---

[361]

[Vol . 4. No. 46. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, MAIGH 23, 1896. No. 46.

Seumas Fawcett.

Tha beatha ’n duine so a nochdadh gu soilleir gur-a mor na theid aig duin’ air a dheanamh ma bhios an toil aige, a dh’ aindeoin cho doirbh ’sa bhitheas an ni sin a chuir e roimhe a thoirt gu crich. Chaidh aige air faotainn a stigh do ’n Pharlamaid Bhreatunnach, agus fhuair e aon de na dreuchdan bu chudthromaiche ’san rioghachd, agus e aig a’ cheart àm dall.

’Nuair a bha e fhathast ’na ghille, rinn e suas ’inntinn gu’m biodh e lath-eigin ’na bhall de Thigh nan Islean, agus bha gach ni a bha e deanamh air a dheanamh le sin ’san amharc aige. Bha e direach an deigh a chùrsa ann an collaiste Chambridge a chriochnachadh, aig aois choig bliadhna fichead, ’nuair a chaidh e aon latha mach a shealg còmhla ri àthair ’s ri sgioba de chàirdean ann an ceann a deas Shasuinn. Ann an dol troimh phàirce a bha ’n sin, chaidh an duin’ òg beagan air thoiseach air càch, agus beagan an deigh sin loisg ’athair, aig nach robh ach droch fhradharc, urchair air ian a bha direach an rathad a bha mhac. Chaidh a chuid bu mhò dhe’n urchair anns an ian, ach chaidh da ghràinein air seacharan agus chaidh iad an sùilean a mhic, a deanamh toll cruinn troimh gach sùil ’san speuclair aige, agus ’ga dhalladh ri bheò. An ceann dheich mhionaidean, tha e-fhéin ag innse dhuinn, bha e air inntinn a dheanamh gu’n leanadh e roimhe mar a rùnaich e o ’òige. Dall, bochd, agus gun eòlas sam bith aig an t-saoghal air, chuir e roimhe gu’m faigheadh e do Thigh nan Islean, agus an ceann sheachd bliadhna aig aois da bhliadhn’ deug air fhichead, fhuair e a rùn agus ghabh e ’àite suidhe ’sa phàrlamaid. ’Nuair nach robh e ach da fhichead bliadhna ’sa sia a dh’ aois, dh’ éirich e gu bhi ’na Ard-Phost-mhaighstir na rioghachd. A bharrachd air an onair sin choisinn e cliù mor mar ùghdar, agus mar fhear-teagaisg ann an aon de àrd oilthighean Shasuinn. Ged-a bha aige ri ’bheatha chur seachad ann an tiugh dhorchadas, bha e daonnan aoibheil, toilichte. Bha e a’ deanamh feum iomchuidh de nithean matha na beatha so. Bha e gle mheasail air ceòl, agus rachadh aige air iomadh seòrsa cleas a chluich. B’ fhior thoigh leis a bhi ’g iomradh, agus bhiodh e eadhon a sceiteadh air an deigh, agus greim aige air an darra ceann de mhaide a bhiodh an laimh fir eile. ’Na dhreuchd mar Ard-Phost-mhaighstir, bha e ’na dhuine cumhachdach. Rinn e iomadh riaghailt mhath inntreachadh, agus gu h-àraidh an lagh leis an robh na bancaichean-cùmhnaidh air an cur air chois. Chaochail e leis an amhaich-ghoirt ’sa bhliadhna 1884.

Naigheachdan a New Zealand.

Thainig bàs cràiteach air bean ann am Mangawai, sgire faisg air Waipu, o chionn ghoirid, bantrach Ghilleasbuig Stiubhairt. Chaidh a losgadh cho dona ’s nach robh i beò ach beagan uairean de thim. Bha i muigh a’ coiseachd eadar tomannan garbha de luachair a tha fàs ’san talamh. Bha am feur na theine agus ghreimich an lasair air a cuid aodaich. Ged a thug i gach oidhearp air an teine chur as, bha a h-aodach uile air a losgadh gu ’crios. Choisich i air eigin do’n tigh-bhainne agus shuath i cè (uachdar) ris a’ chuid a bha loisgte; chaidh i ’n deigh sin a stigh do’n tigh, agus thug i an leabaidh oirre. Thuit na h-ìnean bhar meòirean a casan. Chaill i faireachdain a bodhaig, agus cha deanadh leigh feum dhi. Cha do labhair i ach da fhacal mu’n do chaochail i. Bha i mu thri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois. Chaochail a companach bliadhna roimpe, agus thiodhlaiceadh e air an aon latha dhe’n bhliadhna. ’S e b’ ainm dhi Peigi Ros. Bha a cuideachd a’ fuireach air slios na h-Acarsaide Mòire, an Ceap Breatunn. Bha i ’na boirionnach còir, measail.

Bha teas agus tiormachd mhor anns an earainn so de’n dùthaich air an t-samhradh s’a chaidh. (Tha ’n samhradh againne ’nuair a tha ’n geamhradh agaibh-se.) Bha còrr us tri miosan gun bhoinne uisge thuiteam as an speur. Bha ’n talamh mar gu’m biodh e air a bhruich mar chlachan-creadha, am feur loisgte agus cho tioram ’s gu’n deanadh sradag theine a lasadh mar fhùdar. Thòisich teintean mora ann an iomadh àite, agus leis an tiormachd bha an teine gabhail roimhe, agus a’ sgrios leudan mòra de choille, taighean-còmhnuidh agus liosan mheas-chraobh, a’ sguabadh roimhe gach ni a thigeadh ’na rathad. Bha treud mor de chaoraich ’s de spréidh a’ gabhail fasgaidh anns a’ choille, a’ sireadh luibhean us ghnothuichean ri ithe; chuartaich an teine iad ’sa choille, cha robh dòigh ac’ air teicheadh, agus chaidh an losgadh còmhla ris gach ni eile. Bha an teine na bu mhiosa ann am meadhon na dùthcha far an robh moran de dh’ fhearann fo choille. Tha an talamh a nise cho loisgte ’s nach fhàs feur no ni eile gun fras a chur. Agus cha’n eil teagamh agam nach feum cuid de dhaoine bochda cuideachadh fhaotainn air son siol-cur a cheannach.

IAIN ROTHACH.
Rudha Mharsden, N. Z., April 15.

Tha sinn fada ’n comain na feadhnach a chuir ugainn pàigheadh a phaipeir ré na seachdain, agus tha sinn an dòchas gu’n dean moran eile an ni ceudna air an ath sheachdain, ’s air gach seachdain a thig ’na deigh. Tha cosgais mhor ann an cur a mach paipeir. Tha sinn toilichte bhi ’cur fàilte air àireamh de luchd-gabhail ùr a chuir an ainmean ugainn o chionn ghoirid; tha sinn an dòchas gu’n taitinn am MAC-TALLA ruitha, agus gu’n toir iad moran eile gu eòlas a chur air.

---

[362]

[Vol . 4. No. 46. p. 2]

COMHRADH

EADAR MURACHADH BAN AGUS COINNEACH CIOBAIR.

