---

[41]

[Vol . 4. No. 6. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. IV. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, OGUST 17, 1895. No. 6.

A’ GHRIAN AGUS MERCURI.

Ged tha oibre a’ chruthachaidh gu léir mor agus miorbhuileach, gidheadh, cha n’ eil ni air bith ri fhaicinn ’n am measg ni’s ciataich’, agus ni ’s oirdheirce na cruinn-chuirp shoillseach nan speur. Feumaidh “na soluis a ta ann an spéuraibh nèimh” iongantas a chur orra-san uile, a bheachdaicheas le cùram air na gniomharaibh so, a rinneadh leis-san a thubhairt, “Biodh soluis ann an speuraibh nèimh, a chur dealachaidh eadar an là agus an oidhche, agus biodh iad air son chomharan, agus air son aimsirean, agus air son làithean, agus bhliadhnachan!”

Dh’ innis sinn anns a’ cheud earrainn gu’m bheil a’ ghrian air a suidheachadh ann am meadhon nan reult, a ta ’g iadhadh m’a timchioll ’n an cuairtibh eug-sàmhla fein. Tha i fein, ach beag, neo-ghluasadach ged tha a reultan uile a’ gluasad mu’n cuairt di. Tha i, gidheadh, a’ cur char di air a mul fein, * o’n iar gus an ear, agus a’ gabhail coig thar fhichead de na làithibh againne, chum aon chuairt a chur! Tha i corr mor agus muillean uair ni’s mo na’n talamh so, agus corr agus ceithir fichead ’s a deich muillean mìle air astar uaithe; gidheadh, tha a teas, agus a solus a’ ruigheachd air, agus a’ toirt beatha do gach creutair agus luibh a ta air! A réir beachd dhaoine foghluimte, tha a’ ghrian ’n a cruinn-bhall mor, daingeann, agus dorcha air a cuairteachadh le adhar soillseach agus dealrach air chor is nach faic sinne ach amhàin dearrsadh an sgeudachaidh leis am bheil i air a comhdachadh! Chithear air uairibh buill dhubha air aghaidh na gréine, agus tha na teallsanaich a’ deanamh mach, gur fosglaidhean, no tuill, iad so, air trusgan lannaireach na gréine, trid am bheil a corp dorcha fein air a nochdadh! Tha cuid a’ saoilsinn gu’m bheil a’ ghrian air a h-aiteachadh, cosmhuil ris an talamh so, le creutairibh reusonta agus tuigseach! Ach cha’n eil cunntas againn air so, agus cha ’n fheud sinn a bhi glic ’n ar barail fein, os ceann na tha air a sgrìobhadh! Ach, cha’n eil cunntas againn ’n a aghaidh; agus gu cinnteach a réir reusoin, cha’n ’eil e cosmhuil, gu’m biodh am ball cruinn agus beag so, air am bheil sinne a’ teachd beo, àiteachadh le creutairibh tuigseach am feadh ’s a bhiodh a’ ghrian, a ta corr agus muillean uair ni’s mo na e, air a fàgail ’n a fàsach fiadhaich agus falamh; agus a réir ar beachd-ne, gun fhéum air bith, ach mar lochran mor a shoillseachadh nan reult, a ta ’grad-shiubhal mu’n cuairt di. Mar so, chithear a’ ghrian, àillidh agus oirdhearc, ann am meadhon a teaghlaich, a’ co-phàirteachadh riu gach solais agus aoibhneis—a’ tilgeadh a gathanna or-bhuidh, chum an crìochan a’s iomallaiche—agus a tomhas an aimsirean doibh maraon! Mar so, tha’n solus mor so, a’ riaghladh an latha do gach aon fa leth de na reultaibh a dh’ainmicheadh, agus tha e dhoibh, a réir sonrachaidh Dhé,— “air son chomharan, agus air son aimsirean, agus air son làithean, agus bhliadhnachan.” Air do’n ghréin a bhi ni’s aillidh’ agus ni’s dealraiche na uile sholuis eile nèimh, rinneadh i ’n a cuspair-aoraidh, le cinneachaibh lìonmhor ’san àird an ear! Bha iad ag amharc oirre mar dhia, agus a’ sleuchdadh dhi leis gach cùram agus tréibhdhireas ’n an comas! Cha’n ’eil teagamh nach i a’ ghrian “Baal,” dia nam Pheniciach, “Chemos” dia nan Ammonach!

Aig na reultaibh a ta ’cuairteachadh na gréine, tha là agus oidhche, samhradh agus geamhradh, ceart mar a ta aig an talamh againne. Tha iad uile a’ dol mu’n cuairt air am mulanaibh fein, ann am amannaibh suidhichte, agus ’s iad na h-amanna sin, an laithean agus an oidhchean fa leth. Tha iad uile, mar an ceudna, os barr, a’ dol mu’n cuairt do’n ghréin, ann an cearcallaibh mora, agus tha gach cuairt dhiubh so, a’ deanamh na bliadhna aig gach reult fa leth. Mar so tha bliàdhnaicheannan reult, a’s faigse do’n ghréin ni’s giorra na bliadhnaichean nan réul, a ta aig astar ni’s faide uaipe. De na reultaibh a dh’ ainmicheadh anns a’ cheud earrainn, ’se Mercuri a’s faigse do’n ghrein. Tha’n reult so ni’s lugha na’n talamh, agus cosmhuil ris a’ ghréin agus ris gach reult eile, tha i ’n a ball cruinn talmhainn, dà mhìle agus sea ceud de mhìltibh troi’pe! Tha i ’deanamh a cuairt mu’n ghréin, ann an seachd agus ceithir fichead là, agus tri uairean thar fhichead ùine de na làithibh againn-ne, agus ’se so, uime sin, bliadhna Mhercuri. Tha là na réilte so, dlùth air a bhi co fada ri’r latha fein; ach tha i co fagus do’n ghréin, an coimeas ris na reultaibh eile, agus air an aobhar sin, co ana-minic air a faicinn, is nach soirbh an ni do na teallsanaich fad a là a thomhas! Tha i ’cuairteachadh na gréine ann an cearcall, a ta sea muillean deug thar fhichead mìle air astar uaipe; agus tha i a’ siubhal anns a’ chearcall so cho luath, ’s gu ’m bheil i deanamh corr agus ceud mìle de mhìltibh anns an uair! Tha ’n solus agus an teas a ta i a’ tarruing o’n ghréin, a sheachd uiread ris an t-solus agus an teas againn-ne; agus ma tha creutairean reusonta a’ gabhail comhnuidh anns an reilt bhig so, chì iad a’ ghrian, seachd uairean ni’s mo na tha sinne ’ga faicinn!

Tha dileab mhor air tigh’n air fear Laframboiz a tha anns an tigh-oibreach am Montreal. Bha e air a chur a stigh air son meairle, agus tha tri bliadhn’ deug roimhe fhathast. ’S fhiach an dileab coig mile fichead dolair, agus bha i air a fàgail aige le leannan a bh’ aige ann an làithean ’oige, agus a dh’ eug o chionn ghoirid ann a’ Holyoke, Mass.

