---

[401]

[Vol . 4. No. 51. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, IUN 27, 1896. No. 51.

MEIRLEACH NAM MARAG.

Bha Iain Mac-an-Toisich a fuireach faisg air Bail’ -an-fhuarain air Abhainn Mhoir Phicto. Dh’ éug e-fein ach tha a bhean aige beo fhathast. ’Tha e fior gu leoir gun dug biast de mheirleach leis na nithean a tha air an ainmeachadh san oran. Bha Aonghus Mac-Aonghuis a fuireach faisg air ait Iain Mhic-an Toisich. Bha e greis mhoir na ghobhainn air luin-gchogaidh. Tha e na dhuine mor sgairteil, agus tha gunnachan is dagachan gu leoir aige. Thug am meirleach an deagh aire nach deach e na charaibh. Bha ’n t-Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair na mhinistir air an Abhainn Mhoir nuair a ghoideadh na maragan. Dh’ innis bean Iain Mhic-an-Toisich dha mar a dh’ eirich dh’ i. An ceann seachdainn an deidh sin thanig an t-oran air meirleach nam marag am mach ann an Cuil na Gaidhlig am paipeir Phicto. Mar a chithear tha e air a chur am mach ann an ainm na te a chaill na maragan. Ged a dheanadh i maragan matha cha do chuir duine riamh as a leth gur h-i a rinn an t-oran. Tha e lan chinnteach nach robh fios aice gun deach a dheanamh gus am fac i anns a phaipeir e. Rinn an clobhuailtear beagan de mhearachdan. Tha Co am fear aige an aite Co e am fear, ine an ait ime, ri eireag an aite ri eireig, na marsan an aite na measan, le Aonghus an aite gu Aonghus, Co dh’ iarraidh, an aite Co dh’ iarradh, do thachadh an aite do thachdadh, an uaignis an ait an uaigneas, bu taiteuch an aite bu taitneach, do ghlaeadh an aite do ghlacadh. A chomhnadh an Asia thuathaich an ait A chomhnuidh an Asia thuathaich, agus do bhrathais an aite do bhrathair. Tha e soilleir gur h-e Siberia a tha air a chiallachadh le Asia thuathach. Gu ma fada beo a bhean chaoimhneil ghasda bho ’n do ghoideadh na maragan.

IAIN NA CREIGE DUIBHE.

A Columbia Bhreatunnach.

A MHIC-TALLA IONMHUINN: —O chionn beagan bhliadhnaichean, chunnaic mi MAC-TALLA aig caraid ann am baile mor Victoria, agus ’s e thog mo chridhe an uair a chunnaic mi cànain chaomh mo mhàthar air a sgriobhadh cho fileanta, agus na sgeulachdan air an innse cho blasda. Dh’ fhàg mi dùthaich m’ àraich, Eilean a Phrionnsa, o chionn còrr us fichead bliadhna. Tha mi smaoineachadh gu’n toir mi sgeula dhuibh air an dùthaich anns am bheil mi, gus air a mhuinntir a chunnaic mi. ’Si so dùthaich nam beanntan agus an òir. Tha air a bhliadhna so moran obrach a dol air adhart, feuchainn ri òr fhaighinn a grunnd nan aimhnichean le innealan uisge. Tha moran sluaigh a tigh’n a stigh ach tha dùil agam gu faigh moran dhiubh iomadh sarachadh mus dean iad am fortan.

Thachair mi an so air dithis a mhuinntir Cheap Breatunn—Alasdair Mac Isaic o Amhuinn Mhargaree, agus Alasdair D. Mac Fhionghain o Loch Ainslie. Tha Maighstir Mac Fhionghain ’na mhinisteir ’sa chearna so. Dh’ fhàg e mu Bhealltuinn oil-thigh na Bànrinn, an Kingston, an Ontario. Tha e na shearmonaiche comasach, agus bidh e fhathast glé fheumail ’sa chùbaid. Bidh mi-fhin ’s e-fhein an dràsd ’sa rithist a’ siubhal nam beanntan, agus nuair bhios sinn muladach, ’s sinn a’ smaoineachadh air ar càirdean air taobh thall nam beanntan, bidh sinn a’ seinn luinneagan a bhios freagarrach air ar cor:—

“Mi aig Allt-a- Mhuilinn
Mo lamh fo m’ cheann ’s mi ri tuireadh
’Cuimhneachadh mar bha mi ’n uiridh
’S beag mo shubhachas ri gàire.

’Se dh’ fhag mi cho trom fo mhulad,
Bhi ’cuimhneachadh air a’ bhruidhinn,
Do ’m bu dùchas na glinn chumhang—
Fàth mo dhubhachais ur fagàil.

Ged dh’ fhàg mi ’n coimhearsnachd grathuinn,
’S an Taobh-tuath cha’n fhan mi fada;
Tillidh mi air m’ eòlas dhachaidh,
’Dhùchaich charrantaich mo chàirdean.’

Is mise ur caraid, an latha chi ’s nach fhaic.

IAIN F. SMITH.
Quesnelle , Cariboo, B. C., 13, 6, ’96.

Bha Eirionnach ann uair a bhiodh a tarruinn uisge gu baile beag á amhuinn a bha mu leth-mhile uaithe. Aon latha ’s e tarruinn analach aig bruaich na h-aimhne, thainig duine far an robh e a bha fior dheigheil air a bhi cur cheistean, agus ars esan, “Cia lion bliadhna tha thu ris an obair sin?” “Beagan thairis air deich bliadhna,” arsa Pat. “Agus cia lion lòd is àbhaist duit a tharruinn ann an latha?” “Eadar deich us dusan,” arsa Pat. “Ah,” ars an duine, “tha mi mise dol a chur ceist ort. Dé uiread uisge ’sa tharruinn thu uile gu léir anns an ùine sin.” Bha so a’ sàrachadh Phat, ’s cabhag air. “Tharruinn mi” ars esan, ’s e tomhadh ris an amhuinn” a’ h-uile boinne nach eil thu a’ faicinn ann an sid an dràsda.”

Bha seanair Moraig na sheann duine, ach bha Morag a’ smaoineachadh gu robh e moran na bu shine na bha e. Aon latha ’s e ’ga h-altrumas, thuirt i ris, “A sheanair, an robh sibhse ’san àirc?” “A chiall, cha robh,” arsa ’seanair. “Nach robh,” arsa Morag, ’s i fosgladh a sùilean le ioghnadh mòr, “ciamar, mata, nach deachaidh ’ur bàthadh?”

Tha Ruisia an dràsda ’g obair air rathad iaruinn a chur troimh Siberia dh’ ionnsuidh a Chuain Chiùin. Tha e ri bhi ullamh an ceainn cheithir bliadhna, agus an uair sin theid aig duine air cuairt a chur air an t-saoghal ann an deich latha fichead. Bidh cosguis an turuis eadar da cheud gu leth us ceithir cheud dolair.

An feadh a bhios an fhìrinn ’s an onair aig fear, faodaidh e clach-nhullaich a chabhsair a ghabhail.

---

[402]

[Vol . 4. No. 51. p. 2]

SEAN-FHOCAIL.