MUR. —Is minic a chual’ sinn, a Choinnich, “Nach tig an cota glas co maith do na h-uile fear,” ach gun teagamh sam bith is maith tha ’n cota glas a’ tighinn dhuit-sa, fhir mo chridhe, agus gu mo slan a bhitheas tu g’a chaitheadh. Ach ciod i do naidheachd, agus ciamar tha Seonaid choir, agus an teaghlach gu leir o’n chunnaic mi mu dheireadh thu? Is mi tha toilichte d’ fhaicinn. Dean suidhe an sin, agus cluinneamaid gach ùrachd a tha agad ri aithris.

COIN. —Ma ta, a Mhurachaidh, far greim air do laimh, agus innis domh do chor, agus cor gach sean agus og ’n ad fhardaich. Cha bheag mo sholas tachairt riut an duigh, a charaid ionmhuinn, agus mar an ceudna co trath ’s an la. Mur ’eil cabhag ort, cuiridh sinn beagan uairean uine seachad cuideachd, a chum gu ’n tig sinn air na cuisean a thachair air feadh an t-saoghail o’n chunnaic sinn a cheile roimhe, agus tha nis iomadh seachdain o sin.

MUR. —Mo lamh sa dhuit, a Coinnich, gu ’n suidh mise gu socaireach fhad ’s a thogaireas tu, chum gach ur-sgeul a chluinntinn, agus comhradh taitneach a bhi againn mu na nithibh a bha agus a bhitheas. Ach, a’ charaid, cha laidh mo shuil air do chota glas, oir is maith e. Cha ’n ’eil teagamh agam nach i obair Seonaid choir tha ’n sin, agus is tlachd mhor a dh’ fhag i e; agus rinn an taillear, ge b’ e co e, a chuid fein de ’n ghnothuch gu snasmhor, ceanalta.

COIN. —Tha thu gle cheart, a Mhurachaidh, oir roghnaich Seonaid na h-urad de rusgaibh nan caorach a bh’ agam air an Leitear-Bhuidhe, chum an trusgan so a dheanamh do charaid araidh d’ an ainm Murachadh Ban. Le ’lamhaibh fein chard, agus cho-thlam, agus shniomh i e. An sin, thug i do Dhomhnull Breabadair e, a ris chuireadh air a’ bhord-luaidhe e, gus an d’ rinneadh e co tiugh ri cluais laoigh. An deigh sin ghearradh ’n a dha leth e, agus leis an darna leth rinn Fionnladh Tailleir suas e mar a tha thu ’g a fhaicinn, agus tha ’n leth eile aig Seonaid anns a’ chiste dheirg, agus á sin cha tig e gus an teid Murachadh Ban g’ a iarraidh.

MUR. —Direach, glan, ceart, a Choinnich, tha Murachadh Ban fada fada an comain Seonaid, tha gun teagamh; cha ’n ’eil fios co a dheanadh a leithid ach i fein; ach tha i tuilleadh ’s ceanalta, coir, air an doigh sin, agus bu dual athar agus mathar dhi sin, mar is maith tha fios agamsa. Tha ise a’ dearbhadh an t-sean-fhocail a deir, “Gu’m bheil gride nan sinnsear anns an t-sliochd.”

COIN. —Cha tig e dhomh-sa gun ’aideachadh gu saor a Mhurachaidh, gur gleusda, tapaidh, dileas, agus glic a’ bhean Seonad. Tha i dleas’nachail d’ a companach agus da cloinn, cairdeil do ’n bhochd, suairce ris na h-uile, agus air gach seol ’n a deagh bhean-tighe. Na ’m biodh i a chaochladh sin, bhriseadh i mo chridhe, oir is minic a chual thu “Gu ’n ceannsaich gach fear an droch bhean, ach esan aig am bheil i.”

MUR. —Ro fhirinneach, a Choinnich, ach chaomhain am Freasdal thusa o gach trioblaid agus briseadh-cridhe air an doigh sin; agus tha fios aig an t-saoghal gur i Seonaid a rinn duine dhiot, a Choinnich. Mu ’n do phos thu, tha cuimhn’ agad fein, mach robh annad ach sliomair mor de bhalach luidseach, neo-chuimir, agus slaodach ’n ad sgeudachadh. Seadh, a charaid, tha deagh fhios agad nach robh anns an am sin aite sam bith cho taitneach leat, agus anns am bu trice am bitheadh tu, na tigh-osda Dhonnachaidh Thailleir. Ochan is iomadh sgillinn gheal agus ruadh a dh’ fhag thu ’s an tigh sin; agus is iomadh la agus oidhche a chuir thu seachad ann, air bheag buannachd do d’ chorp no do d’ anam. Ach air sin gu leir chuir Seonaid grad chrioch, agus cha b’ ann ’n a thrath. Is cianail ri ’smuaineachadh air a liuthad teaghlach ’s a tha air an creachadh le amaideachd ceannard an teaghlaich anns an tigh-osda. Tha e ciontach de pheacadh a ta ’n a mhathair-aobhair do gach peacadh. Tha e a’ milleadh a chliu agus a chodach, a’ cur as do ’n chloinn aige leis an ocras, agus ’g an sgeudachadh le luideagaibh suarach agus salach. Tha e ’toirt air falbh gach sithe agus suaimhneis ’s an t-saoghal a ta lathair, agus ’s an t-saoghal a ta ri teachd, agus ’g a sgriosadh fein, le ’shuilibh fosgailte, eadar anam agus chorp.

COIN. —Ma ta, a Mhurachaidh, cha ’n ’eil duil agam nach deanadh tu ablach mhaith de ministeir, oir cha b’ fhearr na sin a b’ urrainn seann Mhaighstir Domhnull againn fein a chur a mach as a’ chupaid aige. Gidheadh, feumaidh mi aideachadh le taingeileachd, gu ’m bheil Seonaid bhochd airidh air gach cliu a tha thu a’ caradh air a ceann. C’ uin a thig thu do ’n Ghoirtean-Fraoich a dh-fhaotuinn do chota-glais oir cha chuir Seonaid ’n ad ionnsaidh e gus an teid thu g’a iarraidh? Thig, a charaid, ann an uine ghoirid le run gu fantuinn maille ruinn re dha na tri oidhchean, agus gabhaidh Fionnladh Tailleir do thomhas, agus ni e do chota gu freagarrach dhuit mu ’m fag thu an tigh againn.

MUR. —Tha mi fada, fada ’n ad chomain, a’ Choinnich choir, agus tha mi moran nis mo na sin an comain Seonaid air son a cumhneachain agus a caoimhneis do m’ thaobhsa. Bheir mi oidhirp air dol a shealltuinn ort an uair a bhios comas agam, agus air fuireach maille riut fhad ’s a cheadaicheas mo ghnothuichean domh sin a dheanamh; agus cuiridh mi litir do ’n Ghoirtean-Fraoich la no dha mu ’n ruig mi, a dh-innseadh an ama air am feud duil a bhi agad rium.

COIN. —Mo bheannachd agad, a Mhurachaidh, bheir an naidheachd sin solas nach beag do Sheonaid, an uair a dh’ innseas mise sin dhi; ach na cuir dail ro fada ’s a’ ghnothuch air eagal gu ’m bi sinn a’ call ar foighidinn.

