---

[105]

[Vol . 5. No. 15. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. V. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, OCTOBER 17, 1896. No. 15

Cuairt do Eilean a’ Phrionnsa.

LEIS AN FHEAR-DHEASACHAIDH.

Sguir sinn aig Caolas Chanso, agus far ’n do sguir sinn, tòisichidh sinn. Tha dha no tri de bhailtean beaga air fàs suas mu’n chaolas, agus tha iad a’ deanamh am beòlaind air a mhalairt a tha na soithichean a’ buileachadh orra, agus air an iasgach. Tha Hawkesbury agus Hastings air taobh Cheap Breatuinn, agus Mulgrave air taobh Nobha Scotia. ’Sann aig a bhaile bheag sin a tha sinn a dol air tir, agus tha ’n t-each-iaruinn an sin a feitheamh ruinn. Tha e air a shuidheachadh aig bonn beinne, agus ’si sin a bheinn chas. Cha’n eil dòigh air direadh o’n laimhrig dh’ ionnsuidh an aite ’sa bheil na storaichean ach air ceumannan staidhir, ’se sin mur eil thu deònach a dhol astar mor timchioll. Tha aig an each-iaruinn fhèin, ged is math anghadh, ri falbh o’n chala ’n co uhair a chùil gus a’ bheil e mu leth-mhile mach, agus an sin tha e gabhail air fiaradh na beinne, agus air an dòigh sin a ruigheachd a mullaich. Gun an car a thoirt aisde mar sin cha ’n fhaigheadh e thairis oirre am feasda. Ach fhuair e thairis an lath’ ud mar a rinn e iomadh latha roimhe, agus sinne air a shiubhal. Bha sinn a nise air tri mor, agus a falbh cho luath ’sa dh’fhaodamaid, Cha’n eil an rathad eadar Mulgrave us Antigonish idir cho socair ri rathad Cheap Breatunn. Bidh na carbadan a tulgadh a null ’sa nall air dòigh nach fhaicear ach gann air an taobh so dhe’n chaol idir. An deigh Mulgrave fhagail tha ’n carbad a’ ruith troimh choille agus troimh fhearann creagach, clachd. Ach an deigh fearainn bhriagha, dhùthaich mhath, far am faicear fearainn bhriagha, air an deagh obrachadh, agus far am bheil na tuathanaich a rèir gach colthais, gle chothromach. Bho nach robh mis’ èolach, cha robh aon àite dhomh ach mar a bha ’n t-àit eile, agus cha do ghabh mi moran beachd orra, agus mar sin cha’n urrainn domh a bheag a radh mu’n deibhinn. Bha àite no dha mu’n d’rainig sinn New Glasgow anns am b’fhior thoigh leam taghal na’n ceadaicheadh ùine dhomh sin a dheanamh. ’S e aite dhiu sin an Amhuinn a Deas far a bheil mo charaid, Alasdair au Ridse, ’fuireach‘ duine nach fhaca mi riamh, ach o’n cuala mi-fhin agus leughadairean MHIC-TALLA gu math trice, agus duine tha fhios agam a dheanadh beatha Gaidheal sam bith a ruigeadh e. Ait eile anns am b’e mo mhiann beagan ùine chur seachad, Antigonish. Tha ’n rathad-iaruinn a dol seachad ri taobh a bhaile sin, ach cha’n fhaighear sealladh còir sam bith air bhar a charbaid; tha e air a thogail air aite cho iseal ’s cho còmhnard ’s gur gann a chithear idir e. Tha idsan a tha eòlach air ag radh gur a baile bòidheach e agus ma tha chuid nach fhaca mise dheth cho bòidheach ris na chunuaic mi, tha iad ag radh na firinn. Bu toigh lean cuideachd taghal aig Amhuinn Bhàrnaidh, far ’n do’ chuir arn Bard Mac-Gilleain seachad àireamh bhliadhnaichean an deigh dha tighinn thar cuain, agus far an d’rinn e ’n t-oran tiamhaidh, muladach, “a Choille Ghruamach,” anns ’n do chuir e ’n ceil do’n t-saoghal mar a fhuair e America.

“Cha’n ioghnadh dhomhsa ged tha mi brònach,
S ann tha mo chomhnuidh air chill nam beann;
Am meadhon fasaich air Abhainn Bhàrnaidh
Gun dad a’s fhearr ma ’m buntata lom:
Mu ’n dean mi àiteach ’s mu’n tog mi bàrr ann,
’S a choille ghabhaidh chur as a bonn
Le neart mo ghairdein, gu’m bi e straicht’,
Is treis’ air failinn mu’m fàs a’ chlann.”

Gur h-iomadh caochladh ’tighinn air an t-saoghal,
’S ro-beag a shaoil mi ’nuair bha mi thall;
Bu bheachd dhomh ’n uair sin mu’n d’rinn mi gluasad,
Gu fasainn uasal ’nuair thiginn ann:
An car a fhuair mi cha b’ ann gu m’ bhuannachd,
Tigh’nn thar a’ chuain air a’ chuairt bha meallt’
Do thir nan craobh anns nach eil an t.saorsainn,
Gun mhart, gun chaora, ’s mi dh’aodach gann.”

Ach ’s mor an t-atharrachadh a thainig air an duthaich o’n uair sin. Cha ’n urrainnear le firinn, tir nan craobh a radh rithe tuilleadh. Tha choille ghabhaidh air a cur as a bonn agus ’na h-àite tha fiar us bàrr a fas o bhliadhna gu bliadhna, agus crodh us caoraich us eich ag ionaltradh far nach faighte an uair ud ach mathain us cait-fhiadhaich. Tha an diugh rathaidean-mora, air am faighear siubhal gu socair ann an carbad, agus eadhon an rathad iaruinn, far nach robh ’san àm ud ach ceum rathaid troimh ’n choille. ’S mor an t-atharrachadh a bheir ùine agus obair chruaidh air aghaidh dùthcha. Ach ged a b’e mo mhiann-sa stad anns na h-àiteachan so, cha robh math dhomh a dheanamh, agus lean mi air adhart. Beagan an deigh naodh uairean rainig sinnNew Glasgow,agus an sin rinn an carbad dàil fhichead mionaid air son cothrom a thoirt dhuinn ar suipeir a ghabhail. An deigh sin chaidh sinn air adhart gu Stellarton, far am b’ fheudar dhuinn an carbad fhagail agus a dhol air carbad eile gus ar giùlan gu Pictou. Rainig sinn am baile sin mu leth-uair an deigh deich, agus air dhuinn a bhi car sgith ghabh sinn mu thamh air son na h-oidhche. An ath latha thug mi fhin ’s mo chompanach sgriob mu’n cuairt a choimhead a bhaile, agus mu dha uair feasgar chaidh sinn air bòrd an St. Lawrence, am bàta-smuide bha gu ar giùlan gu Eilean a’ Phrionnsa. Bha an latha briagh ciuin, agus ’nuair a tharruinn sinn a mach o’n laimhrig bha ’n t-uisge cho còmhnard ’s ged nach bu mheur dhe’n chuan mhor e idir. Tha sealladh gle bhriagha ri fhaicinn an am a bhi dol a mach as an acarsaid. Tha ’m baile air a shuidheachadh air taobh cnoic air an laimh chli, ag amharc gle bhòidheach o’n uisge. Mu choinneamh a bhaile air an laimh dheis. Tha laimhrig a ghuail. Tha dùthaich eireachdail ceithir-thimchioll na h-acarsaid. tha beul na h-acarsaid gle chumhang, agus tha sin ’ga fàgail fasgach an latha ’s motha stoirm; tha uisge, domhain innte, agus uime sin tha i air a meas mar acarsaid ro mhath.

(Ri Leantuinn.)

Tha bantrach an Urr. Tearlach H. Spurgeon, an searmonaiche ainmeil a bha ’n Lunnain, an deigh òrdugh a thoirt seachad air son aon d’a shearmoin a bhi air a chur am mach ann an Gàilig. ’S e ’s ainm da, “A togail na Nathair Umha;” cha’n eil e air innse co rinn an t-eadar-theangachadh, ach tha an t-Olla Mac Fhionghain, an Duneideann, ag radh gu bheil e air a dheanamh gu math. Bidh tuilleadh de shearmoin Mhr. Spurgeon air an cur am mach an Gàilig an deigh so.

GILLE MODHAIL. —Bha duin-uasal Sasunnach, Morair Abingdon, a bha na dhuine gle mhòralach, aon latha gabhail an rathaid ann an carbad, nuair a thachair gille beag air agus laogh aig air ròp. Stad an gille agus thòisich e air dùr-amharc an clar-aodainn a’ mhorair. Dh’ fheòraich am morair dheth an robh e ’ga aithneachadh. “ ’S mi tha,” ars an gille, “is tusa Morair Abingdon.” “ ’S car son, ma ta, nach eil thu toirt dhiot d’ ad?” “Ni mi sin,” ars an gille, “ma chumas tu fhéin an laogh.”