BU DUAL DA SIN.

Am measg nan Sean-fhocail Gaidhealach cha ’n ’eil teagasg is trice a th’ air a thoirt f’ar comhair na so, —gu bheil feartan ’us faillinnean cuirp ’us inntinn, deas-ghnathan ’us cleachduinean a’ ruith ’s an fhuil, air an giulan a nuas o pharantan gu cloinn. Cha lugha na fichead Sean-fhocal a th’ againn d’an ceud bhrigh an teagasg so; agus tha moran eile a tha dearbhadh air caochladh dhoighean cho diongmhalta ’s a bha na sean daoine a’ creidsinn ann. Tha cuid diu ann an cainnt shoilleir ag aithris an teagaisg na lan-fharsuingeachd: “Mac mar an t-athair;” “Dh’ aithnich mi gur meann a bheireadh a’ ghabhar;” “Cha tig o’n mhuic ach uircein;” “Cha tig as a’ phoit ach an toit a bhitheas innte;” “An rud a chinneas ’s a’ chnaimh, cha tig e as an fheoil;” “Cha tig á saoitheach ach an deoch a bhitheas ann;” “Cha d’ thainig ubh mor riamh o’n dreathan-donn.” Gheibhear cuid eile, fo chaochladh samhladh, a dearbhadh an teagaisg le bhi comharrachadh a mach rian sonruichte a th’ air aiseag o pharantan gu cloinn: “Bu dual do laogh an fheidh ruith a bhi aige;” “Bu dual tòchd an ime ’bhi air a bhlathaich; “Ciod a dh’ iarradh tu air bo, ach gnusd.” Tha cuid a’ toirt f’ar comhair riaghladh an lagha anns a’ chorp a mhain, “Theid dubhag ri dualchas;” cuid ’s an inntinn a mhain. “Cha tig smuaintean maith á cridhe salach;” cuid araon anns a’ chorp ’s anns an inntinn, “Cha d’ thainig eun glan riamh á nead a chlamhain;” “An galar a’ bhitheas ’s a mhathair, is gnath leis a bhi ’s an nighinn;” “Is duilich burn glan a thoirt á tobar salach;” agus aon gu sonruichte a tha ’ceangal ar deas-ghnathan ’s air cleachduinean cumanta ris an lagh cheudna, “Theid duthchas an aghaidh nan creag.” Feudar an Radh a ghabh sinn mar steigh a chur air ceann an teagaisg; oir tha e filleadh a stigh ann an ceithir focail bheaga na firinn (ma’s firinn i) a th’ air a h-aithris air aon doigh na doigh eile leis na Sean-fhocail a dh’ ainmich mi.

Is gann a chreideas mi gu’m faighear dream eile ’bu mo thug an inntinnean suas do’n bheachd so na ’n Cinneadh Gaidhealach. Tha, gun teagamh, aon no dhà d’ar Sean-fhocail a’ teagasg an atharraich,— “Is minic a bha droch laogh aig deagh mhart,” “Is minic a bha claidheamh maith ’an droch thruaill,” —ach cha ’n ’eil iad ach tearc; agus tha ’n doigh chainnt leis a’ bheil iad a’ toiseachadh, “Is minic,” a’ dearbhadh gu’n robh an Ughdair ag amharc orra mar “easbhuidh cumaidh ris an lagh,” agus nach b’ ann mar lagh iad fein. Cha ’n ’eil neach a leugh a bheag no mhor de Eachdraidh ’s de Bhardachd nan Gaidheal nach faic an cumhachd a bh’ aig an teagasg so thairis air inntinnean ar sinn-searan anns gach linn. Cha ’n ’eil taobh duilleig de Oisein anns nach eil eisempleir ar n-aithrichean air a cur f’ar comhair a chum ar brosnuchadh gu gaisge ’s gu treuntas. Lean na Baird Ghaidhealach an deagh cleachduin so.

“Lean-sa cliu na dh’aom a chaoidh
Mar d’aithrichean bi-sa fein,”

arsa Fionnaghal ri Oscar; agus ’s e so a mhor chuid de theagasg Oisein. “Bi gaisgeil mar bu dual duit;” feudar a radh gur e so ceann-teagaisg nam Bard Gaidhealach, agus nam Bard Gallda a sheinn mu threuntas nan Gaidheal ’s mu’n dilseachd do na Stiubhartaich. Agus bha gach Ceannard ainmeil Airm bho Ghalgacus gu Morair Chluaidh lan-fhiosrach air a’ bhuaidh a bh’ aig a’ chreidimh so thairis air na Saighdearan Gaidhealach. Cha mhor de bheachdan ar sinnsearan, ma tha aon idir ann, a ghleidh uiread de’n cumhachd ’s a rinn am beachd so. Feudar a mhor chuid de’n spiorad a th’ aig bun na dilseachd ’s an duinealais a th’air a nochdadh ’n ar Comuinn Ghaidhealach ’s na bailte mora a lorgachadh gus am beachd cheudna. Cha’n ’eil maith na olc a chi sinn ’n ar coimhearsnaich nach ’eil sinn ullamh gu sealltuinn air ais, ’s a cheangal ri co-ionann gne a gheibhear ’s na “daoine o’n d’thainig iad.” Ma tha mac do choimhearsnaich deas ’n a phearsa, ma tha ’nighean maiseach, no ’n t-atharrach—ma tha iad slan no euslan, buan no diombuan, aoidheil no doicheallach, fialaidh no spiocach, glic no amaideach, fior no breugach, ionraic no bradach; —nach ’eil thu ullamh—ro-ullamh—gu radh, gun moran feoraich a dheanamh, “Bu dual daibh sin.”

’S e mo bheachd gur airidh an teagasg so, a rinn greim cho daingean air inntinnean air n-aithrichean, ’s aig a’ bheil a leithid de bhuaidh thairis ar Creidimh ’us Cleachduin ar latha fein, a rannsuchadh gu dlu. A’ bheil an Sean-fhocal fior; agus ma tha, ciod e cho fior? A’ bheil an lagh a tha ’n Sean-fhocal a’ comharrachadh a mach a’ riaghladh a’ Chruthachaidh leis fein, no ’n comh-bhoinn ri laghannan eile? Ma tha dà thaobh air, mar theirear gu tric a th’air Bean a’ Bhaile ’s air Rugha Cuain, feuchamaid ri sealltainn air a dha thaobh. Gun teagamh tha Ceistean cudthromach co-cheangailte ris an teagasg. Staid an Duine—aite ’s an Domhan—a dhleasdanais dha fein, d’a cho-chreutairean, ’s do gach ni cruthaichte—a chor mar bhith reusanta le anam neo-bhasmhor; —tha gach ceist dhiu so, ’s iomadh ceist a tha leantainn ’n an lorg so, an crochadh ri teagasg an t-Sean-fhocail. ’S e air dleasdanas ma ta an Radh so a cheasnachadh; an cnaimh a bhriseadh ’s an smior a dheothal, oir is eigin gu bheil a bheag no mhor de smior ann.