MUR. —Ach a nis, a Choinnich, air duinn na cotaichean glasa, agus an turas d’ an Ghoirtean-Fraoich a chur air doigh, cluinneamaid ma ’s e do thoil e, ciamar tha do mhaighstir mor, Sir Seumas, agus ciamar tha an spreidh Eireannach, a’ tighinn air an adhairt ’s an duthaich so, a tha gu tur coimheach dhoibh, agus air iomadh seol ni ’s gairbh’ agus nis creagaiche na bha na machraichean comhnard’ agus reidh air an d’ araicheadh og iad, ann an seann Innis-Fail?

COIN. —Direach “an eatorras, mar a bha ’m baile am Baideanach.” Tha Sir Seumas fein gu slan, fallain, ach cha ’n ’eil aon chuid an crodh no na caoraich a’ tighinn air an aghaidh mar bu mhaith leinn. Chaill sinn na h-uiread de na caoraich le gne thuaineal a thainig ’n an ceann; agus tha ’n crodh a’ fuireach caol, seargta, agus neo-bheothail. Cha ’n ’eil iad idir ’g am faicinn fein aig a’ bhaile; agus na ’n tugadh an diugh dhachaidh an dè dh’ fhagadh Sir Seumas an tuath ’n am fearainn fein, agus cha

---

[363]

[Vol . 4. No. 46. p. 3]

ghabhadh e gnothuch ri sgriob dheth ’n a laimh fein; is e nach gabhadh.

MUR. —Tha mi ga d’ dheagh chreidsinn, a Choinnich, agus o ’n toiseach cha robh a’ chaochladh barail agam; oir, cha ’n fhaca mi riamh uachdaran a’ soirbheachadh an uair a ghabhadh e am fearann aige ’n a laimh fein. Cha’n ’eil e ceart sin a dheanamh, agus chan ’eil, cha robh, agus cha bhi beannachd ’n a lorg. Ach is iad na laghanna seilge sin a chuir eadar Sir Ssumas agus an tuath agus b’ fhearr da gu mor an diugh na ’m biodh e air lan-chead a thoirt doibh air gach gearr agus cearc fhraoich, gach fiadh agus earb air an oighreachd a smaladh as, na dealachadh ri deagh thuath mar a rinn e.

COIN. —Ro cheart, oir is fhad o ’n chual sinn gu ’n “teagaisg cleachd agus fein-fhiosrachadh na h-amadain,” agus theagaisg iad gu dileas Sir Seumas, ge b’e co d’ an aidicheadh se e. Gu cinnteach fhuair e a chorragan a losgadh, agus bithidh tacan maith mu ’n slanaichear iad, oir bha na leoin guineach agus searbh.

MUR—Cha robh ni sam bith co taitneach mu ’n ghnothuch gu leir ris an toilinntinn a thug do thuras Eireannach dhuit fein, a Choinnich, an uair a chual agus a chunnaic thu iomadh ni a thug lasgan gaire ort, ged nach d’ fhuair mise cothrom ort fathast chum a bheag de na nithibh sin a chlunntinn. Ach is e nis an t-am, agus socraich thu fein re sealain gus an aithris thu dhomh beagan tuilleadh dhe’n tapachd a dh’ fhiosraich thu.

COIN. —Ni mise mo dhichioll, ma ta, air sin a dheanamh. Bha mi aon la air feill, agus co a bha ri m’ thaobh ach saighdear a bhuineadh do’n aite sin. Bha e ’n a sheasamh agus a cas-labhairt, gus an robh e air a’ chuairteachadh mu dheireadh leis na ficheadaibh sluaigh a bha ’g amharc air an aid aige le toll peileir innte. “Seallaibh air an toll so,” ars’ esan, “agus tha sibh ’faicinn na ’m biodh i ’n a h-aid le crun iosal, chaidh am peileir troimh ’n cheann agam.”

MUR. —Is maith a thubhairt an saighdear bochd, ach ciod tuilleadh?

COIN. —Air la eile, bha duine beag, luideagach ’n a sheasamh goirid uam, agus dhluthaich coimhearsnach dha fein ris a thubhairt “Cha deachaidh thu do bhaile Chorc an diugh, a Phat,” “Ochan! cha deachaidh, a ghraidh-geal mo chridhe, oir dh’ innis duin’ -uasal domh gu ’n robh dubhradh gu bhi air a’ ghealaich an so an nochd, agus dh’ fhuirich mi gus am faicinn e.”

MUR. —Mo bheannachd air Pat bochd! bha duil aige nach robh gealach idir ann an Corc, mar a bha far an robh e, agus dh’ fhan e gu glic gus am faiceadh e an dubhradh. Ach am bheil cuimh’ agad air dad tuille.

COIN. —Air la araidh bha Eireannach a’ gabhail na slighe an deigh lorg mhor mhaide a ghearradh á coille oig a bha ri taobh an rathaid. Chomhlaich an t-uachdaran e anns an eudann agus thubhairt e ris, “Fhir gun naire, innis domh air ball, c’ ait an do ghearr thu an lorg sin, oir is maith a’ chraobh a mhill thu? C’ ait an do ghearr thu e?” Thionndaidh Pat a ghnuis ris an duin’ -uasal, agus a’ cur a chorraig ri barr a’ mhaide, thubhairt e, “ghearr mi direach tarsuing an sin e.”

MUR. —Cha robh an duin’ -uasal air a dheanamh a’ bheag ni ’bu ghlice leis na ceistibh a chuir e ris a’ bhalach bhochd. Ach cha ’n ’eil sin co maith ri Eireannach a chunnaic mise ’g iarraidh oibre air tuathanach a bha goirid o Ghlaschu. Sheas an duine bochd ri taobh an tuathanaich, a thubhairt ris— “Cha ruig thu leas, a bhalaich, cha ruig thu leas a bhi ’cur dragh’ orm-sa, oir fhuair an dithis mu dheireadh a bha agam as an duthaich agadsa bas air mo laimh, agus b’ eiginn domh an cur fo ’n talamh air mo chosdas fein, agus cha bhi gnothuch agam ri anam tuille as an tir sin, uime sin, bi falbh ma ta.” “Ochan! a dhuin’ -uasail, cha ’n eagal domh-sa, gu firinneach, cha ’n eagal domh-sa, oir gu cinnteach gheibh mi teisteanas o gach maighstir aig an robh mi riamh nach d’ fhuair mi bàs aig aon diubh. Is mi nach d’ fhuair, agus feudaidh sibh mo chreidsinn a dhuin’ -uasail urramaich.”

