---

[353]

[Vol . 4. No. 45. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, MAIGH 16, 1896. No. 45.

Fionnghal Nic Dhomhnuill.

(Flora Mac Donald. )

Tha baile Inbhirnis a dol a chur suas càrn-chuimhne do’n mhnaoi-uasail threun so, a ghleidh a bheatha do Phrionnsa Tearlach. ’Se tha gu bhi ann dealbh Fionnghal fhéin air cloich no air miotailt. Ach tha aon choire air an dealbh a thagh luchd-riaghlaidh a’ bhaile agus ’se sin gu bheil i air a casan rùisgte. Tha e gle mhi-choltach gu’m biodh nighean òg de theaghlach uasal mar a bha Fionghall air a casan rùisgte. Fhuair Prionnsa Tearlach as le bhi air a chòmhdach mar nighinn Eireannach de’n ainm Betty Burke, mar shearbhanta to Fhionnghal. Tha e air a chur sios ann an eachdraidh gu robh brògan Betty, ’nuair a bha iad a’ fògail Chinnseborg, ’san Eilean Sgiathanach, air fás cho dona ’s gu’n d’ thug Sir Alasdair Domhnullach paidhir ùr dh’i. Bha so gle fhaisg air crioch an turuis, agus ma bha stocainnean us brògan aig an t-searbhanta, tha e car neònach a bhi tarruinn dealbh a bana-mhaighstir gun cuid seach cuid a bhi air a casan. Ged a tha Fionnghal am bitheanta a’ faotinn a chliù uile air son beatha prionnsa ghleidhead dha, cha’n fhaodar a dhi-chuimhneachadh nach biodh e comasach dha teicheadh air chor sam bith mar biodh a h-oide, Caiptean Domhnullach, Arnadail. Bha esan ’na cheannard air buidheann shaighdearan a bha air an cur a dh’ Uidhist a chinn a deas air son am Prionnsa ghlacadh, ach le impidh a bhi air a chur air le ’bhean-chinnidh, Baintighearna Mairearad Dhomhnullach, dh’ aontaich e cead a thoirt d’a dhalta Fionnghal falbh leis a Phrionnsa feuch am b’urrainn di a thoirt as a’ chunnart anns an robh e. Thug e cead-siubhail sgriobhte do Fhionnghal, d’a searbhanta Betty Burke, agus do fhear Niall Mac Eachuinn; agus gus a chùis a dheanamh cinnteach rinn e mach gur ann a bha Fionnghal a’ dol dhachaidh gu a màthair, agus thug e litir dhi air chor ’s na’n rachadh a glacadh leis na saighdearan air an t-slighe gu’m biodh iad air an cur as am faireachadh. Bha an litir mar a leanas:— “Tha mi ’cur do nighinn dhachaidh ugad, oir tha fhios agam gu’m bi eagal oirre a thaobh na saighdearan a bhi ’san dùthaich so. Tha nighean còmhla rithe de’n ainm Betty Burke, ban Eireannach, agus tha i ag innse dhomh gu bheil i gle mhath air sniomh; ma chòrdas a h-obair riut, faodaidh tu a cumail gus an cuir i crioch air an lion dhuit. Tha Niall Mac Eachuinn a’ falbh cuide riutha gus an aire thoirt dhaibh.”

Am Freasdal.

Cha’n’ eil latha de’n bliadhna anns nach ’eil làmh an Tighearna ’g oibreachadh mar is àill leis-san a chum math. Chi sinn a chumhachd gach uair a dh’ amhairceas sinn a mach air an dorus, agus gach uair a bheir sinn ceum air a mhachair. ’S math tha fhios againn gur i làmhsan a tha ’deanamh gach ni, a réir mar a ta a ghliocas ag òrduchadh.

Tha so a’ tighinn a stigh oirnn gu soilleir aig an tràth so de ’n bhliadhna, am feadh ’s a ta an talamh mar gu ’m b’ ann a’ dùsgadh, agus a’ fàs beò o na mairbh. Bha ’n Geamhradh glé chruaidh neart de ’n uair, —bha na speuran dorcha, agus an latha goirid. Cha robh tairbhe ’s an talamh, oir bha e glaiste leis an reothadh, mar gu’m b’ ann le geimhlean iaruinn. ’S ciatach a bhith a’ faicinn gu ’n tainig àm fuasglaidh. Tha ’n latha a’ sìneadh, ’s na speuran a’ fàs soilleir, gorm, ’s tha fhios againn gu ’n tig cinneas air an fhearann a rìs, mar a b’ àbhaist anns na bliadhnachan roimhe so.

Thugaibh an aire gur e freasdal a Chruithfhir a ta a’ deanamh so uile. Ciod a b’ urrainn dhuinne a dheanamh air ar son féin? Tha fhios agam glé mhath gu bheil an cinne-daoine làn innleachdan. Théid againn air longan mòra chur air sàile, agus siubhal thar a chuain a dh’ iarraidh bathair ás gach tir fo ’n ghréin. Is urrainn dhuinn rathad a dheanamh a dh’ iarunn, agus cudthrom mòr a shlaodadh o cheann gu ceann de’n rìoghachd, le innealan a ta air an oibreachadh le teine ’s le uisge. Ach c’ àite bheil am fear a bheir air aon fheoirnein feòir cinntinn, ach mar is àill leis an Tighearna? Cha ’n ’eil a leithid ann. Feudaidh sinn an talamh a thionndadh, agus an sìol a chur, ach is e an t-Uile-chumhachdach a bheir air cinntinn. Ge mòr an obair a ni sinn, cha mhò is urrainn dhuinn le ar gliocas féin, aon dias arbhair a dheanamh, na ’s urrainn dhuinn reult ùr a chruthachadh anns na speuran, no stad a chur fad uair an uaireadair ann an cuairt na gréine. Beachdaicheamaid air so, agus cha ’n urrainn dhuinn gun fhaicinn gur ann le freasdal an Ti a’s àirde tha sinn a’ tighinn beò gach latha. Tha sinn ag oibreachadh an fhearainn a nis, do bhrìgh ’s gur e so an t-àm iomchuidh air a shon. Tha ’n t-earrach againn, ’s tha e ceart gu ’n gnàthaich sinn na meadhonan air son lòn a thional ’s an fhogharadh. Ach biodh ar n-earbsa ’s an Tighearna, oir is esan a mhàin a bheir air ar saothair tighinn gu buannachd. Tha a ghealladh-san againn agus tha sinn a’ cur earbsa ann. Bheir Esan air an fheur fàs do ’n spréidh, rud nach urrainn dhuinn a dheanamh le uile neart ar làmh, ’s le uile ghliocas ar cinn.

