---

[337]

[Vol . 4. No. 43. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, MAIGH 2, 1896. No. 43.

A Priceville.

Tha sinn an deigh an geamhradh fhaotainn seachad ged bha e gle dhuilich dhuinn faotainn troimhe gun a dhol air an togail. Ach a chuid nach d’fhalbh dhinn tha sinn air ar faotainn beò, slàn fhathast, agus comasach air tri bidh itheadh gach latha, agus ar n-obair a dheanamh gun moran sàrachcidh a dheanamh oirnn féin. Tha sinn trang gu leòr a nis a’ deanamh deas air son na curachd. Cha deachaidh moran a chur fhathast. Bha side fuasach blath againn o chionn deich latha. Bha tein’ -athair us tàirneanaich ann air an t-seachdain chaidh seachad. Chaidh sabhal mor a losgadh leis an [ ? ] bha faisg air a bhaile so. Bhuineadh an sabhal do fhear Abraham Hooper. Chaidh an gran uile a losgadh. Bha da fhichead ceann cruidh anns an t-sabhal, ach fhuair e mach iad gun dochann sam bith a bhi air a dheanamh orra. Chaidh na h-innealan-tuathanachais a bh’ aige losgadh air fad. Bha seachd ceud dolar de dh’ airgead-urrais air, ach cha dean e bhar leth na calldachd a dheanamh suas.

Chaochail sagart sgireachd Phriceville (an t-Athair Maloney) o chionn mios, aig aois naodh bliadhna fichead. Bha e tighinn dhachaidh as an aifhrinn, ’sa dol seachad air baile Mardale ’nuair a bhuaileadh tinn e air an rathad. Chaidh e stigh do thigh Mr. Fogarty, thilg e e fhein air leabaidh, agus an ceann uair chaochail e. ’Se dh’ aobharaich a bhàs cuisle a sgàin ’na chridhe. Bha e ’na dhuine trom. Bu duine e aig an robh moran foghluim. Cha d’ fhuair iad fear eile na aite fhathast.

Bha moran tinneis anns an àite so ré a gheamhraidh, ach tha e dol air ais a nise seach mar a bha e. Tha mi ’faicinn gu bheil a’ choille a’ tigh’n fo bhlàth cheana. Cha chuimhneach leam a faicinn riamh a mach cho tràth so, an fhicheadamh latha de dh’April. Tha cuid ri fàidheadaireachd gu’n tig reothadh mor, mar thainig an uiridh, a mhilleas na méasan, ach tha mi an dòchas nach bi annta ach fàidhean bréige.

Tha mi faicinn gu bheil “Bodachan a’ Gháraidh” gu beothail fhathast. Cha robh mi féin a smaoineachadh gu ’m b’ urrainn daine sam bith mo Ghàilig a mholadh, ach tha mi faicinn gu bheil esan an duine còir ag radh gu bheil i gu math agam. Tha iad ag radh gur fheairde brà a breacabh gun a bristeadh. Cha ’n eil e tuilleaah is math duine mholadh glé mhòr, ach gu robh math aig Bodachan a Gharaidh, ’s gu ma fada beò e air son Gàilig a sgrìobhadh. Geallaidh mi dha tuilleadh de’n eachdraidh a thòisich mi air a sgriobhadh, an ùine gun bhi fada.

G’n sgriobh mi a cheud chuid de’n litir so tha ’n t-side air fàs fuar a rithist, ach tha aimsir gle mhath air son obair ann, aimsir a chòrdas ri duine ’s ri ainmhidh. Slan leibh an drasda.

IAIN MAC ’ILLEASBUIG.

Tha mi Cinnteach.

Bha duine glic ann aon uair a thubhairt gur ann latha roimh ’n bhàs bu chòir do dhuine a shàr fhacal a thoirt. Ach tha, agus bha mòran ann a bheireadh an sàr fhacal latha sam bith. Tha iad làn-chinnteach asda fhéin. Ma their iad gu’n dean iad ni sam bith, tha iad cinnteach gu’n dean iad e, agus ma their iad nach dean iad ni sam bith, tha iad cinnteach nach dean iad e. Ma ghabhas sinn beachd air, chi sinn gu soilleir gu bheil na h-uile a tha làn-chinnteach asda fhéin mu thimchioll ni sam bith, ann an cunnart anabarrach gu’n dean iad na ceart nithean a tha iad làn-chinnteach nach dean iad a chaoidh. Bidh na h-ùile a tha làn-chinnteach asda fhàin, mar is trice, as am faireachadh. An saighdear nach ’eil ’na fhaireachadh, thig an nàmhaid air gun fhios da; an sgiobair neach ’eil ’na fhaireachadh caillidh e ’chùrsa, agus cuiridh e an long air na creagan; am fear aig am bheil suim airgid air a shiubhal, bheir na meirlich uaithe e mur bi e ’na fhaireachadh; am fear a bhios a’ dol uair is uair do’n taigh-òsda, agus a tha cinnteach nach fàs e déidheil air an òl, faodar a bhith cinnteach, ma leanas e roimhe, gu’n teid e bhar a chas an ùine gun bhith fada; agus iadsan uile a tha cinnteach nach eagal dhaibh ged a rachadh iad uair is uair do chuideachd na h-amaideachd agus a’ bhaoth-shùgraidh, fàsaidh iad amaideach agus baoth an ùine gun bhith fada. Dh’ fhaodamaid iomadh ni eile ainmeachadh mar dhearbhadh air gu bheil na h-uile a tha làn-chinnteach asda fhein an còmhnuidh as am faireachadh, agus mar sin, an cunnart dol cearr. Cò bu chinntiche as fhéin na Peadar, ach a chionn nach robh e ’na fhaireachadh, dh’ àicheidh e a mhaighstir. Gabhamaid beachd air Abraham, air Maois, air Iob, air Daibhidh, air Eliah, agus air iomadh duine math eile, agus chi sinn gu’n do thuislich iad anns na ceart nithean air son an robh iad ainmeil. Uaith so fòghlumadh gach aon dhinn an leasan so, —gur còir dhuinn ar ceart aire a thoirt nach bi sinn cinnteach asainn fhéin ann an ni sam bith.

Di-luain s’a chaidh, leig Sir Mac Coinnich dheth a bhi ’na Phriomhair, agus chaidh Sir Tearlach Tupper a ghairm a stigh ’na àite leis an Ard-Riaghladair. Tha Sir Tearlach a nise cur ghnothuichean an òrdugh, agus a’ deanamh deiseil air son a chath a tha ri bhi air a chur eadar so ’s an treas latha fichead de dh’ Inn. ’S e an còigeamh Priomhair a bh’ air Canada, agus dhiubhsan a bha ’san dreuchd roimhe, cha’n eil nn diugh beò ach Bowell a mhàin.

