am foghar, ’nuair a bhios a chuid a’s miosa dhe’n teas seachad, agus a bhios e na’s usa do na saighdearan an gnothuch a dheanamh.

Tha treubh Innseanach (nasix nations) anns an Iar Thuath ag iarraidh air Riaghladh Chanada réiseamaid a thogail anns nach bi duine ach muinntir na treibhe. Cha chuala sinn co-dhiu tha no nach eil an riaghladh a dol a dheanamh sin, ach ma ni bidh aig Canada ni nach robh aig dùthaich an America riamh, Reiseamaid Innseanach. Cha’n eil teagamh ’nan gabhadh earbsa cur annta, nach biodh iad ’nan deagh luchd-cogaidh.

Tha muinntir nan Stàitean aa deigh moran airgeid a chur cruinn air son cuideachadh leis na h-Armenianaich, ach cha’n eil guth no iomradh aca air ceartas fhaicinn aig na daoine dubha a thatar a sgrios nam measg fein. Ach dh’ fhaoite gu’n gabh na Turcaich truas riutha ’s gu’n cuir iad a nall cuideachadh.

Tha iad a deanamh a mach gu bheil sia muilleinean deug air fhichead de làmhannan air an cosg ann am Breatuinn na h-uile bliadhna, fiach fichead muillein dolair. Tha a chuid mhor dhuibh air an cosg le boirionnaich. Tha aon chuideachd a tha deanamh lamhannan a toirt a bheag no mhor a dh’ obair do dheich mile duine. Ann am baile Worcester leis fhéin, tha streath de dh’ fhactoridhean anns am beiltear ’gan deanamh, a tha faisg air coig mile dh’ fhad.

NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

---

[325]

[Vol . 4. No. 41. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Tha an t-Urr. H. S. Smith, a bha roimhe so a’ saoithreachadh ann an Springhill ri bhi air a phòsadh ris an Eaglais Bhaisteach ’sa bhaile so Di-màirt s’a tighinn.

Thainig a cheud soitheach a stigh do Phort Hawkesbury Di-luain s’a cdaidh le luchd bathair á Halifax. Tha an caolas cuibhteas deigh o chionn còrr us da sheachdain.

Shearmonaich an t-Urr. Dr. Murray a shearmon mu dheireadh ann an Sidni Tuath la na Sàbaid s’a chaidh. Tha e dol a dh’ fhágail a’ bhaile ’sa dol a dheanamh a dhachaidh an deigh so ann anNew Glasgow.

Bha Brennan, am fear a mhort am bancair Strathy ann amBarrie , Ontario,toiseach an earraich, air fheuchainn aig cùirt an la roimhe, agus fhualreadh ciontach e. Tha e ri bhi air a chrochadh aia an naodhamh latha fichead dhe’n Mhligh.

Chaidh a’ cheud luchd soithich de rionnach an earraich so a stigh a New York air an t-seachdain s’a chaidh. Chaidh an t-iasg a reic air da fhichead sent ’sa còig (45c) am fear, a phris a b’ àirde fhuaireadh air rionnach anns na Stàitean riamh.

Tha Mr. A. G. Mac Gilleain an deigh ’aite-suidhe ann an Comhairle a bhaile a leigeadh bhuaithe. Tha dithis a’ dol a dh’ fheuchainn ri faotainn a stigh ’na àite, Mr . Walter Croweagus Mr. Cailean Mac Fhionghain. Tha ’n taghadh ri bhi ann air an naodhamh latha deug dhe’n Mhàigh.

Tha àireamh mhor de mhuinntir na dùthcha so a falbh do na Stàitean, mar is abhaist a h-uile toiseach samhraidh. Di-màirt s’a chaidh, chaidh còrr us ceud thairis air Caolas Chanso, ’s iad uile air an t-slighe gu tri nan Geancach. Ach cha’n eil an tir sin idir cho math a thaobh cosnaidh ’sa bha i o chionn coig no sia bhiadhnaichean.