Chi mi an treabhaiche ’dol a mach le ’chuid each air son a bhith an greim. Cha ’n fheud e maile a dheanamh tuille, oir am fear nach cuir ’s an Earrach, cha bhuain e ’s an Fhogharadh. ’S ciatach leam fàile na h-ùire, ’s i air a tionndadh leis a’ chrann. ’S comharadh e gu bheil beatha a’ tighinn as ùr do ’n t-saoghal. Faic mar a ta eunlaith nan speur a’ tional as gach cearn, ’s iad a’ leantuinn nan seisreach. “Amhaircibh air eunlaith an athair: oir cha chuir iad sì[ ? ] agus cha bhuain iad, agus cha choinnich iad ann an saifhlean, gidheadh tha bhur n-Athair néamhaidh- s[ ? ] beathachadh. Nach fearr si[ ? ] mòr na iadsan?”

---

[354]

[Vol . 4. No. 45. p. 2]

AM NA GORTA.

Cha ’n eil fhios aig earann mhòr de shluagh an t-saoghail cia mar a tha mòran eile de ’n co-chreutairean a’ tighinn beò. Tha so fìor ’nar latha-ne, ged a tha daoine ro eòlach air a cheile, ann an coimeas ri mar a bha iad o shean. Tha mòran a’ gearain air bochdainn an crannchuir, ged nach ’eil a bheag a dh’ aobhar gearain aca an coimeas ris na daoine a bh’ ann ri ar ceud chuimhne. Bha Gaidhealtachd na h-Alba, gus an do thòisich na bàtaichean-smùide ri seòladh mu ’n cuairt nan Eileanan Gaidhealach, ann an tomhas mòr air a fàgail a leith-oir; agus an uair a bhiodh ni sam bith gann a bhiodh feumail do dhaoine, cha robh aca ach cur suas le cùisean mar a b’ fhearr a dh’ fhaodadh iad.

Is iomadh uair a thachair bliadhna ghann, ghortach ri daoine bochda ’san àm a dh’ fhalbh. Tha cuimhne aig gu leòr de na tha ’n diugh beò air bliadhnachan a bha anabarrach cruaidh air iomadh teaghlach bochd anns a’ Ghaidhealtachd. Cha dean sinn mearachd sam bith an uair a their sinn gu robh na miltean air thuar a dhol bàs le cion a’ bhìdh. Bha am biadh gann, agus ged a thachradh beagan stuic a bith aig duine bochd, cha’n fhaigheadh e neach a bheireadh aon chuid airgiod mo biadh dha air son a’ bheathaich a b’ fhearr a bhiodh aige. Is ann o’ n a ghais am buntata a thachair na nithean air am bheil sinn ag iomradh.

O nach robh biadh ri ’fhaotainn air son airgid, no air son luach, dh’ fheumadh daoine bochda gach oidhirp a b’ urrainn daibh a thoirt air iad fhein a chumail beò. Mar bu trice bha am biadh a’ fàs gann anns an earrach. Is minic a b’ eiginn do iomadh duine bochd an sìol a bha e ’n dùil a chur anns an talamh a bh’ aige air a threabhadh, a chruadhachadh anns a’ phoit air feasgar Disathuirne, agus a bhleith air a’ bhrathainn a chum e fhein agus a theaghlach a chumail beò gu Diluain. B’ fhearr le mòran so a dheanamh na dhol a dh’ iarraidh ’s a bhleid bìdh air a’ mhuinntir aig an robh am pailteas. A’ chuid de ’n t-sluagh bhochd a bha dlùth air a’ chladach rachadh iad do ’n tràigh far am faigheadh iad faochagan is bàirnich is partain is duileasg is slòcan. Ged a b’ e ’bhochdain a thug orra so a dheanamh, bha e chum math mór do ’n slàinte a bhith ’tighinn beò car ùine air na gheibheadh iad anns an tràigh. Is minic a bha an éis agus an eiginn ’n am meadhon air mòran math a dheanamh do iomadh neach. Bhiodh clann bheag, a’ cruinneachadh nam brisgein air feadh an treabhaidh, agus ’gan itheadh an deigh an ròstadh anns an teine. Bhiodh fir mhòra, làidir a’ falbh gu lochannan feuch am faigheadh iad bric, an uair a bhiodh e ni b’ fheumaile dhaibh gu mòr, nam faodadh iad e, a bhith ’treabhadh agus a’ ruamhar. Mar a tha am facal ag ràdh, “Cha ghabh a’ bhrù an urra ris an righ.” Ciod sam bith mar a bhiodh obair eile dh’ fheumtadh an t-acras a chumail air falbh air a h-uile cor.

B’ aithne dhuinn teaghlaichean a bhiodh gle thoilichte nam faigheadh iad aon bhiadh ’san latha. A’ mhaduinn nach biodh dùil aca ri greim a chuireadh bhar na ciallaidh iad, dh’ fhanadh iad anns an leabaidh gu déigh mheadhon-latha. Nach bu mhuladach suidheachadh na màthair aig am biodh clann bheag, lag, a dh’ iarradh ’s a ghabhadh am biadh, agus gun aon ghràine mine an taobh a staigh de ’n dorus aice! Bha iomadh mathair ’s an t-suidheachadh bhochd so ’san àm a dh’ fhalbh. Is minic a chuala sinn an tàladh a bh’ aig màthair dhe ’n t-seòrsa so air a sheinn, agus gu cinnteach is cruaidh an cridhe air nach tigeadh tioma ri bhith ’g a éisdeachd. Bheir na facail a th’ air chuimhne againn beachd seachad air suidheachadh truagh an teaghlaich ud, agus iomadh teaghlaich eile:—

“Caidil a leanabain,
Cha’n ’eil min agamsa,
Caidil a leanabain,
’M poca no ’m balgan;
Caidil a leanabain,
Cha ’n ’eil min agamsa.

Tàing do ’n Ti a tha riaghladh nan uile nithean gu ro mhath, chaidh an t-àm gortach ud seachad. Ged a tha mòran a’ gearain air a’ bhiadh ’s air an aodach ’s air na taighean a th’ aca, tha iad mòran ni ’s fhearr dheth air a h-uile dòigh na bha daoine da fhichead bliadhna roimh ’n diugh. ’S an àm ud dh’ fhaodadh earann de shluagh na rìoghachd a bhith ’n impis bàs fhaotainn leis a’ ghorta mu ’n cluinnte ann an earann eile gu robh éis sam bith orra. Cha robh a’ bheag sam bith de shuim aig muinntir nam paipeirean-naigheschd ’ga ghabhail de chor an t-sluaigh anns a’ Ghaidhealtachd. Cha robh na paipeirean-naigheachd fhein ri ’m faicinn ann an taigh ’s a’ Ghaidhealtachd, ach ann an taigh duine chothromaich. Agus cha bu tric le duine sam bith a’ bheag de naigheachdan a chur a dh’ ionnsuidh nam paipeirean-naigheachd ’sam àm ud. Cha ’n ionnan ’s mar a tha chùis an duigh. Cha ’n ’eil ni a thachras eadar da cheann na dùthchadh nach bi air a chur anns na paipeirean, air a’ chuid a ’s fhaide, an taobh a staigh de cheann na seachduin. Tha suim ’ga ghabhail de ’n duine bhochd. Tha ’n dùthaich mòran ni ’s saoibhire nis na bha i da fhichead bliadhna roimh ’n diugh. Agus ged nach urrainn sinn a ràdh gu bheil daoine ni ’s truacanta ’san àm so na bha iad anns an àm a dh’ fhalbh, feumaidh sinn aideachadh gu bheilear a’ gabhail barrachd sùim de shuidheachadh an duine bhochd ’san àm so na bhatar a’ gabhail ’san àm a dh’ fhalbh. Mur ’eil pailteas bìdh anns na h-àiteachan a tha iomallach, tha pailteas ann an àiteachan eile; agus ann an ùine ro ghoirid gheibh gach neach na nithean a bhios a dhith air a nasgaidh, no air son pàighidh. Ann an iomadh seadh tha suidheachadh dhaoine mòran ni ’s fhearr na bha e ri ar ceud-chuimhne.

