[Vol . 5. No. 32. p. 1]
MAC-TALLA
AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH
VOL. V. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, FEBRUARAIDH 13, 1897. No. 32.
Litir a Manitoba.
A DHUINE CHOIR,— ’S ann againne a bha an aimsir choirbte, fhuar, chruaidh, dhosguinneach, bho ’n uair mu dheireadh a bha sinn a conaltradh. An uair a bha ceud mios na bliadhna a’ gabhail beannachd leinn chrath e earball luideach ann ar n’ aodann. Am prabaire mosach! dh’ fhàg sin ioma gille bochd an diugh le sròn mhor, sùilean prabach, agus cluasan cutach. Thainig stoirm air muin stoirme, doirionn a deigh doirionn, agus a h-uile te mar a thigeadh, a toirt bàrr air càch. Sud far an robh an ùpraid am measg nan dùilean! Gaoth a séideadh, a nullaich agus a bùrach; sneachda air iomain, air a thional ’s air a luasgadh a null agus a nall, a’ ruith ’sa ruagadh cho luath ri gille-mirean, agus a brùchdadh a steach muin air mhuin do na bothain le ioma ciorram agus galar. Thug e an déideadh chum nam boirionnach, lòinidh chum nam fear, agus tinneas-goile air beag us mor, òg ’us aosda.
Is ioma seadh, mar is maith a tha fios agad féin a dhuine urramaich, anns am feum an searbh teachd air toiseach air a mhilis; ni-headh, cha b’ urrainn duinn eòlas na blas fhhaotainn air a mhilis as eugmhais eòlas air an t-searbh mar an ceudna. C’arson a tha biadh ’us blàths cho ion-mhiannaichte ann ar sealladh? Tha, direach airson gu bheil eòlas againn air fuachd ’us acras. Agus c’arson a chosgas neach a mhaoin uile ri lighichean an tòir air slainte ’s neart, ach airson saorsa fhaotainn bho ’n eu-slaint agus an laigse a rinn greim air. Ach ni air nach robh eòlas no faireachdainn aig neach roimhe, agus ni nach fhaca ’s nach cuala e aig muinntir eile, ’s cinnteach nach rachadh e idir air a thòir. “An rud nach cluinn cluais cha ghluais cridhe.” Ma tha so uile fior, cha leig e leas ioghnadh a chur air neach sam bith ged a theireamaid gu bheil sùrd agus gean nuadh air a h-uile mac màthar againne, chionn gu bheil na neoil, fadheoidh air an sgapadh, ’s gu bheil grian nan speur gu miog-shuileach ag amharc oirnn, ’s a’ tilgeadh a gathain bhlath cho miodalach ri òigfhear ag iarraidh a rithist gean-maith agus gaol na caileig, air an do sheall e re tamuill cho ro-ghruamach; agus ’s cinnteach nach leig mi leas innse do dhaoine a thuigeas a Ghailig, gur math a b’ fhiach dhoibh a dhol rud beag troimhe chéile airson féin-fhiosrachadh an t-sòlais a thainig ann an lorg na réite; gidheadh se mo bharail nach eil e sàbhailte an cuilbheart so a chleachdadh os cionn aon uair. Ach gu teachd a rithist a dh’ ionnsaidh mo sgeòil. Tha ’n aimsir air fàs ciùin, tha na fir a h-uile latha anns a’ choille, agus tha na mnathan air an déideadh a sguabadh a mach maille ris an luaithre chum na sitig. Agus ma bhios sinn beò cha ’n fhada aig am faod sinn a radh, ann am briathran duine a bha glé ghlic agus tuigseach eadhon ged a thug na boirionnaich an car as, (no mar a b’ fhearr a dh’ fhaodamaid a radh, ged thug iad car ann): “Feuch tha ’n geamhradh seachad. “ B’e mo dhùrachd do uile chàirdean a MHIC-TALLA gu ’m bitheadh so air a choimhlionadh do ’n taobh anns an t-seadh a’s airde.
Is mo do charaide dileas,
MAC DHOMHUILL BHREABADAIR.
Ceud-mhios an earraich.
Litir a Ontario.
Tha mi cinnteach gu bheil luchd-leughaidh MHIC-TALLA anns a’ bhaile so an dùil gu’n do chuir mise cùl ruibh ’nuair a tha mi cho fada gun sgriobhadh ugaibh. Ach b’ fhearr leam gu’n tòisicheadh pàirt de na daoine còire sin iad fhéin air sgriobhadh, agus gheibheadh iad a mach gu de cho furasda ’sa tha e suidhe sios agus naigheachd a chur an òrdugh air son paipear, agus fhios aige cho lionmhor ’sa tha iadsan a gheibh coire dhi mur bi i air a cur an òrdugh gu math, ’s cho fior ’sa tha e, mar a thuirt am fear roimhe, gu’n saoil fear a bhios na thàmh gur e-fhéin a’s fhearr làmh air an stiùir. Bha Dùghall Mac Gilleain a faoighneachd dhiom an la roimhe c’uin a sgriobh mi mu dheireadh. Bha e ’g ràdh rium gu’m b’ fhearr gun tòiseachadh idir, ma bha mi air sgur cheana. Ach bha e toirt breith ro luath, oir cha ’n eil romham sgur fhathast. Tha mi gu dearbh a’ gabhail nàire air son na tha de Ghàidheil againn anns an àite so, agus nach eil aon diubh a chuireas do dhragh orra fhéin na chuireas litir an dràsd agus a rithist dh’ ionnsuidh a phaipeir a tha ’cumail suas na Gàilig cho math seachdain an deigh seachdain. Cha’n urrainn do fhear-deasachaidh paipear math a chur a mach mur bi daoine as gach cearna ’sgriobhadh uige gu riaghailteach. Tha mi faicinn gu bheil gach cearna de Chanada a’ deanamh na’s fhearr ’s an doigh sin ri MAC-TALLA na Ontario, ged is iomadh Gaidheal mor a th’ ann aig a bheil an deagh sgoil Ghailig, moran na’s fearr na th’ agamsa, oir cha do sheall duine facal Gàilig dhonhsa riamh, ach mar a dh’ iunnsaich mi-fhéin, agus mar is trice cha’n eil am féin ionnsachadh ri mholadh. Ach ’nuair a bheir duine sachad Beurla no Gàilig mar a tha i aige, cha’n urrainn e ’n còrr a dheanamh ’s cha chòir a bhi ’ga agairt.
Bha an t-side gu math fuar againn an so fad che’ -la-deug, ach tha i nise fas coltach ri side bhog a rithist. Cha’n eil an sneachd ach mu shia òirlich a dhoimhneachd. Cha robh sleigheadh againn gu meadhon Ianuaraidh. Tha prisean a’ fantuinn gu math iseal, tha biadh cruidh gann ann an àiteachan, ach tha gu leòr againn anns a choimhearsnachd so.
Tha fear Iain Caimbeul ann am Proton faisg air an àite so a thainig a àite-eigin faìsg air Sidni. Tha e fhéin ’s a’ bhan-righ an aon aois, ach ged a tha e cho sean sin, thig e, cha mhor na h-uile Sàbaid, astar ochd mile gu Priceville a dh’ eisdeachd an t-searmoin Ghàilig. ’Se duine gu chùl a th’ ann.
Chaidh Domhnull Mac Mhuirich a thaghadh gu bhi ’nr cheann air an Sgoil Shàbaid ’san eaglais Chléirich. ’Se duine òg a th’ ann agus maighstir-sgoile. Tha e faotainn MHIC-TALLA ’s ma’s math mo bheachd gheall e dhomhsa gu’n sgriobhadh e rud-eigin g’a ionnsuidh gun dàil, agus tha fhios agam nach toir e ’ghealladh seachad gun a choilionadh.
Chaochail bantrach Alasdair Mhic Eachainn o chionn seachdain, tri fichead us sia bliadhna deug a dh’ aois. Thainig i do’n àite so o chionn da fhichead bliadhna ’sa ceithir, ’nuair a bha e gle dhuilich feum a dheanamh ’sa choille mhoir. Cha’n eil moran de na seann daoine beò a nis; tha aon an deigh aon diubh a’ falbh, agus cha bhi ’n ùine fada gus am bi an ainmean air diochuimhn. Ach ro-phriseil aig an Uile-chumhachdach tha bàs a naoimh, agus cha teid an ainm air diochuimhn air a chaoidh.
Tha Aonghas Domhnullach air a gheamhradh so a cumail sgoil-sheinn anns an tigh-sgoile faisg orm. Tha moran òigridh a cruinneachadh; tha cuid dhiubh a tha ag ionnsachadh, agus cuid eile nach eil, ach bu chòir dhaibh sin an cothrom a ghabhail fhad ’sa gheibh iad e.
Tha mi a’ smaoineachadh a nise gu’n sguir mi, oir tha àm cadail ann. ’Se so a cheud latha de Februaraidh, agus bu latha briagh e. Tha mi an dòchas gu’n ruig so thu ann an deagh àm. Sgriobhaidh mi an ùine gun bhi fada rithist, ma bhios mi mar bu mhath leam. Is mi ur caraid,
IAIN MAC GILLEASBUIG.