B’ e faicinn na peucaig is breunas an t-sionnaich e.

B’ e am bata ’ga thoirt duit gus mo cheann a sgailceadh e.

B’ e an capull ’g a thoirt a dh’ Innsibh Gall e.

---

[106]

[Vol . 5. No. 15. p. 2]

ROB DONN.

(Air a leantuinn.)

Fhuair Rob Donn, ’na dhuthaich feìn cliù agus urram nach d’fhuair Baird, ma dh’ fhaodte, a b’airde buaidhean na esan. A mach as a dhuthaich fein, gu sonruichte am measg nan Gaidheal, cha d’fhuair e fathast an t-urram a tha dligheach dh’a. Cha’n fhiosrach mi gu beil aon d’ar Baird Ghaidhealach, a mach o Oisean, a dh’fhag ’na dheigh uiread Bardachb ri Rob Donn; agus cha’n ’eil aon idir ann a rinn uiread oran ris. Feudaidh e bhi gur e is aobhar gu bheil na h-uiread dhiu a nis air sgeul nach robh e fein a lathair an uair a chuireadh a mach an leabhar, agus gu’n do ghleidheadh a chuid oran air chuimhne na b’fhearr na ghleidheadh saothair nam Bard nach do chruinnich an orain fein. Ann an coimeas r’ar Baird Ghaidhealach thar cheann, tha Rob Donn comharraichte airson giorrad agus aireamh a chuid oran. Cha’n ’eil, ma dh’fhaodte, Bard againn a thug seachad uiread fhuinn ris; cha’n eil aon idir aig a’ bheil cho lionmhor atharrach steigh ris. ’S e Orain shùgach, Aoirean, agus Marbhrannan is trice a tha aige; ach cha’n ’eil teud de’n chlarsaich Ghaidhealaich nach do bhuail e. Cha’n ’eil inntinn air a lionadh le aillidheach maise, agus greadhnachas na tìre mar bha inntinn nan triuir Bhard a bu cho-aoisean dh’a— Mac-Mhaighstir-Alastair, Dughall Buchanan, agus Donnachadh Ban; ach gheibh sinn uair no dhà dearbhadh nach robh gloir agus greadhnachas a’ chruthachaidh foluichte o shuil nò o chridhe. Cha’n ’eil Orain Ghaoil Rob Dhuinn cho lionmhor no cho blath ri Orain Ghaoil cuid d’ar Baird. Ach tha cuid diu so, agus aon gu sonruichte a rinn e d’a cheud ghaol—do “Anna bhuidhe nigh ’n Domhnuill” —an deigh dh’i cul a chur ris, air nach toirear barr’ n ar canain. Saoilidh mi gu’n dearbh an ceathramh mu dheireadh de’n oran so gu’n robh cluas, cridhe, agus inntinn Baird aig Rob Donn:

“Ach cionn bheir mi fuath dhuit,
Ged dh’fhuaraich thu rium,
’N uair ’s feargaich’ mo sheanachas,
Mu t ’ainm air do chùl,
Thig t ’iomhaigh le h-annsachd,
’N a shamhladh ’n am ùigh,
Saolidh mi’s an am
Gu’n dean an gaol sin an tùrn.
’S theid air a ràth,
Gu h-as-ur,
Is fasaidh e’n trà sin,
Cho àrda ri tur.”

Ach ged rinn Rob Donn iomadh Oran de’n t-seorsa so a dh’fhirinnicheas barail Iain- ’Ic-Aoidh, Fear Mheilinis,

“Leis gach breitheamh d’an eol dàn,
Bidh cuimhe gu brath air Rob Donn,”

cha’n ’eil teagamh nach e Aoirean agus gu sonruichte a Mharbhrannan agus Orain aotrom, shùgach, aighearach a ghleidheas ainm air chuimhne. Airson a leithid so de Bhardachd, chà’n ’eil, a reir mo bheachd, coimeas do Rob Donn am measg nam Bard Gaidhealach. Ann an cuid de fheartan Bardail, agus ma dh’fhaodte anns a’ chuid is airde, cha tig e nios ris na Baird Ghaidhealach is ainmeile ’n ar measg. Cha choimeasar Rob Donn no aon eile d’ar Baird Ghaidhealach ri Oisean. Tha agus a reir coltais bithidh aìte air leth aige-san ann an teampull na Ceolraidh Ghaidhealaich. Cha mho a choimeasar, a reir mo bheachd ann an ceartas, Rob Donn airson reachdmhoireachd smuain no neart cainnt ri Mac-Mhaighstir-Alastair, no ri Donnachadh Ban airson snas cainnt no grinneas ’us ceolmhoireachd roinne; agus cha’n ’eil idir sealladh ard no smuain ghreadhnach Dhughail Buchanain aige. Ach bha inntinn cho beo aige agus a bha aig aon de’n triuir; agus cha robh aon diu a bu gheire suil a dh’fhaicinn roimh chridhe cuise no roimh chridhe duine na Rob Donn. A thuilleadh air so saoilidh mi nach robh aon d’ar Baird ainmeil Ghaidhealach aig an robh an tomhas de thuigse nadurra a bha aig a’ Bhard so; agus tha an seud ainmig so cho feumail do’n Bhard, mur ’eil na’s feumaile, agus a tha i don each eile. Chum am feart so, agus firinn a naduir, Rob Donn ceart ’na mholadh agus ’na chaineadh an uair a bha an cunnart mor gu’n rachadh a cli. Cha’n ’eil teagamh nach ’eil a’ chuid mhor de luach Aoirean agus Mharbhrannan Rob Dhuinn ’nam firinn. Mur biodh dearbhadh againn gur ann le rùn maith, neo-fheineil a rinn Rob a’ chuid is mo agus gu sonruichte a’ chuid is fearr d’a rannan, cha bhiodh meas cho mor againn orra agus cha toilleadh iad e. Ma chuireas tu grinn a taobh, ma dh’fhuilingeas tu dhuit fein a bhi luaidh ri neach gach feart ’us rian maith no dona is aithne dhuit, saoilidh mi gu bheil e na’s usa dhuit rann ceolmhor, reidh a dheanamh na bhitheas e ma ghleidheas tu an comhnuidh dlù ris an fhirinn.

’S e mo bheachd gur e an aon choire is mo dhearbhar air Rob Donn mar Bhard gu’n do chaith e ro bheag dragh ri orain. Saoilidh mi gu bheil e fior, agus gur call mor do’n Bhardachd Ghaidhealaich gu bheìl, gu’n robh an duine so comasach air a chuid oran fhagail na b’fhearr na rinn e, agus gu’n robh e comasach air obair a b’airde dheanamh na ghabh e os laimh. Tha e air innseadh dhuinn gu’n robh e deanamh oran o’n a bha e tri bliadhna a dh’aois g’a bhas; agus ged, ma dh’fhaodte, nach ’eil Bard Gaidhealach againn a ghleidh an comhnuidh ma choinneamh cudthrom agus soluimteachd dreuchd a’ Bhaird mar a ghleidh Rob Donn, tha e fior gur gann a ghabh e barrachd dragh a’ taghadh a steigh no ’rann no chainnt ’na thri-fichead bliadhna na ghabh e ’na thrì. Thigeadh ni no neach ’na rathad a bha toillteanach air cliù, air achmhasan, no air fochaid, agus ann an tiunndadh na boise bha an t-oran deanta agus cha robh an ath tilleadh ris. Cha rachadh e fad na cois a dh’iarradh steigh, agus cha smuaineachadh e dà uair airson focal a bu fhreagarraiche ’na cheile. Be gne inntinn an duine, a reir coltais, o oige a bhi beothail, ullamh, geur. Bha a Bhardachd ann an tomhas mor de aon ghne r’a radhan agus r’a fhreagairtean. Bha e teabaidh, beairrte, geur thar tomhais, agus gheibheir am feart so ’na rann, ma dh’ fhaodte, na’s trice na gheibhear na feartan Bardail is airde. A cha thuilleadh air so bha cridhe blath aige, agus bha nadur fior, misneachail, duineil aige a chum na feartan cunnartach ud eile fo smachd cubhaidh.

