---

[169]

[Vol . 5. No. 23. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. V. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, DESEMBER 12, 1896. No. 23.

Aonachd a Chinne-dhaonna.

Cha’n ’eil taisbeanadh againn is comharraichte air aonachd a chinne-dhaonna na tha air a chur f’ar comhair anns na cànainearafa leth a tha air an labhairt le luchd-àiteachaidh na talmhainn. Shaoileadh nach nach robh moran coltais aig cuid de na cànainean sin r’a cheile; agus, do ’n chluais no do ’n t-suil neo-chleachdte agus neo-fhoghluimte, cha’n eil, ach air a shon so uile, tha iadsan a stiùir an aire gu sonraichte a dh’ ionnsuidh nan teangannan fa leth, agus a rannsaich agus a lean iad a suas troimh gach sruthan agus caochan, gach abhainn agus alltan ’s an do shruth iad g’ ar n’ ionnsaidh, ag innseadh dhuinn, mar le aon ghuth, gu bheil de shuaip aca r’a cheile, ’s de chomharran orra gu leir ’s a tha ’toirt an dearbhadh a’s do-àicheadh gu’n d’thainig iad gu leir as an aon lochan mhor a chaidh a chur troimh-cheile aig Tur Bhabeil. Cha’n [ ? ] so ach [ ? ] ach cha’n eil am measg uile ionmhasan eòlais an t-saoghail tobar is taitniche no is buanachdaite na e; agus mar is mò a thatar ’ga sgrùdadh, agus mar tha eòlas nan cànainean agus an cuid chaochlaidhean a’ dol am farsuinneachd, tha e fàs na’s soilleire gach latha gu’m buin gach geug agus meangan d’an chraoibh mhoir so, do’n aon fhreumh, agus gu’n do chinn iad gu leir bho aon stoc.

Tha an t-abstol ag innseadh dhuinn, an uair a thachair da fein agus da chompanaich a bhi air an tilgeil air eilean nach b’ aithne dhaibh, agus eagal orra nach do rinn iad, a reir coltais, ach dol as o aon chunnart gu bhi air an tilgeil ann an cunnart eile—air an saoradh o’n fhairge gu bhi air an itheadh leis na fiadh-ddaoine; an àite sin gur ann a “nochd an sluagh borb caoimhneas nach bu bheag dhaibh; oir air fadadh teine dhaibh ghabh iad riutha uile, air son an uisge a bh’ ann, agus air son an fhuachd; ”agus gheobh sinn a cheart teisteanas aig luchd-turais ann an duthchaibh céin gus an latha ’n diugh—gu bheil am measg moran de na treubhan aineolach agus dorcha air feadh an t-saoghail, iomadh uair ri fhaicinn truacantas agus blàth-chridheachd air nach d’ thugadh bàrr am measg Chriosduidhean fein. Is fior mar thuirt am bard Cowper, anns a’ Bheurla—

“Fleecy locks and black complexion
Cannot forfeit Nature’s claim:
Skins may differ but affection
Dwells in White and black the same.

Ann an tagradh as leth aonachd a’ chinne-daonna tha sinn a’ cur cul ris a’ bharail mhi-mhisneachail agus bhochd mu threubhan àrda agus mu threubhan iosal, —barail a bhuinneadh air falbh bho chuid d’ ar co-chreutairean an còirichean mar bhràithrean agus mar pheathraichean—clann an aon teaghlaich mhòir, —barail mhearachdach agus sgriosaìl, a dhealbh geimhlean thràillean, agus a thoinn cuip an luchd-sgiùrsaidh anns gach linn, —barail a thuil-chòmhdaich machraichean farsaing America, o chionn àireamh bhliadhnaichean air ais, le fuil a cuid cloinne. Thainig saorsa, ach bu mhor agus bu diubhalach a porìs!

Thugamaid an aire, le bhi ’geilleachdainn do ’leithid so de bharail mhi-airidh agus tharcuiseach, nach bi sinn a’ toirt gnùis do ’n teagasg mhearachdach a dheanadh aon chinneach a chur os cionn cinnich eile ann an gnè agus ann an inbh a thaobh nàduir. “Nach ’eil aon athair againn uile? nach aon Di[ ? ] chruthaich sinn? [ ? ]uime a bheil sinn a’ buntainn gu fealltach, gach duine an aghaidh a bhràthair, lé bhi ’briseadh coimh cheangal ar n’ athraichean?” Gu ma fearr leinn a bhi ag amharc ri “linn an àigh,” agus ag oibreachadh air son an àm a thoirt dlùth, anns am bì—

“Caoimhneas, comunn, iochd a’s gràdh
Anns gach àit am measg an t-sluaigh;
Eadar far an éirich grian
’S far an laidh i ’n Iar ’s a’ chuan!”

Chaidh robair no fear-creachaidh a mharbhadh anns an Tuirc o chionn ghoirid, agus fhuaireadh air a shiubhal ceithir mile punnd Sasunnach de dh’ airgead, agus leabhar-pòca anns an robh cùnntas aig air a chumail air ceud us ceithir fichead ’sa dha dheug de dhaoine a mharbh e.

A Antigonish.

Mar bu dual d’ ar sinnsir, air latha Fheill Andrais, dh’fheuch gillean Gàidhealach Oilthigh N. Francis Xavier ris na cleachdaidhean àbhaisteach a chur an céill. Le “bonaid ghorm os cionn na mala,” agus le suaicheantas Comunn an Fhraoich air a bhroilleach, chìte gach òganach a sràid-imeachd mu’n cuairt, cho moiteil ’s ged a bu leis fhein America; agus bu dalma neach a theireadh gu robh an fhior-fhuil Ghàidhealach air fàs fionnar.

Oidhche Fheill Andrais bha céilidh aig Comunn an Fhraoich. Chuir iad cuireadh air Comunn Gàidhealach a bhaile, cuireadh a ghabh roinn mhor dhiubh; agus gu dearbh bha sinn toilichte ’m faicinn, oir cha’n eil air thalamh daoine ’s flathaile no ’s rioghaile na Gàidheil Antigonish. So òrdugh na céilidh.—

Seallaidhean le solus-aoil.
Oran—Soraidh bhuain air chuan air astar, Coisir Comunn an Fhraoich.
Leughadh, Iain Mac Isaic.
Hail to the Chief,Coisir B. N. C.

Comhradh—Alasdair Sgiobalta-
Murchadh Mac Illeolain.
Domhnull Mac-a- Phearsain.
Padruig Mac Neill.
Iain Mac Neill.
A. C. Mac Illios.

Scots wha hae,Prof. Horrigan.
O, sid an deoch mhilis, Coisir.
Blàr Choille-Chragaidh, A. C. Mac Aonghais.
Bithibh aotrom ’s togaibh fonn, Coisir.
Leughadh, Raonull Peutan.
Auld Lang Syne,Coisir.

Rinn na gillean an cuid fhéin gu pongail, deas-bhriathrach, agus thug iad mor thoileachadh do gach neach a bha ’gan eisdeachd. Cha’n eil Comunn an Fhraoich a’ deanamh fuaim mor anns an t-saoghal, ach tha e deanamh ni a tha moran na’s fhearr—tha e cuideachadh ioma gille gasda gu barrachd eòlais fhaotainn air cainnt a shinnsir.

Bha dinnear mhor aig Comunn Gàidhealach a bhaile air feasgar la Fheill Andrais. An deigh blasad air na bh’ air a bhòrd, chaidh iomadh òraid ghasda a liubhairt leis na h-uaislean a bha cruinn, ach tha iad ag radh nach robh ni ann bu taitniche na òran Gàilig a sheinn ur seana charaide, Alasdair an Ridse. Ur Caraid dileas,

AONGHAS.

Chaidh naigheachd a sgaoileadh anns na Stàitean an la roimhe gu robh an Fhraing, Ruisia, us Breatunn, a dol a smachdachadh an Turcaich, ’sa dol a ghabhail riaghladh na h-impireachd ’nan lamhan fhéin. An feasgar sin fhéìn thainig fios á Breatunn ag radh nach robh facal firinn anns an sgeul. ’S iomadh uair a bhatar gu bhi sàs anns an t-Sultan, na ’m b’ fhior cuid, ach cha do chuireadh dragh sam bith air fhathast; agus ’s e ’s dòcha nach deanar sin a cheud-treis.

Tha treis a dh’ ùine air ruith o’n chaidh aithris gu robh na Stàitean agus Breatunn an deigh tigh’nn gu còrdadh a thaobh Venezuela. Air an t-seachdain so, fhuaireadh fios gu bheil Venezuela fhéin leagte ris a chòrdadh a rinneadh, agus cha’n eil ni a’s cinntiche nise na gu ’m bi na cùisean a bha ’g aobharachadh na h-aimhreit air an réiteach gun ghuth a thoirt tuilleadh air cogadh.