---

[338]

[Vol . 4. No. 43. p. 2]

GAIDHEIL GHLINNEGARADH AN ONTARIO.

LEIS AN URR. A. M. SINCLAIR.

Anns a bhliadhna 1773 thanig aireamh mhath de theaghlaichean a Gleannagaradh is Cnoideart do dh-America. Shuidhich iad an Gleann na Mòhac am Mor-roinn Nuadh York. Bha Gaidheil a aiteachan eile anns a ghleann thaitneach sin cho math riuthasan. Bha fearann gu leoir ac’ uile, agus a reir coltais cha bhiodh dith no deireas orra. Bha Sir Uilleam Johnson agus a mhac, Sir Iain, gle mhath dhaibh.

Nuair a bhrist na Geangaich am mach nan ceannaircich an aghaidh Bhreatainn sheas Gaidheil na Mòhac gu dileas le Righ Deorsa. Mu thoiseach na bliadhna 1776 dh’ fhag da cheud diu an aiteachan-comhnuidh agns thug iad Montreal orra gu dhol san arm Bhreatannach. Thill iad mu mheadhon an t-samhruidh ’sa bhliadhna 1778 le sgriob chabhagaich, agus thug iad leotha am mnathan san clann ’s gach aon eile a dh’ fhag iad nan deidh.

Chaidh da reiseamaid a thogail ann an America gu cogadh air taobh Bhreatainn, reiseamaid Ailein Mhic-Gilleain, agus reiseamaid Shir Iain Johnson. Bha roinn mhath de Ghaidheil, cuideachd, ann an Siubhlachain Iain Bhutleir. Nuair a chriochnaich an cogadh sa bhliadhna 1783, ghabh cuid mhor de na Gaidheil fearann ann an Gleannagaradh. Bha coirneal a faotuinn 5,000 acair, caiptin 3,000, agus saighdear cumanta 200 dha fhein agus 200 am fear d’a mhic. Cha robh cion fearainn orra, nam b’ aithne dhaibh an tuagh a laimhseachadh cho math ris a ghunna-bhiodaig.

Rugadh Sir Uilleam Johnson ann an Eirinn sa bhliadhna 1715. Thanig e do dh-America sa bhliadhna 1738. Bha e na dhuine comasach agus bha moran de chumhachd aige thairis air na Mohàcaich. Bha e anabarrach feumail do Bhreatann anns a chogadh a bha aca an aghaidh nam Frangach. Fhuair e 200,000 acair bho ’n chrun airson a shaothrach. Chaochail e sa bhliadhna 1774. Rugadh a mhac, Sir Iain, ’sa bhliadhna 1742. Chaill e a h-uile criomag de chuid fearainn airson seasamh le Breatann an aghaidh nan Geangach. Chaochail e an siorramachd Rouville an Cuibeic ’sa bhliadhna 1830. Bha moran fearainn aige. Bha e-fein agus ’athair nan seanailearan. Chuir e muileann a suas ann an Gleannagaradh aig Bail’ Uilleim, a dh’ ainmich e airson athar. ’Se ’s dòcha gum b’ e sin a cheud mhuileann a bha ann an Gleannagaradh. Bha Sir Uilleam, mac Shir Iain, na choirneal anns an arm Bhreatannach. Chaidh a mharbhadh a Waterloo. Tha ogha, Sir Uilleam, a comhnuidh an Twickenham, an Sasunn.

Ghabh na Gaidheil tuineachas an Gleannagaradh ’sa bhliadhna 1784. Fhuair na Caitlicich sagairt, Mr. Ruari Mac-Dhomhnaill, ’sa bhliadhna 1785. Bu mhac e do dh-Fhear Lic an Gleannagaradh ’san t-Seann Duthaich. Ann an September 1786 thanig mu choig ceud de luchd-imrich am mach a Cnoideart agus aiteachan eile. Thog iad fearann an Gleannagaradh. Thanig an sagart a bha aca an Cnoideart, Mr. Alasdair Mac-Dhomhnaill, am mach comhla riutha. Rugadh Mr. Alasdair aig Scotas an Cnoideart sa bhliadhna 1750. Chaochail e sa bhliadhna 1803.

Rugadh Mr. Iain Peutan san Eilein Sgitheanach ’sa bhliadhna 1751. An deidh dha ionnsachadh fhaotuinn sa bhi air a dheanamh na mhinistir thanig e do Charolina Thuathaich. Bha e na mhinistir-airm aig Gaidheil na tire sin nuair a dh’ eirich iad a suas air taobh Bhreatainn. Ghlac na Ceannaircich e, ach an deidh dha bhi greis na chiomach aca fhuair e saor. Thanig e an sin do Halifax ach thug e ’n t-arm air cho luath ’s a b’ urrainn e. Bha e na mhinistir ann an reiseamaid Ailein Mhic-Gilleain, —na h-Imaircich Rioghail Ghaidhealach. Nuair a ghairmeadh an t-sith thugadh dha 3,000 acair—urrad ’s a bha caiptin a faotuinn—ann an Gleannagaradh. Bha paigheadh caiptin aige san arm. Bha e na mhinistir am Montreal re bliadhna. Ann an May 1787 dh’ fhag e Montreal, agus chaidh e a chomhnuidh do Bhail’ -Uilleim. Cha robh ministir dhe ’n eaglais Sheanaireach an Canada Uachdraich ach e-fhein. Bhaist e 2,379 leanabh. Chaochail e sa bhliadhna 1815. Dh’ fhag e sia mic na dheidh, Aonghus, Tormaid, Iain. Seumas, Alasdair, is Domhnall. Bha dithisd diu nam misteirean san Eaglais Shasunnaich, Iain agus Alasdair.

Bha Mr. Iain Peutan agus an t-Easbuig Dhomhnallach nan cairdean matha. Bha iad le cheile san arm, agus faodaidh e a bhith ged a bha iad nan daoine cho tuigseach s bha iad gun robh iad beagan de ’n bheachd gun gabhadh sgireachdan cumail air doigh mar a chumadh Wellington na reiseamaidean aige fo smachd. Co dhiu bha no nach robh, dh’ eirich beagan de dh-aimhreit a suas ann an sgire a Pheutanaich. Dh’ aontaich a h-uile duine gun rachadh a chuis-chonnsachaidh fhagail gu breth an Easbuig. Chaidh an t-Easbuig air taobh a mhinistir, agus thug e searman do ’n t-sluagh air a bhith umhail do ’n cinn-iuil a rinn sith nam measg ’s a rinn feum dhaibh fhad ’s bu bheo iad.