Cha’n ’eil teagamh nach ’eil Orain Rob Dhuinn ann an tomhas na’s luchmhoire a chionn gu’n deachaidh cho beag dragh a chaitheadh riu. Tha sinn na’s eolaiche air a’ Bhard agus air ghne inntinn a bha aige do bhrigh so. Is mor an luach a bhi faotainn toradh inntinn gheur blath o’n chridhe. Agus tha e air innseadh dhuinn gur gann a chaith Rob Donn os cionn uair no dhà—air a chuid bho mho—ri aon d’a chuid oran. Tha dearbhadh air gu’n do rinn e cuid de na h-orain is fear ann an uine bu ghiorra na so. Ma dh’fhaodte nach ’eil aon d’a orain cho ainmeil ri “Marbhrann Eoghain” agus ri “Briogais Mhic-Ruairidh.” Ged nach deanadh e riamh Oran ach an dithis so fein, bhiodh a chliù àrd am measg nam Bard Gaidhealach. Tha fios againn gu’n deachaidh “Marbhrann Eoghainn” a dheanamh ann a fior bheagan uine am bothan Eoghain fein mu’n d’fhag an anail e; agus gu’n do rinneadh “Briogais Mhic-Ruairidh’ ann an iomlaid leth-uair an uaireadair—am feadh agus a bha am Bard a’ coiseachd mu dha mhile de astar. Ach ged gheibhear cuid de orain Rob Dhuinn fior mhaith, cha’n ’eil teagamh nach ’eil, nan smuain, ’nan cainnt, agus ’nan rann blath an deifir air a mhor chuid diu. Ged chaidh orain a sgriobhadh o bheul a’ Bhaird fein, cha’n ’eil e ro-choltach gu’n robh cothrom aig Rob Donn mar bha aig ar Baird ainmeil eile air a shaothair fhagail air an doigh a b’ fhearr mar dhileab aig an t-sluagh. Sgriobh agus chlobhuail Mac-Mhaighstir-Alastair agus Dughall Buchanan am Bardachd fein. Bha làn uine agus làn chothrom aca air a shonruchadh ’nan inntinn fein a chuid de’n saothair a bheireadh iad seachad do’n t-saoghal agus an doigh air an tugadh iad seachad e. Tha e air aithris gu’n do sgriobh an t-Olla Stiubhart, Ministeir Chill-fhinn, a dh’eadar-theangaich an Tiomnadh Nuadh gu Gaidhlig, orain fein do Dhonnachadh Ban Mac-an-t- Saoir. Bha mar so làn chothrom aig an triuir Bhard so air amharc thairis agus thairis air saothair fein mu’n do chuireadh fa chomhair an t-saoghail ann an leabhar i. Cha’n aithne dhomh call is mo do chliu Rob Dhuinn na nach d’fhuair esan an cothrom ceudna. Bha e fein agus a mhinisteir—an t-Olla Domhnullach— ’nan deagh chairdean. Is tric a smuainich mi na’n sgriobhadh an duine so Bardachd Rob Dhuinn gu’m biodh i againn air doigh gu mor na’s taitniche na tha i. Cho fada agus a thainig a chliù a nuas g’ar latda-ne ann am Bardachd Rob fein, bu duine tuigseach

---

[107]

[Vol . 5. No. 15. p. 3]

an Domhnullach, aig an robh inntinn fharsuing, cho maith ri ministeir dileas. Saoilidh mi na’n sgriobhadh am ministeir so Bardachd Rob Dhuinn gu’n cuireadh e stad air a’ Bhard aig iomadh focal agus aig iomadh rann agus gu’n abradh e ris; “Stad ort a Rob! A’ bheil thu cinnteach nach ghabhadh am focal no an rann so a leasachadh? ’S e do dhreuchd-sa a bhi seinn mar is e mo dhleasdanas-sa a bhi searmonachadh. Ach cuimhnich an uair a bhitheas tusa agus mise a’ cnamh anns an uir, an uair a bhitheas mo shearmoinean-sa agus iadsan a chuala iad gu tur air di-chuimhne, gu’m bi t-orain-sa agus t-ainn cho caithreamach am measg an t-sluagh agus a tha iad an diugh. Tha mise a’m fhear-teagaisg do mhuinntir na sgireachd so ann am latha feinn. Is goirid gus am bi mo chliù agus m’ainm am measg nan nithean a bha. Ach tha thusa a’d fhear-teagaisg do d’shlùagh cho fhad agus a bhitheas iad fein agus an canain beo air thalamh. Am feadh ’s a dh’innsear sgeul no sheinnear oran ann an Gaidhlig, bithidh Faolan agus an Geigean agus Iain Thapaidh agus am Boc Glas agus Mac-Ruairidh agus Eoghan agus Clann-Fir Ruspainn a’ toirt foghluim agus toilinntinn do mhiltean do d’luchd-duthcha anns gach cearn de’n t-saoghal. Tha fios agam gur ann air taobh na coir, na firinn, agus nan deadh bheus a tha do theagasg agus a bu maith leat e bhi. Ach tha thu a’ seinn airson nan linntean a thig a’ d’ dheigh. Cha bu maith leat fein no leam-sa gu’m biodh do chainnt no do smuain ’n an ceap-tuislidh do aon a leughas t-orain. Thoir an aire, ma ta, gu’m bi t-orain agus do dhain air an aiseag do’n t-sluagh anns an doigh anns am bu mhaith leat do chliù fein, cliù do shluaigh, agus cliù Bardach do dhuthcha a bhi air an gleidheadh beo air feadh an t-saoghail re nan linntean ri teachd.” Tha mi meas na’m biodh smuaintean de’n t-seorsa so fa chomhair inntinn Rob Dhuinn an uair a sgriobhadh a’ chuid oran gu ’n robh iomadh focal agus sreath agus rann air an atharrachadh a chum na cuid a b’fhearr.

A thuilleadh air so, saoilidh mi na’m biodh smuaintean de’n t-seorsa so aig a’ Bhard an àm deanamh nan oran gu’m faighteadh moran diu na’s fearr na gheibhear a nis iad; agus gum faighteadh ’na shaothair oidhearpan na b’airde na thug e riamh. Tha e gun teagamh fior gu’n do rinn Rob Donn ann am beagan mhionaidean na h-orain is fearr a dh’fhag e ’na dheigh. Ach is e mo bheachd gu bheil e cheart cho fior gu’m biodh eadhon iad so na bu taitniche na tha iad n’n caitheadh am Bard tuilleadh dragh riu; agus gu’n robh e comasach air saothair a b’airde na ghabh e riamh os liamh. Bha inntinn Rob Dhuinn, mar a dh’fheumas inntinn Baird a bhi, soilleir, geur, mothachail agus bha i gun sonruichte beo, luath; ach cha do choisinn Bard riamh, air airde a bhuaidhean, a’ chliù is airde gun inntinn a bhi air a smachdachadh le stri chruaidh agus thoighidneach. Cha do rinn agus cha dean lamh no ceann mhic an duine gniomh a mhaireas gun dragh, gu spairn. Ann am fallus a ghnuis ithidh e aran, agus ann am fallus eanachainn ni e oran no turn sam bith eile a ghleidheas ainm air chuimhne. Tha an t-iarunn o’n teallach loisgeach, drillseach, ach buailear air an innein e agus fuaraichear anns an uisge e mu’m fas e ’na stailinn righinn, cruaidh. Thig an smuain is doimhne agus na focail is geire air uairean clis mar bhoisgeadh an dealanaich, ach ged lasas am boiegeadh an iramailt car tiota os cionn solas a’ mheadhon-la, falbhaidh e mar thainig agus tha an dorchadas na’s mo na bha e roimhe. Is e solus laidir, teth, cinnteach na greine a bheir beatha agus fas do’n t-saoghal. Bhiodh smuain Rob Dhuinn, fior agus geur mar is trice a tha i, na b’fhirinnich agus na bu gheire, agus bhiodh a chainnt na bu shnasmhoire, na bu mhaisiche, agus na bu cheolmhoire, na tha iad, na’n cnuasachadh e orain thairis agus thairis mu’n d’thug e seachad do’n t-sluagh iad. Agus gu sonruichte tha mi meas n’am biodh inntinn air a cleachdadh ri saothair dhian, chruaidh, gu’n d’thugadh e oidhearp na b’airde na thug e, agus gu’m faigheamaid o Rob Donn oran a sheasadh guala ri guala, mur biodh an ceann aige orra, ri “Beannachadh Luinge” Mhic-Mhaighstir-Alastair, ri “Latha Bhreathanais’ Dhughaill Buchannain, no ri “Peinn Dorain” Dhonnachaidh Bhain.

(Ri leanntninn.)

Na Hungarianaich.