Nis, ged a tha an sluagh an cumantas mòran ni ’s comhfhurtaile anns gach dòigh na bha an sluagh anns na bliadhnachan a dh’ fhalbh, tha aobhar eagail nach ’eil iad idir cho taingeil ’s bu chòir dhaibh a bhith. Tha e gu tric a’ tachairt nach iad a mhuinntir is mò aig am bheil de shochairean is mò a tha nochdadh de spiorad na tàingealachd. Is e am bochd is taingeile na ’m beairteach. Ach bu chòir do ’n bheairteach a bhith ni bu tàingeile na ’m bochd. An uair a tha am pailteas de gach ni feumail aig daoine tha iad anabarrach buailteach air a bith ’dì chuimhneachadh gur ann o’n Tighearna tha ’m pailteas a’ tighinn.

An uair a tha sinn air ar cuartachadh le mòran de shochairean aimsireil agus spioradail bu choir dhuinn, araon a bhith tàingeil do Dhia air an son, agus mar an ceudna feum math a dheanamh dhiubh. Iadsan uile a fhuair mòran iarrar mòran orra.

IAIN.

---

[355]

[Vol . 4. No. 45. p. 3]

IAIN MAC CODRUM.

Bha Iain Mac Codrum ’na dhuine a bha neo-chumanta deagh-fhaclach, geur-chainnteach a bharr air a bhith ’na bhard comharraichte. Tha mi creidsinn gu’m bheil moran de a bhearradaireachd air chuimhne ann an Uibhist-mu-thuath—duthaich a bhreith is araich.

Bha locha air taobh an iar Uibhist-mu-thuath ris an cainte Loch-Thasduinn, agus thug am Bailidh fa near gu ’m bu choir a leigeadh a chum ’s gu ’m biodh am fearann maith a bha mu ’n cuairt dha air a thioramachadh. Air la araidh thugadh gairm do mhuinntir nam bailtean mu ’n cuairt gu dhol ga leigeadh. Anns an am a bha ’n sin bha “cairdeas is comunn is gaol” is co-oibreachadh am measg nan Gaidheal, agus thainig gach fear le a spaid air a ghualainn. ’S cha robh iad fada traghadh an locha. Ach fada no goirid ga robh iad ris bha iad gu bhith ullamh dheth mu ’n d’ thainig Iain Mac Codrum. Bha e, mar an ceudna, na chleachdadh an Uibhist ’s an am a bha ’n so ’nuair a bhiodh fir a’ bhaile cothladh ri garadh no ri traghadh locha gu ’m biodh beagan òil aca ’nuair a rachad crioch air obair an latha. ’Nis ’nuair a bha Loch Thasduinn air a leigeadh shuidh na fir gu leir air blianaig bhoidhich, chomhnaird, ghlais a leigeadh an sgios agus a dh’ol an drama. Chuireadh Iain air cheann na cuideachd agus thug am fear a bha riarachadh an drama dha a cheud ghloine ’s thubhairt e, “So a nis Iain, gloine de bhurn Loch-Thasduinn, ’s feumaidh tu rann a dheanamh o bha thu cho fada gun tighinn.” Rug Iaìn air a’ ghloine agus dh’ fheuch e gu grinn an stuth a bh’ innte, agus thubhairt e:—

Gu’m beannaicheadh Dia burn Loch-Thasduinn,
Ma ’s math aileadh ’s fhearr a bhlas;
Ma bha e mar so gu leir
Bu mhor am beud a leigeadh as!

Bha e fhein ’s feadhainn eile a’ dol a Glasachu le bata beag agus thachair dhaibh a bhith ri port an aiteiginn am Muile. Thainig aon de na Muilich thun a’ bhata ’s dh’ fhaighnich e dh’ Iain co b’ airde ’sa’ bhata, ’s fhreagair Iain gu ’n robh an crann. “ ’S e tha mi ciallachadh,” ars’ am Muileach, “Co ’s fear-riaghlaidh air a’ bhata? “Tha an stiuir,” ars’ Iain. “Co as,” ars’ am Muileach,” “a thug sibh an t-iomradh?” “As ar gairdeinibh” ars’ Iain. “ ’Se tha mi ciallachadh,” ars’ am Muileach, “an ann o thuath a thainig sibh?” “Pairt o thuath ’s pairt o thighearnan,” ars’ Iain. Cha robh aig a’ Mhuileach ach falbh ni bu mhiosa na thainig e.

AN CAT FIADHAICH.

Tha ’n Cat Fiadhaich ri fhaotainn ann an dùthchannan ’sa bheil coilltean agus beanntanan. Tha e tigh’n beò air eòin, maighich, rodain, agus luchainn agus bidh e gu tric a deanamh sgrios mor am measg chearc us uan. Tha e moran na’s motha na’n cat cumanta. Rugadh air feadhainn ann an America a thomhais eadar an t-sron us bàrr an earbaill còrr us coig troighean. Tha ’fhionntach bog agus min, air dath buidhe ghlas; tha earball fada, garbh; agus is e aon de na beothaichean a’s gairge ’s a’s millteach de na beothaichean-fiadhaich air fad. Tha fear a bha ’siubhal ann an te de na Staitean an Iar ag innse na sgeul a leanas mu aon a thachair ris fhein:—