Anns a bhliadhna 1791 chaidh da mhor-roinn a dheanamh de Chanada, Canada Iochdrach ’s Canada Uachdrach. An ath bhliadhna chaidh Canada Uachdrach a roinn na naoi siorramachdan deug; Gleannagaradh, Stormont , Dundas, Grenville, Leeds, Frontenac, Ontario, Addington, Lennox, Prince Edward, Hastings, Northumberland, Durham, York, Lincoln, Norfolk, Suffolk, Essex,agusKent .Bha coir mhath aig siorramachd Ghlinnegaradh air a h-ainm, oir bha moran de ’n t-sluagh a bha innte bho fhearann Mhic Ic-Alasdair. Dh’ fhag iad na caoraich thall, ’s thanig iad fein an nall. Bu mhath dhaibh gun danig.

Thanig Alasdair Mac-Dhomhnaill, Fear Achadhuaine, am mach do Ghleannagaradh ’sa bhliadhna 1792. Thanig beagan de luchd-duthcha maille ris. ’Sa bhliadhna 1794 thanig mu dha-fhichead teaghlach a Gleanneilge do Gleannagaradh. Tha e cinnteach gun robh Leodaich nam measg. Thog iad fearann aig Cnoc-na-h- Eaglais.

Thoisicheadh air togail reiseamaid Ghlinnegaradh an Albainn ’sa bhliadhna 1794. B’ e Alasdair Mac-Dhomhnaill, triath Ghlinnegaradh, ’bu choirneal oirre. ’S e Mr. Alasdair Mac-Dhomhnaill, sagairt a mhuinntir Ghlinnegaradh, a bha na mheadhan air a cur air chois, agus ’s e ’bu shagairt innte. Bha i deas gu dhol air obair mu mheadhan an t-samhraidh 1795. Goirid an deidh sin chaidh i do Ghuernsey, far an d’ fhuirich i gu toiseach an t-Samhraidh sa bhliadhna 1798. Chaidh i an sin an null do dh-Eirinn a chur casga air aramach a dh’ eirich a suas san duthaich sin. Rinneadh Mac-Mhic-Alasdair na cheannard air cath-bhuidhinn de ’n arm, nobrigade .Chuireadh fear eile mar choirneal os cionn na reiseamaid.

---

[339]

[Vol . 4. No. 43. p. 3]

Faodar cuid de na h-oifigich ainmeachadh. B’ e Domhnall Domhnallach an coirneal, Tearlach Mac-Gilleain an fo-choirneal, agus Alasdair Mac Dhomhnaill am maidsear. B’ iad na caiptinean Domhnall Mac-Dhomhnaill, Raonall Mac-Dhomhnaill, Seumas Mac-Dhomhnaill, Gilleasbuig Mac-Dhomhnaill, Ruari Mac-Dhomhnaill, Gilleasbuig Mac-Lachlain, agus Uisdein Peutan. Chan fheil iomradh sam bith agam air na daoine so, ach nan robh Iain Bàn a bha sa Bheaver beo b’ urrainn d’a innse co iad. Chuireadh an reiseamaidh mu sgaoil sa bhliadhna 1802.

Ann an samhradh na bliadhna 1802 sheol tri soithichean, làn de luchd-imrich, bho Ghearasdan Ionarlochaidh, agus thanig iad gu Cuibeic. Am measg an luchd-imrich bha moran de na daoine a bha ann an reiseamaid Ghlinnegaradh. Thugadh fearann saor dhaibh so ann an Gleannagaradh—da cheud acair do gach fear. ’S e ’n sagairt-reiseamid aca, Mr. Alasdair Mac-Dhomhnaill, a bha na mheadhan air an fhearann so fhaotuinn daibh, agus air an toirt do’n duthaich. ’S ann daibh bu choir a bhith na chomain, agus bha iad ann a sin. Ged is ann a Gleannagaradh is Cnoideart a bha a chuid mhor de na daoine a thanig do Ghleannagaradh ’sa bhliadhna 1802, bha roinn mhath dhiu a Gleanneilge, Ceanntaile, ’s aiteachan eile.

Am measg nan ainmeannan-aiteachan an Gleannagaradh tha Lochiall, Eige, Strathghlais, Uibhist, Baile-Mhic-Mhartainn, agus Braidalbainn. Anns a bhliadhna 1852 bha’n aireamh a leanas de na fineachan a th’ air an ainmeachadh an Gleannagaradh, —Clann Domhnaill, 3,228; Clann-Mhic-Gillemhaoil 545; Clann Dughaill, 541; Clann Mhic-Rath, 456; Clann Leoid, 437; na Granndaich, 415; Clann Chamarain, 399; Clann Ghillios, 359; Clann Mhic-Ualraig, 333; Clann Ghillfhinnein, 322; Clann Duibhne no na Caimbalaich, 304; Clann-an-Toisich, 262; Clann Mhic-Gille-bhrath, 243; Clann Fhionghain, 242; Clann Mhuirich, 195; na Frisealaich, 176; Clann-a- Phi, 157; Clann-an-t- Saoir, 140; Clann Ghillandrais no na Rosaich, 139; na Siosalaich, 133; Clann Ghriogair 114; Clann Mhic Fhearghais, 110; Clann Labhrainn, 102; Clann Choinnich, 99; Clann Mhic Gillemhoire, 99; Clann Mhic Cormaig, 83; Clann Mhic-Mhartainn, 72; Clann Mhic-Aoidh, 70; Clann Lachlainn, 68; agus na Catanaich, 50. Tha dorlach math shluaigh ann an Gleannagaradh de dh’ fhineachan eile, agus de dh’ fhineachan ainmeil mar a bha Clann Donnachaidh, agus na Rothaich, ach chan fheil aireamh na tha ann diu agam.

’S e Aonghus mac Ailein a theirteadh ri athair an t-sagairt a bha ’n reiseamaid Ghlinnegaradh. A reir coltais ’s ann an Lic an Gleannagaradh a bha e comhnuidh. ’Se a rinn e chriomag orain so:—

Tha gillean og’ ann an Lic;
Is feaird iad aon phoc’ nam measg.
Dh’ iàrr nigh’n Alasdair gun fhios
Lit a thoirt do Chalum as.
Ho, ho rathail ho,
Ho, he rathail ho,
Ho, ho rathail ho,
Companas a cheannaiche.

Tha cuid ag radh gun do rugadh Alasdair, mac Aonghuis Mhic Ailein, lamh ri Loch Nis. Tha cuid eile ag radh gun do rugadh e an Innis lagain an Gleannagaradh. Chuir an Gaidheal suairc nach maireann, Cailein Siosal, duilleachan beag do m’ ionnsaidh anns a bheil e toirt iomraidh air sagairtean Strathghlais. Tha e ag radh anns an duilleachan sin gun do rugadh Alasdair an Achadh-na-h- eaglais, an Strathghiais, agus gur h-e Anna Chamaran a b’ ainm d’ a mhathair. Faodaidh e a bhith gun d’ fhag Aonghus mac Ailein Lic, agus gun deach e a dh’ fhuireach do Shrathghlais.