Theagamh nach robh riamh cinneach eile anns an t-saoghal a bha cho dileas do chànain an sinnsear ris na Hungarianaich. Bha iad air an ceannsachadh leis na h-Austrianaich anns a’ bhliadhna 1849. Chog na Hungarianaich gu cruaidh, gaisgeil agus bu tric a chuir iad an ruaig air na h-Austrianaich, ach thàinig na Ruiseanaich a chuideachadh an naimhdean, agus mar sin bha na Hungarianaich bhochda air an coisnachadh gu buileach leis an dithis. Theich cuid de na cinn-feadhna gus an Tuirc, ach bu lionmhoire iad a bha air an glacadh agus air am mortadh. Cha luaithe a chuir na Hungarianaich sios am ball-airm na rinn na h-Austrainaich direach mar a rinn na Sasunnaich ann an Eirinn agus anns a’ Ghàidhealtachd nuair a fhuair iad an lamh an uachdar air na Gaidheil. Chuir iad gu bàs tàireil gach fear cliùiteach, ainmeil, uaibhreach air am b’ urrainn daibh greim a dheanamh. Bha an dùthaich air a lionadh le fuil agus le deuran agus le tuireadh ionnas agus nach b’urrainn di a bhi ni bu mhiosa ged a bu e Cromuel, no Cumberland am Feòladair a bhitheadh ’gan ceannsachadh. Cha robh ain-tighearnas sam bith nach d’rinn iad, ach aon ni a mhàin agus is e sin so, cha do chuir iad bacadh air an èideadh dùthchasach, mar a rinn na Sasunnaich ris an fhèileadh. Thug iad Austrianaich no coigrich a taigh do gach inbh dreuchdail, cudthromach, agus shuidhich iad luchd-imriche coimheach anns gach cearn de an dùthaich, direach mar a tha na h-uachdarain a’ deannamh anns a’ Ghaidhealtachd air an latha an diugh, ach cha robh na Hungarianaich cho sìtheil ris na Gàidheil oir bu tric a dh’eirich iad air na coigrich. Thugadh a’ chainnt dhùthchasach cho iosal agus gu’n do chuireadh i a mach as na sgoilibh, as na h-Oil-Thaighean, agus as na Cùirtean Lagha. Bha uile ghnothaichean na dutcha air an deanamh ann an cainnt na Gearmailt. Ach a dh’aindeon so uile cha deachaidh na Hungarianaich gu tirean cèin, no cha d’ thuirt iad gu’m bitheadh e ni b’ fhearr aon chànain a bhi aig an t-sluagh, agus sinn cànain am buaidhearan, mar chluinneas sibh cuid de na Gaidheil ag ràdh; cha robh iad cho faoin, ach sheas iad gu duineil airson dùthaich agus cainnt nan daoin o’n d’thainig iad. Theagasg iad an cànain mhathaireil do an cloinn ged a bha sin direach an aghaidh an lagha, agus rinn iad sior ghluasad air a son feadh mhòran bhliadhnachan gus an d’ fhuair iad i mu dheireadh air a h-ais anns na sgoilibh a rithisd. Chum iad air adhart agus anns a cheann mu dheireadh bha cainnt na Gearmailt air a cur a mach gu buileach, agus tha uile ghnothaichean na dùtucha air an deanamh anns a’ Mhagyer an cainnt fèin, a nis. Bhitheadh uile ghnothaichean na Gàidhealtachd air an deanamh anns a’ Ghàidhlig na’m bitheadh uiread de mhisneachd aig na Gàidheil agus a bha aig na Hungarianaich. Is i so a’ chomhairle a thug Cossuth air a luchd-dùthcha mu dheidhinn nan coigreach a bha ’nam measg. “Deanaibh cabhag, agus deanaibh Hungarianaich dhiubhsan no ni iadsan Austrianaich dhibhse.” Bu choir do gach Gàidheal na facail so a thoirt fainear, oir is furasda fhaicinn ciod a thacharas do chanain Chaluim-Chille ma dh’ fhanas sinn ni’s fhaide ’nar cadal. L. L.

“LAYS OF THE HEATHER”So ainm leabhair bàrdachd a thainig ugainn o chionn ghoirid á Lunnainn. Tha e air a sgrìobhadh le Miss A. C. Nic Dhonuill na Ceapaich, bana-bhàrd Chloinn Donuill. Is ann am Beurla tha e, ach a mach o sin tha e cho Gàidhealach ri fàd mòine. Tha e ann an iomadh dòigh a tilgeil soluis air gnè nan Gàidheal—am bàighealachd, an tiamhaiche, agus an treubhantas—agus tha e lan de ghràdh dachaidh agus dùthcha. Mholamaid an leabhar dhaibhsan le’n àil fior bhàrdachd a leughadh, agus a tha deigheil air a bhi treòrachadh a smuaintean gu Tir an Fhraoich. Gheibhear an leabhar so air tri tasdain ’s naoidh sgillinn (3s. 9d.) le sgriobhadh guMiss A. C. MacDonnell, 86 Cabridge St., Eccleston Square, London S. W., England.

Tha Reic mhor Aodaich aig D. J. Domhgnullach. Tha gach ni ’ga reic cho saor ’sa bhrbhas e. ’S coir dhuit aige.

---

[108]

[Vol . 5. No. 15. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobhad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OOTOBER 17, 1896.

Rinn Mr. Gladstone òraid ann an Liverpool, an Sasunn, o chionn ghoirid, a tha ’n deigh gluasad a chur air feadh Bhreatuinn, agus uile rioghachdan na Roinn-Eorpa. Bha an òraid air a liubhairt aig coinneamh a bh’ air a gairm anns a bhaile mhor sin air son fhaicinn ciod a ghabhadh deanamh air son stad a chur air obair sgriosail nan Turcach ann an Armenia. ’Nuair a thòisich e bha a cheann crom, agus a ghuth fann; bha fior choltas an t-seann-duin’ air, ach mu’n deach e fad air adhart, dhirich e e-fhein agus dh’ fhàs a ghuth laidir, a toirt an cuimhne a luchd-éisdeachd nan làithean o shean nuair a bha e thaobh bodhaig us inntinn an tréine neart. Thug e sgriob uamhasach air mortair mor na Tuirce, agus ghuidh e air Riaghladh Bhreatuinn cur cruaidh ris air son a dhroch dheanadais. Tha an òraid an deigh atharrachadh mor a thoirt air beachd sluaigh Bhreatuinn, agus a nochdadh gu soilleir, ged a tha Gladstone air cùisean-riaghlaidh a leigeil uaithe, gu bheil e cho comasach air inntinnean dhaoine ghluasad sa bha e riamh.

Tha sinn a cur romhainn àireamh mhor de luchd-gabhail ùr fhaotainn do’n MHAC-TALLA eadar so us Bliadhn’ Ur. Tha fhios againn gu bheil miltean de leughadairean matha Gàilig air feadh na dùthcha so fhéin, agus air feadh gach dùthaich eile do’m bheil am paipear a’ dol, nach eil aona chuid ’ga ghabhail no ’ga leughadh. Nach eil an t-àm aca sin tòiseachadh air a ghabhail, agus nach còir do gach aon aca ’ainm ’s a dholair a chur gu’r n-ionnsuidh gnn dàil. Tha fhios againn gu bheil moran ’nam measg a bha deonach cur ’ga iarraidh o chionn fhada ach chuir iad dàil ’sa ghnothuch, agus le dàil a chur ann rinn iad dearmad, agus cha do chuir iad ’ga iarraidh fhathast. Air son iad sin a ghreasad tha sinn a dol a thoirt tairgse dhaibh. Duine sam bith a chuireas a dh’ iarraidh a phaipear uair sam bith eadar so us Bliadhn’ Ur, agus a chuireas an dolair ugaiun aig an àm cheudna, gheobh e na bhios gun ruith dhe’n bhliadhna so a nasgaidh, agus pàighidh an dolair gu deireadh na bliadhna tha tighinn, ’se sin gus an 31mh latha de Dhecember, 1897. Tha sinn an dòchas gun toir an tairgse mhath so àireamh cheudan de luchd-gabhail ùra an rathad MHIC-TALLA. CO a cheud fhear a thig?

Tha aon sgeul a thainig as na Stàitean air an t-seachdain so, ag innse gu bheil na Republicans cinnteach gu’m bi M‘Kinley air a thaghadh mar cheann-suidhe. Tha fios eile ag ràdh gu bheil na Democrats cinnteach a taghadh Bhryan. Tha dithis eile bharrachd air M‘Kinley us Bryan ag iarraidh na dreuchd, agus o’n a lionas aon duin’ i, tha eagal oirnn gu’m bi triùir dhiubh gu math tùrsach air feasgar an treas latha dhe’n gheamhradh.

Litir a Margaree.

A MHIC-TALLA: —Is fada bho’n a bha dùil agam litir bheag a chur ugad, gus innse do d’ luchd-leughaidh an t-eolas a fhuair mi agus a tha mi faighinn ort. ’Nuair a thoisich MAC-TALLA air taghal ormsa an toiseach, ’s gann gu leughainn ainm; gu firinneach cha leughainn an darna facal; ach an diugh leughaidh mi gach darna facal agus gach facal a tha eatorra. Cha mhor nach robh mi cho aineolach air leughadh na Gàilig ’sa bha an duine dubh, nuair a fhuair e am paipear-naigheachd, “co dhiubh,” ars esan, “is e na sgrioban dubha no na sgrioban geala bhios iad a leughadh.”