A reir mar is leir dhuinne, tha tri cumhachdan ann, a tha, le cheile, a’ sonruchadh cor nadurra gach creutair air thalamh; ’s e sin, a Pharantan, an Saoghal, agus E fein. Tha so cho fìor, tha mi meas, mu thimchioll gach ni anns a’ bheil beatha, a reir an gne, ’s a tha e mu thimchioll an duine. Tha ar n-aithrichean, anns na Sean-fhocail, ag aideachadh nan cumhachdan fa leth, mu thimchioll an duine co-dhiu, ach anns an t-Sean-fhocal “Bu dual da sin,” ’s anns na Sean-fhocail eile a dh’ ainmich mi, ’s e cumhachd nam Parantan a mhain a th’ air a thoirt f’ar comhair.

Aontaichidh gach neach gu bheil e fior ann an tomhas ro-mhor mu lusan ’s mu gach creuthair cruthaichte a mach o’ dhuine, gu bheil, “Am mac mar an t-athair.” Tha gach Garadair ’s gach Tuathanach a’ saoithreachadh anns a’ chreidimh so, agus tha toradh an saothrach a’ dearbhadh firinn an creidimh. Bhiodh e coltach gu leoir gu’m biodh an lagh a’ riaghladh na bu teinne thairis air gach creutair mar a b’ilse a staid anns a’ chruthachadh. Ma tha e fior gur iad na tri cumhachdan a dh’ ainmich mi a tha sonruchadh cor gach ni anns a’ bheil beatha: tha e so-thuigsinn nach ionann neart do gach cumhachd fa leth thairis air cor gach gne chreutair. Mar is isle staid gach creutair ’s ann is lugha ’s is laige a chomasan; oir ’s e meud ’us neart a chomasan a tha ’sonruchadh airde no isle a staid. Cha ’n ’eil mar so dithis de na cumhachdan a dh’ ainmich mi ag oibreachadh cho tric no cho comasach ann am beatha a

---

[403]

[Vol . 4. No. 51. p. 3]

chreutair ’s a tha iad am beatha an duine. Cha ’n ’eil a chumhachd fein no cumhachd an t-saoghail a’ sonruchadh beatha an ainmhidh is airde staid—a shonais no thruaighe—mar tha iad a’ sonruchadh beatha an duine is diblidh ’n ar measg. Cha ’n ’eil an Saoghal (agus leis an t-saoghal tha mi ’ciallachadh gach ni tha buntainn ris o bhreith gu blàs) a’ caisleachadh a’ chreutair air cho iomadh doigh ’s a tha e ’caisleachadh an duine. Do bhrigh nach ’eil e fein a’ dol an coinneamh an t-saoghail cho tric no cho dian ’s a tha ’n duine, cha ’n ’eil an saoghal ’g a choinneachadh air cho liutha bealach. Ann am beatha a’ chreutair an coimeas ri beatha an duine, tha ’chairdean ’s a naimhdean na’s comharraichte, tha iarrtasan na’s cinntiche, ’fheuman na’s lugha—a dh-aon fhocal tha ’inntinn na’s cuinge agus mar sin tha ’n saoghal agus e fein dhasan na’s lugha ’s na’s laige. Ach bhiodh e mealltach a radh mu’n chreutair nach eil cumhachd idir aige fein ’s gu h-araid aig an t-saoghal thairis air a bheatha. Mu na h-ainmhidhean is airde comasan, cha ruigear a leas dearbhadh a thoirt seachad aon chuid air a’ ghleustachd a tha iad a’ cleachdadh a chum sonas a shealbhachadh ’us truaighe a sheachnadh, no air gach iomadh doigh anns a’ bheil an saoghal—na siontan—creutairean eile—pailteas ’us gainne lòin—a’ sonruchadh an neart, an dreach, ’s an aireamh, anns gach tir. Tha so soilleir do gach neach a sheallas mu’n cuairt da ’n a dhuthaich fein, no ’leughas mu eachdraidh ainmhidhean an duthchannaibh eile. Agus tha na ceart chumhachdan a’ riaghladh, ’n an staid fein, beatha nan creutairean is diblidh ’s nan lus. Ma leughas sinn oibre nan daoine a rannsaich gu geur gne ’us doigh nan lus ’s nan creutairean is isle bith, chi sinn nach ’eil ni is cinntiche na so, gu bheil anns gach staid na comasan is feumaile ’chum beatha ’chumail suas air an neartachadh ’s air an aiseag ’n an neart do’n t-sliochd. Anns an stri mhoir gu bhi beo, tha e for, air aghlaidh a’ chruthachaidh anns gach ceum, gu bheil d’fheum a’ sonruchadh do neart; agus cha ’n e ’n duine a mhain, ach gach bith, a dh’ fhaodas a radh, “Ciod e nach toir neach air son a bheatha.”

“Sguiridh mi g’am phianadh, o’n thug mi ’n aire,
Gur e ’n duine diomhain is faide ’mhaireas,”

arsa Donnachadh Ban. Cha ’n ’eil do theagasg fior, a Dhonnachaidh. Na ’n tugadh tu ’n aire na b’ fhearr, chitheadh tu ann am beatha an duine ’s a chreutair gu’n teid Neart thar Ceart; ’s gur e lagh nadurra beatha an talmhainn, “A’ bheist is mo ag itheadh na beist is lugha ’sa’ bheist is lugha ’deanamh mar a dh’fhaodas i.” Tha’n lagh “Am mac mar an t-athair” ann am beatha ’chreutair fiora mhain ann an comh-bhoinn ris an lagh so eile; —gu bheil na buaidhean ’s na comasan a tha feumail do’n chreutair air an tarruing a mach, air an neartachadh, ’s air an aiseag d’a shliochd, gu bhi rìs air an cothromachadh ri feum na cloinne, ’s gu bhi leis gach atharrachadh a nithear orra air an giulan air an aghaidh o ghinealach gu ginealach re nan linntean.