COIN. —Cha d’ rinn an tuathanach gu ceart mur d’ thug e obair do ’n duine bhochd an deigh gach dichill a rinn e gu dhearbhadh gu ’n robh e beo. Gun teagamh is ro iongantach freagairtean nan Eireannach air amannaibh. Chual’ mi mu dhithis shaighdear a bha ann roime so aig an robh mor-speis d’ a cheile. Bha ’n t-aon ’n a Albannach, agus an t-aon eile ’n Eireannach. Mu ’n deachaidh iad sios do ’n chath, rinn iad cordadh r’ a cheile na ’n rachadh a h-aon diubh a leonadh gu’n cuidicheadh an t-aon eile leis. Thachair e ann am blar fuilteach gm ’n do leonadh an t-Albannach le peileir air an leis, agus ghrad ghlaodh e ri ’charaid Eireannach air son cuideachaidh. Thog Pat suas air a ghuaillibh e, agus d’ fhalbh e leis chum an leigh. An uair a bha e air an t-slighe sguab peileir eile an ceann dhe ’n Albannach bhochd, gu ’n fhios, gu’n aire d’a chompanach. Chunnaic an leigh an t-Eireannach a’ giulan na closaich gun cheann, agus thubhairt e ris, “C’ ait am bheil thu ’dol le sin, a Phat?” “C’ ait am bheil mi ’dol? Co a chual riamh a leithid, c’ ait ach chum an leigh, gus an leighisear an duine truagh a leonadh co searbh?” “Ach, a’ charaid,” deir am fear eile, “am bheil thu ’faicinn gu’m bheil thu ’giulan closaich gun cheann?” “Ochan! mo thruaigh an gnothuch cianail! tha mi ’faicinn sin a nis, ach smuainich air na breugaibh eagallach a labhair an droch-fhear rium; oir co cinnteach ris a’ bhas, dh’ innis e dhomhsa gur ann a leonadh e le peileir ann an lag na sleisde.”

MUR. —Is e fior Eireannach a bha ’s an fhear sin gun teagamh, a Choinnich, an uair a bha e an duil gu ’n robh comas aig fear gun cheann labhairt ris, agus na breugan a chur an ceill da. Ach chuala mise mu Eireannach eile a bha cheart co iongantach ris rn t-saighdear sin, agus innsidh mi dhuit m’ a thimchioll.

COIN. —Tha sin ceart, a Mhurachaidh; ach rach air d’ aghaidh, agus cluinneamaid ciod a thachair.

MUR. —Bha Eireannach bochd, luideagach aon la ag imeachd air a shocair, agus a’ gabhail an rathaid-mhoir a’ feadaireachd dha fein. Ghrad chomhlaich e tarbh mor, fiadhaich, aig an robh suilean a’ lasadh mar theine leis a’ chuthach a bha air. Ann am priobadh na sula, leum e air an duine thruagh, thog e suas air adhaircibh e, agus le aon bhras-upag, thilg se e thar garadh-cloiche a bha ri taobh an rathaid. Air do ’n Eireannach bhochd eirigh air a chosaibh mar a b’ fhearr a b’ urrainn e thilg e suil air an ainmhidh fheargach agus chunnaic se e le ’shroin air an lar, a’ sgriobadh agus a’ reubadh suas na talmhainn le ’chois thoisich, mar is cleachd le bruit ’s an staid sin a dheanamh. Rinn Pat bochd snodh-gaire, ’n am da a bhi ’crathadh a chuid luideag, agus a’ tionndaidh ris an tarbh, thubhairt e,

(Air a leantuinn air taobh 7.)

---

[364]

[Vol . 4. No. 46. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, MAIGH 23, 1896.

Tha ’n cath eadar an da phàirtidh air son riaghladh na dùthcha a dol air adhart, agus a’ fàs na’s teotha gach latha. Tha gach taobh a’ cur rompa gu’n toir iad buaidh, ach cha bhi fhios co aca tha ceart gus an treas latha fichead dhe’n ath mhios. Cha’n eil teagamh nach e so taghadh a’s iomraitiche a bh’ ann o chionn fhada. Bu chòir do gach duine aig a bheil guth ann an taghadh fir pàrlamaid e féin a dheanamh eòlach air na ceistean cudthromach a tha cur dealachadh eadar an da phàirtidh, agus an sin a bhot a thoirt do’n taobh a shaoileas e bhios ceart. Tha eagal oirnn gu bheil tuilleadh ’sa chòir de’n luchd-taghaidh anns gach cearna de Chanada nach eil a’ rannsachadh nan nithean so mar bu chòir dhaibh, agus a tha uime sin car dall a thaobh ciod is còir dhaibh a dheanamh. Cha bu chòir sin a bhi mar sin idir. Bu chòir do gach aon a bhi eòlach air gach oùis a tha faotainn aire nam pàirtidhean, agus an sin rachadh aige air breith cheart agus chothromach a thoirt orra.

Tha e coltach gu bheil na Spàinnich ’nan éigin ann an Cuba le cion airgeid. Tha ’n t-airgead a tha ’n lamhan cheannardan an airm gu teirgainn agus cha n fhaigh iad dad air chreideas, oir ri linn a chogaidh mu dheireadh a bh’ aca ’n Cuba (bha iomadh ceannairc anns an eilean roimhe so) fhuair iad moran bidh us aodaich us nithean eile air chreideas nach do pháigh iad fhathast. Tha aon fhear-reic chungaidhean-leighis aig a bheil deich mile fichead dolair orra, agus cha toir fiach sgillinn dhaibh gus am pàigh iad e. Tha na saighdearan mar an ceudna a’ fàs mi-thoilichte; oir cha d’ fhuair iad an tuarasdal o chionn tri miosan. Tha cuid dhuibh a’ creic an cuid fùdair us luaidhe ri càirdean nan ceannairceach, agus mar sin a neartachadh an naimhdean. Tha e gle choltach nach urrainn do ’n chogadh-mairsinn moran na’s fhaide, agus bu mhath an gnothuch na’n tigeadh crioch air air dòigh-eigin.

Cha robh ach aon bhoirionnach ann am priosan an Stàit Mhichigan am bliadhna, agus leig Riaghladair na Stàite m’a sgaoil i. Bha i an sàs air son a triùir chloinne féin a phuinnseanachadh, agus cha do thoill i mathanas a thort dhi. Ann an Canada, cha’n eil cumhachd aig aon sam bith murtair no meairleach no fear droch-bheairt a leigeil m’a sgaoil ach aig an Ard-riaghladair a mhàin. Cha’n eil an cumhachd sin air a thoirt do Riaghladairean nam mor-roinnean, agus cha’n eil e iomchuidh gu m bitheadh. ’Nuair a tha lagh agus ceartas a’ faotainn duine no bean ciontach, agus a toirt a mach binn, cha bu chòir e bhi idir soirbh a bhinn sin atharrachadh.

Tha Ban-Iompaire Japan an deigh sgur a chosg deise na dùthcha aice féin, agus tha i nise ’cosg ghùintean mar a th’air an cosg le mnathan na h-Eòrpa. Tha i ag radh gur h-iad na gùintean sin ’na barailse an t-aodach bhoirionnach a’s briagha th’air an t-saoghal.

Litir Bheag Mhath.

NO CHARAID GASDA: —Tha mi cur g’ ad ionnsuidh paigheadh do phaipeir air son bliadhn’ eile, dolair bho Eoghan Mac Eoghain, agus dolair bhuam fhéin. Cha’n eil fhios agam cuin a bha bhliadhn’ a bha pàidht’ againn a mach. Bu chòir dhuit dòigh-eigin a dheanamh air am biodh fios aig gach aon de luchd-gabhail a phaipeir cuin a bhiodh an t-àm aca pàigheadh. Tha mi gle thoilichte gu bheil a dol agad air am MAC-TALLA chumail suas, agus gu bheil thu dol ’ga mheudachadh. ’S iomadh Gàidheal nach leughadh Gàilig mu’n d’ thainig MAC-TALLA a leughas i gu math an diugh. Is mise do charaid dileas.

