[Vol . 4. No. 44. p. 1]
MAC-TALLA.
“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”
VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, MAIGH 9, 1896. No. 44.
Crunadh Sar Ruisia.
Tha Sàr no Iompaire Ruisia ri bhi air a chrùnadh air an t-siathamh latha fichead dhe’n mhios so. Tha ’n crùnadh ri bhi air a dheanamh ann am baile-mor Mhoscow, seann cheanna-bhaile na dùthcha. Air an ochdamh latha deug, giulanaidh sreang riomhach de charbadan-iaruinn an Sàr agus a bhean o St. Petersburg gu Moscow. Tha ceithir cheud mile de dh’ astar eadar an da bhaile, agus bidh sreath de shaighdearan air gach taobh dheth ’n rathad fhad ’sa bhios na carbadan le’n luchd rioghail a’ dol thairis air. Tha ’n rathad-iaruinn air fhastadh aig an Riaghladh (agus ’se ’n Sàr an Riaghladh ann an Ruisia) fad mios, eadar an t-seachdamh latha fichead de dh’ April ’san t-seachdamh latha fichead dhe ’n Mhàigh. Tha chuideachd leis an leis an rathadh ag ràdh nach eil de charbadan aca na ghiùlanadh an fhicheadamh cuid de’n t-sluagh a bhiodh ag iarraidh gu Moscow aig àm a chrùnaidh, agus mar sin cha toir iad oidhearp sam bith air an sluagh cumanta ghiulan ach mar a fhreagras dh’ an teaghlach rioghail. Cha’n eil teagamh nach eil sin a cheart cho math, oir duine sam bith aig nach eil àite-còmhnuidh air fhastadh ann am Moscow, ’s co moth dha fuireach as, oir cha ’n fhaighear tigh no rùm anns a’ bhaile sin nach eil air a ghabhail cheana.
Theid an Sàr ’sa bhean a stigh do Mhoscow le greadhnachas agus riomhadh mòr air an aonamh latha fichead. ’Se so an sealladh a’s mo a gheibh an sluagh air dad a bhios timchioll a chrùnaidh, agus bi e ’na shealladh eireachdail. Tha an Sàr fhéin ’sa luchd-riaghlaidh an deigh muillein dolair a chosg ag ullachadh air a shon, agus a bharrachd air a sin bidh cosgais mhòr air a dheanamh le pearsachan rioghail agus an luchd-ionaid á dùthchannan eile. Tha iad a deanamh a mach gur fhiach na theid de charbadan, de dheiseachan, ’s de sheudan luachmhor, sios sràidean Mhoscow an la ud fichead muillein dolair. Bidh Li Hung Chang ann, agus e sgeadaichte ann an éideadh-crùnaidh Iompaire Shina, éideadh nach robh riamh roimhe a mach á Sina fhéin. Bidh àireamh de phrionnsachan ’s de righrean beaga á Asia, iochdrain an t-Sàir fhéin, ann, agus ged a tha’n saoghal cha mhor uile aineolach air an leithidin a bhi idir ann, bidh iad air an éideadh ann an cullaidhean na’s riomhaiche ’s na’s cosgaile na moran de righrean na Roinn-Eòrpa. Cha’n eil uinneag no dorus no mullach taighe dhe’m faighear sealladh air a mhor-chuideachd nach eil air fhastadh aig luchd-amhairc, agus sin air màl cho ard ’s nach eil feum a bhi ’ga ainmeachadh, oir cha chreidear e.
Bidh an crunadh air a dheanamh ann an Eaglais a tha anns a Khremlin, seòrsa de dhaighneachd anns am bheil eaglaisean, gearasdanan, agus lùchairtean. Bidh a chathair rioghail air a cur am meadhon na h-eaglais, seachd troighean o’n ùrlar, agus mu dhusan ceum a’ direadh g’a h-ionnsuidh. Bidh buill an teaghlaich rioghail nan seasamh timchioll. Tha aig an t-Sàr ri e-fhéin a’ chrùnadh. Gabhaidh e an coran maiseach á làimh an easbuig agus cuiridh e air a cheann fhéin e. Tha an crùn rioghail air a roinn na dha earainn, a samhlachadh ’na h-àirde near ’s na h-àirde niar de Iompaireachd, air an tàthadh ri chéile le ruby ro-luachmhor, ris am bheil coig daoimeanan air an ceangal ann an cumadh crois. ’S fhiach e muillein dolair. Tha ’n t-Slat rioghail mar an ceudna gle luachmhor, oir tha aon de na daoimeanan a’s mo agus a’s priseile ’s an Roinn-Eorpa innte.
An deigh a’ chrùnaidh bidh Moscow air a shoillseachadh fad thri oidhche. Tha ’n soillseachadh so ri bhi air a dheanamh ann an tomhas mor leelectricity ,a cheud uair a chaidh a chleachdadh riamh aig crùnadh Ruiseanach. Tha so a’ dol a chosg còrr us muillein dolair do’n Riaghladh, agus a bharrachd air a sin, bidh moran cosgais air a dheanamh leis a bhaile ’s le sluagh a’ bhaile a’ soillseachadh an cuid thaighean mar urram do’n Iompaire. Cha bhi na’s lugha na còig cheud mile solus anns a Khremlin leis fhein.
An deigh sin bidh bàl rioghail ann, aig am bheil an Sar, ma’s fhior, gu bhi ’cur eòlais air gach aon de iochdarain a thogras tigh’n far am bi e. Bidh aon leth-dusan bàl us cuirm ann an deigh sin, agus air an t-seachdamh no air an ochdamh latha dhe’n Ogmhios, fàgaidh a chàraid rioghail am baile, agus tillidh iad gu St. Petersburg. Thatar a meas nach bi a chuid sin de’n cosgais a phaighear a mach as an Ionmhas Rioghail, ’nuair a bhios gach ni seachad, na’s lugha na muillein air fhichead dolair.
DHEANADH IAD IOMLAID. —Bha Gaidheal àraidh air bord a’ bhata-smuid a’ tighinn o Abaireadhan gu Lunnain, agus thachair e air Gall seòlta, geur, air an robh e eòlach. Thuirt an Gaidheal ris, “Failte ort a charaid! carson a tha thusa dol do bhaile mor nan Sasunnach? Am bheil inbhe mhath a’ feitheamh ort an sud?” “Tha” ars an Gall, “tha mi ’dol an sud a chum ’s gu ’m bi mi ann an compàirt le duine aig am beil bùth mhòr.” “Ma ta,” ars an Gàidheal, “feumaidh e bhi gu ’m beil mòran airgid agad.” “Cha ’n eil,” thuirt am fear eile, “Tha pailteas airgid aig an t-Sasunnach a bhitheas na fhear-pàirt agam, ach cha ’n eil agamsa an dràsda ach eòlas math air gach dòigh agus car malairt; co dhiubh fanaidh mi còmhla ris fad choig bliadhna.” “Ciod a thachras an deigh sin?” ars an Gàidheal. “Tachraidh,” fhreagair an Gall, “gu’m bi an t-eòlas aige-san agus gu’m bi an t-airgiod agamsa.”
[Vol . 4. No. 44. p. 2]
CLANN MHUIRICH.
LEIS AN URR. A. M. SINCLAIR.