“Bha mi a falbh le each us carbad air rathad còmhnard aon latha teth anns an Og-mhios. Mu dheich slatan romham chunnaic mi cat fiadhaich agus tri piseagan a’ tigh’n as a choille, a’ dol thairis air an rathad ’sa’ dol dh’ an choille air an taobh eile. Bha mi ag radh rium fhin gu’m bu laghach am peata a dheanadh te de na piseagan, agus ag guidhe gu robh te dhiubh agam. ’Nuair a rainig mi an t-àite ’san robh iad bha aon de na piseagan aig beul na coille beagan throighean uam, agus air leam gu’n cuala mi an seann chat a’ gluasad gu fàillidh a stigh ’sa choille. Thug mi leum as a’ charbad, rug mi air a phiseig, thilg mi dh’ an charbad i, ’s dh’ falbh mi. ’N uair a rug mi oirre thoisich i air miagail ’s air sgriachail, agus lean i air, agus ’nuair a bha mise toirt ordugh dh’ an each falbh chuala mi dranndan uamhasach agus starbraich anns a’ choille. Bha fhios agam gu robh an seann chat a’ tighinn, agus an ath mhionaid bha i air meadhon an rathaid mhòir. Bha suilean ’nan teine, an fhionntach na seasamh air a duim, agus drein uamhasach oirre. Chunnaic i mise greasad air falbh agus thug i leum as mo dheigh, agus bha i tigh’n suas rium cho luath ’s gun robh mi cinnteach gu’m beireadh i orm, agus leis an eagal a bh’ ageam roimpe, thilg mi a’ phiseag a mach agus chuip mi an t-each, a bha cheana deanamh a dhichill, agus dh’ fhalbh e cho luath ’sa ghabhadh deanamh. Stad an seann chat car tiotaidh a dh’ fhaicinn gu robh a phiseag sàbhailte, agus an sin thog i rithe as mo dheigh mar nach biodh i toilichte gun dochann orm. N uair a chunna mi i air mo chulaobh, ’s gann gu robh mi tarruinn m’ analach leis an eagal. Ach mu dheireadh thug sgriachail na piseig oirre stad, agus thill i. ’N uair a leig an t-eagal leam sealltuinn afr ais, bha i ’na seasamh air an rathad, a phiseag aice na beul, agus i ’sealltuinn ’na m’ dheigh mar gu ’m biodh i eadar dha chomhairle co-dhiu bheireadh i roid eil’ as mo dheigh no nach toireadh. Ghreas mi an t-each air adhart, ach cha robh mi ’gam fhaireachadh fhéin tearuinte gus an robh mi àireamh mhiltean air falbh. Rinn mi suas m’ inntinn nach cuirinn dragh air piseagan cait fhiadhaich am feasda tuilleadh, agus gu’n toirinn an aire air mo ghnothuch fhéin.”

Ann an ceann an Iar Astralia, cha ’n eil ach da fhichead sa coig de bhoirionnaich mu choinneamh gach ceud firionnach. Sin àite anns am biodh e doirbh dhuine bean fhaotainn.

Nach minic a chunnaic sinn fear a’ dol bhar a chas an àm dha bhith ruith timchioll an oisinn? Air a cheart dhòigh is minic a thachair gu ’n do thuit duine ’s an àm ’s an d’ thainig atharrachadh air a chrannchur. Nach minic a chuala sinn gu ’n do thòisich muinntir ris an òl an uair a thàinig trioblaid agus bròn do’n teaghlaichean.

Cha chòir dìmeas a bhith air duine air son a làmhan a bhith cruaidh, dubh le obair. Ach is còir dimeas a bhith air na seotairean aig am bheil na làmhan mìne, geala, am feadh a tha iad a’ tighinn beo air saothair na muinntir aig am bheil na làmhan cruaidhe, dubha.

Mar is trice is e am fear a’s eutruime sporran is lugha aig am bheil de chùram de chuid airgid.

Mar is trice is e am fear a th’ ann an daorsa a ’s fhearr gu cumail a mach gu bheil e sealbhachadh mòr-shaorsa.

---

[356]

[Vol . 4. No. 45. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, MAIGH 16, 1896.

Tha MAC-TALLA nise dlùthachadh air ceann na ceathramh bliadhna de ’aois. Tha romhainn aig toiseach na còigeamh bliadhna, toiseach Iulaidh s’a tighinn, am paipear a mheudachadh, agus tha sinn an dòchas gu’n dean gach aon de ’r leughadairean gach cuideachadh is urrainn daibh a dheanamh leinn. Tha moran dhiubhsan a b’ àbhaist a bhi sgriobhadh litrichean, naigheachdan, sgeulachdan, us nithean taitneach eil’ ugainn, an dràsda gabhail a’ ghnothuich air an socair; cha’n eil sinn a cluinntinn bho chuid dhiubh ach gle ainneamh, ach tha fhios againn gu bheil an dùrachd dhuinn cho math ’sa bhai riamh, agus tha sinn a’ creidsinn gu’m bi ar leughadairean a’ cluinntinn uapa gu riaghailteach air an t-samhradh so. Bi’dh sin na chuideachadh mor leinn. Tha dòigh eile ann air cuideachadh leinn, agus ’se sin gach aon a bhi pàigheadh na pris bhliadhnail cho luath ’sa bhios ’nan comas. Tha moran ann a tha deanamh sin: cho cinnteach ’sa bhios a bhliadhna air son ’n do phaigh iad a mach, bidh an dolair a stigh air son bliadhn’ eile. ’Siad sin cùl-taic a phaipear, agus n’n robh an àireamh na bu mho na tha i, bhiodh MAC-TALLA air a mheudachadh o chionn fhada. Ach tha moran eil’ ann nach eil cho math sin idir. Leigidh iad le bliadhna, ’s da bhliadhna ’s tri bliadhna dhol seachad gun uiread us fios a chur ugainn am bheil iad beò no marbh no am bheil no nach eil ’nam beachd am paipear a phàigheadh. Cha chreid sinn gur a spiocaireachd no ni sam bith dhe’n t-seorsa sin a tha tigh’n riutha, ach cion toirt fa-near. Cha’n eil iad a tuigsinn gu bheil iad a’ cur call sam bith oirnn, a chionn, cha’n eil iad a’ smuaineachadh mu’n chùis idir. Ach na’m biodh iad ’nar n-àite-ne fad mios chitheadh iad cho doirbh ’sa tha e dhuinn an gnothuch a dheanamh air tàilleabh an cuid dearmaid féin. Tha sinn an dòchas gu’m bi iad sin na’s fhearr an deigh so na bha iad, agus ma bhitheas geallaidh sinne ’m MAC-TALLA a dheanamh cho math ’sa bhios ’nar comas. Tha moran eile nach eil a’ gabhail a MHAC-TALLA idir. Molaidh iad e, agus their iad gu’m bu chòir a chumail suas ach cha ’n eil iad fhéin ’ga ghabhail no ’ga chuideachadh air dòigh sam bith. B’ fhior thoigh leinn àireamh mhor de luchd-gabhail ùr fhaotainn air an t-samhradh so, agus tha sinn ag earbsa as an luchd-gabhail a th’ againn cheana gu’n dean iad an uile dhichioll air toirt air feadhainn eile cur ’ga iarraidh. Deanadh gach aon a dhleasanas féin an toiseach agus an sin cuireadh e impidh air muinntir eile. Ma ni iad sin cha chùram nach soirbhich le MAC-TALLA, agus cò an Gàidheal a tha dileas d’a chànain nach eil a’ guidhe sin.

Chaidh Caiptean Myers, a mhuinntir Eilean a’ Phrionnsa a mharbhadh a’ dhol troimh rathad-uisge St. Peter’s, a sheachdain gus an Dior-daoin s’a chaidh. Bha e cromanh thairis air cliathach an t-soithich agus bhuail a cheann ri maide a bha ’n taobh an rathaid. Chaidh slige chinn aige a bhristeadh, agus bha e marbh air ball.

Ma tha Ad no Currachd no Brògan no Deise no Aodach-uachdair no Leine no ni dhe’n t-seòrsa sin a dhith ort taghail aig D. J. Domhnullach. Tha iad aige ’s tha iad math.