DOMHNULL MAC DHIARMAID,
Maxville , Ont., 13, 5, ’96.

SEALL A MACH.
Air son
STOR UR TAILLEARACHD,
a tha ri bhi air a fogsladh air an ath mhios ann an
STORW . E. PETERS.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

---

[365]

[Vol . 4. No. 46. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Chaidh gille do’m b’ ainm Iain L. Steel a ghoirteachadh gu dona ann an Seana Bhridgeport a sheachdain gus an Dior-daoin s’a chaidh. Chaidh a bhruthadh eadar da bhocsa guail, agus chaidh cnaimh na h-amhaich aige bhristeadh, agus a dhruim a ghoirteachadh.

Shil frasan briagha uisge air an t-seachdain so. Bha stoirm thàirneanach ann Di-luain agus thuit deàrsach a rinn feum mor dh’ an talamh an deigh na tionrmachd. O’n bhrist air an tiormachd, bi’dh dòchas againn gu’m bi uisge gu leòr a’ sileadh an deigh so, agus gu faigh gach ni a theid a chur cothrom air fàs.

Tha Di-luain ri bhi air a chumail mar latha-breith na Ban-righ. ’Se màireach co-ainm a latha-breith, ach thatar a meas iomchuidh latha dde’n t-seachdain a chur air leth. Bidh na bùithean ’s na taighean-gnothuich air an dùnadh, agus gheobh na cléirich ’s gach duin’ eile cothrom air latha-féille a bhi aca.

Tha Dinneir gu bhi aig a’ Chomunn Chaledòineach feasgar Di-luain s’a tighinn ann an Tigh-Osda Shidni, aig seachd uairean. Tha dùil ris a chuid a’s motha de bhuill a Chomuinn a bhi aig an dinneir, agus àireamh de dh’aoidhean còmhla riutha. ’Si so a’ cheud dhinneir a bh’ aig a Chomunn o’n chuireadh air chois e.

Cha d’ fhuaireadh corp fear de na daoin’ òga a chaidh bhàthadh ann an Sidni Tuath air an t-seachdain s’a chaidh fhathast. Tha moran dhe’n bharail gu bheil sgiobair an t-soithich air an robh e coma cò dhiubh gheobhair e no nach fhaigh. Chaidh am fear eile a thiodhlacadh anns a Chladh Chaitliceach an Sidni Tuath.

Tha Sàcramaid na Suipeir ri bhi air a frithealadh ann an eaglais St. Andrew’s am màireach. Bha na seirbheisean àbhaisteach ann ré na seachdain. Bha an t-Urr. Mr. Forbes air a chuideachadh Dior-daoin leis an Urr. Uilleam Grannd, á Port Morien, agus na lathaichean eile leis an Urr. Alasdair Ros, ministeir Hogomah.

Bha an stoirm a bh’ ann Di-luain gle throm timchioll air Sidni Tuath. Bhuail an dealanach faisg air dithis no triùir de dhaoine a bha ’g obair air laimhrig a ghuail, agus bha fear dhiubh air a lagachadh cho mor leis ’s gu’m b’ fheudar a chuideachadh dhachaidh. Bhuail an dealanach soitheach a bha ’s an acarsaid, agus chuir e fear de na croinn aice ’na spealgan.

Chaidh gille òg do’n ainm Uilleam Smith, aois shia bliadhn’ deug, a ghlacadh air an t-seachdain s’a chaidh air son a bhi goid nithean as an Tigh-òsda. Fhuaireadh moran de na ghoid e air a shuibhal agus anns an tigh ’san robh e fuireach, agus bha iuchraichean aige a dh’ fhosgladh cha mhòr gach dorus anns an tigh-òsda. Chaidh a thoirt gu cùirt Di-satharna, agus thug am Breitheamh Dodd dha da bhliadhna gu leth dhe’n tigh-obrach.

Sealladh iadsan aig a bheil cloimh ri reic, a mach airson Sanas bho H. D. Mac Illemhaoil, an Nyanza. Tha e a’ creic aodaichean nanEureka Mills,aodaichean cho math ’sa tha ’n Canada, agus a’ gabhail cloimhe nan coinneamh. Reic e an uiridh fiach ceithir cheud deug dolair air son clolmh, a bharrachd air na reic e air son airgeid. Tuilleadh anns an ath àireamh.

Tha cuidh de na mèinnean ag obair gu trang a nise. Tha dùil aig Cuideachd a Ghuail ochd ceud mile tunna a chur a mach re nan còig miosan a tha tighinn. Tha mèinn Ghowrie am Port Morien gun a bhi deanamh moran, agus tha Mèinn Victoria ’na tàmh o’n thainig an samhradh le uisge bhi tigh’n a stigh oirre. Fhuaireadh piob-thaomaidh ùr gus an t-uisge thoirt aisde, ach cha dean e ’n gnothuch idir. Tha so ’na chall mor dhaibhsan a tha ’n earbsa ris a mhèinn air son am beòlaind.

Cha robh Newfoundland o chionn iomadh bliadhna air a chuartachadh leis an deigh mhòir cho fada ’sa bha e air a’ bhliadhna so. Bha acarsaid St. John’s dùinte fad thri seachdainean, agus cha b’ urrainn soitheach falbh no tighinn. Cha d’ fhalbh an deigh o bheul na h-acarsaid gu meadhon na seachdain s’a chaidh. An duine ni innleachd air an deigh mhor a chumail air falbh, cuiridh e comain mhor air muiuntir Newfoundland agus na dùthcha so. Ach tha eagal oirnn gu ’m bi treis mu’n tig e.

Thainig Sir Tearlach Tupper, agss a mhac Sir Tearlach Hibbert Tupper, do Cheap Breatunn Dior-daoin. Rainig iad Sidni tràth ’sa mhaduinn, agus labhair iad le chéile ann an Talla na Siorrachd aig leth-uair an deigh a tri. ’San oidhche chaidh iad a mach do Glace Bay, agus labhair iad an sin. Dh’ fhalbh iad á Sidni a rithist ’sa mhaduinn an dé. Cha bhi e comasach do Shir Tearlach a bheag a dh’ ùine a chur seachad anns an t-siorrachd so roimh latha ’n taghaidh, oir tha aige ri labhairt ann an iomadh àit eile.

Thug sinn iomradh anns an àireamh mu dheireadh air fear Uilleam Mac Coinnich a bha fuireach air Beinn-nan-Gearrloch, agus a bha faisg air ceud bliadhna ’sa deich a dh’ aois. Faodaidh sinn a radh gu robh ’n t-iomradh a thug sinne air a thoirt an toiseach ann am fear de phaipearan New Glasgow, agus an deigh sin chaidh a chur ann an àireamh a phaipearan eile, ’s am MAC-TALLA measg chàich. Ma tha Mr. Mac Coinnich beò thug sinn sgeul a bhais d’ ar luchd-leughaidh air a mhios mu dheireadh dhe’n bhliadhna dh’ fhalbh.