A reir na h-eachdraidhe a tha Clann-Mhuirich a toirt umpa fein bha Gillecatan Mor na thriath ann an Albainn ’sa bhliadhna 1075. ’S ann bhuaithe a thanig Clann-Chatain, agus mar so be an triath aig a chinneadh sin. Bha mac aige do’m b’ ainm Diarmad, bha mac aig Diarmad do ’m b’ ainm Gillecatan, agus bha da mhac aig Gillecatan, Diarmad agus Muireach. Fhuair Diarmad bas gun sliochd is thanig a bhrathair a staigh na aite. B’ e Muireach mar so an coigeamh ceannard aig Clann-Chatain. Bha e na shagairt an Cinn-Ghiubhsaich, agus theirteadh o’n Laidinn am pearsan ris mar a their cuid an diugh o’n Bheurla am parsan. Goirid an deidh dha tighinn gu bhi na cheannard air Cloinn-Chatain leig e dheth a bhi gniomhachadh mar shagairt, agus phos e. Bha coig mic aige, Gillecatan, Eoghann Bàn, Niall Crom, Fearchair Riabhach, agus Daibhidh Dubh. Thanig na Gobhaich bho Niall Crom, Clann-Mhic-Gillebhrath bho Fhearchair Riabhach, agus Clann-Daibhidh bho Dhaibhidh Dubh. Bha Fearchair Riabhach a fuireach ann am braighe glinne air chor-eiginn, agus mar sin theirteadh Gille Bhraighe ris. Tha fios agam gu bheil duin’ -uasal measail ann an Liosmor, am Picto, nach creid gun danig Clann-Mhic-Gillebhràth bho Fhearchair Riabhach. Thanig esan codhiu bho Anndra Mor nam madadh-alluidh agus thanig Anndra Mor, no aithrichean, a Muile. Cumadh e ’na chuimhne nach h- ’eil mis’ ag radh gun danig na Brathaich bho Fhearchair Riabhach; ’s e seanachaidhean Chloinn-Mhuirich a tha ga radh. Cho fad ’s is fiosrach dhomhsa thanig iad bho dhuine do ’m b’ ainm baistidh Gillebhràth.
B’ e Gillecatan, mac Mhuirich, an siathamh ceannard a bh’air Cloinn-Chatain. Bha mac aige ris an abairteadh Dughall Dall. B’ e Dughall Dall an seachdamh clannard aig Cloinn-Chatain. Bha nighean aige do ’m b’ ainm Eubha. Phos Aonghus Mac-an-Toisich, ceann-cinnidh Chloinn-an-Toisich, an nighean so agus fhuair e fearann a h-athar leatha. Tha Clann-an-Toisich ag radh gun d’ fhuair e, chan e a mháin an nighean agus am fearann, ach gun d’ fhuair e cuideachd a bhith na cheannard no na caiptin air Cloinn-Chatain. Tha Clann-Mhuirich ag radh nach h- ’eil facal firinn a sin; nach d’ fhuair e a leithid. B’ aithne dhomh duine tapaidh a chaidh a dheanamh reite eadar fear agus bean a bha ’m badaibh a cheile, ach cha d’ fhuair e ach droch thaing. Thionndaidh iad le cheile air, agus b’ fheudar dha ’chasan thoirt as. Mar sin tha e cho ghlic dhomhsa a chuis chonnsachaidh a tha eadar Clann-an-Toisich agus Clann-Mhuirich a sheachnadh.
A reir na h-eachdraidhe a tha Clann-an-Toisich a toirt duinn mu ’n deidhinn fein thanig iad bho Dhonnachadh, triath Clann-Duibh. B’e Sèath, mac Dhonnachaidh so a cheud fhear diu. Theirteadh Sèath Mac-an-Tòisich ris. Bha mac aige do’m b’ ainm Seath, bha mac aig Séath do ’m b’ ainm Fearchair, bha mac aig Fearchair do’m b’ ainm Sèath, bha mac aig Sèath do’m b’ ainm Fearchair, is bha mac aig Fearchair do ’m b’ ainm Aonghus. B’ e Aonghus mar sin an siathamh cean-cinnidh aig Cloinn-an-Toisich. Phos e Eubha, nighean Dhughaill Dhaill, agus fhuair e fearann a h-athar leatha. A reir barail cuid de luchd-eachdraidh thanig Clann-an-Toisich bho Gillecatan Mor. Faodaidh iad so a bhith cearr, ach tha mi gu laidir dhe ’n bheachd gu bheil iad ceart. Chan e Toiseach a bha ann an triath Chloinn Duibh, ach Morair. Tha e duilich, uime sin, a thuigsinn carson a theirteadh mac an tòisich r’a mhac. Ach biodh a h-uile duine de ’n bheachd a fhreagaireas dha fein.
Tha Clann-Mhuirich gan ainmeachadh fein air Muireach. Feumaidh sinn mar sin Muireach a ghabhail mar a cheud cheann-cinnidh aca. Ged a thanig na Domhnallaich bho Shomairle Mor mac Ghillebride, chan urrainn sinn a radh gun robh Somhairle na cheann-cinnidh air Clann-Domhnaill. Cha robh a leithid de chinneadh is Clann-Domhnaill ann ri latha Shomhairle. Bha mac aig Muireach ris an abairteadh Eoghann Bàn, agus bhon is ann bhuaithe a thanig Clann-Mhuirich faodaidh sinn a ghabhail mar an darna ceann-cinnidh aca.
2. Bha tri mic aig Eoghann Bàn, Coinneach, Iain, agus Gilliosa. Bhuapa so thanig Sliochd Choinnich, Sliochd Iain, agus Sliochd Ghilliosa.
3. B’ e Coinneach, mac Eoghainn Bhàin, an treas ceann-cinnidh. A reir Chloinn-Mhuirich, b’ e Coinneach an t-ochdamh ceannard a bh’ air Cloinn-Chatain. A reir Chloinn-an-Toisich b’ e Aongus, an ceann-cinnidh acasan, an t-ochdamh ceannard. Bha tri mic aig Coinneach, Donnachadh, Lachainn, agus Domhnall.
4. Bha da mhac aig Donnachadh, Domhnall Mor agus Beathan.
5. Bha da mhac aig Domhnall Mor, Domhnall Dall agus Calum Beag.
6. Bha naoi mic aig Domhnall Dall, Domhnall Og, Tomas, Eoghann, Calum, Donnachadh, Beathan Alasdair, Iain, agus Uilleam Og.
7. Bha ceithir mic aig Domhnall Og, Eoghann, Seumas, Pàl, is Uilleam.
8 Bha tri mic aig Eoghann, Anndra, Uilleam, agus Iain, Bha Iain a fuireach ann an Noid.
9. Tha sinn an nis a tighinn gu eachdraidh chinntich. Bha Cluainidh aig Anndra, mac Eoghainn, air mhàl bho Mharcus Hunndaidh ’sa bhliadhna 1591. Tha e air ainmeachadh an 1603 agus a rithisd an 1648. Bha aon mhac aige, Eoghann. Dh’eirich Eoghann le Montros agus lean e ris gu dileas. Phos e nighean do Dhonnchadh Foirbheis an Cuilfhodair, agus bha da mhac aige, Anndra agus Donnachadh. Dh’eug e roimh ’athair. Thanig am bàs air ’athair mu ’n bhliadhna 1660.