Rugadh Alasdair Mac Dhomhnaill, Alasdair mac Aonghuis Mhic Ailein, sa bhliadhna 1787. Fhuair e ’ionnsachadh ann am Paris ’s a Valladolid. Rinneadh sagairt deth ’sa bhliadhna 1787. Bha e na shagairt airm an reiseamaid Ghlinnegaradh fhad ’s a chumadh ri ’cheile i. Mar a dh’ ainmich mi cheana ’s e a bha na mheadhan air a cur air chois agus air fearann saor fhaotuinn do na daoine a bha innte. Thanig Mr. Alasdair do Ghleannagaradh ’sa bhliadhna 1804. Rinneadh easbuig dheth sa bhliadhna 1826. Bha eaglaisean Caitliceach Chanada Uachdraich gu leir fo ’riaghladh. Bha e na dhuine mor, tlachdmhor. Bha sia troighean, agus ceithir oirlich de dh-airde ann agus bha e garbh do ’reir sin. Dh’ fhaodadh Domhnall Mhamaidh failte ’chur air marfirst field marshal of Upper Canadamar a chuir e failte air an Easbuig Fhriseal air sraid Antigonish marfirst marshal of Nova Scotia.Bha ard-chomasan inntinn aig an Easbuig Dhomhnallaeh agus bha e lan de ghliocas. Bha e na Ghaidheal gu chul, dileas d’a luchd-duthcha agus dileas do Bhreatann. Thug e sgriob do dh-Albainn ’sa bhliadhna 1839. Chaochail e an Dun-phris mu thoiseach na bliadhna 1840. Thugadh a chorp do ’n duthaich so an 1861. Tha e an tiodhlacadh aig Baile-an-Righ, no Kingston.

“Fhad ’s a bhios grian air na speuraibh.
No gealach ag eirigh san oidhche,
No gaoth a seideadh ’sna h-àirdibh,
Bidh cliu nan Gaidheal air chuimhne.”

Bha Eireannach uair a’ bruidhinn mu mheudachd America agus ars esan, “Tha iad ag radh riumsa gu ’m faodadh tu Sasunn a chuidhleadh troimh America agus nach deanadh i uiread us làrach fhàgail; tha cuaintean uisge ann anns am faodadh tu seann Eirinn a bhàthadh; agus Alba, dh’ fhaodadh tu an dùthaich sin a thilgeil ann an cùil de dh’ America, ’s theagamh nach amaiseadh tu gu bràth tuilleadh oirre mur fairicheadh tu fàileadh an uisge-bheatha.”

SGEUL EIREANNACH. —Cheannaich Eireannach uair sia asail air féill; chaidh e mharcachd fir dhiubh agus shaodaich e càch roimhe. Mu’n d’ thainig e bhar muin an asail aig a dhachaidh, thòisich e air na h-ainmhidhean a chùnntas, ach cha robh ri fhaicinn ach a còig. “Feumaidh gu’n do stad am fear eile air an rathad,” arsa Pàruig. Thill e, agus chaidh e sios us suas, a feòrach de gach duine thachradh ris am fac’ e asal fuadain, gus an robh am beothach bochd a bha e marcachd air a shàruchadh cho mer ’s gu’n do dhiùit e dhol ceum na b’ fhaide, agus b’ fheudar do Phàruig tigh’n dheth. Air dha sin a dheanamh thug e ’n aire dha’n asal, agus ars esan, “Nach mi-fhin au dearg amadan! A siubhal na dùthcha ag iarraidh an asail, agus mi fad na h-uine ’ga mharcachd!”

Tha tri fichead duine ’sa tri de shliochd na Ban-righ beò, seachdnar chloinne, tri deug air fhichead de dh’ oghaichean, agus a tri air fhichead de dh’ iar-oghaichean.

---

[340]

[Vol . 4. No. 43. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, MAIGH 2, 1896.

Chuir Coithional Mhira agus Chatalone a stigh air son ceisteir fhaotainn ré an t-samhraidh so, gus a bhi ’na fhear-cuideachaidh do’n Urr. Mr. Calder, ach b’ fheudar an diùltadh a chionn gu bheil iadsan a shearmonaicheas Gàilig ro ghann. Tha cuideigin a sgriobh á Catalone gu fear de phaipearan a bhaile ag ràdh, agus ag radh le firinn, “Nach eil e iongantach cainnt a rinn na h-uiread de mhath anns an t-saoghal, agus a tha fhathast na meadhon air math a dheanamh, agus a tha daonnan air a sireadh, a bhi air a tur dhearmad anns na colaistean, ’nuair a thatar a cosg moran uine a teagasg chànainean eile air nach cuir na foghlumaichean feum am feasda.” ’Se ar barail féin gu bheil e da-rireadh iongantach agus maslach cùisean a bhi mar sin. Thatar a meas gu bheil suas ri ceithir cheud mile de luchd-Gaìlig ann an Canada, moran dhiubh sin nach tuig cainnt sam bith eile, agus cha’n aithne dhuinn gu bheil a mach air aon cholaiste anns an duthaich air fad anns am faigh foghlumaichean cothrom air a chainnt sin ionnsachadh air dhoigh ’s gu’u teid aca air an soisgeul a shearmonachadh innte. Gheibh iad eòlas a chur air Greugais, Laidionn, Eabhra, Fraingeis agus cainnt sam bith eile, mar a chi iad féin iomchuidh, ach a Ghàilig, feumaidh iad deanamh leis na dh’ ionnsaich iad o’n athair ’s o ’m màthair, airneo deanamh as a h-aonais gu buileach, agus gu tric ’se sin a tha iad a’ deanamh. Cha’n ainneamh leinn fhaicinn daoin òga aig ann bi deagh Ghailig a dol dh’ an cholaiste, nach urrainn Gailig a shearmonachadh ’nuair a thig iad as, agus ’s aithne dhuinn sgireachdan anns am bheil moran de luchd Gailig nach eil a cluinntin facal searmoin ’nan cainnt féin eadar da cheann na bliadhna. Bu chòir do gach eaglais aig a bheil luchd-leanmhuinn am measg nan Gàidheal, oidhearp làidir a thoirt air teachdairean gu leòr a bhi aice gus teagasg a thoirt dhaibh nan cainnt fèin, ge bi àite ’m bheil iad.