AN CRANN TARA

(Am Fiery Cross. )

PAIPEAR MIOSAIL AIR SON ALBANNAICH CANADA, anns am bheil air a chlo-bhualadh Dealbhan agus Beath-Eachdraidhean Gaidheil Chanada; Eachdraidh nam Fineachan agus dealbhan an suaicheantais; Ceol, Bardachd, agus Sgeulachdan; agus sgriobhaidhean mu iomadh ni eile. Pris: — $1 .00 ’sa bhliadhna, no sia miosan air son 50c. Sgriobh us cuir airgead guT . D. MACDONALD, 51 Sparks, St., Ottawa, Ont.

MAIGH, 1896.

1 Di-haoine. A Bhealltuinn.
2 Di-sathairne. Fhuaireadh Jamaica. 1494.
3 DI-DONAICH. IV Donaich an deigh Caisge
4 Di-luain. An cairteal mu dheir. 11.11, m.
5 Di-mairt. Bàs a bàird Mhic Dhunleibhe 1873
6 Di-ciaduin. Ghlacadh Cuibeic, 1776.
7 Dior-daoin. A Ghrian ag eiridh, 4.46.
8 Di-haoine. A Ghrian a’ laidhe 7.7.
9 Di-sathairne
10 DI-DONAICH. Di-donaich na h-athchuinge.
11 Di-luain
12 Di-màirt. An Solus Ur. 3.33 feasgar.
13 Di-ciaduin. Bàs Dhonnachaidh Bhàin, 1812
14 Dior-daoin. Dior-daoine naomh.
15 Di-haoine
16 Di-sathairne. An fheill Bhrannain.
17 DI-DONAICH. An fheill Chatain.
18 Di-luain. An Eaglais Shaor, 1843.
19 Di-màirt. Fosg. Sgoil Chill-Ribhinn 1411
20 Di-ciaduin. Bàs Cholumbuis, 1506.
21 Dior-daoin. Ceannairc ’sna h-Innsean, ’57
22 Di-haoine. 20) A cheud Chairteal, 27, mad
23 Di-sathairne
24 DI-DONAICH. Di-donaich na Cuingis.
25 Di-luain. A Ghrian ag èiridh, 4.28.
26 Di-màirt. An Solus Lan, 5.43. feasgar.
27 Di-ciaduin. A Ghrian a laidhe, 7.28.
28 Di-daoin. Comunn Gal’ach Lunnain 1778
29 Di-haoine. Aiseag an II. Righ Tearl. 1660
30 Di-sathairne. Bas an Easbig Leslie, 1596.
31 DI-DONAICH. Di-donaich na Trianaid.

Leabhraichean
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96

---

[366]

[Vol . 4. No. 46. p. 6]

FACAL MU’N GHAILIG.

Far a’ bheil fior Ghaidheal cha ’n e idir eun is isle tha ’s an ealtuinn, cha ’n e meanglan is mi-thorraiche tha ’s a gheig. Ach far a bheil Gaidheal a tha ceiltinn a dhaimh ’s a tha feuchainn a thoirt a chreidsinn air daoine gu bheil e gle ghallda, cha ’n ’eil ann ach creutair bochd a’ salach’ a nid ’s an deachaidh arach, agus a di-moladh na carraig as an deachaidh a shnaidheadh. Chuala mi cuid de ’n t-seorsa ud ag radh:— “Ciod e feum a bhi cumail suas na Gaidhlig—tha i dol bas co-dhiubh—agus ged a bhiodh i beo re tamuill ciod e feum a tha innte gu faighinn air aghaidh ’s an t-saoghal?” Faodaidh e bhi gu bheil a’ Ghaidhlig a basachadh ach ma tha, tha i gabhail a h-uine. Thoisich i ris an deo a thilgeil (ma’s fhior do luchd na Beurla) ann an Albainn ann an laithean Chaluim a’ Chinn-mhoir—agus cha b’ e sin an de—gidheadh tha i beo fathast. Faodaidh e bhi gu bheil canainean eile ann is fearr a phaidheas, leis a mo ’n dean daoine dh’ airgiod. Ach an e airgiod crioch araid an duine? Na nithean is maisiche tha ann cha ghabh iad reic no ceannach, tha iad thar luach, solus na greine, ditheana na macharach, failidhean cubhraidh an t-samhraidh, torman nan allt, am bheil na nithean ud ’nan neoni a chionn nach urrainn duinn a bhi ’g an reic ’s ’g an ceannach, mar gu ’n ceannaicheadh tu each, no damh, no poca cloimhe? Tha na nithean ud mar ola chubhraidh air a dortadh a mach, cha ghabh a luach a bhi air a thomhas ann am puinnd Shasunnach; agus air a’ cheart doigh tha luach agus mais agus brigh ann ar canain mhathaireal— ’na litreachas, ’na beul aithris, ’na sean-fhocail, ’na h-eachdraidh, ’na ceol a tha eadar-dhealaichte bho shalachar an t-saoghail so—agus cha dubhairt mi nach ’eil luach saoghalta ann an eolas air a’ Ghaidhlig cuideachd. Cha chreid mi nach biodh e na bhuannachd do iomadh aon aig a bheil an comhnuidh an an tir nam beann—ministearan, doctairean, luchd-lagha, maighistearan-sgoile— ’nam biodh comas labhairt aca gu h-ealanta, agus gu gleusda anns a’ chainnt a ruigeas cridhe gach Gaidheil air thoiseach air gach cainnt eile.

Am measg nan uaislean ann an Japan, cha’n eil e air a mheas ceart no dòigheil each a ghluasad na’s luaithe na coiseachd ’nuair a bhithear ’ga mharcachd.

Uinneagan Fosgailte.

Nach muladach an ni a bhi còmhnuidh ann an tigh gun uinneig, mar a tha moran dhe’n t-sluagh bhochd ann an dùthchannan na h-àirde ’n ear. Feumaidh an solus, an t-àileadh, agus gach sealladh air na tha mach tigh’n uca troimh ’n dorus. ’N uair a dhùinear an dorus tha an tigh dorcha. Faodaidh neach suidhe stigh, agus an deigh sin moran fhaicinn agus ionnsachadh troimh na h-uinneagan fosggailte. Bidh sinn gu tric a’ cluinntinn iomradh air dorsan fosgailte ’s ’g an samhlachadh ri cothroman a bhios againn air math a dheanamh. Smaoinicheamaid mar an ceudna air uinneagan fosgailte a leigeas a stigh solus agus eòlas. Cha’n eil e daonnan ’nar comas a dhol a mach a chur an gniomh na bu mhath leinn, ach ’s ainneamh an t-àm nach urrainn duinn sùil a thoirt a mach agus nithean fhaicinn. An sin faodaidh sinn a bhi beachd-smaoineachadh air na chunnaic sinn, agus a bhi ullamh gu dhol a mach ’nuair a thig an t-àm. Tha leobhraichean dhe’n t-seòrsa cheart ’nan uinneagan fosgailte dhuinn. Tha iad a’ nochdadh dhuinn na tha dh’ easbhuidh air muinntir eile, agus a’ leigeil a stigh gathan iongantach de dh’ eòlas ioma-seòrsach. Tha leobhraichean matha a’ fosgladh ar n-uinneagan ri néamh, agus a’ suidheachadh ar n-aignidhean air na nithean a tha shuas. Biodh ar n-uinneagan fosgailte, agus na deanamaid dearmad air amharc trompa. Thig eòlas air nithean o’n taobh a mach ugainn an toiseach, agus an sin faodaidh an dorus fosgladh, agus théid àithne dhuinn ni-eigin a dheanamh.