10. Chaochail Anndra, mac Eoghainn mhic Anndra, gun sliochd mu’n bhliadhna 1671. Thanig Donnachadh a bhrathair a staigh na aite.
11. Bha Donnachadh pòsda, ach cha robh mac aige. Bha aon nighean aige. Bha i posda ri Gilleasbuig Caimbal. Dh’ fheuch e anns a bhliadhna 1689 ris an oighreachd a thoirt do ’n Chaimbalach. Agus a bharrachd air a sin dh’ fheuch e ris a Chaimbalach a dheanamh na cheannard air Cloinn-Mhuirich. ’S math an gnothach nach robh mic aige. Nam biodh iad cho neo-dhileas d’ an cinneadh ’sa a bha e fein, cha choisneadh iad moran cliu. Faodaidh e a bhith gun robh Gilleasbuig Caimbal na dhuine gasda, agus gum freagradh e gu math mar cheannard air sliochd Dhiarmaid an tuirc, ach cha fhreagradh e mar cheannard air daoine nach robh de ’fhuil. Airson ceann-cinnidh a dheanamh dheth bu ni sin nach
[Vol . 4. No. 44. p. 3]
gabhadh deanamh. Tha fios gum faod an lagh ainm duin’ atharrachadh, mar a rinn e Amor De Cosmos de dh’ Alasdair Gobha, ach chan urrainn e fuil duin’ atharrachadh. Mun d’ thubhairt an sean fhacal, Cha deanar seabhag de ’n chlamhan.
12. B’ e Iain Mac-Mhuirich, a bha commhuidh ann an Noid, treas mac Eoghainn Chluainidh. Bha ceithir mic aige, Domhnall, Uilleam, Anndra, agus Murchadh. Bha tri mic aig Domhnall, Uilleam, Seumas, agus Iain. Phos Uilleam Iseabal, nighean Lachainn Mhic-an-Toisich an Ceann-an rath-reidh, agus bha ceithir mic aige, Lachainn, Seumas, Anndra, agus Uilleam. An deidh bas Dhonnachaidh thanig Lachainn a staigh na cheann-cinnidh air Cloinn-Mhuirich. Phos e Sine, nighean do Shir Eoghann Lochiall, agus bha seachd mic aige, Eoghann, Iain, Seumas, Ailein, Lachainn, Anndra, is Domhnall.
13. Rugadh Eoghann Chluainidh ’sa bhliadhna 1706. Phos e, an 1742, Seonaid Fhriseal, nighean Mhic-Shinri. Bha e na oifigeach ’san arm Bhreatannach, ach dh’ eirich e le Prionns’ Tearlach. An deidh latha doruinnehch Chuilfhodair bha a bheatha ann an cunnart mor. Bha e ga fhalach fein mu naoi bliadhna. Chaith e a chuid mhoir de ’n uine so ann an uamha faisg air a shean aite-comhnuidh. Bha 5,000 dollar an tairgse do dhuine sam bith a ghlacadh e. Bha corr is ceud duine ann am Baideanach aig an robh fios gu math far an robh e ga fhalach fein, ach cha robh duine nam measg a bha cho suarach ’s gum brathadh e e. Cha robh tlachd aig na Gaidheil riamh ann an airgiod-fala. Chaochail Eoghann san Fhranig an 1755. Bha aon mhac aige, Donnachadh.
14. Rugadh Donnachadh Chluainidh ann an àth sa bhliadhna 1750. Cha robh aite-comhnuidh eile aig a mhathair, oir loisg an duin’ -uasal sin, Diuc Uilleam, an taigh aice. Is cha b’ e a cheud duin’ -uasal a chuir taigh ri theine. Bha iad a cur air Néro gun do chuir e teine ris an Roimh, ’s gun robh e cluich air an fhiodhuill nuair a bha ’m baile a losgadh. Phos Donnachadh Catriona nighean Eoghainn an Fhasaidh-Fhearna, agus bha ceithir mic aige, Eoghann, Eoghann Camaran, Gilleasbig, agus Iain. Dh’eug e sa bhliadhna 1817.
15. Phos Eoghann nighean do dh’Eanraig Mac-Dhaibhidh. Bha ceithir mic aige, Donnachadh, Eoghann, Seoras, is Albert. Chaochail e an 1885.
16. Bha Donnachadh na oifigeach san Reiseamaid Duibh. Chaochail e gun sliochd an 1886. Thanig Eoghann, a bhrathair, a staigh air Cluainidh na dheidh.
17. Bha Eoghann, tighearna Chluainidh an latha ’n diugh, greis mhoir ’san reiseamaid Chataich. A reir Chloinn-Mhuirich ’s e Eoghann ceannard Chloinn Chatain, agus an treas ceannard air fhichead. Tha e na Choirneall airm, agus ’s e ’s dòcha gun aidich Clann-an-Toisich féin nam biodh Clann Chatain a cogadh mar a bha iad uair dhe’n t-saoghal gun deanadh e ceannard gle mhath dhaibh. Ach an gabhadh iad e mar cheannard? ’S e rud eil’ a tha ’n sin.
Bogadh nan Gad.
Tha sean-fhocal anns a’ Ghàidhlig. “Tha ’n t-àm a bhi bogadh nan gad,” a tha ciallachadh gur a mithich do neach a bhi a’ fàgail no a’ dol as bho’n chuideachd anns am beil e aig an àm. ’S ann mar so a dh’ èirich an radh sin. Bha boghadair beag ann a bha la de na làithean ’na shuidhe ri taobh a theine féin, ’nuair a thàinig feadhainn a staigh a bha a cur rompa gréim a dheanamh air. Shuidh e féin ’na thosd, ach thòisich a bhean, a bha ’na mnaoi thuigseach, air coiseachd sios us suas feadh an taighe, agus nuair a thuig i gu cinnteach aobhar thighinn nan aoidhean, thug i buille d’a fear an taobh a chinn mar nach robh ann ach am buachaille, agus thubhair i tris. “Tha ’n t-àm a bhi bogadh nan gad.” Chaidh e mach air ball, agus fhuair ise a bhogha agus a chuid shaighdean a chur a mach roimh an uinneig. Cho luath ’sa bha e a muigh, fhuair e àite freagarrach dha fhéin anns an seasadh e agus cha d’ fhuair aon dhe ’naimhdean as; mharbh e gach aonan dhiubh mar a thainig iad a mach aig an dorus. Rinn e na gaid a bhogadh da-rìreadh.