Chaidh sluagh na Gearmailt àireamh o chionn ghoirid, agus fhuaireadh gu robh leth-cheud mulllein ’sa dha anns an Iompaireachd air fad. Tha sin ceithir mile deug a bharrrchd air na th’ anns an Fhraing. Cha’n eil an ùine fada bho’n bha ’n Fhraing fad air thoiseach air Breatunn ’s air a Ghearmailt ann air aireamh a sluaigh ach tha i a nis air deireadh orra le chèile, agus e sior dhol na’s fhaide air deireadh.

A charaid, ma tha deis’ aodaich a dhith ort, feuch gu’n teid thu dh’an stòr aig D. J. Domhnullach, ’S e ’n aon àite ’s fhearr ’sa bhaile air son aodaichean deante.

Is ioma dragh a thig air aois.

Is ioma ceann a théid ’an currag mu’n tachair sin.

Is ioma cron a bhios air duine bochd.

Is ioma cron a bhios air leanamh gun mhàthair.

Is ioma deadh ghnìomh a dheanteadh mur b’ e a dholaidh.

Is ioma dòigh a th’ air cù a mharbhadh, gun a thachdadh le ìm.

Is ioma fàth a th’ aig an Earrach air a bhi fuar.

Is ioma fear a chaidh a dholaidh, le deadh chùnradh a cheannach.

Is ioma fear a chaidh do ’n choille air son bata dh’ a dhruim fhéin.

AN CRANN TARA

(Am Fiery Cross. )

PAIPEAR MIOSAIL AIR SON ALBANNAICH CANADA, anns am bheil air a chlo-bhualadh Dealbhan agus Beath-Eachdraidhean Gaidheil Chanada; Eachdraidh nam Fineachan agus dealbhan an suaicheantais; Ceol, Bardachd, agus Sgeulachdan; agus sgriobhaidhean mu iomadh ni eile. Pris: — $1 .00 ’sa bhliadhna, no sia miosan air son 50c. Sgriobh us cuir airgead guT . D. MACDONALD, Ottawa, Ont.

NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

---

[341]

[Vol . 4. No. 43. p. 5]

NAIDHEACHDAN

Tha Mr. Daibhidh Manson ri bhi ann an Talla na Siorrachd an nochd, a’ cluich air a Phiob, agus a dannsan nan dannsan Gaidhealach. Tha e sàr mhath air an da chuid, agus tha sinn an dòchas gu’n teid moran ’ga éisdeachd.

Bha ’n dithis ghillean, Gillios agus Mac Neill, a bhrist a stigh do stòr Lawlor ann an Sidni Tuath o chionn da sheachdain, air an toirt gu cùirt air an t seachdain s’a chaidh, agus fhuair gach fear aca da bhliadhna dhe ’n tigh-obrach.

Chaidh gille beag a thachdadh le pios tuirneap ann amMoncton , N. B. ,an la roimhe. Bha a mhàthair a’ rùsgadh tuirneip agus thòisich esan air itheadh chrimeagan dhith; shluig e pios a bha ro mhor, agus chaidh a thachdadh leis.

Chaidh seachdnar dhaoine a mharbhadh le spraidheadh ann am mèinn airgeid am Montana air an t-seachdain s’a chaidh, agus chaidh sianar eile a leòn. Bhuineadh fear dhiubhsan a mharbhadh, Domhnull Ros, do Seaview, ann an siorrachd Richmond.

Bha a ghaoth a séideadh o’n àirde ’n iar a cheud chuid dhe’n t-seachdain so, agus chuir i fuadach math air an deigh mhòir, a bha Di-sathairne ’s Di-dòmhnaich a stigh am beul na h-acarsaid. Tha sinn an dochas nach cuir i an còrr dragha air an àite so air an t-samhradh so.

Chaidh fear de na seirbheisich aig Morair Obaraidhean a mharbhadh le urchair gunna an la roimhe. Bha e fein us fear eile a’ sealg ian, agus dh’ fhalbh an urchair as a ghunna a bha aig an fhear eile ’s chaidh i ann-san. Chaidh a ghiulain do’n tigh ach mu’n d’ rainig iad leis bha e marbh.

B’e ’n de a cheud latha dhe’n t-samhradh, Latha Bealltuinn, agus b’e latha cho aognaidh fuar ’sa thainig o chionn da mhios. Bha sneachd us uisg’ a’ sileadh agus gaoth tuath a séideadh. Bha an latha mu dheireadh dhe’n earrach a cheart cho fuar, ach cha robh an sneachda sileadh cho mor.

Bha coinneamh aig a’ Chomunn Chaledòineach oidhche Dior-daoin. Bha àireamh mhath de na buill cruinn ged a bha ’n oidhche glé stoirmeil. Thug Mr. Manson á Haifax dhaibh dha no tri chuairtean air a phiob mhòir, mar is math a theid aige air a dheanamh. Bi an ath choinneamh aig a chomunn oidhche Dior-daoin, an 25 mh latha de dh’ Iun.

Chaidh sianar dhaoine bhàthadh aig Leeds, baile beag ann an Cuibeic air an t-seachdain s’a chaidh. Dh’ fheuch ochdnar dhaoine ri dhol thairis air an amhuinn ann am bàta. Bha tuil mhor anns an amhuinn aig an àm, agus ’nuair a bha ’m bata mu mheadhon na h-aimhne, thainig an sruth cho láidir air ’s gu’n deach e thairis, agus dhe’n ochddnar cha d’ fhuair gu tir ach a dithis. Chaidh càch a bhàthadh agus chaidh an cuirp a’ sguabadh thairis air eas Lisander, a tha mu cheud troigh a dh’ àirde.

Chaidh tigh a bhuineadh do bhantraich, Sine York, a losgadh ’sa Bhras d’ Or Bheag air a cheathramh latha deug dhe’n mhios a dh’ fhalbh, agus chaill a bhean bhochd na bh’ aice ris an t-saoghal. Bha i a’ fuireach còmhla ri càirdean ann an Sidni Tuath fad a’ gheamhraidh, agus bha dùil aice dhol a dh’ fhuireach dha tigh féin an ùine ghoirid. Cha’n eil teagamh nach e cuid eigin a chuir teine ris.

Chaidh sabhal le Calum H. Mac Leòid, ann am Margaree a Tuath, a losgadh oidhche Dior-daoin, an treas latha fichead dhe’n mhios a dh’ fhalbh. Chaidh seachd cinn chruidh a losgadh. Bha tri eich anns a bhàthaich, ach fhuaireadh an toirt a mach sàbhailte. Chaidh an teine fhadadh le feadhainn a bha mu’n cuairt air fear de na h-eich a bha tinn toiseach na h-oidhche. B’ fhiach na chailleadh ceithir cheud dolair.