---

[42]

[Vol . 4. No. 6. p. 2]

THOGAINN FONN AIR LORG AN FHEIDH.

“ ’N uair a ràinig na sealgairean far an robh e, fhuair iad marbh e gun sgrid, a h-aon d’a chasan as an alt, agus a sgòrnan air a ghearradh o thaobh gu taobh. Bha na coin ’n an sìneadh air an réidhlean a’ plosgadh gn trom, air an claoidh gu buileach, ’s cha b’ iongantach e; ach ’n uair a thòisich na daoine air an fhiadh a làimhseachadh, theab iad a bhi ’n sàs annta a thiota, agus b’ éigin an cur air lothainn ’s an iall earbsadh ri Fionnladh.

“Chàirich iad am fiadh air guaillibh nan gillean—shéid Donnachadh a’ phiob, agus ghabh iad an t-slighe ’bu ghiorra dh’ ionnsuidh na h-uamha. Chaidh am biadh ’s an t-slige mu-n cuairt—thug iad an sin an cladach orra—dhùisg fannadh sgairteil de ghaoith ’n ear, sgaoil iad na sùil gheala—chuireadh a mach na ràimh fhada, righinn—thogadh an iorram shùrdail, agus ann an trì uairean an uaireadair ràinig iad tràigh bhàn Cholonsa; agus mur robh oidhche shunndach aca ag innseadh eachdraidh na seilge, luas agus treuntas Bhrain agus Bhusgair, tha mise meallta.”

Ma chaomhnar mi cuiridh mi litir no dhà d’ ur n-ionnsuidh mu shealg ’an fhéidh, agus cuid de na chuala ’s a chunnaic mi a’m òige ’an Tìr nam Beann.
Air an àm, slàn leibh? a Chuairteir rùnaich,

’S mi ’ur caraid dìleas,
AILEAN RUADH NA BEINNE.

AN DARA H-EARRANN.

“O! ceum an t-sealgair ri mo chluais,
Le sranna ghath, ’us chon feadh sléibh!
’N sin dèarsaidh an òige air mo ghruaidh,
’N uair dh’ èireas toirm air sealg an fhéidh!”

A Chuairteir Rùnaich,

CHUIR sibh mòran meas air seann Ailein-na-Beinne le ’litir a chur a mach ’s an Aireamh mu dheireadh de ’n Chuairtear. ’S iomadh sgeul neònach a dh’fhaodainn a thoirt duibh mu Shealg an Fhéidh; oir chuir mise seachad a’ chuid a bu mhò de m’ làithean ’am measg chreag, agus air feadh a’ cheò; agus ’s iomadh cunnart a ruith mi air lorg an fhéidh—air seacharan gu tric ann am monaidhnean farsuing ’an àm cur ’us cathaidh, a’ cur seachad na h-oidhche fo sgàil creige, no ann an uaimh ùdlaidh. Ma tha daoine-beaga, no sìthichean ann, bu chòir dhomh-sa eòlas a bhi agam orra. ’S iomadh bruth ’us tolman uaine air an do shuidh ’s air an do chaidil mi, anns am bheil iadsan, ma’s fìor, a’ tàmh; ach cha-n fhaca ’s cha chuala mi a h-aon diubh riamh. Choinnich iomadh saighead-shìth orm, ach cha-n fhaca mi riamh iad air an tilgeadh, agus cha mhò a dh’fhiosraich mi gu-n robh buaidh no feart air bith annta; ach, o’n a thuit domh tighinn thairis air a’ leithid so de sheanachas, innsidh mi dhuibh sgeul beag mu ni àraidh a thachair orm, agus a chuir seòrsa faiteachais orm aig an àm.

Tha ’nis còig bliadhna-deug- ’ar-fhichead o’n a thachair dhomh-sa agus do dh’ Iain Ruadh a’ Choire, forsair a bha aig Diùc Athuill, a bhi ’mach air a’ bheinn air tòir fhiadh. Thog sinn oirnn gu moch. Bha ’mhaduinn dorcha, duaichnidh. Ràinig sinn guala na beinne, far an do shuidh sinn greis, gus an deachaidh fras throm shneachda seachad. An sin ghabh sinn air ar n-aghaidh gu aisridh chorraich, chais, far an robh dùil againn lorg nam fiadh fhaicinn, agus seòrsa de bharail fhaotainn ciod an taobh de’n bheinn air an robh iad. Chunnaic sinn a’ ghreigh ann an aigeal a’ ghlinne, agus ghabh sinn sìos gu h-athaiseach. Cha-n ’eil fhios agam ciod a chuala no ’chunnaic iad; ach thàr iad a nuas, dìreach glan a dh’ ionnsuidh a’ cheart àite ’s an robh sinn. Chaidh sinn cùl creige, as an t-sealladh. Ghabh a ’chuid a bu mhò dhiubh, gu socrach, seachad oirnn; ach thàinig aon damh donn, cabrach, mòr, cho dlùth ’s gu’n do loisg sinn air. Chunnaic sinn gu’n robh e air a leònadh, ach cha do thuit e. Lean sinn an lorg. Thòisich an sneachda, cur ’us cathadh anabarrach trom. Bha’n fhuil r’a faicinn air uachdar an t-sneachd’, agus thuig sinn air a luirg gu’n robh e leònta gu trom. Lean sinn e o àite gu h-àite. B’e deireadh an fhogharaidh e, agus tha fhios agaibh mar tha ’n sean-fhocal ag ràdh:— “Mar chlach a’ ruith le gleann, feasgar fann fogharaidh.” Chaidh sinn air seacharan—cha robh fhios c’àite ’n robh sinn—cha robh eòlas againn air stùic, no creig, no monadh, air an robh sinn a’ siubhal. Cha robh feum a bhi ’strì na b’ fhaide. ’Am measg gharbh-chrìoch ’us chreagan àrda, fhuair sinn sloc far an robh fasgadh o’n ghaillinn. Chaidh sinn a stigh air mhàgaran; agus air dhuinn aran ’us càise, agus dileag bheag dhibhe ’bhi againn, agus deadh bhreacain ghlas’ anns an do shuain sinn sinn fhéin, chuir sinn seachad an oidhche ’n ar cairtealaibh fiadhaich gu ro mhaith. Thàinig a’ mhaduinn, ach cha do sguir an sneachd’; shéid a’ ghaoth—chluinnteadh onfha’ trom agus gaillionn air a’ bheinn. Cha robh suim againn a nis de ’n fhiadh leòinte; ach bha sinn fo iomaguin ciod a dheanamaid. Bha fhios againn gu robh a’ ghaoth as an àirde-tuath. Thionndaidh sinn ar cùlaobh ris an stoirm, agus ghabh sinn air ar n-aghart, a’ tèirneadh gu faicilleach. Cha robh greim r’a itheadh, no deur dibhe r’a òl, ’s a’ mhàileid; ach choisich sinn mar a b’ fhèarr a b’ urrainn duinn, agus gun fhios gu ro mhaith c’àit’ an robh sinn a’ dol. Mu thuiteam na h-oidhche, chunnaic sinn gleann ùdlaidh, domhain, seòrsa de choire creagach, domhainn. Theirinn sinn sìos; agus, mar bha sinn ag amharc a mach air son fasgaidh am measg nan creag, mhothaich sinn bothain-àiridh agus cròithean chaorach air lèanaig bhig, chòmhnaird taobh aibhne! Cha robh dùil no dòchas againn gu-n robh duine no creutair beò ’s an àite. Ghabh sinn a dh’ ionnsuidh an aoin a bu sheasgaire coltas. Dh’ fhosgail an dorus gun bhuille ’bhualadh, agus sheas seana bhoirionnach duaichnidh, gruamach air an stairsnich. “Gabhaibh a stigh,” ars’ ise; “bha dùil agam ribh—bha ’fhios agam gu-n robh sibh air a’ bheinn— ’s e ’ur beatha—tha ’ur biadh ’s ’ur leaba deas.” Agus mar a thubhairt, bha! Bha bòrd mu choinneamh a’ ghealbhain, agus anart glan—aran cruaidh coirce agus mulchag chàis’ air a’ bhòrd—agus, mar dh’ fhiosraich sinn ’n a dhéigh sin, goit air phoil, anns an robh eanaraich de shithinn cho maith ’s a chuireadh riamh ann am meadar! Cha b’ urrainn domh mo shùil a thionndadh o bhi ’g amharc air aodann preasach na caillich—a samhuil cha’n fhaca mi riamh: —aodann fada glas; falt fada, seargta, tana, sìos m’a guaillibh; sùilean beaga glas’, air an leth-fholach ann am frògan dorcha, le maildhean mòra, dubha. Cha-n fhaca mi aodann riamh anns an robh barrachd de choltas seòltachd, agus foille, agus droch-bheairt. Bha