SEALL A MACH.
Airson
STOR UR TAILLEARACHD,
a tha ri bhi air a fogsladh air an ath mhios ann an
STORW . E. PETERS

NIALL DOMHNULLACH,
Ceannaiche.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c . &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

---

[357]

[Vol . 4. No. 45. p. 5]

NAIDHEACHDAN

Tha ’m flùr fichead sent am barailte na’s daoire air an t-seachdain so na bha e air an t-seachdain s’a chaidh.

Chaochail Bantrach Phadruig Vigneau ann am Petit-de-Grat, Di-dòmhnaich s’a chaidh, an deigh aois ceud bliadhna ’sa seachd a ruigheachd.

Tha an t-side fuireach fuar, agus tha tiormachd anabarrach ann. Cha do shil ach gle bheag uisge o chionn còrr us mios, agus tha fàs an fheòir tric fhad air ais.

Tha ’n deigh mhor timchioll air Newfoundland fhathast, agus a’ cumail shoithichean air ais gu mor ’nan turus. Cha’n eil teagamh nach e ’n deigh a bhi cho faisg air laimh a tha fàgail an àite so cho fuar.

Ghoirtich fear Padruig Dugas ann an Arichat, a chas o chionn ghoirid le urchair a dh’ fhalbh á gunna air. Bha i air a milleadh cho dona ’s gu’m b’ fheudar a gearradh dheth agus chaochail e toiseach na seachdain so an deigh pian mor fhulang leatha.

Tha sinn a’ cluinntinn bho chuid de luchd-gabhail a’ MHAC-TALLA nach eil iad ’ga fhaighinn cho riaghailteach ’s bu chòir dhaibh. Cha’n eil fhios againne ciod a tha cearr, ach ni sinn ar dichioll air fhaotainn a mach. Neach sam bith a chailleas àireamhan dhe’n phaipear, leigeadh e fios ugainn, agus ma bhios iad againn theid an cur g’a ionnsaidh.

Bha coinneamh aigConservativesna siorrachd so Di-màirt s’a chaidh, agus roghnaich iad Sir Tearlach Tupper agus Eachunn F. Dùghlach gu ruith air son a bhi nan luchd-pàrlamaid re nan còig bliadhna tha tighinn. Bha coinneamh aig naLiberalsDior-daoin, agus roghnaich iad an Dotair Kendall agus Ioseph Mac-a- Phearsain gu ruith ’nan aghaidh.

Cha’n eil gnothuichean ach gle fhad air ais anns a’ chuid so de’n eilean. Cha’n eil ach beagan obrach ’ga dheanamh anns na mèinnean, agus tha sin a’ cumail a’ bhaile air ais. Tha airgead gle ghann. Tha laimhrig a ghuail na tàmh cho fad so, ach tha sinn a’ cluinntinn gu bheil dùil aca bhi luchdachadh guail aice an ùine gun bhi fada. Bha dùil aig a Chuideachd an gual a chur a mach uile aig aWhitney Pieragus ann an Louisburg, ach a réir coltais, tha iad a dol a chur a mach pàirt dheth ann an Sidni.

Chaidh dithis dhaoin’ òga a bhàthadh ann an acarsaid Sidni Tuath a sheachdain gus an Dior-daoin s’a chaidh. Bu sheòladairean iad a bh’ air soitheach-seolaidh Frangach a bha stigh, agus chaidh iad féin agus fear eile dhe’n sgioba am mach le bàta beag siùil. Chaidh am bàta thairis. Ghreimich iad ’nan triùir air a’ bhàta agus chum iad an uachdar car treis ach thug an dithis so suas mu’n d’ ràinig cuideachadh, agus chaidh am bàthadh. Bha corp fir dhiubh air fhaotainn air uachdar an uisge, ach cha d’ fhuaireadh corp air fhir eile fhathast. Cha robh fear dhiubh ach naodh bliadhn’ deug a dh’ aois, agus am fear eile da bhliadhn’ air fhichead.

Chaidh ionnsuidh a thoirt o chionn ghoirid air muinntir baile St. Malo ann an Cuibeic a phuinnseanachadh. Chuir cuìd-eigin tòrr de Pharis Green ann an tobar as am biodh an sluagh a’ tarruinn uisge. Ach gu fortanach fhuaireadh am mach gu robh ’m puinnsean air a chur ann mu’n deachaidh an t-uisge a chur gu feum.

Bha nighean òg ann an Iberville an Cuibeic a’ dol dhachaidh á factoridh anns an robh i ’g obair oidhche Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh, agus air dhi a bhi dol seachad air drochaid, chuir i dhith a h-ad ’sa brogan, ’s leum i dh’ an amhuinn. Bha ’n struth gle chas anns an amhuinn agus chaidh a bàthadh. Cha ’n eil fhios gu de thug oirre crioch a chur oirre féin.

Tha fear Uilleam Mac Coinnich a’ fuireach air Binn-nan-Gearrloch a bhios ceud bliadhna ’sa deich a dh’ aois ann an Iulaidh s’a tighinn. Thainig e mach á Gearrloch o chionn còrr us leth-cheud bliadhna, agus thog e fearann air a bheil e fuireach fhathast. Tha e slán fallain, agus comasach air beagan obrach a dheanamh. Cha do chleachd e speuclairean riamh. O chionn chòig bliadhna choisich e aon latha seachd mile air ais ’s air adhart dh’ an eaglais, agus a’s t-samhradh s’a chaidh choisich e choimhead air nighinn dha a tha fuireach da mhile bho’n àìt aige fhéin.

Chaidh fear Eachunn D. Dùghlach a mhuinntirChristmas Islanda bhàthadh eadar sin us Baddeck, air Di-luain an t-seachdamh latha fichead de dh’ April. Chaidh e null do Bhaddeck a dh’ iarraidh dotair do choimhearsnach dha a bha tinn, agus dh’ fhàs an latha gle stoirmeil, cho stoirmeil ’s nach robh dùil gu’n toireadh e ionnsuidh air tigh’n dhachaidh idir. Ach thug e an ionnsuidh, agus chaill e a bheatha. Tha e coltach gu robh e feuchainn ris a bhàta thoirt mu’n cuairt ’nuair a thainig oiteag làidir air, agus air dha an seòl a lasachadh, rug tonn air agus mar sin chuireadh am bàta thairis. Bha daoine ’ga fhaicinn bhar cladach Washabuckt. Bha e na dheagh mharaiche, cho math ’sa bha ’san sgireachd. Bha e da fhichead bliadhna ’sa tri a dh’ aois, agus dh’ fhàg e bantrach agus ceathrar chloinne.

BAIS.

Ann am Malagawatch, air an 16mh latha de dh’ April, Flòiri Nic Coinnich, ceithir fichead bliadhna s’a còig a dh’ aois.

Aig Forks Shidni, air an 9mh latha de’n Mhàigh, Cairistiona, bantrach Dhomhnuill Mhic Fhionghain tri fichead bliadhna ’sa coig deug a dh’ aois.