Ach seallamaid air riaghladh an lagha ann am beatha an duine. Do bhrigh gu bheil iarrtasan an duine na’s lionmhoire, ’inntinn da’s farsuinge, agus gu h-araid a thoil na’s neartmhoire, cha ’n ’eil e cho farasda a dhearbhadh an cuibhrionn d’a ghne-beatha a tha ’n crochadh ri lagh seach lagh; ach air an laimh eile tha fein-fhaireachduin ’us fein-fhiosrachadh againn air iarrtasan ’us smuaintean an duine, tha eachdraidh’ againn àir iomadh teaghlach de’n Chinne-daonna an iomadh linn, ’s air aon teaghlach an iomadh aite; agus tha so a’ toirt cuideachadh mor dhuinn gu bhi ’fuasgladh na ceist, —ciod e cho fior ’s a tha ’n Sean-fhocal am beatha an duine? A thuilleadh air so cha mhor aitean anns a’ bheil e cho farasda eisempleir fhaotainn air oibreachadh an lagha ris an rioghachd so. ’S gann a gheibhear ann an eachdraidh, tha mi meas, dà shluagh cho fada an taice a cheile ri Gaidheil ’s Goill Albainn a ghleidh cho dealaichte an aghaidh gach cothrom ’s gach aobhar gu aonadh. Tha mile bliadhna ’us corr o’n a thuinich Goill an Albainn; tha os cionn ceud bliadhna o’n a tha sith choimhlionta eadar an da shluagh: tha ’n rioghachd fo’n aon lagh, de’n aon aidmheil; tha moran de fhearann na Gaidhealtachd an lamhan Ghall: ’s e canain nan Gall a th’ air a labhairt anns gach baile ’s aig gach feill; ach an deigh so uile tha ’n Gaidheal an diugh ’n a dhreach, ’na dhoigh, ’na chleachduin, ’n a chanain, ’n a iarrtasan, agus eadhon ’n a bheachdan dlu air bhi cho comharraichte o’n Ghall ’s a bha e an uair a chuir a cheud Sasunnach a chas air Albainn. Gun teagamh thainig iomadh atharrach air an da shluagh o’n am sin; ach tha e ’n a aobhar iongantais ann an duthaich cho beag nach do shluig an Gaidheal suas an Gall re na h-aimsir a bha ’n lamh-an-uachdar aige; agus gu sonruichte tha e ’n a aobhar iongantais nach robh an Gaidheal air a shlugadh suas leis a’ Ghall o chionn iomadh bliadhna. Feumaidh e bhi gu bheil an dealachadh eadar an da shluagh domhain agus farsuing, an uair, a dh’ aindeoin gach aobhar gu aonadh, a dh fhan iad cho fada sgarte o cheile. Tha aobhar an dealachaidh, tha mi meas, ri fhaotainn air tus ’s an stoc, ’s a ghne, no ’s an fhuil, mar their sinn; ged tha gun teagamh eachdraidh ’s beul-aithris an da shluaigh a’ neartachadh a’ phriomh-aobhair so.

Tha e cleachdte ’bhi roinn a’ Chinne-daonna ’n an tri teaghlaichean, —Geal, Dubh, ’us Ruadh. Tha sinn a’ creidsinn, leis an Abstol Pòl, gur ann de ’n aon fhuil an triuir; ged tha iad ’n an dreach ’s ’n an doigh cho dealaichte o cheile ’s ged a bhiodh triuir chàraid ann o thus. Bha ’n dealachadh so riamh o’n a tha eachdraidh againn orra a reir coslais cho comharraichte ’s a tha e nis. Ge b’e air bith mar dh’ eirich no mar thoisich e, tha e dhuinne ’n a dhealachadh ’s an fhuil, cho dearbhta ris an dealachadh eadar cu-chaorach ’s cu-feidh.

Agrs ma thionndaidheas sinn gus an teaghlach Gheal (o’n is ann air is eolaiche sinn) chi cinn gu bheil e ’sgaoileadh a mach ’n a Chinnich a tha o thus ar n-eolais aithnichte le comharan soilleir araon an corp ’s an inntinn o chàch a cheile. Tha daoine foghluimte ag innseadh dhuinn gu’m b’e dachaidh an stuic Gheal taobh an Iar Asia; gu’n robh a nis ’s a ris imrich mhor ’g a deanamh o’n t-sean dachaidh do chearnaibh eile; gu’n deachaidh a cheud sgaoth an Ear far am faighear anns na h-Innsibh iad fein ’s an Sean Chanaib(Sanscrit)gus an la diugh; gu’n do ghabh an ath sgaoth (na Gaidheil) an Iar roimh Asia ’s roimh thaobh deas na h-Eorpa; gu’n do lean car dlu air sáil nan Gaidheal ’s a’ gleidheadh an aon rathaid na Greugaich ’s

(Air a leantuinn air Taobh 6.)

Am bùrn a bhios ’s a’ bhràighe, bidh pairt dheth ’san inbhar.

Aithnichidh an cat an uair a gheibh bean an taighe gràs.

---

[404]

[Vol . 4. No. 51. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, IUN 27, 1896.

Tha a Phàrlamaid ùr a nis air a taghadh, agus tha an taobh a’s treise aig naLiberals. Cha ’n urrainnear a radh le cinnt cia lion a th’aca bharrachd air a’ Phàirtidh eile, ach tha an àireamh thairis air deich air fhichead. Thagh na mòr-roinnean fir-pharlamaid mar a leanas,—

MOR-ROINNCONSERVATIVES LIBERALS
Nova Scotia 11 9
New Brunswick8 6
Eilean P. I. 3 2
Cuibeic 16 49
Ontario 39 45
Manitoba 4 2
British Columbia4 2

A bharrachd orra so, tha sianar air an taghadh nach eil air taobh. Faodaidh e bhith nach eil cuid de na h-àireamhan ceart, ach tha iad cho faisg air ’sa ’s urrainn dhuinn a dhol aig an àm so. Tha a phàrlamaid ri bhi cruinn air an 16 latha de Iulaidh. Tha naLiberalsair an cur a stigh a nise ’n deigh dhaibh a bhi mach fad ochd bliadhn’ deug.

Tha na fiosan mu dheireadh a thainig a Ruisia ag innse gu robh mu dha mhile ’s coig ceud air am marbhadh air còmhnard Chodynsky, aig am crùnaidh an t-Sair. Dh’ òrduich an Sar gu’m biodh a chùis air arannsachadh gus am faighte mach co aige bha choire, ach air dha thuigsinn gu ’m biodh aireamh dhe na h-ard-uaislean air am faotainn coireach, chuir e stad air an rannsachadh. Tha lagh agus ceartas Ruisia gu h-iomlan an laimh an t-Sair.

Na Chunna mi ’s ’na Chuala mi.

LE CATO.

(Air a leantuinn.)

Am measg gach ni a chunna ’sa chuala mi cha robh aon ni a b’ fhearr a chòrd rium na bhi cluinntinn na Gàilig, gu h-àraid am measg na h-òigridh. ’N uair a bhios duine air falbh o dhachaidh féin ’sa chluinneas e fuaim binn na Gailìg, ’s ann a shaoileas e gu’m bu chòir dha a mhathair sa dhlùth chàirdean fhaicinn; tha leithid a bhuaidh ghràdhach aice thairis air inntinn duìne. Tha e ’na ni muladach gu bheil e fior mu iomadh aon gu bheil nàire orra air son an cuid Gáilig, agus gu’m bi iad air uairean ’ga h-àicheadh. Their cuid gur ann o ’n bhòsd a tha so a’ tighinn, ach ’se mo bharail fhéin gu bheil am bòsd ’na ainm tuilleadh us uasal do chion-an-tuir. Ach cha ’n eil math a bhi bruidhinn riutha, mur dean thu orra mar a rinn an t-Eirionnach air na cuileanan. Fhuair e aon latha tri no ceithir de chuileanan òga anns an t-sabhal. Air dha beachdachadh orra, fhuair e gu robh iad gun sùilean, agus ’s ann a shaoil leis gu’m bu chreutairean mi-nàdurra a bh’ annta, ’s chuir e as daibh ri ceann an t-sabhail. An la ’r na mhàireach, bha e dol seachad ’s chunnaic e gu robh an sùilean fosgailte. “Na creutairean bochd,” ars esan, “b’ fheudar an eanchainn a chur asda air son sùilean a thoirt dhaibh.” Dh’ fheumte ’n cleas ceudna dheanamh air Gàidheil Ghallda an latha ’n diugh mu’n tigeadh iad gu bhi ’g am faicinn féin mar a tha feadhain eile ’g am faicinn. Ach is daoine tùrail a tha fuireach aig an Amhuinn a Tuath, agus cha’n iarrainn dearbhadh a b’ fhearr air sin na fhaicinn cho dileas ’sa tha iad do chainnt an sinnsir. ’N uair bhios iad a bruidhinn Gàilig, saoilidh tu gur ann air Gàidhealtachd na h-Alba a tha thu, agus ’nuair a bhios iad a bruidhinn Beurla, saoilidh tu gur ann an Lunnainn no am baile New York a tha thu. Cha’n eil iad dhe’n fheadhainn sin a bhios a’ murt na Gàilig ’s a’ marbhadh na Beurla.