Anns a bhliadhna 1885, ’nuair a bha ceannairc Louis Riel air a cur fodha anns an Iar Thuath, theich treubh de dh’ Innseanaich (na Crees) a bha ’sa cheannairc leis, thairis air a chrich a tha eadar Canada agus na Stàitean agus rinn iad an dachaidh ann am Montana. Tha Riaghladair na stàite sin a nise deònach a bhi cuibhteas iad, ged nach eil olc sam bith aige ri chur as an leth, agus aontaichidh riaghladh Chanada ri ’n tilleadh air ais dh’an dùthaich féin ma tha iad deònach tighinn. Tha coig ceud ann dhiubh air fad.

Di-sathairne s’a chaidh, bha àireamh mhor dhaoine ag obair air marbhadh ròn air an deigh air cladach Newfoundland. Thainig a ghaoth mu’n cuairt agus bha ’n deigh air a séideadh a mach, ’s chaidh coignear dhaoine a ghiùlan air falbh air pios dhi. Bha fear diubh sin air a mhealachadh gu bàs, chaidh dithis a shàbhaladh le soitheach-smùide a thainig an rathad, agus thatar a deanamh a mach gu robh an dithis eile air am bàthadh. Bha moran eile air an giulan air falbh, ach fhuair iad gu tir mu’n deachaidh an deigh ach astar beag bho thir.

Bha stoirm fhiadhaich ann an Deniver, an Colorado, toiseach na seachdain so. Shil moran uisge, agus bha e eadar troigh us tri troighean a dhoimhnead air an talamh iseal. Ann an cearnan eile dhe’n stait ’se sneachda bha tuitean. Ann an aon àite bha na carbaid-iaruinn air an séideadh bhar nanrailsagus air an tilgeil an clais an rathaid. Agus ann an àit eile thuit frasan de pholl dhubh agus dearg a chòmhdaich na taighean.

Thainig fear Iain Mehlman a bha fuireach faisg air Liverpool ri bheatha féin a sheachdain gus an Di-màirt s’a chaidh. Bha e air tigh’n dhachaidh á Gloucester, far an robh e fuireach àireamh bhliadhnaichean, air son a shlàinte. Thainig a mhac á Gloucester gus a thoirt air falbh a rithist, ach cha robh toil aige sin a dheanamh, agus chuir e crioch air fhéin le peilear. Dh’ fhàg e roinn mhath airgeid, agus taighean ann an Gloucester.

Chaidh duine do’m b’ ainm Ioseph Stevenson, agus gille do’m b’ ainm Rob Carson, aois dha bhliadhn deug, a mharbhadh leis a charbad-iaruinn faisg air baileSt . John, N. B. ,Di-sathairne s’a chaidh. Bha iad fhéin us fear eile ann an carbad còmhdaichte a dol dh’ an bhaile a reic bainne, agus air dhaibh a bhi dol tarsuinn air an rathad-iaruinn, thainig an carbad orra gun fhios daibh. Chaidh an treas fear a leònadh, ach cha’n eil e coltach gu’n toir e bhàs.

BAIS.

Ann an Coxheath air a cheud latha de dh’ April, Niall Mac Phàrlain, 84 bliadhna dh’ aois. Rugadh e ’san Eilean Sgiathanach, agus thainig e mach dh’ an dùthaich so ’sa bhliadhna 1830. Bha e còmhnuidh air an Amhuinn Mheadhonaich fad dha fhichead bliadhna.

Ann an Sidni, Di-màirt, an 14mh latha de dh’ April, Fionnladh Mac Aonghais, 79 bliadhna dh’ aois. Rugadh e anns na h-Earadh, agus thainig e mach ’nuair a bha e gle òg. Bha e ’g obair anns a Mhèinn-a- Tuath da fhichead bliadhna. Bha e ’na dhuine còir, siobhalta, air an robh meas aig na h-eòlaich uile.

Ann am Mira air an 8mh latha de dh’ April, Aonghas Mac Cuthais. Bhuineadh an duin’ òg so do Rathad Chatalone, agus air dha bhi tinn thainig e dh’ amharc a’ chàirdean ann am Mira, an dùil gu rachadh e ’na b’ fhearr le ’obair fhàgail. Ach ’s ann a chaidh e na bu mhiosa, agus chaochail e. Chaidh a chorp a thoirt dhachaidh, agus bha e air a thiodhlacadh Di-sathairne. Bha e ’na ghille measail, agus tha co-fhulangas aig na h-eolaich uile ri phàrantan.