AN CRANN TARA

(Am Fiery Cross. )

PAIPEAR MIOSAIL AIR SON ALBANNAICH CANADA, anns am bheil air a chlo-bhualadh Dealbhan agus Beath-Eachdraidhean Gaidheil Chanada; Eachdraidh nam Fineachan agus dealbhan an suaicheantais; Ceol, Bardachd, agus Sgeulachdan; agus sgriobhaidhean mu iomadh ni eile. Pris: — $1 .00 ’sa bhliadhna, no sia miosan air son 50c. Sgriobh us cuir airgead guT . D. MACDONALD, 51 Sparks, St., Ottawa, Ont.

MAIGH, 1896.

1 Di-haoine. A Bhealltuinn.
2 Di-sathairne. Fhuaireadh Jamaica. 1494.
3 DI-DONAICH. IV Donaich an deigh Caisge
4 Di-luain. An cairteal mu dheir. 11.11, m.
5 Di-mairt. Bàs a bàird Mhic Dhunleibhe 1873
6 Di-ciaduin. Ghlacadh Cuibeic, 1776.
7 Dior-daoin. A Ghrian ag eiridh, 4.46.
8 Di-haoine. A Ghrian a’ laidhe 7.7.
9 Di-sathairne
10 DI-DONAICH. Di-donaich na h-athchuinge.
11 Di-luain
12 Di-màirt. An Solus Ur. 3.33 feasgar.
13 Di-ciaduin. Bàs Dhonnachaidh Bhàin, 1812
14 Dior-daoin. Dior-daoine naomh.
15 Di-haoine
16 Di-sathairne. An fheill Bhrannain.
17 DI-DONAICH. An fheill Chatain.
18 Di-luain. An Eaglais Shaor, 1843.
19 Di-màirt. Fosg. Sgoil Chill-Ribhinn 1411
20 Di-ciaduin. Bàs Cholumbuis, 1506.
21 Dior-daoin. Ceannairc ’sna h-Innsean, ’57
22 Di-haoine. 20) A cheud Chairteal, 27, mad
23 Di-sathairne
24 DI-DONAICH. Di-donaich na Cuingis.
25 Di-luain. A Ghrian ag èiridh, 4.28.
26 Di-màirt. An Solus Lan, 5.43. feasgar.
27 Di-ciaduin. A Ghrian a laidhe, 7.28.
28 Di-daoin. Comunn Gal’ach Lunnain 1778
29 Di-haoine. Aiseag an II. Righ Tearl. 1660
30 Di-sathairne. Bas an Easbig Leslie, 1596.
31 DI-DONAICH. Di-donaich na Trianaid.

Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas cungaidhean air son leigheas agus neartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

---

[358]

[Vol . 4. No. 45. p. 6]

TURUS FHINN DO LOCHLANN.

(Air a leantuinn.)

Dh’ fhalbh iad gun dàil le Fionn a suas do’n Ghleann, far an robh an cù glas a’ fuireachd. Cha deachaidh iad ro fhada leis anns a’ ghleann an uair a chual’ iad donnalaich a’ choin a tighinn. Thug iad sùil, agus nuair a chunnaic iad e thubhairt iad ri ’cheile gu’n robh an t-àm aca-san a bhi teicheadh. Ghrad thill iad air an ais, agus dh’fhàg iad Fionn fo mheachainn a’ choin.

’Nis b’e ’n aon chuid de Fhionn fuireachd agus teicheadh. Na’n teicheadh e, bhitheadh e air a chur gu bàs, agus na’m fuireachadh e, cha bhitheadh e ach air a chur gu bàs, agus bha cho math leis tuiteam leis a’ chù agus tuiteam le naimhdean. Agus le sin dh’ fhuirich e.

Bha ’n cù glas a’ tighinn le chraos fosgailte, agus a theanga mach air leth taobh a chraois. Bha gach smut a chuireadh e as a shròin, a’ losgadh tri mile roimhe agus air gach taobh dh’e. Bha Fionn ’ga chràthadh le teas analach a choin agus chunnaic e gu soilleir nach b’ fhada ’b’ urrain e seasamh ris. Smaointich e ’n seo ma bha féum ’an slabhruidh Bhrain, gu’n robh an t-am a bhi ’ga tarruing. Chuir e a làmh ’na phoca, agus an uair a bha’n cù an dluth-astar ’da thug e ’mach i, agus chrath e ris i. Ghrad-sheas an cù agus thòisich e air bogadh earbaill. Thàinig e an sin air aghaidh far an robh Fionn, agus dh’ imlich e gach créuchd a bh’ air o mhullach a chinn gu bonn a choise, gus an do leigheis e le theanga na loisg e le ’anail. Mu dheireadh spàrr Fionn slabhraidh Bhrain mu amhaich a’ choin ghlais, agus theirinn e staigh an gleann agus an cù air lomhainn aige.

An iochdar a’ ghlinne bha seann bhodach agus seann chailleach a’ fuireachd a b’ àbhaist a bhi biadhadh a’ choin ghlais. Bha ’chailleach aig an dorus, agus nuair a chunnaic i Fionn a’ tighinn leis a’ chu leum i staigh a’ glaodhaich agus a’ bualadh a bas. Dh’ fheòraich am bodach dhi gu ’dé chunnaic i no gu ’dé ’dh’fhairich. Thubhairt i gu’m fac i ni mòr, duine cho mòr agus cho briagh ’sa chunnaic i riamh a’ teàrnadh a staigh an gleann us an cù glas air lomhainn aige. “Ged bhitheadh sluagh Lochlainn agus Eirionn cruinn,” ars’ am bodach, “cha bhitheadh duine ’nan measg uil’ a b’ urrainn sin a dheanamh ach Fionn, Righ na Féinne, agus slabhraidh òir Bhrain aige.” “Ged b’e sin fein e,” fhreagair a’ chailleach, “tha e tighinn.” “Cha’n fhada gu uair fhios,” ars’ am bodach ’us e léum a mach.

Ghabh e air aghaidh ’an coinneamh Fhinn, agus ann am beagan briathrar chuir iad failt’ air a chéile. Dh’innis Fionn da bho thoiseach gu deireadh, an t-aobhar mu’n robh e ’n siod. An sin dh’ iarr am bodach air dol a staigh gus an leigeadh e dheth a sgios, agus gus am faigheadh e biadh us deoch.

Chàidh e staigh, Dh’ innis am bodach do’n chaillich an sgeul a dh’ innis Fionn da. Agus an uair a chual’ a’ chailleach an sgeul, chòrd e rithe cho math, agus gu’n d’ thubhairt i ri Fionn, gu’m b’e a lan-bheatha fuireachd anns an taigh aice-se gu ceann la ’s bliadhna. Ghabh Fionn ris a’ chuireadh gu toileach, agus dh’ fhuirich e ’n sin.

An ceann la ’us bliadhna chaidh a’ chailleach a mach, agus sheas i air cnoc làimh ris an taigh. Bha i greis a’ sealltainn air gach ni a chitheadh i, agus éisdeachd ris gach sian a chluinneadh i. Mu dheireadh thug i suìl a sios ris a’ chladach, agus chunnsic i sluagh anabarrach mòr nan seasamh air Tràigh Mhòir Lochlainn.

