---

[121]

[Vol . 5. No. 17. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. V. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, OCTOBER 31, 1896. No. 17

Litir a Alba.

Bodachan a’ ghàraidh
Cho friogadach ’s cho frogadach,
Bodachan a ghàraidh
Cho frogadach ’s a bha e riamh.

MO BHALACH GASDA: —Cha mhor nach eil mi cinnteach gu robh thu fhein ’s do chairdean lionmhor a smaointean gu’n d’ fhuair mi bàs, o nach robh mi sgriobhadh a d’ ionnsuidh. Is mi nach d’ fhuair. Mar a tha ’n sean-fhacal ag ràdh, “Is buan gach olc.” Is iomadh fear a b’ fhearr na mi a fhuair bàs o’n latha ’sgriobh mi ugad mu dheireadh. Ged a bha mi fada gu leòr sàmhach, cha robh mi cho fada sàmhach ris na trì fuamhairean air an cuala mi iomradh o chionn fada.

Bha na trì fuamhairean so a fuireach ann an uaimhe. Bu triuir bhràithrean iad; agus bha iad a’ faotainn am beo-shlaint mar a b’ fheaarr a dh’ fhaodadh iad, le sealg ’s le iasgach ’s le maorach a chladaich. An uair a chaidh iad a dh’ fhuìreach do ’n uaimhe, rinn iad suas eatorra fhein gu’n deanadh iad cho beag de bhruidhinn ’s a b’ urrainn daibh, agus gu’n tugadh iad an aire air an gnothach. Bha iad latha ’s bliadhna ’fuireach anns an uaimhe mu’n do labhair fear seach fear dhiubh aon fhacal. An uair a chaidh an ùine so seachad, thuirt am fear a b’ òige, ’s iad ’nan suidhe ’nan triuir anns an uaimhe, “Cha chreid mi nach e geum bà a chuala mi.”

Cha d’ fhosgail fear seach fear de’n dithis eile a bheul gus an deach latha ’s bliadhna eile seachad, an uair a thog an dara fear a cheann ’s iad ’nan triuir ’nan suidhe, agus thuirt e, “Ciod e tha thu ag ràdh?”

An uair a chaidh latha ’s bliadhna eile seachad, thuirt am fear bu shinne ’s e freagairt, “Mur dean sibh ni’s lugha bhruidhinn, fàgaidh mi an uamha agaibh fhein.”

Ged nach cuala tusa guth uamsa o chionn iomadh latha, cha robh mo theanga ’na tàmh idir. Cha ruig mi leas teannadh ri innseadh dhut cia mar a bha mi ’cur seachad na h-ùine. Ged nach e so àm na curachd, tha pailteas obrach aig gach gàradair ri dheanamh. Tha na luibhean lìonmhor gun fheum a tha ’fàs anns gach gàradh, anabarrach bras gu fàs anns an dà mhios mu dheireadh de’n fhoghar. Tha iad mar gu’m biodh iad a cur rompa gu faigh iad lamh an uachdar gu’n taing do’n ghàradair. Ma bhios an t-sìde glé fhliuch, mar a bha i, faodaidh mi ràdh, o chionn ochd seachdainean, theid aig na luibhean oir an cinn a thogail gu math àrd. Nam faiceadh tu mi tighinn dhachaidh as a ghàradh anmoch ’s an fheasgar, le mo bhrògan làn pùill is eabair, agus mo chrògan cho salach ’s nach dùirigedh tu fhein crathadh laimhe a thoirt dhomh, ged is toigh leat mi; theireadh tu riut fhein nach b’ urrainn gu’m biodh a’ bheag de shunnd orm gu teannadh ri sgrìobhadh. Ach a nise tha barrachd ùine agam gu sgrìobagan a chur ugad. Anns na h-oidhcheachan fada geamhraidh bidh ùine gu leòr aig daoine gu leughadh is sgriobhadh a dheanamh.

Tha mi ’n dòchas gù bheil cùisean a’ cinntinn gu math leat, agus gu bheil do chàirdean a’ fàs ni’s lionmhoire gach latha.

An latha ’chì ’s nach fhaic, is mi d’ fhior charaid,

BODACHAN A’ GHARAIDH.
Taobh an Locha, 15, 10, ’96.

Ursgeulan GoirId.

Bha gille ’na sheasamh air an t-sràid Margaidh an Abaireadhan aon fheasgar agus thairg fear-turuis tasdan dà nan treòraicheadh e a dh’ ionnsuidh na seann Eaglaise aig Machair e. Ach cha bu toigh leis a’ ghille dol astar cho fada aig an àm sin, agus thuirt e nach b’urrainn daibh an t-àite ruigsinn air an oidhche sin, a chionn gu’n robh e còrr agus fichead mile air astar. Bha seann duine ’ga éisdeachd agus bha fios gu math aige gu’n robh an gille a deanamh na breige agus thuirt e ris, “Mo naire ort a ghille! tha iongantas orm nach ’eil barrachd spéis agad do’n fhirinn.” “An e spéis a thuirt sibh?” ars an gille, “tha ni ’s mo spéis agam di na bhi tarruing oirre air gach cothrom suarach a thig an rathad.”

***

Bha duine uasal araidh ann am Baile a’ Chliabh, agus bha gille aige a thàinig á cearn eile de’n dùthaich, agus air an aobhar sin b’ abhaist do ghillean a’ bhaile a bhi a’ sabaid ris gach uair a thachair iad air. Ach is cinnteach gu ’n d’thug an t-sabaid uiread de thoileachas dasan agus a thug e daibhsan, oir chaidh e do gach ceilidh agus coinneamh eile de an t-seòrsa sin a b’ urrainn da. Is tric a thàinig e dachaidh le dochann air ’aodann agus bha eagal air a mhaighstir coir gu ’m bitheadh an gille bochd air a mharbhadh oidhche-eigihn. Nuair a bha e ag ullachadh gu dol a mach air oidhche àraidh, thuirt a mhaighstir ris “A Phadruig! ma dh’ fhanas tu a staigh an nochd, bheir mi còig tasdain dut.” “A mhaighstir ghradhaich!” arsa Padruig “tha mi anabarrach fada ’nur comain airson ur tairgse bhàigheil, ach am beil e coltach gu ’n gabhainn còig tasdan an àite na dòrnadaireachd a gheibh mi an oidhche so.”

***

Bha duine àraidh a còmhnuidh ann an Lathurn aon uair agus ged nach robh e buileach ’na amadan, cha robh e cho glic agus a dh’fhaodadh e a bhi. Bha e a’ siubhal an rathaid gu Achadh na Criche aon latha agus poca air a ghualainn anns an robh coig mulachagan caise, nuair a thachair e air gille air an robh e eòlach. An deidh dhaibh a bhi bruidhinn ri cheile fad beagan mhionaidean, thuirt e ri a charaid, “Ailean! ma’s urrainn duit innseadh dhomh cia meud mulachag a tha agam anns a’ phoca so, bheir mi gach té de’n choig dhut;” agus air do’n ghille a radh “còig,” thuirt e, “Droch bhàs ort a ghille! tha mi cinnteach gu n do dh’innis slaoightir air chor-eigin dhut cia meud a bh’ agam.”

***

Bha ministir anns a’ Ghàlltachd aon uair, a chaidh do sgireachd ùr anns an robh an sluagh gle bhorb agus mi-mhodhail, ionnas mur robh iad ag aontachadh ri na thuirt neach sam bith gu’m b’abhaist daibh a ràdh “Tha thu ’nad bhreugaire.” ’Nis shaoil an duine math gu’n teagaisgeadh e modh daibh, agus a chum tòiseachadh a dheanamh dh’ iarr e orra nuair a bhiodh iad a bruidhinn ri cheile agus nach cordadh ri fear sam bith dhiubh rud-eiginn a bha air a ràdh, casad beag a dheanamh an àite bhi ag ràdh “breugaire.” Air latha àraidh shearmonaich e mu dheidhinn a’ chrùthachaidh agus thuirt e gu’n d’rinneadh Adhamh agus Eubh de’n chriadh agus gu’n do chuireadh iad ri taic gàraidh gu tiormachadh. Cha luaithe a dh’ fhàg na facail a bhilean na thòisich an co-thional ri casadaich. Dhi-chuimhnich am ministir bochd na h-uile facal a thuirt e mu mhodh, agus ghlaodh e àrd a chinn “Co a tha ag ràdh gu’m bheil mi ’nam bhreugaire?” Bha iad ’nan tosd air ball agus sheas seann duine suas agus thuirt e, “A mhinistir urramaich! cha’n ’eil sinn ag radh gu’m bheil thu ’nad bhreugaire ach co a thog an gàradh ud?”

