---

[369]

[Vol . 5. No. 48. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. V. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE IUN 5, 1897. No. 48.

Crann nam Buadh.

A chrois nam buadh, a chraobh an àigh,
Coimeas dhutsa riabh cha d’ fhàs
An coill no ’n doire;— ’s tus’ an crann
A ’s bòidhche duilleach ’s blàth a th’ ann.
’S caomh na tàirnean ’s caomh a chraobh
A ghiùlain sac cho taitneach. naomh.

Tog do ghuth le caithrim bhinn,
Cliù Mhic Dhé le durachd seinn;
Mol an cath ’s an d’ fhuair e buaidh,
’N uair thog iad air a chrann e suas.
Far ’n d’ thilg e ’n deò, o, deo nan gràs,
Le ’bhàs ’toirt buaidh air guin a’ bhàis.
’S caomh na tàirnean, &c .

Lé diachainn chunnaic Dia bho thùs,
Gniomh a làmh ri ’fhàint ’cur cùil;
’N uair dh’ ich iad leis a ghòraich meas
Na craoibh ’bha bacte dhaibh ’s an Lios.
’N sin rùnaich Dia gu’n tugt’ air falbh
Air craoibh, an t-olc ’chuir craobh na’n lorg.

Mar so na ’ghliocas dh’ ordaich Dia,
Bho ’n pheacadh ’us bho ’n bhas ar dion.
Dh’ fhàg eòlas Chriost’ maraon ’s a ghaol,
Innleachdan an deomhain faoin.
Bho ’n bhall ’s an d’ ri[ ? ] mealltair leòn,
Shruth uisgeachan na beatha oirnn.

’N uair ruith an ùin’ ’bha sgriobhte shuas,
Gu gaol a thaisbeanadh dh’ a shluagh,
Bho ’chathair naoimh ’s na flaithis àrd’,
Chuir Righ na glòir’ a Mhac a bhàn;
’S air talamh, lagan truagh nan deòir,
An com na h Oighe, ghabh e feòil.

Féuch! Dia na ’dhuine—Naoidhein suairc
Na laidhe ’gal ’s a’ phrasaich fhuair;
Gun suaineadh tlàth mu ’choluinn naoimh,
Ach ciotagan le Moire chaoimh.
Tha lamhan ’s casan Righ na glòir’,
Paisgte suas gun uaisle sròil.

Deich bliadhna fichead ’s còrr ri chùl,
Air fògradh cruaidh chaidh Righ nan dùl;
’N sin dheònaich e le neart a ghràidh,
’Fhuil fhéin ’bhi dòirt’, ’s ar féich bhi pàidht’.
’S air fiodh a’ Chroinn-chéusaidh chruaidh,
Thairg e iobairt dhiolaidh suas.

B’ i’ dheoch an domblas—reub iad fheòil
Le tàirnean garbha, ’s drisean mòr.
Chaidh sleagh na ’chliathaich gus ’na ruith
An fhuil measg uisge mach na ’sruth.
O, sruth nam beannachd—fuil an Uain,
A ghlan an tir, an speur, ’s an cuan.

Do gheugan, lùb, a chraobh an àigh,
Biodh d’ fhiodh gu sùbailt’, faoilidh, tlàth.
An raige ’chinn ad chuislean daor,
Nis taisichidh mar fhiùran maoth,
Us glac ad asgail mùirneach sèamh,
Coluinn naomh Ard-Righ nan Nèamh.

Ortsa mhàin fhuair bàs, an t-Uan,
A thoill do ’n pheacadh saorsainn bhuan.
’S ’nuair bha air chuaintean gàbhaidh caillt’,
Sliochd-Adhaimh truagh ’s an saoghal bàit’,
Gu cala ciùin thug thu, gun bheud,
Iad coisrigte le fuil Mhic Dhé.

Glòir do ’n Trianaid Naoimh, aon Dia,
Gloir ’us aoradh dhà gu sior,
Do ’n Athair, ’n Mhac, ’s do ’n Spiorad Naomh,
Biodh taing, ’us moladh, ’s cliù maraon.
Bho ’n domhan uile éireadh fuaim
Do ’n Aon ’s do ’n Triar ’toirt glòir bith-bhuan.
’S caomh na tàirnean, ’s caomh a chraobh,
A ghiùlain sac cho taitneach naomh.

Litir a Alba.

Bodachan a’ ghàraidh
Cho friogadach ’s cho frogadach,
Bodachan a ghàraidh
Cho frogadach ’s a bha e riamh.

MO BHALACH GASDA. —Tha ’n t-àm agam sgriobhadh ugad. Nach ’eil a nis? Cha b’ e cion toile bu choireach nach do sgriobh mi ugad o chionn raidhe, ach o’n a bha gillean tapaidh eile air do chùl, bha mi ’faicinn nach robh aobhar dhomhsa dragh a chur ort.

“Ged tha mo cheann air liathadh ’s mo chiabhagan air tannachadh,” cha ’n fhaca mi riamh side cho fluich ’s cho fuar ’s cho gaothar ’s a bh’ againn o’n a thàinig an t-Earrach. Tha’n t-àiteach gle fhadalach; oir ged a chaidh aig daoine air beagan treabhaidh a dheanamh mu mheadhain an earraich, an uair a thainig àm cur an t-sìl, bha ’n t-sìde ’cumail cho fliuch ’s nach b’ urrainn daoine cur no cliathadh a dheanamh.

Bha earrach na bliadhna so gu math tric a’ cur ’nam chuimhne naigheachd bheag a chuala mi o chiònn iomadh bliadhna mu dhroch sheirbhiseach a bha aig tuathanach beag a bha aon uair ann an Uidhist a’ Chinn a Tuath. Anns an àm ud bhiodh daoine a’ deanamh mòran de bhuntata-taomaidh.

Dh’ fheumadh am buntata-taomaidh a bhith air a dheanamh gu math tràth ’s an earrach, a chum gu ’m faigheadh an talamh-taomadh beagan reothaidh mu ’n tigeadh àm cur a’ bhuntata. B’ ann air taobh an ear Uidhist a’ Chinn a Tuath a bha ’n tuathanach. Dh’ fheumteadh an fheamainn a ghearradh, oir air an taobh so de ’n dùthhaich, cha tig feamainn dearg gu cladach aig àm sam bith. An uair a bhiodh an reothart ann, bhithteadh a’ gearradh na feamann, nam biodh an t-side cho ciùin ’s gu ’m faigheadh daoine a dhol timchioll nan cladaichean le eathraichean; agus an uair a bhiodh a’ chonn-traigh ann, bhiodh iad a’ feamanadh, a’ sgaoileadh na feamann, agus a’ bristeadh air talamh ’s a’ taomadh. Bha ’n droch sheirbhiseach air am bheil mi ag iomradh a’ guidhe ’s ag urnuigh, “a chonntraigh ’na reothadh, ’s an reothart a bhith ’na stoirm.” Nam bidh so mar so cha ghabhadh obair an earraich deanamh idir.

Bha ’chuid bu mhò de’n earrach so chaidh seachad ’na reothadh ’s na stoirm.

Bha ’m fodar anabarrach gann am bliadhna. Ach o’n a theid aig daoine air biadh spréidhe fhaighinn dhachaidh as a’ Ghalldachd, cumaidh iad an spréidh beò.

Aig àm breith nan uan bha ’n t-side fliuch, fuar stoirmeil. Chailleadh mòran uan air feadh na dùthchadh gu léir. O’n a bha na caoraich cho lag, bha na h-uain glé mheata ’gam breith, agus mar sin cha seasadh iad ris na frasan troma sneachda a bh’ ann a dh’ oidhche ’s a latha, faodaidh mi a ràdh, fad choig latha deug.

Chualas a’ chuthag seachdain roimh ’n Bhealltainn uir; agus an uair a chualas i, bha seann daoine ag ràdh, gu’n robh e ’na dhroch comharradh air an aimsir. A reir choltais tha so fior gu leòr; oir thàinig fuachd is gaillionn gu leor o’n a chualas i.

“Gug gug,” ars’ a chuthag, latha buidhe Bealltainn.” Cha b’e latha buidhe Bealltainn a bha againn am bliadhna idir. Is e ’bh’ann latha fuar, fiadhaich, fliuch. Bha Bha uisge ann a “bheireadh na h-earbaill as na h-eich.”

Is e ’n diugh latha seana Bhealltainn, agus tha ’n t-side blàth, ciuin, briagha. Tha dòchas agam gu ’m faigh sinn side mhath a nis.

Tha mi glé fhad air dheireadh le obair a ghàraidh am bliadhna. Cha robh side mhath gàradaireachd ann. Cha chuimhne leam riamh na frasan fhaicinn cho fadalach a’ tighinn. Cha leigeadh am fuachd ’s am fliuchadh leotha fàs. Ach ma thig side mhath bhlàth, faodaidh bliadhna mhath, thorach a bhith againn fhathast.

An la a chi ’s nach faic,
Is mi do charaid,
BODACHAN A’ GHARAIDH.