Am fear a bhios carrach ’s a’ bhaile so, bidh e carrach ’s a’ bhail ud thall.

Am fear a bhios fada gun éirigh, bidh e ’na leum fad an latha.

STOR UR TAILLEARACHD.
ri bhi air a
fosgladh air an 10 la, ann an
STORW . E. PETERS.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa.
Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
MAC COINNICH & CO.
Sidni, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, - - C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

---

[405]

[Vol . 4. No. 51. p. 5]

NAIDHEACHDAN

Thainig bàs aithghearr air fear Uilleam Watterman faisg air Beinn Stiùbhairt air an 17mh latha dhe’n mhios. Bha e falbh an rathaid le lòd de chraicinn chaorach, agus thuit eas a charbad fo na cuibhlichean. Bha e marbh ’nuair a chaidh a thogail. B’ àbhaist laigsichean a bhi tigh’n air o chionn ghoirid, agus thatar a’ deanamh a mach gu’m b’e sin a dh’ aobharaich a bhàs.

Oidhche Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh, bha coinneamh aig naConservativesann an Toronto, agus beagan mus robh i air a fosgladh, thuit Iain Beverly Robinson, a bha àireamh bhliadhnaichean ’na Riaghladair air Ontario, marbh. Chaidh a chorp a ghiùlan a mach gun fhios do’n t-sluagh agus chaidh a choinneamh air adhart mar mach biodh dad cearr. Bha e tri fichead bliadhana ’sa sia deug a dh’aois.

Thachair sgiorradh muladach ann am Mèinn Chaledonia feasgar Di-luain. Bha duin òg do’m b’ ainm Ailein Feargastan, a mhuinntir New Boston, ag obair air lionadh thubaichean le gual, agus thuit cnap mor guail air, ’ga bhualadh ’san aodann ’s ga phrannadh cho dona ’s nach robh e beò ach beagan mhionaidean. ’S e so a’ cheud sgiorradh dhe’n t-seòrsa a thachair ’sa mhèinn ud o’n chaidh a fosghadh.

Bha ’n Circus anns a’ bhaile Di-luain, agus bha sluagh mor ’ga choimhead. Bha mu shia mile ag amharc air an deigh mheadhon latha, agus mu chòig mile air an oidhche. ’Sa mhaduinn chuir muinntir an t-circuis cuairt air na sràidean le ’n cuid each us charbadan, agus b’ eireachdail an sealladh iad. Dh’ fhalbh iad mu aon uair deug ’san oidhche. Cha robh iad ’sa bhaile uile gu leir ach gann da fhichead uaìr ’sa h-ochd.

Bha soitheach-cogaidh Frangach us soitheach-cogaidh Breatunnach a stigh air an t-seachdain so. Dh’ fhalbh an soitheach Breatunnach feasgar Di-ciaduinn; tha ’n soitheach Frangach a stigh fhathast. Bha seòladairean an t-soithich Bhreatunnaich a’ dol troimh chluich an airm air Rudha nam Barracks ’sa mhaduin mu’n d’ fhalbh iad. Chaidh fear dhiubh a leònadh gu dona le tuiteam air a bhéigleid, agus b’ fheudar a ghiùlan air bòrd.

La an Taghaidh, Di-màirt s’a chaidh, bha Sir Tearlach Tupper agus Eachun F. Dughlach air an cur a stigh mar luchd-pàrlamaid an siorrachd Cheap Breatunn; an Doctair Peutan ann an siorrachd Victoria; an Dotair Mac-Gillfhinnein ann an siorrachd Inbhirnis agus Mr. Gillios ann an siorrachd Richmond. Bha D. C. Friseal air chur a stigh ann an siorrachd Ghuysboro; C. Mac-Isaic ann an siorrachd Antigonish, agus Sir Tearlach H. Tupper agus M. Bell aun an siorrachd Phictou. Faodaidh sinn anns an ath àireamh iomradh na’s fhaide agus na’s fhearr a thoirt air mar chaidh an latha, oir an uair sin bidh fhios na’s fhearr air mar a tha.

Tha ’n carbad-iaruinn a nise ’ruith air àm-chlar ùr, a’ fàgail Shidni aig coig mionaidean gu aon uair feasgar, agus a tilleadh aig deich mionaidean an deigh naoidh ’san oidhche. Thòisich e air ruith mar sin Di-luain. Di-luain s’a tighinn tòisichidh an carbad air ruith eadar Sidni us Louisburg da uair ’san latha. Cha robh e ruith fad a gheamhraidh ’s gu ruige so ach aon uair ’san latha, a tighinn a stigh ’sa mhaduinn, ’sa dol a mach feasgar.

Leis an àireamh so tha ’n ceathramh Leabhar dhe’n MHAC-TALLA criochnaichte, agus tha sinn ag iarraidh taing a thoirt dhaibhsan a bha gu dileas ’ga chuideachadh re nam bliadhnaichean sin a chaidh seachad. Tha fhios againn nach robh e cho math ’sa ghabhadh e deanamh, gu robh mearachdan ann, gu robh nithean ann air uairean a b’ fheaarle cuid de ’n luchd-leughaidh a bhi as, agus nithean eile as a b’ fhearr leotha bhi ann, agus am rud a chòrdadh ris an darna duine nach còrdaidh e ris an duin eile. Ach tha sinn an dòchas, agus tha sinn a’ creidsinn an aghaidh sin uile, gu robh ar leughadairean uile a gabhail tlachd ann a bhi ’ga fhaotainn o sheachdain gu seachdain, agus a faotainn sgeòil uaithe ’nan cainnt bhinn bhlasda, fhéin. Tha MAC-TALLA nise ri bhi air a mheudachadh, agus tha sinn a’ cur romhainn ar n-uile dhichioll a dheanamh air paipear matha dheanamh dheth; paipear a bhios a’ toirt anns gach àireamh cùnntas aithghearr air gluasad an t-saoghail, air cor nan Gàidheal, agus moran de nithean eile, nuadh us sean, nach ruigear a leas ainmeachadh. Agus am feadh ’sa tha sinn a toirt taing dhaibhsan a bha ’gar cuideachadh “le ’m pinn ’s le ’n sporain,” air son na rinn iad, tha sinn an dòchas nach eil iad ach a’ tòiseachadh, agus gu ’m bi soirbheachadh leis a MHAC-TALLA air a bhliadhna tha roimhe a nochdas an soilleir nach eil a Gháilig idir a’ faotainn a bhàis, ach gu bheil i cho beò ’sa bha i riamh.