L. L.

Na leig as do chuimhne gu bheil sinn a tairgse MHIC-TALLA do luchd-gabhail ùr uaitne so gu deireadh na bliadhna, 1897—ceithir miosan deuga—air son dolair. ’S math an tairgse so, agus bu chòir do gach leughadair Gailig a gabhail,. ..

---

[122]

[Vol . 5. No. 17. p. 2]

COMHRADH

Eadar Murachadh Ban agus Coinneach Ciobair.

COIN. “Fhir mo ghraidh, an d’ thainig thu, oir cha robh duil agam riut gu maireach, ach is minic a thig toil-inntinn gu’n duil ris. Am bheil urachd idir agad o sin is fhiach aithris?”

MUR. “Cha’n ’eil naigheachd sam bith agam, a Choinnich, ach gu’n robh mi air bainnis gle chridheil a’n raoir, a chumadh suas gus an d’ eirich a ghrian air mhaduinn an diugh, agus uime sin cha robh co-chomann sam bith eadar do charaid ‘Morpheus’ agus mi fein re na h-oidhche, agus och mo chreach, a Choinnich, cha’n fheairrd an gnothuch sin.”

C. “Chuala mi gu’n robh do chbimhearsnach Alasdair Mac Sheumais Ruaidh gu bean fhaotuinn ’s na laithibh so, ach cha robh duil agam gu’n robh an gnothuch co fagus. Tha thu ’g radh gu’n do chuir thu fein agus ‘Morpheus’ cùl r’a cheile a’n raoir; cha’n ’eil teagamh agam, uime sin, nach b’fheairrd thu roinneag bheag dhe’n chu a ghearr thu a’n raoir, oir a reir coslais cha’n urrainn an ceann a bhi ’na aite fein an diugh. Rachamaid a choimhead air Seònaid dh’fheuchainn an dean i cobhair oirnne.”

M. “Cha’n ’eil a bheag a’ cur as domhsa, a’ Choinnich, agus air an aobhar sin cha’n ’eil feum agam air ni sam bith o Sheònaid chòir, aig an uair thràth so dhe’n la.”

C. “Bheir sinn an tigh oirnn co dhiubh a’ Mhurachaidh, oir tha teas na gréine mor, agus gheibh sinn fionnarachd an tighe taitneach.”

M. “Is rag an duine nach gabh comhairle; uime sin rachamaid a chur fàilte air mo bhan-ghoistidh,”

C. “Ach, mo dhi-chuirnhne, ciamar a tha ’n greidhear Griogaireach agad? Tha mi ’n dochas nach do theirig a chuid bardachd fathast, ach gu,n cluinn sinn tuilleadh dheth. Gheall thu, a’ Mhurachaidh chòir, gu’n leigeadh tu ris dhomh nithe àraidh mu eachdraidh Chloinn Ghriogair; am bheil e ’nad’ chomas a’ bheag dheth a dheanamh a nis?”

M. “Tha eachdraidh a’ Chinnich ghaisgeil sin, co fada, farsuing, agus iomadh-ghnetheach, ’s nach ’eil e am chomas ach beagan a thoirt soachad an sud ’s an so.”

C. “Is maith beagan fein do neach mar tha mise aig am bheil daimhealas agus cairdeas ris an fhine sin, oir bu bhain-Ghriogairich mo dhithis shean-mhathar.”

M. “Tha mi ’gad thuigsinn, a’ Choinnich, oir is minic a chuala sinn gur tiughaidh fuil na uisge, uime sin, do bhrigh gu’m bheil an fhuil rioghail sin a’ ruith ’nad’ chuislibh, cuiridh mi an céill beagan mu’n doigh air an do bhuinneadh ris an dream chalma sin. Tha e air a ràdh, ma ta, gu’n d’ thainig am Fine Griogarach a mach air tùs o Ghriogair an treas mac aig Ailpean, aon de righribh na h-Alba; o cheann còrr is aon cheud deug bliadhna air ais. O so thugadh Clann Ailpein mar ainm orra. Uime sin, o cheann iomadh linn air ais, bha moran fearainn aig a’ Chinneach chliuteach so air criochaibh Earraghaidheil, ann an Siorrachd Pheirt, agus mu’n cuairt do Loch Catrine, agus air taobh tuath Loch Laomain. An uair a thug na claidhean còir seachad air uachdaranachd an fhearainn, ghleidh na Griogaraich an còir fein air gach seilbh a bhuinneadh dhoibh, ach b’ éigin doibh sin a dheanamh le faobhar a’ chlaidheimh, agus cha’n ann, mo chreach! gu’n mhoran reubainn, sgrios, agus doirteadh fola, chum iad fein a dhionadh.”

C. “Mo lamhsa nach ann, ach bha ’n Cinneach gaisgeil, dealasach, agus treun, agus cha’n ann gun fhios ciamar a dhealaicheadh iad ri ’n còirichibh fein.”

M. “Abair sin, a’ Choinnich, ach an deigh sin, cha b’ fhurast doibh seasamh an aghaidh seoltachd, foill, agus chuilbheartan an naimhdean fein, a bha guineach agus gamhlasach thar tomhas agus tuigse.”

C. “Tha thu ceart, a’ Mhurachaidh, ach bha e na bhochduinn do Chloinn-Ghríogair, gu’n robh iad riamh tuilleadh ’s simplidh, sochaireach ’nan nàdar fein. Bha iad gun teagamh mu ’s baoghalta, neo-amhrusach, ’nan giùlan do ghnath.”

M. “Cha’n ’eil teagamh idir air sin, agus ochan! is searbh a dh’fhuiling iad air son sin. Bha iad ag earbsadh ri ceartas agus ri cumhachd a’ chlaidheimh, an uair a bha trèubhan seòlta, sanntach ceithir thimchioll orra, a’ gnàthachadh foill, agus a’ faotuinn còirichean sgriobhta air na fearannaibh aig Cloinn Ghriogair, mar so a’ gabhail seilbh orra gu h-eucorach, agus a’ sgiùrsadh nan oighreachan dligheach air falbh. Bha na Griogaraich gu tréun agus gu nàdurra a’ cur an aghaidh nan cùisean droch-bheartach agus eucorach so, agus thug iad gu tric le’n tréubhantas fein, buaidh air an luchd-sàruchaidh. Ach bha e ’na bhochduinn dhoibhsan, gu’n d’rinn an naimhdean innleachd le casaidibh breugach a chur dh’ ionnsuidh an righ, agus ard-uachdarain na tire ’nan aghaidh, a’ deanamh mach nach robh annta ach fine buaireasach, droch-mheineach, foirneartach, a bha ’cur gach lagh agus reachd iomchuidh gu ’n dùlan. Leis na nithibh euceartach so, uime sin, dh’fhàs am fine urramach so, na’n sluagh garg eu-dochasach, agus neo-mhisneachail, gus an do cho-eignicheadh iad mu dheireadh gu bhi ’cur an laithean trioblaideach seachad gu’n suim ’nan cridhe do riaghailt no do lagh duthchail!”