---

[43]

[Vol . 4. No. 6. p. 3]

ceum crùbaich’ innte. Bha seòrsa de chrònan òrain ’n a beul mar ’bha i ’taomadh a mach na h-eanaraich ann an dà chuman bhòidheach, leth-chluasach a chuir i mu’r coinneamh. Thàinig sgàth oirnn le ’chéile; agus ged a bha sinn sgìth, claoidhte, acrach, ’s gann gu’m b’ urrainn duinn itheadh. O’n ghualainn aice, cha robh muilchinn, no léine; agus làmh cho fhada, righinn, chaol, cha-n fhaca mi riamh. Bha focail agus cainnt aice, air uairibh, nach b’ urrainn duinn a thuigsinn. “Ithibh,” ars’ ise, “ ’s e ’ur beatha.” Thilg i connadh air an teine, agus an sin sheas i suas m’ar coinneamh—sreang chaol’ chruaidh ’n a làimh, air an robh trì snaimean. “Thug mise,” ars’ ise, “fuasgladh an nochd do ghaillinn na beinne. Agam-sa tha cumhachd thar nan sìontan; ’s an t-sreing chaoil chruaidh so tha a’ bhuaidh. Ma dh’ fhuasglas mi aon snaim, séididh fathan a réir miann an t-sealgair; ma dh’fhuasglas mi ’n ath shnaim, séididh gaoth àrd agus gaillionn; ach ma dh’ fhuasglas mi an treas snaim, séididh stoirm nach seas duine no beò-chreutair. Thig an doinionn an sin a nuas troi’ choire ’s troi’ ghleann—craobh no crann cha chomas seasamh. Thig an tuil gu ruadh, dorch’, air bàinidh, o gach sgàirnich; agus an gàirdean seargta sin, stiùraidh e an tuil ’s a’ ghaoth. ’S i mo chathair binnein a’ chreachainn àird; ’s e mo ghille-freasdail torrunn nan speur. Dh’ fhiosraich sibhse an diugh mo chumhachd— ’n uair a shéid a’ ghaoth, ’s a thàinig an sneachd ’n a chuairt eagalaich mu’r timchioll. Agus nach léir dhuibh gu’n robh dùil agam ribh? Cha d’ thug sibhse sithionn leibh: ach ma’s miann leibh coinneachadh, thig sibh fhathast le fiadh cabrach, no agh seasg o bhràigh’ Athuill, air a ’mheadhon-oidhche. Thigibh a nuas o Chàrn-na-fala, cha dean taibhse ’n Fhrisealaich cron oirbh, agus fhios aige c’àit’ am bheil sibh a’ dol. Ma ni sibh dearmad air a’ so,” ars’ ise, s i ’togail a gàirdein fada, seargta suas os ceann a cinn, “thig tubaist oirbh—glacaidh an tuil sibh ’s an abhuinn, no bàsaichidh sibh ann an cuithe sneachda—togaidh am fitheach ’ur luinneag bhàis, agus bithidh ’ur feòil ’n a lòn aig an fhìrein!” Air dh’i so a ràdh, thionndaidh i air a sàil, agus chaidh i ’mach.

“Nì-maith eadar mi’s tu!” arsa mise a’m chridhe fhéin, oir bha eagal orm labhairt. Thàinig uamh-chrith agus uamhann orm. agus crith air m’ fheòil. Chuir Iain Ruadh a’ Choire a bheul ri m’ chluais, agus, ann an cagar ìosal, thubhairt e, “S i so buitseach Beinne-ghlò!” Chaidh sinn a luidhe—chaidil sin gu trom—dhùisg agus dh’ éirich sinn; ach sealladh eile de’n t-seana mhnaoi cha’n fhaca sinn tuilleadh. Ach chuala sinn cò i—boirionnach bochd a bha as a beachd, agus a bha a’ caitheamh mòran d’a h-ùine o àiridh gu h-airidh, agus aig an robh, gun teagamh air bith, anabarra fiosrachaidh agus eòlais mu dhéidhinn gach ni ’bha ’dol air aghart ’s an tìr.

’S ann dlùth do ’n cheart àite so bha duine ’bha ainmeil ’n a latha fhéin a’ tàmh, d’am b’ainm Iain Mòr. Bha baile beag fearainn aige air mhàl o’n Mhorair Mac-Aoidh. Cha robh cead aige, cha mhò a dh’ iarr e cead, féidh a mharbhadh. Ach coma cò dhiubh, chuir e seachad a’ chuid a bu mho d’a aimsir a’ sealg; agus cha robh latha ’s a’ bhliadhna air am b’ urrainnear sithionn itheadh, nach robh slinnean no sliasaid mhaith ann an tigh Iain Mhòir.