Priceviile , Ont.
[Vol . 5. No. 32. p. 2]
SGEULACHDAN ARABIANACH.
V. —EACDHRAIDH AN IASGAIR.
O chionn fad’ an t-saoghail bha iasgair bochd ann aig an robh bean is triuir chloinne. A dh’ aindeoin cho dichiollach ’s gu’n robh e, bha e cruaidh gu leor air e fhein ’s a bhean ’s a chlann a chumail suas. Gu math moch a h-uile madainn bha e ’dol a dh’ iasgach; agus bha e mar chleachdadh suidhichte aige, nach cuireadh e na lin ni bu trice na ceithir tursan a h-uile latha. Air madainn araidh dh’ eirich e mu ’n deachaidh a’ ghealach fodha, agus an uair a rainig e an cladach, chuir e dheth a’ chuid aodaich, agus chuir e na lin. An uair a tharruinn e gu tir iad, dh’ fhairich e anabarrach trom iad, agus shaoil leis gu robh iad luma-lan eisg. Rud nach b’ ioghnadh, bha e anabarrach toilichte. Ach an ceann tiotaidh, an uair a thug e na lin gu tir, ciod a bh’ aige annta ach closnach aiseil. Chuir so mi-ghean gu leor air. Bha na lin air an stracadh. Cho luath ’s a chairich e na lin, chuir e iad an dara uair. Am am a bhith ’g an tarruinn dh’ fhairich e gu robh iad gle throm, agus bha duil aige gu robh iasg gu leor annta. Ach an uair a thug e gu tir iad, cha robh annta ach seana chliabh lan puill is eabair. Thug so a mhisnech uaithe gu mor. “O fhortain.” ars’ esan, “na bi cruaidh orm, agus na bi ’cur cul rium buileach glan. Is duine bochd, truagh mi aig nach ’eil doigh eile gus mi fhein ’s mo theaghlach a chumail suas ach a bhith, mar a’s fhearr a dh’ fhaodas mi, a’ sas ann an iasgach. Agus a dh’ aindeoin na bheil mi ’deanamh de shaoithreachadh, is gann a theid agam air biadh a chumail ri mo theaghlach. Ach cha bu choir dhomh bhith ’cur coire ort. Tha thu ’gabhail tlachd ann a bhith gle chruaidh air daoine bochda, onarach, agus tha thu ’leigeadh an toil fhein do na daoine a tha ann an suidheachadh ard, inbheach, am feadh ’s a tha thu nochdadh iomadh fabhar dhoibhsan a tha eucorach agus fo dhroch ainm.”
An uair a sguir e de ’n ghearain so, thilg e uaithe an cliabh le feirg. Nigh e na lin o ’n pholl ’s o ’n t-salchar, agus chuir e an treas uair iad. An uair a tharruinn e gu tir iad cha robh deargadh eisg aige annta. Is gann gu’m b’ urrainn an duine bochd cainnt a chur air an t-suidheachadh-inntinn anns an robh e. Cha mhor nach robh e as a chiall. Ach an uair a thoisich an latha ri soilleireach, chaidh e dh’ urnuigh mar bu ghnath leis, agus thuirt e:— “A thighearna, tha fhios agad nach ’eil mise a’ cur nan lion ach ceithir uairean ’s an latha; chuir mi mar tha iad tri uairean, agus cha d’ fhuair mi dad. Tha mi ’dol ’g an cur aon uair eile, agus tha mi ’guidhe ort gu ’n toir thu air a’ mhuir a bhith fabharach rium mar a rinn thu do Mhaois.”
An uair a sguir an t-iasgair a dh’ urnuigh, chuir e na lin an ceathramh uair. An am dha ’bhith ’g an tarruinn gu tir dh’ fhairich e gu robh iad gle throm. Ach an aite eisg ’s e bh’ annta soitheach copair, a bha cho trom ’s gu ’n do shaoil leis gu ’n robh e lan de stuth fiachail air choireiginn. Thug e an aire gu robh an soitheach air a dhunadh le luaidhe, agus air a sheulachadh. Thug so toileachadh dha.
“Reicidh mi e,” ars’ esan, “agus gheibh mi air a shon na cheannaicheas tomhas eorna.”
Sheall e air an t-soitheach ma-thimchioll, agus chrath e e, feuch an robh dad ’na bhroinn a dheanadh fuaim; ach cha chuala e dad. Ach o ’n a bha ’n soitheach air a dhunadh le luaidhe agus air a sheulachadh, thuirt e ris fhein, gu ’m feumadh gu’n robh ni eiginn luachmhor ’na bhroinn. Thug e am mach an sgian as a phocaid, agus dh’ fhosgail e e. Chuir e a bheul fodha, ach cha d’ thainig dad as. Chuir so ioghnadh mor air. Chuir e ’na shuidhe e, agus anns a’ mhionaid thoisich ceo tiugh ri tighinn as, a thug air ceum no dha a thoirt air ais. Chaidh an ceo suas gu ruige na neoil, agus sgaoil e e-fhein ri cois a’ chladaich. Ghabh e ioghnadh mor an uair a chunnaic e so. An uair a chaidh an ceo gu leir am mach as an t soitheach, chruinnich e ri cheile, agus dh’ fhas e ’na mheall cruinn, tiugh, agus chaidh e ’na fhathach a bha anabarrach mor. An uair a chunnaic an t-iasgair cho mor s’ a bha e, agus an aognaidh a bh’ air, ghabh e eagal mor. Ach ged a bha toil aige teicheadh, cha robh de luths ann na chairicheadh as an ionad an robh e.
Ghrad ghlaodh am fathach, “A Sholamh, a Sholamh, fhaidh mhoir, thoir dhomh mathanas. Cha chuir mi gu brath tuilleadh an aghaidh do thoile. Bidh mi umhail do d’ uile aitheantan.”
An uair a chual an t-iasgair na briathran so ghlac e misneach, agus thuirt e ris, “A spioraid uaibhrich, ciod a tha thu ag radh? Tha corr is ochd ceud deug bliadhna o ’n a dh’ eug Solamh. Innis dhomh d’ eachdraidh, agus cia mar a thachair dhut a bhith air do dhruideadh a staigh anns an t-soitheach so.”
Sheall am fathach air an iasgair le gruaim eagallaich, agus thuirt e, “Feumaidh tu bruidhinn riumsa ni ’s modhaile na sin; tha e gle dhana dhut a radh gur e spiorad uaibhreach a th’ annamsa.”
“Ceart gu leor,” ars’ an t-iasgair, “an labhair mi riut ni ’s modhaile, agus an abair mi riut gur tu eun an fhortain?”
“An cluinn thu so,” ars’ am fathach, “labhair riumsa ni ’s modhaile, ar neo marbhaidh mi thu.”
“C’ar son a mharbhadh tu mi? Nach d’ thug mi dhut an drasda fhein do shaorsa, agus an do dhi-chuimhnich thu e mar tha?”
Cha do dhi-chuimhnich mi idir e,” ars’ am fathach, “ach cha chum sin mi gu ’n do mharbhadh. Cha toir mi dhut ach aon fhabhar.”
“Ciod e am fabhar ’tha sin,” ars’ an t-iasgair.
“Bheir mi dhut do rogha doigh air do chur gu bas,” ars am fathach.
Ach ciod e an doigh anns an d’ thug mi oilbheum dhut,” fhreagair an t-iasgair. “An e sin an duais a tha thu ’toirt dhomh air son na rinn mi de mhath dhut?”
“Cha ’n urrainn domh ni ’s fhearr a dheanamh riut,” ars’ am fathich; “agus a chum so a dhearbhadh dhut, eisd ri mo naigheachd:—
“Is mise aon de na spioradan eas-namhail a bha ’cur an aghaidh toil neimh. Bha na spioradan eile a’ toirt geill is umhlachd do Sholamh, am faidh mor. Bu mhise agus Sacar ’nar n-onar an dithis leis nach b’ fhiach gnothach cho suarach a dheanamh ri umhlachd a thoirt dha. A chum dioghaltas a dheanamh oirnn chuir Solamh, Asaph, mac Bharachiais, an t-ard chomhairleach, ga m’ ghlacadh-sa. An uair a ghlac e mi, thug e mi le ainneart an lathair na righ-chathrach. Thug Solamh, mac Dhaibhidh, ordugh teann dhomh an uair sin, mi ghrad sgur de ’n obair a bh’ agam, agus mi bhith umhail dha. Chuir mi gu laidir an aghaidh a bhith umhail dha, agus thuirt mi gu ’m b’ fhearr leam ’fhearg a chosnadh na striochdadh dha mar a bha e ’g iarraidh orm a dheanamh. Gu dioghaltas a dheanamh orm, chuir e anns an t-soitheach chopair so mi. Agus gus a bhith cinnteach nach fhaighinn as, dhuin e beul an t-soithich le luaidhe, agus, le a lamhan fhein, chuir e seula air an luaidhe air an robh ainm mor Dhe sgriobhte. Thug e an soitheach a dh’ aon de na fàthaich a bha umhail dha, agus dh’ aithn’ e dha a thilgeadh anns a’ chuan.”