C. “Mo thruaigh! a’ Ghoistidh, am bheil fad o’n thoisich na cuisean cruaidh agus cianail sin?”

M. “Tha, uine mhor, corr is tri cheud bliadhna. Ri linn na Ban-righinn, Mairi, rinneadh da reachd le Comhairle na rioghachd aig Struidhla ’sa bhliadhna 1563, a thoirt ughdarrais do Shir Ian Caimbeul, Ghlinnurachaidh, agus do dh’uaislibh eile, gu Clann Ghriogair a ruagadh le teine is claidheamh, agus gu cur as doibh, eadar bhun agus bharr, leis gach inneal agus innleachd nan comus Le solas cridhe ghnathaich iad air ball an t-ughdarras so, agus ghlac iad gach cothrom agus innleach chum an dream chalma so a chur a’m mugh. Cha b’fhurast, gidheadh, am Fine gaisgeil agus cruadalach so a chur gu dith, agus a smaladh as. Ach an uair a theid ‘neart thar cheart,’ is mor an sgrios a ni e. Ged a thugadh o’n Chinneach ainmeil so na h-oighreachdan a b’fhearr a bh’aca, gidheadh, bha daingnichean laidir’ aca, anns an robh iad ’gan druideadh fein suas, agus a’ cur nan naimhdean gu’n dulain. Gidheadh mu dheireadh, thug an dubh-eigin orra teachd-an-tir a sholaireadh far am faigheadh iad e. Bha iad, mar so, air an co’ -eigneachadh gu bhi frionasach, diorrasach, agus comadh ciod a dheanadh iad. Anns a’ bhliadhna 1589, air doibh a bhi gu trom air an claoidh, agus a thaobh dioghaltais, rinn iad greim air Iain Drummon, a bha ’na fhorsair do’n righ agus aig an am a’ gleidheadh na frithe ann an Gleann Artnigh. Ghrad-ghearr iad an ceann dheth, agus thug iad am mionnan thairis air claiginn fuiltich an Drummonaich gu’n seasadh iad daimheil d’a cheile gu bas, agus gu’m biodh iad dileas d’am fine fein dh’aindeoin co’ theireadh e! Dhuisg so suas corruich an righ, agus ghrad chuireadh a mach, le ordugh an righ, agus a luchd-riaghlaidh, litrichean teine, agus claidheimh an aghaidh nan Griogaireach gu leir, agus an aghaidh gach neach a bheireadh caidreamh no fasgadh dhoibh air son fiu aoin oidhche! Bha so cruaidh da rireadh, agus cha b’fhurast le dian-spiorad nan Griogaireach thruagha cur suas leis. Ach ciod a bha ’nan comus a dheanamh? Bha iad air an ruagadh, air an greasadh do na coilltibh, agus air an druideadh suas anns na daingneachaibh aca anns gach aite.”

C. “Mo thruaigh mise, a’ Mhurachaidh, nach uamhasach searbh agus ainiochdmhor a bhuineadh riutha, ach ciod a dh’eirich dhoibh a ris?”

M. “Lionadh e leabhar sin innseadh, a’ Choinnich. Re bliadhna na dha an deigh sin dh’fhas iad co garg agus eudochasach ’s gu’n robh iad comadh ciod a dheanadh iad, oir bha iad ann an cruaidh-airc agus eigin, a dh-easbhuidh loin, sgeudachaidh, agus gach goireis a dh’fheumadh iad. Cha’n e mhain gu’n robh na Caimbeulaich naimhdeil dhoibh, le Mac Chailein Mhoir air an ceann, ach bha mar an ceudna Coghunnaich Luis anabarrach dian agus diorrasach nan aghaidh. Mheudaicheadh an naimhdeas so a bha eatorra le droch gniomh a rinneadh le Sir Humphri, Ceann-cinnidh nan Coghuinneach, tighearna Luis. Thachair aig an am so, gu’n do thuit an oidhche air dithis do chloinn Ghriogair, ann an ait araidh air oighreachd Luis, agus chaidh iad a dh’iarraidh chairtealan air tuathanach a bha goirid o’n aite ’san robh iad, ach dhiult e na daoine bochd a ghabhail a steach. Air do’n oidhche a bhi garbh agus anradhach thar

---

[123]

[Vol . 5. No. 17. p. 3]

tomhas, ghabh iad fasgadh ann an tighmach a bhuineadh do’n tuathanach, far an do las iad teine, agus an do mharbh iad caor air son loin dhoibh fein. Anns a’ mhaduinn dh’ innis iad do’n tuathanach mar a rinn iad, agus thairg iad dha luach na caorach. Air ball, thionndaidh e a chul, agus cha’n eisdeadh e riutha, ach air da cuideachd fhaotuinn, thugadh iad an lathair Shir Humphri, a ghrad thug binn am bais a mach, agus chrochadh an dithis Ghriogaireach bochd air craoibh an la sin fein! Dhuisg so suas dian-chorruich na Fine gu leir, agus runaich an Ceann-cinnidh aca tighearna Ghlinn-Straidh grad dhioghaltas a dheanamh air tighearna Luis agus air a chuideachd gu leir. Ann sin, chruinnich MacGriogair ceithir cheud gaisgeach calma dhe’n fhine aige—chuireadh iad fo’n lan-armaibh—agus gu’n dail sam bith a dheanamh bhruchd iad sios air criochaibh nan Coghunnach. Chual Sir Humphri gu’n robh iad a’ tighinn, agus ghairm e cuideachd a’ chuid daoine leis a’ chrann-taraidh co h-ealamh ’sa bha ’na chomas. Dh’eirich air ball na h-uiread de na Greumaich, agus de fhineachaibh eile air a thaobh, agus rinn e suas comhlann a bha dubailt ann an aireamh ri Cloinn Ghriogair. Air doibh a bhi deas air gach taobh, chomhlaich na gaisgich a’ cheile ann an Gleann-Bhroin goirid o Lus. Thoisich an la, agus ma thoisich bha e garg? Cha b’fhad, gidhead, gus am facas gu’n robh na cuisean a’ dol gu soilleir an aghaidh tighearna Luis, dh’aindeoin lionmhorachd a chuid daoine. Bha moran each aige a mach, ach bha iad a’ tuiteam, agus a’ dol fodha ’sa bhoglaich far an do chuireadh an cath. Bha na marcaich a’ tuiteam fo chosaibh nan each, gu’n chumhachd aca gu eiridh. Bha Clann Ghriogair air bhoil le mireadh-chatha agus clis mar bhoisge an dealain, a’ smaladh sios nan naimhdean air gach taobh. Bha chomhstrith dian, ach cha robh i fad. Chunneas gu’n robh a’ bhuaidh air taobh nan Griogaireach. Bhualeadh na naimhdean le h-eagal, gidheadh chog na Coghunnaich gu treum. Rinn na Griogairich sgathadh agus marbhadh eagallach nam measg, ach cha do chaill iad fein ach fior neoni dhe’n cuid daoine. Bha Sir Humphri fein ann am mor-chunnard a bheatha aig aon am, ach theasairgeadh e le luathas an eich air an robh e ’n a shuidh.”

C. “Ma ta, a’ Ghoistidh choir, mo bheannachd agad air son do naigheachd, ach bha na h-amanna sin cianail d’a rireadh, agus is muladach an t-ana-ceartas, a rinneadh air na Griogairich thruagha, le’n naimhdibh fealltach fein.”

M. “Cha’n e sin a mhain, a’ Choinnich, oir cha chual thu fathast a’ chuid a’s mhiosa dhe’n ghnothuch. Cha bu leoir na dh’fhuiling iad ’san am a chaidh seachad, ach rinneadh casaidean eucorach nan aghaidh, chum corruich an righ agus a luchd-riaghlaidh a dhusgadh suas gu cur as doibh gu buileach. ‘An deigh baiteil a’ Glinn-Bhroin, bha clach mhor am fagus do’n raoin air an do chuireadh an cath, ris an abradh iad ‘Leachd a’ Mhinisteir;’ agus ma’s fior an sgeul, chruinnich na h-uiread fhicheadan oganach aig a’ chloich so, a thainig á Oilthigh ann an Dunbreatuinn, no ait eigin eile, a dh’fhaicinn a’ chatha. Chunnaic Ceann-Cinnidh nan Griogaireach na h-oganaich, agus air eagal gu’n eireadh cunnart sam bith dhoibh, chuir e iad fo churam duine treun’ a bha’n sin, ris an abradh iad Dughall Ciar Mor. An uair a chaidh teas na h-iarghuill seachad, dh’fhoighneachd MacGriogair de Chiar Mor, cait an robh na h-oganaich? Tharruing Dughall a mach an sgian-dubh aige, dearg le fuil, agus thubhairt e, ‘Cuir a’ cheist rithe sin, agus innsidh i air ball an fhirinn.’ Chuir e gach mac mathar de na h-oganaich gu bas leis an inneal sgaiteach sin a bha na laimh, a’ nochdadh cruadhais a chridhe fein.”

C. “Ochan, mo chreach! a’ Mhurachaidh, bha sin thar tomhas aingidh, seadh bha e ifrinneach. Cha’n e sin a mhain, ach air a dheanamh le Griogaireach! Och nan Och! N’am bu Coghunnach e, no Greumach, no Caimbeulach cha bhiodh ioghnadh orm, ach a bhi air a dheanamh le Griogaireach! Tha naire orm, a charaid, agus cha b’urrainn mi a bhi air taobh cinnich a cheadaicheadh gniomh co sgreaduidh.”