---

[170]

[Vol . 5. No. 23. p. 2]

SEAN-FHOCAIL.

An ni a Chi na Big, ’s e ni na Big.

Anns an t-sean-fhocal, “Bu dual da sin,” chunnaic sinn beachd ar n-aithrichean mu thimchioll feartan cuirp ’us inntinn a bhi ’ruith ’s an fhuil; agus cho daingean ’s a bha ’n creidimh ’n am measg gu’m bu tiugha fuil na bùrn. Tha teagasg eile air a thoirt f’ar comhair ’s an t-sean-fhocal, “An ni a chi na Big ’s e ni na Big,” —teagasg a tha fior chudthromach anns gach àm ’s anns gach àite, ach gu h-araid ’n ar latha-ne an Gaidhealtachd na h-Alba, —agus ’s e sin a’ bhuaidh inntinn a tha anns an duine gu bhi leantainn eisempleir, agus gu sonruichte cumhachd na buaidh thairis air inntinn nan òg. Tha iomadh Sean-fhocal againn a tha dearbhadh an luach a bha ar n-aithrichean a’ cur air Iunnsachadh ’us Foghlum, “Cha’n fhiosrach nach feoraich,” “Deireadh an là, ’s maith na h-eolaich,” “Is trom geum bò air a h-aineol,” “Ma bhitheas aon chron ’s an eolach, bithidh dhàdheug ’s an aineolach,” “Is trom an èire an t-aineolas;” —ged is eigin aideachadh gu’n robh ’s gu bheil na Gaidheil air deireadh air na Goill ’n an eud air son teagaisg cloinne gu h-araid ’s an sgoil. Na ’m b’e so an t-àm ’s an t-àite, dh’ fhaodte aobhar no dhà a thoirt seachad ann an rathad leth-sgeil air son an deigh-laimh so am measg ar luchd-duthcha. ’S e ar dleasdanas an traths’ a bhi ’g amharc air an riaghailt-theagaisg a th’air a chur f’ar comhair anns an t-Sean-fhocal. Cha robh ach aon uair eile ann an Eachdraidh na h-Alba, agus cha robh uair idir ann an Eachdraidh na Gaidhealtachd, a bha inntinnean dhaoine air an dusgadh gu bhi feorach mu’n doigh theagaisg is freagarraiche mar tha iad o chionn beagan bhliadhnachan. Cha ’n ’eil paipeir-naigheachd ’s an amhairc sinn, nach ’eil moran deth air a thogail le Buird sgoilean ’s le Maigstirean-sgoil—an cuisean ’s an connsachaidh. Tha de sgoilean ùra ’g an cur suas, is gu bheil an costas air fhaireachdain trom gu sonruichte ’s a Ghaidhealtachd. Bhiodh e ro fheumail, ma ta, gu’m biodh beachdan soilleir ’us cothromach againn air na ’s urrainn an sgoil a thoirt seachad, ’s air a’ mhodh-theagaisg is freagarraiche ’n ar tìr.

Ach cha ’n ann mu “na Big” a mhain a tha ’n Sean-fhocal fior. Tha bhuaidh a tha ’n Sean fhocal a’ cur an cainnt a’ leantuinn ris gach creutair rè am beatha, ged tha i na’s comharraichte anns “na Big.” Ann an rathad a bhi leantuinn eisempleir, tha ’n duine cosmhuil ris a’ chaora. Deanar a cheud bhriseadh, agus leanaidh an duine, mar a’ chaora, ged a b’ ann g’ a chunnart. Is ann o’n bhuaidh so a tha moran d’ar cleachduinean, d’ar beachdan, agus eadhon d’ar n-aidmheilean ag eirigh. Nach ’eil moran diu mu nach urainn sinn aobhar a a thoirt seachad ach gu’n d’ iunnsaich sinn òg iad, no gu’n robh iad aig ar coimhearsnaich? Mu thimchioll an roinn is mo d’ar beachdan, cha’n e “ciod e cho fior,” ach “ciod e cho fasanta” ’s a tha iad is trice a dh’ fheoraicheas sinn. Thug ar n-aithrichean deagh aire do’n bhuaidh so an inntinn an duine, mar tha na Sean-fhocail a’ dearbhadh: “An ni a chluinneas na Big, ’s e chanas na Big;” “Tairgnidh gach neach ri ’choslas;” “Seididh aon sroin shalach an clachan;” “Ma their mi fein ‘thu’ ri m’ chù, their a h-uile fear e;” “Miann an duine lochdaich, càch uile ’bhi amhluidh;” “Is uasal mac an uasail an tir nam meirleach;” “Cuir innte, ’s cuiridh an saoghal uimpe.” ’S e is brigh dha so uile gu bheil an duine gu nadurra teom air Eisempleir a’ leantuinn, co-dhiu tha i maith no olc, —gu bheil buaidh na h-Atharrais am measg nan cumhachdan is bunaitiche ’s an inntinn.

Gheibhear an Sean-fhocal so, air aon doigh no doigh eile, anns gach canain ’s anns gach tir. Cha ’n ’eil canain ’s an Roinn-Eorpa, marbh no beo, ’anns nach ’eil neart na firinn a tha ’n Sean-fhocal a’ cur an ceill, air aideachadh “gu minic agus air iomadh doigh.” Chaidh a’ bhuaidh-inntinn a tha ’n Sean-fhocal a’ comharrachadh a mach a mhineachadh ’s a shoillearachadh leis gach fear-teagaisg a ghabh os laimh nadur an duine a’ rannsuchadh ’s na laghannan a tha riaghladh na h-inntinn a’ lorgachadh g’ an cul. Gheibh sinn air uairean inntinn an duine air a coimeas ri ceir, air a bheil an saoghal mar sheula a’ dealbhadh gach smuain ’s gach faireachduin; air uairean eile ri sgàthan a tha ’tilgeadh air ais ceart dhreach nan cuspairean a chuirear fa comhair; ach mar is trice ’n a cumhachd beo; le laghannan suidhichte a’ riaghladh a’ chuirp, a’ stiuireadh na toil, a’ cumadh an t-saoghail ’s a’ deanamh a bheatha fein so thuigsinn do’n duine. Is cainnt shamhlachail so; agus tha e feumail a chuimhneachadh gur ann an cainnt shamhlachail a mhain is urrainn duinn labhairt mu’n inntinn. Cha ’n ’eil ar briathran ach ann an tomhas fior an uair a tha sinn ’g an cleachdadh ann an seirbhis na rioghachd neo-fhaicsinnich so; oir rugadh ’us bhaisteadh iad ’n an iochdarain an t-saoghail mu’n cuairt duinn, agus tha cruth na tire d’am buin iad ’g an leantainn. Ged is e inntinn a thug an Saoghal gu bith, ged bhitheas inntinn buan-mhaireannach an uair a theid an Cruinne-ce ’n a smàl, ged tha sinn a creidsinn nach eil anns a’ Chruthachadh fhaicsinneach ach sgail na h-Inntinn neo-fhaicsinnich a chruthaich e, ’s a tha ’g a chumail suas, gidheadh is ann an cainnt a th’air a cumadh ris na chi an t-suil ’s na laimhsicheas an lamh a tha sinn a mhain comasach air labhairt mu inntinn. A thuilleadh air so, ciod e inntinn innte fein, no ciod e corp ann fein, no ciod e gne a’ cho-cheangail eadar an inntinn ’s an corp, cha tuig mac an duine. Ciod e spiorad, cha leir dhuinn; ’us ciod e feoil, cha ’n aithne dhuinn. Gun teagamh, “is uamhasach, iongantach a dhealbhadh sinn;” agus feudaidh sinn le firinn a radh gu bheil sinn na’s aineolaiche oirnn fein na tha sinn air an talamh fo ar casan, no air na speuran os ar cionn.