“Fad a’ cheud choig fichead bliadhna, mhionnaich mi, gu ’n deanainn anabarrach saoibhir duine sam bith a leigeadh as an t-saoitheach mi; ach chaidh na coig fichead bliadhna seachad, agus cha d’ thug duine sam bith fuasgladh dhomh. Re an dara ceud bliadhna thug mi mionnan, gu nochdainn far an robh uile ionmhas na talmhainn do neach sam bith a bheireadh dhomh saorsa; ach cha d’ fhuair mi saorsa ni bu mho. Re an treas ceud bliadhna gheall mi gu ’n deanainn righ cumhachdach de dhuine sam bith a bheireadh saorsa dhomh, agus gu ’m bithinn a ghnath dluth dha, agus gu ’n tugainn dha a h-uile latha tri nithean sam bith a dh’ iarradh e; ach chaidh an ceud bliadhna so seachad mar a chaidh an da cheud a bha rompa, agus bha mise far an robh mi roimhe. Mu dheireadh, air dhomh a bhith glan as mo chiall le feirg a chionn a bhith cho fad ann am priosan, mhionnaich mi, nan tachradh do dhuine sam bith ’na dheigh sin mo leigeadh as an t-soitheach, gu ’n cuirinn gu bas e gun trocair, agus nach deanainn a dh’ fhabhar ris ach gu ’n tugainn dha a rogha doigh bais a thaghadh e. Agus air an aobhar sin, o ’n a thug thusa saorsa dhomh an diugh, bheir mi dhut do rogha bas.”
Rud nach b’ ioghnadh, chuir so eagal anabarrach air an iasgair. “Nach bu mhi ceann a’ chruaidh fhortain,” ars’ esan, “an
[Vol . 5. No. 32. p. 3]
uair a thainig mi an so idir a dheanamh math do dh’ aon a tha cho neo-thaingeil riut. Smaoinich, tha mi ’guidhe ort, air an eucoir a tha thu air thuar a dheanamh orm, agus na cum ri do mhionnan mi-reusanta. Thoir dhomh mathanas, agus bheir Dia mathanas dhutsa. Ma leigeas tu mo bheatha leamsa, gleidhidh Dia do bheatha dhutsa.”
“Tha mi suidhichte air do chur gu bas; roghnaich an doigh bais a’s fhearr leat,” ars’ am fathach.
An uair a chunnaic an t-iasgair gu ’n robh am fathach suidhichte air a chur gu bas, bha e fo thrioblaid-inntinn ro mhor, cha b’ ann uile gu leir air a shon fhein, ach air son a mhna ’s a thriuir chloinne. Rinn e caoidh mhor air son na trioblaid ’s na h-eise a bha ’bhas gus a thoirt orra. Dh’ fheuch e cho math ’s b’ urrainn da ris an fhathach a thoirt gu sith ’s gu ciuineas, agus thuirt e ris, “Och! ma ’s e do thoil e, gabh truas dhiom air sgath na h-obair mhath a rinn mi dhut.”
“Dh’ innis mi dhut mar tha,” ars’ am fathach, “gur e sin a’ cheart aobhar air son am bheil mi ’dol g’ ad mharbhadh.”
“Tha sin gle iongantach,” ars’ an t-iasgair; “am bheil thu suidhichte gu ’n d’ rinn mi math dhut? Tha ’n sean-fhacal ag radh, ‘Am fear a ni math do neach nach ’eil airidh, gu ’m bi e air dhroch phaigheadh.’ Tha mi ag aideachadh gu robh mi ’smaointean nach robh an sean-fhacal so fior; oir cha ’n aithne dhomh ni sam bith a’s fhaide an aghaidh reusain, no an aghaidh cleachdadh dhaoine cearta na e. Ach air a shon sin, tha mi nis a’ faicinn gu bheil e fior gu leor.”
“Na bi ’cur seachad na h-uine,” ars’ am fathach; “cha chum do chuid bruidhne mise o dheanamh an ni a chuir mi romham. Greas ort; innis dhomh ciod e an doigh anns an fhearr leat am bas fhulang.”
Mar a tha ’n sean-fhacal ag radh, thig innleachd ri aimbeirt. Thoisich an t-iasg air ri dhol fo ’smaointean feuch cia mar a bheireadh e an car as an fhathach; “O’n a dh’ fheumas mi am bàs fhulang,” ars’ esan ris an fhathach, “bidh mi umhail do thoil Neimh; ach mu ’n roghnaich mi an doigh air an cuirear gu bas mi, tha mi ’g ad mhionnachadh air an ainm mhor a bha sgriobhte air seula an fhaidh Solamh, mac Dhaibhidh, gu ’n toir thu freagairt fhirinneach do ’n cheisd a tha mi dol a chur ort.”
(Ri leantuinn.)
I Chalum-Chille.
EARRANN II.
Is tiamhaidh muladach na smuaintean a dhùisgear anns an inntinn ’nuair ghluaisaar tre nan làraichean aosmhor. Is firinneach a labhair esan aig an robh an cridhe gu so a thuigsinn, agus a’ chaìnnt a bu shnasmhoire gu ’chur an céill. “Bha sinn a nis,” a deir an t-Ollamh Sasunnach, “a seasamh air an eilean ainmeil sin, a b’ ard-lochran fad linntean do Ghàeltachd na h-Alba; as an d’ fhuair Cinnich fhiadhaich, agus ceatharna bhorb sochairean eòlais, agus beannachdan na saorsa. Cha bu chomasach, ged a dh’ fheuchta ris, an inntinn a thogail o na smuaintibh a dhùisg an t-àite so, agus b’ amaideach an oidheirp, ged a bhiodh e comasach. Ge b’e ni a thàirngeas sinn air falbh o chumhachd ar ceud faithean; ge b’e ni a bheir do na tha seachad o chian, no do na tha fathast ri tachairt, làmh-an-uachdar air na tha ’làthair, tha so ag àrdachadh ar n-inbhe mar bhithibh tuigseach. Gu ma fada uamsa agus o’m chàirdibh an fheallsanachd reòta a dh’ aomadh mi gu gluasad gu caoin-shuarach eutrom thairis air aon àite a dh’ fhàgadh urramaichte le gliocas, le fearalachd, no le maise. Cha chulaidh-fharmaid an duine sin nach mothaicheadh a ghràdh g’a dhùthaich air a neartachadh air bhlàr catha Mharathoin, no a chràbhadh a’ blàthachadh am measg làraichean briste Iona.” Agus co esan a bha riamh san àite so, agus aig an robh cridhe, nach do mhothaich so. Tha ’chuid is mo de na leachdaibh a nis gu dearbh air am folach fo’n ùir; ach tha gu leòr fathast ri fhaicinn chum gliocas a tharruing uatha. Chi sinn an oidheirp a a thug daoin’ uaibhreach gu an ainm a chumail sir chuimhne; ach, mo thruaighe! cha’n i ’n eachdraidh a tha air a deargadh air lic-lighe, a choisneas an clùi nach teid as, no a dh’ fhàgas an t-ainm neo-bhàsmhor: ’s iad na h-ionracain a mhàin a chumar ann an cuimhne shiorruidh. Is coma c’ait an càirear cuirp nan daoine sin, aig am bheil an ainm sgriobhta air nèamh; co dhiubh ’si ’n leac-lighe riomhach, no fòid ghorm a chuirear thairis orra. Feudaidh daoin’ an di-chuimhneachadh; ach bithidh iad ann an cuimhne shiorruidh fa chomhair Dhé. ’Se so a choisneas an cliù nach searg. Cha’n eil gach cuimhne thalmhaidh ach gearr: bithidh gach teanga a’ luaidheas ar cliù ann an latha no dhà balbh. Na litrichean a tha air an gearradh air a’ chloich is buaine, no air an deargadh le peann iaruinn air a charaig is maireannaiche, ann an linn no dha, cha bhi ann an comas na sùil a’s géire an leughadh: tuitidh an leac ’na smùr, agus fàilnichidh a chreag féin; ach cliù agus ainm nan naomh, a chaoidh cha chaochail.
’Nan luidhe sa’ chladh so, ’s cinnteach mi gu bheìl moran a bha suarach m’a chéile fhad ’s a bha iad beò; seadh, a bha a’ comhstri ’s a cath an aghaidh a chéile; cinn-fheadhna thréun, le’n ceatharnaich ghaisgeil, a sheas air an aon bhlàr-chatha, agus theagamh a thuit le claidheamh nan ceart dhaoin’ a tha nis nan luidhe san ùir r’an taobh. ’S i so, gu deimhinn, thubhairt mi, Tir na di-chuimhn’, far nach ’eil othail no stri. Ma bha leapaichean na h-uaighe riamh tosdach, sàmhach, ’s ann an uaigneas fàsail Iona!
Tha lag a’s làidir, beag a’s mòr,
Co’ -shìnte ’n so la chéil’;
Tha naimhdean sàmhach taobh ri taobh,
Is luchd na comh-stri réidh.
Co’ -ionnan coidlidh iad air fad,
Fo ghlasaibh teann a bhàis,
Gu ’n uair a ghairmear iad le Dia,
’Na fhianuis là a’ bhràth.