M. “Air do shocair, a’ Choinnich, air do shocair, agus dean foighidinn gus an cluinn thu an t-iomlan. Cuiream an ceill duit le solas, nach ’eil dearbhadh sam bith gu’n do thachair a leithid riamh. Cha’n ’eil anns a chuis so, ach gniomh a chuireadh gu h-eucorach as leth Chloinn Ghriogair, chum droch cliu a thogail orra ’san am, agus chum an deanamh iomraiteach air son dortaidh fola air feadh na rioghachd. Cha d’rinneadh an gniomh fuilteach so le Dughall Ciar Mor, no le Griogaireach eìle riamh; oir nam biodh iad ciontach dheth, bhiodh iad air an tarruing air a shon air beulaobh Ard-chomhairle na rioghachd, Is leoir na rinn iad, ach tha na rinneadh orra mile uair ni’s mo! Goirid an deigh la Ghlinne Bhroin, chuireadh aon fhichead deug banntrach a chaill an companaich ’sa chath sin, suas gu Struidhla, dh’ionnsuidh Righ Seumas VI. B’iongantach an sealladh iad, oir bha gach aon de na bantraichibh sin ’na suidh air gearran ban, le sleagh ’na laimh, air an robh leine a’ companaich an crochadh, dearg le fuil! Shuidhicheadh an da fhichead deug leine air beulaobh an righ, agus chuir ìad faiteachas air a chridhe. ’N aon fhocal, dh’fhas na cuisean co searbh, is nach robh, a’ chridhe aig mac mathar de Chloinn Ghriogair an ainm fein aideachadh. B’eigin doibh ainmean eile a ghabhail d’an ionnsuidh fein, agus fantuinn o cheile, oir n’am faighteadh ceathrar dhiubh cuideachd a mach no ’stigh, chuirteadh gu bas iad! Bha iad mu dheireadh gu searbh air an claoidh, air an ruagadh, agus air an geur-leamhuinn le’n naimhdibh fein, a bha gach la a’ deanamh chasaidean eucorach nan aghaidh ris an righ, chum gu’n cailleadh iad na fearannan farsuing a bha iad o chein a’ sealbachadh. Bha Mac Chailein Mhor, Diuchd Athoil, Morair Hundaidh, agus moran eile le seoltachd a’ cur as doibh.”

C. “Ach c’ait an robh na h-oighreachdan aig Cloinn Ghriogair o shean, oir cha’n ’eil moran aca an diugh?”

M. “C’ait nach robh iad, a’ Choinnich? Bha ach beag gach cearnadh, gleann, srath, agus beann, eadar taobh tuath Raineach deas gu Dunbreatuinn agus Comhail, mar a ta Gleann-Liobhainn, Gleann-Lochaidh, Gleann-Falloch, Gleann-Urachaidh, Gleann-Strathaidh, Gleann-Dochart, Srath-Faolain Braidealbain, Bochudair, agus moran aitean eile mar sheilbh aìg an Fhine rioghail so ach a nis chuireadh iad gu criochan cumhann. Tha, gidheadh, aon chomhfhurtachd aca a nis. Fhuair iad buaidh air an naimhdibh fein, agus cheaduicheadh dhoibh an ainmean fein a ghnathachadh a ris.”

C. “Ro cheart, a’ Mhurachardh, fhuair iad buaidh ann an seadh air an naimhdibh, ach cha d’fhuair iad am fearannan fein air ais. Cheaduicheadh dhoibh an ainmean fein a ghnathachadh a ris, ach tha iomadh aitim agus treubh ’san rioghachd a bha ’nan Griogairich an toiseach, a thionndaidh gu ainmean eile a chleachdadh, agus nach do dhealaich ris na h-ainmean coimheach sin, agus a nis nach dealaich, ged a dh’fheudadh iad sin a dheanamh.”

M. “Tha sin uile mar a thubhairt thu, a’ Choinnich, ach comadh co dhiubh, is taitneach eolas a bhi againn air eachdraidh Fine co urramach agus cliuiteach.”

C. “Mile taing dhuitse, a’ charaid, oir thug thu fios domh air eachdraidh chinnich mo dhithis shean-mhathar nach cual mi riamh; agus bu chinneach iad aig nach robh coimeas a thaobh an aireimh, an cumhachd, an cruadail agus an dilseachd.”

M. “Ud! Ud! is fhurast a thoirt fa’near agus a thuigsinn, a’ Choinnich, gu’n robh dàimh agad ris a’ chinneach ghaisgeil sin, oir tha e soilleir gu’m bheil deur beag dhe’n fhuil rioghail a’ ruith ann an cuislibh Choinnich Chiobair.”

C. “Biodh sin mar a dh’fheudas, a’ ghraidh nam fear, leigidh sinn leis na Griogairich choir’ a nis; cha’n ’eil fios, gidheadh nach feud Murachadh Ban eachdraidh a thoirt dhuinn la eigin an deigh so, air a’ ghaisgeach chalma agus theo-chridheach sin Rob Ruadh MacGriogair! Cha’n ’eil fios ciod a dh’fheudas teachd mu’n cuairt; ach aig an am, rachamaid a dh’fhaicinn am bheil goireas freagrach sam bith aig Seonaid air ar son. Thig air t-aghaidh, a’ Ghoistidh, agus thugamaid ceann-shuas an tighe oirnn.”

ALASDAIR RUADH.

Chaochail Deòrsa Washington air an uair mu dheireadh dhe’n latha, air an latha mu dheireadh dhe’n t-seachdain, air aa latha mu dheireadh dhe’n mhios, air a mhios mu dheireadh dhe’n bhliadhna, agus air a bhliadhna mu dheireadh dhe’n ochdamh linn deug.

---

[124]

[Vol . 5. No. 17. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OCTOBER 31, 1896.

’Se Di-màirt s’a tighinn an latha mor anns na Stàitean. Sin an latha dh’innseas co a tha gu bhi air an stiùir re nan ceithir bliadhna tha tighinn, McKinley no Bryan; Cha’n e ’m furasda sin innse riomh laimh, oir, rud a tha nàdurra gu leòr, tha ’n dà phairtidh ag radh gu’n taghair an duine fhéin, agus bidh iad ag radh sin gus am bi an latha seachad. Bidh fhios an uair sin cia mar a bhios an dùthaich air a riaghladh fad nan ceithir bliadhna tha romhainn, ged nach bi am fear a bhunnnaicheas air a chur dh’ an dreuchd gus an ceathramh latha dhe’n Mhàrt. Am mach as na Stàitean fhéin tha na daoine ’s glice anns gach dùthaich an dochas gu ’n teid an latha le McKinley oir tha iad a meas gu ’m biodh soar-chùinneadh an airgeid, rud a tha Bryan ’s a phàirtidh a cur rompa a bhios air a dheanamh, na ni cronail do ’n dùthaich; ach tha moran de luchd-leanmhuinn aig Bryan anns na Stàitean, agus cha ’n eil fhios nach fhaodadh gur h-e gheobhadh a stigh. Ach mar a tuirt a dall, ‘chi sinn.’

Tha pris a chruithneachd air eiridh gu mor o chionn da sheachdain. Chaidh cho àrd ri 93 sent am buiseal a phàigheadh air a chuid a’s fhearr de chruithneachd Mhanitoba, ach tha a phris air tuiteam beagan uaithe sin. Fàgaidh pris àrd a chruithneachd am flùr daor, ach cha dean tuathanaich Mhanitoba gearain sam bith air sin; mar a’s daoire ’m flùr ’sann a’s fhearr dhaibhsan. Cha’n eil bàs duine gun ghràs duine.

Tha tuathanach ann an Stàit Massachusetts an deigh a nighean a ghealltuinn do dhuin’ òg a tha ’ga h-iarraidh, ach feumaidh e dàil a chur ’sa phòsadh gus am bi Bryan air a thaghadh. Tha cuid dhe choimhearsnaich a’ fàgail air a bhodach gur h-ann a tha e air son a nighean a chumail aige fhéin, oir ma dh’ fheitheas am pòsadh ri taghadh Bhryan, tha iad ag radh, cha bhi e ann idir.

Sar Ruisia.

Cha dean math dhuinn a bhi labhairt gu h-olc mu Iompaire Ruisia tuilleadh; tha cuid-eigin air a dhearbhadh gu soilleir gur-a Gàidheal e. Tha e air a radh gu robh an Sar Pòl, athair Nicholas I., na latha fhein air chuairt ann an Sasuinn, agus am feadh ’sa bha e an Lunnainn gu fac’ e ann an sin, aon latha, a’ marcachd eich, nighean òg uasal de Chloinn-Ghriogair. A chead sealladh a fhuair e dh’ i, ghabh e meas oirre; fhuair e eòlas a chur oirre, agus mu’n do dh’ fhàg e Lunnainn, phòs e i, agus b’ e Nicholas I. am mac. Ma tha ’n sgeul so fior, ’s e Sàr an latha diugh iar-ogha na bana-Ghriogairich, agus a réir sloinnteireachd nan Gàidheal is Griogarach e-fhéin. Air dha sin a bhi mar sin, nach beag an t-ioghnadh ged a bhlàthaicheadh a chridhe ri Tir an Fhraoich, agus ged a sgeadaicheadh e e-fhéin anns an deise Ghàidhealaich!