Tha an sgeulachd bheag a leanas, air a h-aithris ann an Albainn mu ghnoimh fior shuairc agus fhlathail a rinn Righ Rabairt Brus nuair a bha e ann an Eirinn. Bha feachd Sasunnach ’na aghaidh aig an àm sin, fo churam Sheanalair Edmund Butler. Chog iad ri cheile agus thachair gu’n do chuir na Sasunnaich an ruaig air na h-Albannaich agus gu’n robh an toir geur, dian, ’nan deidh. A nis, bha bean agus i torrach, aig aon de na h-Albannaich, agus anns an othail agus an upraid a bha ann, thuit i gus an làr, le laigse agus sgitheas, agus rugadh an leanaban ri taobh an rathaid. Cha robh bean eile ’na coir gu cuideachadh a thoirt di, agus uime sin bha i air a fàgail ’na laighe direach far an do thuit i. Bha eagal fuathasach air a’ mhnaoi bhochd oir bha fios gu math aice, gu’m b’ abhuist do na Sasunnaich gach Albannach—fear agus bean—a thuiteadh ’nan làmhan a mhortadh. Nuair a ghabh Righ Rabairt seachad chuala e guth na mna bochda agus i a’ caoineadh, dh’ fhoighnich e ciod e aobhar a gearain, agus nuair a thuig e cia mar a bha a’ chuis leatha, thuirt an duine flathail sin, “Ann an ainm Dhé fheara! na di-chuimhnicheamaid gu ’n robh mathair aig gach fear dinn fein; seasamaid cath eile air cho mòr agus a dh’ fhaodas an cunnart a bhi, ach na fàgamaid a’ bhean so gun chomhnadh agus i ’na h-eiginn.” Chord briathran Bhruis ris na h-Albannaich agus thionndaidh iad an aodanan a dh’ ionnsuidh an naimhdean aon uair eile, agus chuir an Righ iad ann an ordugh-cath gu grad. Nuair a thàinig na Sasunnaich am faadharc agus a chunnaic iad gu’n robh iad ’nan seasamh gu dana agus a feitheamh orra, shaoil iad gu’n d’ thàinig tuilleadh de na h-Albannaich gus an cuideachadh agus mar sin chaill iad am misneachd. Cha sheasadh iad blar eile agus b’ urrainn do Bhrus a’ bhean agus an leanaban a chur air falbh gu àite tearuinte.
FHUAIR E IAD. —Bha tri fir-turuis a’ siubhal an rathaid gu Cill-mhic-Iain air maduinn bhriagh samhraidh, agus thachair iad air seann duine air an robh feusag fhada, gheal. A nis mar is abhuist do na Sasunnaich, bha iad ’nan gillean tapaidh ’nan inntinn fein, agus shaoil iad gu’n deanadh iad fala-dha dheth agus mar sin thuirt aon diubh ris “Failte oirbh ’athar Abrahaim!’ thuirt an dara fear “Maduinn mhath dhut ’athar Isaaic!” thuirt an treas fear “Failte oirbh ’athar Iacoib!” Ach bha lan eòlas aig an t-seann duine air fir nan bailtean mòra, agus fhreagair e, “Tha sibh ann am mearachd a ghillean! Cha mhi aon chuid Abraham no Isaac no Iacob; ach is mi Saul mac Chis. Chuireadh air falbh mi a dh’ iarraidh asailean m’ athar, agus feuch fhuair mi iad mu dheireadh.”
[Vol . 4. No. 44. p. 4]
MAC-TALLA.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25
Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.
SIDNI, MAIGH 9, 1896.
Tha iadsan a tha cur rompa bhi air an taghadh mar luchd-pàrlamaid ’gan cur féin an uidheam air son a’ chath. A réir gach coltais tha e gu bhi ’na chath cruaidh, agus ge b’e taobh aig am bi a bhuaidh, tha aca ri ’cosnadh. Tha Mr. Taillon, priomhair Chuibeic an deigh a dhreuchd a leigeadh uaithe, ’sa dol dh’ an t-stri air taobh nanConservatives ,agus tha Sir Oliver Mowat, priomhair Ontario, a dol a dheanamh an ni ceudna air sgàth nanLiberals .Agus cha’n eil fhios nach lean tuilleadh de phriomhairean ’s de luchd-dreuchd nam mor-roinnean air an lorg. Tha an da phàirtidh a’ tarruinn na’s urrainn iad de na daoine a shaoileas iad a ni cuideachadh leotha ’sa bhios ’nan neart dhaibh.
Tha Cuba car mar a bha i o chionn faisg air bliadhna, an cogadh a’ dol air adhart gun fhois, sgeul ùr a tighinn gach seachdain air blàir, ’s air murt, ’s air marbhadh ’s air losgadh, agus gun fhios dé chrioch a thig air na nithean sin uile no cuin a thig i. Agus ged tha na ceannaircich a toirt dùlan do arm na Spàinne ’s gu tric a’ cur an ruaig orra, cha’n eil greim daingeann aca fein air eadhon aon phort na aon bhaile anns an eilean air fad.
Tha na fiosan mu dheireadh a thainig á ceann a deas Africa ag innse gur e barail cheannardan an airm Bhreatunnaich annsa chearna sin gu bheil ceannairc mam Matabeleach air a chur fodha.
Cha’n eil cùisean a thaobh an Transvaal air an ceartachadh fhathast, ach cha’n eil a ro choltach a nise gu’n éirich cogadh no tuaireap sam bith air a thàilleabh. Chaidh àireamh dhiubh-san a bha le Dr. Jamieson a’ bristeadh a stigh air an Transvaal a ghlacadh le luchd-riaghlaidh na dùthcha sin, agus an toirt gu cùirt. Chaidh ceathrar de na ceannardan a bh’ orra a dhiteadh gu bás, ach thug Cruger, an Riaghladair, am beatha dhaibh, agus gheibh iad as le càin a phàigheadh. Bha fear Langham, a mhuinntir Bhellville, Ontario, còmhla ri Jamieson, agus ’si bhinn a thugadh a mach air gu’m pàigheadh e da mhile pùnnd Sasunnach de chàin, gu’m biodh e air a phriosanachadh fad da bhliadhna, agus an sin air fhògradh as an dùthaich fad thri bliadhn’ eile. Cha’n eil teagamh nach eil an t-aithreachas air a nise nach d’ fhàg e an Transvaal mar a fhuais e i. Tha Dr. Jamieson fhéin ann an Lunnaìnn.
Cha’n eil cor nan Armenianach bhochda a’ dol dad na’s fhearr. An deigh na gorta a thugadh orra le geur-leanmhuinn nan Turcach, tha plàigh air bristradh a mach ’nam measg, agus tha na miltean dhiubh a’ bàsachadh. Tha muinntir dhùthchannan eile a deanamh na dh’ fhaodas iad ’g an cuideachadh, ach ’s beag na ’s urrainn daibh a dheanamh.
Sean Fhacail.
Is ioma fear a chuir garadh mu lios, nach d’thug a thoradh as.
Is ioma fear a ghoid caora, nach deachadh leatha air taod do Steòrnabhaigh.
Is ioma fear a tha glé mhòr as a shlabhraidh, ged is e maide-crom a bh’ aig a sheanair.
Is ioma leannan a th’ aig an aois.
Is ioma long cho briste ’thainig gu tìr.
Is ioma mìr a thug thu do ’n bhial a mhol thu.
Is ioma ni a chailleas fear na h-imrich.
Iadsan a Phaigh.
Iain Mac ’Illinnein, Amhuinn Dhennis, $2 .00
Iain Mac Thearlaich, Gut-a- Deas, St. Ann’s.
Iain Mac-a- Phiocair, Catalone .
An t-Urr. W A. Mac-a- Phearsain, Ingonish
Iain Mac Calamain, Rudha Phrim, E. P. I.
Iain Mac Gilleain, Gleann-a- bhaird, N. S.