O chionn ioma linn bha n t-eìlean ainmeil so far an robh a choilion duine naomh, agus diadhair urramaichte, agus a cho’pàirtich solus an t-Soisgeil do dhùthchannaibh agus do rioghachdaibh eile, air ’fhàgail e féin gun eaglais, gun fhear-teagaisg suidhichte, no tigh-aoradh follaiseach, ged a tha àireamh mhor sluaigh a chòmhnuidh ann. Bu chianail an t-atharrachadh so do I, ’s bu neo-chliùiteach e ri aithris; ach tha linn a’s fearr a’ teachd mu’n cuairt. Tha e air ’innseadh gu’n dubhairt Calum-Cille, tamull beag roimh àm a bhàis,
“I mo chridhe, I mo ghràidh,
’An àite guth Manaich bi’dh géum bà:
Ach mun tig an saoghal gu crich,
Bithidh I mar a bhà.”
Thàinig a cheud chuid do’n fhàidhearachd gu h-eagnaidh mu’n cuairt, ach co dhiubh a bhios I gu bràth co urramaichte ’s a bhà i, tha e deacair a ràdh. Ann an atharrachadh an t-saoghail chaochlaidich so, co is urrainn innseadh ciod a dh’ fheudas tachairt; ach ge nach ’eil e ro-chosmhuil gu’m bi I gu bràth mar a bha i ann an linn Chalum-Chille; gidheadh, is sòlasach ri thoirt fainear gu bheil ’sa cheart àm so eaglais a ris ’ga togail ann an I, agus ann an ùine ghèarr gu’m bi neach a searmonachadh ann an I Chalum-Chille! ’Se dùrachd m’ anama gu’m bi esan, agus gach aon a tha saoithreachadh san obair cheudna, anns na cearnaibh gràdhach sin, ’nan giùlan cosmhuil ris-san air an d’ ainmicheadh an t-eilean so; air a lasadh le gràdh do Dhia, dileas do Chriosd, dùrachdach airson math anam. Nach mòr an t-aobhar taing a th’ againn leis an obair bheannaichte a tha nis a’ dol air aghaidh sa’ Ghàeltachd agus ann an Eileanaibh na h-Alba. Cha’n eil gleann tiorail no innis uaigneach anns nach bi fuarain fhionnar do uisge beò air am fosgladh. Air a shon so ni am fàsach gàirdeachas, agus bithidh lionmhoireachd nan eilean ait.
Canaibh do ’n Tighearn òran nuadh;
Air ’ainm biodh luadh ’s gach àit’;
Air muir, air tir, ’an innsibh cian,
Biodh moladh Dhé gu baàth.
A chathair mhòr! is fhàsaich fhaoin!
Molaibh araon ar Dia;
’Sa’ mhachair thugaibh moladh dha,
’S na bheil ’nur tàmh feadh shliabh.
Seinnibh gach sluagh gu h-aon-sgeulach,
Glòir ionmholt’ Dhé bhith-bhuain;
’S do’n chaithream aoibhinn agus throm,
Co’ -fhreagraidh fonn a’s cuan!
—Leabhar nan Cnoc, 1834.
Ma tha thu air son a bhi fada beò, dean do dhachaidh aìr an dùthaich. Gheibhear daoine ’s mnathan air an dùthaich a tha fada thairis air ceud bliadhna, ach ’s ann gle ainneamh a tha duine rinn a dhachaidh anns a bhaile o laithean òige, a ruigheachd ceithir fichead ’sa deich.
[Vol . 5. No. 32. p. 4]
MAC-TALLA.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25
Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton
SIDNI, FEBRUARAIDH 13, 1897.
Tha e coltach gu bheil Breatunn fad air deireadh air Canada a thaobh stuaime. Tha sinne ann an Canada a’ bruidhinn am bliadhna air cothrom a thoirt do ’n luchd-taghaidh air a cheist a fhreagairt “Am bi no nach bi creic na dibhe làidir air a bhacadh?” agus ’si bharail choitchionn gu ’n abair a mhor chuid gu ’m bi, agus ma their iad sin tha gealladh a Phriomhair againn gu ’m bi an lagh-bacaidh air a dheanamh gun dàil. Ach tha e coltach gu ’n ruith treis a dh’ uine mu ’n smaoinichear air a leithid sin anns an t-sean dùthaich. Cha ’n eil ach beagan bhliadhnaichean o’n chaidh Mr. Gladstone agus a phàirtidh a chur á dreuchd air son e dh’ fheuchainn ri beagan tuilleadh cise chur air deoch-làidir. Agus an la roimhe chaidh bill a thoirt fa chomhair na pàrlamaid air son na taighean-òil a chumail dùinte air la na Sàbaid, ach ’nuair a chaidh bhòtadh air, s’e seachd fichead ’sa naodh na thog an guth air a thaobh, agus bha da cheud ’sa naodh ’na aghaidh. Cha fad ’s is aithne dhuinn cha ’n eil mor-roinn an Canada ’sam bheil an lagh a’ ceadachadh do na taighean-òil a bhi fosgailte a Shàbaid ’sa sheachdain.
Beagan bhliadhnaichean air ais cha robh e na ni ùr no annasach sam bith daoine chluinntinn ag radh gu ’m bu ghlic an ni do Chanada i-fhéin a sgaradh o Bhreatunn, agus a dhol a stigh ris na Stàitean, no cur suas air a laimh fhéin; ach an diugh cha chluinnear a bheag sam bith dhe ’n t-seòrsa bruidhne sin. Tha eachdraidh nam bliadhnaichean mu dheireadh a nochdadh gu soilleir nach biodh buannachd sam bith aig Canada ann a dhol an lùib nan Stàitean, agus gu ’m biodh e ’na chall mor dhi dealachadh ri Breatunn. Agus ’s ann a tha e nise ’fàs coltach gu ’m bi Canada agus Breatunn air an tarruinn na ’s dlùithe d’a chéile na bha iad riamh roimhe. Tha malairt eadar an da dhùthaich a sior dhol am meud gach bliadhna, tha Canada ro-luachmhor air iomadh dòigh an sùilean Bhreatuinn, agus fhad sa bhios Canada an ceangal ri Breatunn cha ’n eagal dhi ri àm cogaidh no sithe. ’S i bharail a th’ aig na daoine ’s glice ’s an dùthaich an diugh gur e ’n aon ni a’s fhearr do Chanada a dheanamh a bhi ann an dlùth-chàirdeas do Bhreatunn, mar bu dual ’s mar bu chòir.
Tha ’nGlengarry News,paipear naigheachd a thatar a’ cur a mach ann an Alexandria, an Ontario, o chionn còrr us bliadhna a’ clo-bhualadh roinn mhath de Ghàilig. Tha mirean beaga de Ghàilig le eadar-theangachadh Beurla, anns gach àireamh, agus gu tric ’s ann á MAC-TALLA tha na mirean sin air an toirt. Tha so ro-fheumail dhaibhsan leis ’m bu mhiann Gàilig a leughadh, agus tha e iongantach mur eil àireamh mhor de Ghàidheil òga Ghlinngaraidh an diugh comasach air cainnt an dùthcha a leughadh gu fileanta. ’S aithne dhuinn co tha ris an deagh obair so, ged nach eil cead againn ’ainmeachadh, agus gu ma fada beò e.
Tha bill air beulaobh pàrlamaid stàit Mhassachusetts an drasda air son còir a thoirt do na boirionnaich air bhòtadh cho math ris na firionnaich, agus tha e gle choltach gu ’n deanar lagh dheth. Faodaidh na fir a bhi ’bruidhinn an aghaidh bhi buileachadh nan sochairean so air na mnathan, ach cha ’n eil dad a’s cinntiche na gu faigh na mnathan, a lion beagan us beagan, gach sochair a tha ’n dràsda air am mealtuinn leis na fir. Agus carson noch fhaigheadh?
Thusa tha air son moran naigheachdan fhaicinn ’sa MHAC-TALLA, nach biodh e ’na dheagh dhòigh dhuit, nuair a thachras dad neo-àbhaisteach ’nad choimhearsnachd, sgriobag bheag de litir a chur ugainn, ag innse na thachair agus ma a thachair e. ’S ann uair gle ainneamh a chuireas sinn cùl ri leithid sin, co-dhiu ’s ann an Gàilig no ’m Beurla tha e air a sgriobhadh, ma ’s e ’s gu bheil iad firinneach agus goirid.
Tha ceannairc air bristeadh a mach ann an cearna de Bhrasil. Beagan bhliadhnaichean air ais, chuir sluagh na dùthcha sin air falbh Dom Pedro, an righ a bh’ aca fad còrr us tri fichead bliadhna, agus ghabh iad dòigh-riaghlaidh coltach ris mar a th’ aca ’s na Stàitean, ach cha mhor gu bheil bliadhna uaithe sin nach eil ceannairc anns an dùthaich. ’S olc an iomlaid a rinn iad.