Taobh an Locha, Latha Seana Bhealtainn.

So an t-àm air son cur a dh’ iarraidh MAIC-TALLA. Bidh a bhliadhna tòiseachadh le Iulaidh. Cha chosg e dhut ach dolair uaithe so gu toiseach Iulaidh 1898. Tha moran a’ cur ’ga iarraidh as ùr aig an àm so, agus tha dùil againn ri moran eile bhi cur a stigh an ainmean gach seachdain an deigh so.

An do phàigh thu MAC-TALLA.

---

[370]

[Vol . 5. No. 48. p. 2]

NA MARBHRANNAN.

Ma sheallas sinn air bardachd na treas linne a dh’ ainmich mi, chi sinn gu bheil na cumhachan ro lionmhor. Tha Mac-Coinnich, aon an “Sar obair nam Bard Gaidhealach” a’ cruinneachadh an roinn is luachmhoire, a reir a bharail-san, de shaothair dà-bhard-dheug-thar-fhichead air a’ bheil cunntas creideasach againn, a’ toiseachadh le Mairi nighean Alastair Ruaidh, agus a’ criochnachadh le Bard Loch-fine, Eoghan Mac-Colla. Mar thuirt mi cheana, ’s ann a’ cumhadh no caoineadh ni-eigin a tha moran d’ ar n-orain Ghaidhealach cia air bith an steigh; ach tha roinn mhor dhiu is e cumha no marbhrann an steigh cho maith r’an cainnt. Gabh mar eisempleir saothair nam bard is ainmeile mar a thagh Mac-Coinnich i. Tha naoi de orain Mhairi nighean Alastair Ruaidh ’s an leabhar. Is cumhachan ceathrar dhiu. Tha tri-orain-dheug le Iain Lom ’s an leabhar; tha ceithir dhiu so na ’n cumhachan. Cha ’n eil ach aon mharbhrann am measg tri thar fhichead de orain Mhic-Mhaighstir-Alastair, agus is ann do pheata calamain a rinn am bard an t-aon sin. Cha ’n eil marbhrann idir aig Dughall Buchannan; ach tha ochd aig Rob Donn, cuig aig Donnachadh Bàn, agus ceithir aig Uilleam Ros. Agus am measg nam bard is isle cliu, gheibh sinn marbhrannan, ma dh’ fhaodte, na ’s lionmhoire.

Cha ’n eil earrann d’ar bardachd, saoilidh mi, is fearr a bheir seachad cunntas air faireachduinean agus air beachdan an t-sluaigh na na marbhrannan. Tha ’m bard a’ moladh a’ ghaisgich nach maireann airson nam feartan is cliuitiche a tha air am meas ’n a latha fein. O shean gheibh sinn misneach, gaisge, firinn, caoimhneas, fialachd, dilseachd air an cur as leth nan treun a tha airidh air cliù. Anns an linn mu dheireadh a dh’ ainmich mi, gheibhear gu tric na h-uiread de fheartan agus nach eil mi cho earbsach gu bheil an fhirinn daonnan aig a’ bhard. Ach tha ’n comhnuidh deise, maise, gaisge, fialachd, déigh air ceol, air seilg, agus gu tric air deoch, air an ainmeachadh le h-urram. De bhaird spioradail a sheinn marbhrannan, tha an t-ollamh Domhnullach, Iain Moristan, agus Mac-Illeathain Ghlinn-Urchaidh, airidh air an ainmeachadh. Bhiodh a chuid so de bhardachd nan daoine urramach sin na b’ airidh air cliu na tha i, mur biodh an dain cho fada, agus cho cosmhuil ri searmoin. Feumar na gibhtean bardail is airde fhaotainn mu ’n toirear gu crich shoirbheachail tri no ceithir de cheudan rann mu chliù an neach is urramaiche no is naomha a sheas ann am broig. Anns a mharbhrann ainmeil a sgriobh Tennyson, In Memoriam, cha ’n eil ach beagan iomradh air a’ charaid; agus ged tha buaidhean a’ bhaird gu leir air an cur a mach a shoilleireachadh doimhneachd fhaireachduin agus neart a’ bhroin, cha mhor a leughas an dàn gun sgios.

Aon a bhi coimeas ’n am marbhrannan Gaidhealach—sean ’us òg—ri cheile, is eigin aideachadh gur iad na seana mharbhrannan gu mor is airde cliù. Cha ’n eil teagamh nach robh iomadh rann do ’n mharbh agus do ’n bheò, o shean, air bheag luach, oir “cha ’n fhaicear ach caol na bh’ ann;” ach cha ’n eil aon idir a thig a nios ris an t-seana chumha ri fhaotainn a nis. Tha da ni gu sonruichte anns a’ bheil na seana mharbhrannan, agus an t-seana bhardachd thar cheann, dealaichte o na marbhrannan a tha againn ’s an linn mu dheireadh a dh’ ainmich mi.

I. Theirinn gu bheil an t-seana bhardachd thar cheann, na marbhrannan ’s gu leir, oirdhearc ann an smuain cho maith ri bhi maiseach ann an cainnt; —gu bheil a’ bhardachd nomha mar is trice na ’s cumhachdaiche ann an cainnt na tha i ann an smuain. Tha inntinn mhor, fharsuing aig an t-seana bhard; tha a smuain reachdmhor; agus tha chainnt fo smachd. Cha ’n urrainn mi bheag de ’n bhardachd ùir a’ leughadh—is e sin a chuid is airde dh’ i—gun a bhi fo ni-eigin de amhurus gu bheil am bard car coma ciod a dh’ eireas do ’n smuain ma gheibh e focail shnasmhor a ni fuaim thaitneach. Gheibh thu ’n seana bhard a’ deanamh greim teann air na faireachduinean is bunaitaiche bhuineas duinn, agus tha fhiosrachadh farsuing a’ dusgadh smuaintean ann an dlù dhaimh do na faireachduinean sin, agus tha cainnt fhreagarrach ag eiridh a chum na smuaintean sin a chur an ceill; ach saoilidh mi gu tric gu bheil a chainnt a’ riaghladh a’ bhaird ùir agus a’ dusgadh na smuain ma ’s e agus gun teid a dhusgadh. ’S e is aobhar dha so ann an tomhas mor gu bheil aig an t-seana bhard duthaich ’us sluagh fa chomhair a shùl; agus nach eil aig a bhard ùr ach sgireachd ’us fine. Tha morachd ’us greadhnachas ’us maise aig an t-seana bhard; ach ged tha maise gu tric aig a’ bhard nuadh, tha an comhnuidh criontachd ’us beagadas aige. Chithear an dealachadh so ’n ar mharbhrannan. Cha ’n abair neach nach eil bron an t-seana bhaird cho goirt; ach cha ’n ionann smuain a tha ’m bron a’ togail dhasan agus do ’n bhard ùr. A chum an dealachadh so shoillearachadh seall air “Tuireadh Armhoir,” a thug mi seachad roimhe; agus leugh e taobh ri taobh ri aon de na cumhachan is fearr a tha againn a sgriobhadh o chionn dà cheud bliadhna— ’s e sin “Cumha Chailein Ghlinn-Iubhair,” le Donnachadh Bàn Mac-an-t- saoir. Thuit Cailein Ghlinn-Iubhair le urchair thuairmeis o chul tuim; agus chaoidh Donnachadh Bàn e ann an marbhrann ochd-fichead sreath. So a cheud rann:

Smuaintean truagh a th’ air m’ aigne,
Dh’ fhag orm smuairean ’us airsneul,
An àm gluasad a’m’ leabaidh,
Cha chadal ach dusg’;
Tha mo ghruaidhean air seacadh,
Gun dion uair air mo rasgan,
Mu ’n sgeul a chualas o’n Apuinn,
A ghluais a’ chaismeach ud dhuinn;

Fear Ghlinn-Iubhair a dhìth oirnn,
Le puthar luchd mi-ruin,
Mo sgeul dubhach ri innseadh,
Thu bhi d’ shineadh ’s an ùir;
’S truagh gach duine do d’ dhilsean,
O’n a chaidh do chorp priseil,
An ciste chumhainn, chaoil, dhionaich,
’S ann an lion-anart ùr.

A rìs, gabh “Caoidh Chrimine” a thug mi seachad mar eisempleir air an t-seana chumha; agus ri thaobh leugh “Cumha do Uilleam Siseal, fear Inns’ -nan-ceann an Strath-Ghlas, a thuit latha Chuilfhodair, le mhnaoi fein,” mar a gheibh thu e ann an “Sar-obair nam Bard Gaelach,” taobh, 373. A reir a’ chunntais a tha againn, cha robh dearg no dubh d’ar cinneadh a b’ airidh air barrachd cliù na ’n Sisealach airson gach feart a mheasadh Gaidheil toillteannach air urram—neart ’us gaisge ’us maise. Bha buaidh na bardachd aig a mhnaoi; bha a cridhe briste, agus cha b’ ioghnadh e. Thaom i mach a gearan ann an cumha ochd ’us ceithir-fichead sreath de fhad. So a cheud dà rann:

Och! a Thearlaich Oig Stiubhart,
’S e do chuis rinn mo léireadh,
Thug thu bhuam gach ni bh’ agam,
Ann an cogadh ’n a d’ aobhar:
Cha chrodh ’us cha chaoraich,
Tha mi caoidh ach mo chéile,
Ged a dh’ fhagte’ mi m’ aonar,
Gun ni ’s an t-saoghal ach léine,
Mo rùn geal òg.