Aig taobh an iarLeitches Creek,air an 11mh latha de’n mhios so, Eòin Mac Illemhaoil (mac ’Illeasbuig bhàin) ceithir bliadhna fichead a dh’ aois, —R. I. P.

Am fear a thug buaidh air féin, thug e buaidh air nàmhaid.

APRIL, 1896.

1 Di-ciaduin. La Fhéill Bride (La gnothuch na cuthaige).
2 Dior-daoin
3 Di-haoine. Di-haoine na Ceusda.
4 Di-sathairne. An Crt’l mu dheir. 8.10 feasg.
5 DI-DONAICH. Di-donaich Caisge.
6 Di-luain. Sith nan Staitean, 1865.
7 Di-mairt. Fhuaireadh Canada, 1499.
8 Di-ciaduin. Breith Righ Lochlann, 1818.
9 Dior-daoin. Di-cheannadh Morair Sim, 1747.
10 Di-haoine
11 Di-sathairne. Chrùnadh Uilleam us Mairi, 1689.
12 DI-DONAICH. A Mhion-chaisg.
13 Di-luain. An Solus Ur. 0.9. maduinn.
14 Di-màirt. Bas Sheòrsaidh Ghrannd, 1835
15 Di-ciaduin. Ceitein na h-òinnsich.
16 Dior-daoin. Blar Chuil-fhodair, 1746.
17 Di-haoine. An Fheill Donnain.
18 Di-sathairne. An Fheill Mholis.
19 DI-DONAICH. II. Di-donaich an deigh Caisge.
20 Di-luain. A cheud chairteal, 6.33, fessg.
21 Di-màirt. Coinneamh Ghlinn Eillge 1653
22 Di-ciaduin. Breth Sheu’s Ghreumaich 1765
23 Dior-daoin. Crùnadh an II Tearlaich 1661
24 Di-haoine
25 Di-sathairne. Crùnadh Ceann-mor, 1057.
26 DI-DONAICH. III. Di-donaich ’deigh Càisge.
27 Di-luain. An Solus Lan, 9.33, mad.
28 Di-màirt. (27) Bas an III. Alasdair, Righ Alba, 1124.
29 Di-ciaduin
30 Di-daoin. Blar Fontenoi, 1745.

Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

---

[326]

[Vol . 4. No. 41. p. 6]

TAIGHEAN BHAN ANN AN INDIA.

(Le Miss Rainy.)

Chà ’ne gnothuch nam banna-mhaighstirean-sgoil Sananach tathaich ann an seòmraichean nam fear ann an tighean a mhuinntir an àite; agus air an aobhar sin, cha ’n urrainn domh a’ bheag a ràdh timchioll orra. Tha air a ràdh ’s a’ choitchionnas gu ’m bheil iad air am fùirneiscachadh na ’s fearr na feadhainn nam ban; agus anns a’ bheagan diubh a chunnaic mise, bha e coltach gu ’n robh so fior. Ach ’se mo bheschd, eadhon ann an teaghlaichean a tha ann an cothrom maith, gn ’m bheil araon fir agus mnathan toilichte le tighean anns am bheil na ’s lugha a dh’ fhùirneis na ’shaoilamaid. Tha seòmraichean nam ban co-dhiù, fadal o bhi aoibhei, oir tha iad aona chuid fìor fhalamh agus lom, no lan de nithean nach fiù cosmhuil ri seomar dhraighneichean. Tha dealbhan neo-ealantà crochta air na ballachan, le dall-uinneagan no budhailtean, tha air a ràdh a tha air son lòchrain, ach glé thric chithear annta ìomhaigh ghreannach no faoin-chruth air-eigin. Air uairean chithear leaba no dhà, air uairean eile ciste no bocsa; agus fodhpa no air an cùlthaobh so, tha trealaich gun fheum air a thilgeadh. Tha luchd-tathaich tric a’ suidhe air aon de na leapaichean, air cathair no air stol: ach ni na mnathan Innseanabh féin guradan no crùban air an làr agus seallaidh iad gle mhi-fhoiseil ’n an suidhe air caithrichean anns na taighean-coinneimh. Tha suidheachan, cosmhuil ri greallaig, an crochadh o mhullach a stigh an taighe tric r’ am faicinn. Ach b’ e sealladh ro thearc bòrd fhaicinn ann an aon de na tighean bhan anns an do thathaich mise. Bha lìn an damhain-allaidh lionmhor annta, oir tha e mi-shealbhach damhan-allaidh a mharbhadh. Cha mhaith leotha cuileag de ghnè ’s am bith a mharbhadh, ach theagamh nach eil iad ’n an dragh do mhnathan India; agus anns an tir theth feumar gach dìchioll a dheanamh gu cur às doibh. Ann a bhi ’tathaich thighean bhan, tha e ’na ni deuchainneach nach ’eil fhios aig neach de fheudas e thoirt dhachaidh leis.