Chaidh am Morair Mac-Aoidh, d’am b’ ainm Dòmhnull, a choimhead Iain Mhòir, a dh’ fheuchainn am b’ urrainn da thoirt air sgur de shealg. Dh’fhàg e ’ghillean cùl na beinne, ’s thàinig e gu tigh Iain gun duine leis. Bha Iain Mòr ’n a sheasamh ’s an dorus; chunnaic e am Moraire ’tighinn, agus chaidh e ’n a chòmhdhail. “An toir thu dhomh mo lòn-maidne?” ars’ am Moraire. “ ’S mise ’ni sin gu toileach,” ars’ Iain. “Ceud mìle fàilt’ air m’ uachdaran àrd! Thig a stigh, a Dhòmhnuill,” ars’ Iain Mòr, oir b’ e so ainm a’ Mhoraire, agus urram na b’ àirde cha tugadh Iain da; “thig a stigh, a Dhòmhnuill. Sin agad furm; dean suidhe, agus gheibh thu r’a itheadh na chost dhomh-sa beagan saoithreach a thoirt dachaidh.” Dh’ fhosgail Iain ciste ’bha taobh an teine, agus thug e mach tubhailte ghlan de dh’ anart caol. Chuir e so air bòrd daraich a chuir e ’mach ’am meadhon an t-seòmair, agus sgaoil e anart eile air glùn an duin ’uasail. Ghluais e ’n teine. Thug e ’mach gealag bhòidheach, bhradain a bha deas air son na grìosach. Cha b’ fhada bha ’n t-iasg ’g a uidheamachadh; agus an sin thug e mach slinneag de shithinn cho eireachdail ’s a chunnaic am Moraire riamh; agus chàirich e so air a’ bhòrd, le aran, ’us ìm, ’us càise, m’a choinneamh. “Am bheil sgian idir agad, ’Iain Mhòir, no salann?” arsa ’m Mòraire. “ ’S maith na sgeanan na corragan ’s na fiaclan,” ars’ Iain; “ ’s a thaobh salainn, cha d’ ionndrainn mi riamh e le sithinn. Tha sithionn mar ìm àiridh, ’s mìlse i gun salann.” Thug e ’n sin a mach searrag ’s an robh deur de ’n fhìor Thòiseach, agus cha-n fhòghnadh leis gus an do ghabh am Morair’ aon sgaile chridheil deth.

Thòisich am Moraire ’n sinn ri labhairt ri Iain Mòr. “ ’S maith leam” ars’ esan, “ ’Iain Mhòir, ged tha thu a’ marbhadh fhiadh nach buin duit fhéin nach ’eil thu ’g a chleth; oir thug thu dhomh bradan o m’ linne fhéin, agus sithionn o m’ bheinn. A nis, ’Iain, éisd rium. Bheir mi dhuit cead fiadh a mharbhadh air Fionna-Bheinn, an trás ’s a rithist, ma gheallas tu nach bean thu do dhamh, no dh’ eilid, no dh’ agh, ann an àit’ eile air m’ fhearann. ’S éigin duit togail de ’n mhèirle so.”

“A Dhòmhnuill,” ars’ Iain Mòr, “an cuala tu riamh— ‘Crann á coille—fiadh á fireach—breac á buinne—trì seòrsa mèirle as nach ruig neach beò a leas nàire ’ghabhail gu bràth.” A nis, moràn taing dhuit, a Dhòmhnuill, gu-n do chuir thu de dh’ onoir orm do lòn-maidne ’ghabhail ’am bhothan bochd. ’S e do bheatha uair air bith a thig thu ’n rathad. Ach a thaobh do thairgseadh air ‘fiadh an tràs ’s a rithist air Fionna-Bheinn,’ na cluinneam focal tuilleadh m’a dhéidhinn. Thoir còir na beinne sin do dh’ aon fhear eil’ a thogras tu; ach cia air bith àite, air monadh no srath, ann an gleann no air beinn, air feadh na dùthcha, anns am bi na féidh a ’s fèarr culaidh a’ taghal, ’s an àite sin gheibhear Iain Mòr.”

Thuig am Moraire nach robh maith dha ’bhi ’labhairt, agus dhealaich e ris.

Slàn leibh, a Chuairteir rùnaich. ’S mise ’ur seana charaid,

AILEAN-NA-BEINNE.

Esan aig a bheil beagan beairteis, agus a bhiodh toilichte leis na bu lugha, tha e beairteach gu leòr gu bhi sona. Esan aig a bheil moran beairteis, ’s gun e riaraichte leis, cha’n eil sonas idir aige

Ma ’s math leat meas a bhith aig daoine eile ort, biodh meas agad ort fhein—is e sin ri ràdh, biodh do chaitheamh beatha agus do ghiùlain maiseach.

---

[44]

[Vol . 4. No. 6. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OGUST 17, 1895.

Cha robh dùil aig an fhear-dheasachaidh ’nuair a dh’ fhalb e air a chuairt shamhraidh gu’m biodh sùil sam bith aig luchd-leughaidh a phaipeir ri cunntas fhaotainn air a thurus. Ach tha na h-uiread air sgriobhadh g ’a ionnsuidh a leigeil fhios da gu’m bu mhath leotha cluinntiun uaithe, ’s gu bheil e cur roimhe beagan a radh uime fhéin ’s mu thurus anns an ath àireamh. Cha bhi fior mhoran aige ri radh, ach innsidh e beagan mu na h-àiteachan ’s an robh e, ’s na daoine a thachair air annta, ’s theagamh gu’n cord sin ris a mhor-chuid de’n luchd-leughaidh cho math ri seanachas sam bith eile.

Cha’n eil e coltach gu bheil cor an t-sluaigh ann an Armenia a’ dol dad na’s fhearr mur h-eil na’s miosa. Tha ’n Turcach cho cealgach ’s cho brùideil ’sa bha e riamh ’s cha ’n eil e soirbh do rioghachdan eile na Roinn Eorpa a bhi suas ris. ’N uair a chualas an teiseach mar a bha e cur as do shluagh Armenia, ghabh e air ma bha ’leithid ann gu’m b’ ann gun fhios da-san, agus gheall e nach biodh an corr geur-leanmhuinn ann, gu’n cuireadh e fhéin casg oirre. Ach tha e soilleir nach d’rinn e a réir a gheallaidh, oir tha ach gann gach seachdainn a toirt sgeul ùr air creachadh ’s air marbhadh le chuid shaighdearan as an dùthaich bhochd sin. Tha moran de shluagh na Roinn Eorpa a nis air fàs searbh dhe bhi cluinntinn sgeoil dhe’n t-seorsa sin agus cha bhi ’n ùine fada gus am feum an Turcach deanamh a réir fhacaìl, no bidh a’ chùis air a thoirt as a lamhan gu buileach.

Tri fichead bliadhn’ air ais air a cheud la dhe’n fhoghar, bha h-uile duine bha fo chuing tràille ann air Iompaireachd Bhreatuinn air a shaoradh. Air an latha sin fhuair corr us seachd ceud ’s tri fichead us deich mile (770.000) tràill an saorsa. Bha iad an sin air an roinn ’nan da phàirtidh; bha cuid air an ceangal ri ’m maighstirean fad cheithir bliadhn’ eile mar sheirbheisich, agus cuid eile fad shia bliadhna. Ach faodar a ràdh gu’m b’ ann air an la ud a fhuair iad an saorsa. Phaigh Riaghladh Bhreatuinn fichead muilein punnd Sasunnach do na maighstirean.

Litir a “New Jersey.”