Co nis thogas an claidheamh,
No ni chaithir a lionadh?
’S gann gur h e tha air m’ aire,
O nach maireann mo cheud ghradh,
Ach cia mar gheibhinn a’ m’ nadur,
A bhi ’g aicheadh na ’s miann leam,
A’s mo thogradh cho laidir
Thoirt gu ’aite mo righ maith?
Mo rùn geal òg.

Saoilidh mi gu ’n aidichear cia b’e sgriobh “Tuireadh Armhoir” gu ’n robh inntinn dhomhainn, gheur, fharsuing aige; agus gu ’n robh comas aige air inntinnean dhaoine eile a lubadh le smaoin ’us cainnt air nach do rainig Donnachadh Bàn. Agus saoilidh mi air a cheart doigh gu ’m faighear ann an “Caoidh Chhrimine” bron cho trom agus a gheibhear ann an cumha na ban-Sisealaich; ach ged “dh’ imich ’s an dàn a h-anam,” tha suil ’us smuain Chrimine ag amharc na ’s airde na suil ’us smuain bantrach Inns’ -nan-ceann.

II. ’S e ’n dara ni anns a’ bheil na seana mharbhrannan a’ toirt barr air marbhrannan ar latha-ne, an t-urram agus an t-soluimteachd anns a’ bheil an seana bhard an comhnuidh a’ seinn mu ’n bhàs agus mu na mairbh. Ann an coimeas ri rioghachd agus ri cinnich eile, tha Gaidheil na h-Alba comharraichte airson an urraim leis an labhair iad mu na mairbh. Dearbhaidh ar doigh-chainnt so gu soilleir. Cha ’n abair sinn “dh’ eug e” no “bhasaich e” ro-thric. ’S e “Fhuair e bàs” is trice their sinn—a’ cur beul-boidheach air a’ chuis. Cha ’n eil sinn ag amharc leis an doigh-chainnt so air

---

[371]

[Vol . 5. No. 48. p. 3]

a’ bhàs mar namhaid an toir air an duine, ach air an duine mar gu ’m b’ ann a’ dol an coinneamh a’ bhàis, ’g a shireadh— “Fhuair e bàs” (he found death) .Ach cha ’n e so a mhain. Anns na cearnan de ’n Ghaidhealtachd anns an eolaiche mi, cha toirear ach ainmig guth air a’ bhàs idir. ’S e “chaochail e” (he changed) ; “shiubhail e” (he walked) ; “dh’ fhalbh e” (he went) ;—is trice their sinn. A rìs “Am fear nach ’eil a lathair” (the absent one) ; “Am fear nach maireann” (the non-enduring one) .Tha ’ghne chainnt so a’ cur an ceill, tha mi saoilsinn, gu soilleir, gu ’n robh an Gaidheal a creidsinn nach robh an ceangal eadar e fein agus am marbh gu tur air a bhriseadh—nach d’ rinn na cairdean a dh’ fhalbh ach imeachd romhainn, agus

“An uair bhitheas an obair criochnaicht’,
Gu ’m bi sinne triall ’n an deigh.”

Bha mar so ceangal dlù air a ghleidheadh eadar am marbh agus am beò; agus bha cuimhne nam marbh air a gleidheadh ùr, le ni-eigin de uamhas ach le tlachd. Innsidh ar sean-fhocail an sgeul cheudna; agus is gann a labhras neach an diugh air failinn ann an aon a chaochail gun a radh— “Cha’n ann ri chur ’n a dheigh e.” Is ann, da rireadh, le bhoneid ’n a dhorn agus le bhrogan bharr a chos a sheas an Gaidheal aig bruaich na h-uaighe.

Ach ged tha so fior mu thimchioll ar sluaigh ann an coimeas ri cinnich eile, tha e fior ann an doigh ro shonruichte mu thimchioll nan Gaidheal o shean cho fad agus a tha iomradh orra. Bha agus tha iad ’n an daoine calma, treuna—air bheag eagail roimh chunnart; ach bha ’m bàs na ni uamhasach dhoibh. Cha ’n aithne dhomh earrann de ’n t-seana bhardachd anns a’ bheil am bàs no na mairbh air an ainmeachadh ann an cainnt eutroim no shuaraich. Ach gheibhear eisempleir no dha ’n ar bardachd nomha anns a’ bheil am marbhrann air uisneachadh airson cridhealais ‘us spors. Cha bhi mi ’g ainmeachadh na h-Aoir sgreamhail, bhreun a rinn Mac-Mhaighstir Alastair fo ainm “Marbhrann na h-Aigeannaich” —oran a bheireadh masladh air sluagh gu teachd air bard. Ach gheibh sinn Gilleaspuig na Ciotaig a’ caoidh a charaid Iain Ruadh Piobaire ann an rann shunndaich, eutroim, a’ dearbhadh nach robh cridhe a bhaird ro ghoirt, agus cha robh aobhar air, oir thachair nach robh am piobaire idir marbh. Tha ’n spliucan, an gloine, ’s am pige cho maith ris a’ bheag agus ris a’ mhor a’ caoidh a’ phiobaire, agus tha ’m bard an sin a’ cur an ceill a’ chliu:—

Dh’ fhalbh an deagh ghille cuideachd,
Nach robh sgrubail ’s an òsd’;
Dh’ fhalbh fear traghadh nan searrag,
Chosgadh barrachd thar stòp.
Dh’ fhalbh fear deanadh nan duanag
Leis an luaighte’ gach clò,
Cha b’e ghnas a bhi gearan
Ge h-ioma’ glain’ thug dha pòg.

* * * * *

Bha thu d’ dhamhsair air urlar,
Bha thu siubhlach air snàmh;
Bha thu d’ chairiche lùghmhor,
Cha bhiodh tu d’ luirich fo chàch.
Urram leum, agus ruithe,
Glac threun a ruitheadh an ràmh,
’S an àm caitheadh na cloiche,
Bu leat an toiseach air càch.

Thoir mo shoraidh-sa thairis,
Dh’ ionnsuidh ’n fhearainn ud thall;
O nach faod mi bhi mar ribh,
’S leibh mo bheannachd ’s an àm.
Biodh an uaigh air a treachladh,
Ann am fasan nach gann;
Buideal rùm aig a chasan,
’S rol tombac aig a cheann.

Mar dh’ ainmich mi cheana ’s ann do pheata calamain a tha Mac-Mhaighstir-Alastair a’ deanamh an aon mharbhrann a thug Mac-Coinnich leis de shaothair a’ bhaird ainmeil so. An deigh a mhulaid ás deigh a’ pheata chur an ceill, agus cliu nan calaman o shean a sheinn—cho feumail ’s a bha an t-eun so do Noah seach Dughall (am fitheach) —an caithe-beatha ’s an doigh leannanachd, tha ’m bard a’ criochnachadh:—

Cha do chuir thu dùil an airgiod no spréidh,
No féisd am biodh sùgh;
Ach spioladh ’us criomadh an t-sil le d’ bheul,
’S ag òl a’ bhùirn;
Aodach no anart, sioda no sròl,
Cha cheannaicheadh tu ’m bùth,
Bhiodh t-eideadh de mhin-iteacha gorm,
Air nach druigheadh an driùchd;
Cha do ghabh thu riamh paidir no créud,
A ghuidh nan dùl;
Gidheadh, cha ’n eil t-anam am péin,
O chaidh tu null,
Cha ’n e gun chiste no anart
Bhi comhdach do chré,
Fo lic anns an ùir,
Tha mise, ge cruaidh e, ’g acain gu léir,
Ach do thuiteam le cù.

Ma rinn Mac-Mhaighstir-Alastair marbhrann do chalaman b’ eigin do Dhonnachadh Bàn marbhrann a dheanamh “do chù a chaidh a bhàthadh ’s a’ mhaigheach tarsuinn ’na bheul” :—

Bha mhaigheach tarsuinn ’na bheul,
Thuit iad le cheile ann an slochd;
Bha iad bàite bonn ri bonn,
’S muladach sin leam an nochd.

Cha chuimhne leam an traths’ ma tha bard Gaidhealach againn a rinn marbhrann dh’ a fein ach Mac-an-t- Saoir ’n a aonar. Tha an t-oran am measg nan oran is fearr a rinn am bard; agus cha ’n ann idir ann am feal-a- dha a rinn e e. Tha am marbhrann ’n a dhearbhadh maireannach an dà chuid air buaidhean bardail agus air fein-speis Dhonnachaidh Bhain. Dh’ uisnich Rob Donn am marbhrann uair no dha mar cheann teagaisg airson earail ’us achmhasan a thoirt seachad; ach toigheach air abhachdas agus mar bha e, cha do ghabh e marbhrann airson culaidh-mhagaidh a dheanamh do ni no do neach.