Chaidh fear Simon Pettipas agus a mhac a bhàthadh ann an Arichat Di-sathairne s’a chaidh. Bha iad a mach ag iasgach; dh’ fhàg iad an tigh mu mheadhon-latha. Chunnacas iad an deigh sin ag obair air cur air dòigh nan lion, agus a’ cur an aghaidh air tir. Fhuaireadh am bàta ’se air a bheul fodha feasgar, agus an la ’r na mhàireach fhuaireadh an cuirp air grunnd na h-acarsaid. Cha robh an gille ach ceithir bliadhn’ deug a dh’ aois.

Chaochail Deorsa Munro, aigPine Hillfaisg air baile New York air an treas latha fichead de dh’ April. Thuit e marbh air an rathad ’se dol dha chois far an robh saoir ag obair air an tigh aige. ’Se tinneas a chridhe a thug a bhàs. Bha e tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois. Bha e anabarrach beairteach, agus thug e moran airgeid, $300 ,000 dolair air fad, do Cholaiste Dalhousie ann a Halifax. Rinn e a bheairteas uile air cur a mach leabhraichean.

Tha an t-Urr. M. A. Mac Coinnich, ministeir Ghrand River, agus a bhean, air a dhol air chuairt do dh’ Alba. Dh’ fhàg iad Halifax air an 18mh latha de dh’ April. Tha iad gu bhi air falbh tri miosan. Tha an t-Urr. I. F. Forbes, ministeir St. Andrews, ’sa bhaile so, a’ dol a ghabhail sgriob do’n t-Seann Duthaich mar an ceudna. Bidh e falbh mu thoiseach an ath mhìos. Tha sinn an dòchas gu’m bi turas math aca, agus gu’n tig iad air ais ann an deagh shlàinte.

BAIS.

Ann an Catalone, air an 18mh latha de dh’ April, Domhnull, mac Dhomhnuill Dhomhnullaich nach maireann, tri bliadhna fichead a dh’ aois. ’Si chaitheamh a thug a bhàs, agus b’e ’n treas duine dhe’n teaghlach a chaochail leatha o chionn da bhliadhna.

Aig Cladach Framboise, air a choigeamh latha fichead de dh’ April, Mor, bean Alasdair ’Ic Leòid, an deigh dhi moran fhulang fad a gheamhraidh. Dh’ fhàg i fear agus teaghlach mor ’na deigh, a’ caoidh màthair dhileas agus dhleasdanach.

Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC:
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[342]

[Vol . 4. No. 43. p. 6]

TURUS A MHARAICHE.

CAIB VIII.

Ma’n d’ thàinig feasgar an la ud bha “Rudha gun Dochas” air fhàgail fad air deireadh, agus maile ris “Carraig nan Al. An sin dhealraich solus na gealaich mar sholus na greine, agus solus na gréine seachd fillte mar sholus seachd laithean. Bha ’n t-àileadh blàth agus làn de chùbhraidheachd milis, agus ’nuair bha obair an latha criochnaichte, thionail na maraichean ma’n cuairt air a chrann mhòr, agas labhair iad air dòighean iongantach an Tighearn. Las an cridheachan an taobh stigh dhaibh. Bha gach sealladh agus fuaim a tabhairt da’n ionnsuidh smuaintean freagarrach air a mhaitheas. Labhair a ghaoth ma ’n ghaoith ud tha seideadh far an àill leatha; tha sinn a cluinntinn a fuaim ach cha n-eil fios againn co as a tha i teachd no càite bheil i dol. Labhair an Cuan Mòr agus farsuing riutha maille ris na tuinn ma’n fhirinteachd sin tha còmhdach suas uile pheacadh agus aingidheachd an anam. Bha na siùil a’ brùchdadh a mach fuidh na gaothan air an lionadh le maitheas Dé aig a bheil a throcair anns’ na neamhan shuas agus a dhilseachd ruigheachd gus na neòil.

Bha a bhreitheànais mar an doimhe mhoir, agus na tobraichean cruth an ti sin is e tobair na beatha; agus na sholus san chunnaic iad solus ’nuair dh’ éirch Grian na Fiainteachd le slàinte ’na sgiathaibh. Chuimhnich airsan tha ciùineachadh fuaim na fairge agus garbh-thonnan na mara fuaim na mara agus iorghuill dhaoine. Rinn dol a mach agus teachd a stigh an anamsich gàirdeachas, agus thug iad glòir do ’n Dia sin aig am bheil uachdranachd o thuinn gu tuinn, bho ’n amhainn gu criochaibh na tàlmhuinn. Chunnaic na maraichean a shlighe anns a chuan agus a cheumannan anns na tuiltean mòra. Bha sailean a sheomar air an leaghadh anns na h-uisgeachaibh, a’ deanamh nan neul ’nan carbad dha a suibhal air sgiathaibh na gaoithe. Nuair a dh’ fheòraich neach, cia as a gheibhear gliocas? Their an doimhne cha ’n ’eil i annam-sa, agus their a mhuir, cha ’n ’eil i maille riumsa. Agus nuair bha cuimhne ’m peacaidhean na laidhe trom orra, sheinn iad gu tric: Cò a’s Dia ann cosmhuil riutsa, a mhaitheas aingidheachd, agus a ghabhas seachad air eusaontas iarmaid oighreachd? Cha ghleidh e a chorruich gu siorruidh a chionn gur toigh leis trocair. Pillidh e a ris, gabhaidh e truas dhinn comhdaichidh e ar n-eusaontais, seadh tilgidh tu an uile lochdan ann an doimhneachd na fairge.

Blar Inbhir-Lochaidh.

“Do thluaisdar o chill chuimin tar lairc bhurraid 7 astech gu Glén ruaigh 7 tairis an sbethain 7 tarrla pàrtuidh don namhuid dhoibh àn soin 7 do leansad iad 7 do marbhadh anurmhor 7 an droing do chuaidh as diobh tugadar sgeala don champa 7 do bhi anmach dia sathrain ar techt orrtha an tra rangadar ar comhair anamhad. Do chuaidh an sluaigh mic Cailin ar accoimeid 7 do bhi faraire gac sluaigh dhiobh ag lamhach ar achéile ar fedh na haòiche. Do chuaidh mac cailin fein na luing 7 do fhàgaibh tigerna achuidh na mbrec re haghaidh na hiorghaile, acht a bfhior thòse na maidne do coirgheadh na catha aneagar 7 anòrdughadh Dia dòmhnaigh la féile brìde an cét la dearach ano domini 1645. Do cuireadh amach a harm an ri cuidechta 7 ’Magnus mac Giolla dhuibh i chathain rompa, 7 do cuiredh cuideachta eile na naghaidh as arm mic Cailin 7 Giolla asbuig mac Giolla esbuig òig tigerna na mbingingedh tug an da Phàrtuidh troid da cheile nior fada gur brisdedh ar an partuigh sin airm mic cailin gur cuired na corp fein go haimdheònach iad do chuaidh corp anairm trid a cheile dhe sin tugadh anaduansa orrtha 7 do brisedh uile. Do marbhadh ùrmhor an tsluaigh 7 do bàthadh iliomad diobh ar bhun neimheis, do marbhadh tigerna achaidh na mbrec 7 tigherna chàraduil 7 Provisd Chilimuna do ghabhad tigerna Bharrbhric, tigerna òg Charadail, mac Iomhair na Pinginge mòire, do gabhadh an chuid nar marbhadh do chinedh mic Cailin uile an la sin.” —Reliquiae Celticae.