Cha ’n eil moran naigheachd agam dhuit an dràsda ach naigheachd a th’agaibh fèin. Tha an t-side ’fas anabarrach fliuch, greannach, agus tha na lathaichean so gu h-àraid gle mhi-fhreagarrach air son buain a’ bhuntata, ged a dh’fheumas daoine bhi ris.

Fhuair sibh beagan litrichean as a’ chearna so agus m’ainmsa riutha. Is aithne dhomh fhin gu ro-mhath an fheadhhain a bha ’g an sgriobhadh, agus thoireadh na gillean gasda ’n aire nach tig mise beo orra. Ach a roghainn air iad a sgur gu buileach, faodaidh iad m’ ainn a chur ri ’n cuid litirchean cho tric ’sa thogras iad.

Bho’n is i so a cheud ionnsuidh a thug mi air sgriobhadh ’Gailig, tha mi an dòchas gu’n gabh sibh mo leisgeul air son mo mhearachdan. Bidh mi a’ sgur aig an àm so le durachd gu’m bi iomadh bliadhna shaoghail aig MAC-TALLA. Is mi do charaid dileas,

AONGHAS BEAG.
S . W. Margaree, Oct. 3, 96.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
Uaireadairean Oir us Airgid agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
SIDNI, - - - C. B.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC

An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c , &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan-creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

THA e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.

Tha Factoridh Eureka air aon de ’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D.D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chloimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

---

[109]

[Vol . 5. No. 15. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Chaidh moran feòir a mhilleadh leis na h-uisgeachan troma bh’ann o chionn ghoirid, gu h-àiaid feur a bh’air na h-àiteachan-boga. Ann am Mira chaidh moran feòir a bh’ann am mullain a sguabadh air falbh leis na tuiltean.

Chaidh eaglais ùr Chaitliceach fhosgladh ann an Grand Mira Di-donaich ’sa chaidh. ’S e an t-Urr, Ruairidh Mac Neil sagart na sgireachd. Bha aìreamh de shagairt nan sgireachdan mu’n cuairt ’ga chuideachadh aig fosgladh na h-eaglais.

Tha a’ chùirt Mhor ’na suidhe air an t-seachdain so. Tha àireamh mhor de chàsan air a beulaobh, agus cha ’n fhaighear am feuchainn uile aig an t-suidhe so. Cha ’n eil teagamh nach bi suidhe eile ann romh thoiseach a’ gheamhraidh.

Tha sianar dhaoine ’s mhnathan a’ fuireach anns a’ Bhaì ’n Ear, agus le àìreamh am bliadhnaichean a chur ri cheile, theid iad cho àrd ri coig ceud ’s da fhichead bliadhna. Tha iad le ’n gabhail thar a chèile, ceithir fichead bliadhna ’s deich a dh’aois.

Dh’fhalbh soitheach beag iasgaich à Sidni Tuath gu dhol dh’ionnsuidh nam bancaichean, agus cha d’fhuaras sgeul oirre fhathast. Bhuinneadh i do Sheumas Moore à Amhuinn Sheòrais. Cha robh air an t-soitheach ach Moore ’sa mhac, ’s dithis dhaoin’ eile mhuinntir a Bhras d’Oir Bhig. Thatar a gabhail eagail gu’n deachaidh an soitheach ’s na bh’ air bord a chall.

Bha Sir Tearlach Tupper agus a bhean posda leth-cheud bliadhna air an t-seachdain s’a chaidh, agus chum iad co-ainm an latha, no mar theirear, bha a bhanais òir aca, air Dior-daoin. Fhuair iad an là sin, litrichean agus fiosan as gach cearna de Chanada, agus à Breatuinn, o daoine bha deanamh co-ghàirdeachas maille riutha, agus thainig moran ghibhtean luachmhor g’an ionnsuidh, fiach dheich mile dolair air fad.

Chaidh bàthadh muadach a dheanamh ann an. Glace Bar feasgar Di-dònaich. Chaid triuir ghillean, Donnachadh Moireastan, aon bliadhn’ deug a dh’aois, Aonghas Moireastan, agus Tearlach Baitilier, coìg bliadhn’ deug a dh’aois a mach air dana ann an tuba aoil; chaidh i thairis orra, agus bha an triuir air am bàthadh. Bha athair fear de na gillean ann an tigh na cùrtach an Sidni nuair a fhuair e sgeula bàis a mhic. Bha iad air an tiodhlachadh Dior-caiduin.

Bha uisge na seachdain ’so chaidh ’s na seachdain roimhe sin anabarrach trom air taobh eile ’n eilein moran na bu truime na bha e againn an so. Tha na daoine ’s sine ’san duthaich ag radh nach cuimhne leotha uiread uisge fhaicinn riamh roimhe a tuitean ann an ùine cho goirid. Bha na roidean ann an iomadh àite air am milleadh gu dona, agus leis an tuil a bh’anns na h-aibhnichean chaidh moran dhrochaidean a thoirt air falbh. Bha an t-uisge cheart cho trom ann an Nobha Scotia: ann am baile Halifax bha e sileadh fad cheithir latha deug.

Tha duine fuireach aig Hillside, am Mira, Iain Domhnullach, a tha ceithir fichead bliadhna ’sa coig deug a dh’aois, agus tha e cha mhor cho tapaidh ’sa bha e riamh. Tha mac dha, Cailean Domhnullach, a fuireach ’sa bhaile, agus cha ’n eil bliadhna nach eil e tighinn a stigh a dh’amharc air a dha n tir dh’uairean, agus a’ deanamh an astair dh’a chois, da mhile dheug. Tha e gu stan fallain agus a bhuaidhean nàdarra aige cho math ’sa bha iad an làithean òige, ach a mhàin gu bheil e air is beagan bodhar. Tha moran de na dhaoine a thainig a mach do’n dùthaich so an toiseach, a dh’aideoin gach cruadal troimh ’n deach iad, an deigh aois mhor a ruigheachd.

Tha dùil aig cuideachd a’ ghuail barrachd mor guail a chur am mach am bliadhna sa rinn iad an uiridh. Tha H. M. Whitney ceann na cuideachd ag radh gu’n cuir iad a mach mu’n sguir iad am bliadhna aon ceud deug mile tunna. An uiridh cha do chuir iad a mach ach beagan thairis air ochd ceud mile tunna.

Tha Morair Roseberry, a bha na cheannard air na Liberals ann an Sasuinn o chionn dha no tri bliadhnaichean, an deigh an dreuchd a leigeil uaithe, agus tha aca ri ceannard eile thaghadh. ’S e b’ aobhar dha sin a dheanamh nach urrainn dha aontachadh leis na thuirt Mr. Gladstone anns an òraid a liubhair e ann an Liverpool.

Thug fear Deòrsa Hewill a bha ’san tigh-obrach anKingston , Ontario,ionnsuidh gharg air beatha fear-cumail an taighe, a sheachdain gus an dè, agus loisg am fear eile’ air, ’ga mharbhadh air a bhad. Bha Hewill anns an tigh-obrach o chionn dheich bliadhna, agus bha e fad na h-ùine anabarrach draghail do ’n luchd-gleidhidh.

Seall ann an ait eile dhe’n phaipear agus faic an tairgse tha sinn a toirt do fheadhainn a tha airson tòiseachadh air gabhail MHIC-TALLA. Bu chòir do gach aon tha ’ga ghabhail an drasda oidhearp a thoirt air fear no dha de luchd-gabhail ùrsa fhaotainn dha eadar sous Bliadh’ Ur. ’Nan deanadh iad uile sin bhiodh àireamh luchd-leughaidh a phaipear air an dùbhlneadh.

Tha na Stàitean an deigh soitheach-cogaidh a chur a null dh’an Tuirc a dh’iarraidh fios-freagairt o’n t-Sultan a thaobh mhinisteirean as na Stàitean a bha air an creachadh ann an Armenia. Tha an soitheach sin, thatar ag radh, a’ dol direach gu Constantinople, ni nach eil ceadaichte do shoithichean-cogaidh, agus ma chuinnear dragh sam bith orrre, tha cabhlach Bhreatunnach deiseil gus a tòrachd a thoirt a mach. Tha rioghachdan na Roinn-Eorpa aonaichte mu ’n chùis, agus cha’n eil fhios nach bi turus an t-soithich so na mheadhon air a chomhstri a tha dol air adhaot mc’n Tuirc a thoirt gu crich.