Tha mi ’n duil gu ’m bheil deadh bhuaidh aig cuairtean ar ban-teachdairean air na tighean bhan, ged nach gabh iad tric gnothuch ri nithean a bhuineas do bhanas-tighe. Ann an aon tigh bha ’n t-ùrlar gu cabhagach air a nigheadh, oir chualas gu’n robh sinne anns a’ choimhearsnachd, agus mar a ràinig sinn fhuair sinn e fliuch. Ann an àireamh de na tighean anns an do rinn fòghlum adhartas, agus gu h-àraid far an robh firionnaich an tighe a’ measgachadh leis an t-sluagh nach buin do’n àite, tha oidhirp shònruichte air a toirt gu ’bhi ’deanamh nithean comhfhurtachail agus speisealta. Bha aig a’ chuid mhòr de mhnathan-uaisle Mhadrais buill a dh’airneis Shasunnaich ’n an seòmraichean. Ann an Calcutta, thathaich mi ann an aon tigh mòr, maiseach; bha na seòmraichean iochdarach air an cur air leth air son nan daoin’ -uaisle, agus bha na seòmraichean uachdarach, a bha ro eireachdail, air an cur air leth air son bean an tighe. Bha aice so seòmar-cuideachd air fhùirneiseachadh gu snasmhor le inneal-ciùil agus mar sin sios, agus na h-uinneagan ag amharc thar preasarnaich bhòidhich rathad a’ bhaile mhòir. Bha’n seòmar-cadail agus an seomar-cloinne dìreach loinneil. B’ e ’n t-aon chamadh ’s a chranchur aice so, gu’m b’ fheudar di fuireach ’n a h-earrain féin de’n tigh.

Bha aon ni nach d’ thàinig am fradharc cho mòr agus a shaoil mi anns na tighean Hindùach; ged a tha mi ’creidsinn gu’n robh e ’laithir ann an oisean dorcha air chor-eigin. ’S e sin an seomar a tha air a chur air leth do dhia an teaghlaich, far am bheil(pujah)aoradh air a dheanamh às an leth a’ h-uile latha le sagart an teaghlaich. Cha ’n ’eil idir aca an dleasnas ris an abair sinn aoradh teaghlaich. Chunnaic mi seana bhean-uasal ghràdhach Bhengalaich, té a réir coslais nach ’eil fada o rìoghachd Dhé, agus a bha air tùs air a’ tarrainn gus a’ chreideamh Chriosdaidh le ’bhi ’toirt fainear gu’n robh againn a’ leithid de ni agus a bhi ag ùrnuigh comhla, no mar a theirear ùrnuigh aonaichte. Rinn so greim air a h-inntinn mar ni a bha ro thaitneach, agus mar ni air nach cual i iomradh riamh roimhe.

Tha ann an cuid de dhoighean dealachadh iongantach eadar buill fa leth de theaghlach Hinduach, a’ toiseachadh leis an deallachadh eadar na mnathan agus na fir, agus a’ filleadh a steach ann bhiadhan, aoradh agus mar sin sios. Cho fada agus a’s aithne dhomhsa, a mach o amanan àraid mar a tha na firionnaich aig cuirm comhla ann an aon earrainn de’n tigh, agus na boirionnaich comhla aig cuirm ann an earrann eile deth, cha’n eil dad de nàdur cuirm comh-chomunnaich aca mar a tha ’n ar measg-ne. Cha ’n fheud am fear itheadh comhla r’ a mhnaoi, ach tha i a’ frithealadh dha, agus tha i a’ gabhail de’n chòrr a dh’ fhàgas esan—no ’g a chomh-roinn uirre féin agus air a cloinn. Agus a dh’ aindeòin so uile, tha seadhan ann, anns am bheil an teaghlach cho dlùth cheangailte r’ a chéile gus nach ’eil gach pearsa air leth cunntasach air a shon féin no air a son féin, agus cha mhò tha saorsa no roghainn aca dealaichte o aon a chéil.