Chaidh anDrummond Castle,soitheach mor Breatunnach a bha air a turus eadar Cape Town, an Africa, us Lunnainn, chur dh’ an ghrunnd faisg air an Fhraing, a sheachdain gus an Di-mairt s’a chaidh, le bualadh air creig. Bha eadar sgioba ’s luchd turuis còrr us seachd fichead duine air bòrd, agus cha deachaidh bhar triùir no cheathrar a thearnadh. Bha soitheach-cogaidh Breatunnach faisg air an aite anns an do bhuail i, ach chaidh i fodha cho luath ’s nach d’ fhuaireadh cuideachadh sam bith a dheanamh leotha san a bh’ air bòrd. Cha robh ach mu thri mionaidean eadar i bhualadh air a chreig ’s i dhol fodha. Chualas an glaodh a rinn iadsan a bh’ air bòrd nuair a bhuail i le luchd-aitich eilean Molene, ach cha d’ fhuair iad ùine air a dhol ’gan cuideachadh.

IUN, 1896.

1 Di-luain. Blar Dhrum clog 1679.
2 Di-màirt. (3) Breith T. àig ’Ic Leòid, ’12
3 Di-ciaduin. Bàs Dhùghaill Buchanain 1768
4 Dior-daoin. (3) An Cairteal mu dheireadh 3.49, mad.
5 Di-haoine
6 Di-sathairne. (7) Bàs Raibeart Brus, 1329.
7 DI-DONAICH. I. Di-donaich na Trianaid.
8 Di-luain. Eaglais na h-Alba, 1696.
9 Di-màirt. An Fheill Chaluim.
10 Di-ciaduin. Blar Ghlinn-seile.
11 Dior-daoin. An Solus Ur, 4.29. mad.
12 Di-haoine. Bas Righ Seumas III. 1488.
13 Di-sathairne
14 DI-DONAICH. II. Di-donaich na Trianaid.
15 Di-luain. Breith Dhomhnuill ’IcCoinich 1783
16 Di-màirt
17 Di-ciaduin. Blar Raon-Ruairidh, 1689.
18 Dior-daoin. Blar Waterloo, 1815.
19 Di-haoine. (18) A cheud Chairteal, 7.27, mad
20 Di-sathairne. An fheill Fhaolain.
21 DI-DONAICH. III. Di-donaich na Trianaid.
22 Di-luain. (21) La a’s fhaide ’sa bhliadhna
23 Di-màirt. Bas Mhorair Chaimbeil, 1861
24 Di-ciaduin. An fheill Eathain.
25 Dior-daoin. Blar Allt a’ Bhonnaich, 1314.
26 Di-haoine. (25) An Solus lán, 2.41. mad.
27 Di-sathairne. Murt Chawnpore, 1857.
28 DI-DONAICH. IV Di-donaich na Trianaid.
29 Di-luain. Féill Pheadair us Phoil.
30 Di-màirt. Bàs Marcuis Earaghaidheal, 1635

Bathar Tioram.

20 paidhir de bhrogan bhan, 65c am paidhir.

Seall air Deiseachan fhirionach a tha sinn a creic air $3 .25

Tha sinn a dol a sgur a chreic Bathair Tioram, agus creicidh sinn na th’ againn gle shaor.

IAIN A. MacCOINNICH & CO.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s còir dha toghal air

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96

---

[406]

[Vol . 4. No. 51. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 3.)

na Romanaich; gu’ n d’ thainig a ris na Goill (no na Teutonaich) an Iar a’ gleidheadh na b’ fhaide Tuath; agus fa dheireadh gu’n d’ thainig na Sclabhonaich a thuinich ’an Ear-thuath na h-Eorpa ’s ’an Iar-thuath Asia. Abair gur e ’n teaghlach Geal an lamh; agus gheibh thu anns na cuig Cinnich a dh’ ainmich mi na cuig meoir a’ cinntinn o’n laimh ’s a’ comhdachadh na h-Eorpa ’s taobh Tuath ’s an Iar Asia. Tha ’n dealachadh eadar na meoir ann an corp ’s an inntinn cho maith ’s an canain ro chomharraichte. Gun teagamh rinn siontan an athair am priomh-dhealachadh ann an dreach a’ chuirp a mheudachadh, agus rinn eachdraidh ’us beul-aithris ’us foghlum nan sluagh fa leth (a thuilleadh air cumhachd buaidhean a chuirp) ceud-fàithean na h-inntinn a shonruchadh anns gach teaghlach, ’s an canainean atharrachadh mar bha tìm a’ ruith; ach mu ’n d’ fhuair sinne eachdraidh orra bha iad dealaichte ’n am fuil ’s ’n an canain.

Rugadh leis an aon Mhathair, ma ta, an cuignear mhac so, agus dh’ araicheadh iad, aon an deigh aon, air comhnardaibh Asia. An uair a bha iad fa seach air fas laidir gu leoir gu bhi ’cothacthadh air an son fein, s’ ro lionmhor gu bhi tuineachadh mu’n t-sean dachaidh, ghabh iad an domhan m’an ceann; sgaoil iad gach leth ’s gach taobh, gach aon a dheanamh air a shon féin, a giulan air falbh d’an dachaidhean ùra ’n an cuirp, ’n an inntinnean, ’s ’n an canainean, dearbhadh maireannach air an dàimh d’a cheile. Is cuimhne leat an uair a tha Burns a’ moladh sgeimh na mnà os cionn an fhir, mar tha e ’toirt air Mathair nan Uile a bhi feuchainn a laimhe an toiseach air cruthachadh an fhir, agus an uair ’tha i iunnsaichte, tha i ’gabhail os laimh bean a dheanamh:

“Her prentice hand she tried on man,
Ann then she made the lasses O! ”