Bha Newfoundland o chionn còrr us seachdain air a chuartachadh leis an deigh mhoir. Fad sia no seachd a lathaichean cha robh innleachd aig soitheach air dol a mach no stigh á acarsaid St. John’s, ach Di-ciaduin s’a chaidh, ghluais an deigh a mach. Tha ’n deigh an deigh i fhèin a nochdadh ri Ceap Breatunn cuideachd.
NA BAIRD GHAIDHEALACH. —Cuirear an leabhar so gu duine sam bith a chuireas air ’adhart 35c., no tri airson dolair.
STOR UR TAILLEARACHD,
Aodaichean Matha dhe gach seorsa. Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.
Theid sinn an urras air an obair,
MacCoinnich & Co.
Sidni, C. B.
F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC
An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.
Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.
Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.
Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.
Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.
C . H. HARRINGTON & CO.
Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.
Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c , &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.
Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.
Fiodh, Buird, Laths, Clachan-creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.
C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.
THA e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.
Tha Factoridh Eureka air aon de ’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.
Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.
Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D. D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chloimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.
[Vol . 5. No. 32. p. 5]
NAIDHEACHDAN.
Tha dùil ri pàrlamaid Nobha Scotia a sgaoileadh air an fhicheadaibh latha dhe ’n mhios.
Chaidh fear do ’m b’ ainm Smith, Sasunnach, a mharbhadh ann an àite ris an canar White Oak, an Ontario, air an t-seachdain s’a chaidh, le craobh a thuiteam air.
Thatar a glacadh moran truisg troimh ’n deigh ait lochan a Bhras d’ Oir air a gheamhradh so. Gheibhear pris mhath air an iasg anns na bailtean agur air feadh na dùthcha.
Bhatar a taghadh fheara-pàrlamaid ann an tri siorrachdan an Ontario Dior-daoin s’a chaidh, am Brant a Deas, an Ontario Tuath, agus an Simcoe an Iar. Fhuair na liberals a stigh am Brant ’s an Ontario, agus conservative ann an Simcoe.
Tha paipear ann am Moncton, N. B., ag radh gu ’n d’ thug moran de na fianuisean a bha air taobh Shullivan, mionnan-eithich aig a chùirt feuch am b’ urrainn daibh a shaoradh. Ma tha sin fior. cha bu chòir an leigeadh as gun am peanaisteachadh.
Fhir nach do phàigh, am bheil thu dol a dheanamh do dhleasanais? Ma tha, greas ort. Tha ’n dàil a tha thu cur ’s a chùis a’ deanamh iomadh cron nach saail thu. Dean do dhleasanas; thoir lamh air do sporan ’s abair riut fhein, “Ma tha dith no deireas gu bhi air MAC-TALLA, cha bhi dad dhe ’n choire agamsa,” agus cuir air adhart na th’ agad ri phaigheadh.
O chionn treis a bhliadhnaichean, leis cho aotrom ’sa bha ’m bàrr air an taobh eile dhe ’n eilean, bha na muillean bleith cha mhor gu buileach ’nan tàmh, ach air a gheamhradh so tha iad gu math trang. Bha an corca ’s gach seòrsa eile glé phailt, agus thatar a deanamh moran mine us flùir anns an dùthaich, barrachd ’sa chaidh a dheanamh innte o chionn iomadh bliadhna.
Bha ionnsuidh air a thoirt le luchd-lagha Bhram ann am Boston, air son cùirt ùr a shuidheachadh gus fheuchainn, a’ deanamh a mach nach d’ fhuair e ceartas aig a chùirt a dhit e. Ach cha ’n eil an t-sochair sin ri bhi air a thoirt dha idir. Rinneadh a mach gu ’n d’ fhuair e gach ceartas a dh’ iarradh e, agus cha ’n eil a nise ri bhi air a dheanamh d’a thaobh ach binn a bhàis a thoirt a mach.
Tha ’n Dotair Nansen ag radh nach eil roimhe ’n tuilleadh oidhearp a thoirt air ceann a tuath an t-saoghail a ruigheachd. Tha e coltach gu ’n d’ fhuair e a leòr dhe ’n taobh tuath, agus nach eil toil aige nochdadh ris tuilleadh. Fhuair e na b’ fhaisge air a cheann-uidhe na fhuair duine riamh roimhe, ach tha e nise toileach leigeadh le cuideigin eile dhol na ’s fhaide na chaidh esan. Tha e an dràsda an Lunnainn; tha e ’n deigh leabhar a chur a mach m’a thurus do ’n fhuar-thir, agus tha e deanamh moran airgeid air.
Tha duine ann am baile Halifax an dràsda a tha ’gabhail air gu ’n teid aige air daoine leigheas o gach eucail a bhios a cur orra le “creideamh.” Cha ’n eil aig duine bhios air son leigheas fhaotainn ach creidsinn agus bidh e slàn. ’S e ’s ainm do ’n duine so, Sylvester Domhnullach, agus ’s ann a mhuinntir Eilean a’ Phrionnsa tha e. A reir a sgeòil fhéin tha aona bliadhn’ deug o’n thug aingeal àithne dha e dhol a mach a leigheas dhaoine, ach an toiseach cha robh e umhail, agus cha d’ thug e ionnsuidh air leigheas a dheanamh gus an d’ fhuair e rabhadh uair us uair o’n teachdaire cheudna. Bha e fad àireamh bhliadhnaichean a’ bearradaireachd ann a’ Halifacs, ach toiseach a’ gheamhraidh so, leig e a’ cheaird sin uaithe, agus o’n uaìr sin cha ’n eil e ’gabhail gnothuich ri dad ach leigheas a mhàin.
Chaidh fear Calum Mac Fhionghain a ghoirteachadh gu dona ann am mèinn Chaledonia a sheachdain gus an diugh.
Bha crith-thalmhainn aca ann an Stàit Mhaine air an t-seachdain s’a chaidh a chrith na dorsan ’s na h-uinneagan anns na taighean, ach cha d’ rinneadh call sam bith leatha.
Tha fios á Manitoba ag innse gu bheil an t-uisge ann an Loch Winnipeg anabarrach àrd, agus gu bheil eagal air muinntir a bhaile gu bheil i dol a chur tuil air am muin ’nuair a thig aiteamhan an earraich.
Chaidh stòr a bhuineadh doA . Kirk & Co. ,a losgadh ann an St. Andrew’s, an siorrachd Antigonish, ’sa mhaduinn Di-dònaich s’a chaidh. B’ fhiach an stòr ’s na bha ’na broinn ochd mile dolair. Bha ceithir mile dolair de dh’ airgead-urrais orra.
ThaSir Herbert Murray,Riaghladair Newfoundland, a nise ann an Canada, ’s e air a thurus gu Ottawa. Thatar ag radh gu bheil coinneamh gu bhi aige fhéin ’s aig Riaghladh Chanada feuch ciod an còrdadh a ghabhas deanamh a thaobh Newfoundland aonadh ri Canada.
Thatar a’ cur cruinn airgeid anns a’ bhaile air son cuideachadh leis an t-sluagh bhochd anns na h-Innsean. A bharrachd air na thatar a’ cur cruinn air dòigh eile, tha na h-eaglaisean a’ deanamh na dh’ fhaodas iad. Cha ’n eil teagamh againn nach teid suim mhath a chur cruinn anns a’ bhaile ’s air an dùthaich cuideachd.
Tha luchd-riaghlaidh nan sgoilean ann a Halifacs air son sgoil-chòcaireachd a chur air chois, agus tha iad an deigh coig ceud dolair a chur air leth air son tòiseachadh. O nach dean daoine ’n gnothuch gun bhiadh, bu chòir dhaibh fhaicinn gu ’m biodh e air a dheagh dheasachadh. Cha ’n eil teagamh nach lean bailtean eile an ceumannaibh Halifacs an ùine gun bhi fada.
Tha ceud mile sluaigh ’nan eiginn ann an Stàit Louisiana air tàilleabh na tiormachd a bh’ anns an dùthaich an uiridh. Loisg an tiormachd gach ni a bha fàs anns an stàit sin, air chor ’s nach eil a nise dòigh aig an t-sluagh air a bhi beò mur deanar cuideachadh a chur g’ an ionnsuidh le muinntir eile. Ach tha na Stàitean beairteach, agus cha ’n teagamh nach dean iad cobhair orra gun dail.
Tha soitheach-smùide do ’m b’ ainmState of Georgiaair chall o chionn treis a dh’ ùine, agus thatar a’ deanamh a mach gu ’n deach a call faisg air cladach Newfoundland. Chunnacas soitheach ’na h-éiginn ann an sin o chionn ghoirid le sgiob iasgairean. Bha aon duine deug air fhichead air bòrd anState of Georgia;bhuineadh iad uile do Obaraidhean, an Alba. Tha e ro-choltach gu ’n deach an soitheach ’s na bh’ air bòrd do ’n ghrunnd.