Dughlas.

Ann am blàr Otterburn, ’sa bhliadhna 1388, bha ’n t-Iarla Dùghlasach air a leònadh, agus ’nuair a fhuaireadh ’na ehineadh e chaidh fheòrach dheth ciamar a bha dol dha. “Taing do Dhia,” ars esan, “tha mi faotainn a bhàis mar a fhuair a chuid bu mhò dhe m’ athraichean, cha’n ann air mo leabaidh, ach air an àrfhaich. Tha tri nithean a tha mi ’g àithne dhuibh a dheanamh—diolaibh mo bhàs, oir cha’n eil dòchas sam bith agam gu’m bi mi beò; togaibh suas mo bhratach, oir tha ’m flath a bha ’ga giùlan air tuiteam; agus leanaibh air éigheach ‘Dùghlas! Dughlas!’ a chum ’s nach bi fios aig caraid no idir aig nàmhaid gu’n do mharbhadh mi. Na ’n robh fhios agam gu’m biodh na nithean so air an deanamh, gheobhainn bàs gu toileach, oir chuala mi o chian fàisneachd a bha ’g radh gu’n toireadh duine marbh a mach buaidh-làraich, agus tha mi ’g earbsa ri Dia gur-a mise ’n duine marbh sin.” Rinneadh mar a dh’ àithn e, agus thug an “duine marbh” buaidh, oir cha do chaill na h-Albannaich anns a’ bhlàr ach mu tri cheud duine, agus chaill na Sasunnaich ochd ceud deug.

SLUAGH SIAM. —Tha teachdaire a tha o chionn àireamh bhliadhnaichean ann an Siam a’ sgriobhadh mar a leanas a thaobh an t-sluaigh. ’Nuair a thainig sinn do’n dùthaich an toiseach cha robh bean no nighean anns a cheud comasach air leughadh, ged a bha na gillean a faotainn teagaisg ann an leughadh ’s an sgriobhadh o na sagairt anns na teampuill. Aon latha thainig caileag bheag, mu dha bhliadhn’ deug a dh’ aois, dh’ an bhàt againn a dh’ amharc air na coigrich, agus air dhuinn fheòrach dh’i an rachadh aice air leughadh, cha d’ thuirt i gu’n rachadh no nach rachadh, ach sheall i oirnn le ioghnadh ag radh, “ ’Se nighean a th’ annamsa!” mar gu’m bu chòir dhuinn a bhi na bu tùraile na gu’n cuìreamaid a leithid a cheist oirre.

Anns a’ Ghearmailt ’nuair a gheobhair duine ciontach de bhì gabhail air a bhean, leigear leis a dhol gu ’obair gach latha mar a b’ àbhaist da, ach ’s i ’bhean a gheobh an tuarasdal, agus théid a dhùnadh a stigh ’sa phriosan bho oidhche Di-satharna gu maduinn Di-luain. Leanair air a pheanaisteachadh mar sin fad dheich seachdainean.

Thoir a cheartas fhein do gach neach. Na dean iasg de ’n dara neach agus feòil de ’n neach eile. Thoir ’àite fhein do gach neach. Ma ni thu so cha chum thu comunn ris a h-uile neach. Cha ’n urrainn thu comunn a chumail ris an olc agus ris a’ mhath.

Cha ’n ’eil feum sam bith teannadh ri comhairle a thoirt air daoine anns nach ’eil reusan. Cha ’n ’eil iad ann an staid inntinn anns an tuig iad reusonachdh.

Ma tha Ad no Currachd no Brògan no Deise no Aodach-uachdair no Leine no ni dhe’n t-seòrsa sin a dhith ort taghail aig D. J. Domhnullach. Tha iad aige ’s tha iad math.

---

[367]

[Vol . 4. No. 46. p. 7]

(Air a leantuinn o thaobh 3.)

“A bheist ghrannda, chrosda, mur faicinn thu a’ striochdadh, a’ sgriobadh, agus a’ deanamh mor-umhlachd air an doìgh sin, air m’ onoir gu ’n saoilinn gu ’n robh thu ann an da-rireadh, an uair a thilg thu mi thairis air a’ gharadh.”

COIN. —Nach b’e am blaomasdar gun ’cheill e, le bhì ’n duill gu ’n robh an tarbh a’ deanamh umhlachd dha, an uair a bha e ’n a chas-fheirg, a’ sgriobadh suas an rathad-mhoir. Bu mhaith dha nach deachaidh e ’s an am a dheanamh suas na reite ris an ainmhidh fheargach, oir bu ro chinteach gu’n tilgeadh se e an dara uair thar mullach a’ gharaidh, mur deanadh e na bu mhiosa air.

MUR. —Moran taing dhuit, a Choinnich, is neonach, ach is taitneach do sgeulan Eireannach, agus tha mi an dochas nach do theirig iad uile fhathast, agus gu ’m bheil la maith eile a’ teachd. Ach ciod an carbad a chaidh seachad le leithid de ghleadhraich? Seall a mach agus faic.

COIN. —A Mhurachaidh, ’s e carbad Shir Seumas a th’ ann. Cha ’n fhac’ mi riamh ni ’s fearr. Stadaidh iad aig an Tigh-gheal a bheathachadh nan each. Gheibh mise dhachaidh maille riu, agus caomhnaidh sin iomadh ceum coiseachd dhomh. Greas ort do ’n Ghoirtean-Fraoich, a charaid ionmhuinn, agus altaichidh Seonaid do bheatha. Gabh mo leisgeul air son a bhi ’dealachadh riut co cabhagach, ach comhlaichidh sinn an ath-ghoirid. Slan leat! le moran bheannachd dhoibh-asn gu leir aig a’ bhaile. Slan leat!

ALASDAIR RUADH.

Ann am Breatuinn tha aig pàrantan ri ainmean an cloinne a chur air leobhar-cuimhne na sgireachd anns am bi iad an taobh a stigh de shia seachdainean an deigh am breith, agus mur dean iad sin, cuirear càin orra. ’Nuair a rugadh Diùc Dhùn-Eideann, darra mac na ban-righ, cha do chuireadh ainm air an leobhar ann an àm, agus b’ fheudar dh’a mhàthair càin seachd tasdain us sia sgillinn a phàigheadh. Feumaidh a bhan-righ cumail ris an lagh cho math ri muinntir eile.

Ged bha Morair Wolsley anabarrachd fortanach ’s ged a bha buaidh mhor leis, ’s gann gu robh e ann am blàr riamh gun a bhi air a leònadh.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

G H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[368]

[Vol . 4. No. 46. p. 8]

ORAN NAM FINEACHAN

A FHUAIR AM FEARANN AIR AIS O’N RIGH, SA’ BHLIADHNA 1782.

(Le Donnacha Ban.)

AIR FONN— “An am dol sios bhi deonach.