Ghrad-ruith i staigh a’ bualadh a bas agus ag éigheachd a creach, agus a dà shùil cho mòr ri guit leis an eagal. Léum am bodach air a’ chois, agus dh’ fheòraich e dhi gu ’dé a chunnaic i. Thubhairt i gu’m fac’ i ni nach fhac’ i riamh roimh’ a leithid. “Tha sluagh gun àireamh air an Tràigh Mhòir sin shìos, agus tha aon fhear claon ruadh ann, agus cha ’n eil mi smuainteachadh gu’m beil a chéile-còmhraig an nochd fo na rionnagaibh.” “Oh!” thubhairt Fionn ’us e ’leum air a chois, “sin agad cuideachdan mo ghràidh! Leig a mach mi ’nan coinneamh.

Dh’ fhalbh Fionn leis a’ chu ghlas a sios a dh’ ionnsaidh na tràghad, agus an uair a chunnaic a chuid daoin’ e tighinn beò slàn ’gan ionnsaidh, thog iad iolach mhòr ghàirdeachais a chualas ann an ceithir chearnaibh Lochlainn. An sin chuir iad féin agus an Righ saoghalta fàilte chairdeil air a chéile. Agus ma bha ’n fhàilt eadar iadsan agus Fionn càirdeil cha bu lugha na sin a bha ’n fhàilt eadar Bran agus an cù glas càirdeil, oir b’e so a bhràthair a thugadh maille ris as a’ chaisteal.

An sin thug iad dioghaill air na Lochlannaich a chionn mar a bha iadsan dol a dheanamh air Fionn. Thòsich iad ann an dara ceann Lochlainn, agus cha do stad iad gus an deachaidh iad a mach air a’ cheann eile.

An deigh dhaibh Lochlann a chur fo chis thill iad dachaidh, agus an uair a ràinig iad Talla Fhinn rinn iad cuilm mhòr, ghreadhnach, aighearach a bha la ’us bliadhna air chumail.

Ann an Sina, ma gheibh duine bàs am feadh a tha e ’n sàs air son murt, tha sin air a ghabhail mar chomharradh cinnteach gu robh e ciontach. Shiubhail esan, ach feumaidh cuideigin fulang air son a chionta, agus theid a mhac a’s sine a chur dh’ an phriosan. Mur eil mac aige, an sin bheir an lagh lamh air ’athair no air a bhràthair, agus theid fear aca sgiursadh. Tha an t-olc anns an teaghlach, agus feumaidh cuid-eigin dioladh air a shon.

Anns an Eadailte tha bristeadh air gealladh-pòsaidh air a mheas na ni gle dhonra. Ma’s i ’n nighean a theid an cois a facail, theirear mar fhar-ainm “a chomhachag” rithe, agus bidh i air a seachnadh leis na daoin òga ’s fhearr ’s an àite, agus ’s ann gle ainneamh a theid aice air deagh phòsadh a’ dheanamh.

’S e ’m paipear-naigheachd a’s fhearr a tha pàigheadh air an t-saoghal, anWorld ,a tha air a chur a mach am baile New York. Air a bhliadhna s’a dh’fhalbh, an deigh gach cosgais a bha timchioll air a bhi pàidhte, bha gle fhaisg air da cheud deug mile dolair ( $1200 .000) air fhàgail aig luchd-seilbh a phaipeir.

Is iomadh ni a dh’ fhaodas tighinn ann an rathad duine ris nach bi sùil sam bith aige ’na òige. An uair a bhios an cruaidh-fhortan ag iathadh mu ’n cuairt do dhuine, feumaidh e cur suas le iomadh èis, agus le iomadh companach-leapadh air nach robh aithne no eòlas aige ann an tùs a làithean.

Gabh an cothrom fhad ’s a gheibh thu e. Caoinich am feur an uair a bhios an turadh ann. Dean maorach an uair a bhios an tràigh ann. Tha ’àm fhein air son a h-uile ni fo ’n ghrein.

Ma bhios ni sam bith ann a chuireas smal air d’ aodach, seachainn e; agus seachainn mar an ceudna gach ni a bheir mi-chliu air d’ ainm.

---

[359]

[Vol . 4. No. 45. p. 7]

Thug sinn iomradh air an t-seachdain s’a chaidh air a ghreadhnachas leis am bheil Sàr Ruisia ri bhi air a chrùnadh, agus a chosguis a tha gu bhi ’na lorg. Faodaidh sinn a radh an so nach robh an t-Iompaire a tha ’n dràsda air a Ghearmailt air a chrunadh idir, agus ’se ’s aobhar dha sin gu’m b’ fhearr leis greadhnachas neo-sheadhail a chrùnaidh a sheachnadh agus an t-airgead a rachadh a chosg timchioll air a ghleidheadh dh’ an duthaich. Tha daoine ag amharc air an Iompaire mar dhuine nach eil cho fior ghlic ’s bu chòir do fhear-riaghlaidh Iompaireachd a bhith, ach anns an ni so, nochd e gu bheil beagan de ghliocas a sheanamhar aige.

Thatar a’ bruidhinn air Reiseamaid Shaor-thoileach Ghàidhealach a thogail ann an Dun-Eideann air an t-samhradh so. Tha muinntir a’ bhaile dhe’n bharail gu’m bu chòir do cheanna-bhaile na h-Alba réiseamaid a chumail suas de shaighdearan a bhiodh air an còmhdach anns an t-seann deise Ghàidhealaich. Bha réiseamaid de ghillean an fhéillidh anns a bhaile gus o chionn choig deug no fhichead bliadhna; chaidh a cur m’a sgaoil an uair sin, agus tha iad a’ dol a thoirt ionnsuidh am bliadhna air té ùr a chur ’na h-àite. Buaidh leis na seòid!

Bhuinneadh am bata a bhios ban-righ Victoria a giùlan, do righ Tearlach II, agus tha e air a dheanamh air meur dhe’n chraoibh dharaich anns ’n do dh’ fhalaich e ’nuair a bha salghdearan Chromwell an tòir air. Tha a bhan righ an deigh a chur mar cheann air a bhata, iodhal aoraidh beag a chaidh a chur uice as na h-Innsean.

Tha cuid-eigin an deigh a dheanamh suas gu bheil gillean-posta Lunnainn eatorra air fad a’ coiseachd còrr us da fhichead us ochd mile de mhiltean gach latha, no astar a dha fhaide ’s ged a rachadh duine ceithir-thimchioll an t-saoghail.

Anns a bhliadhna 1770, bha sia fichead coire ann air son am faodte duine chur gu bas fo lagh Bhreatuinn, agus bha e ’na ni cumanta da fhichead us leth-cheud duine bhi air a dhiteadh gu bàs aig an aon chuirt.

Tha eich fhiadhaich air fàs cho lionmhor ann an Queensland, an Astralia, ’s gu bheileas ’gan tilgeadh air son an àireamh a chur an lughad.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

G H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[360]

[Vol . 4. No. 45. p. 8]

AISLING MARI.