Ma ’s maith mo bheachd gheibhear marbhrannan de ’n t-seorsa so na ’s cumanta ’n ar latha-ne na gheibhteadh iad ceud bliadhna roimhe so. Cluinnear gu maith tric agus chithear air uairean ’n ar leabhraichean oran o chionn ghoirid marbhrann air a h-uisneachadh airson spors. ’Se tiomnadh tuirc no cullaich a bu steigh do ’n aon oran a bu ghleusta a rinneadh anns an sgireachd air an eolaiche mi o’n is cuimhne leam. Ghabh am bard cothrom air a bharail mu choimhearsnaich innseadh leis na dleasdanais a bha aca ri choimhlionadh ri linn bàis an tuirc, agus leis an dileab a dh’ fhag an torc aca. Their cuid, gun teagamh, gu bheil an rian so a’ comharrachadh a mach ni-eigin de chul-shleamhnachadh ’n ar sluagh; bithidh cuid eile de atharrach barail. Cha ’n fheuch mi ’n traths’ ri freagairt a thoirt, taobh seach taobh, do ’n cheist chiogailtaich so. Mar tha aig a mhor chuid de cheistean a theid a chur, saoilidh mi gu bheil tuillidh ’us aon fhreagairt aice.

De na baird ainmeil Ghaidhealach a sgriobh marbhrannan o’n linn Oiseinich, ’se Rob Donn, a reir mo bheachd, is airde cliù. Cha ’n ann airson na marbhrannan a sgriobh e a tha ’n duine ainmeil so cho airidh air urram am measg nam bard Gaidhealach; agus a chionn gur e so mo bharail gabhaidh mi air m’ aghaidh an traths’ gun moran iomradh air, ann an dùil ri cothrom is fearr. ’S e fior chliù Rob Dhuinn am measg nam bard gu ’m faod thu bhi cinnteach gu ’m faigh thu ’n a rann a bheachd ’s a bharail fein, gu saor, gun sgath, gun eagal. A rìs cha sgithich e thu, mar a ni a mhor chuid de na baird eile, le fad a “Chumha.” Bha Rob ’n a fhoirfeach anns an eaglais; agus tha mi meas gur mor a’ chliu dh’ a fein agus d’a mhinisteir mar a sheinn e mu dheibhinn:—

Fhuair mi car ann ad rianaibh-s’ ,
Le do ghibhtean bha fialaidh,
Nach do dhearc mi ma ’s fiòr dhomh,
An aon neach riamh ach thu fein:
Càil gach cuideachd a lionadh,
Leis na theireadh tu diomhain,
’S crioch do sheanchais gun fhiaradh,
Tighinn gu diadhaidheachd threun.

Agus bliadhna an deigh bais “Mhr. Murchadh” cha deachaidh bron a’ bhaird an lughad:—

’S caomh leam an teaghlach,
’S a’ chlann sin a dh’ fhàg thu,
’S caomh leam na fuinn,
Bhidhte’ seinn ann ad fhàrdaich;
’S caomh leam bhi ’g ùrachadh,
’Chliù nach tug bàs dhiot;
’S caomh leam an ùir th’ air do thaobh,
Dheth na Bhaghan.

Mu Uistein Mac-Aoidh, a chaochail ’na òige, bu shnasmhor agus b’ fhior a thuirt e:—

Ma sgriobhar cliù do bheatha air d’ uaigh,
Gur lionmhoir’ buaidh na bliadhnachan.

B’e Iain Mac-Eachainn an caraid a bu dlùithe bha aige ré a bheatha; agus is urramach air gach cor an teisteannas a tha Rob a’ toirt air a’ charaid; ach is eigin gabhail seachad air “Marbhrann Iain Mhic-Eachainn,” agus air marbhrann eile air gach doigh is comasaiche— “Marbhrann Eoghainn” —an traths’.

(Air a leantuinn air taobh 374.)

---

[372]

[Vol . 5. No. 48. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,

J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, IUN 5, 1897.

Tha saor-dhionaidearan Shidni a’ dol do’n champa Di-luain, agus tha a mhor-chuid de dhaoin’ òg a bhaile a’ dol còmhla riutha, agus na clo-bhualadairean am measg chàch. Tha e mar sin gu bhi gle dhoirbh na paipearan-naigheachd a chur a mach mar is abhaist, agus tha sinn air son rabhadh a thoirt do luchd-leughaidh MHIC-TALLA, ged a bhiodh e car anmoch gun ruigheachd air an t-seachdain ’sa tighinn, gun ioghnadh sam bith a bhi orra. A dh’ innse na firinn, cha’n eil sinn fathasd cinnteach an urrainn dhuinn a chur a mach idir a cheud seachdain, oir tha ar cuid-ne de na clo-bhualadairean a dol dh’an champa gu h-iomlan. Ach mur urrainn duinn a chur a mach a cheud sheadhdain, ni sinn ar dichioll air àireamh na seachdain an deigh sin a bhi cho math ’s nach bi aithreachas sam bith air an luchd-leughaidh air son a bhi as aonais aon seachdain. Cha ’n eil coire sam bith ri chur air na clo-bhualadairean air son iad fhéin a cheangal ris an arm, oir tha an obair a th’aca gle chuingeil, agus bidh e na fhaoth’chadh mor dhaibh faotainn a mach do’n àile fad che’ -la-deug. A bharrachd air sin, cha’n eil teagamh nach eil toil aca nochdadh gu bheil iad dìleas do’n bhan-righ agus ullamh gus an dùthaich a dhion uair sam bith a bhios feum aic air.

Tha muinntir Phort Morien a’ gearan gu mor air mar a tha Cuideachd a Ghuail a’ déiligeadh riutha, agus tha na h-aobhair aca. O chionn da bhliadhna nise, cha ’n eil ach gle bheag obrach ga deanamh anns a mhèinn, agus tha choltas air gur ann a tha i dol a sgur gu buileach. Tha an sluagh a nise cur tagradh air beulaobh Riaghladh Nobha Scotia, agus tha iad a cur rompa mur dean sin feum dhaibh, gu’n cuir iad a chùis na’s fhaide air falbh. Ma dhùinear suas a mhèinn, bi’dh e ’na chall mor dhaibhsan aig am bheil fearainn agus taighean timchioll oirre, agus is còir dhaibh gach ni a tha ’nan comas a dheanamh an aghaidh sin.

Gheibhear anns an àireamh so litir o “Bhodachan a’ Ghàraidh.” Tha e coltach a reir a sgeòil-san nach b’i ’n dùthaich so na h-aonar aig an robh earrach agus toiseach samhraidh fliuch. Ma bha uisge aca anns an t-seann-dùthaich a bheireadh na h-earbaill as na h-eich, bha e cheart cho dona sin anns an dùthaich so Agus bheir e beagan faoth’chaidh do mhtinntir na dùthcha so a chluinntinn nach iad-san a mhàin a bha fulang le droch shide.

Tha Sgoil nan Dall a’ tairgse foghlum a thoirt a nasguidh do neach sam bith eadar sia bliadhna us bliadhn’ air fhichead a dh’ aois, a tha dhith am fradhairc. Tha rùm aca anns an sgoil an dràsda do shia ficheda.

Cha do shuidh cùirt na siorrachd fhathast; Tha ’m breitheamh Dodd cho tinn ’s nach b’ urrainn da a frithealadh, agus tha i air a cur seachad gu Iulaidh.

Tha bòrd-sgoile na siorrachd ri bhi cruinn an tigh-na-cùrtach Di-ciadainn s’a tighinn.

Sgeul mu Eirionnach.

Tha e air aithris gu’n d’ thainig Eirionnach turas a dh’ aon de mhèinnean Cheap Breatuinn air seòl cosnaidh. Cha robh e riamh roimhe ’g obair am mèinn agus mar sin bha e tur aineolach oirre. Bha e glé dhéigheil air “Mac-an-Tòisich,” agus cha robh e ach gann air tighinn ’nuair a thòisich e air òl gus ma dheireadh ’n do ghabh e ’n daorach. Agus air dhaibh fhaotainn a mach nach robh e riamh ’san toll-ghuail thug iad sios e, gun aithne, gun chuimhne agus chàraich iad e ann an aon de na seòmraichean. ’Nuair a thug e greis ’na chadal, dhùisg e a’m breislich, ’sa, fosgladh a shùilean, dh’ amhairc e le uamhann mu’n cuairt dha, ’s ga fhaighinn fhéin an àite uaignidh, oillteil, dorcha, gun solus oidhche no latha, shaoil leis gur ann an ifrinn a bha e, agus le crith anama us diteadh cogais dh’ éubh e mach. “O mo thruaighe! mo thruaighe! Nach truagh gu’n do bhlais mi riamh air boinne dhe’n stuth mhallaichte a choisinn dhomh fhéin an t-àite aingidh so.” Thòisich e ri gul gu goirt, a caoidh ’amaideachd agus a ghòraiche, ’nuair a chunnaic e duine anns an robh solus, dorcha, tacan bhuaidhe. Rinn e mach gur h-aon dhe na droch spioraid a bh’ ann. Cha dheanadh eagal feum; thriall e le eagal bàis g’a ionnsuidh. Bha e ’na thosd. Cha b’ urrainn dha bruidhinn. Chuir am fear sin fàilte chridheil air, ni a thog a mhisneach gu mor, agus a’ toirt fanear gu robh e sgith, lag, fann, thug e mach botull de Mhac-an-Tòisich us thairg e dram dha. Thug an t-Eirionnach greis a’ coimhead air le ioghnadh agus toileachas, agus an sin rug e air a bhotull is ’ga òl thuirt e:— “Air do shlàinte, ’Fhir-mhosaich, gu dearbh ’nam biodh fhios agam gu robh a leitheid so de stuth ri fhaotainn agad cha bhiodh urad eagail agam romhad ’sa bha.”
A. S.