Chaochail an t-Urr. Eidward W. Benson, Ard’ easbuig Chanterbury, an Sasuinn la na Sàbaid s’a chaidh. Bha e air aoidheachd aig Mr. Gladstone, ’na chaisteal ann a’ Hawarden agus chaid e chomla ris do’n eaglais. Am feadhh ’sa bha e na shuidhe ann an suidheachan Mhr. Ghladstone, beagan an deigh do’n t-seirbheis toiseachadh, thainig laigse air; chaidh a ghiulan a mach, agus mu chairteal gu da uair dheug chaochail e. Bha e tri fichead bliadhna ’sa seachd a dh-aois. Bha e ’na Ard-easbuig an Canterbury o chionn cheithir bliadhna deùg, agus bha coig mile deug punnd Sasunnach ’sa bhliadhna a tigh’nn a stigh dha.

Chaidh soitheach de’n ainm “Ariande,” a bhristeadh air sgeir faisg air Ingonish a sheachdain gus am Di-ciaduinn s’a chaidh, agus deichnear dhe na daoine bh’air bòrd a bhathadh. Bhuinneadh an soitheach do Norway, agus bha i air a turus a Grianaig, an Alba, a’ dol gu Bay Verte a dh’iarraidh luchd fiodha. Bha i ochd seachdainean air a turus, agus cha do dh’èirich sgiorradh sam bith dhi, gu Di-luain an 5mh latha, nuair a thoisich an stoirm. ’Sa mhaduinn Di-ciaduinn bhuail i air an sgeir agus chaidh i fodha. Bha da dhuine dheug air bòrd, agus cha d’fhuair as le’m beatha ach dithis. Chaidh iad sin a sguabadh gu tir leìs na tuinn. Bhuineadh an sgiobair agus a chuid bu mho dhiubhsan a chaidh a bhàthadh còmhla ris, do Norway. Fhuaireadh cuirp an sgiobair a mheat agus aon dhe na seoladairean air a’ chladach, agus chaidh an tiodhlacadh aig acarsaid ’Ic Neill.

Bathar Tioram.

20 paidhir de bhrogan bhan, 65c am paidhir.
Seall air Deiseachan fhirionach a tha sinn a creic air $3 .25.
Tha sinn a dol a sgur a chreic Bathair Tioram, agus creicidh sinn na th’ againn gle shaor.
IAIN A. Mac COINNICH & CO.

D. A. Mac FHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

So a Mhic!
Ciamar a tha d’ Uaireadair?
Ma tha e am feum càraidh air doigh sam bith, their e gu
Rhodes & Gannon,
SIDNI & SIDNI TUATH.
Cha chosg a ghlanadh ach 75c., Mainspring ,75c. An da chuid, $1 .25.
Agus theid iad an urras air an obair.

AN CRANN TARA

(Am Fiery Cross. )

PAIPEAR MIOSAIL AIR SON ALBANNAICH CANADA, anns am bheil air a chlo-bhualadh Dealbhan agus Beath-Eachdraidhean Gaidheil Chanada; Eachdraidh nam Fineachan agus dealbhan an snaicheantais; Ceol, Bardachd, agus Sgeulachdan; agus sgriobhaidhean mu iomadh ni eile. Pris: — $1 .00 ’sa bhliadhna, no sia miosan air son 50c. Sgriobh us cuir airgead guT . D. MACDONALD, 2591 St. Catherine Street, Montreal.

---

[110]

[Vol . 5. No. 15. p. 6]

SGEULACHD.

Fionn an Tigh a’ Bhlair-Bhuidhe gun Chomas Eirigh no Suidhe.