FHIR-DEASACHAIDH A’ MHAC-TALLA:—

A Dheagh Shàir, —Thaim a cuir ugaibh ’sa litir so $1 .00 mar fo-sgriobhadh air son a’ MHAC-TALLA gus aon bhliadhna. Biodh am paipear air a seòladh guProf . J. D. Prince, Ringwood, Passaic Co., N. J., U. S. A.

Tha mi ann am fhear-teagaisg anns “Ard-scoil a’ Bhaile New York,” agus is ro thoigh leam gach chainnt nan Celtich. Tha fios math gu leòr agam cheana na cainnt Breathannach (cainnt mo theaglach fhéin,) agus tha mi gu nuadh air tòisich foghluim nan cainntean Gàidhealach. Chuir caraid Albannach ugam an la roimhe samhladh a’ MHAC-TALLA, agus chunnaic mi gu luath gu’m bitheadh e cuideachadh mòr dhomh ann am fhoghlum na Gàilig Albannach. Cha’n ’eil teagamh nach bi a leugadh gle bhuannachdach dhomh, oir, mar a chi sibh o’n litir so, cha’n ’eil agam ach aithne dhona bhur cainnt bòidheach aosda.

Thaim gu firinneach,
J . DYNELEY PRINCE,
Ringwood, Passaic Co. N. J., U.S. A. ,Ceudmhios an Fhogair 6, 1895.

Tha sinn a’ clò-bhuladh na litreach so direach mar a ràinig i sinn, gun cheartachadh sam bith. Tha sinn an dòchas gu ’m faigh ar caraid air adhart gu math ann an ionnsachadh na Gàilig Albannaich, agus gu ’m bi MAC-TALLA ’na cchuideachadh mòr dha. Bidh sinn toilichte cluinntinn bhuaithe bho àm gu àm.

Aodaichean deante, Adan, Curraichdean, Brògan, Flùr, Min, Ti, Siùcar, agus ioma seòrsa eile aig D. J. Domhnullach, math agus saor. Taghail aige.

SGEUL EACHUINN.

Bha mi ’dol sios an t-sràid an oidhche roimhe, ’s mi an cabhaig mhòir gus litir a chur air falbh. Ach cho mòr ’s ga robh ’chabhag, cha b’ urrainn domh ach stad ’nuair a chunnaic mi solus boillsgeach, dealrach, air mo làimh dheis. Stad mi; agus chunnaic mi an sin uinneag mhor, bhriagha, luma-làn de dh’ uaireadairean, de dh’ fhàineachan, ’s de sheudan dhe gach seòrsa bu luachmhoire na chéile. Chuir e nàdar de dh’ ioghnadh orm nach fhaca mi ’n stòr so riamh roimhe, agus chuir mi cheisd ri fear a bha ’dol seachad, “Cò tha cumail ’san àite so? ’S fheudar nach eil ùine mhor o’n chaidh fhosgladh” “Tha sin ceart,’ ars esan, “cha’n eil ach beagan us seachdain o’n dh’ fhosgail e mach. ’S e

RHODES & GANNON

a tha cumail an so.” “An e sin,” arsa mise, “Rhodes a bha còmhla ri Guzzwell a thri bliadhna ’n t-samhraidh so?” “ ’Se,” ars esan, “a cheart duine. Am b’ aithne dhuibh e?” “S ann dhomh a b’ aithne,” arsa mise, “agus cha bu droch eòlas a bh’ agam air idir.” Cha d’ fhuirich am fear eile ris a chorr aig an àm, ’s cha ’n abair mi-fhin an còrr an dràsda, ach tha mise ’g ràdh riut, an ath uair a thig mi dh’ an bhaile, cha bhi mo sporan cho falamh ’sa bha e ’n oidhche ud, agus tha duil agam taghal air. Tha uaireadair a dhith orm, agus ma dh’ fhaoidte rud no dha eile, agus cha rachainn seachad air air son rud sam bith. Chòrd e ro mhath rium ’nuair a bha mi déileadh ris roimhe.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairlichean
Notairean, &c .
SIDNI, —C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain san aite cheudna.

---

[45]

[Vol . 4. No. 6. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Tha Morair Obaraidhean agus a Bhana-Mhorair, air chuairt air feadh Mhanitoba ’s an Iar-Thnath. Tha iad glé shiubhlach air feadh na dùthcha, agus tha iad a faotainn moran càirdeis agus urram gach taobh an téid iad.

Cha’n eil sinn an dùil gu ’n gearan duine sam bith ’sa chearna so de’n dùthaich air gainead an uisge ’n dràsda. ’S ann a tha pailt tuilleadh ’sa chòir ann air son math an fheòir a thatar a gearradh. Ach ’s mor a’ feum a ni ’n t-uisge dh’ an bhàrr. Cha mhor gu robh lath dhe’n t-seachdain so gun frasan uisge thuiteam.

Tha fear Iain Sherard an greim ann am Pictou air son maoidheadh gun loisgeadh e air Buchanan, fear-iuil a charbaid-iaruinn aig an Amhuinn an Iar. Tha cuid ag radh gu bheil iad ’ga aithneachadh, ’s gur e cheart duine bha sliagaireachd timchioll air Springhill mu’n àm a chaidh sia ceud dolair a ghoid á oifig na Mèinne.

Bha ghealach làn air a chòigeamh latha dhe’n mhios so. Thig an solus ùr air an fhicheadaibh latha, agus bidh a cheud cheathramh ann air an t-seachdamh latha fichead. Thig uair us ceithir mionaidean deuga bhar fad an latha air a mhios so: air a cheud latha chaidh a ghrian fodha air seachd uairean, agus air an latha mu dheireadh air fichead mionaid an deigh sia.

Tha ministear ann anShelburne , N. S. ,an t-Urr. Dr. White, a fhuair cead searmonachaidh ’sa bhliadhna 1830. Uaithe sin bhaist e tri mile; phòs e seachd ceud us ceithir fichead càraid; thiodhlaic e mile ’s a h-aon; agus shiubhail e ceud us tri deug mile de mhiltean (113.000.) Ann an aon teaghlach bhaist e ’n duine ’sa mhac ’s ’ogha ’s ’iar-ogha!

Rinneadh murt gràineil ann an Ontario o chionn ghoirid, ann an àite ris an canar Berlin. Fhuaireadh corp duine do’m b’ ainm Geanette air a leth fhalach ann am boglaich air an fhearann air an robh e ’g obair, agus coltas air gu’n deach a mharbhadh air dòigh glé bhrùideil. Tha duine tha fuireach ’sa choimhearsnachd air a chur an sàs air àmharus. Bha aimhreit eadar e fhéin ’s an duino mharbhadh beagan lathaichean roimhe sin.