Ach ged nach eil fios againn co dheth a tha an aitreibh mhiorbhuileach so air a dheanamh suas, tha sinn comasach air eolas fhaotainn air moran d’a feartan a reir mar a tha i na h-oibreachadh ’g a foillseachadh fein duinn. Tha sinn a’ cleachdadh a bhi mar so a’ labhairt mu’n Reusan mar a’ smuaineachadh, a’ breithneachadh; mu’n Toil a’ sonruchadh; ’s mu’n Chridhe a’ faireachduin; ach tha e cosmhuil nach ’eil bunait sheasmhach aig an doigh chainnt so. Bithidh sinn mar an ceudna ’labhairt air buaidhean ’us ceud-fàithean na h-inntinn; ach is cainnt shamhlachail a tha sinn ag uisneachadh. Tha ’n Inntinn gun teagamh, mar is léir dhuinne, “ ’n a h-uile anns na h-uile;” ach ’n a h-aon, do-roinnte, do-sgarte. ’S e an aon Inntinn do-roinnte, do-sgarte so, a tha ’g oibreachadh air caochladh dhoighean, ’s a tha ’g a foillseachadh fein duinn a’ smuaineachadh, a’ breithneachadh, a’ dealbh, a’ sonruchadh, ’s a’ faireachduin. Tha na roinnean a tha sinn mar so a’ deanamh feumail agus freagarrach, a chum a bhi ’gleidheadh ordugh agus loinn ’n ar n-eolas, agus eadhon ’n ar gnothuichean, ach feumaidh sinn an comhnuidh a chuimhneachadh, gu bheil ar roinnean fior a mhain ann an oibreachadh na h-inntinn, agus nach eil aite aca ann an aitreibh na h-inntinn fein. Bhitheadh e cho ceart duit a’ radh gu bheil uiread lamhan agad ’s a tha de chaochladh ghniomhan ann ris an cuir thu do lamh gu h-ealanta. Cha ’n ’eil ach aon lamh ann; ach feudaidh iomadh ceird a bhi ar an aon laimh. Air a cheart doigh, cha ’n ’eil ach aon Inntinn ann, ged is léir dhuinn a h-oibreachadh air iomadh caochladh doigh.

Am measg nan laghannan d’am bheil an Inntinn ’n a h-oibreachadh a’ geilleadh, cha ’n ’eìl aon, ma dh’ fhaodte, a tha faighinn umhlachd cho iomlan, no aig a’ bheil uachdranachd cho farsuing ris an lagh a tha ’n Sean-fhocal a’ cur an cainnt. Tha tus ar n-eolais a’ co-sheasamh anns a’ chomas a th’aig an Inntinn air aire a thoirt do chuspairean a tha cosmhuil ri cheile, ’s an da chuid an coslas ’s an eu-coslas a ghleidheadh air chuimhne. Agus ceart mar a chi sinn gu bheil inntinn an fhir-cheird a’ faighinn toileachas ann a bhi ’leantuinn a dhreuchd, mar a tha ’lamh ag iunnsachadh teomachd; tha gach slighe air an toir thu comas do’n inntinn a bhi ’siubhal a’ fas soilleir d’i; agus a thuilleadh air so, tha gach ceum a bheir thu anns an t-slighe a’ dusgadh suas iarrtas air a bhi ag imeachd innte. Chi sinn mar so gu bheil a’ bhuaidh bhunaiteach, dhiomhair so, a’ filleadh a stigh innte fein cumhachd a tha toirt barantas dhuinn air a seasmhachd. Le cleachduin tha ’n t-saothair a’ fas taitneach, agus tha miann air a ghintinn ’s an inntinn gu bhi ’buanachadh ’s an t-saothair. ’S ann do bhrigh firinn na buaidh so a thuirt an t-aon a bu doimhne ’rannsuich inntinn an duine riamh, nach ’eil ann an Deadh-bheus ach Cleachduin. Agus is ann le fior-fhiosrachadh air neart na ceart

---

[171]

[Vol . 5. No. 23. p. 3]

bhuaidh a thuirt na Sean-daoine: “ ’S e ’n t iunnsachadh òg a bhitheas ealanta,” “Is duilich toirt o’n laimh a chleachd.”

Cha ’n ’eil ach ceum beag eadar Cleachduin ’us Eisempleir. Is dà phiuthair iad—nigheanan na h-aon Mhathar. An ni a tha thu fein a’ deanamh, ’s e sin do Chleachduin; an ni a tha do choimhearsnach a’ deanamh, ’s e sin d’ Eisempleir. Gheibh thu toilinntinn a’ d’ ghniomh fein le bhi tric ’g a dheanamh; gheibh thu toilinntinn an gniomh do chomhearsnaich le bhi an comhnuidh ’g a fhaicinn. ’S e ’n aon bhuaidh inntinn a ni cinnteach nach diobair thu do Chleachduin fein, ’s gun iunnsaich thu Eisempleir do choimhearsnaich. Tha e so-thuigsinn, ma ta, gu’m biodh buaidh aig a’ bheil aite cho bunaiteach an inntinn an duine, a’ riaghladh a’ chinne-daonna o thoiseach an t-saoghail. Ach tha e dlu air bhi do-thuigsinn, mar tha e gun teagamh do-innseadh, an cumhachd a th’ aig cleachduin ar coimhearsnaich thairis air ar caithe-beatha. Cha mhor an aireamh, agus is coma ged nach mor, a tha cho neo-mhothachail air Eisempleir mhaith no olc ’s a bha clann fir Ruspuinn, ma ’s fior Rob Donn:

“Bu daoine nach d’ rinn briseadh iad
Le fiosrachadh do chach,
’S cha mho a rinn iad aon dad
Ris an can an Saoghal gras;
Ach ghineadh iad, ’us rugadh iad,
’Us thogadh iad ’us dh’ fhas;
Chaidh stràc de’n t-saoghal thairis orr’
’S mu dheireadh fhuair iad bas.”

“Tha ’n Saoghal air a’ riaghladh le Gliocas, le Ughdarras, agus le Eisempleir;” b’e so beachd duine cho geur ’s cho fiosrach ’s a chunnacas ’s an Roinn-Eorpa o chionn iomadh linn. Agus nach feudar a’ radh gur e, mar is trice, Eisempleir is cumhachdaiche de’n triuir. Nach tric a chunnacas ann an Eachdraidh an t-saoghail tàir ’g a dheanamh air comhairle ghlic, dùlan ’g a thoirt do ordugh an Righ, ach c’uin no c’aite nach faighidh Eisempleir eisdeachd agus umhlachd. Cha’n e Reusan no Reachd, ach Abhaist d’am bheil sinn ullamh gu striochdadh. Cha ’n e Feachd ach Fasan nan Greugach a chiosnaich na Romanaich. Agus o chionn iomadh bliadhna nach e Fasan is cumhachdaiche na Firinn ’s an Fhraing. Ciamar a thuigeas sinn iomadh cleachduin a ghleidh an lamh-an uachdar ann an iomadh duthaich rè iomadh linn, a dh’ aindeoin solus an Reusain, ughdarras an Lagha, agus faobhar a Chlaidheimh, gun a bhi ’cumail air chuimhne buaidh na h-Abhaist thairis air inntinn an duine?

Cha mhor dhaoine no chinneach, tha mi meas, a tha toirt barrachd ughdarrais do Abhaist no do Chleachduin, na tha ’n Cinneadh Gaidhealach. Gun teagamh cha ’n ’eil, ’s cha robh sinn cho umhail do lagh na Rioghachd ’s a tha sinn do bheachd ar n-aithrichean ’s ar coimhearsnaich, Is e ar n-uaill nach striochdamaid do chumhachd choigreach; ach nach dearbh moran d’ar cleachduinean ’s d’ar beachdan gu’n d’ thug sinn iomadh uair umhlachd thoileach do chomhairlean faoin, do theagasgan meallta, ’s do eisempleir neo-thoinisgeil ’n ar duthaich fein. Feudaidh e bhi gur ann do bhrigh ’s gu bheil o chionn iomadh ceud bliadhna ar coimhearsnach ro-chumhachdach air ar son, a tha sinn cho amhurusach air gach seoladh ’s gach ordugh a gheibh sinn o’n Ghall. Tha mi de’n bheachd gu’n do chuidich ar n-eachdraidh anns a cheum so cumhachd na tuigse a’ lagachadh ’n ar measg. A dh’ aon ni, cha ghabh sinn ri sochairean fein gun taing. Cha ’n eisd sinn ri Gliocas ma bhitheas claidheamh ’n a dorn. Cha b’urrainn an t-arm dearg a bhrigis a chur oirnn; ach an ni a dh’ fhairtlich air Saighdearan, bha e so-dheanta do Thaillearan. Agus nach eigin aideachadh gu faigh Faoineas fardoch ’n ar measg ma labhras i miodalach ruinn. B’usa leinn riamh beum claidheimh na beum teangadh fhulang. Far nach buadhaicheadh Feachd, bhuannaichdeadh Fanoid. Nach ’eil e fior gun geill sinn do fhear a’ bheoil mhilis, gun a theachdaireachd, a’ rannsachadh ro dluth, air thoiseach airsan a bheir an comhnuidh seachad an fhirinn, searbh air uairean mar a dh’fheumas i bhi. Bha Bard nach cualas ainm a mach á Sgireachd fein a’ gearan air a choimhearsnach air son e bhi ro theom air innseadh bhreug, ach

“Dh’ innseadh tu cho briagh iad,
’S nach iarruinn ach bhi d’ eisdeachd,”

arsa ’m Bard, ann an rathad leth-sgeil. Tha mi meas gu’n do chuir am Bard sios anns an rann so, cainnt a tha fior mu mhoran d’ar luchd-duthcha.