SEARMON MATH. —Bha an t-Urr. Tormaid Mac Leòid uair a searmonachadh ann an cearna de Shiorrachd Earra-Ghàidheal, far nach b’ urrainn coire bu mhotha bhi air searmon na am ministeir ’ga leughadh. ’Nuair a sgaoil an coithional, bha seanabhean a bha ’san éisdeachd a moladh ’sa sior-mholadh an t-searmoin. Ars ise ri bana-choimhearsnach, “An cuala tu riamh a leithid?” “Cha chuala gu dearbh,” ars an té eile, “ach gu de dha sin ’s gur e leughadh a rinn e.” “A leughadh!” ars ise, “ma ta ’s mi bhiodh coma ged a be fheadaireachd a dheanadh e. ’S e searmon math a bh’ann co-dhiu.”

Tha teachdaire tha saoithreachadh a measg nan iasgairean ann an Labrador ag innse gu bheil bochduinn mhor a measg an t-sluaigh ’sna cearnan sin air an fhoghar so; cha’n ’eil biadh aig moran dhiubh ach am beagan flùir is urrain na teachdairean a thoirt dhaibh. Tha e ’g radh gu faigh a chuid a’s motha dhiubh bàs an taobh a stigh de dha mhios mur cuirear cuideachadh g’ an ionnsuidh. Tha riaghladh Newfoundland a dol a dheanamh an dichill, ged nach eil a bheag aig muinntir an eilean sin a bharrachd air na dh’fheumas iad fhéin.

Tha an Sultan an dràsda leagail cise air a chuid iochdaran, ’s e cur roimhe muillein punnd Sasunnach a chur cruinn air son e fhéin a dhion o na naimhdean. Tha aig gach aon de iochdarain ri faisg air coig dolair a phaigheadh dha. Tha e tuigsinn nach eil latha na tòrachd fada uaithe.

Tha a’ chaitheamh uamhasach cumanta ann an Sasuinn. Tha e air innse nach eil na’s lugha na tri deug as gach ceud bàs air aobharrachadh leis an euslaint so. Am measg na feadhnach a tha ’g obair an Telegraph, ’si ’chaitheamh a tha toirt bàs da fhichead ’sa sia as a h-uile ceud.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
Uaireadairean Oir us Airgid agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
SIDNI, - - - C. B.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC

An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seor sa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c , &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan-creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

THA e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.

Tha Factoridh Eureka air aon de ’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D.D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chloimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

---

[125]

[Vol . 5. No. 17. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Chuireadh còrr us ceithir mile caora air falbh gu Boston à Summerside, E. P. I., air an fhoghar so.

Ann am Bellville, an Ontario, an la roimhe, phòs Tomas Jones agus Mrs. Vans; tha esan ceithir fichead bliadhna dh’ aois, agus ise tri fichead ’sa deich.

’S i ’n oidhche nochd oidhche Shamhna. Tha sinn a creidsinn nach bi uiread cluich air feadh na dùthcha ’sa b’ àbhaist a thaobh an t-Sàbaid a bhi cho faisg.

Tha beagan sneachda air sileadh cheana an cearnan de Chuibeic ’s de dh’ Ontarìo; cha’n fhada gus am faod sùil a bhi againn ris anns an dùthaich so cuideachd.

Rinn na h-uisgeannan troma bh’ ann air a mhios so call mor air sràidean Halifacs. Thatar a’ deanamh a mach gu’n gabh e fichead mile dolair gus an cur ’san t-suidheachadh ’san robh iad roimhe.

Tha muinntir Shidni Tuath gu trang a’ cur a stigh obair-uisge. Tha dùil aca na pioban a bhi uile fo’n t-sràid mu dheireadh an ath mhios, ach cha bhi ’n obair uile deas air a’ gheamhradh so.

Tha na ’s lugha de shoithichean iasgaich Geancach air na cladaichean so na bh’ ann o chionn àireamh bhliadhnaichean. Tha ’n rionnach cho gann ’s nach eil e pàigheadh dhaibh a bhi tigh’n air a thòir.

Tha na geòidh fhiadhaich air tòiseachadh ri dhol a deas. Chunnacas àireamh mhor dhiubh air an t-slighe air an t-seachdain so. Tha so ag innse gu bheil an geamhradh gu tighinn tràth air a’ bhliadhna so.

Tha an t-Urr. Uisdean Gillios, sagart Antigonish, a fàgail na sgireachd sin air an t-seachdain so. Di-donaich s’a chaidh an deigh na h-aifhrinn, thug an sluagh dha mile dolair mar theisteas air am mor spéis ’s an deagh dhùrachd dha.

Bha teine mor ann an Chicago Di-luain s’a chaidh. Bha da thogalach mhor làn gràin air an losgadh, agus cha’n urrainn an call a bhi cho iseal ri muillein dolair. Bha còrr us da cheud deug gu leth mile (1,250,000) buiseul cruithneachd air a losgadh.

Chaidh caileag bheag le Iain Cleireach, aois thri bliadhna, a losgadh gu bàs ann an Charlottetown, a sheachdain gus an Di-màirt s’a chaidh. Chaidh a màthair a mach, agus mu ’n do thill i, bha ise air a losgadh cho dona ’s gu’n do chaochail i an ceann beagan ùine.

Tha na h-ùbhlan anabarrach pailt ann an Gleann Annapolis air an fhoghar so. Thatar an deigh dlùth air seachd fichead mile (140,000) barailte ’chur air falbh gu Sasuinn a cheana, agus thatar a meas nuch lugha na ceithir cheud mile barailte na tha anns an dùthaich fhathast.

Tha mèinn Victoria air a cur ’na tàmh a rithist leis an uisge bhi tigh’n a stigh oirre, ach bi’dh i air obair a rithist an ceann beagan lathaichean. Bha a mhèinn so gle mhi-fhortanach air a bhliadhna so. Tha dùil ris na mèinnean eile bhi ’g obair gu trang eadar so us bliadhn’ ùr.

Tha muinntir Shidni a Tuath a’ cur rompa stad a chur air creic deoch-làidir agus air gnothuichean mi-rianail eile bha ’dol air adhart anns a’ bhaile sin, agus cha do thòisich iad tuilleadh us tràth idir. Ann am bade Yarmouth, N. S., an la roimhe fhuaireadh ochd duine deug ciontach de chreic deoch-làidir gu mi-laghail, agus chaidh càin a chur air gach aon dhiubh. Rinn na phàigh iad uile, eadar chàin us chosguis, suas faisg air da cheud deug dolair.

An deigh so cha bhi am Marion a ruith eadar Sidni us Hogamah ach aon uair ’san t-seachdain, a’ falbh á so Di-luain ’sa tilleadh Di-màirt. Agus cha bhi am May Queen a’ dol eadar Baddeck ’s na Narrows Mhora ach aon uair ’san latha.

Bha ’n soitheach-smuide Durham City anns an acarsaid toiseach na seachdain air a turus eadar Montreal agus an t-seann dùthaich. Bha luchd de chrodh ’s de chaoraich aice air bòrd. Thachair droch shide oirre faisg air eilean Anticosti, agus chaidh tri fichead ceann cruidh a sguabadh bhar a clar-uachdair, a bharrachd air milleadh a dheanamh air an t-soitheach fhéin.

Thatar o chionn treis mhath a dh’ ùine a toirt oidhearp air airgead a chur cruinn air son càrn-chuimhne chur suas do’n Onarach Ioseph Howe, duine bha gun teagamh airidh air an urram sin a chur air, ach cha d’ thainig moran adhartais air fhathast. Cha’n eil teagamh co-dhiu nach teid an gnothuch leotha, agus gu’m bi an càrn air a chur suas an uine gun bhi fada.

Tha fios air tighinn as an Iar-Thuath ag innse gu’n deachaidh mort a dheanamh am measg nan Innseanach o chionn da sheachdain air ais. Mharbh fear d’an ainm Droch-Dhuin’ -Og, fear d’ am b’ ainm Seann-Duine-Leighis. Bha an duin’ òg ag iadach ris an t-seann duine, agus an deigh dha a mharbhadh theich e, a’ thoirt leis na te a bha cur eatorra. Tha na maoir air a thòir, ach gu ruige so cha d’ rug iad air.