La dh’ an robh Fionn Mac Cumhail ’s a’ chuid eile de’n Fheinn anns a’ bheinn-sheilg, dh’eirich cur a’s cathadh; ’s mu’n d’ fhuair iad an t-sealg a chur cruinn, thainig an t-anmoch orra. Sgith, airtealath mar a bha iad, thog iad orra gu tearnadh gu baile. Mar a bha iad ag gabhail air an aghart gu trom, athaiseach, thainig iad air bothan fàs am bràighe glinne; agus ghabh iad gu tàmh ann. Dh’ fhadaidh iad teine ’s chaidh na gillean air surd gréidhidh; ’s gus am biodh an t-eunbhruich ullamh, thòisich iad air iomairt nan corn ’s air seanachas mu ’n àm bho shean. Chuir cuimhne air cliu an sinnsirean togail fothpa mar a b’ àbhaist; ’s thuirt iad uile cruinn-còmhluath, gu ’m b’ e mo thruaighe duine no beathach a thigeadh a chur dragh air an Fheinn an oidhche sin; no a theannadh ri tàir a thoirt do dh’ Fhionn. An teis-meadhoin na bruidhne so, thigear maigheach chaol, ruadh a stigh; agus, gun fhiamh, gun umhail, cuirear car no dhà dh’i air a’ chagailt, ’s togar an luath mu na sparran; agus thugar amach oirre. Ma thug cha deachaidh sin air mhithapadh dhaibhsan—thug iad daoidh-leum amach as a deaghaidh; ach chaidh iad ’n am bràth-cheo cho mor le dorchadas a thainig orra, ’s nach bu léir dhaibh a cheile. Lean Fionn ’s a dhà ghille dhiag i, a’ bhun ’s a lorg, thar gualainn a’ ghlinne, ’s cha do chaill iad sealladh oirre gus ’n a leum i stigh aig sgùid de thigh ùdlaidh a thachair orra aig bun sithein. ’D e an tigh o bha ’n so ach tigh “a’ Bhlair-Bhuidhe,” famhair a bha tighinn beo air tuirc nimhe ’s air feoil dhaoine. Rachar a stigh, a’s gabhar sgial ach cha d’ fhuaras forfhais air a’ mhaighich. Cha robh stigh ach a’ bhean ’s i fuineadh: cha d’ thainig am Blar-Buidhe dhachaidh as a’ bheinn-sheilg. Thug i biadh a’s deoch dhaibh, ’s thuirt i gu’m b’ fhearr dhaibh a nise bhi falbh mu ’n tigeadh am Blar-Buidhe dhachaidh. Thuirt Fionn nach do theich iad romh dhuine riabh, agus nach deanadh iad toiseach de ’n Bhlar; ’s theann iad na b’ fhaide stigh. Feith ri dheireadh, os’ a bhean. Mar a b’ fhior; cha d’ fhuair iad iad fhein a shocrachadh ach gann, tra a dh’ fhairich iad stùirn-stàirn aig an dorus; co bha ’n sid ach am Blar-Buidhe ’s a chuid ghillean, ’s torc-nimhe mor, fiaclach aigesan air a mhuin. Thug e crathadh beag mor air fhein a cur an t-sneachda dh’ e ’s chuir e crith fo ’n ursainn ’s fo shuidheachan an tighe! Tha mi faireachdainn fàilidh fharbhalach romham, a bhean, co so th’ agad a nochd, os’ am Blàr. Dh’ innis a bhean na h-aoidhean a thainig a choimheadachd oirre bho ’n a dh’ fhalbh e. Amach do ghillean, ’Fhinn, a thoirt na h-eallaiche dhiam os’ am Blar. Cha d’ thug Fionn an t-éuradh do dhuine riabh, agus cuirear sianar amach dhiubh far an robh am Blar. Mu’n gann a bha iad seach an stairsneach bhuail am Blar slat-na-druidheachd orra, ’s bha iad ’nan colbh-chloiche; ’s chuir e air taobh tuath an doruis iad a chur stad air a’ ghaoith-dheathaich. Dh’ fhag e ’n sin iad; ’s thug e fhein ’s a ghillean a stigh an torc. Cha d’ fhuirich iad ach ri robladh lomaidh a thoìrt air, ’s chuir a’ boean air e ’s a choire-mhor— ’na chlosaich mar a bhà e. Mu ’n d’ fhuair e ach goil a’s leth-ghoil, sparr am Blar bior na feola ann, ’s bha e aig air an ùrlar; ’s gun tuille dàlach shuidh e fhein ’s a ghillean mu ’n cuairt da. Gach cnaimh mar a chreidhmeadh iad, thilgeadh iad sid gu Fionn ’s gu ghillean. B’ olc a’ bhiatachd é, ach cha robh comas air. Bha Fionn ’n a thosd ’s ’n a chuimhne, ’s b’ ion da sin. An uair a bha ’n ròic thairis, ’s cha b’ fhada h-uige, dh’ iarr am Blar-Buidhe an t-ubhal òir a thoirt a nuas gus an oidhche fhada gheamhraidh a chur seachad air Fionn. Thug i nuas an t-ubhal ’s thug i dhà e. Thòisich iad air a cheile leis an ubhal, ’s ma thòisich, cha b’ fhada gus ’n a chuir am Blar ás do ’n iomlan de ghillean Fhinn. Thuig am Blar nach deanadh e an gnothach air Fionn fhein leis an ubhal, ’s thuirt e gu’m feumadh iad dol a ghleachd. An dromannan a cheile gabhar iad; ach, ged a bhiodh iad fhathast ag gleachd, cha tugadh e glideachadh air Fionn. Tra chunnaic am Blar gu ’n do thachair a sheise ris, dh’ iarr e air a mhnaoi a’ ghreideal a chur air gus an rachadh casan Fhinn a gharadh, gur cinnte gu’n robh e fuar, ’s an oidhche chruaidh reòdhta bh’ ann; ’s dh’ iadh iad uile mu Fhionn (sin tra a thuirt e, “cha duine duine ’n a ònar” ), agus sparr iad air a ghreideil e gus ’n a loisg a chasan gu ruig na sléisdean. Bha e nis gun chomas suidhe. Leig am Blar rochd gàire as, agus spàrr e stob-na-feola ann; ’s bha e ’n sin gun chomas éirigh no suidhe. Shaoil leis a Bhlar gu ’n robh e gun phlosg analach, ’s thilg e seachad ’s a’ chùil e. Cha robh Fionn riabh roimhe an gailc na bu mhò na so, ach, an uair a bha e eadar an t-éuradh ’s an aimbeairt, agus cuimhnichear e gu’n robh còrn-nam-fiùbh aige, ’s gu’n cluinnteadh e an coig choigean na h-Eireann. An uair a ghabh an tigh gu fois, mhàgair e mach gu dubh-balbh-sàmhach gu mullach cnuic a’s shéid e ’n còrn tri uairean. Fad an ama so bha chuid eile de ’n Fheinn gu dubhach, déurach air tòir Fhinn. Cha d’ fhàg iad cùil no cial gun sireadh, ’s iarraidh-mhairbh aca air. Mu dheireadh thall, an uair a thug iad géill a’s dubh-ghéill, chuala Diarmad donn mac a pheathar an còrn; ’s ma chuala cha bu rabhadh gun fhreagairt. Bha fhios aige gur h-eiginn-bhàis a bheireadh air Fionn a shéideadh. Thuig e gu’n robh an gnothuch gu h-olc; ’s thug e bòid a’s briathar air a chlaidheamh nach rachadh biadh no deoch thair ’anail gus an coibhreadh e air bràthair a mhàthair. Thog e air, e fhein ’s a ghillean ’s bu cham gach dìreach leotha thair chnoc a’s shloc, ’s ge b’ fhada bhuapa e, cha b’ fhada ’g a ruighinn iad. Fhuair iad Fionn n’ a dheòiridh truagh gun chomas éirigh no suidhe am fasgadh tuim, Dh’ fharraid Diarmad d’ e ciod a dh’ fhairich e. Is coma sin, osa Fionn; ’s dh’ innis e dha gach car mar a thachair: mar a mharbh am Blar-Buidhe na gillean, agus an droch ghiullachd a fhuair e fhein bhuaithe; ’s chomhairlich e tilleadh dhachaidh mu’n eireadh an cleas ciadna dha—gu’n robh esan mar a bhitheadh e co dhiubh. Bhòidich a’s bhriathraich Diarmad nach tilleadh e gus an d’ thugadh e mach an aichmheil; ’s gun tuilleadh a ràdh thug e tigh a’ Bhlair-Bhuidhe air. Cha robh stigh ach a’ bhean ’s i fuinneadh. Thug i biadh a’s deoch dhaibh ’s ghabh i an sgial Dh’ innis i dhaibh gu’n robh am Blar-Buidhe ’s a bheinn-sheilg, ’s gu ’m b’ fhearr dhaibh a bhi falbh mu’n tigeadh e dhachaidh mu’n éireadh dhaibh mar a dh’ éirich do Fhionn. A roghainn biodh dhà, osa Diarmad, ach cha ’n fhalbh sinn gus an toir sinn a mach an aichmheil; ’s shuidh iad a stigh. Feith ri dheireadh ma ta, os’ ise. Cha robh iad ach goirid mar sin tra a dh’ fhairich iad stùirn-stairn aig an dorus. Co bh’ ann an sid ach am Blar ’s a ghillean, ’s torc uimhe mòr fiaclach aige air a mhuin. Thug e togail bheag mhor air fhein a chrathadh an t-sneachda dh’ e, ’s chuir e crith fo ’n ursainn ’s fo shuidheachan an tighe. Ghlaodh e, “Tha mi faireachdain fàilidh fharbhalach romham, a bhean, co so th’ agad a nochd?” Dh’innis a bhean gu’n robh Diarmad ’s a chuid ghillean. “A mach do ghillean, a Dhiarmaid a thoirt dhiam na h-eallaiche,” os’ am Blar. Leum Diarmad e fhein amach; agus mu’n d’ fhairich am Blar thall no bhos e mharbh e n darna leth dh’ e ghillean ’s chuir e turrach air tharrach iad air taobh deas an doruis mu choinneamh gillean Fhinn. “Is olc an t-aoidh thu,” os’ am Blar. “Mur fhaic thu na ’s miosa na sid dhiam mu’n tig an latha, na bi gearan,” osa Diarmad; ’s gun tuilleadh bruidhne thug e stigh an torc. Ghréidh iad an torc gu math ’s gu ro mhath, ’s ghabh e fhein ’s a ghillean an leoir dh’ e. Gach cnaimh mar a lomadh iad thilgeadh iad sid do ’n Bhlar ’s dh’ a ghillean. “Is olc an t-aoidh thu, os’ an Blar. “Mur fhaic thu na ’s miosa na sid dhiam mu ’n tig an latha, na bi gearan,” o[ ? ]a Diarmad; ’s dh’ iarr e an t-ubhal a thoirt a nuas gus an oidhche fhada gheamhraidh a chur seachad air a’ Bhlar-Bhuidhe. Thug a’ bhean a nuas an t-ubhal agus thoisich [ ? ]an cleas. Air a’ chiad tilgeadh a thug Diarmad do ’n ubhal, mharbh e dithis de na bh’ air laimh dheis a’ bhlàir. “Is olc an t- a[ ? ] thu,” os’ am Blar. “Mur fhaic thu na’s miosa na sid diam mu’n tig an latha, [ ? ]a bi gearan,” osa Diarmad. Thilg am Blar air ais an t-ubhal ach cha d’ rinn e doc[ ? ]unn sa bith air gillinn Dharmaid. Thug Diarmad an t-ath-thilgeadh do ’n ubhal s mharbh e dithis de na bh’ air laimh [ ? ]hirth a Bhlair; agus mar sin gus ’n a mharbh e ’m fear mu dheireadh dhiubh; ’s am Blar gun aon tàmh ag radh; “Is olc an t-aoidh thu; agus amhuil sin Diarmad ’g a’ fhr[ ? ]arairt , “Mur fhaic thu na ’s miosa na sid dh[ ? ]am ma in tig an latha, na bi gearan.” An uair a bha iad sgith de [ ? ]uith an ubhail or thutrt

---

[111]

[Vol . 5. No. 15. p. 7]

Diarmad ris a Bhlar gu’m b’ fhearr dhaibh dol a chur cuir gleachd; ’s ma chaidh, cha robh an gleachd fad air chumail an uair a bha am Blar air claisneach a dhroma air leacan loma an ùrlair. “Is olc an t-aoidh thu,” os am Blar, ’s thug e cnead ghointe ás. “Mur faic thu na ls miosa na sid diam mu ’n tig an latha na bi gearan,” osa Diaamad, ’s dh’ iarr e air a’ mhnaoi a’ ghreideal a chur air gus an rachadh casan a’ Bhlair a gharadh, gur cinnte gu’n robh e fuar an deigh tighinn dachaidh as a bheinn-sheilg. Chaidh a’ ghreideal a dhianamh dearg; ’s thug Diarmad togail do ’n Bhlar, ’s bha e sid ’n a sgug buidhe air a ghridil. “Oiteag, oit, oit” os’ am Blar. “Gabh air do shocair e” osa Diarmad, creanaidh do chnaimhean buidhe air mu’n cobhair mis’ ort,” ’s chum e air a’ ghreideil e gus ’n a loisg a chasan gu bun nan sléisdean. Bha am Blar a nise gun chomao suidhe agus ghrad-sparr Diarmad stob-na-feula ann, ’s bha e ’n sin gun chomas éirigh no suidhe ’s thilg e air a shlisnich ’s a’ chùil e.

Tra a bha iad seachd sgìth de oiteagail a’ Bhlair, rug Diarmad air sprogan air, ’s thuirt e, “Am bàs air do mhuin, a bhodaich, ciod e d’ éiric? Am bàs air do mhuin, a bhodaich, ciod e d’ éric, a’s tog dhinn brigh do chluith.” “Oiteag, oit, oit,” os’ am Blar, cha’n ’eil a dh’ éiric agamsa ach cuach-ìocshlainta tha am bun na creige ud thall agus leighisidh i Fionn.”