Ant-Urr. Seumas Friseal, St . Andrew’s N. S
E. A. Mac Aonghais, Halifax , N. S.
Seumas Domhnullach, Boston , Mass.
Caitriona Fheargastan, Somerville . Mass.
R. I. Mac Eachuinn, Colorado Springs, Colo.
NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.
C . H. HARRINGTON & CO.
Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.
Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.
Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.
Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean
C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.
SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE
[Vol . 4. No. 44. p. 5]
NAIDHEACHDAN
Chaidh an tigh aig Iain Mac Leòid, air Beinn Chàin, faisg air na Narrows Bheaga, a losgadh maduinn na Sabaid s’a chaidh.
Tha na paipearan-naigheachd ag innse gu bheil airgead meallta, buinn leth-dolair de chùinneadh Newfoundland air feadh na dùthcha an dràsda. ’S còir do dhaoine bhi air am faiceall rompa.
Tha Casket Antigonish ag radh gu bheil 3,675 duine anns an t-siorrachd sin aig a bheil bhòt. Dhiubh sin is Domhnullaich 635: agus is Siosalaich 278. Tha 549 dhiubh air am bheil ainm Frangach.
Tha Sir Iain Millais, an dealbhadair ainmeil, tha iad ag ràdh, a bàsachadh leis a chansair, a tha ’na amhaich. Thatar ag radh gu’n do thòisich an euslaint sin air le e bhi tuilleadh us trom air an tombaca.
Cha deachaidh a ghlacadh de ròin timchioll air Newfoundland am bliadhna ach da cheud us seachd mile. Tha sin fad air ais air an uiridh, ach cha’n eil e cho fad air ais ’sa bhatar an dùil an toiseach. Chaidh cor us tri cheud gu leth mile ròn a ghlacadh an uiridh.
Tha deigh a creic ann an Trinidad ’sna h-Innsean an Iar, air da shent dheug am punnd. Tha teas mor aca ’s tha ’n deigh anabanach gann. Tha deigh gu leòr agus ri sheachnadh a’ snamh mu chladaichean na dùthcha so, agus cha ghabh i creic air pris sam bith.
Di-sathairne s’a chaidh thainig triùir ri ’m beatha féin ann am Boston. Leum boirionnach, aois da fhichead bliadhna ’sa tri, bhar bord bàta-smuide, agus bhath i i-féin. Chroch seann duine e fein ann an cearn eile dhe’n bhaile, agus rinn boirionnach òg an ni ceudna ann an ait eìle.
Chaidh triùir a losgadh gu bàs ann am Magpie, an Cuibeic, oidhche Di-luain air an t-seachdain s’a chaidh, bean, mac, agus nighean fir Louis Mercier. Bha iad ’nan cadal aig an àm. Fhuair Mercier fhéin agus nighean eile dha as le ’m beatha, ach bha iad air an loisgadh gu dona. Thòisich an teine ann am bocsa connaidh a bh’ air cùl an stòbh.
Bha moran de shide fhliuch aca ann am Manitoba air an earrach so. Ann an àiteachan bha na miltean acaire de ’n fhearann fo uisge, agus anns na bailtean ’s gann a gheibhte na stràidean a choiseachd leis a pholl. Cumaidh a bhuige so a churachd air ais, agus cha’n eil teagamh mar sin nach bi am barr gle fhad air deireadh air bàrr na bliadhna ’n uiridh.
Thainig an soitheach-smùid Harlaw a stigh do’n acarsaid feasgar Di-dònaich, agus thaghail i an Sidni Di-luain. Dh’ fhalbh i ’sa mhaduinn Di-màirt. ’Se so a cheud turus a rinn i air an t-samhradh. Tha i gu bhi ruith air a cuairt àbhaisteach eadar Halifax us Newfoundland, a’ taghal am Baddeck ’s anns an da Shidni ’s an St. Pierre air a falbh ’sair a tighinn.
Tha iasgairean Mhalagawatch a’ glacadh mòran sgadain aig an àm so, agus tha iad a faotainn deagh chreic dha. Tha na soithichean a tha ’dol a mach a dh’ iasgach an truisg ga cheannach air son biathadh. Tha iad gu tric a glacadh eadar tri ’sa ceithir de bharailtean ann an aon lion.
Chaidh soitheach-iasgaich de’n ainmHarvest Home,a bhristeadh leis an deigh mhoir a mach o chladach Souris, P. E. I., a sheachdain gus an dé. Bha i á Newfoundland, agus bha sia ceud ròn aice air bòrd. Chaidh an sgioba shàbhaladh, ach chaidh gach ni a bh’ aca air bòrd an t-soithich a chall.
Chaill fear Robert Caimbeul a chuid an t-saoghal le teine ann an Denver, an Colorado air an t-seachdain s’a chaidh, agus thainig an gnothuch cho trom air inntinn ’s gu’n do chuir e crioch air fhein Dior-daoin. B’ fhiach na bh’ aige ceud mile dolair. Bhuineadh e do aon de na mor-roinnean iseal so.
Chaidh fear Iain Pickering a bhàthadh an acarsaidNew London, E. P. I. ,Di-luain ’se ag iasgach ghiomach. Chaidh an báta thairis. Fhuaireadh a thoirt as an uisge beò, ach chaochail e an ceann beagan mhionaidean. Chaidh tigh fir Robert Price, ann an Searletown, a’ losgadh an latha ceudna, agus chaidh a bhean a losgadh gu dona ’san aodann ’s na lamhan. Bha a chuid bu mho dhe na bha ’m broinn an taighe air a losgadh.
Dh’ fhaodadh iadsan a tha measail air ceòl na pioba-moire a bhi làn riaraichte leis a cho-sheirm a bh’ ann an Talla na Siorrachd oidhche Shathurna s’a chaidh. Tha Piob. Mhàidsear Manson ’na shàr phiobaire, agus tha sinn duilich nach robh tuilleadh de na Gàidheil ’ga éisdeachd, oir cha’n fhaigh iad cothrom cho math a h-uile latha air inneal-chiùil nam beann a chluinntinn air a gleusadh le laimh cho eòlach. Bha Mr. Manson air éideadh anns an deise Ghàidhealaich.
Bha cùirt aig dithis Fhrangach ann aWoodstock , N. B. ,a sheachdain gus an diugh. Tha fear dhiubh a cur a mach paipear-naigheachd, agus bha ’m fear eile fàgail air gu robh e toirt a chliù dheth anns a phaipear. ’N uair a chaidh na fianuisean uile cheasnachadh ’sa liubhair na fir-lagha an cuid òraidean, ’si bhreth a thug anjurygu ’m pàigheadh fear a phaipear-naigheachd coig sgillinn deug (25c) dh’ an fhear eile air son a chliù, agus gu’n innseadh am breitheamh co aca bu chòir a chosgais a phàigheadh.
Chaidh tigh mor cheithir lobhtachan a sheideadh as a chéile ann an Cincinnati, an Ohio, oidhche Di-luain s’a chaidh. Bha an tigh air a dheanamh air clachan-creadha; bha an t-ùrlar air a chumail mar bhùth, agus bha teaghlaichean a’ fuireach anns a’ chuid eile dheth. Bha moran olla(gasoline)anns a bhùth, agus ’se sin a dhol na theine agus spraidheadh a rinn an tigh a chur as a chéile. Thatar a deanamh a mach gu robh còrr us fichead air am marbhadh, agus a dha no thri uiread sin air an leònadh. Bha moran air an goirteachadh air an t-sràid mu choinneamh an taighe le clachan us maidean a’ tuiteam orra.