’S ann mar is trice ann an rathad rabhaidh a chluinneas sinn an Sean-fhocal air a thoirt air aghaidh. Ach tha a theagasg cho fior agus cho feumail ann an rathad misnich. Mar a chi thu Tigh-soluis a’ comharrachadh do ’n Mharaiche an dà chuid cunnart an Rugha ’us tearuinteachd a’ Chaoil; gheibhear Eisempleir a’ tilgeadh soluis air “slighe fhiar nam peacach baoth,” a tha ’treorachadh gu sgrios, ’s air slighe dhirich an fhirein d’ an crioch “a’ bheatha mhaireannach.” Gun teagamh sam bith, cha ’n ann an solus an là, le gaoith an cùl nan seol, ’s aig caladh tearuinte, a dh’ iunnsaicheas am Maraiche an t-seoltachd, a’ chruadail, ’s an earbsadh, a stiuireas long gu sabhailte ri oidhche dhoinneannaich roimh chuan buaireasach, no seachad air cladach cunnartach; ’s cha mho is ann gun iomadh tuisleachadh ’us tuiteam ghoirt, a gheibh an t-Ionracan an inntinn fhallain, na tograidhean cothromach, ’s an toil sheasmhach a bheir tearuinte e roimh amhuinn theinntich na beatha; ach ann an iunnsachadh nan òg, tha e air aideachadh air gach laimh, gu bheil e na ’s freagarraiche eisempleir mhaith a chum a leantuinn a chur f’a comhair, na droch eisempleir a chum a seachnadh.

Am measg nan Sean-fhocal a tha f’ar comhair an traths, ’s a tha gu leir a buntainn ri teagasg an t-sluaigh, tha e comharraichte nach eil ach aon, “An ni a chluinneas na Big ’s e chanas na Big,” a’ toirt air aghaidh buaidh Cainnt airson teagaisg; tha cach gu leir a’ toirt f’ar comhair buaidh Gniomh. Bha ar n-aithrichean ceart. “ ’Se Beul a labhras; ach ’s e Gniomh a dhearbhas.” Tha Comhairle mhaith luachmhor; tha Eisempleir mhaith na ’s luachmhoire. Is ro fheumail Beachdan cothromach; tha Gluasad ceart na ’s ro fheumaile. Chaidh cliu nan Gaidheal air son iomadh deagh bhuaidh am fad ’s am farsuingeachd. Sheirm iad fein i, ’s sheirm daoine eile i. Ach cha b’ ann airson meud ar n-eolais a bhuannaichd sinn cliu am measg nan sluagh. Cha b’ ann ’s an Sgoil a dh’ iunnsaich sinn na cleachduinean a choisinn urram o chairdean ’s o naimhdean. Ach cha robh sinn gun luchd teagaisg ’s an àm a dh’ fhalbh. Bha deagh eisempleir ’n ar dachaidhean; agus bha cliu nan daoine o ’n d’ thainig sinn, an rann ’s an sgeul, gu tric ’n ar cluasan. Ma dh’ fhaodte nach coisneadh an t-eolas so àite urramach dhuinn o’n bhaile; ach gun teagam dheanadh e earbsach gu ’n gleidheamaid an t-àite na ’m faigheamaid e. Tha sinn an dochas gu ’n lean deagh eisempleir na dachaidh; ach tha ’n rann ’s an sgeul air dol a fasan. Bhiodh e duilich mur tig na ’s fearr ’n an aite. “An ni a chi na Big, ’s e ni na Big,” —gu ma fada a bhitheas deagh eisempleir air a’ cur fa chomhair nan òg. “An ni a chluinneas na Big ’s e chanas na Big,” —nach duilich gur eigin a chur an cuimhne ar luchd-teagaisg gu’m feum “na Big” tuigsinn cho math ri cluinntinn mu ’n can iad. —D M’K ’sa Ghaidheal.

Chuir àireamh de dhaoin-uaisle á Hamilton, Ontario, gibht de mheasan a dh ionnsuidh na ban-righ’nn o chionn ghoirid, agus air an t-seachdain s’a chaidh fhuair iad fios bho a Morachd a toirt taing dhaibh air son an caoimhneis Ràinig na measan am bòrd rioghail gun ghaiseadh sam bith.

’S fearr dol timchioll na tuiteam ’san dìge.

Tha sinn a foghlum ni eigin eadhon o challdachd.

Feumaidh iadsan nach cuir ’s an Earrach a bhi ’g iarraidh na deirce ’s an fhoghar.

Aig airgead agus ùine tha moran an luach fein. Cha’n urrainn an ti a chuireas an t-aon gu droch bhuil, an t-aon eile ’chur gu deagh bhuil.

GILLE TREUN. —Tha gille òg Sasunnach d’an ainm A. W. Eaton ’na chòcaire air carbad-iaruinn ann an Ontario. O chionn ghoirid bha e aon latha aig àite ris an canar an “Soo”, agus chunnaic e bàta anns an robh dithis fhirionnnach agus boirionnach ’ga chur thairis le oiteag gaoithe. Bha am bàta mu dha cheud slat bho thir. Thilg e dheth a chòta, agus shnàmh e mach far an robh iad; rug e air a bhoirionnach air fhalt agus thug e gu tir i; agus an deigh sin chaidh e air ais a rithist ’s shàbhail e an dithis fhirionnach. Chuir iadsan a bha làthair aig an àm airgead cruinn, agus thug iad duais luachmhor dha; agus bu mhath a choisinn e sin. Cha’n eil e ach naodh bliadhn’ deug a dh’ aois.

---

[172]

[Vol . 5. No. 23. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI. DESEMBER 12, 1896.

Thainig soitheach thairis air an Atlantic o chionn ghoirid a rinn an t-astar eadar Libherpool agus Boston ann an sia latha tri uairean deuga ’s da faichead mionaid ’sa tri. Cha b’ ann air a socair a bha i, agus ’se barail moran nach eil e sàbhailte a bhi ruith nan soithichean mora cho fior luach. Ach cha’n eil teagamh nach eil an t-àm a tighinn anns an deanar an t-astar ann an ùine moran na’s giorra. Agus an uair sin bithear ag amharc air ais orra-san a bha bruidhinn air cunnart an luath-astair so mar a tha muinntir an latha ’n diugh ag amharc air ais orra-san a bh’ ann rompa fein, ’s air an cuireadh soitheach-smùide no carbad-iaruinn eagal. Mar sin tha ’n saoghal a’ gluasad ’s a deanamh adhartais ann an innleachdan, ged a bhiodh e doirbh a thoirt a chreidsinn air moran gu bheil e a deanamh adhartais ann an gliocas no ann am mathas.

Chaill Mr. Henry, fear-pàrlamaid ann an Ontario, àite-suidhe o chionn ghoirid a chionn gu’n do dhearbhadh anns a’ chuirt gu’n do phàigh fear de na daoine bha ’g obair air a shon, ceithir dolair do Innseanach air son a bhòt. Dh’ fheuch Mr. Henry fhéin ri cùisean a chumail cho onarach ’sa b’ urrainn da, ach tha e coltach nach b’urrainn da toirt air a luchd-leanmhuinn uile a bhi mar sin, agus a nise tha aige-san ri fulang. Tha an lagh gle chruaidh air luchd nam briob, agus ’sann mar sin bu chòir dha bhi.

Thog Riaghladh nan Stàitean soitheach-cogaidh o chionn ghoirid air an d’ thugadh mar ainm an Texas, ach nach eil air tionndadh a mach cho math ’sa bha iad an dùil. A cheud uair a chaidh a feuchainn, fhuaireadh car cearbach i; agus cha’n eil i aìr a dhol dad na’s fhearr o’n uair sin. Chosg i cho fada so còrr math us ceithir muillein dolair, agus tha e doirbh a radh ciod e uiread ’sa chosgas i mu’n deanar soitheach math dh’i.

Tha e gle coltach gu bheil moran othail ri bhi anns gach cearna dhe ’n t-saoghal ’nuair a chriochnaicheas Ban-righ Victoria an tri-ficheadaibh bliadhna de ’rioghachadh. Ann am Breatunn bidh co-ainm latha ’crùnaidh air a chumail le greadhnachas mor. Tha uile righrean us iompairean an t-saoghail air an cuireadh gu bhi làthair, agus bidh de dh’ uaislean ’s de dhaoine mora na talmhainn ann rud nach gabh àireamh. A bharrachd air sin tha aig muinntir na dùthcha so ri ni-eigin a chur air chois mar chuimhneachan air faighinn America le Cabot ’sa bhliadhna 1497. Tha mar sin a’ bhliadhna tha tighinn, agus nach eil a nise gle fhada uainn, gu bhi ’na bliadhna iomraiteach.