Bha pic-nic mhor anns a’ Bhras d’Or Bheag Di-màirt, air son airgead a chur cruinn gu tigh an t-sagairt a phàigheadh. Cha robh an t-side gle mhath, ach a dh’aindeoin sin, bha dòrlach mor sluagh cruinn, agus chuir iad seachad latha cridheil, sunndach. Bha Sir Tearlach Hibbert Tupper, agus an t-Onarach J. J. Curran a làthair agus rinn iad òraidean ris an do dh’ éisd an sluagh le deagh aire. Cha chuala sinn de ’n t-suim a chuireadh cruinn, ach cha’n eil teagamh nach robh suim mhath. Bha Sir Tearlach agus Curran ann an Sidni oidhche Chiaduinn, far an d’ rinn àireamh thaghte dhen luchd-leamhuinn cuirm dhaibh. Dh’ fhàg iad am baile ’sa mhaduinn Dior-daoin.

Bha pic-nic aig tri de sgoilean-sàbaid a bhaile so ann an Louisburg Dior-daoin, sgoilean nam Methodach agus an da eaglais Chlèireach. Bha còrr us ceithir cheud eadar bheag us mhor a mach; cha robh an t-side gle bhriagha ach chuir iad uile seachad an latha gu toilichte.

Chaidh robair a stigh do thigh-òsda ann am Montreal oidhche Shathurna s’a chaidh, agus air dha bhi feuchainn ciste ’n airgid fhosgladh, chaidh an lampa bh’ aige thairis ’s thoisich an tigh air a dhol ’na theine. Chaidh an robair fhéin a losgadh gu dona agus ghlaodh e air son cuideachaidh. ’Nuair a thainig an cuideachadh, rugadh airsan agus chaidh a chur dh’ an phriosan.

’S gann gu’n d’ thainig samhradh riamh o’n dh’ fhosgladh na méinnean-guail a thainig àireamh cho beag de shoithichean-seòlaidh dh’ an acarsaid so ’sa thainig air an t-samhradh so. Cha robh ach fior bheagan guail air a thoirt air falbh am bliadhna ach air soithichean-smùide. Tha so comhla ris gach ni eile a’ cumail ghnothuichean fad air ais anns an da bhaile, gu h-araidh ann an Sidni Tuath far am b’àbhaist do’n mhor chuid de na soithichean so a bhi taghal ’sa gabhail luchd.

Chaidh au tigh aig Dòmhnull Mac Fhearghais, ann am Mira a losgadh gu lar air an t-seachdain s’a chiadh. Bha e fhèin a mach ag obair ’nuair a thòisich an teine, mu dheich uairean ’sa mhaduinn. ’Nuair a chunnaic e ’n toit bhar an tighe ruithe e dh’ fheuchainn am b’ urrainn da a chuid àirneis a shàbhaladh, ach bha ’n teine cho fad air adhart ’s nach b’ urrainn dha dad a dheanamh. Bha ’bhean ’sa chlann a’s tigh aig an àm ach fhuair iad as tiaruinte. Thòisich an teine a leus a lais duine dhe’n chloinn air an lobhta.

Chaochail fear Iain Christopher ann an Ontario o chionn ghoirid, ’s e ceud bliadhna s a dha a dh’ aois. Tha e air a ràdh nach do bhean e riamh do stuth làidir agus nach do ghabh e ri ’linn ach glé bheag de thombaca. Chaochail fear eile, Mr Chambers, ’se ceud ’sa sia a dh’aois. Tha e air fhàgail airsan gu robh e glé dheigheil air a phiob ’s air a bhotull le chéilo. Tha cuid de dhaoine glice na dùthcha a nise ’tachas an cinn ’sa feuchainn ri dheanamh a mach ’dé ’s fhearr dhaibh a dheanamh air son aois mhor a ruigheachd, fuireach bho’n òl ’s bho’n tombaca gu buileach na bhi gabhail na thig ri ’n càil dhe gach seòrsa.

Bha ’n t-Urr. Mr. Cléireach, ministear à Ottawa, ann an Sidni air an t-seachdain so. Shearmonaich e ann an eaglais St. Andrew’s maduinn na Sàbaid, agus oidhche Chiaduinn, thug e seachad anns an eaglais cheudna òraid fhileanta a toirt mion chùnntas air obair na h-Eaglais Chleireach ann an Trinidad, fear de dh’ eileanan nan Innsean an Iar. Tha moran de dhaoine mhuinntir nan Innsean an Ear air an eilean ag obair air na fearainn-shiùcair, agus ’s ann ’nam measg sin a tha teachdairean na h-eaglais a’ saoithreachadh. Bha Mr Clèireach air chuairt ann an Trinidad tri bliadhna air ais, agus tha e mar sin glé chomasach air innse mu’n obair.

Leabhraichean!
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Dhealbh,
Papear Litrichean,
Comhdach Litrichean,
Sgliatan Pinn Inc,
agus ioma ni eile nach gabh ainmeachadh ’an so, ri ’n creic aig
E. G. MAC FHIONGHAIN,
Oifig a MHAC-TALLA.
Sidni, C. B.

Acadia House.
Airneis dhe gach seorsa,
Aodaichean Deante.
Brogan agus Botainnean.
Amhlan dhe gach seorsa air son na Nollaig, air son na Bliadhn’ Uire ’s airson gach àm eile dhe’n bliadhna.
THA NA PRISEAN CEART
INGRAHAM & MacGILLEAIN.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MhacTalla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.

---

[46]

[Vol . 4. No. 6. p. 6]

TURUS A MHARAICHE.

LE EOBHAN MACLAOMUINN, M.A. D.D.

CAIB VIII.

Tra bha “Sgeul a Mhor Aoibhneis” a seoladh air aghart, mar ghobhlan-gaoithe a sgùmadh nan tuinn, chualas glaodh bho Thimoteus: “Seol ’san t-sealladh!” Dh-amhairc iad uille agus chunnaic iad soitheach air sgeir-thonn “Rudha gun Dochas.” Bha iad cinnteach gu’m bè “Aidmheil o’n taobh a muigh” a bh’ ann; ach sheall Criosduidh anns a’ ghloine-amhairc, agus thubhairt e gur seol coimheach a bh’ ann. Bha e fo iognadh am bè toil an Tighearn gu rachadh e chum a cuideachadh. Air dha Leabhar na Luinge rannsachadh nuair bha Imanuel na sgiobair, fhuair e mach gun phill an Tighearna gu tric a thaobh chum iadsan bha dol a dhìth a thearnadh. Dh-oilltich Criosduidh roimh chladach leis, ach bheachdaich e gu’m aon ni teachd dluth air “Rudha gun Dochas” nuair tha sinn air ar n’ ioman thuige trid ar droch ghniomharra féin, agus ni eile, teachd dluth le rùn muinntir eile thearnadh. Bha na maraichean mar an ceudna subhach nuair chual iad e toirt ordugh furtach a thoirt dhaibhsan bha ann an éiginn. Nis bha rùn an cridhe air a dheonachadh. Air dhaibh teachd dlùth leig iad sios an acair agus fhuair iad a charraig; chuir iad air snàmh an “Gealladh” agus chuir iad innte aran, fion, agus gach goireas eile dh-faodadh a’ bhi feumail. Dh’iarr na seoladairean uille dol anns’ a bhàta. Roghnaich Criosduich Peadar, agus Tomas, Eudmhor agus Timoteus, maille ri Tuigse aig a stiur: cha robh a ghaoth ard; ach gaoth ann no as, bha tonn air “Rudha gun Dochas:” Bha an “Gealladh” air a sgiobachadh le urnuidhean agus beannachdan na muinntir bha air bord “Sgeul a Mhor Aoibhneis.” Dh’iomair na ramhaichean le ’n uille dhichioll, ged bhitheadh am beatha fein an earbsa ris cha b’ urrainn iad spairn ni bu mhodha nochdadh. Chunnaic Tuigse soitheach an ceann orra d’a ’m ainm “Seann Feolmhorachd” air a tolladh air na creagan, agus a dol na sgealban. “Tha mi nis aige” ars esan. Bha i aon uair ann an seirbheis ar Tighearna, ach nuair a thoisich a slatan air grodadh, threig iad i air an ard chuan. Fhuair am “Prionnsa Dubh” i air a treigsinn, thug e còta lì dhith, agus chuir e fear coltas maiseach na sgiobair oirre. Aig an àm so thainig da’n ionnsuidh air an oiteig glaodh dhaoine ga’m bàthadh. Nuair a rainig iad astar labhairt dh’ aithn Tuigse dhaibh sgur a dh-iomradh. “Bitheamaid air ar faicill” ars esan “air eagal an am bhi strith ri muinntir eile thearnagh gu sgrios sinn sinn féin.