Iadsan a Phaigh

D. M. MacMhuirich, Sidni.
M. L. MacFhionghain, Lakevale .
H. C. Mac Aoidh, Malagawatch .
T. C. Mac-an-Toisich, Malagawatch .
Gilleasbuig Mac Aonghais, Roseburn .
Tearlach R. Mac Leoid, Framboise ,
Bean D. T. Dhomhnullaich, Mabou.
Iain A. Domhnullach, Loch Bhlackett.
Seumas Patterson, Loch Bhlackett.
Ailein Mac Leoid, Whitney Pier.
Ruairi Mac-Philip, Gut-a- Tuath.
Micheil I. Mac-Ille-Mhaoil, cul Cobh a Bhiobhair.
An t-Urr. Niall Mac-Mhuirich, Loch Ainslie.
Ceit Dhomhnullach, Broad Cove Marsh.
Aonghas Domhnullach, Sidni Tuath, $2 .00
Iomhar Domhnullach, Sidni Tuath, $1 .50
Bean Neill ’Ic Leoid, Beinn Chain.
Anna Mhàrtuinn, Meinn Ghardiner.
Dora Ghillios, Gleann-nan-Sgiathanach.
Aonghas Mac Fhionghain, New Canada.
Ailein Mac Gilleain, Halifax , N. S.
D. A. Gillios, Halifax , N. S.
Domhnull Camaran, Stellarton , N. S.
Iain R, Siosal, Glassboro , N. S.
Donnachadh Siosal; Meinn Acadia,
Murachadh Mac-Laomain, Springton , P. E. I.
Aonghas N. Mac-a- Phì, Heatherdale , P. E. I.
Iain Mac-a- Phi, Heatherdale , P. E. I.
Eoin Mac Gilleain, Heatherdale , P. E. I.
Ruairidh Moireastan, Mac Crimmon, P . O. Ont.
Aonghas Mac Fhionghain, Skye , P. O. Ont.
Uisdean Mac Colla, Strathroy , Ont.
Murachadh Mac Rath, Ottawa , Ont.
Aonghas Mac Aoidh, Providence , R. I.
Bean Eachuinn Dhughlaich, Exeter , N. H.
Eobhan A. Gillios, San Francisco, Cal.
Iain Rothach, Rudha Mharsden, New Zealand.
Alasdair Ceamp, Rudha Mharsden, New Zealand.
Calum Buchanan, Kaurihohori, New Zealand.
Nic-Dhonuill na Ceapaich, Lunnainn, Sasuinn.
Bean C. Lister, Rivers, Dursley, Sasuinn.

POSAIDHEAN.

Air an Eilean Mhor, air an fhicheadamh latha dhe ’n mhios so, leis an Urr. D. Drummond, Eachunn Corbett, Boulardarie, us Anna Nic-Gilleain, Grove’s Point.

BAS.

Ann am Malden, Mass, air an 18 mh. la de September, Aonghas Dughlach, mac do Aonghas Dughlach, am Broad Cove, C. B., 36 bliadhna dh’ aois.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

NIALL DOMHNULLACH,
CEANNAICHE.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B,
Tha e na fhear-gnothuich do’n MHAC-TALLA, agus faodar pris a phaìpear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dha.

---

[126]

[Vol . 5. No. 17. p. 6]

AM BONN AIR AN ROBH COMHARRADH.

(Air a leantuinn.)

Chaidh càch air adhart le,n cluich. —bha e furasd’ fhaicinn nach d’thug an seòladair fa-near gu’n do chaill e am bonn. Lean e roimhe air bruidhinn ’s air gàireachdaich—ach bha m’inntinn-sa air a cur troimh-chéile gu dona. Bha an sid, fo bhonn mo choise, a’ cheart ni a bha dhith orm. Leis a’ bhonn so—bu bhonn da crùn e—dh’ fhaodainn Southchester a ruigheachd, agus theagamh gu’m beirinn air bràthair m’athar beò. Ach cha b’e mo chuid fhéin a bh’ann. B’e mo dhleasanas a thogail agus a thoirt dh’an fhear d’am buineadh e. Ach an deigh sin cha’n ionndrainneadh esan e. Smaoinich mi air an liuthad bonn eile chunnaic mi ’na dhòrn, agus thuirt mi rium fhein gu’m bu shuarach leis-san an uiread sin aige no uaithe. Ach mise—

Bha luchd na cluich aig ceann eile ’bhùird, bha an aire gu h-iomlan air a’ chleas, agus cha robh duine ’g amharc an taobh a bha mise. Chrom mi agus thog mi am bonn. Ann am priobadh na sùla bha mi muigh air an t-sràid, a’ coiseachd gu bras agus m’ aghaidh air cala ’n rathaid-iaruinn. Bha e doirbh dhomh m’ anail a tharruinn—bu mheairleach mi—a cheart cho ciontach ri iomadh fear a bha fo ghlais am priosan na siorrachd. Bha leth-dhùil agam, gach ceum a rachainn air adhart, ri làmh throm fhaireachadh air mo ghualainn, agus guth làidir ag innse dhomh gu robh mi air mo ghlacadh. Ach lean mi romham, ’s fhios agam gu robh mi tearuite ’s nach robh dòigh air mo bhrath. Stad mi fo sholus agus sheall mi air a bhonn. Mar a shaoil leam, bu bhonn dà chrùn e, agus bha làrach tri-chearnach air an darra taobh dhe, air a dheanamh mar gu’m b’ann le geilb. Chuir so nàdur eagail orm—na’n ionndrainneadh an seòladair an t-airgead ’s gu’m biodh beachd aig air a’ chomharradh ud, co aige bha fhios nach fhaodte a lorgachadh ugam-sa? Ghreas mi orm ’s mi air son faighinn cuibhteas am baile. Air dhomh tionndadh sios caol-shràid a bha ’g am threòrachadh dh’ionnsuidh a’ chala, chunnaic mi bùth ceannaiche-gheall (pawn - broker) agus chuir sin smaoin eile stigh orm. Dh’ fheumainn air a h-uile cor an seòladair a phàigheadh air ais. Bheireadh Mairi dhomh de dh’ airgead na dh’fhoghnadh—bha mi cinnteach á sin—agus thillinn air ais gu Hillford agus shirinn an gille mach, agus bheirinn dha na deich tasdain a ghoid mi air, an dearbh bhonn so fhéin na’m b’ urrainn domh. Chaidh mi steach do’n bhùth, agus sheas mi fa chomhair an fhir a bh’ air cùl a chùnntair.

“So,” arsa mise, ’s mi cur a bhuinn m’a choinneamh, “an gabh thu sid an geall air deich tasdain?”

Thog e am bonn, agus dh’amhairc e air, agus an sin gu h-àmharusach ormsa.

“Nach e deich tasdain a tha ’n so?” ars esan, “Ciod is ciall duit?”

“ ’S ciall domh na tha mi ’g ràdh,” arsa mise. “Sin agad bonn ris nach eil toil agam dealachadh, agus ’se ’m bonn mu dheireadh a th’ agam. Thoir dhomh deich tasdain air a shon, agus saoraidh mi e an ceann seachdain no dha. Siuthad, a dhuine, ’s fhiach am bonn deich tasdain latha sam bith.” Sheall e orm le ioghnadh. Dh’ fheuch e am bonn le fhiacail, ’s sheall e air na bu ghéire na rinn e roimhe.

“Bheir mi dhuit naoidh tasdain air,” ars esan.

Smaoinich mi car tacain. Bheireadh ochd us ceithir sgillinn mi gu Southchester agus bha deich sgillinn agam fhéin.

“Gle cheart,” thuirt mi ris. “Ach feuch gu’n toir thu ’n aire air a bhonn—dh’aithnichean e am measg ceud—tha comharradh agam air.”

Thug e dhomh an t-airgead, agus dh’ fhalbh mi. Bha sùil àmharusach aig orm fhad ’sa bha mi ’na shealladh, ach thog mise rithe ’s thug mi an cala orm. Mu’n robh coig mionaidean air a dhol seachad bha mi air a’ charbad, agus e cur smùid as an rathad gu Southchester.