Cha ’n ’eil am fear a’ ròghnachadh a mhnatha féin no a cheird féin no ’àite-còmhnaidh féin. Tha so uile air a dheanamh air a shon leis an teaghlach. Tha gu tric cosnadh nam ball a ’s òige ’s an teaghlach air a chur ’s an aon sporran gu ’bhi air a fhrithealadh a mach le ceann an teaghlaich. Agus ma chuireas sinn ris a so, an creideas a th’ aca gu’m bheil gach ceum is gnìomh d’ am beatha òrduichte le Dàn do atharraichte(inexorable Fate) ’s e ’n t-ioghnadh nach ’eil an coguis agus an saor-thoil gu h-iomlan air am mùchadh. Tha glé thric mòran sluaigh ann an teaghlach Hindùach. Tha ’s a’ choitchionnas a’ tamh fo chromadh an aon tighe r’ am pàrantan na mic phòsda, oghachan a thàinig g’ am meudachd, mic bhràithrean, agus feadhainn eile a th’ ann an tomhas mòr no beag an crochadh air ceann an teaghlaich. Cha ’n ’eil ceann ’s am bith air a dheanamh ri nigheanan an tighe. Feumaidh iad cho luath agus a cheadaicheas a’ chùis e, a bhi air an cur air cùram màthar-céile; ach ma thig aon diubh gu mi-fhortanach gu bhi ’n a bantraich mu ’m pòs i, tre bhàs a’ bhalachain eadar i féin agus esan an robh am pòs-ghealladh, is ionann sin agus bàs gach dòchais a th’aice anns an t-saoghal so, no ann an saoghal eile. O so a mach, tha i beò ’n a h-aonar ann an tigh a h-athar, agus a h-uile neach a’ meas gu’m bheil mallachd ’n a luidhe uirre, agus cha chòir di seudan ’s am bith a chur uirre, agus cha chòir bi a chaitheadh ach Sari garbh, gun dath. Is còir di trasgadh deuchainneach fhulang a nis agus a rithist; is còir a cumail fad na làimhe uait, air eagal gu ’n tuit a faileas air neach a ’s fortanaiche na i fein; is còir di ’bhi ’nr ban-sguidealair an teaghlaich. Ach ’n a uairean, tha ’n creutair a bha air tùs air a chruthachadh ann an ìomhaigh Dhé, a’ toirt buaidh air iarrtasan creud dhiabhluidh de ’n t-seòrsa so, ach co-dhiù, cha

---

[327]

[Vol . 4. No. 41. p. 7]

téid fìrinnean a’ Bhìobuill a steach do na h-ionadan-còmhnaidh tiamhaidh so, gun ni-eigin de chomhfhurtachd fhágail ’n an lorg. Gidheadh, a dh’ aindeoin gach aotromachadh air an doilgheasan, tha crannchur nam bantrach beaga so ro mhuladach agus tha na buairidhean d’ am bheil iad buailteach ro eagalach.

Cha mhòr nach ’eil e cinnteach gu’m bi bantraichean aig iomadh aois anns an tigh; oir de bhoirionnaich India tha ’n sèathamh pearsa ’n a bantraich. Tha rud-eigin de mheas air a’ chuid diubh aig am bheil mic; agus ma tha màthair fhir an tighe beò, feudaidh i, ged a tha i ’n a bantraich an teaghlach gu léir a riaghladh. Chunnaic mi féin daoine tuigseach, saor-inntinneach, a dh’ aidich nach robh e ’n an an comas ath leasachadh teaghlaich a ghiùlan a mach, do bhrìgh “nach leigeadh am màthair leotha.” Tha aig màithrichean de ’n ghnè so fuath nimheil do sholus agus do eòlas. Tha riaghladh thighean bhan gu h-iomlan air fhàgail ’n am mèinn, oir tha na mnàthan òga uile, cò aca ’tha iad pòsda, ’n am bantraichean no ’n an caileagan gun phòsadh, fo smàig aig na màithrichean so.