Tha fios a thainig air an t-seachdain so ag innse bu bheil Mr. Gladstone a’ fulang moran le giorr’ -analach. Tha còrr us seachdain o’n thòisich e air a bhi draghail dha, ach tha na dotairean ag radh nach eil cunnart sam bith ann dha. Tha e dol a chur a gheamhraidh seachad anns an Fhraing.

Bha stoirm mhor ann an Newfoundland deireadh na seachdain s’a chaidh. Bha àireamh shoithichean air an glacadh innte. Bha triuir dhaoine air an sguabadh bhar bord aon soithich ’s air am bàthadh. Bha an t-side gle reota aig an àm.

Nathraichean Eirinn.

Tha e, mar a tha ’fhios agaibh, ’na sgeula cumanta gu’n do chuir Pàruig an ruaig air na nathraichean á tir na h-Eirionn. Tha e so-thuigsinn do gach neach nach eil an sgeul sin fior ann an seadh litireachail, ach faodaidh e bhi fior gu leòr ann an rathad eile; oir, tha sàr fhirinn aia a cur an ceill anns an sgeul ma’s e ’s gu’n robh na Gàidheil aon uair a’ toirt aoraidh do’n nathair. Ma tha e fior, mar a tha cuid dhiubhsan a tha toirt aire do sheana chleachdaidhean ag innse dhuinn, gu’n robh nathair-aoradh air a chleachdainn am measg nan Ceilteach; an sin tha e da rireadh fior gu’n do chuir Pàruig ruaìg air na nathraichean trìd toirt a steach na h-aidmheil’ Criosdaidh. Cha’n eil aon air bith nach cuala mu dheibhinn na h-altrach a fhuaradh o chionn beagan ùine dlùth air Loch-nan-eala, ann an sealladh tri binneinean Chruachaìn—Ban-righ nam beann. Tha an altair so ma ’s fior, air dealbh nathair mhoìr, agus tha iad ann a tha tarruing uaith so gu’n robh aoradh air a thoirt do’n bhiasd shnàgaich le ar n’athraichean anns na linntean fada thall. Ma ’s e agus gu bheil so fior, oir cha’n eil mi dol a thòirt barail’ a thaobh na cùise, tha e soilleir mar a chuir Pàruig an ruaig air na nathraichean—trid bhi ’na mheadhon air creideimh a b’ fhearr agus eòlas a b’ airde a thoirt a steach do’n dùthaich.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
Uaireadairean Oir us Airgid agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.
SIDNI, - - - C. B.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC

An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c , &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan-creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

Tha e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.

Tha Factoridh Eureka air aon de’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Illemhaoil, aig Loch Ainslie, agus D. D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chlòimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

---

[173]

[Vol . 5. No. 23. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Bha coinneamh cléire ann an Eaglais St. Andrew’s ’sa bhaile so, Di-ciaduin.

Tha da àireamh dhe’n phaipear ùr, anColliery News,air tigh’nn a mach. Tha e ’na deagh phaipear, agus cha’n eil teagamh againn nach soirbhich leis.

Bha cùirt na siorrachd ’na suidhe air an an t-seachdain so, a tòiseachadh Di-màirt. Cha robh gin a chàsan ùra air a beulaobh, ach càsan a chuireadh g’a h-ionnsuidh o na cùirtean iseal.

Cuiridh e ioghnadh air moran a chluinntinn gu’n deachaidh fiach aona muillein deug gu leth dolair, ( $11 ,500,000) de dh’ òr a thoirt á meinnean Nobha Scotia re nan deich bliadhna chaidh seachad.

Tha an soitheach-smuide Tiber air a fastadh le ceannaichean ann a Charlottetown gus luchd coirce a chur a null a Shasuinn. Tha ’n Tiber comasach air ceud mile buiseal a ghiulain.

Thatar ag radh gu’n deach muillein barailte de dh’ ùbhlan a bhuain ann an siorrachdan King’s agus Annapolis air an fhoghar so a dh’ fhalbh. Ach mar a chunnaic sinn roimhe, bha na prisean anabarrach iseal.

Cha’n eil an soitheach-smùide Harlaw a dol a dheanamh ach aon turus eile air a gheamhradh so. Dh’ fhag i Halifacs Di-ciaduin s’a chaidh air a turus gu Newfoundland us St. Pierre. ’Nuair a thilleas i, gabhaidh i mu thàmh air son a gheamhraidh.

Cha d’ fhuaireadh de chuirp nan daoine a chaidh a chall aig bristeadh an t-soithich Ariadne ann an Ingonish o chionn dha no tri mhiosan, ach na fhuaireadh aig an àm. Fhuaireadh làmh duine ann an gainmhich a chladaich, ach cha d’ fhuaireadh sgeul air a chòrr.

Thatar a’ fosgladh sgoil-oidhche ann an caochladh chearnan de’n t-siorrachd air a gheamhradh so. Tha sgoil-oidhche ann an Glace Bay ’s am Main-a- Dieu cheana agus thatar a bruidhinn air sgoil fhosgladh ann an Gabarus. Cha’n eil teagamh nach eil sgoilean-oidhche gle fheumail dhaibh-san nach eil comasach air dol dh’an sgoil-latha, agus bu choir an cur air chois anns gach àite ’s an gabhadh sin deanamh.

Chaidh mort gràineil a dheanamh ann an Dundas, E. P. I., Di-satharna s’a chaidh. Chaidh duin òg, Gilleasbuig Mc Gowan, as a rian, agus mharbh e boirionnach do’m b’ ainm Mairearad Nic Coinnich, a bha cumail taighe do dhithis bhràithrean, Eoin agus Donnacha Mathanach. Thugadh an aire gu robh Mc Gowan car neònach ’sa mhaduinn. Bha e gearain a chinn an deigh dha eiridh agus an deigh sin thòisich e air bruidhinn car neònach. Chaidh e gu stor a tha ’san àite, agus bha a chuid bruidhne cho mi-rianail ’s gu’n deachaidh dithis dhaoine mach as a dheigh air son greim a dheanamh air. Bha e pios air thoiseach orra, agus gun fhios daibh chaidh e dh’ ionnsuidh an taighe ’s an robh am boirionnach so, a’ tilleadh an ceann beagan mhionaidean ’s tuagh air a ghualla. Rinneadh greim air an sin, agus chaidh a thoirt dhachaidh. Gun dùil aca gu robh dad cearr, chaidh dithis de na daoine gu tigh nam Mathanach, agus an sin fhuair iad Nic-Coinnich ’na laidhe air an ùrlar, agus gearraidhean uamhasach sir a h-amhaich ’s air taobh a cinn, air an deanamh le tuaigh. Bha i fhathast beò ach gun chomas bruidhne. Bha i beò gu feasgar Di-luain, ach cha d’ fhuair i radh ach beagan fhocal. Chaidh Mc Gowan a ghlacadh Di-dònaich agus rinn na dotairean a mach gu robh e as a rian. Cha’n eil ann ach duin’ òg, aois fhichead bliadhna, agus tha e de dheagh chuideachd. Bha am boirionnach bochd a chaidh a mharbhadh leth-ceud bliadhna ’sa coig a dh’ aois.

Thug aon soitheach á Shelburne, N. S., tri cheud us tri fichead mile (360,000) trosg gu tir air an t-samhradh s’a chaidh, an àireamh bu mho a chuir soitheach as a phort sin air tir riamh.

Tha Caiptean Delisle, sgiobair an Tiber air faotainn saor. Mar a dh’ innis sinn air an t-seachdain s’a chaidh bha e air a chur dh’ an phriosan, ach chaidh an càs a chur gu cùirt a b’ àirde agus fhuair e m’a sgaoil.

Tha sinn a’ leughadh ann am fear de na paipearan gu bheil duine a’ fuireach ann an Siudaig a tha còrr us seachd troighean a dh’ àirde. Tha am paipear ceudna ag radh gu bheil àiteachan anns a chuid sin dhe’n eilein anns nach eil diu sam bith de dhuine a tha na’s isle na sia troighean.

Tha muinntir Charlottetown a’ cur luchd-reic an stuth làidìr ann an greim. Bha uiread obrach ri dheanamh timchioll air a ghnothuch ’s gu’m b’ fheudar fear-cuideachaidh fhaotainn do chléireach na cùirte. Tha tri duine deug ’sa phriosan aca air son a bhi bristeadh riaghailtean na Scott Act.

Thatar an deigh olla fhaotainn ann an cearna de Newfoundland, agus òr ann an cearna eile. Bha iomradh o chionn treis a dh’ ùine gu robh gual air fhaotainn ann. Ma tha gach sgeul dhiubh sin fior, cha ruig Newfoundland a leas a bhi na dùthaich cho bochd ’s na bliadhnaichean a tha tighinn.