’N uair a chaidh Nobha Scotia maille ris na mor-roinnean eile a stigh do cho-fhlaitheachd Chanada, bha àireamh mhor de stampaichean litreach air Riaghladh na mor-roinn so, agus o’n thainig stampaichean Chanada a mach air ball, cha robh ’n còrr feum orra, agus bha iad air an tilgeadh air cùil ann an Ottawa nar ni nach b’ fhiach. Ach o chionn beagan bhliadhnaichean air ais, thòisich daoine air cruinneachadh sheann stampaichean, agus bha stampaichean Nobha Scotia a measg chach, a faotainn deagh phris. Chuir so cuideachd cheannaichean air lorg na bha ann an Ottawa, agus ’se bh’ ann gu ’n do cheannaich iad an t-iomlan, a pàigheadh ochd mile deug dolair air an son. Tha mor-roinn Nobha Scotia mar sin an deigh suim mhor aigeid fhaotainn á àite as nach robh dùil ri sgillinn fhaotainn.
C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.
THA D. J. Domhnullach air son rum a dheanamh do bhathar an earraich, agus tha e ’creic na th’ aige de bhathar geamhraidh gle shaor. Reicidh e ni sam bith a tha ’san stor, ach a mhain brogan, 20 p. c. na’s isle na bha iad roimhe so. Rud air am pàigheadh tu $1 .00 roimhe so, cha chosg e dhut an drasda ach 80c. Cha mhair so ach mios. Thig trath agus faigh bargan.
NIALL DOMHNULLACH,
CEANNAICHE.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B.
Tha e na fhear-gnothuich do’n MHAC-TALLA, agus faodar pris a phaìpear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dha.
[Vol . 5. No. 32. p. 6]
Sgiala Muladach.
Air an latha mu dheireadh do Ianuari anns a bhliadhna 1820, dh’fhalbh còmhlan pòsaidh eireachdail á Maliger air an Taobh-Sear do Thròtairnis ’san Eilean Sgithanach, do Cheannsaleire. B’e Aonghas mac-Chalum-òig fear-na-bainnse, (b’ i sin a bhanais mhuladach) agus piuthar do Dhomhnull-Bàn-òg bean na bainnse. B’e “Lachluinn Mhairaseadar” am fear coimhideachd; cha’n eil cuimhn’ agam air ainm na bean-choimhideachd, ach bha Domhnull-Ban-òg ’sa chuideachd. Thionndaidh an latha mach fiadhaich le flin us uisge nach fhacas a shamhail fad iomadh bliadhna. ’Nuair a chaidh am posadh a dheanamh, chuir na laoich an aghaidh dhachaidh; chuir iad rompa air monadh an Taobh-Sear gus an do thearn iad Bealach Uige.
Anns a mhonadh mu mhile gu leth o’n dachaidh, aig ceann tnath Loch Thoreasgil dh’fhàs fear-na-bainnse ao thinn, ’s cha b’ urrainn e dol na b’ fhaide. Thug na fir a chomhairl’ air na boirionnaich cumail rompa dhachaidh, ’s dh’fhan an dithis fhear maille ris an duine thinn. M’a mheadhon oidhche chaochail Aonghas, agus chuir Dòmhnull-Bàn air falbh Lachluinn a dh’iarraidh dhaoine, ach mo thruaighe cha d’ rainig iad. Dh’fhan Domhnull aig a chorp gu bial an latha, ’s e mar ionadh nach do bhàsaich e fhéin. Rainig e Mailigir ’s bha na boirionnaich an sin ach cha’n fhac iad Lachluinn. Chaidh e ’n sin do Mhairaseadar ach, mo thruaighe, cha robh e ’n sin. Fhuaradh marbh e. Cha robh e cairteal a mhile o’n chorp eile. Innsidh an da chàrn far an robh iad gus an latha ’n diugh.
Bha naodhnar bhràithrean an teaghlach Mhairaseadar, ach cha robh aon dhiu cho maiseach ri Lachluinn. Chuala mi moran ag radh nach robh Gàidheal ’an Alba cho laidir ’s cho dreachmhor ris; cha robh a bhràthair Martuinn Mor na dhuine faisg cho làidir ris. Cha robh e ach fichead bliadhna dh’ aois.
Nise b’e Domhnull-Bàn-òg, mar a thuirt mi, brathair bean-na-bainnse—athair Ruairi ’Ic Leòid—agus seanair an Urr. D. B. Mac Leòid á ceann Orwell ’san eilean so. B’ eòlach mis air Domhnull còir; b’ iomadh duine bochd us beairteach a ghabh tràth aig a bhòrd.
Phòs a bhanntrach òg a rithist: tha dithis mhac dhi air an eilean so ’nan daoine measail—Dr. Ruairi Mac Neill agus an t-Urr. Domhnull Mac Neill. Rinn am Bàrd Seathach òran tiamhaidh do’n ni thachair; cha’n eil e agam uile, ach bheir mi dhuibh na rainn a leanas.—
AIR FONN “Tha ’n oidhche seo le h-aighearachd.”
Is an am mios na faoilleach
Fhuair mi sgeul nach faoin ri luaidh;
Mar tha clann nan daoine
Cho caochlaideach ’nan tuar:
’Nuair tha cuid dhiu smaoineachadh
Gu faigh iad saoghal buan,
’S a liuthad cùrsa mhillidh
Tha g’ an giorrachadh gu uaigh.
’N taobh an ear a Thròtarnis
A dh’ fhalbh an còmhlan grinn,
Is ann a dh’ ionnsaidh pòsaidh
Mar th’ air òrdachadh ’s gach linn;
Bha uisge mor us ceò aca
’Nuair thai’ne neòil na h-oidhch’,
’S bhàsaich dithis còmhladh dhiu
A dh’fhuasgail deòir ’us caoidh.
Tha clann Ic Ille-Mhàrtuinn
Air an lot mar tha gu trom
Cha’n eil aobhar gàir’ ac’.
Thuit a bhearna gu làr lom,
A chraobh a b’ àille blàth
A bh’ anns a ghàrrdh air a bonn,
Sgathadh sios cho tràth i,
’S dh’aithnich càch gu’n d’rinn sin toll.
Tha ’n teaghlach air fàs tan’ ac’
Ann a Mairaseadar thall;
Is e bhi ’g ionndrain Lachluinn
A chuir iomadh rasg gu call;
Sgeula nach bu mhath leo
’Gad ’chur a mach roimh ’n àm
Bu tlachd ar cinneadh d’ athar
Bhi gad’ amharc air an ceann.
Tha do mhàthair airtnealach,
Tha h-astar air fàs mall;
’S tric deòir a’ ruith o ’rasgaibh,
Oir tha ’taice ’n diugh air chall,
A’ cuimhneachadh ’ur cleachdaidhean
O’n dh’altrum i a chlann,
’S gun dh’atharrrich iad cairtealan
Mu’n ghlasaich air an ceann.
Nise na’m faigheadh am MAC-TALLA neach thall no bhos a bheireadh a chuid eile dhe’n òran dhuinn, bhitheamaid na chomain.
MURCHA CAM.
Bail’ an Tobair, E. P. I.
Bho Ghille ’Ghobha.
“ ’S ge h-iomadh canan,
O linn Bhabel fhuair
A’ sliochd sin Adhamh,
’S i Ghailig a thug buaidh.”
’S fior so, oir ann an aois ’sam pailteas tha i air toiseach air gach canan. Ach cha ’n e so eadhon ’tha ’ga ’r fagal cho deidheil oirre. ’S i a bh’ aig ar sinnsearachd ann an Tir nam Beann, agus a dh’ ionnsaich ar màthraichean dhuinn an uair a bha sinn na ’r maothrain fo ’n sgeith. Leis a’ sin ’s coir dhuinn gach urram a’ nochdadh dhi. Cha ’n eil moran ùine agamsa air Gàilig a sgriobhadh; ’s cha sgoilear mi. Tha mi gach maduinn air mo ghairm do ’n cheardaich mu ’n tachais a’ mhuc i fhein. Bidh tuagh neo amall, geinn neo slabhraidh, ri chàradh. Bith failire ri cruidheadh aig fleasgach a tha na chabhaig chruaidh; agus ma fheudte gur a th’ ann air toir searrag uisge beatha ’tha e ’dol airson a ribheid a ghleusadh gu briodal ri ’leannan. Ged nach faighainnsa uin’ air mo shron a sheideadh fo mhaduinn gu h-oidhche, cha ’n fhaod uireas a bhi orrasan. Cha ’n eil do sholas agam ach ’nuair ’thìg Domhull Og a steach. ’S fior Ghaidheal Domhull, ’s daonnan cuiridh e failte chridheil orm ’sa chanan bhlasda sin. Tha e na leubhadair math Gailig, agus tha speis mhor aige do ’n MHAC-TALLA.
Dh’ innis e dhomh an de mar a chuir Domhull an t-eagal air Mairi, agus bheir mi dhiubh e: Bha Domhull na ghille sunndach, cridheil, ’s bu tric leis oidhche ’chur seachad ri mànran ’s aighear maille ri comunn mireagach gun chaogadh air a shùil, ged a bhitheadh e meirgeach a’la’r- na-mhaireach. An deigh oidhche dhiubh so ’chur seachad thainig air dol a rathad a bha Mairi. Bha ise na leith sheana bhoirionnach a’ cumail taighe, am bicheantas na h-aonar, ann an aite uaigneach mu mhile fo thigh, agus e air a chuartachadh le coille. Feumar innse gu robh i, mar a tha, ’sa bha, iomad maighdean urramach, gealltach. Bha i ’n droch rùn do choigrich, agus bhiodh baothaire ro-fhaisg oirre na ’m biodh e idir ’s an sgireachd.