MacCoinnich & Co.

Tha sinn an deigh stòr ùr tàillearachd fhosgladh
ANN AN LOUISBURG,
agus tha sinn aig an àm cheudna a’ cumail air adhart air an t-seann laraich,
ANN AN SIDNI.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa. Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitcheil, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
Mac Coinnich & Co.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC

An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c , &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan-creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

THA e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.

Tha Factoridh Eureka air aon de ’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D. D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chloimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

---

[373]

[Vol . 5. No. 48. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Thainig soitheach-cogaidh Frangach, La Clocheterie, a stigh do ’n acarsaid maduinn na Sàbaid s’a chaidh, agus tha i stigh fhathast. Tha dùil ri àireamh de na soithichean Frangach a bhi stigh ré an t-samhraidh.

Tha buidheann de robairean a cur iomguin air muinntir Ontario. Aon oidhche air an t-seachdain s’a chaidh, bhrist iad a stigh do bhanca ann am Blackbridge, agus ghoid iad mile dolair de dh’ airgead a bharrachd air paipearan a b’ fhiach naodh mile.

Tha am bàta-smùide Marion gu tòiseachadh air a dhol air a cuairtean àbhaisteach air lochan Bhras d’ Oir Di-luain. Bidh i a’ fagail Shidni gach maduinn Di-luain, Di-ciaduin, ’s Di-haoine, agus a’ tilleadh gach feasgar Dì-màirt, Dior-daoin, ’s Di-satharna.

Tha trioblaid a rithist am measg nan Innseanach anns an Iar Thuath, Mhort Innseanach, d’ am b’ ainm Guth Cumhachdach, buachaille spréidhe faisg air Batoche, agus an sin dh’ fhalaich e e-fhèin ann an tom coille, agus mharbh e dithis no triùir eile fhad ’sa bha e an sin. Mu dheireadh chuireadh daoine ’na dheigh le gunna gatling agus chaidh a mharbhadh.

Bha coinneamh cléire ann an Eaglais St. Andrew’s Di-ciaduin, aig an d’ fhuair Mr. Iain Mac-an-Tòisich cead searmonachaidh. Fhuair Mr. Mac-an-Tòisich a mach á colaiste air an earrach so le cliù mor dha fhéin, agus cha ’n eil teagamh againn nach bi e ’n ùine ghoirid air a shuidheachadh ann an coithional. Tha sinn an dòchas gu faic e iomchuidh fuireach ann an Ceap Breatunn.

Tha muinntir Mhontreal agus mor-roinn Chuibeic o chionn treis a dh’ ùine a’ cur eolas air critheanna-talmhainn. Oidhche Dior-daoin air an t-seachdain s’a chaidh, bha crith uamhasach ann a chuir na taighean air chrith, agus a chuir eagal mor air na h-uile. Mhair a chrith faisg air cairteal mionaid, agus mu leth-uair na deigh bha fuaim mor ann a mhair àireamh mhionaidean.

Chaidh soitheach-seòlaidh a dh’ fhalbh á Sidni Tuath a sheachdain gus an diugh, a chall le dhol air tir faisg air St. Pierre ’sa mhaduinn Di-dònaich. Chaidh an sgioba shàbhaladh, ach chaill iad an cuid gu h-iomlan. Cha robh de dh’ airgead urrais air an t-soitheach ach sia ceud dolair, agus cha robh sgillinn air an luchd. Bhuineadh an soitheach do Chaiptean Hickey, an Sidni Tuath.

Tha àireamh mhor de mhèinneadairean Nobha Scotia air tigh’nn do Cheap Breatunn air an t-samhradh so. Tha mòran dhiubh a Springhill; tha cùisean cho mi-dhòigheil anns a’ mhéinn sin ’s gu bheil moran de na daoine ’ga fàgail. Tha eagal oirnn nach mor is fheaird iad tigh’nn an taobh so; tha chuid mhor de na mèinnean cho fad air ais ’s nach eil obair eadhon aig na daoine bha annta roimhe.

Tha soitheach-cogaidh Breatunnach ri bhi ’san acarsaid so air latha Iubili na bàn-righ’nn. Chaidh litir a chur dh’ ionnsuidh an admiral deireadh an earraich ag iarraidh air, nam b’ urrainn da, aon de na soithichean a tha fo chomannda a chur do ’n acarsaid air an latha sin. Oidhche Dior-daoin s’a chaidh, fhuar an t-ard-bhaillidh, Mr. Crowe, fios uaithe ag innse gu robh e dol a chur a Phelican g’ar n-ionnsuidh. Cha ’n eil anns a Phelican ach soitheach beag, ach tha féill mhor air na soithichean-cogaidh air son an lath’ ud, agus tha àireamh de bhailtean a tha moran na ’s motha na Sidni aig nach bi uiread us aon soitheach fhéin—beag no mor. Cha ’n eil teagamh, mar an ceudna, nach bi soitheach Frangach a stigh, air chor ’s nach e h-uile h-àite bhios cho math dheth ri ceanna-bhaile Cheap Breatunn.

Chaochail Mairi Dhomhnullach, nighean do Chailean Domhnullach ’san Eilean Chruinn am Mira, ann am Boston a sheachdain gus an Di-ciaduin s’a chaidh. Thugadh a corp dhachaidh gu bhi air adhlacadh.

Tha tigh-òsda Shidni a nise ann an làmhan Mr. Hannington, á Truro, cha ’n ann aig Mr. Mitchell mar a thuirt sinn air an t-seachdain s’a chaidh. Bha Mr. Hannington roimhe so a’ cumail tigh-òsda ann an Truro.

Chaidh bristeadh a stigh do bhùth dealbhadair, Mr. Allen, ann an Sidni Tuath, oidhche Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh, agus bha gach ni air an d’ fhuair na béistean greim air a mhilleadh. Cha d’ fhuaireadh a mach fhathast co iad.

Chaochail fear Beniamìn Cann, a mhuinntir Sidni Tuath, anns an tigh-chaothaich an Danvers, faisg airGloucester , Mass.Cha robh e anns an tigh ach ùine ghoirid; chaidh e as a rian le buille a fhuair e anns a’ cheann, air dha tuiteam le staidhir.

Chaidh fear Uilleam Mac Neachtain a chur an greim o chionn ghoirid ann an Lunenburg, N. S., air son a bhi deanamh ’sa creic stuth-làidir gu mi-laghail. Chaidh a phoit-dhubh a thoirt uaithe, chuireadh ceud dolair de chàin air, agus fhuair e mios dhe ’n phriosan.

Chaidh gill’ òg do ’m b’ ainm Iain Burrows, aois choig bliadhn’ deug, a mharbhadh ann am mèinn Springhill Di-satharna s’a chaidh, le torr cloich a thuiteam air. Bha aca ri chladhach as, agus mu’n d’ fhuair iad sin a dneanamh bha e marbh. Tha bràthair dha ag obair ann an aon de mhéinnean Cheap Breatunn.

Tha Connolly, am fear air am bheil àmhrus gur h-e mharbh Oliver Fuller ann an>Avonport , N. S. ,mu mheadhon an earraich, a’ seasamh cùrtach ann an Kentville air an t-seachdain so. Cha do chuireadh crioch air a chàs fhathast, ach a reir gach coltais, tha Connolly ciontach, agus diolaidh e air a shon.

Chaidh duin òg a mhuinntir Cheap Breatunn, Ioseph Mac Néill, a mharbhadh air an rathad iaruinn faisg air New Glasgow, ’sa mhaduinn Di-màirt. Bha e mu ochd bliadhna fichead a dh’ aois, agus bha e anns an obair-iaruinn am Ferrona o chionn da bhliadhna. Bu mhac e do Niall Mac Nèill, an Còbh a Bheabheir. Chaidh a chorp a thoirt dhachaidh gu bhi air adhlacadh.