Thug an t-seachdain an deigh sin iomadh ni mu’n cuairt. Rainig mi an t-seann dachaidh mu’n do chaochail bràthair m’ athar, agus fhuair mi dearbhadh o bhilean féin nach robh e ’g altrum droch smuain sam bith dh’ am thaobh a chionn mi bhi cho fada ’nam bharail fhein. Dh’ innis e dhomh anns na mionaidean deireannach gu robh e fàgail beagan dìleab agam, agus dh’ earb e rium a bhi gu math do Mhàiri. Ach ged bu mhor mo mhiann air caoimhneas a nochdadh dh’i, cha d’ fhuair moran cothrom air sin a dheanamh; oir cha d’ fhuair Màiri riamh thairis air bàs Roib; chaochail i ’s dh’ adhlaiceadh i mu’n do ruith seachdain. Cha robh duine cloinne aca fhéin, agus bu mhise ’n aon dileabach. Mar sin, direach seachd latha ’n deigh dhomh Hillford fhàgail, leis na fhuair mi air son a bhuinn a ghoid mi ’na mo peòcaid, fhuair mi mi-fhéin ’na mo mhaighstir air còig ceud punnd ’sa bhliadhna.

Bha iomadh ni ri dheanamh, agus bha moran ghnothuichean agam ri chur air dòigh, ach a’ cheud chothrom a fhuair mi, chuir mi m’ aghaidh air Hillford, air son Nic-a- Ghobha a phàigheadh, agus mar an ceudna ’m bonn òir a ghoid mi a thoirt air ais dh’an t-seòladair. Bha ionghnadh gu leòr air Nic-a- Ghobha m’ fhaicinn; dh’aidich i nach robh dùil aice m’ fhaicinn gu bràth tuilleadh, ach bha i anabarrach taingeil an t-airgead fhaotainn, agus ’s iomadh beannachadh a rinn i orm ’nuair a bha mi ’fagail a doruis. Ach an seòladair cha ghabhadh faotainn—cha robh fhios aig duine thachair orm air a bheag m’a dheibhinn. Bha fear an taigh-òsda cinnteach nach buineadh e dh’an bhaile, nach robh ann ach fear a bha ’gabhail an rathaid. Rinn mi m’ uile dhichioll air fhaotainn, ach dh’ fhairthlich orm. Ach chaidh mi do ’n bhùth, agus shaor mi am bonn òir; agus ’nuair a thill mi gu Southchester, chuir mi fo ghlais e, a’ cur romham a ghleidheadh, gun fhios nach robh an dàn dhomh fhéin ’s dh’an t-seoladair tachairt air a’ cheile ’rithist.

Bha mi nise air mo dheagh dhòigh, agus cha robh guth tuilleadh air a bhi ’nam chleasaiche. An aite sin ’sann a thòisich mi air togail fhlùraichean—ròsan gu h-àraid—obair a bu ghle thoigh le Rob bràthair m’ athar. An ceann treis a dh’ ùine phòs mi. Bha mi cur mo shaoghail seachad gu socair, sona. Bha mo leabhraichean, mo ghàradh, agus mo phìob agam, agus ma bha mi ’caitheamh m’ ùine car diomhain, faodaidh mi radh co-dhiù nach robh mi ri cron. Ach bha cuid de mo nàbuidhean an dùil gu’m bu chòir dhomh beagan aire thoirt do chuisean-riaghlaidh a’ bhaile, agus rinn iad comhairleach dhiom, agus an deigh sin fhuair iad mo chur a stigh mar fhear-ceartais. A mach uaithe sin, bha mi air mo chumail trang air dòigh ùir.

Ma’s math mo bheachd, ’s ann direach deich bliadhna ’n deigh bàs bhràthair m’ athar ’sa mhna, a chaidh mi aon mhaduinn bhriagha shamhraidh sios do thalla a bhaile a ghabhail m’ àite air cathair a’ bhreitheanais. Thachair nach robh de luchd-ceartais ann an latha sin ach mi-fhéin. Chuir an cléireach a cheann a nall ’s rinn e cagar rium, ag radh nach robh de chàsan ri ’m feuchainn ach a dha no tri, agus nach robh ach aon dhiubh sin a b’ fhiach an t-saothair. Chuireadh iad an càs sin air mo bheulaobh an toiseach—agus air ball thug na maoir a stigh duin’ òg ann an deise seòladair-airm, agus air an robh coltas a bhi air a nàrachadh air son an t-suidheachaidh anns an robh e. Thug mi sùil neo-shuimeil air an toiseach, ach air dhomh amharc beagan na bu dlùithe air, dh’ aithnich mi co bh’ agam, agus cha bu duin’ eil e ach an seòladair o’n ghoid mi am bonn òir. Bha m’ eanchainn air ball ’na breislich, ach bha fhios agam nach robh e ’g am aithneachadh, agus rinn mi mi-féin a stòldadh, agus dh’ éisd mi ris na fianuisean. Tha e coltach gu robh e aig an àm so na mheat air soitheach-smùide a bha dol thar a chuain, agus gu robh e cur seachad latha no dha ann am fear de na bailtean beaga bha faisg air laimh. Thainig e gu Southchester, agus air dha tuilleadh ’sa chòir òl, thuit e ann an lamhan nam maor, agus chuir iadsan air ball fo ghlais e. Cha deach e as àicheadh ni dhe so, ach ’s ann a bha e anabarrach duilich gu’n do thachair a leithid dha, agus bha e ’guidhe oirnn a leisgeul a ghabhail. Thuirt e gu robh e air uaireannan gle ghòrach, agus a deanamh iomadh ni nach bu chòir dha dheanamh. Dh’ òrduich mise gu’m pàigheadh e deich tasdain agus a’ chosguis, agus air dhasan sin a chluinntinn dh’ atharraich e dreach. Thug mi cagar do na maoir a chumail aca beagan ùine, agus chaidh mi air adhart leis na càsan eile. An deigh dhomh an cur a thaobh, chaidh mi dh’an t-seòmar anns an robh

---

[127]

[Vol . 5. No. 17. p. 7]

e-fhéin ,s na maoir a feitheamh. Bha an t-oifigeach a bhiodh a’ gabhail an airgeid an sin agus thuirt e rium, “Cha’n eil sgillinn airgeid aig an duin’ òg ud. Tha e smaoineachadh gu’n deach a ghoid air no gu’n do chaill e e an raoir nuair a bha ’n daorach air; ach tha e ’g radh ma bheir sibh cead dha a dhol a null dh’an bhaile ’s fhaisge far a bheil a chàirdean, gu’n cuir e ’n t-airgead g’ ur n-ionnsuidh gun dàil.”

“Thoir a stigh an so e,” arsa mise. “Bruidhnidh mi fhein ris.”

’Nuair a thàinig e stigh, dhuin mi an dorus agus dh’ iarr mi air suidhe.

“Agus cha’n eil sgillinn airgeid agad? ”arsa mise. “Cha ’n eil,” ars esan, chaidh mi car thar mo dhòigh an raoir, agus, ”—

“Am bheil cuimhn’ agad orm?” arsa mise, “Seall gu math orm.”

Sheall e orm le ioghnadh.

“Cha’n eil,” ars esan. “Cha’n eil gu dearbh—cha’n fhiosrach mi gu faca mi riamh sibh.”

“Am bheil cuimhn’ agad air a bhi ’cluich bhilliards ann an tigh-òsda Hillford, deich bliadhn’ air ais—air feasgar geamhraidh?” arsa mise.

“Tha, gu dearbh,” ars’ esan, “Bha mi anns a’ bhaile ag amharc air seann charaid, agus chaidh mi dh’ an tigh-òsda fhad ’sa bha mi feitheamh ris a charbad. An robh sibhse”—

“Bha mise ’san tigh-òsda aig a cheart àm,” fhreagair mi, “agus ghoid mi bonn da chrùn ort-sa.”

Thug e sùil orm le barrachd ioghnaidh ’sa rinn e roimhe.

“Ghoid sibh bonn da chrùn orm-sa!” ars esan. “Cha’n eil mi ’g ar tuigsinn.”

Dh’innis mi an sin dha facal air an fhacal mar a’ rinn mi innse an so. ’Nuair a thug iomradh air a chomharradh a bh’air a’ bhonn, thainig e gu ’chuimhne.

“Agus a nise,” thuirt mi ris, “Dean rium mar is àill leat. Ach mur cuir thu an sàs mi, pàighidh mi do chàin, agus do chosguis, agus gheibh thu do dhinneir còmhla rium, agus chi thu am bonn. Ciod a tha thu ’g radh?”

“Tha mi toileach,” ars esan, “gle thoileach.”

“Ach tha mi ’g iarraidh aon fhàbhar eil’ ort,” arsa mise, “agus ’se sin gu fàg thu am bonn agam.”