Ann an tiunndadh a mach nam pobull, nach feud sinn a radh, ann an cainnt cosmhuil ri cainnt a’ Bhaird, gu’n do chuir ar Sean Mhathair a stigh a h-ùine a’ deanamh an Stuic Dhuibh ’us Ruaidh; agus gu’n robh a’ cheird air a laimh mu’n d’ fheuch i ris an teaghlach Gheal. Agus a thuilleadh air so, nach biodh e farasda ’shaoilsinn an uair a bha i fein òg—a h-aignidhean bla, ’s a sgeimh grinn, gu’n cuireadh i barrachd luach air cumadh ’s air snas na ’chuireadh i air neart ’s air saoibhreas. Ann am fuineadh nan sluagh, nach saoil sinn gu’m b’e a miann ’s a cheud aite an t-suil a thoileachadh; ach an uair tha a h-aois a’ rùith, an uair tha fuil a’ fuarachadh ’s a falt a’ liathadh, an uair tha a h-eolas air feum an t-saoghail a’ dol am meud, an uair tha fein-fhiosrachadh aice air luach neart a bhi ’s a’ chridhe ’us smior ’s a’ chnaimh bhiodh e coltach gu’n cuireadh i barrachd meas air neart na chuireadh i air maise, cuirp ’us inntinn, Ma dh’ fhaodte gu’n abrar nach eil an so ach faoin-bheachd duine dhiomhain; ’s nach eil bun na barr aige an reusan na ’n eachdraidh. Ach ’s e mo bharail na’n gabhteadh dragh ’us uine gu leoir, gu’m faighteadh an canain ’s an eachdraidh nan teaghlach fa leth dearbhadh laidir gur e cumadh ’us snas am feart a tha buadhachadh ’s na teaghlaichean is sine, ’s gur e bûchd ’us cudthrom a tha ’comharrachadh a mach nan teaghlaichean is oige. Agus saoilidh mi nach ’eil aon de’n chuignear a thug dearbhadh ’n an corp, ’n an nadur, ’s ’n an canain, an da chuid air mnise ’s air neart ann an dlu cho-chordàdh mar a thug na Greugaich ’s na Romanaich, a tha seasamh ann am meadhon na sreath le dà theaghlach air gach laimh dhiu.

Bha na ceud mhic fa leth ainmeil an eachdraidh agus tha sinn an dochas gu’m bi fathast; ach cha ’n ’eil teagamh ’n ar latha-ne nach e ’n ceathramh mac—an Gall—aig a bheil an t-aite toisich ann an riaghladh an domhain. Cia cho fada ’s a bhitheas a chuis mar so, cha ’n fhios duinn; no co de’n cheathrar a gheibh aite ma chailleas e fein e. O chionn iomadh bliadhna ’s e an Gaidheal is faisge a thig air ann am fior chumhachd; ach a reir cursa eachdraidh an t-saoghail gu ruig so, cha ’n e an dara mac ach an cuigeamh a ni an ath stri mhor airson uachdranachd an domhain. Tha ’n Sclabhonach fathast mar gu’m b’ann ’n a chodal; ach co their c’ uin a thig an gaisgeach a gheibh a mach ciod e ’s dusgadh do’n oganach? Nach tugadh cuairt na h-eachdraidh oirnn a chreid sinn gu bheil a latha fein a’ feitheamh airsan, anns am bi aige r’a dhearbhadh do na sloigh an airidh e air aite urramach ’n am measg? Agus an uair a thig an latha so, ’s a theid e seachad; an uair a gheibh an cuignear bhraithrean gach aon a threis fein air Righ-chathair an t-saoghail; —nach cinnteach gu’m feudar an dochas altrum gu’n sguir na pobuill a’ chasgradh ’s a’ leadairt a cheile, ’s gu’m bi iad a’ stri a mhain airson Gliocais, Eolais, ’us Deadh-bheus? Nach tig an sin ’n a lanachd “Linn an Aigh” —Linn na Sith—an Linn mu’n do sheinn na Baird; mu’n do reusonaich ná Daoine glice; a chunnaic na Faidhean fada roimh laimh; a bheothaich tograidhean ’s a neartaich misneach nan Ionraic anns gach linn ri am trioblaid ’us amhghair; ’s a bheir freagradh do gach eubh ghoirt ’s do gach urnuigh dhurachdach a rainig na neamhan air son sith o thoiseach an t-saoghail?

Gheibhear anns gach teaghlach dhiu so comharan aithnichte air nach gabh mineachadh cubhaidh toirt ach beachd ar n-athraichean gu bheil iad a’ ruith ’s an fhuil. B’e bunait creidimh nan sean daoine am fiosrachadh air riaghladh an lagha am measg an luchd-eolais. Ach cha ’n fhairichear fior neart an lagha mar so. Cho fad ’s a chumas tu do shuil air daoine fa leth, tha ’n dealachadh na ’s mo na ’n samhladh eadar duine ’s duine ga d’ bhualadh. Is an a mhain an uair a sheallas tu air rioghachdan ’s air cinnich a chi thu ann an eachdraidh an duine an Iomadachd ann an Aonachd a tha toirt Maise ’us Co-chordadh do oibre a’ Chruthachaid anns gach cearn. Tha ’n Seanfhocal fior, ma ta, ann an tomhas ro chudthromach mu thimchioll an duine, araon ’n a chorp agus ’n a inntinn; ach cha lorgaich sinn cumhachd nam parantan ann an inntinn na cloinne cho dlu ’s a lorgaicheas sinn e anns a’ chorp. ’S e ’s aobhar dha so, tha mi meas, gu bheil an da chumhachd eile a ’dh ainmich mi—an Saoghal agus E fein—a’ riaghladh buaidhean na h inntinn na’s teinne na tha iad a’ riaghladh buill a’ chuirp. Tha, gun amhurus, siontan, lòn, eideadh, ’us cleachduin ann an tomhas mor a’ sonruchadh dreach ’us neart a’ chuirp; ach tha laghannan, canainean, teagasgan, beachdan, ’us aidmheilean ann an tomhas moran na ’s mo a’ riaghladh buaidhean na h-inntinn. “Theid duthchas an aghaidh nan creag;” ach anns an dìreadh chas tha ’n greim na ’s cinnitiche ’s an ceum na ’s seasmhaiche anns na creagan feolmhor na tha iad ’s na creagan spioradail. Tha e duilich inntinn sluaigh a thionndadh; ach tha e eu-comasach do ’n Etiopianach a chraic-

---

[407]

[Vol . 4. No. 51. p. 7]

eann a mhuthadh, no do’n Leopard a bhrice atharrachadh.

Is ann am beatha an duine a mhain a tha E fein ’n a chumhachd laidir gu bhi sonruchadh a staid. Air thalamh ’s ann aige-san a mhain a their sinn a tha Toil. Ciod e gne na feart a tha so, cha’n fhios duin; cha ’n aithne dhuinn co bhuaithe tha i ’g eirigh, no ciamar tha i fas; ach tha gach aon againn fein-fhiosrach gur Cumhachd i leis a’ bheil comas againn air roghainn a dheanamh. Cha ’n uraainn thu oirleach a chur ri d’ airde fein: ach ’s urrainn thu maith a roghnachadh ’s olc a sheachnadh; agus do bhrigh so tha e so thuigsin dhuit gu’m feum thu cunntas a thoirt do d’ Cho-chreutair ’s do d’ Chruith-fhear “mu d’ ghriomharan anns a’ choluinn co-dhiu tha iad maith na olc.”

Anns a’ cheum is cudthromaiche ’s is soluimte d’ ar beatha, ceum ar dleasdanais, ’s ann is laig cumhachd an t-Sean-fhocail. Gun teagamh tha e fior, “dhasan d’an toirear moran, gu’n iarrar moran uaith;” ach cha ’n e neart do chuirp no doimhneachd d’inntinn a shonruicheas chrioch do dhleasdanais do d’ Cho-chreutair no do d’ Chruith-fhear, ach am feum a ni thu dhiu. A reir na buil gus an cuir thu na comasàn a bhuineas duit, seasaidh to no tuitidh tu. Feudaidh “na daoine o’n d’thainig thu” farsuingeachd d’inntinn ’us cudthrom do chnamh a shonruchadh; ach cha choisinn Ion’racas do Shinnsearan Sonas dhuit, cha shaor Euceartan d’ Aithrichean o Thruaighe thu. Aig Cathair-breitheanais, air Neamh no air Talamh, cha n fhaigh “Bu dual da sin” eisdeachd.