Tha muinntir Shidni Tuath a’ tòiseachadh air casg a chur air reìc deoch làidir anns a bhaile, ni air an robh am baile, ma tha gach sgeul fior, gle fheumach. Tha trìùir aca ’s an lagh an dràsda, agus tha tuilleadh ri bhi ann an ùine ghoirid. Tha càirdean Stuamachd a’ dol a thoirt oidhearp air an Scott Act a chumail mar lagh ’s an t-siorrachd, agus mar an ceudna dol a dh’ fheuchainn ri toirt air daoine ’n lagh sin a chumail.

Chaidh fiach ceithir cheud mile nolair de thaighean ’s de bhathar a losgadh ann an Ottawa, deireadh na seachdain s’a chaidh. Bha an tigh-ceannachd bu mhotha ’sa bhaile am measg nan taighean a chaidh a losgadh. Di-mairt s’a chaidh bha teine ann am Montreal leis an deachaidh tigh a b’ fhiach suas ri naodh fichead mile dolair a losgadh, agus ’s ann le tapadh agus tréine luchd-an-teine a chumadh e o ’n tuilleadh call a dheanamh.

Tha na soisgeulaichean, Crossley agus Hunter, an deigh falbh á Sidni, an deigh dhaibh a bhi cumail choinneamhan ann fad cheithir seachdainean. Bha mu dha fhichead coinneamh aca re na h-uine sin. Bha a choinneamh mu dheireadh aca oidhche Di-ciaduin. Bha an t-side fliuch, stoirmeil, ach bha an eaglais cho làn ’sa chumadh i. Thainig mu choig ceud gu bhi ’g aideachadh ri linn nan coinneamhan. Dh’ fhalbh iad á so gu Lunenburg, ’sa mhaduinn Dior-daoin.

Dh’ fhalbh bean òg as a Mhèinn a Tuath(Sydney Mines)air an t-seachdain s’a chaidh, a’ fàgail a pàisde ’san tigh leis fhéin, an deigh dha fear a dhol a mach gu ’obair. Dh’ fhalbh i air a charbad-iaruinn á Sidni Tuath còmhla ri duin òg a bha fuireach ’na coimhearsnachd o chionn treis a dh’ ùine. Cha’n eil teagamh nach e teicheadh a rinn iad, Cha’n eil i ach mu fhichead bliadhna dh’ aois, agus cha’n eil ’na fear-pòsda no anns an fhear leis ’n do theich i ach daoine òga.

Bha Mr. A. I. Boyde, ceannaiche a mhuinntir Amhuinn Bhourgeois, ann a Halifacs air an t-seachdain s’a chaidh, agus chaill e ochd ceud dolair air a thurus. Bha mile dolair aige ruigheachd a bhaile, agus thug e do fhear an taigh-òsda e gus a chur dh’an t-safe. Rinneadh sin, agus an ath latha thug e da cheud as, ach an ceann latha no dha eile, nuair a chaidh e dh’ iarraidh a chuid eile, cha robh sgeul shios na shuas air. Chaidh na maoir a chur a lorgachadh a mach na cùise, ach cha d’ rinn sin dad. Chaidh da cheud dolair a chall air a cheart dòigh anns an tigh-òsda cheudna o chionn da mhios air ais.

D. A. Mac FHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

NIALL DOMHNULLACH,
CEANNAICHE.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B,
Tha e na fhear-gnothuich do’n MHAC-TALLA, agus faodar pris a phaìpear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dha.

---

[174]

[Vol . 5. No. 23. p. 6]

Cuairt do Eilean a’ Phrionnsa.

LEIS AN FHEAR-DHEASACHAIDH.

An deigh dhomh uair no dha a chur seachad ann am Baile Shearlot, ghabh mi aiseag air bata-smuide gu Belfast. Cha’n eil cuimhne agam ciod an t-astar a th’ eadar an da àite, ach mar a theirear ’s na sgeulachdan “ge b’ fhada bhuam cha b’fhada ’ga ruigheachd.” Bha grunnan math sluaigh air bòrd, agus bha fear no dithis dhiubh gu math cridheil. Cha’n eil an lagh a ceadachadh deoch-làidir a chreic ann am Baile-Shearlot, ach ged nach eil, thatar ris, agus bha fear dhiubhsan a bha ’sa chuideachd so a’ giùlain màileid dhubh anns a robh, a reir mo bharail-sa, barrachd de stuth na Tòiseachd ’sa thigeadh ri slàlnte ’n fhir a bha ’ga giulan. Ged is e ainm Frangach a bh’ air a bhàta(Jacques Cartier) , ’se Gàidheil a bha ’san sgiobair ’s ann am fear na h-inneil, agus ann an roinn de’n sgioba cuideachd.

Bha ’m feasgar ann mu’n d’rainig sinn Belfast, agus an deigh dhomh mo shuipeir a ghabhail chuir mi m’ aghaidh air na h-Eileanan Coille. Bha treis a dh’ oidhche ann mu’n d’rainig mi. Bha an oidhche dorcha, ach bha i cho blàth ’sa dh’iarradh duine; bha na ròidean math, agus cha robh an t-each fada deanamh an astair. Cha ruig mi leas innse gur ann gu taigh Sheumais ’Ic Ille-mhaoil a dh’iarr mi air an fhear-iùil mo thoirt, agus ’nuair a rainig mi chuir e fàilt us furan orm. Fhuair leughadairean MHIC-TALLA litir us sgeul bho Sheumas uair us uair, agus ’s fhada o’n bha toil agam fhéin fhaicinn. Chunnaic mi e ma ta, agus b’e fhéin an duine còir, caoimhneil. Tha e ann an sid, ma ta, air taobh a deas Eilean a Phrionnsa, ri oir a chladaich, agus gàirich nan tonn ’na chluasan a h-uile latha dhe’n bhliadhna. Tha e air a dheagh dhòigh, ged a tha e fhéin ’sa chéile a nise air fàs sean, agus an teaghlach cha mhor uile air falbh. Fhuair iad tilleadh mor o chionn beagan bhliadhnaichean air ais le bàs am mic air dòigh gle chianail, mar a chaidh aithris anns a’ MHAC-TALLA aig an àm. B’ fhior thoil leam a bhi treis mhath an comunn Sheumais Ailein, mar a their na coimhearsnaich ris, ach bha cabhag ormsa, agus bha esan trang ris a bhuain; gus cùisean a dheanamh na b’ fhior mhiosa, bhrist an inneal-bhuain aige mu na lathaichean ud, cha ghabhadh te eile fastadh, oir bha iad uile ’g obair; agus ’se bh’ ann gu’n deach e ris an obair leis a speal bhig. Cha b’e h-uile fear a bhiodh cho treun, ach nach robh an Gàidheal riamh iomraiteach air son an tréine, agus is Gaidheal gu chùl Seumas A. Mac Ille-mhaoil. B’ fhearr leam gu robh a h-uile fear cho dileas d’a dhùthaich ’s d’a chànain ’sa tha esan.

Tha an t-àite so a faotainn ainm bho dha eilean bheag a tha nan seasamh a mach bho’n chladach an so, agus a bha còmhdaichte le coille ’nuair a thàinig a cheud luchd-àiteachaidh do’n dùthaich. Thugadh “na h-eileanan coille” mar ainm orra, agus tha ’n t-ainm sin air leantuinn, cha’n ann a mhàin ris na h-eileanan fhein ach mar an ceudna ris an dùthaich m’an cuairt. Thugadh ionnsuidh o chionn treis a bhliadhnaichean air ais, air an t-ainm atharrachadh gu Woodville, ach cha do shoirbhich leotha. Tha mi tuigsinn uaithe sin gu bheil daoine gòrach aca ann an Eilean a Phrionnsa cho math’ sa tha ann an Ceap Breatuinn ’s an àiteachan eile; daoine nach eil toilichte ’nan inntinn mur eil ainm an àite anns am bheil iad a’ fuireach air atharrachadh gu ainm fuaimneach air chor-eigin a shaoileas iad fein a bhìos anabarrach freagarrach, ach anns nach fhaic muinntir eile brigh no blagh. Tha moran de’n t-seòrs’ ainmean sin a nis anns gach àite, ach tha mi’n dochas nach ann a dol na’s lionmhoire bhitheas iad; ach gu’m bi daoine deònach cur suas leis na h-ainmean a th’ ann, (ma tha coltas idir orra), an àite bhi cùineadh ainmean ùra—gu h-àraidh ma tha buntuinn sam bith aig na seann ainmean ri ceud eachdraidh na dùthcha.