Rainig Domhull, ’s chaidh e ’steach. Bha gach ni gu dòigheil: an t-ùnnlar air a sguabadh, gealbhan bòidheach ’s an luidhear, ’s na leapannan air an càradh àrd; ach cha robh sgeul air Mairi. Bha i a’ bleodhan a’ chruidh. Be so “cothrom Lachuinn aìr a’ reithe” le Domhull, agus ghabh e e. Shin e e-fhein ’s an leabaidh, tharruinn e ’ad thairis air a shùilean, agus ann an ùine ghearr bha e na throm-chadal. ’Nuair a ’rainig Mairi an tigh, stad i gu grad oir dh’ fhairich i srann oillteil a’ stigh roimpe. Chrith i le eagal oir bha neach eigin a steach, agus cha robh teagamh nach robh e gorach. Dh’ amhairc i troi sgar ’s chunnaic i a’ fleasgach so gu dana na leabaidh. Dh’ fhag i ’m bainne sid ’as ghreas i do ’n tigh a b’ fhaisg oirre airson cuideachadh fhaighinn gus an trusdar a chur air falbh, oir ghoideadh e gach ni ’bha stigh. Thill i le feachd bhoirionnach, gach aon air a h-armachadh le cuaille mor. Ach gu mi-fhortanach do Mhairi bha Domhull air dusgadh agus e gu h-aoidheil a’ gabhal toit. Bu mhor an t-ioghnadh leis a ghruaim bhagarach a bh’ air Mairi, agus a sgiamh a bh’ an gnuis chaich. Dh’ innis e mar thachair da, ach gus an la ’n diugh cha do chreid Mairi nach e te do chuilbheartan Dhomhuill a bha so.
Frith Bhaile ’Chaochain, Feb., 8, ’97.
A’ Tubhadh a Thaighe Fhein.
Tha duin-uasal àraidh ag innse sgeul mu dhuine a bha aon oidhche gle anmoch anns an tigh-òil, agus a chuala bean an òsdair ag radh ri ’céile, “Thoir air an duin’ ud a dhol dhachaidh; tha e fàs anmoch.” “Leig leis,” ars an t-òsdair, “ ’se fear dhe ’n fheadhain a tha tubhadh an taighe dhuinn.” Rinn na briathran sin greim air inntinn a’ mhisgeir bhochd, agus cha d’ thainig e ’n còir an taigh-òil fad shia miosan. Aon latha thachair an t-osdair air, agus ’dh’ fheòraich e dheth car son nach robh e taghal a thaighe mar a b’ àbhaist, agus ag iarraidh air tighinn a rithist. “Moran taing dhuit,” arsa ’m fear a bha roimhe ’na mhisgeir, “cha ’n urrainn domh tighinn. Tha mi aig an àm so a’ tubhadh mo thaighe fhéin.”
Tha doimhneachd uamhasach anns a chuan Atlantach eadar Africa ’s na h-Innsean an Iar. Tha aiteachan ann a tha 19,000 troigh a dhoimhnead; dh’ fhaodte a bheinn a’s àirde ’s an Roinn-Eorpa a chur fodh’ ann.
[Vol . 5. No. 32. p. 7]
An Comunn Gaidhealach agus a Ghailig.
Tha sinn a toirt na litreach a’ leanas as a Highland News. Cha do leugh sinn am freagairt a thugadh air ceud litir “Chabar-Feidh,” ach tha e soilleir nach eil an Comunn Gaidhealach idir cho Gàidhealach ’sa dh’ fhaodadh e bhi. Cha ’n eil teagamh co-dhiu nach dean an connsachadh a tha ’n so feum nach beag do ’n Ghàilig agus d’a teagasg anns na sgoilean.
FHIR-DEASACHAIDH, —Tha mi ’faicinn nach d’ rinn mi soilleir do “C. M. P.” an ni a bha nam bheachd nuair a sgriobh mi thugaibh o chionn seachduin no dha. Roimh dhomh oidhirp eile ’thoirt air so a dheanamh faodaidh mi radh gur duilich leam a bhi ’faicinn an spioraid a tha e ’taisbeanadh nuair tha e ag radh gu sgeigeil “gur ioghnadh leis gu ’n do shoirbhich an Comunn Gaidhealach as m’ eugmhais.” Saoil sibh an i cainnt de ’n t-seorsa so a tharruingeas cairdean a dh’ ionnsaidh a’ chomuinn?
Tha e ag radh gur i a dhoigh-san— “a lion beagan ’us beagan mar a dh’ith an cat an sgadan” —ach ’s e a b’ aobhar do mo ghearan-sa nach robh am beagan fein ri fhaicinn. Ged bu mhath leam-sa na gnothaichean gu leir fhaicinn air an giulan air an aghaidh anns a’ Ghàidhlig, cha ’n ’eil mi cho aineolach air nithe de ’n t-seorsa sin ’s nach ’eil fhios agam nach urrainnear sin a dheanamh fhathast, ach is cinnteach gu ’m faodadh rian a bhi air a dheanamh air “beagan” de ar cainnt a chleachdadh, ged nach bitheadh ann ach oraid o ’n cheannsuidhe. Is aithne dhomhsa an Lighich Mac Griogair agus cha chreid mi gu ’m bitheadh idir urrad a dh’ eagal air roimh luchd na sgeigearachd ’s a tha air “C. M. P.”
Cha do chuir mi a’ cheisd ri “C. M. P.” co-dhiu a tha e-fein no mise comasach air a bhi ’nar fir-riaghlaidh air a’ Mhòd. Faodaidh gach fear dhinn a bheachd fein a bhi aige mu ’n chùis sin, ach is cinnteach nach d’ thainig an latha sin fhathast air a’ Ghaidhealtachd nach ’eil duine-uasal ri fhaotainn eadar a da cheann is urrainn cainnt a dhùthcha a chleachdadh anns an dreuchd urramach so le cliù dha-fein ’us dhi-se.
Tha “C. M. P.” ag radh nach robh buill a’ chomuinn lionmhor aig àm air bith. Faodaidh gu ’m bheil aobhair airson sin. Cha luaithe ’chuala mise gu robh an comunn gu bhi air a chur air chois na ’chuir mi m’ ainm agus m’ airgead a dh’ ionnsaidh an rùn-chleirich, agus ann am paipeir a sgriobh mi airson a chiad mhòid thug mi comhairle no dha seachad a dh’ fhaodadh a bhi feumail do ’n chomunn na ’n robh suim sam bith air a gabhail diubh. Ach fhad ’s nach do ghluais am Mòd as an Oban, agus fhad ’s a bha duine-uasal na cheann-suidhe air aig nach eolas air ar cainnt, bha e soilleir domh nach tigeadh e gu moran feum. Tha cùisean air an atharrachadh ann an tomhas a nis, agus is e sin is coireach gu ’m bheil ni-eigin de dhòchas agam as a leth.
Tha “C. M. P.” ag aideachadh gu robh an Comunn air tùs de ’n aon bheachd rium-sa mu dheidhinn teagasg na Gaidhlig anns na sgoilibh. Ciod, mata, a thug orra am barail atharrachadh? An e nach robh an leabhar a chuir iad-fein a mach freagarrach?
Tha mise coma de an leabhar a bhitheas air a chleachdadh fhad ’s a dh’ ionnsaicheas a chlann a’ chainnt a labhairt, a leughadh, agus a sgriobhadh. Tha àireamh àraidh a dol troimh lamhan an fhir-cheasnachaidh cheana, agus is e tha uam-sa gu ’m bitheadh an àireamh so gu mor air a meudachadh. Ma ni an “Treoraiche” aig “C. M. P.” so ni ’s fhurasda cha ’n ’eil neach sam bith a bhitheas ni ’s toilichte fhaicinn na mise.
Cha ’n e mo rùn an dràsd a bhi deasbaireachd ciod an dòigh is fearr air a’ chainnt ionnsachadh—gun ghrammair no le grammair—no co-dhiu is fearr leabhar Mhic Pharlain no fear Mhic Ill-Iosa. Tha cunnart ann gu ’m beil sinn a caitheadh cus ùine air cùisean de ’n t-seorsa so an aite a bhi ’deanamh oibre tharbhaich airson ar cainnt agus ar dùthcha.
Tha mi an dòchas gu ’n tuig “C. M. P.” a nise ciod a bha ’nam bheachd nuair a dh’ iarr mi oirbh-se, Fhir-deasachaidh, an tional so a dheanamh airson nam maighistearan-sgoile, agus gu ’n cuidich e leibh anns a’ ghnothach.
Is mise bhur caraid,
CABAR-FEIDH.
Lunnainn, 6, 1, ’97.
Tha MAC-TALLA fada ’n comain nan càirdean a tha bho àm gu àm a’ cur phaipearan-naigheachd uige á caochladh chearnan de ’n t-saoghal. Tha iad mar sin gu tric a’ deanamh cuideachadh nach beag leinn, agus tha sinn gle thaingeil dhaibh.