An uair a chuala Diarmad mu ’n chuaich, cha d’ fhuirich e ri tuilleadh chumhlaidhean iarraidh—bu ro fhada leis a bha bràthair a mhàthar ’g a chuaradh aig bun an tuim, ’s chaidh e do ’n uamha. Thugar a’ chiad làmh air a’ chuaich ’s buailear leatha gu Fionn, ’s ionnlaidear a chréuchdan leatha tri uairean. A’ chiad uair dh’ fhas a chasan gu ruig na glùinean; an darna h-uair dh’ fhàs iad gu ruig na h-aobruinn; ’s an treas uair bha Fionn gun chron, gun chiothram, cho beò slàn ’s a bha e riabh.

Rìnn aon bhoiseag de dh’ uisge na cuaiche geasan nan gillean a bhristeadh, ’s thug e am Blar air. “A chulaidh-thruais,” osa Diarmad ris, “Boidich nach imir thu tuilleadh de gheasan no ’chleasan air an Fheinn.’ Bhòidich am Blar sid a’s ioma rud eile’ bharrachd; ’s thug Diarmad gu suairce dha fhein ’s dh’ a ghillean an diol a dh’ uisge na cuaiche, ’s ghabh iad an cead dh’ e chéile. A dheanamh sgiala goirid d’ e, lean a’ chuach ris an Fheinn, a’s dh’ fhàg mise aca i. —Revue Celtique, 1870.

A Antigonish

A MHIC-TALLA GHEADHAICH. —Ged dh’eirich fiabhras Aonghais gu math ard air aon turus fhuair e thairis e agus tha e ’n diugh cho slàn ri breac. Tha e gealltuinn gu’n cluinnear uaithe ré a gheamhraidh bho uair gu uair

Tha “Comunn a’ Fhraoich” làn shuidhichte airson obair na bliadhna so. Tha ’n Céilidh agus an Class air a steidheachadh gu mor thoileachadh gach mac Gaidheil a tha ’nar measg. Tha sinn a’ cur romhainn deagh obair a dheanamh am bliadhna.

Na dheigh so bithidh paipeir againn co-cheangailte ris an oil-thigh, agus se ’s ainm dha an Xaverian. Tha ’cheud àireamh air na stocan, agus tha dùil aig na gaisgich a leigeil gu cuan an taobh a stigh de sheachduin.

AONGHAS.
Oil-thigh Nmh. Francis Xavier, 14, 10, ’96.

Aodaichean Deante dhe gach seòrsa, Adan Curraichdean, Leintean agus Brògan, aig D J. Domhnullach. Tha a bris iseal.

McDonald Hanrahan & Co,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

CARADH
Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , .60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar uthcha tha ’nar beachd

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c .
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

---

[112]

[Vol . 5. No. 15. p. 8]

Am Bal Gaidhealach.

LEIS A’ BHARD MAC-GILLEAIN.

Beagan bhliadhnaichean ’an deaghaidh do’n bhard tighinn do’n duthaich so, bha bal aig na Gaidhil an tigh Dhaibhidh Mhurraidh ’am Merigomish. Cha’n fhaodadh duine ’bhi aig a’ bhàl ach fear a labhradh Gaidhlig. Fhuair am bard cuireadh. Phaidh e gu math an luchd-cuiridh leir an òran so a sheinn aig a bhàl.

LUINNEAG

Bithibh aotrom ’s togaibh fonn,
Cridheil sunndach gun ’bhì trom,
’G òl deoch slainte na bheil thall,
Ann an tìr nam beann ’s nar gleanna.

Fhuair mi sgeula tha leam bìnn,
Dh’ùraìch gleus air tèud mo chinn,
’S bìdh mi nis a’ dol g’a sheinn,
Ged ’tha mi ’s a’ choill ’am fallach.
Bithibh aotrom, &c .

Gur h-e’ n sgeul a fhuair mi’n dràst,
’S a dhùisg m ’inntinn suas gu dàn,
’Bhi ga m iarraidh dh’ionnsaidh ’bhàil,
’Th’ aig na Gàidhil tùs an Earraich.

’Nuair a theid an Comunn cruinn,
Bidh iad sìobhalta le lionn,
Cliùiteach, ciallach, fialaidh, grinn,
’S bheir iad caoimhneas do dh-fhear-aineoil.

Nuair a shuidheas iad mu’n bhòrd,
Bheir iad tacan air an òl,
’S fiodhall-theud bho’n gleusar ceol,
Cur nan oganach na’n deannaibh.

Cha bhi sgrubaireachd mu’n chlàr,
Ann an cuideachd ghasd’ mo ghraìdh,
Aig am bheil an inntinn àrd,
’S nach gabh tàmailt bho na Gallaibh.

Nuair a theìd an fhiodh’ll na ’tàmh,
Bheir iad treis air cainnt nam bàrd,
’Dhùisgeas fsnn neo-throm na’n càil,
Anns a’ Ghàidhlig is glan gearradh.

’Chànain ghasda, bhlasda, bhinn,
’S i ’bha’n cleachdadh aig na suinn
A dhearbh an gaisg’ ’am feachd an righ,
’S ioma tìr ’s an d’ thug iad deannal.

Luchd nam breacan cha robh fann,
Bha iad fuasgailteach ’s gach am;
’Nuair a ghluaìseadh iad bho’n champ’
Chuirte’ ’n ruaig ’s bu teann an leanachd.

’S ann ac’ fhein tha ’n t-èideadh grinn;
Breacan-guaille, féileadh cuim,
Osan gèarr mu’n chalpa chruinn,
’S boineid ghorm os cionn na mala.

Stàillinn ghlas mar ealtainn gìar,
’Chleachdadh anns na baiteil riabh,
Leis na gaisgich nach tàis fiamh,
’S nach biodh riamalach gu tarrainn.

Bha iad firinneach gun fhoill,
N’a àm doll sios ’us piob ga ’seinn,
Ruisgte’ brataichean ri croinn
Aig na saighdearan nach mealladh.

’S bhon a chinn sibh fèin bho’n dream,
’Dh’araicheadh fo sgèith nam beann,
’Bhuannaich anns an Eiphit geall
’S a chuir Frangaich as an t-sealladh;

Ged tha sibh an tir nan craohh,
Cuimhnichibh am béus, na laoich,
Leoghainn bhorb, bu fhairge fraoch,
’S iad nach aomadh as a’ charraid.

Ged tha sibh ’an Albainn Ur,
Caithibh an oidhche le sunnd,
’S an deoch-slàinte thig air tùs
Olaibh i gu grunnd gu fearail.

Olaibh air a Ghàidhil thréun,
’Rachadh acfhuinneach air ghléus,
’S a tha fuasgailteach gu féum,
Sealgairean air feidh nam beanna.

Soiridh bhuam do’n t-sluagh a null,
’Tha ’s an tir ’s an robh mi ’n tùs;
’S tric a dh’ fheuch iad bàt fo shiùil,
’S iad ga ’stiùireadh dh’ionnsuidh cala.

Bho’n nach ruig sinn orra ’n dràst,
Lion bho ’grunnd a’ chuach, gu ’stràc,
’S cuir mu’n cuairt i nuas gun dàil,
Ann an onoir àird nam feara

A. M‘L. S.

STOR UR TAILLEARACHD
ANN AN
StorW . E. Peters.

Aodaichean Mathadhe gach seorsa.
Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
MacCoinnich & Co.
Sidni, C. B.

NUAIR THEID THU ’BHADDECK
taghail an stor
Albert I. Hart.
Tha Stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.
Bathar Tioram, Bathar Cruaidh,
Amhlan, Aodaichean, Caiseart,
Adan, Curraichdean, agus iomadh ni eile.
An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.
ALBERT I. HART.
Baddeck, Aug. 1, ’90.

NIALL DOMHNULLACH,
CEANNAICHE.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B,
Tha e na fhear-gnothuich do’n MHAC-TALLA, agus faodar pris a phaìpear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dha.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .,
SIDNI, - - C. B.

REIC AODAICH
A’s mo a chunnacas ann an Ceap Breatuinn riamh.
A TOISEACHADH DIORDAOIN, 1 Oct.

Tha mi ’n deigh stoc anabarrach mor de dh’
Aodaichean Deante
a cheannach bho na taighean a’s fhearr an Canada, air pris cho iseal ’s gun teid agam air aodaichean briagha ura, a fhreagras gu math dhuit a reic air pris nach saoileadh tu,
Cho saor ’sa dh’ iarradh tu.

Tha sinn an drasda trang a fosgladh a bhathair. Cnimhnich caite ’m bheil sinn. Anns an stor a tha ’n aon tigh ais a’ Bhanca.
D. J. DOMHNULLACH.