Tha na h-uisgeachan a bh’ ann air an t-samhradh so an deigh fàs math a thoirt air an fhiar, agus air corca ’s siol eile far an d’ fhuaradh a chur; ’s fhada bho nach robh coltas cho math orra mu ’n àm so. ’S e chuis a’s miosa gu robh an t-side cho fliuch gu ruige so ’s nach robh dòigh aig daoine air moran curachd a dheanamh, gu h-àraidh ann an àiteachan far an robh an talamh bog. Ach theagamh gu ’n tig side mhath an deigh so, agus ma thig, cha ’n eil e tuilleadh us anmoch fhathast.

Tha muinntir Shidni a nise ’g obair air pàirce bhriagha dheanamh air rudha nam barracks. Tha ’m fearann sin a nise aig a’ bhaile air fhaotainn o’n àrd-riaghladh; tha beagan màil ri phàigheadh gach bliadhna, agus tha na barracks ri bhi air am fàgail aig na saighdearan, cho math ri àite air am bi iad a dol troimh chluich-airm; ach a mach o sin fhéin, ’s leis a bhaile an rudha, agus ’se ar barail gu bheiltear ’ga chur gu deagh bhuil ’nuair a thatar a’ deanamh pàirce dheth. Tha daoine ’g obair ann o chionn da sheachdain, ’ga ghlanadh ’s ga thiormachadh ’s a’ cur chraobhan ann. Tha iad air son e bhi ann an deagh uidheam romh latha na h-Iubili. Tha a phàirce gu bhi air a h-ainmeachadh air an latha sin.

C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

Seall an so air an ath sheachdain.

NIALL Mac FHEARGHAIS,
Taillear.
SIDNI - - - - C. B.

NIALL DOMHNULLACH,
CEANNAICHE.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B,
Tha e na fhear-gnothuich do’n MHAC-TALLA, agus faodar pris a phaìpear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dha.

---

[374]

[Vol . 5. No. 48. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 371.)

Ged tha aon no dha d’ar marbhrannan Gaidhealach airidh air urram, cha ’n eil moran, a mach bho na marbhrannan a gheibhear anns an t-seana bhardachd. Agus ged bhiodh iad na b’ fhearr na tha iad, tha iad, thar cheann, tuillidh ’us fada; agus, gu sonruichte, tha tuillidh ’s a choir ann diu. Ma bhitheas tu a’ cumha’ gach ni a chailleas tu, agus a’ deanamh marbhrann do gach neach a gheibh bàs, fasaidh an “Cumha” agus am “Marbhrann” air bheag luach. Tha mi meas gur ann mar so a thachair anns a’ Ghaidhealtachd. Cha ’n eil bàta a theid air creig, no gamhainn a bhriseas a chas, nach faighear cuid-eigin a ni oran cho tuirseach agus ged thigeadh sgrios air an duthaich. Cha ’n eil neach a gheibh bàs, ma chaidh e ’n urras ort ann am fiach crùin, no ma bha e cho caoimhneil agus nach b’ urrainn e ainfhiach a phaigheadh, no cho fialaidh agus gu ’n d’ thug e ’theaghlach gu bochduinn, nach faighear sgonn-bhard anns an sgireachd a bheir éubh cho goirt agus ged rachadh Cuilfhodair a chur ’s a chall as ùr. An ni a tha aig gach neach cha mhor is fiach e. ’S e gainnead an òir ann an tomhas mor a dh’ fhàg cho luachmhor e. Agus bhiodh na marbhrannan Gaidhealach na b’ airidh air cliù na ’m biodh iad na b’ annasaiche na tha iad. Theirear air uairean ’n ar measg: “Is fearr sgàineadh na biadh maith a leigeadh am mughadh;” ach saoilidh mi gur e is firinniche agus is freagarraiche a radh: “Is fearr sgur na sgàineadh.”

Anns an linn Oiseinich bha am marbhrann buadhmhor mar theagasg; agus, mar a chunnaic sinn, bha i cliuiteach ’na gnè. Ach eadhon anns an àm sin bha i aontaobhach. Tha mi smuaineachadh gu ’m faod àm a bhi ann an eachdraidh sluaigh anns an coir leigeadh leis na mairbh cliù nam marbh a sheinn, mar a tha fios againn, air ughdarras neo-mhearachdach, gu ’m faod àm a bhi ann am beatha an duine an uair is e ’dhleasdanas “leigeadh leis na mairbh am mairbh fein adhlac.” Cha ’n eil mi ro chinnteach nach d’ thainig a leithid so de àm ann an eachdraidh nan Gaidheal an Albainn. ’S e cron ar latha-ne, tha mi meas, gu bheil ar suil a mhain ’n ar deigh. Cha ’n eil sinn a’ sealltainn mu ’n cuairt duinn no idir air thoiseach oirnn cho tric agus a bu choir dhuinn. Cha bu mhaith leam iarraidh air neach na bu lugha de thlachd altrum mu ’n àm a dh’ fhalbh, no na bu lugha de urram a thoirt do na daoine treuna a dh’ fhag an aimsir sin cho ionmholta agus cho iomraiteach. Is falluinn mhaiseach gradh do d’ shinnsearan airson sgeudachadh do ghiulain; ach ma bheathaicheas tu an inntinn a mhain air cuimhne na chaidh seachad, gheibh thu mach, an uair a bhitheas e tuillidh agus anmoch, gu’n robh thu ’g a beathachadh air plaoisg. ’S e ar dleasdanas amharc ’n ar deigh le tlachd agus le h-urram; ach is e gu sonruichte ar dleasdanas amharc mu ’n cuairt oirnn agus romhainn. Cuiridh sinn an t-urram is freagarraiche air an àm a dh’ fhalbh, agus bheir sinn a’ chliù is airde do na daoine o’n d’ thainig sinn, le bhi coimhlionadh dleasdanais ar latha fein air a leithid de dhoigh agus gu ’m bi ar giulan cothromach ann an sealladh an t-saoghail, agus gu sonruichte ann an sealladh ar coguis fein; —air a leithid de dhoigh agus an uair a thig an t-àm anns am bi sinne air ar n-aireamh am measg nam marbh, gu ’m bi ar cuimhne air a’ gleidheadh urail aig na ginealaich a thig ’n ar deigh, co-dhiu bhitheas no nach bi i air a sgriobhadh ann an leabhar no air lic, air chor agus gu ’m faodar a radh mu’r dheibhinn le firinn: “Ghluais na daoine ud iad fein air dhoigh a bha airidh air an latha fein, air an duthaich iomraitich d’ am buineadh iad, air na daoine treuna a bha air thoiseach orra, agus oirnne a thainig ’n an deigh.” D. M‘. K

Long Mhor nan Eilthireach.

LE TORMAID MAC LEAID, D. D.

Air pileadh dhomh air m’ ais o I Chalum-Chille, thàinig sinn, air an aon fheasgar shàmhraidh a b’ àillidh a chunnaic mi riamh, do àite tearuinte fasgach, a tha ann an ceann a tuath an eilein Mhuilich. Air leam, nach faca mi cala loingeis idir a tha air a dhion o éirigh fairge agus o chumhachd stoirm mar tha e. Tha eilean fada caol ’ga chuairteachadh air an taobh a muigh, a’ sgaoileadh a sgiathan gu càirdeil mu’n cuairt air gach soitheach beag agus long, a tha ’g iarraidh fasgaidh ’na thaic o dhruim a’ chuain, no tha feitheamh ri sìd mara gus an rugha-mor a ghabhail. Air an làimh dheis mar chaidh sinn a stigh, tha’m fearann ag éiridh gu corrach cas. Bha sinn a’ seòladh ri bile nan creag, agus bha geuga nan craobh a’ lùbadh dlùth dhuinn. Thàinig fàileadh a’ bharraich oirnn air oiteag an t-sàmhraidh, agus bha mìl’ eun beag le’n ceileiribh binn a’ seinn air preas, a’ cur failte oirnn, ’nuair a bha sinn a seòladh seachad orra gu réidh sàmhach. Cha robh taobh a thionndaidhinn mo shùil nach robh ’n sealladh taitneach. Bha na beannta àrda Mòrchuanach, ’s iad uaine gu’m mullach; Suaineart le chnocaibh ’s le thulaichibh bòidheach, ’s an Leathar-Morthairneach a’ sineadh uainn, a’ deanamh gàirdeachas ann am blàthas an fheasgair shàmhraidh. Aig ceann shuas a’ chaoil chi mi,

— “Bheinn àrd a’s àillidh sniamh,
Ceann-feadhna nam mìlte beann;
Bidh aisling nan damh ’na ciabh,
’S i leaba nan nial a ceann.”