An la’r na mhàireach an deigh dhomh na h-Eileanan Coille a ruigheachd, chaidh mi gu Little Sands, naodh no deich a mhiltean an ear. Tha an rathad fad na h-ùine an cois a chladaich, agus tha ’n dùthaich gle chòmhnard; cha’n eil sluic us cnoic ach gle ainneamh. Bha na tuathanaich an teismeadhon na buana, agus bu bhòidheach an sealladh ri fhaicinn na pàirceannan briagha coirce ’s cruithneachd anns an robh na h-innealan-buana ag obair. Tha a bhuain air a deanamh an Eilean a Phrionnsa leis na h-innealan so air fad, cuid dhiubh a thilgeas an sguab na h-ultaich air an làr, agus cuìd eile a bharrachd air sin a cheanglas i. Cha’n eil ach beagan dhe’n t-seòrsa mu dheireadh a dh’ainmich mi anns an dùthaich fhathast; cha’n eil ach beagan bhliadhnaichean o’n thòisich iad air tighinn ann, ach cha’n fhada gus an iad a bhios aig a h-uile duine. Bha mi a feuchainn ri fhaotainn a mach co-dhiubh bu bhuanachdaile do na tuathanaich, ach cha b’e sin am furasd’. Theireadh iadsan aig an robh na h-innealan a cheangladh an sguab gu’m b’ iad sin a b’ fhearr, a chionn gu robh iad a cùmhnadh moran saothair; le bhi ’gan ùisneachadh gu’n deante as aonais luchd-cuideachaidh, agus mar sin gu’n deanadh iad suas na bha iad a cosg a bharrachd air an t-seòrs’ eile, agus na bhatar a cosg de chòrd a’ ceangal nan sguab. Rachadh an fheadhain aig nach robh na h-innealan-ceangail direach an aghaidh sin; theireadh iad gu robh iad, eadar na bha iad a’ cosg a bharrachd air cach, agus na chosgte ri còrd, a toirt a mach moran a bharrachd airgid ’sa phàigheadh tuarasdal fir-ceangail. Mar sin cha’n eil iad ach mar a bha Pàdruig ’sa bhó (nuair a bha iad a sabaid), “car m’an aon rud.” Ach ’s iad na h-innealan-ceangail a tha ’san fhasan, agus tha fhios againn uile gur e ’m fasan a bheir buaidh, agus uime sin cha ruig neach a leas a bhi ’na fhàidh no na mhac fàidh air son a radh nach fhada an ùine gus an iad na h-innealan-ceangail a bhios an cleachdadh anns an eilein air fad. Tha iad a fàs na’s lionmhoire gach bliadhna, agus càch a fàs na’s gainne.

Bha ioghnadh mor air cuid de na tuathanaich ’nuair a dh’innis mi dhaibh nach robh na h-innealan ud aca ann an Ceap Breatuinn idir; agus cha bu lugha ’n ioghnadh gu robh tuathanaich an eilein so a’ gearradh an cuid arbhair leis na spealan beaga, agus ’ga chur a stigh gun sguaban a dheanamh dheth idir, Ach cha robh e cur ioghnadh sam bith ormsa. Cha’n eil tuathanaich Cheap-Breatuinn agus tuathanaich Nobha Scotia a togail ach beagan coirce, agus fior bheagan cruithneachd, agus ’nam biodh aca ris na h-innealan ud a cheannach, cha phàigheadh e dhaibh a bhi togail barra idir. Tha iad uime sin a gearradh an arbhair leis an speal-bhig, agus ’ga chur a stigh nar a ni iad air an fheur. Tha tuathanaich an Eilein air an laimh eile a togail mòran coirce ’s cruithneachd; ’s ann ris ann an tomhas mor a tha iad a’ sealltuinn air son am beòlaind. Agus tha iad air an aobhar sin a’ gearradh an arbhair le innealan, a deanamh sguab dheth, agus ’ga chur na adagan air son a thiormachadh; ’nuair a bhios e tioram, tha iad ga chur dh’an t sabhal no ann ambarracksgus an tig àm a bhualaidh. Ged a tha ’n da eilean cho faisg air a chéile tha eadar-dhealachadh mor eatorra ann an iomadh dòigh.

Ach ’s fheudar dhomh tilleadh gu m’ sgeul, agus direach ’nuair a tha mi deanamh sin, tha mi faicinn gu feum mi stad. Cha’n eil àite aig a chlo-bhualadair air son a chòrr. Fàgaidh mi uime sin na tha agam ri radh a bharrachd air so gu àm eile.

Rugadh Commodore Vanderbilt am fear a rinn a cheud mhuillein de’n t-saibhreas mhor a tha ’san teaghlach uaithe sin, direach ceud bliadhna air ais. Cha robh aige tòiseachadh ach casan ruisgte agus pòcaidean falamh, ach dh’oibrich e gu cruaidh o’n bha e sia bliadhna dh’ aois. ’Nuair a bha e sia bliadhn’ deug, bha ceud dolair a dh’ airgead aige. Le sin cheannaich e bàta beag, agus thòisich e air a laimh fhéin air giulan buntata agus tuirneapan agus nithean dhe’n t-seòrsa sin gu New York. Aig fichead bliadhna dh’ aois phòs e, agus an deigh sin bha e fhéin ’sa bhean a deanamh airgeid. Bha esan air ais ’s air adhart leis a bhàta, agus ise ’cumail tigh-bòrdaidh. Tri bliadhna ’n deigh sin b’fhiach e deich mile dolair. An deigh sin thainig an t-airgead g’a ionnsuidh gu pailt—cho pailt ’s nuair a bhrist an cogadh siobhalte mach gu’n deach aig air soitheach a b’ fhiach ochd ceud mile dolair a thoirt da dhùthaich, agus gu leòr aige fhéin air chùl sin. ’Nuair a bha e tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois, bha e air a mheas gu’m b’ fhiach e tri fichead us deich muillein dolair ( $70 ,000,000).

Cuidichidh bioranan beaga nis fearr na feadhain mhòra chum an teine ’bheothachadh

---

[175]

[Vol . 5. No. 23. p. 7]

A Braigh Shiudaig.

FHIR-DHEASACHAIDH UASAIL, —Cha mhinic a ruigeas guth as an àite so cluasan MHIC-TALLA, ach an uair ainneamh a ruigeas, tha mi ’n dòchas gur fiach leis a fhreagairt. Ach ochan! nam b’e a sheanair fein a bhiodh ann, bhithinnse gle chinnteach as mo fhreagairt, ach ’s math gu’n do dh’fhalbh na lathaichean anns an robh mac-talla cho gòrach ’s gu’m freagradh e le uile neart a h-uile guth a chluinneadh e, co dhiu bhiodh ann math no dona. ’S fheudar gu robh fior nàdur a Ghàidheil ann co dhiu, mu’n do chum e mheodhar ’s a chlaistneachd cho fior mhath, riabh as roimhe, gun dol idir air ais, ach a tighinn air adhart fad na h-ùine, gus an d’fhuair e le mor dhichioll, dh’ ionnsuidh na staid ’sa bheil e’n dràsda. Tha mi fhin an dòchas gu soirbhich gu math leis tre uile làithean a bheatha, ’s gu’m bi a chàirdean a dol an lionmhorachd ’s a naimhdean a dol an lughad gu bràch.

Tha tuathanaich an taobh so gle mhath dheth thaobh biadh bheathaichean. Tha feadhain a bha gle ghann an uiridh, am bliadhna ’s an saibhlean làn; agus cha’n e sin a mhàin, ach mullan aig sabhal gach fir dhiubh. Dh’fhàs gach seòrsa gràin gle mhath an rathad so. Bha ’m buntata gle mhath cuideachd, ach ghrod mòran dheth san talamh, mu’n gabhadh e faighinn a stigh. Tha e coltach nach urrainn a h-uile sian a chuireas duine bhi cho math ’s cho math a h-uile bliadhna; leis a sin feumaidh sinn a bhi riaraichte leis mar theid a chur oirnn.

Tha mi creidsinn gur fhearr gabhail le litir ghoirid an dràsda na diumb an fhir a tha sa chreig a chosnadh.

’S mi do charaid dileas,
A. P.

Mu’n deach e dh’ an Sgoil.