Tha sgeul ùr an tràth so ’s dùthaich,
’S chuir e sunnt ro mhòr oirnn;
Gu’n d’fhuair ar càirdean, mar a b’àbhaist,
Bhi ’nan àite còmhnaidh:
Gach fearann àr-bhacaicht’ a bh’ann,
O linn a Chàmp’ bha gòrach,
Rinn na h-aithrichean a chall;
Ach fhuair a chlann an còir air.

’S mòr an sonas anns an rìoghachd,
Rìoghalachd na h-òigridh,
A gluais gu feum, ri guaillibh chéile,
’S iad gu léir cho deònach;
Cinn-fheadhna threun, le’n daoine féin,
Gach réiseamaid an òrdugh,
Le cliù gun chéilg, ’s le dùrachd dearbht’,
B’ e ’n rùn bhi ’n seirbheis Dheòrsa.

Na laoich ghasta dh’éirich leat,
Do dh’fhior fhuil cheart Chlann-Dòmhnuill,
’S lìonmhor gaisgeach treubhach, tapaidh,
A thàin’ a mach ’gan còmhnadh:
Bha buaidh a’s feart, nan ruag, ’s nam feachd,
Na dhualchas ac’ o’n seòrsa;
Dol suas gu bras, le luathas nan cas,
’S an cruaidh-lann ghlas ’nan dòrnaibh.

’S lìonmhor lasgair thig o’n Apuinn,
Pìobach, bratach, sròlach,
Fir chalma ghasta, a’s arm ’nan glaic,
Cho acuineach ’s bu chòir dhaibh;
Bhiodh luaidh a mach le fuaim nan snap,
A’ bualadh chlach ri òrdaibh,
Aig sluagh le’m fasan cruadal ceart,
’S a fhuair a chleachdadh òg dhaibh.

’S sunntach, meamnach, treubhach, ainmeidh,
Cam-Shronaich o Lòchaidh
Fir threun gun chealg, le’m beus bhi garg,
’S iad-féin a dhearbh gu leòir dheth;
Bhiodh gleus an arm ’nan éibhlean dearg,
’S lann gheur gun chearb ga chòir sin,
Bhiodh reubail marbh an déigh an sealg,
’Nuair dh’ éireadh fearg nan òigear.

’S lìonmhor curaidh thig á Dhrumain,
Feumail ullamh, òrdail,
Eadar muilleann Uisge-Thurraid,
Agus mullach Mòr-bheinn;
Leis nach duilich dol an cunnart,
Tìr a’s muir a sheòladh:
’S fhuair iad urram bualadh bhuillean,
Anns na h-uile còmhdhail.

Tha sàr cheann-feachd is làidir taic,
A thig o’n Chaisteal-Leòdach,
Le pàirtidh cheart, ’s iad àrd nam beachd,
A dh’ fhàs gu reachdmhor, fòghluimt,.
Tha ’n lebhi paillt a dh’ éireadh leat,
Gu feum do neart a chòmhnadh;
’S bhiodh pìob an gleus a’s ceann an fhéigh,
Le crann a’s bréid an t-sròl ris.

Thig o’n Mhor-fhaich còmhlain bhorb,
A théid le foirm an òrdugh,
Gu dàna, colgail làn air storbadh,
’S arda stoirm an t-seòrs’ ud;
Dol luath ’nan éideadh, cruaidh ra’m feuchainn,
Ciall da réir an cémhnaidh;
Aig sluagh nach géill, tha buaidh ’nan déigh
S an uaisle fòin ga chòmhdach.’

Thig laoich bharraicht á Cinn-alla,’
’S àrd an air’ air mòrchuis,
Air mheud na carraid, beus nam fear ud,
Gleusdachd far an còir dhaibh;
An cliù bh’ aig sinnsireachd nan gallan
Cha chaillear ra’m beò e,
Daoine rìoghail, dìleas, daingeann,
Fìor ’nan gealladh-còmhraidh.

Thig Clann-Ghriogair le sàr mhisnich,
Anns a’ mheas ’m bu chòir dhaibh,
Gu prìseil, àghor, lìonor, làidir,
Rìoghail, stàtail, pròiseil;
Chaidh riamh ’s gach àite dian ’sna bhàraibh
’S gnìomh an laimh a chòmhdach;
’S iad árd ’sa’ chùirt le ’n ainm as ùr,
Ged thugadh dhiù ’n Gleann-freòin e.

Thig o Chluainidh sàr dhaoin’ -uaisle,
Thàirngeas suas gu seòlta,
’S fad o’n chualas gu’m b’e’ n dualchas,
Buidhinn buaidh a’ chòmhraig;
Teine ’s luaidhe, ’s lamhan luatha.
Far an gluais iad còmhladh,
Ruith na ruaig air an luchd-fuathadh,
’S an cur uatha brònach.

Thig o Shrùthan na fir ùra,
Làidir, lùghor, eòlach,
’S o’n dù-ghiùbhsaich thèid gu siùbhlach,
Ann an tùs na dòrainn:
Luaidh a’s fudar chur na smùidean,
A’s fuil na brùchd a’ dòrtadh,
Claidhean-cùil a bhi ’gan rùsgadh,
’S ruith gu dlù ’san tòireachd.

Thig na Cananaich ’nan deannaibh,
’S iad a’ tional còmhla,
Théid ceart ’sa-chabhaig, ’s neart da’n caraid,
An dream is fearail dòchas:
Ge b’e theannadh riu le falachd,
Bhiodh am baraìl gòrach.
’S mairg ri’n tachradh an am gaisgidh,
Aghaidh neart nan còmhlan.

’S éìdeadh arraiceach treud na h-Alba,
Dh’éireadh sealbh gu leòir dhaibh,
Gu’m feud iad falbh gu saor fo ’n armaibh,
A’s eudach ball-bhreac, bòidheach:
O’n thraogh gach fearg, a thaobh gach cealg,
Sean argamaid a thòisich,
Tha gaol g’a dhearbhndh ’s feudar earbs’,
A’ deagh luchd-leanmhainn Dheòrsa.

’S mòr an onoir th’aig’ an rìgh,
Rinn dìllsean d’a luchd-fògraidh,
Thug dhaibh a’ rìs, gach àite prìseil,
Anns gach tìr tha m’eòlas,
A bh’ aig an sinnsireachd fo chìsean,
A chaidh ga’n dìth le fòineart;
’S math an dùrachd th’ aig gach dùthaich,
A’ toirt cliù d’a mhòrachd!

Na cinn chéille ’s fearr fo ’n ghréin,
Le ’n inntinn fèin a thòisich,
Ri gniomh an fheum a luaigh gu léir,
’S a chuir an céill gu’n sòradh,
Le flathan féille, a labhair reusan
A ghleidheadh stèidh na còrach;
Fhuair gach òighre an ni, ’san staoile.
An soibhreas, ’san cuid stòrais.

Thàinig còir, a’s dh’fhalbh an eu-còir,
A’s leum ar crìdh’ le sòlas,
Tha uaislean treun ’san uair so féin,
Gu h-uallach, eutrom, ceòlmhor:
Tha ’n tuath ri sèideadh suas tein’ -éibhinn
Air na sléibhtean mòra:
So a’ bhliadhna chrùn an réite,
Sin an sgeul tha còmhdaicht’,

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B