An uair a dhlùthaich sìnn a stigh, cha robh ri fhaicinn ach croinn nan loingeas, am brataichean a’ snàmh gu fann ris an t-soirbheas; ’s cha robh ri chluinntinn ach farum ràmh, a’s torman nan allt agus nan eas, a bha tuiteam o iomad sgàirneach àrd do’n chaladh a bha nis a’ fosgladh gu farsuing romhainn. O thaobh gu taobh do’n tràigh air an dara làimh, tha sràid do thighibh mora co geal ris an t-sneachd; ’s gu grad air an cùl tha uchdach chorrach chas, far am bheil an calltuinn, an caorann, agus an t-uinnseann a’ fàs gu dosrach, co dlùth direach os ceann nan tighean a tha fodhpa, ’s gu bheil an geugan, air leat, a’ lùbadh m’ am mullach. Air bràigh a’ bhruthaich chi thu ’chuid eile de’n bhaile eadar thu ’s fàire, ionnus gur duilich dhuit aite ’s bòidhche agus a’s neo-chumanta fhaicinn. Ach ’s ann a mach sa’ chaladh a bha ’n sealladh a b’ fhiach fhaicinn; na ficheadan soitheach eadar mhòr agus bheag, iomad eithear caol le ’n ràimh uaine, a’ bhìrlinn riomhach le ’siùil gheala, ’s an long-chogaidh le ’croinn arda ’s le brataich rioghail. Ach ’nam measg uile chomharraich mi aon long mhòr a thug bàrr orra air fad: bha iomad bàta beag a’ gabhail d’a h-ionnsuidh, a’s mhothaich mi gu’n robh iad a deanamh deas g’a cur fa sgaoil. Bha aon duine leinn a thainig oirnn aig cùlthaobh Mhuile, a’s gann a thog a cheann fad an latha, a bha nis ag amharc gu h-iomaguineach air an luing mhòir so. “An aithne dhuit,” thubhairt mi ris, “ciod i an long mhor so?” “Mo thruaighe,” a deir esan, “ ’s ann dhomh is aithne; ’s duilich leam gu bheil barrachd ’sa b’ aill leam do m’ luchd-eòlais innte: innte tha mo bhràithrean agus moran do ’m chaomh chàirdibh a’ dol thairis air imrich fhada mhuladach do Anerica mu thuath; agus is bochd nach robh agamsa na bheireadh air falbh mi cuideachd.”

Tharruing sinn a hunn g’an ionnsuidh; oir tha mi ’g aideachadh gu’n robh toil agam na daoine blàth-chridheach so fhaicinn, a bha ’n diugh a dol a ghabhail an cead deireannach a dh’ Albuinn, air tòir dùthcha far am faigheadh iad dachaidh bhunaiteach dhoibh féin agus d’an teaghlaichibh. Cha’n eil e comasach a thoirt air aon duine nach robh san làthair, an sealladh a chunnaic mi ’n so a thuigsinn. Cha tig an là a theid e as mo chuimhne. Bha iad an so eadar bheag agus mhor, o’n naoidhein a bha seachduin aois a dh’ ionnsuidh an t-seann duine a bha tri fichead bliadhna ’s a deich. Bu deistinneach ri fhaicinn an tròm-mhulad—an iarguinn inntinn, —an imcheist, ’s am briseadh cridhe a bha air a dheargadh gu domhainn air aghaidh na cuid bu mho dhiubh, a bha ’n so cruinn o iomad eilean agus earrann do’n Ghaeltachd.

Bheachdaich mi gu h-àraid air aon duine dall aosmhor, bha a ’na ’shuidhe air leth, a’s triùir no cheathrar do chloinn ghillean mu’n cuairt da, a shean ghàirdeana thairis orra, iad a’ feuchainn co bu dlùithe a gheibheadh a stigh r’a uchd, a cheann crom os an ceann, ’fhalt liath agus an cuaileanna dualach donn-san ag amaladh ’na chéile, agus a dheòir gu trom frasach a’ tuiteam thairis orra. Dlùth dha aig a chosaibh bha bean thlachdmhor ’na suidhe ag osnaich gu tròm ann an iomguin bròin; agus thuig mi gu’m b’e a fear-pòsda a bha spaisdearachd air ais agus air aghart le ceum

---

[375]

[Vol . 5. No. 48. p. 7]

goirid, agus le làmhaibh paisgte. Bha sealladh a shùl luaineach neo-shuidhichte, agus ’aghaidh bhuairte ag innseadh gu soilleir nach robh sith ’na inntinn. Tharruing mi dlùth do’n t-seann-duine, agus dh’ fheòraich mi dheth ann an caoimhneas cainte, an robh esan ann am feasgar a làithean a’ dol a dh’ fhàgail a dhùthcha? “Mise,” deir esan, “a’ dol thairis! cha ’n eil! Air imrich cha teid mise gus an tig an imrich a tha feitheamh oirnn air fad; agus an uair a thig, cò an sin a theid fo m’ cheann do’n chill? Dh’ fhalbh sibh! dh’ fhalbh sibh! dh’ fhàgadh mise ’m aonar an diugh, gu dall aosda, gun bhràthair, gun mhac, gun chùl-taice; agus an diugh, là mo dhunaich, Dia thoirt maitheanas domh, tha thusa, ’Mhairi, mo nighean, m’ aon duine cloinne, le m’ oghaichibh geala gaolach, a’ dol gu m’ fhàgail. Tillidh mis’ an nochd do’n ghleann ud thall; ach cha’n aithnich mi an làmh a tha ’ga m’ threòrachadh: cha tig sibhse, a leanaba mo ghràidh, a mach an coinneamh an t-seann-duine: cha chluinn mi tuillidh briagail ’ur beóil ri taobh na n-aibhne; ’s cha ghlaodh mi tuillidh, ge nach bu léir dhomh ’n cunnart. Fuirchibh air ’ur n-ais o’n t-sruth: ’nuair a chluinneas mi tabhunn nan con, cha leum mo chridhe ni ’s faide, ’s cha’n abair mi, Tha mo lean aban a’ teachd. Cò a nis a stiùras mi gu fasgadh ’n tuim, ’s a leughas dhomh an leabhar naomha: c’ait, an ath-oidhche, ’nuair a theid a ghrian fodha, am bi sibhse, a chlann mo rùin; agus cò a thogas leamsa laoìdh an anmoich?” “O! athair, ars’ an nighean, ’s i dlùthachadh ris, “na bristibh mo chridhe.” “Am bheil thu ’n so, a Mhàiri,” a deir e; “c’àit am bheil do làmh? Thig ni’s dlùithe dhomh, m’ fheudail thu do mhnàibh an domhain, is sòlasach leam do ghuth. Tha thu ’dealachadh rium: —cha ’n eil mi cur iomchoir’ ort, ’s cha mho tha mi gearan. Falbhh, tha mo làn chead agad, tha beannachd do Dhé agad. Bi thusa mar bha do mhàthair romhad, dleasdanach. Air mo shonsa, cha’n fhada bhitheas mi: chaill mi ’n diugh mo gheugan àillidh, agus is faoin an oiteag a leagas mo cheann; ach fhad ’s is beò mi seasaidh Dia mi: bha e riamh leam anns gach cruaidh-chàs, agus cha tréig e nis mi. Dall ’s mar tha mi, tha e féin, buidheachas d’a ainm, a toirt domh sealladh air mo charaid is fèarr air a dheas-laimh, agus ’na ghnùis is léir dhomh caomhalachd agus gràs. Tha mi sa’ cheart àm so a’ faotainn neart uaithe. Tha ’gheallanna teachd dhachaidh gu m’ chridhe. Feudaidh meanglain eile fàilneachadh; ach cha searg craobh na beatha. —Am bheil sibh air fad làimh rium?” a deir e: “éisdibh; tha sinn a nis a’ dealachadh: tha sibhse a dol do dhùthaich fad’ as, agus is math a dh’ fheuidte mun ruig sibh, gu’m bi mis’ anns an dùthaich àrd-ghrianach, far am bheil dòchas agam gu’n coinnich sinn fathast a chéile, far nach bi imrich no dealachadh a chaoidh: cha bhi; oir cha ’n eil sannt no ciocras oir air nèamh. Bithidh sinn an sin gu siorruidh le chéile, agus gu siorruidh le Dia. Siabar gach deur o’n t-sùil, agus bithidh la a bhròin thairis. Bithibh cuimhneach air Dia ’ur n-aithriche, ’s na tuitibh o aon deagh chleachdadh a dh’ fhoghluim sibh. Moch agus anmoch lùbaibh an glùn, mar a b’ àbhaist duinn, agus togaibh an laoidh. Agus sibhse, mo leanabana, a bha mar shùilean agus mar luirg dhomh; sibhse a shaoil mi a chàireadh an fhòid ghorm tharam, an éigin duinn dealachadh? —Dia a chuideachadh leam!”

Cha b’ urradh dhomh fuireach ni b’ fhaide: bha gheola bha gus an seann duine a thoirt gu tìr a’ tarruing suas ri cliathach na luinge: chaidh iadsan a bha feitheamh air a dh’ innseadh dha gu’m feumadh e falbh. Theich mi uatha: cha robh e ann am chomas a bhi ’m fhianuis air an dealachadh bochd.

Thachair tarbh crosta uair air duine bha car faoin, agus ghabh e na bhad gus a reubadh. Bha bata mor glas aig an duine, agus chum e a nàmhaid air falbh leis, gus an d’ fhuair e cothrom air greim a dheanamh air earball a bheothaich. Chum e a ghreim gu daingeann, agus dh’ éirich e air leis a bhata mu na cliathaichean, gus mu dheireadh an robh an tarbh bochd a raoiceil aige. “Faodaidh tusa sin,” ars esan, “ach ’s math an airidh; tha fhios agad gle mhath gur tu fhéin a thòisich.