(Ri leantuinn.)

Comunn Gailig Hamilton.

Aig Céilidh bhliadhnail a Chomuinn Ghàilig so, bha na oifigich a leanas air an cur an dreuchd. Riaghlair Urramach, Iain Mac Coinnich; Rùnaire, Cailein D. Mac Leoid; Iar. Riaghlair, Iain N. Dùghlach; Ailein Mac Fhionghain Scott; Ionmhasair, Iain Mac-a- Mhaighstir; Fear-aoraidh, an t-Urr. Dr Mungo Friseal; Piobairean, Ard-phiobaire, Seòras A. Smith, Alasdair Mac Ghriogair, Uilleam Oswald, agus Donnacha Caimbeul. Bha iad air an cur an dreuchd le Mr. D. J. Caimbeal, Riaghlair na bliadhna ’n uiridh, air a chuideachadh lers an Urr. Dr. Friseal. Bha an sin gibht air thoirt do Mhr Gilbert Mac Leòid, “Suaicheantas Chloinn Leòid” air a dhealbh ann an òr. Tha ’n suaicheantas so ri bhi ’na fhàbhar aig buill a Chomuinn Ghàilig o so a mach mar urram do Mhr. Mac Leòid air son na rinn e air son math a Chomuinn riamh o’n chuireadh air chois an toiseach e. An deigh so bha co sheirm chiùil aca, aig an robh òrain Ghàilig us Bheurla air an seinn, piosan Gàilig air an leughadh, agus oraid thaitneach air a liubhart leis an Urr. Dr. Friseal. An deigh so uile thug an oigridh agus cuid dhe’n t-seann fheadhain treis air dannsadh, a’ cur char dhiubh air an ùrlar ’s an t-seann doigh Ghàidhealaich. Bha corr us fichead de na fir air an éideadh ann am

“Féille preasach, tlachd mo rùin,
’S osan nach ruig faisg an glùn,
’S cota breac nam basan dlùth,
’S bonaid dhù-ghorm thogarrach,”

agus bha na h-ighneagan air an sgeadachadh ann an deiseachan breacain, dà ni a bha ’cur sealladh anabarrach briagha bhar na cuideachd.

Chaidh Comunn Camanachd a chur air chois ann a Hamilton toiseach an t-samhraidh, agus chuireadh a cheana dà chath ri comunn eile dhe’n t-seorsa cheudna ’tha ’sa bhaile. Cha do choisinn taobh seach taobh ’sa cheud chath, ach ’s an dàrna fear, choisinn na Gàidheil. Tha iad an dùil cath a chur ri Comunn Gàilig Thoronto an ùine ghoirid; tha iad an dochas gun toir iad buaidh orra sin cuideachd, ach do bhrigh ’s gur ann ri Gàidheil a bhios iad a’ stri, cha bhi e cho furasada dhaidh a bhuaidh fhaotainn.

Tha Hamilton na àite anabarrach Gàidhealach; is Gàidheil agus luchd labhairt Gàilig na daoine ’s prionnspalaiche ’sa bhaile, agus tha iad a deanamh uaill ann a bhi cumail suas cainnt, ceol, agus cleachdaidhean an sinnsir. Tha sinn fada ’n comain a’ charaid a chuir ugainn an cùnntas so air obair a Chomuinn Ghàilig, agus b’ fhearr leinn gu’n tigeadh fios uaithe beagan na bu trice. ’S toigh leinn a bhi ’g innse d’ ar luchd-leughaidh bho àm gu àm mar a tha dol leis na Comuinn Ghàilig anns gach àite; agus tha fhios againn gur mor is fheaird na Comuinn iad fhéin a bhi toirt iomradh orra ’sa Mhac-Talla an drasda ’sa rithist.

Piobairean.

Chuala mi iomradh uair air piobaire leis am bu chleachdach a bhi aig gach posadh a’s banais ’s an dùthaich an làithibh ’oige; agus mar sin a’ tional moran airgeid. Ach air dha ’bhi tighinn gu aois shìn feadhainn eile air a’ cheaird, agus cha robh an sean phiobaire ’faighinn cuireadh gu aon bhanais anns an fhichead a bha e cleachdadh ’s na ‘làithibh a dh-aom’. Latha de na làithibh choinnich duine eile ris, a shìn air bruithinn mu na piobairean oga mu’n cuairt: “O droch shiubhal orra” ars’ an seann fhear. “Cha’n fhaigh thu ’n diugh clach a thilgeas tu air cù ach piobaire!”

Bha seana Ghàidheal a’ chuir àireamh bhliadhnaichean dhe ’bheatha seachad ann an Galldachd na h-Alba, ag ràdh air a thilleadh dh’a dhùthaich fhéin nach fhac e amadain dhaoine riamh ach na Goill. “Seall thu,” ars esan, “nuair a thachras iad ort air an rathad-mhor no ’n àite sam bith eile, cha chuir iad failt ort ach‘Good Day’ged a b’e ’n cur ’s an cathadh a bhiodh ann!”

Tha eud gun eòlas a’ falbh air thuairme. Cha ’n ’eil fhios aig neach sam bith co an taobh a ghabhas e, no idir ciod an t-olc a dh’ fhaodas e dheanamh.

---

[47]

[Vol . 4. No. 6. p. 7]

MacDonald Hanrahan & Co. ,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

S . J. BROOKMAN,
SIDNI, C. B.

Flur, Min, Ti, Siucar, Fiar, Biadh, us Amhlan dhe gach seorsa.

Uidheaman Tuathanachais Mhassey-Harris, Croinn, Cliathan, agus Innealan Speallaidh.

S . J. Brookman,
Mai 17, 1895.

CLOIMH.