Tha an cunntas so mu dheibhinn Blar Inbhir Lochaidh, air a thoirt o “Leabhar Dearg Chlann Raonuill,” a bha air a chlo-bhualadh o chionn ghoirid anns an dara leabhar de“Reliquiae Celticae. ”Gheibh ar luchd-leughaidh an so sealladh air an dòigh air an robh a’ Gháilig air a sgriobhadh leis na Gàidheil da cheud gu leth bliadhna roimhe so.

Ard ’san t-Saoghal.

Tha ’m báta-smuide a’s àirde th’ air an t-saoghal ri fhaicinn ann an ceann a deas America. Ann am Peru tha loch ris an canar Titicaca a tha sia fichead us deich mile (130,000) troigh os cionn na fairge, agus air an loch sin tha bàta-smùide a ghiulanas luchd coig ceud gu leth tunna. Chaidh am bàta sin a thogail ann an Dumbarton, an Albainn, a thoirt a mach gu Port Mollendo, air cladach America Deas, agus á sin a ghiùlan na phiosan suas na beanntan Andes dh’ ionnsuidh an locha, astar thri ceud us coig mile fichead, agus an sin chuireadh ’na chéile a rithist e. Bha e na obair mhor agus dhoirbh so uile dheanamh. ’Se Albannach de’n ainm Iain Wilson a bh’ air ceann a ghnothuich bho thoiseach gu deireadh.

O’n bhliadhna 843 gus a bhlìadhna 1107 bha a’ Ghaìlig air a labhairt feadh na h-Alba air fad. Bha i air a labhairt leis na Righrean agus leis an luchd àiteachaidh gu leir. Bha innleachd, agus ealain, agus litreachas na Gàidhlig air an cumail suas re an ama sin. Ach ’nuair a thàinig an ciad Alasdair gu caithir-rioghal na h-Alba anns a bhliadhna 1107, thòisich e air cur dimeas air cainnt a shinnsear, ach ged a thoisich cha b’ i a Bheurla bu mhath leis a chur ’na h-aite, oir b’ i cainnt nan Normanach (seorsa Fraingeis) a bu toigh leis, agus b’ àbhuist da a radh gu’m b’ i an t-aon chànain uasal a bha anns an t-saoghal.

Bha cuideachd bheag ’nan suidhe mu’n ghealbhan, ann an seòmar taigh-òsda, aon oidhche, agus dh’ éirich deasbaireachd eadar dithis dhiubh mu dheidhinn cùis na h-Eaglaise. Mu dheireadh dh’ fhas a’ chonspaid cho fuaimneach ’s gu’n do dhùisg iad cù mòr a bha ’na chadal air beulthaobh an teine. Thosich an cù r’a donnalaich uamhasach a dheanamh. Air so dh’ eiriich seann duine agus bhreab e an cù, ag ràdh aig an àm cheudna, “Bi samhach a bheist! cha’n ’eil thu a’ tuigsinn na cùise dad ni’s fearr na tha iad fein.

Tha iad a’ deanamh a mach gu bheil muillein de dhaoine dall air an t-saoghal—no aon as gach ceithir cheud deug dhe’n t-sluagh.

Ruig D. J. Domhnullach air Comhdach Fhirionnach.

---

[343]

[Vol . 4. No. 43. p. 7]

A Cobh nan Eirionnach.

A DHEAGH CHARAID,— ’S fhada o’n a bha dùil agam sgriobhadh ugad, ach bha gne de dh’ eagal orm nach deanainn an gnothach cho math ’s bu mhath leam. Ach, mar a tha air a radh, ’s miosa an t-eagal na’n cogadh. Tha mi faighinn do phaipeir gasda a chionn treis a dh’ ùine, agus bidh fadachd orm gu ’n tig ceann na seachdain, nuair a bhios dùil agam ri naigheachdan inntinneach, toilichte as a chainain rioghail a chleachd air sinnsir ann an tir nam beann ’s nan gleanntan.

Cha ’n eil moran naigheachdan agam ri innse dhuit an dràst. Tha biadh spreidhe gu math gann am bliadhna sa cearna sa dhen Eilean, agus tha ’n t-earrach gu math fadalach.

Thachair ni nach tachair na h-uile bliadhna faisg air an àite so a chionn ghoirid. Rugadh nighean òg da ’n ghobha Mac Neill, ’sna cùil, air a 29mh latha de Februaraidh, aig nach bidh latha-breith, gus am bi i ochd bliadhna dh’ aois.

Saoilidh duine aineolach air reir ainm an àite seo, nach eil ann ach Paddies uile gu lèir, ach cha’n ann mar sin a tha idir; ’se an th’anns luchd-aiteachaidh smior nan Gàidheal, a dhlùth sa dh’ uachdar.

Bha duine dubh, dha ’m b’ ainm Marshall, ann a seo a chionn goirid, a bha leigeil air a bhi na dheadh dhannsair, agus dh’ fhaodadh e sin, ach tha sean Ghàidheal ’s an àite seo, dhe’n ainm Fionnlaidh Domhnulllach, a chuireadh da char dheug dheth fhéin ma ’n cuireadh esan aon char.

O’n is i so a’ chiad ionnsuidh a thug mi air sgriobhadh ugaibh, ’s fhearr dhomh sguir ma fàs mo litir ro fhada, ach o’n nach robh i math bha mi air son deagh thomhas a thoirt dhuibh. ’S mise do charaid, an la chi ’s nach fhaic,

ALAIDIR CARRACH.

Anns a’ bhliadhna 1695 thug an treas Uilleam Righ Shassuin òrdugh airson màil Easbuigeachd Earraghaidheal agus nan Eileanan a bhi air a thional leis na saighdearan aige, a chum ’s gum bitheadh an t-airgiod aige airson Sgoilean Beurla a thogail, òir chuir e roimhe a’ Ghàidhlig a chur as gu buileach, glan. Is fada o’n uair ud ach tha a’ Ghailig beò fathast, agus is e dùrachd gach fior Ghaidheil nach faigh i bàs gu bràth. B’ ann ri linn an Righ so thugadh an t-òrdugh air son Mort Ghlinn Còmhainn.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd.