Cha mhor is fhiach an càirdeas nach ruig thu ’nuair a bhios trioblaidean agus ànraidhean an t-saoghail a cur cruaidh riut. Cha ’n eil annta-san nach bi ’nan càirdean dhuit ach a mhàin nuair a bhios gach ni a’ dol gu math leat, ach nàimhdean—madaidh-alluidh ann an cullaibh chaorach.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar uthcha tha ’nar beachd

CARADH
Uaireadairean.
Glanadh, $0 .50
Mainspring , .60
An da chuid, 1.00
W . H. WATSON
Air an t seann Laraich.
Baddeck , C. B.

D. A. Mac FHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

Gach seorsa bathair
AIG
McDonald Hanrahan & Co.,
SIDNI C. B.
BATHAR MATH. PRISEAN ISEAL.

---

[376]

[Vol . 5. No. 48. p. 8]

Iain Ghlinne Cuaich.

Ach Iain Ghlinne Cuaich
Fear do choltais cha dual da fàs
Do chùl bachlach nam buadh
Air a phleatadh mu ’n cuairt gu bhàrr;
Beir an t-soiridh seo bhuam
Dh’ ionns’ an fhleasgaich is uaisle dreach
Air na bhuilich mi m’ ghaol
’S a chuir saighead an aoig fo m’ chneas.

Shaoil, nach cuimhn’ leat an la
A bha sinn san àth leinn féin
stu nach dianadh, ghaoil, m’ àicheadh
Nam bithinn-s’ san àm ga d’ réir;
Ach c’uim bhithinn-s’ fo ghruaim
Ged tha mi san uair gun chéill,
chaora bhi slàn
’S am madadh bhi làn d’a réir.

Cha tug mise mo speis
Do dh’ fhear eil’ tha fo ’n ghréin ach thu,
S cha toir as do dhéigh
Gus an càirear mi ’n céis tha dùint;
Ach Iain ’s a ghaoil
Ce mar chuir thu mi faoin air chùl,
Gun chuimhn’ air a ghaol
Thug sinne mar aon an tùs.

Cha b’e doire gun diù
As na bhuainear a fiùran àrd.
Slat na choille thiugh dhlùth
Air a lùbadh le mios gu làr;
Is e do phearsa dheas ghrinn
Dha ’n tug mise mo ghaol thar chàch;
Cha ’n eil cron ort ri inns’
O mhullach do chinn gu d’ shail.

Slat dhe ’n chraoibh a b’ àillt
As a ghàradh am biodh na h-eòin,
’S cha b’e umaidh nan Gall
Dha ’n do chrom mi mo cheann co mòr,
Far am biodh ’n t-abhull fo bhlàth
’Sa ghàradh am biodh na seòid,
’S cha b’e crionach nan crann
Dha ’n tug mise mo ghaol ’s mi òg.

Is iomad maighdinn ghlan òg
Thig le furan a’d’ chòir air stràid,
Ged tha m’ fhorstan-s’ cho cruaidh
’S gu ’n d’ thug mi dhut luaidh thar chàch;
Ach an trian chuid de d’ chliù
Cha chuir mise an céill an tràths,
Gun eòlas as ùr
Gus am fiosraich mi thu ni ’s fheàrr.

B’e miann mo dhà shùl
Bhi ’coimhead gu dlu a’d’ dhéigh,
’S gu ’m b’ airidh mo rùin-s’ ,
Air bean-oighre a chrùin fo sgéith.

Bha mi uair ’s cha do shaoil
Gu ’m bithinn cho faoin mi féin,
’S gu ’n tugainn mo ghaol
Do dh’ fhear a choimhdeadh cho faoin a’m’ dhéigh.
Ach ’se beus do gach aon
De mhnathan an t-saoghail gu léir,
Bhi ga ’m mealladh araon
Le sgeulachdan faoin a béul.

Cha d’ thug mise mo ghaol
Air dhòigh ’s gu ’m faod mi chleth,
Cha b’e ’n giullan bochd truagh
Ris na tharruinn mi suas mar fhear;
Ach an t-òigear deas ùr
Cas a dhireadh nan stùc-bheann bras,
Dhianadh fuil air an driùchd
Leis a ghunna nach diùlt an t-srad.

Ach Iain a ghaoil
Nach truagh leat mi mar a tha,
Liuthad là agus uair
Chuir thu ’n céill gu ’m bu bhuan do ghràdh,
Ma rinn mi ni suarach
No ma choisinn mi t’ fhuath no t’ fhearg
Mo bheannachd ad dhéigh
Fiach an gléidh thu dhut féin ni ’s fheàrr.

Nis imich thusa mar ’s àill
Dh’ ionns an té dha ’m beil gràdh agad fhéin,
Ach mas e mise ta ’n dàn
Cha ’n fhaigh téile gu brach mo bhréid;
’S ce mar bhithinn fo bhròn
’S a liuthad fear òg as mo dheigh
Nach cunntadh an t-òr
’Chur a cheannach mo bhròg gu féill.

Gath-soluis o na Laithean a dh’ Aom.

Ged ’s cian uam an tir ’m beil mo shinnsrean na ’n cadal,
’S an làrach ’bha caidreach ’s na bliadhnaibh a thréig,
Mo dhurachd do ’n àit tha mar bha e gun chaitheamh,
Ach ’s tric thug fonn m’ aigne orm frasadh nan déur,

’S mi meorachadh annsachd sean am, ’s mi gun chùram,
’Streap stallachan udlaidh, ri ’m bruchd am muir-lan,
No sios taobh nan alt ’ruith gu cam-mheurach lùbach,
Le cairdean nach dù dhomh ’bhi ’n dluths riu gu brach.

’N sin madainn na h-òig’ bha gun cheò oirr’ a’ laidhe,
A’s deothas lan-aighear thog caisteil ri neamh,
Bha ’n inntinn gun chùram mu chùis an ath-latha,
’S bha dòchas na beatha air dhreach bhogh na spéur.

’S an tir mu ’n iadh ’n Cuan-deas, a’s nualanach seitrich,
’S am faicear an Réul-chrois a’ faire na h-oidhch’,
’S Firchlise na h-iarmailt na ’n stialaibh a’ leumraich,
Gu mireagach, eibhinn, crith-dhearsach, ri soills’,

Tha ’n diugh ’m ionad taimh, —ach ’s iad beanntan na h-Alba,
Ni neoil dhubh a chearbadh, ’s ri stoirm chumas gleachd,
’S na coireachan garbhlaich, le ’n sruthanan airgid,
A mhosglas an aimsir a dh’ fhalbh ann a’m bheachd.

A nis mar tha laithean nam bliadhna a’ triall orm,
Mar a’ ghrian ’cromadh sios a chum paillian a taimh,
Tha solus do m’ chois air mo rathad, gun chiaradh.
Mar dhealradh ’s an iar, ann am briadhad ’toirt barr.

Le foighidin feitheam-sa gairm Thriath na tire,
’M beil ailleachd gun dith, ’s far nach ciosnaich am bròn,
’S fiamh bais agus uaigh theid air fuadach da rireadh,
’S, le faoilteachas cri, thig seann dislean a’m choir.

Chuir maighstir-sgoile a cheist o chionn ghoirid:— “Có’n duine ’s àirde tha ’m Breatunn aig an àm so? “Fhreagair gille beag, “Le’r cead, an duine tha ’g innse na sìde air mullach Beinn Nimheis.”

THA DROCH ANAIL
mi-thaitneach.

Tha géireachd, losgadh-bràghaid, gaotharachd, agus meuran eile de Chion-cnamhaidh a deanamh iomadh neach mi-shona.
Bheir K. D. C. agusK . C. C. Pillsan anail gu bhi mar is còir dha bhi, agus leighsidh iad cion-cnamhaidh, ’s gach seòrsa tinneas-stamaig.
AIR AN DEAGH MHOLADH.

Sampuill a Nasguidh.
K . D. C. Company, Limited, New Glasgow, N. S., and 127 State St. Boston Mass.

NUAIR THEID THU ’BHADDECK
taghail an stor
Albert I. Hart.
Tha Stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.
Bathar Tioram, Bathar Cruaidh
Amhlan, Aodaichean, Caiseart,
Adan, Curraichdean, agus iomadh ni eile.
An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.
ALBERT I. HART.
Baddeck, Aug. 1, ’90.

CUIR A DH’ IARRAIDH A MHAC-TALLA
$1 .00 SA BHLIADHNA.

Indurated Fibreware
Tha an seòrsa so na ’s daoire na na bucaidean ’s na tubaichean cumanta, ach ’s math is fiach iad sin; tha iad na ’s buaine, agus mar sin ’siad a’s saoire.
THE E. B. EDDY Co LIMITED
HULL, CANADA.