DA mhile punnd (2000) de Chloimh mhath a dhith orm. Pàighidh mi a phris a’s airde ’sa mhargadh oirre.

D . F. Mac RATH.
Baddeck, C. B. ,Mai 6, ’95.

Dr. T. G. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

DR. T. C. MACLEOID
Faodar an Dotair fhaicinn ’na oifig anns an togalach ’s a bheilMoore & Johnstonri ceannachd, no aig a dhachaidh ann a “Sheerwood.”

I.O. G.T.
Tha coinneamh aig“Victory Lodge, No. 138, I.O. G.T. , ”ann an Talla nan Saor Chlachairean, a’m Baddeck, na h-uile oidhche Di-luain, aig leth-uair an deigh seachd.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wetworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
Agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Mairi A. NicFhionghain
air a bhliadhna so a cumail stor ri taobh na“County Hall”agus tha i deiseil gu bhi feitheamh air aon sam bith a tha ’g iarridh

AD NO BONAID,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN NO
GEUGAN

no ni sam bith eile a’s a gnath leis na mnathan a bhi cur ma’n cinn. Tha moran de nithean eile aice nach gabh ainmeachadh an so. Thig thusa agus
FAIC DHUIT FEIN

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais,Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia, QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, —C. B

---

[48]

[Vol . 4. No. 6. p. 8]

AN RIOMHINN GHLAN OG.

Oran do dh-oigh uasail an Duneideann.

LE IAIN MAC-GRIOGAIR.

Air dhomhsa ’bhi direadh
Do thalla an fhirein
Gum faca mi ’n riomhainn
’Tha eireachdail coir.
’S oigh uasal air chinnte
An riomhainn ghlan, og:
’Thaigh Ruadh-Shruth d’ a rireamh
Tha ’n riomhainn ghlan, og;
’S gur ailleagan priseil
An riomhinn ghlan, og.

Chan fheil i ’n Duneideann
An Sasunn no ’n Eirinn
’Gan deanadh tu geilleadh
’S na teudan an ceol.
’S oigh uasal air chinte &c .
’S bu chuideachd do righ thu
A riomhinn ghlan, og.

Do leadan ’na dhualaibh
Tha falach do chluasan
’S a tearnadh mu d’ ghuaillibh
Mar thuairnean de ’n or.
S oigh uasal air chinnte &c .
Cha b’ bheag a thoilinntinn
Do ’n leigeadh tu pòg.

Ceann aoidhean is dhislean
A dh’ fhogradh gach mi-ghean;
S na feumaich cha diobair
An riomhainn gun gho.
’S oigh uasal air chinnte &c .
Chan urra mi ’luaidh dhuibh
Gach buaigh ’tha ’na coir.

Tha mais’ ann at aodann
A chiuireadh na daoine
’S a thairneadh gu gaol iad—
’S tearc aogas na h-oigh’.
’S oigh uasal air chinnte etc.
Tha cuil anns an tir ort
Oigh fhinealt’ gun phrois.

Da shuil a’s glan lionadh
Gun chaogadh gun fhiaradh
Fo mhala na nianaig
A’s ciataich ’s an Eorp.
’S oigh uasal air chinnte etc.
Gheibht’ maithean na tire
Gu dian air do thoir.

Da ghruaidh mar an caorann
Is gnuis a ta faoilidh,
Slios geal mar an fhaollinn
’S cas aotrom gu leoir.
’S oigh uasal air chinnte etc.
Gur alainn, deas. direach,
Thu riomhinn, ghlan og.

Beul meachair a mhànrain
O ’n ait a thig gàire;
Deud shnaidhte, gheal, chnàmha;
’S tu màlda gun sgleo.
’S oigh uasal air chinnte etc.
Mar luibh ann an gàradh
Tha aille na h-oigh’.

Gur gile do bhràghad
Na canach a chàthair.
’Toirt buaidh air gach armunn
A thàras ad choir.
’S oigh uasal air chinnte etc.
Mar og-shneachd an fhàsaich
O d’ bhraigh’ thu gu d’ bhroig.

Tha muineal gun fhailinn
Os broilleach ’dh fhas alainn,—
Gur samhla thu do Mhairi
A bhanruinn ’bha mor.
’S oigh uasal air chinnte etc.
’S gach aite d’ an deid i
Gun geill iad do ’n oigh.

Tha caoin-chruth na cruinneig
A cosnadh gach urrim;
Gu dearbh tha thu uile
De ’n chuma ’s ro bhoidhch’.
’S oigh uasal air chinnte etc.
’S math laigheas an tiod’ ort,
A riomhinn ghlan, og.

Chan fhaic mi a gluasad
Measg bhain tighearnan uasal
Te ’shealladh ach suarach
Ri guallainn na h-oigh’ s’.
’S oigh uasal air chinnte etc.
Do sgeimh tha do-innse
A riomhinn ghlan, og.

A mhairearad chaomh chaoimhneil
’S tu sgàthan gach maighdinn;
’S reul-iuil thu ’thoirt soillse
Dhaibh ’dh’ oidhche ’s a lò.
’S oigh uasal air chinnte
An riomhinn ghlan, og,
’Thaigh Ruadh-Shruth dà rireamh
Tha ’n riomhinn ghlan, og;
’S gur ailleagan priseil
An riomhinn ghlan, og.

BAIS.

De na Gàidheil ghasda chalma a thainig a nall á Albainn agus a shuidhich air feadh nan cearnaibh so, ’s beag an àireamh a tha ’n diugh a láthair. Air Di-haoine an 9mh latha dhe’n mhios so, dh’ imich duine còir, Calum Mac Dhomhnuill, no mar theirte ris “Calum Mòr Leòdhasach.” Rugadh e ann an Eilean Leòdhais o chionn seachd us ceithir fichead bliadhna. ’N a òige thainig e an cuideachd a phàrantan, aìr imrich dh’ an dùthaich so, a’ togail fearainn aig an Tràigh Fhada(Big Beach)far an do dh’ oibrich e gu trang a’ “cur na coille ghàbhaidh as a bonn.” Bha triùir ghillean agus còignear nighean aige, naodh-deug-ar-fhichead de dh’ oghaichean, agus seachdnar iar-oghaichean. Dh’ fhòghnadh do neach eòlal a chur air Calum Mòr gu bhi gle mheasaa air. Lan uidheamichte le sàcramaidean ns h-Eaglais, dh’ eug e ann an tigh a nighinn ann am Bàgh a Phiobaire(Piper’s Cove. )R. I. P.

Chaidh gille beag Eoseph Hennessey a bhàthadh aig Bluebank, E. P. I., Di-ciaduin. Bha e mach air ràth comhla ri dithis ghillean eile, agus leum e dh’ an uisge air son snàmh gu tir, ach bha ’n t-astar tuilleadh ’s fada air a shon, ’s chaidh e fodha. Cha robh e ach tri bliadhn’ deug a dh’aois.

D . A HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlrn, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinn bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.

Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTE TOWN, E. P. I.

Cuimhnich nach deid thu seachad orra air reicidh iad riut an Gailig.