Bha seann duine bochd aon latha ’g obair air rathad mor na sgireachd, agus fhuair e poca beag, dubh, a thuit mar a shaoil leis, á carbad a bha ’dol seachad. Thug e dhachaidh am poca, agus thug e d’a mhnaoi e, ag iarraidh oirre a ghleidheadh gus an taoghladh cuid-eigin ’ga iarraidh. Beagan laithean an deigh sin, thuirt a bhean ris, “Iain, tha ’n t-am agad a nise bhi sgur a dh’ obair; tha thu air fàs sean, agus tha mi smaoineachadh gu’n teid againn air a bhi suas tuilleadh air na chuir sinn m’a seach. Ciamar a chòrdadh e riut,” ars ise, “a dhol dh’ an sgoil a dh’ionnsachadh leughaidh? na’n rachadh agad air leughadh a dheanamh cha’n fhairicheadh tu an ùine cho fada ’nad thàmh.” Smaoinich Iain gu’m biodh sin ’na ghnothuch gle mhath, agus thòisich e air a dhol dh’ an sgoil. Cha deach e innte ach dha no tri lathaichean; bha na sgoilearan òga ’ga shàrachadh agus b’fheudar dha fuireach aig an tigh. Beagan ùine an deigh dha sgur, thainig duin-uasal a stigh feuch am faigheadh e forthais air a phoca-dhubh. “O” ars’ Iain, “fhuair mis’ e.” “Fhuair thus’ e?” ars’ a bhean, “agus cuin a fhuair thu e?” “Nach eil cuimhn’ agad idir?” ars Iain, “fhuair mi e mu’n do thòisich mi air a dhol dh’an sgoil.” “Mu’n do thòisich thu air a dhol dh’an sgoil,” ars’ an duin-uasal, “ma ta, feumaidh gu robh sin treis mhath mu’n do chaill mis’ am poca,” agus dh’fhalbh e. Tha am poca-dubh an tigh Iain fhathast.

Tha beul-aithris nam Mahomedanach ag innse dhuinn gu’n do ghiùlain càmhal am fàidh mor Mahomed o Irusalem gu Mecca le ceithir leumannan. Ach a dh’ aindeoin sin, cha’n eil anns a chàmhall ach beothach gle mhall ’na shiubhal—cha’n eil e comasach air a dheanamh ach mu choig mile ’san uair, agus ma theid a chur na ’s luaithe na sin, bidh e cunnartach, mar a their na h-Arabaich, gu’m bristear a chridhe, ’s gu’m bàsaich e air an t-slighe. ’N uair a theid a ghreasad tuilleadh ’sa chòir, laighidh e, agus cha toir na tha ’mhadaidh-alluidh an Asia air eiridh. Fanaidh e far an laigh e, agus far an laigh e, bàsaichidh e.

Bathar Tioram.

20 paidhir de bhrogan bhan, 65c am paidhir.
Seall air Deiseachan fhirionach a tha sinn a creic air $3 .25.
Tha sinn a dol a sgur a chreic Bathair Tioram, agus creicidh sinn na th’ againn gle shaor.
IAIN A. Mac COINNICH & CO.

McDonald Hanrahan & Co,

Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.

MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95;

CARADH
Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , .60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar uthcha tha ’nar beachd

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c .
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .,
SIDNI, C. B.

---

[176]

[Vol . 5. No. 23. p. 8]

Oran

Air gaisge seilge a rinn Baillidh Bharra, le Eachann Mac Neill, Fear-Bhatarsa am Barra.

LUINNEAG.

Ho ro, mo run an t-uasal
A dhireas suas ri cruach nan ard-bheann;
Ho ro, mo run an t-uasal.

Chaidh mi leat do ’n eilean fhiadhaich
’S ma chaidhidh bu bheag mo mhiann air;
Mur bhi thu fein ’s beul na firinn
Bhiodh buidheann na fridhe sabhailt.

Chuir thu ’n Spainteach air an t-sorchan;
Chaog thu ’n t-suil, ’s bi sail an t-sealgair;
Dh’fhalbh a ghreidh ’nuair chual i ’n urchair;
Air mo laimhsa dh’ fhuirich pairt duibh.

Sin an urchair a bha smearail:
Rinn i tairneanach is torrunn;
Ghluais creagan is mointeach Bharra;
’S chaidh crith air fearainn Chlann-Rànuill.

Bha mi latha leat air astar
Gun ghunna, gun chuil-bheir againn,
’S chunnaic sinn greiseag bhuainn baidnein,
Mar gu ’m biodh gaisgich am blar ann.

’N uair a thainig sinn g’an ionnsuidh
Bha ’n so na feidh anns a bhuireadh;
Thug iad annad ’s thus thu annta,
’S bha buidheann nan stuc-cheann craiteach.

Na saoilibh gur breug a th’ agam
No gur ’th’ann tha mi ri magadh;
Spion e bho sheachd daimh na cabair
A mullach an claignibh arda!

Gu ’m b’ e sin a chulaidh eagail,
’S e caitheamh a leine ’s a pheiteig;
Dheanadh e bogan de chreagan
’S na cnoic nan eabar fo ’shailtean.

A chuid bha beo thàr iad as bhuait
Air an dalladh le do sgealpaibh;
Gu ’n d’ at an suilean fo ’n rosgaibh,
Le slachd-bhuillean bras a bhaillidh.

Sgoilearachd na Poit.

Fonn—Copenhagen Waltz.

Ma bhios duine fuireach
Fada mach ag òl,
Oidhche shleamhainn reòt’,
Caillidh e a threòir,
Agus bidh e, bharrachd,
Ann an cunnart mòr
Tuiteam air a shròin air an làr:
Géillìdh a dha spòig,
Sléuchdaidh e do’n Phòis,
Caillidh e dha bhròig,
Bidh e sin na spòrs
Aig na giullain bheaga,
Mheara, bhinneach, òg,
A bhios ri òb-òb, air an t-sràid:
Ni iad cròithlein mu’n cuairt,
Agus cuiridh iad gruaim
Air a’ mhisgeir bhochd, thruagh,
A bhios gu buileach air neo-urrainn
Teachd ’n an dàil!

Aig na gillean inich
A bha anns an Ròimh
’S ann a’ Ghréig, bha nòs,
Mar tha sgrìbhte fòs,
Toirt air tràillean bochda
Boslaichean dibh’ òl;
’Nochdadh do’n chloinn òig
An droch ghnàiths.
Gu’m bu ghasd’ an dòigh
Bh’aig na daoine còir;—
Ach ’s e beachd an t-slòigh
Tha ’s an eilein mhòr s’
Nach robh annt’ ach amadain,
Gun fhios, gun eòl,
’Toirt soluis pòit do’n cuid tràill’:
Chuir iad car anns an rian
Rinn na gliocairean crionnd’,
Agus òlaidh iad fein anis am fion
’S an t-uisge-beatha ’n àite chàich!

Gur a h-olc ’s gur bochd
An cleachdadh a chi clann
’N uair a tha iad fann,
’S gun an tuigs’ ach gann,
Aithrichean air mhisg
’S air mhearaichinn fo ’n dràm,
’S iad a lùgh droch cainnt’,
’S ri droch ghnàs!
Cha ’n eil smid no drannt
A thig as an ceann,
No droch phratan cam,
Nach grad-thog a’ chlann,
’S fàsaidh iad gu deimhinn, dut,
Mu dheireadh thall,
Anns a h-uile ball mar bha cach!
So tha fàgail cho truagh
Ar dùthcha ’s ar sluaigh,
Tha Rati air buaidh a thoirt gu buileach
’S rinn e de gach duine traill.

Tha fathunn air tighinn á Hawaii gu bheil an t-eilean sin gu bhi ’n ùine ghoirid air aonadh ris na Stàitean. Thatar ag radh gu bheil cumhachan an aonaidh ’gan ullachadh ann a Washington, agus gu bheil Cleveland air fear dhiubhsan a tha ’gan dealbh. ’S iad muìnntir nan Stàitean a bhuin an t-eilean bho na nàisinnich o chionn beagan bhliadhnaichean air ais, agus ’siad a tha ’ga riaghladh uaithe sin. Cha’n eil e uime sin ro choltach gu’n cuir dùthchannan eile bacail sam bith orra ma tha toil aice an t-eilean aonadh ri ’n dùthaich ’fhéin.

NA BAIRD GHAIDHEALACH. —Cuirear an leabhar so gu duine sam bith a chuireas air adhart 35c, no tri airson dolair.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a MHAC-TALLA. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith ort cuir litir thugainn a feorach nam prisean.

NUAIR THEID THU ’BHADDECK
taghail an stor
Albert I. Hart.
Tha Stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.
Bathar Tioram, Bathar Cruaidh
Amhlan, Aodaichean, Caiseart,
Adan, Curraichdean, agus iomadh ni eile.
An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.
ALBERT I. HART.
Baddeck, Aug. 1, ’90.

STOR UR TAILLEARACHD
ANN AN
StorW . E. Peters.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa.
Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
MacCoinnich & Co.
Sidni, C. B.

Bheir mi NEAPACAIN BRIAGHA SIODA
An Nasguidh
Do gach aon a cheannaicheas fiach DOLAIR de bhathar uam. Thig gun dail agus
FAIGH FEAR DHIUBH.

THA AM BATHAR CHO SAOR ’SA GHABHAS
Bathar Math Faighinn.
D. J. DOMHNULLACH.