CARADH
Uaireadairean
Glanadh, $0 .50
Mainspring , .60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.
Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar uthcha tha ’nar beachd
D. A. Mac FHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.
Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.
Dr. G. T. Mac GILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.
A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.
Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c .
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.
D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .,
SIDNI, C. B.
“Eagle Parlor” Matches
Tha iad gle mheasail air smocairean, agus aig mnathan-taighe.
Tha iad gle thaitneach ri ’n ùisneachadh oir cha’n eil faileadh dhuibh idir.
THE E. B. EDDY Co LIMITED
HULL, MONTREAL, TORONTO.
[Vol . 5. No. 32. p. 8]
Bean Bhochd ann am Manitoba.
LE EACHANN N. MACILLEATHAIN.
AIR FONN: Horo tha mi muladach.
Is mise th’ air mo leònadh
’An duthaich Mhanitoba,
’G am chiùrradh leis an lòinidh
’Us deud mo bheòil air fuasgladh.
Tha ’m fuachd cho mòr ’s an dùthaich so
’S nach d’ fhàg e neart no lùths annam,
Oir ged tha ’n fhiarag dùbailte
Gu ’n d’ reothadh cùl mo chluasan.
Tha madaidh-alluidh gharga
Mar ghainneamh tràigh na fairge
A’ donnalaich ’s an anmoch
’Cur farbhas oirnn ’us uamhas.
Tha Innseanaich ro-iargalt’
Gach oidhch’ us là ’cur fiamh oirnn;
Cho dubh ri sùith tha ’m bian ac
’S cha chuir an siopunn snuadh air.
Tha ’ghaoth cho cruaidh ’nuair shéideas i
Cha ’n fhàg i brat no bréid againn,
Bidh ’n darach cruaidh a’ géilleadh dh’i
’S an tigh gu léir a’ luasgadh.
Bidh dealanaich ’us tàirneanaich
A’ bualadh bhuar ’us chapullan,
A’ bùrach tholl ’us làraichean
’S a’ truiseadh bàrr nan cluaintean.
Bidh falaisgean ro-eagalach
A’ losgadh feòir ’us phreasaichean
S gur gann a gheibheadh teicheadh as
O ’n teas, an t-each a’s luaithe,
Bidh nathraichean glas lùbach
Fo bhonn ar cas ’g am phùcadh,
Mar chudaigean cho siùbhlach
’Nuair bhios an liùth ’g an ruagadh.
Tha cuileagan cho lìonmhor ann
Cha ’n fhàg iad bàrr no biadh againn;
’Nuair thig am blàths bidh ceudan dhiu
A sàs gu dian ’am ghruaidhean.
An uair thig teas an t-samhraidh oirnn
Cha ’n fhàg e càil no sannt againn;
Cha ’n iarr sinn biadh no annlann
’S gur gann a nì sinn gluasad.
’S e b’ annsa leam bhi ’n dràsda
’An tir nam beanntan àrda
’An Caragraich nan sàr laoch
Nach deanadh tair air truaghan.
Gidheadh tha agam càirdeas
Nach ceannaich òr na ban-righ:
Cha toir am bròn am bàs dhomh
Is Niall Iain Bhàin cho suairce.
Am Millenium.
Tha Mìle na Sàmhchair
A nis air teachd oirnn;
Iubilé na Slainte
Ri tigh’nn am faisg oirnn,
’S am bi glòir an Ard-Righ
A’ còmhdachadh gach cearna,
’S a lionadh gach tìr fhàsail
A bha gun taisbean;
’S lionaidh gràsan pailte
’N crìdh’ le gràdh ro laiste,
A seinn gu binn na’n dannsadh,
Air cliù saor ghràis le h-aiteas.
’S theid gach crìdh’ ’bha calma
Gu dealbh gach droch-bheirt
A sgoltadh na sgealban
Gu anma chosnadh,
’S leaghar iad le h-aithreachas,
’S le gaol do ’n Uan a mharbhadh,
A dhòirt dhoibh ’fhuil gu ’n tean’eadh
Bho’n fheirg bha goirt dha;
’S cuiridh e gu socair
Ioc-shlainte ri ’n lotaibh,
Ghlanas iad o’n salchar,
A bha ro shearbh r’a nochdadh.
’S cha bhi sannt no farmad
Nach teid a dhochann;
’S cha chluinnear fear feargach
A bhios ri trodan;
’S theid an fhèin’ na ’balbhan,
’S cha’n éisdear r’ a cuid ana-ghlòir,
Oir gheibh i buile mharbhteach,
Bheir searg’ is clos oirr’;
’S theid gach àrdan ’s sodal
Suas, le tàir, a chrochadh;
Sgriosar gaoid gach ana-meinn,
Is cealg theid a throimh-lotadh.
’S bidh bilean nam balbhan
An sin ga ’m fosgladh,
’S le ’n teangaibh binne labhrar,
Gun cheilg na ’m focal;
Ni gach aon diubh searmoin,
Le spiorad na h-ath-ghinmhinn,
Le ’n dùisgear suas na marbhaibh,
’Bha seargt’ air grodadh;
Eiridh bacaich bhochda,
’S crioplaich air an cosaibh,
’S leumaidh iad le h-aoibhneas,
Ri fuaim ro bhinn an t-Soisgeil.
’N uair chluicheas na leanaban
Ri toll na nathrach,
Bidh gach aon diubh ’sealbhachadh
Dearbh-bheachd anaim;
Ban-rìghrean lan orcheis,
Ag altrum clann ath-ghinminn,
’S gach rìgh na oide-tèruuinn,
Neo-fheargach, tairis;
’S bidh aonachd co-cheangailt’,
Measg gach tréubh is teangaidh,
’S bidh Iudhaich is Gréugaich
Na ’n treud aig aon mhainnir.
Cha bhi rìgh no prionnsa
No Diùc air thalamh,
Nach bi ’seinn ’s ag ùrnaigh,
’S mar thùis bidh ’n anail;
’S riaghlairean ’s gach dùthaich,
Gu sìochainteach, làn ciùine;
’S gach searmonaich ’s a’ chùbaid,
Fo dhrùchd nam beannachd;
’S ìochdarain gu ceanalt’,
Riaghailteach, gun charraid,
’G altrum an fhìor-chùraim,
Le tlachd is dùrachd anaim.
Cha bhi cuirp na anman
Ann an ainnis;
Bidh beannachdan aimsireil
Ann gun ghainne;
Bidh toraidhean na talmhainn
Ni ’s pailte gu ro shaibhir,
’S bidh gach gleann is garbhlach
Lan arbhair falaicht’;
Sruthaidh mil o ’n charraig,
’S a làn fìon’ ’s an dabhaich,
’S cha bhi buar air sléibhtean,
No tréud, nach toir am bainne.
Bidh ola á croinn ùrail
Bhios cubhraidh, fallain;
Fìgean is glan sùgh,
Ubhlan is pom’granait;
’S cruithneachd bhios ro shòghmhor,
’S spìosraidh is glan bòltrach,
’S gach nì bhios math gu lòn doibh,
’S gun chòmhdach thairis;
Teichidh gruaim is gearan,
’S cha bhi luaidh air aimbeirt,
’S cha bhi miann no cìocras
Nach riaraichear le beannachd.
BEAG ACH MOR
Is beag an ni botul de K. D. C. a thaobh meudachd, ach ’nuair a ghabhas tu na bhios ann air son tinneas-stamaig, chi thu cho mor ’sa tha e.
IS E LEIGHSEAS GACH SEORSA DE THINNEASAN-STAMAIG.
Tha daoine mora agus matha America ’g a mholadh, oir chuir iad deuchainn air. Na’m biodh botull dolair de K. D. C. air a dheanamh ’na stuth tana lionadh e càrt: mar sin tha e math agus tha moran ann dheth. Cuir a dh’ iarruidh sampuill.
ThaK . D. C. Pillsanabarrach math air tinneasan cuim.
K . D. C. COMPANY, Limited,
New Glasgow,Nobha Scotia. —agus—127 State St., Boston, Mass.
NUAIR THEID THU ’BHADDECK
taghail an stor
Albert I. Hart.
Tha Stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.
Bathar Tioram, Bathar Cruaidh
Amhlan, Aodaichean, Caiseart,
Adan, Curraichdean, agus iomadh ni eile.
An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.
ALBERT I. HART.
Baddeck, Aug. 1, ’90.
Tha so air a chumail do
Niall Mac Fhearghais, Taillear.
Ma tha aodach a dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.
McDonald Hanrahan & Co,
Tha sinn a’ fosgladh stoc mor de Bhathar Tioram a fhuair sinn direach
A ALBA.
Tha ar prisean iosal, agus tha ’m bathar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr. A bharrachd air stoc mor de Bhathar Tioram, tha sinn a cumail
GACH SEORSA CEANNACHD.
MACDONALD HANRAHAN & Co.
Mai 4. ’95
| title | Issue 32 |
| internal date | 1897.0 |
| display date | 1897 |
| publication date | 1897 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla V No. 32. %p |
| parent text | Volume 5 |