Is iomadh aon de na seana bhantraichean, eadhon ann an teaghlach a th’ ann an cothrom maith, air am bheil ceal duaichnidh agus tuar sgreataidh. Tha an Sari geal, salach, an t-aon trusgan a th’ aca, air a thilgeil timchioll orra ann an dòigh cho mi-chùramach, gus am bheil an ceann lomairte, no an seann fhalt liath air fhàgail ris, agus mar so dealachadh mòr air a nochdadh eadar iad féin agus na h-òg-mhnathan bòidheach, air an éideadh gu lurach, le an seudan, agus le am falt dubh dualach, agus le maise chiùin mhealltach anns gach ceum d’ an gluasad. Gidheadh, b’ iad na gnùisean a bu dubhaiche a chunnaic mi ann an India, gnùisean cuid de na mnathan òga so, agus shaoileadh tu gu ’n robh iad ’n an rìomhadh agus ’n an seudan a’ sealtainn na bu ro mhuladaiche. Tha ’ghoimh ro gheur a th’ annn an cridhe nam bantraichean òga so, a’ briseadh a mach air uairean, ach so cha ’n fhaic a’ mhuinntir nach ’eil a’ tathaich tric orra. Cha ’n ’eil càradh nam bantrach aig am bheil mic cho truagh. Ach tha aon bhròn, a rèir coslais, nach gabh leigheas—bròn màthar a chaill a h-aon mhac.

(Ri leantuinn.)

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[328]

[Vol . 4. No. 41. p. 8]

TUIREADH SEANN FHLEASGACH.

SEISD.

Tionndaidh nis is eisd,
Tionndaidh, tionndaidh, ’s gabh gu feum,
’S na dean-sa mar a rinn mi fein,
Thoir te a measg na’n caileagan.

’S tha mlse ’n so an diugh leam fhein,
Gun agam ni a ni dhomh feum;
Gun mhart, gun each, gun bheathach spreidh,
Gun chesrc, gun gheadh, gun tunnagan.

’Sa ’nauir a bha mi a m ghill’ og,
Bha caoraich agam ’s crodh gu leor;
Co theireadh rium an sin ri’m bheo,
Gu’m faicinn la cho uireasach.

Mo mhallachd air an fhear gu brath
Nach tagh a bhean ’nuair bhios e traight’,
Gun fheithidh gus on tig an lan
No bithidh e baithte le cunnartan.

’S beag a shaoil mi ’n laithean m’oig,
Gu’m bithinn-se gun neart gun treoir:
Gun bhean, gun mhac, gun neach am choir
A bheireadh dhomhsa comh-fhurtachd.

’Sa bhothan bhochd ’an so leam fhein,
Am dhragh do chach, ’s mi fein gun fheum;
Gach la a dol ni’s dluithe do’n eug,
’S gun neach n’am dheigh le ’n dhuilich mi.

Is ’Illean caoinichibh am feur,
Am feadh ’s a bhitheas a ghrian a’ dears’,
Oir thig an aois an uine ghearr,
’S b’fhearr leibh gun robh bean agaibh.

Cha’n ioghna’ ciod a dheireadh dhomhs’,
’S an car a thoirt a te le m’ dheoin;
Oir dh’fhag mi nighean steidheil choir,
An toir air storas amaideach.

Chaill mi ’n storas, chaill mi ’n treud,
Cha d’fhuair mi ’n te bha mi an deigh;
’S an te a gheibhinn, ’s thug dhomh speis,
Tug mi le eucoir car aiste.

Tha ise ’n diugh co math ’sa miann,
Tha aice fear is iomadh ceud;
Tha mise ’n so ’nam bhodach liath,
Thug iomadh bliadhna fo airsneal.