MAIGH, 1896.
1 Di-haoine. A Bhealltuinn.
2 Di-sathairne. Fhuaireadh Jamaica, 1494.
3 DI-DONAICH. IV Donaich an deigh Caisge
4 Di-luain. An cairteal mu dheir. 11.11, m.
5 Di-mairt. Bàs a bàird Mhic Dhunleibhe 1873
6 Di-ciaduin. Ghlacadh Cuibeic, 1776.
7 Dior-daoin. A Ghrian ag eiridh, 4.46.
8 Di-haoine. A Ghrian a’ laidhe 7.7.
9 Di-sathairne
10 DI-DONAICH. Di-donaich na h-athchuinge.
11 Di-luain
12 Di-màirt. An Solus Ur. 3.33 feasgar.
13 Di-ciaduin. Bàs Dhonnachaidh Bhàin,1812
14 Dior-daoin. Dior-daoine naomh.
15 Di-haoine
16 Di-sathairne. An fheill Bhrannain.
17 DI-DONAICH. An fheill Chatain.
18 Di-luain. An Eaglais Shaor, 1843.
19 Di-màirt. Fosg. Sgoil Chill-Ribhinn 1411
20 Di-ciaduin. Bàs Cholumbuis, 1506.
21 Dior-daoin. Ceannairc ’sna h-Innsean, ’57
22 Di-haoine. 20) A cheud Chairteal, 27, mad
23 Di-sathairne
24 DI-DONAICH. Di-donaich na Cuingis.
25 Di-luain. A Ghrian ag èiridh, 4.28.
26 Di-màirt. An Solus Lan, 5.43. feasgar.
27 Di-ciaduin. A Ghrian a laidhe, 7.28.
28 Di-daoin. Comunn Gal’ach Lunnain 1778
29 Di-haoine. Aiseag an II. Righ Tearl. 1660
30 Di-sathairne. Bas an Easbig Leslie, 1596.
31 DI-DONAICH. Di-donaich na Trianaid.
Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.
F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.
Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.
Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.
Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.
Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.
[Vol . 4. No. 44. p. 6]
TURUS FHINN DO LOCHLANN.
La bha Fionn agus a chuid daoin’ anns a’ Bheinn-sheilg mharbh iad dòrlach math fhiadh, agus nuair a bha iad a’ deanamh deas a dhol dhachaidh, chunnaic iad Gille Mòr a tighinn far an robh iad. Chaidh e’n coinneamh Fhinn, agus bheannaich e Fionn gu briosglach, brosglach, briathrach, agus bheannaich Fionn e le comain nam briathran ceudna.
Dh’ fheòraich Fionn d’e cia as a thàinig e, no gu de bha e ag iarraidh. Fhreagair e Fionn agus thubhairt e. “Is Gille mi a thàinig o’n ear agus o’n iar a dh’ iarraidh maighstir.” Thubhairt Fionn ris, “Tha gille ’dhith ormsa, agus ma chòrdas sinn, cuiridh mi muinntearas ort. “Gu ’dè e do dhuais aig ceann la us bliadhna?” “Cha mhòr sin,” ars’ an gille. “Cha n’ iarr mi ach gu’n téid thusa, aig ceann an la agus na bliadhna, air chuireadh, air chuilm, agus air chuid oidhche comhladh riumsa gu pailis Righ Lochlainn, agus cha’n fhaod thu cu no duine, laogh no leanabh, arm no eascar a thoirt leat ach thu fhéin.” A chur an sgeòil an giorrad, chuir Fionn muinntearas air a’ ghille, agus bha e ’na sheirbhiseach dìleas gu ceann an la agus na bliadhna.
Air madainn an la mu dheireadh d’a ùine, dh’ fheòraich an gille mòr de Fhionn an robh e toilichte le ’sheirbheis. Thubhairt Fionn ris gu’n robh, làn toilichte. “Mata,” thubhairt an gille, “tha mi an làn dochas gu’m faigh mise mo dhuais, agus gu’m falbh thu leam mar gheall thu.” “Gheibh thu do dhuais, ’us theid mise leat,” arsa Fionn.
An sin chaidh Fionn far an robh a chuid daoine, agus dh’ innis e dhaibh gu’m b’e sin an la air am feumadh esan falbh a choimhlionadh a gheallaidh do’n ghille, agus nach robh fhios aige cuin a thilleadh e. “Ach,” arsa Fionn, “mur bi mis air m’ ais fo cheann la ’us bliadhna, am fear agaibh nach bi ’geurachadh a chlaidheimh bitheadh e ’lùbadh a ’bhogha airson aon la mòr a bhi agaibh air an Tràigh Mhòir ’an Lochlann a ’dioladh mo bhàis-sa.” ’Nuair a thubhairt e seo r’a chuid daoine, dh’ fhàg e beannachd aca, agus chaidh e staigh d’a bhùth.
Bha ’n t-Amadan aige ’na shuidhe taobh an teine, agus thubhairt e ris, “A dhuine bhochd, am beil thu duilich mise ’bhi falbh?” Fhreagair an t-Amadan us e ’caoineadh, agus thubhairt e gu’n robh e duilich e ’bhi falbh anns an dòigh anns an robh e ’falbh, ach gu’n tugadh esan comhairl air na’n gabhadh e i. “Gabhaidh, a dhuine bhochd,” thubhairt Fionn, “oir is minic a bha comhairle an righ ann an ceann an amadain. Ciod i do chomhairle?” “Tha,” “thubhairt an t-Amadan, “gu’n toir tha leat slabhraidh Bhrain ’ad phòca, agus cha chù ’s cha duin’ i, cha laogh ’s cha leanabh i, agus cha’n arm ’us cha ’n eascar dhuit ’s i. Ach bheir thu leat i co dhiu” “Bheir a dhuine bhochd,” thubhairt Fionn, us e ’fàgail beannachd aige ’sa falbh.
Fhuair e’n Gille Mòr a feitheamh air aig an dorus. Thubhairt an gille ris ma bha e deas gu’m bitheadh iad a falbh. Thubhairt Fionn gu’n robh e deas, agus dh’iarr e air a’ ghille fhein an céum toisich a ghabhail, a chionn gu’m b’e a b’ eolaich air an t-slighe.
Dh’ fhalbh an gille mòr agus lean Fionn e. Ged bha Fionn luath astarach, cha chuireadh e maide ’m pairt a’ ghille mhòir air an rathad. Nuair a bhitheadh an gille mòr a dol as an fhradharc air an aon bhealach, cha bhitheadh Fionn ach a’ tighinn ’am fradharc air an dara bearradh. Agus chum iad anns an t-suidheachadh sin d’a cheile gus an d’ ràinig iad ceann an turuis.