Rugadh Iain Lowe, ughdar an orain so, an Galloway ’s bhliadhna 1750. Chaochail e a faisg air Fredericksburg sna Stàitean sa bhliadhna 1798. Bha Alasdair Muilleir, an fear a chaidh a bhathadh na dhoctair. Bha e a dol a phosadh Mari. Bha Lowe na fhear-teagaisg an taigh a h-athar nuair a chaidh a leannan a bhàthadh. ’S e ’s dòcha mar sin gun deach an t-oran a dheanamh mu’n bhliadhna 1770. Chaidh a thionndadh gu Gaidhlig uair no dha. Tha e air a thabhairt seachad mar so ann an leabhar sgriobhte a tha agam:—

Nuair dh’ eirich gealach gheal nan tràth
Air creachainn arda bheanntan Dhi,
’S a sgaoil i ’m mach a solus aigh,
’Ni dealradh anns gach ait am bi,
An sin ghabh Mari sios gu tamh,
’S a h-air’ air Sàndi fad o thir,
Is chual i fann-ghuth ciuin ag radh,
A Mhari leig am bron sin dhiot.

O’n adhart thog i suas a ceann
A shealltainn co bhiodh ann is i,
’S co chunnaic i ach og a graidh,
’S a chruth air fàs gu h-uaine li.
O, Mhari luaidh, gur fuar a tha
Mi ’n grunnd a chuain ’s mo chàil gun chli;
Gur fada bhuait mi ’n suain a bhàis,
’S a Mhari, leig am bron sin dhiot.

Tri oidhche dhuinn ’sa choimh-lion la,
Bu truagh ar càradh ’s sinn ri stri
Ag iarraidh ’n iubhrach chumail slàn
A streup ri spairn ’s ri ardan shian.
Nuair lion gach uamhas sinn roimh ’n bhas,
Mo chridh’ bha lan le gradh dhuit-fhin.—
Tha’n fhairg’ aig fois ’s tha mis’ aig tamh,
’S a Mhari, leig am bron sin dhiot.

O, deasaich ort, a sheud mo ghraidh,
’S nach fad’ an dail ’san tachair sinn,
An ionad eibhinn ciuin a ’s fhearr,
’S cha sgar am bàs gu brath bhuait mi.
Nuair ghairm an coileach dh’ fhalbh an sgail,
’S gun d’ fhag sud Mari brònach, tinn,
Ach chual’ i ’n spiorad ciuin ag radh,
A Mhari, leig am bron sin dhiot.

Chuireadh an t-oran so am mach san Teachdaire Ghaidhelach, an September 1829. Chan fheil am fear a chuir a dh’ ionnsaidh an Teachdaire e a toirt de ’ainm ach da litir, C. S. So mair a tha C. S. a toirt duinn a cheud cheathraimh:—

Nuair dh’ eirich gealach gheal nan tràth
Os cionn nam beann a’s aird’ tha ’s tir;
’S a thaom o ’n ear a solus fann.
A nochdadh chrann, is aird gach ni;
Leig Mari sios i-fein chum pramh,
’S a beachd air Sàndi fad o thir:
Nuair chual’ i guth gu ciuin ag radh,
A Mhari, leig am bron sin diot.

Tha ’n t-oran so agam air dhoigh eile, ach chan fheil e gu muthadh cait an d’ fhuair mi e.

Bha ’n re air eirigh suas os cionn
Gach beinn’ is stùic a b’ airde chit’,
’S a tilgeadh sios air tur is craoibh
A soluis aoibh bho gnuis ghil mhin,
An uair laigh Mari sios gu tamh,
A smuain mo gradh ’s e fad o thir—
’N sin chual’ i fann-ghuth ciuin ag radh,
A Mhari, leig am bron sin dhiot.

O’n adhart thog i ’ceann gu foil
A dh’ fheoraich co bha labhairt r’ i;
’S air chrith na lath’r bha og a graidh.
A ghruaidh glas-bhàn ’sa shuil gun li.
O Mhari ghaoil, is fuar mo chré,
Fo thonnaibh beucach, ’s e gun chli;
Is fada bhuait mi ’n suain a bhàis,
’Sa Mhari, leig am bron sin dhiot.

Tri làithean cruaidh’ ’s tri oidhchean buan
Bha sinn le buaireas stuadh ga’r claoidh,
’S a stri ri ’r long a chumail suas,
Ach b’ fhaoin ar cruadal dhuinn ’s ar stri.
’S an am sam b’ uamhasaich’ ar càs
Lan-liont le gradh dhuit bha mo chridh’;
Tha ’n stoirm air sgur, ’s tha mis’ aig tamh,
’S a Mhari, leig am bron sin dhiot.

Dean deas, gun dail, a sheud mo ghraidh,
Oir tachraìdh sinn air traigh na sith’;
Far am bi gradh gun bhron, gun chradh,
’S cha sgar am bas o cheile sinn.
Aig gairm a choilich dh’ fhalbh an sgàil,
’Sa nis a gradh chan fhaiceadh i;
Ach chual’ i ’n spiorad caoin ag radh,
A Mhari leig am bron sin dhiot.

Their cuid nach h-eil sin dhiot ceart, gur h-e sin diot bu choir a bhi ann. Cuireadh iad sin ann ma ’s e a’s freagarraiche. Tha fios agam gun stad am facal dhiot ann an sgornan morain. Chan fhaigh iad e a freagairt ann am fuaim do dh’ i, sinn, is sith. Gheibh na h-Earraghaidhealaich lan cheart e. Freagairidh a cheud leth de gach ceathramh, ’s e sin cho fad ’sa tha fuaim nam facal a dol, sluagh ’s am bith. Gu fortanach tha ’n leth mu dheireadh agam air dhoigh eile. Rinneadh an leth so airson nan Abrach ’s nan Tuathach.

Bha ’n re &c
An uair laigh Mari sios gu tamh.
Sa smuain mu gradh air cuan nan sian.—
’N sin chual’ i fann-ghuth ciuin ag radh,
A Mhari, leig am bron sin diot,

O’n adhart &c .
A Mhari ghaoil, is fuar mo chré,
Sint’ fo na beuc-thuinn ’s gairge fiamh,
Is fada bhuait mi ’n suain a bhais,
’Sa Mhari, leig am bron sin diot.

Tri laithean cruaidh &c .
’S an am ’sam b’ uamhasaich ar càs,
Mo chridh’ le gradh bha dhuit-sa liont’;
Tha ’n cuan fo fheith, ’s tha mis’ aig tamh,
’Sa Mhari, leig am bron sin diot.

Dean deas gun dail &c .
Aig glaodh a choilich dh’ fhalbh an sgail.
An ait a graidh bha ’n oidhche chiar,
Ach chual’ i ’n spiorad ciuin ag radh,
A Mhari, leig am bron sin diot.

Ré, a ghealach. Aoibh, taitneach no aoibheil. Cré, corp.

A. M. S.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B