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[344]

[Vol . 4. No. 43. p. 8]

BOINEIDEAN CORRAOH

DHUINDIAIGH.

AIR FONN“The Bonnets of Bonnie Dundee. ”

Ri sàir Cuigse ’n Dunéidiunn
Thuirt Cléibhers’ mar so—
Mu’n d’ thig crùn an Righ ’nuas
’S ioma cnuachd a bhios goirt,
Gach lasccaire treun
Leis an éibhneas glonn-ghniomh
’Nis togadh air, ’s leanadh e
Boineid Dhuindiaigh!

FONN—Lionar mo chopan
Dearr-lionar mo chuach,
’Us diolaidear m’ eaehraidh,
A mach biodh mo shluagh;
’Ghrad fhosglar an i-Iar-phort,
’Us leigoar dhomh triall,—
Tha togail fo bhoineidibh
Corrach Dhùindiagh.

Leum Cléibhers’ air ’each
Agus mharcaich tre ’n t-sràid
Sheinn na cluig air an ais,
Bhuail gach druma le stàirnn;
Ars’ am Prothaiste còir,
“Leigear fòil leis a shrian,
Oir ’s maith as ar comunn
An Rosad, Dundiagh.”
Lionar mo chopan, &c .

Mar mharcaich le sùrd
Tre na Lùbaith, ’n a still,
Bha gach cailleach a’ tathunn,
’S a’ crathadh a cinn;
’S na h-ògana gràsmhor
’G amharc blath air an t-sonn,
’S a’ guidhe ‘buaidh-larach,’
Do dh’ Armunn nan glonn.’

Lion Cuigsiche searbh-ghnùiseach
Margadh-an-fheòir;
Mar dhaoine ri’n crochadh
B’e coltas a phòir,
’N uair’ bha iad a’ coimhead,
Le goigh, ’us le fiamh,
Am faiceadh iad seolladh
De bhoineid Dhùindiaigh.

B’airm sleagh, ’us bior-feòla
Do na ceosaich o’n Iar,
Agus corc air bharr bata,
A chasgradh nan cliar;
Ach theich as an rathad,
Le h-athadh fo dhion,
Aig faotainn doibh plathadh
De mhaithibh Dhùindiaigh.

Spuir ’each gu cois craige sin,
Caisteil nan stuadh,
Thuirt grad ris a Cheann—
Coileach sar an Taoibh-tuadh—
“Canadh ‘Meig,’ ’sa co-bhrath’rean,
Diog bhlath’ -coig no sea—
A labhras teas graidh
Bhoineid aird-ghuirm Dhuindiaigh.”

Diuc Gordon ’sin dh’ iarr,
‘Cean is triall dhuit a Sheoid?’
“An ceum sin a dh’ fhoilslicheas
Taibhse Mhointrois!
’Us cluinnidh bhur Grasan,
Gun dail ormsa sgial;
No ’s iosal ’s an arfhaich
Boineid ard-ghorm Dhuindiaigh

“Ma tha Moirfhearan pailt,
Ann am magh-thir man Gall.
Gur lionmhor Cinn-chinnidh,
’N tir ghlinnich nam beann,
’S naoi mile Duin’ uasal,
’Dh’ eireas suas leam gun fhiamh
’Us iolach a thogas
Air bhoineid Dhuindiaigh.

“Air an sgeithidh tha pràis—
Seiche làn chairte ’n tairbh—
’S an truaille ’tha lamh ri’
Tha staillinn gun mherig;
Agus dearsaidh a’ phràis.
Drillidh ’n staillinn mar ’ghrian
’N uair’ thogar le h-ardan.
Boineid ard-ghorm Dhuindiaigh.

“Air falbh thun nan coilltibh,
Nan creag, ’us nam beann;
Ni mo leaba ’s an t-Saobhaidh,
Mu ’n taobh le righ feall.
Gabhaidh oillt, a chealg-chuigsich,
’S gearr-mhairiann bhur rian,
Dh fheobh fathast garbh-shealladh
De bhoineid Dhuindiaigh.”

Chrath e rithe nan euchd,
Agus sheid an stoc cruaidh,
’Choire-dhruma bhuail bras,
Am marc-shluadh ’ghrad ghluais;
Seach Stiuic Bhaile-raobhaill,
Agus Raon Bhaile-cliar—
Gu’n ’chailleadh, ’san astar,
Ceol tartrach Dhuindiaigh.

Lachuinn Mac Mhuirich.

Gu fear-deasachaidh Mhic-Talla.

Ceadaich dhomh beagan fhacal a radh mu ’n bhàrd, Lachuinn Mac Mhuirich, a tha ’gabhail còmhnaidh an so. ’Se mo bharail gur math is airidh e air facal molaidh.

Cha ’n eil fios agamsa a bheil no nach eil am bàrd so de shliochd Chlann Mhuirich, a bha leanmhuinn teaghlaich Mhic- ’ic-Ailein, ach ged a bhitheadh agus Mac- ’ic-Ailein fhein agus am bàrd urramach sin Niall Mac Mhuirich, a bhi fhathasd a làthair, tha mi cinnteach nach gabhadh iad tàmailt á bàrdachd Lachuinn. ’S iomadh òran blasda ceòlmhor a rinn e, agus a tha e deanamh. Air eagal gu faod a shaothair a dhol air chall, mar a chaidh roinn de shaothair a’ bhaird a dh’ ainmich mi, ’sann a tha e a’m bheachd pàirt de na h-orain aige fhaighinn air a clodh-bhualadh, agus ’s ann nach biodh e mi-iomachaidh leabhar a dheanamh orra. Tha dochas agam gu cuidich am bàrd fhein mi gu sin a dheanamh.

Tha am bàrd gle dheigheil air a bhi an comunn nan caileag agus ’s tric leis duanag a dheanamh a moladh na te air an gabh e gaol. Tha spéis mhor aige, ’n drasda, do thé nach leig mi leas ainmeachadh. Air dhaibh a bhi comhladh ann an tàigh coimhearsnach an latha roimhe, thanig balach dha ’n do nochd ise barrachd caoimhneas ’sa chòrd ris a bhàrd. Am feadh ’sa bha esan ga leòn air taobh eile na cagailt thaisbean e a’ spéis dh’ ise leis a cheathramh òrain a leanas a sgriobhadh ’sa thoirt dhi. Tha e sealltuinn gu bheil spiorad na bàrdachd daonnan ga thàladh.

“Mo cheist a bhan-scolair bhòidheach,
Aig am biodh an còmhradh caomh.
Beul a’s binnce o’n dig oran,
B’e mo dheòin a bhi ri taobh.”

Innsidh mi dhuit tuilleadh mu’n bhàrd fhathasd. Slàn leat an dràsda.

CARAID A BHAIRD.
Loch Gillios, C. B.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.