Chaidh iad a staigh do phalais Righ Lochlainn, agus shuidh Fionn a sios gu sgith, trom, airsneulach. Ach ’an àite cuilm a’ feitheamh air, bha maithean agus mòr uaislean Righ Lochlainn ’nan suidhe staigh a’ cur an cinn ri ’cheile feuch gu ’dé am bàs tamailteach a bheireadh iad da. Theireadh fear crochaidh sinn e, theireadh fear eile, loisgidh sinn e, theireadh an treas fear, bàthaidh sinn e. Mu dheireadh, dh’ eirich fear a bha ’sa’ chuideachd na sheasamh, agus thubhairt e, nach cuireadh iad gu bás e air aon sam bith de na dòighean a dh’ ainmicheadh le càch. Thionndaidh na daoine a labhair an toiseach ris, agus dh’ fheòraich iad de gu ’dé an dòigh a bh’ aige-san air Fionn a chur gu bàs, a bha ni ’bu tàmailtiche na aon air bith de na dòighean a dh’ ainmich iadsan Fhreagair e iad agus thubhairt e riùtha, “Theid sinn leis, agus cuiridh sinn suas e do’n Ghleann Mhòr, agus cha teid e fad’ air aghaidh an sin an uair a bhitheas e air a chur gu bàs leis a’ chù ghlas. Agus tha fios agaibh-se, agus tha fios agam-sa nach ’eil bàs eil’ air an t-saoghal a’s tamailtiche leis an Fheinn, nan Righ saoghalt’ a thuiteam le madadh coin.” An uair a chual iad breith an duine, bhuail iad am basan agus dh’ aontaich iad leis a’ bhreith.
(Ri leantuinn.)
Ban-fhaidh Fhrangach.
Tha boirionnach òg ann am Paris an drasda a tha cumail a mach gu bheil an t-aingeal Gabriel a bruidhinn rithe. ’S e ’s ainm dhi Couedon, agus tha i fuireach air sraid Pharadis, comhla ri ’h-athair, seann fhear lagha. Tha i tri bliadhna fichead a dh’ aois. O chionn da bhliadhna fhuair a h-athair i mar gu’m b’ eadh ann an laigse na seòmar féin, agus air dhi eiridh dh’ innis i dha gu’n d’ thainig an t-aingeal Gabriel far an robh i, ’s gu’n do dh’ aithn e dhi a bhi i na h-eadar-theangair eadar esan ’s an cinne-daonna. Riamh o’n uair sin tha i a chuid a’s mo dhe’n ùine ’na leth-chadal agus am feadh ’sa tha i mar sin, freagraidh i ceist sam bith a chuirear oirre. Tha i ag radh nach eil tuigse sam bith aice air brigh nam focal a tha a tigh’n as a beul, ach gur h-e ’n t-aingeal Gabriel a tha labhairt. Chaidh na miltean a dh’ amharc oirre o chionn beagan mhiosan air ais, airson i fiosachd a dheanamh dhaibh, ach cha ghabh i pàigheadh no duais sam bith uapa air son a seirbheis. Am measg chaich chaidh àireamh de luchd nam paipearan naigheachd far an robh i, agus tha iad ag radh gu’n do dh’ innis i dhaibh moran a bha fior mu thimchioll a chuid a chaidh seachad dhe’m beatha, ach nach innis i dhaibh ach gle bheag a thaobh na cuid sin a tha rompa. Tha i an còmhnuidh a’ bruidhinn mu chogadh, agus ag radh gu’n deachaidh an Fhraing air seacharan agus gum bi i air a smachdachadh. Tha Breatunn mar an ceudna ri bhi air a h-isleachadh. Tha i a’ fàidheadaireachd gu’m brist cogadh a mach roimh cheann na bliadhna, ach roimhe sin gu’m bi righ-chuairt(revolution)anns an Fhraing a chuireas gnothuichean bun as cionn anns an dùthaich sin. Tha a cuid faidheadaireachd an deigh gluasad mor a chur air feadh an t-sluaigh.
AN CRANN TARA
(Am Fiery Cross. )
PAIPEAR MIOSAIL AIR SON ALBANNAICH CANADA, anns am bheil air a chlo-bhualadh Dealbhan agus Beath-Eachdraidhean Gaidheil Chanada; Eachdraidh nam Fineachan agus dealbhan an suaicheantais; Ceol, Bardachd, agus Sgeulachdan; agus sgriobhaidhean mu iomadh ni eile. Pris: — $1 .00 ’sa bhliadhna, no sia miosan air son 50c. Sgriobh us cuir airgead guT . D. MACDONALD, Ottawa, Ont.
[Vol . 4. No. 44. p. 7]
Bha duine ann uair aig an robh cnapach beag gille, agus bha toil aige a chur a dh’ ionnsachadh rud-eigin. Se rinn e suas gu’n glaiseadh e ann an rùm e, a’fàgail aige leabhar diadhaireachd, ubhal, agus bonn sia sgillinn. “Nuair a dh’ fhosglas mi ’n dorus,” ars esan ris féin, “chi mi ciod a bhios am ballach a deanamh. Ma bhios e leughadh an leabhair, ni mi pears-eaglais dheth; ma bhios e ag itheadh na h-ubhail, ni mi tuathanach dheth; agus ma bhios aire air an airgead, ni mi bancair dheth.” Ach nuair a rinn e tilleadh, ’s ann a fhuair e ’n gille ’na shuidhe air an leabhar, an t-airgead ’na phòcaid, agus an ubhal gu bhi as an t-sealladh. “Ni sid an gnothuch,” ars an duine, “ni mi fear-lagha dheth; ’se’n aon cheard a fhreagras air.”
Bha figheadair ann uair a bhiodh a dol do Ghlascho a chreic a chuid aodaich uair ’sa bhliadhna, agus cha robh uair a rachadh e ann nach gabhadh e daorach bheag mu’n tilleadh e. Aon oidhche fhuaireadh e air an t-slighe dhachaidh, a’ leigeal analach ri taobh an rathaid, agus a bruidhinn ris fein. “Ah”, ars esan ’s e ’g amharc os a chionn, “tha da ghealach anns an speur an nochd a rithist. ’Se fior dhroch comharradh a tha ’n sin; a h-uile uair a chi mi da ghealach anns an speur, bi’dh ceann gairt agam an la’r- na-mhaireach.
Bha tuathanach beag ann an Obaraidhean a bha annabarrach spiocach. Bha a bhean ’na boirionach breòite tinn, agus gu tric air an leabaidh, ach bha esan cho cruaidh ’s nach dùirigeadh e uiread us solus a bhi aice ri taobh na leapa. Aon oidhche ’s i na bu tinne na b’ àbhaist, thòisich i ri gearan. “O”, ars ise, “nach eil so bochd, ’nuair nach urrain domh solus a bhi agam leis am faic mi mi-fein a bàsachadh!” Leum a fear air a chois ’s las e coinneal, ’s air dha a cur ri taobh na leapa, thuirt e gu cas, crosda, “So, feùch am bàsaich thu nise!”
“Uilleam” arsa mhàthair, “gu de dh’ fhsg do chuid aodaich cho fliuch? An robh thu anns an uisge? “Bha”, ars Uilleam gu treun, “chaidh mi dh’ an loch a shàbhaladh Thearlaich.” “Mo ghille, treun,” arsa mhàthair, ’n e leum a stigh ’na dheigh a rinn thu?” “Cha’n e,” ars Uilleam, “ ’sann a leum mi a stigh air thoiseach air; bha mi air son a bhi roimhe.”
MacDonald Hanrahan & Co. ,
Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.
Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.
MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;
Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.
Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.
CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.
Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,
chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.
Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.
G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd
D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.
A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B
[Vol . 4. No. 44. p. 8]
BIDH SEUMAS LEAM AN NOCHD.
LE NIALL MAC LEOID.
Rinneadh na rainn so air sgeula brònach mu mhaighdinn òig Ghàidhealaich aig an robh ainm a bhi air leth maiseach. Bha i fhéin agus gille òg tlachdmhor, air an robh gaol mòr aice, a’ dol a phòsadh. Ach dlùth air latha ’phòsaidh, thàinig fios air-san dol thairis a dh’ America, a dh’ fhaotainn beairteis mhòir a dh’ fhàg caraid aige. Dh’ fhalbh e gu sunntach, ann an rùn gu ’m pòsadh iad cho luath ’s a thilleadh e air ais. Ach ’s e sin nì nach do thachair! An long air an robh e ’tilleadh chaidh i fodha agus gach neach a bha innte a bhàthadh! ’N uair a fhuair ise an naigheachd so chaidh i ceàrr ’n a h-inntinn, agus cha d’ thàinig a ciall riamh air ais! Bhàsaich i beagan ùine an dèigh sin; agus gach aon fheasgar fhad ’s a bha i beò chuireadh i oirre an t-éideadh ’bu riomhaiche ’bha aice; ruigeadh i ’n cladach, agus shuidheadh i air an tràigh, a’ feitheamh ri Seumas. An oidhch’ a bhàsaich i b’ éiginn d’ a càirdean a h-aodach a chur oirre mar a b’ àbhaist agus theireadh i ’an ceann gach tiota, “thig e ’nochd! bidh Seumas leam an nochd!”
Thoir dhomh mo chìr, thoir dhomh mo ghùn.
Thoir dhomh mo thrusgan bòidheach ùr—
’S mi ’faicinn long air bhàrr nan tonn
’S i ’stiùireadh direach air an fhonn.
Bidh mis’ a’ feitheamh air an tràigh
Gu ’n tig mo ghaol air tir le càch;
Cha ghabh mi biadh, ’s cha dùin mo shùil
Gu’m faigh mi sealladh air mo rùn:
’S bidh Seumas leam an nochd!
C’ arson, a thonnan beucach borb,
’Tha sibh a’ leum cho àrd le coig
Ag cumail bacaidh air mo ghràdh?
’S mi fuar ’g a fheitheamh air an tràigh!
Tha fuaim bhur guth cho tiamhaidh trom,
A’ dùsgadh mulaid na mo chom—
Eagal gu ’n caill an long a h-iùl,
Lasaidh mi solus air an Dùn,
’S bidh Seumas leam an nochd!
Thig, thus’, a ghaoth an iar, gu tlàth—
Do chaileig bhochd nach nochd thu bàigh?
C’ arson a shéideas tu cho cruaidh,
’S tu ’cumail Sheumais fada uam?
Tha eòin nan speur air dol gu tàmh—
Cha ’n fhaic mi long ’s cha chluinn mi ràmh,
’Us chaill mi sealladh air na siùil;
Ach ged a chaill, cha toir mi dùil:
’S bidh Seumas leam an nochd!
Eirich, a ghealach, ’s tog do cheann,
Na laidh cho fad’ air chùl nam beann;
’Us sibhs’, a reultan glan gun smùr,
Bu tric a rinn do ’n mharaich iùl,
Na tigeadh ceò no neul ’n ’ur còir
A chuireas falach air bhur glòir
Gu ’n tig an long ’s am bheil mo rùn.
’S am faigh iad sealladh air an tùr:
’S bidh Seumas leam an nochd!
Thus’, ’fhaoileag bhàn, a shnàmh an cuan,
Am fac’ thu sealladh air mo luaidh?
Dh’ aithnichinn fhéin e ’measg nan ceud,
An t-òigfhear treun ’bu ghlaine beus;
Tha ’chruth ’s a bhlàth cho beò na m’ uchd,
Dh’ fhàg sin mo chridhe trom fodh luchd—
Ar leam gu ’n cluinn mi ’ghuth cho ciùin,
’Toirt cuiridh dhomh dol leis an null,
’S bidh Seumas leam an nochd!
Thoir dhomh mo chìr, thoir dhomh mo ghùn,
Thoir dhomh mo thrusgan bòidheach ùr,
Feumaidh mi falbh an nochd car tràth,
’S e thall ga m’ fheitheamh air an tràigh,
’S mi ’faicinn lùchairt mhaiseach ghrinn,
Air ’ullachadh dha fhéin ’s dhomh fhìn—
Tha ceò a’ tuiteam air mo shùil,
Ach tha mi ’cluinntinn fuaim a’ chiùil—
’S bidh Seumas leam an nochd!
Saoibhreas Daor.
Tha seòrsa saoibhreis ann a tha daor, anabarrach daor, a dh’ aindeoin am meud— ’se sin an saoibhreas a gheobhair an éiric gach ni a tha mar sholus na beatha dhuinn. Cha chòir do neach sam bith a’ cheud àite a thoirt do shaoibhreas, mar a tha ’n sgeul a leanas a mochdadh.
“Bha foghlumaiche bochd anns an Roimh uair, a bha gle thapaidh, agus d’ an robh ’n dàn, a reir gach coltais, moran math a dheanamh anns an t-saoghal. Air latha àraidh chunnaic e dealbh-snaighte air an robh sgriobhaidhean neònach. Chaidh aig air na sgriobhaidhean sin a leughadh, agus bha iad ag iarraidh air beachd a ghabhail air faileas na h-iomhaigh, agus mar sin chaidh a threòrachadh a stigh gu talla mhor a bha air a lionadh le saoibhreas, airgead, or agus seudan luachmhor. Chruinnich e moran dhiubh cuideachd, agus e aig a’ cheart àm ag innse dha féin gach ni mor agus math a dheanadh e leis an t-saoibhreas a bha mar so air a chur fo’ laimh. Chuireadh e suas caisteal riomhach dha féin, agus ciod eile nach deanadh e. Ach ’nuair a bha e tionndadh gu dhol a mach, chunnaic e aig a chasan clach mhòr uaine, agus chrom e gus a togail, oir b’ fhiach i pris rioghachd. Ach bha a chlach gu math teann anns an talamh, agus am feadh ’sa bha esan a’ feuchainn ri ’fuasgladh, chunnaic e ridire fo ’làn armachd, a bha ’na sheasamh faisg air, a togail a bhogha agus a tarruinn an t-saigheid. Bhuail an saighead an seud mòr a bha soillseachadh an talla, agus ann am priobadh bha tiugh dhorchadas ann. Dh’ fheuch am foghlumaiche ri faighinn dh’ ionnsuidh an doruis air an d’ fhuair e stigh, ach leis an dorchadas cha b’urrainn da amas air, agus bhàsaich e gu truagh ri taobh an t-saoibhreis a chuir e cruinn.” Nach bu daor a cheannaich e saoibheas, agus nach eil moran ann air an latha ’n diugh a tha ’ga cheannach a cheart cho daor.
So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.
MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.
D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.
Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B
| title | Issue 44 |
| internal date | 1896.0 |
| display date | 1896 |
| publication date | 1896 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla IV No. 44. %p |
| parent text | Volume 4 |