Is dh’innis mis e nis mar bha,
’So gabhaibh rabhadh uamsa tra;
’S ma ’s toigh leat te, thoir dhi do lamh,
Is gu brath na bi na d’ Bhaitchelear.

J. C.

RO’ NA CHOMHRAIG.

(BHO ’NA BAEURLA.)

AIR FONN: —“Just before the battle, mother. ”

A mhathair ghaoil ro àm na còmhraig,
Tha mo smuaintean ort-sa ’mhàin;
Air an fhaiche ré an latha
As ar n’ eascaraid aig laimh.
Companaich dhaimheil tha mu’n cuairt dhomh,
Le gradh Dhé a’s fàrdaich làn,
’S fhios aca gur h-ioma’ gaisgeach
’Bhios an ath-lath’ ’n glaic a Bhais!

LUINNEAG.
Soraidh leat a nis a mhathair,
Siubh’laidh mi gu blar nam beum;
Ach na di-chuimhnich gu brath mi
Ma bhios m’ aireamh aig an ’Eug!

’S fada leam gach latha ’mhathair,
Gus gu faic mi ghraidh thu-fhéin;
Ach gu bràth cha ’n fhàg mi bhratach,
’S pilleadh dhachaidh dh’ easbhuidheuchd.
An luchd-brath a ta mu ’n cuairt duibh,
S’ mòr an lochd iad ann ar càs—
Mheall ar gaisgeich anns gach baiteal,
Le ’bhi caidreamhach ri ’r nàmh!

Soraidh leat a nis a mhathair, &c .

Eisd! is cluinn an triumbaid cheolmhor
Tha g’ ar seòladh dh’ ionnsaidh ’chath;
Teasraig sinne ’Dhé na glòrach,
Buanaich dhuinn ar còr a’s ceart.
Cluinn a nise guth na Saorsa
Air a ghaoth a tigh’nn le seisd;
Mar a buanaich sinn ma ’r brataich,
Gheibh sinn bàs gach neach ’san t-sreup!

Soraidh leat a nis a mhathair, &c .

FILIDH NAM BEANN.

LAOIDH.

Mo Dhia is m’ Athair, ré mo chuairt
’S an fhàsach, fad’ o m’ dhachaidh shuas,
O cuir am chrìdh’ a ràdh gach uair,
“Do thoil biodh déant.”

Ged leanadh duibhre ’s bròn mo chéum,
Na cluinnteadh gearan as mo bhéul;
Ach abram mar thuirt Iosa fhéin,
“Do thoil biodh dèant’ .”

Ma’s àill leat, ann an riaghladh caomh,
Gach ni ’thoirt uam do ’n d’ thug mi gaol,
Bheir mise dhuit gach nì le m’ aont’;
“Do thoil biodh déant’ ,”

Ged bhithinn ann am bròn ro ghéur,
A’ caoidh nan càirdean caomh’ a thréig,
Le ùmhlachd theirinn riut gach ré,
“Do thoil biodh déant’ .”

Ged sheargainn beag air bheag gach là,
Le trioblaid is le iomadh cràdh,
O Athair, dh’ fhéuchainn ri bhith ’g ràdh,
“Do thoil biodh déant’ .”

Ma bhios do Spiorad saor a’ tàmh
Am chridhe lapach, fann, do ghnàth,
Mu ’n chòrr dèan thusa mar is àill—
“Do thoil biodh déant’ .”

Dean nuadh mo thoil o là gu là;
Dean strìochdte mi, ’s glan uam gun dàil
Gach ni a chumadh mi o ràdh,
“Do thoil biodh déant’ .”

An uair a chriochnaichear mo chuairt,
’S a sguireas bròn is trioblaid chruaidh,
’N sin seinnidh mi ’s an tìr bhith-bhuain,
“Do thoil biodh déant’ .”

’S anabarrach fuar an dùthaich Siberia. An deigh teas an t-samhraidh tha ’n reothadh anns an talamh leth-cheud òirleach ’sa sia a dhoimhnead. Tha cuirp dhaoine a tha anns an ùir o chionn ceud gu leth bliadhna gu tric air an togail ’s gun an t-atharrachadh is lugha air tigh’n orra o’n latha chuireadh ann iad.

Ruig D. J. Domhnullach air son Comhdach Fhirionnach.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B