D. M‘K.

Ann am Burmah ’s iad na mnathan a bhios ris an t-suiridhe. Si a’ bhean a dh’ fhalbhas a dh’ iarraidh duine, agus an deigh dhi a phòsadh, mur còrd e rithe, bheir i litir-dhealachaidh dha, agus theid an tòir air fear eile.

Ann an Iapan, tha e ’na chleachdadh aig an luchd-obrach sgriobhadh a bhi ’n crochadh air an druim ag innse ciod is ceaird dhaibh, agus co aige tha iad ag obair.

Ma tha Ad no Currachd no Brògan no Deise no Aodach-uachdair no Leine no ni dhe’n t-seòrsa sin a dhith orr taghail aig D. J. Domhnullach. Tha iad aige ’s tha iad math.

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

Caradh Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , . 60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON.
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

G H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
math ar duthcha tha ’nar beachd

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bhil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - C. B

---

[408]

[Vol . 4. No. 51. p. 8]

EILIDH CHAMARON.

LE EOBHAN MAC-LACHAINN.

Bha am Bàrd, aig an àm a rinn e an t-òran ciatach so, a’ fuireach ann an tigh a’ Bhàillidh Chamaroin ann an Coir’ -uanain. Air madainn latha na bliadhn’ -ùire chuir a h-athair a stigh Eilidh, agus i ’n a caileig òig, do sheòmar a’ Bhàird, le botul ’n a laimh, a thoirt dà a Challainne. An uair a dh’ éirich am “filidh barraichte,” agus a thàinig e stigh thun a’ bhùird còmhladh ri muinntir àn tighe, thog e Eilidh bheag, bhòidheach air a ghlùn a’s sheinn e an t-òran so an lathair na cuideachd.

FONN.—
Air fàill ill ò na hùg oirionn ò
Air fàill ill ò na hug oirionn ò,
Air fàill ill éile na hiùrabh ho-rò,
Gaol nan cailin, ’s gur a tù i.

Maighdean ùr nan dlùth-chiabh fainneach,
Eilidh Chamaron, nighean a’ Bhàillidh;
Binn mar théud na fìdhl’ a gàire—
Chiad là ’n bhliadhna diolam dán d’ i.

Tha mo ghaol air do chùl dualach,
’S do bheul meachair dh’ fhàs gun ghruamain;
Na ’n ruigeadh do cheann mo ghuallainn,
Dhianainn strìth m’ an leiginn bhuam thu.

Bu tù n’t sòbhrach geal-bhuidhe, ghreannar,
Dh’ fhàs a suas mu bhruaich nan alltan,
Neònein ùr nan lòintean gleannor,
Réul air dhreach na maidne samhraidh.

’Seang-chorp sùnndach, aotrom fallain;
Craicionn sneachd mar chneas na h-eala;
Miann gach stàid’ is àird’ air thalamh,
Bhi ’n caoimhneas-gràidh do dhà shùil mheallahh.

Deud geal ibhridh, dìonach, snaidhte,
’S bòidhche fiamh na sgiamh na eailce;
Bialan siùcair—òigh na maise!
’S binne ’ceòl na smeòrach mhaidne.

Mar phéucaig chiataich fiamh do mhala;
Dà shuil ghorm fo chaol-rosg tana;
Làn do shùl mar dhruchda meala—
Dhianadh do rùn an diùc a mhealladh.

Eilidh Chamaron, ’s tù tha bòidheach,
’S do dhà ghruaidh cho dearg ’s na ròsan:
Pòg mar shiùcar—rùn gach oigeir;
’S gile do chneas na sneachd nam mòrbheann.

Sud mi dhùrachd dhut gu toileìl,
Am meas, ’s am mùirn, an cliù, ’s an onair;
Buaidh do d’ shliochd, ’s mo shliochd-s’ an con-àgh,
Mar choill ùir a’ brùchdadh toraidh!

’S lionmhor buaidh a fhuair an ainnir
Bho ’n chiad là ghluais i ’n tùs air thalamh.
Am mìle trian cha dianainn ’aithris,
Ged bu leam na ciada teanga!

Am fear a bheir an car as an t-sionnach, feumaidh e eirigh moch.

LAOIDH.

Ciuinich mi, Dhé, is cum mi ciùin,
Feadh mhaireas teas na gaoith;
Bi dhomh gu fionnar mar tha ’n drùchd
Do dh’ fhiabhrus dian an t-saogh’l

Ciùinich mi, Dhé, is cum mi ciùin,
’S mo cheann air uchd do ghràidh,
Le d’ laoidh ’s le d’ shalm ga m’ thàladh dlùth,
Is thoir do ’m spiorad tàmh.

Ciùinich mi, Dhé, is cum mi ciùin;
Do sgiath biodh os ar cinn,
Mar bha aig Elim barrach dùmh’l
An tobair chùbhraidh, ghrinn.

Seadh, cum mi ciùin, ge cruaidh an fhuaim
Ruigeas mo chluas ’s gach àit’;
Ciùin ’s mi leam fhéin, gun neach mu ’n cuairt,
Ciùin am measg fuaim na sràid.

Ciùin ’n uair tha néul na slàint’ am ghruaidh,
Ciùin ann an iargain sheirbh,
Ciùin ann an sògh no ’m bochdainn chruaidh
Ciùin ann am chall ’s am thairbh’.

Ciùin ann am fulang péin is gruaim,
Mar bha m’ Fhear-saoraidh caomh;
Ciùin ann an tàir ’s an spìd o shluagh
Le ’m fuathach d’ ainm ro naomh.

Ciùin mar an réul no ’n grian-ghath ùr,
Air cùl nan doinionn mòr’
Triallam gu réidh troimh strìth nan dù
Gu caladh ciùin an Glòir.

Am fear a bheir, is e a gheibh.

Am fear a bheir bean à ìfrinn, bheir i rithist ann e.

AN CRANN TARA

(Am Fiery Cross. )

PAIPEAR MIOSAIL AIR SON ALBANNAICH CANADA, anns am bheil air a chlo-bhualadh Dealbhan agus Beath-Eachdraidhean Gaidheil Chanada; Eachdraidh nam Fineachan agus dealbhan an suaicheantais; Ceol, Bardachd, agus Sgeulachdan; agus sgriobhaidhean mu iomadh ni eile. Pris: — $1 .00 ’sa bhliadhna, no sia miosan air son 50c. Sgriobh us cuir airgead guT . D. MACDONALD, 51 Sparks, St., Ottawa, Ont.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

Tha e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin. Tha Factoridh Eureka air aon de’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille-mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D. D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek. Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a’ chlòimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, thoir e gu
RHODES & GANNON,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c. Mainspring , 75c.An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, - - - C. B