Dh’aontaich e ri sin cuideachd, agus tha am bonn òir agam fhathast, air a ghleidheadh gu cùramach ann am bocsa beag gloinne, mar chuimhneachan air a cheud uair ’s an uair mu dheireadh a rinn mi gniomh meairlich. —Eadar. o Bheurla J. S. Fletcher.

Tha iomadh cleachdadh neònach aca ann an Ruisia mu àm pòsaidh. So aon diubh; ‘nuais a ruigeas cuideachd na bainnse dorus na h-eaglais, tha a chàraid òg a toirt roid a dh’ ionnsuidh na h-altair; ge b’e co aca ruigeas an altair an toiseach, ’s ann aige bhios riaghladh an taighe.

STOR UR TAILLEARACHD
ANN AN
StorW . E. Peters.

Aodaichean Mathadhe gach seorsa.
Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
MacCoinnich & Co.
Sidni, C. B.

Bathar Tioram.

20 paidhir de bhrogan bhan, 65c am paidhir.
Seall air Deiseachan fhirionach a tha sinn a creic air $3 .25.
Tha sinn a dol a sgur a chreic Bathair Tioram, agus creicidh sinn na th’ againn gle shaor.
IAIN A. Mac COINNICH & CO.

McDonald Hanrahan & Co,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

CARADH
Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , .60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar uthcha tha ’nar beachd.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c .
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .,
SIDNI, - - C. B.

---

[128]

[Vol . 5. No. 17. p. 8]

Niagara.

LEIS AN URR. D. B. BLAIR, NACH MAIREANN.

A Thi mhoir a chruthaich na Duilean,
’S a shocruich an Cruinne,
Le d’ ghairdean cumhachdach neartmhor,
Air a bhunait;
’S gloirmhor an obair a rinn thu,
Niagara ainmeil,
An t-Eas mor a rinn thu chumadh,
’S an t-sean aimsir.
’Sud an t-Eas ioghantach loghmhor,
Eas mor na garraich,
Eas ciotranach liaghlas na smuidrich
’S na buirich ghabhaidh;
Eas fuaimearra lobhar na beucail
A leam na steallaibh
Thar bhile’ nan creagan aosmhor,
Na chaoiribh geala,
Gu sridagach, sradagach, sneachdgheal
’S a dhreach soilleir;
A tearnadh ’o bhraigh gu iochdar,
Le dian bhoile’;
Sruth uaine briseadh ma mullach,
’S e ruith na dheannaibh,
Thar bharradh nan stocan airda,
Le gair’ mhaireann;
Le slachdruich ghailbheach a’ tuiteam,
An slugan domhainn,
Gu linneachaibh du-ghorm doillear,
A goil mar choire,
An t-aigeal ga thionndadh o’n iochdar,
Le fior ainneart,
’S an glas uisge ’bruchdadh an uachdar,
Le luaths saighde;
An linne ga shoistreadh ’s ga maistreadh,
Troimhe cheile.
’S i fosgladh a broillich-duibh,
Ris na speuraibh.
B iogtantach an sealladh bhi faicinn,
Deatach liath-ghlas,
Ag èirigh anns an athar,
Ri latha grianach;
’Nuair shealladh tu fad air astar,
Air an ioghnadh
Se theireadh tu gur bata-toite,
A bh’ ann le smuidrich:
Ach ’nuair thigeadh tu ’m fagus da
Ghabhail beachd air,
Throm-fhliuchadh an cathadh caoir-gheal
Le braonaibh dealt thu,
’S chitheadh tu am bogha frois
Le dhathaibh sgiamhach,
Ged bhiodh side thioram shesgair,
Anns an iormailt.
Am min-iusge a tuiteam mu’n cuairt dhuit,
Air an ailean,
’S an fhaiche gu h-urail uaine,
Mar a b’ aill leat;
Na craobhan a cinntinn dosrach,
’S lusan ùr-ghorm,
’A fas le feartaibh na greine,
Gu reith fo ’n driuchd ud.
Na liosan a tha mu d’ thimchioll.
Cha’n iarr uisge,
Chan aithne dhoibh idir tiormachd
Ri aimsir loisgich,
Cha tuigear leo ciod a ’s ciall do
Bhi gun fhliche,
Ged thean’icheadh gach aite mun cuairt doibh
Mar chruas cloiche.
Tha ’n t-athar gun ghoinne gun chaomhnadh
A’ taomadh feartan
A storas do-thraoghadh na h-aimhne
Gu saoibhir beartach:
Dh’fhag aghaidh an fhuinn ud
A dh’oidche ’s a latha
Gu h-urail uaine-fheurach aluinn,
A’ fas gu falain,
Nuair theirneadh tu sios do ’n t-slugan
Gu oir an uisge,
Bhodhradh an tormanaich uamhaidh,
Do chluasan buileach.
Nuair shealladh tu ’n sin mun cuairt duit,
Air a’ chas-shruth
Chuireadh e do cheann ’na thuaineal,
’S tu ’nad bhreislich;
Us nuair thigeadh tu ’m fagus do ’n
Phlaide lia-ghlais,
Tha ’n crochadh ri aghaidh na creige,
Bhiodh geilt us fiamh ort,
Nuair sheideadh a’ ghaoth gu laidir
’S an t-uisge frasach
’Ga chathadh gu fiadhaich a d’ aodunn,
Gach taobh g’ an teich thu,
Mar latha gailbheach ’san fhaoilteach
Le gaoth us uisge,
A fhliuchadh am prioba na sul thu,
’S a dhruigheadh tur ort.
Mar osaig o inneal seididh,
Fuirneis iaruinn,
’S amhluidh ghaoth sgalanta chruaidh ud,
Thig le dian-neart,
Eadar a charraig agus a steall a tha
Nuas a’ tuiteam:
An comdach a tha air do cheann
’S gann gu fuirich;
Shoileadh tu gun d’ eirich doinionn
Anns an iarmailt;
Ach trian chan urainn mi aithris
De gach ioghnadh,
A tha ri fhaicinn air an Eas ud,
An t-Eas cliuiteach;
Bu mhordhalach e gun teagamh:
Ma tha iongantas air an t-saoghal
’S aon diubh easan:
Milltean tunna gach mionaid
A’ tuiteam comhladh
Thar bhile na creige do’n linne,
’Na aon mhor shruth,
Us dluth air ochd fichead troidhean
Anns an leum ud,
O bhraigh gu iochdar na creige
’Na seasamh direach;
’S a chreag ud gu h-ard aig a mullach
Air chumadh leith-chruinn,
Cosmhail ri cruidh an eich charbaid
No leith cearcaill;
An t-uisge a sputadh ’na steallaibh
A mach gu fada;
O bhonn na creige san linne
Fichead slat uaip;
Chluinneadh tu thorman seachd mile
Uaith air astar:
Mar thairn’each anns na speuraibh
Bi beucaich neartmhor.
’S nuair bhiodh tu ’nad sheasamh laimh ris
B’ amhluidh thartar,
Us mile carbaid air cabsair
Nan deann dol seachad;
Gu’n critheadh an t-athar mun cuairt duit
Leis na buillibh,
Tha’n t-uisge trom a’ shior bhualadh
Air o’ n mhullach;
Us maoth-chrith air an talamh throm
Fo bhonn do chasan;
Mar mhothaichear latha stoirmeil,
Tigh ’ga chrathadh;
Ach ged bhiodh mile teang’ am bheul,
Chan innsinn uile
Na h-iongantais a th’air an Eas ud,
Mar sin sguiream.

D. B. B.

NUAIR THEID THU ’BHADDECK
taghail an stor
Albert I. Hart.
Tha Stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.
Bathar Tioram, Bathar Cruaidh
Amhlan, Aodaichean, Caiseart,
Adan, Curraichdean, agus iomadh ni eile.
An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.
ALBERT I. HART.
Baddeck, Aug. 1, ’90.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MHAC-TALLA. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

REIC AODAICH
A’s mo a chunnacas ann an Ceap Breatuinn riamh.
A TOISEACHADH DIORDAOIN, 1 Oct.

Tha mi ’n deigh stoc anabarrach mor de dh’
Aodaichean Deante
a cheannach bho na taighean a’s fhearr an Canada, air pris cho iseal ’s gun teid agam air aodaichean briagha ura, a fhreagras gu math dhuit a reic air pris nach saoileadh tu,
Cho saor ’sa dh’ iarradh tu.

Tha sinn an drasda trang a fosgladh a bhathair. Cnimhnich caite ’m bheil sinn. Anns an stor a tha ’n aon tigh ais a’ Bhanca.
D. J. DOMHNULLACH.