---

[377]

[Vol . 5. No. 49. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. V. SIDNI , C. B., DI-SATHAIRNE, IUN 26, 1897. No. 49

[Dealbh]

BAN-RIGH VICTORIA;

Gearr-chunntas air Eachdraidh a Beatha.

LEIS AN URR. CALUM CAIMBEUL.

Tha Iubili Dhaoimean na Ban-righ air a’ chumail le sluagh Bhreatuinn anns gach àite de ’n impireachd uile. Tha e iomchuidh gum biodh sin mar sin. Cha’n ann a h-uile latha bhios cothrom air a leithid sud a thachartas a chumail. Cha do thachair a leithid riamh roimhe an eachdraidh Breatuinn, agus ’se a’s dòcha gu’n teid iomadh linn seachad m’an tachair a leithid a rithist.

Ma tha Gaill mar so a nochadh an speis ’san dilseachd, cha bhuin e do Ghàeil na h-Alba, na do’n cloinn am mor-roinn Chanada, a bhi air deireadh ann a bhi nochdadh an deagh dhùrachd do ’m Ban-righ. ’S mo làmhsa nach bi iad ann a sin. ’S comuin daibh an gràdh do n Bhan-righ a thaisbeanadh mar so; ’s fhada o’n thòisich ise air a nochdadh gu’n robh deadh rùn aice dhaibhsan agus mòr-earbsa nan dìlseachad.

Thainig Uictoria thun na Righ-chathrach anns an Og mhios an 1837—tri fichead bliadhna an ama-sa. Bha i ’n uair sin na maighdinn òig, ochd bliadhna deug a dh’ aois. B’ aon duine cloinne a h-athar, Diuc Chent, i. Chaochail e ’nuair a bha i na naoidhean beag. Bha i mar sin air a fàgail gu h-iomlan fo chùram a màthar, a thog suas i le mor aire, agus a thug dhith foghlum freagarrach air son a h-inbhe mar bhan-phrionnsa rìoghail. Bha i mar sin ullaichte air son na h-àrd-inbha dh’ ionnsaidh an robh i air a gairm, cha’n ann a mhàin le àrd-bhuadhan inntinn a bha aice, ach mar an ceudna le teagasg agus eisimpleir mhaith a deagh mhàthar.

Anns a bhliadhna 1840 phòs i Prioinns’ Albert á Sacs Coburg—Prionns’ air an robh mor mheas aig sluagh Bhreatuinn fhad ’s bu bheò e agus air an robh mor chaoidh an deigh a bhàis.

Tha àireamh de chaistealan aig a Bhanrigh anns a’ bheil i ’cur seachad greis de’ h-uine gach bliadhna, ach nam measg uile, cha’n ’eil dachaidh aice a tha cho taitneach leatha ri caisteal Bhalmoral anns a Ghaidhealtachd. Tha ’n caisteal so a measg nam beann ri taobh abhuinn Dee, am Bràigh Mhar. ’Se ’n Dr. Clark, aon do lighichean na Ban-righ—e fhéin o thir nam beann—a chomhairlich, an 1848, do’n teaghlach rioghail dol do’n Ghaeltachd air so an slàinte. Ghabh Prionis Albert aonta de chaisteal beag am Braigh-Mhàr o Thighearn’ Abaireadhain. Chòrd an t-àite ris a Phronnsa agus ris a Bhan-righ cho maith ’s gun do cheannaich e mir fearainn á ghrunnd, ’s gun do thog e caisteal maiseach Bhalmoral ann; uaithe sin cha’n ’eil bliadhna nach eil a Bhan-righ a cur seachad greis, de a h ùine anns a Gàeltachd. Am Balmoral cha’n ’eil feum air freiceadan ann. Theid i mach a measg [ ? ]ich , gabhaidh i straid-cheum an cois na h-aibhhne, no theid i suas uchdach na beinne os ceann a chaisteil, gun cnùran, gun eagal, le làn earbsa gu bheil gach Gàel anns an tir càirdeil agus dileas dhith. Cha robh i riamh air a mealladh anns an earbsa so. Bha ionnsaidh air a thoirt caochladh uairean air a beatha, ach cha b’ ann ’s a Gaeltachd, agus cha bu Ghàel aon duine de na ciontaich.

Anns a bhliadhna 1871 phòs Marcus Lathuirn ban-phrionnsa Louisa, ceathramh nighean na Bàn-righ. Bha mar so aon do’n teaghlach rioghail air a pòsadh ri neach a bhuineadh d’a rioghachd fhéin, ni nach do thachair a leithid fad da cheud bliadhn’ air ais. Dh’ aon so an teaghlach rioghail agus aon do theaghlaichean urramach na Gàeltachd, teaghlach Earraghael, gle dhlùth ri chéile. Thug e mòr thoileachadh do na Gael gu’r ann ’s a Ghaeltachd a fhuaradh duine do nighean na Ban-righ, rud nach d’ fhuaireadh am Breatuinn gu léir fad cheudan bliadhna roimhe sin. Cha robh dearbhadh bu mhotha na sud a b’ urrainn Uictoria a thoirt air a gràdh do na Gael; agus air a bheachd àrd a bha aic’ orra.

’S fhad’ o’n bhuinig Ban-righ Bhreatuinn inntinn an t-sluaigh do bhrigh caomhalachd a cridhe. Tha e air innse gun robh sean duine, air latha a crùnaidh, a tighinn am

(Air a leantuinn air taobh 380.)

---

[378]

[Vol . 5. No. 49. p. 2]

SGEULACHDAN ARABIANACH.

VI. —EACHDRAIDH NAN TRI CHALADAIREAN AGUS NAN COIG MNATHAN-UAISLE.

CAIB. V.

An uair a chuala Sobaide na briathran so, sheall i le aghaidh ghruamach air na fir. Thuirt i ris an righ, agus ris a’ chuid eile de ’n chuideachd, “Am bheil e fior, a dhaoin’ -uaisle, gu’n d’ iarr sibh air a’ cheisd so a chur ormsa?”

Dh’ aidich iad gu leir, ach an t-ard-chomhairleach ’na onar, gu’n d’ iarr iad air a’ phortair ’a cheisd a chur oirre.

Ann am briathran a bha ’nochdadh gu’n robh i gle fheargach riutha, labhair i mar so:—

“Mu ’n d’ thug sinn cead dhuibh tighinn a steach do ’n taigh, air eagal gu ’n cuireadh sibh dragh oirnn ’s gun againn ach sinn fhein, chuir sinn mar chumhnant oirbh nach abradh sibh facal mu dheidhinn ni sam bith nach buineadh dhuibh, air eagal gu’n cluinneadh sibh nithean nach cordadh ribh; agus an deis dhuinn ur leigeadh a steach, agus caoimhneas a nochdadh dhuibh, cha d’ rinn sibh mar a gheall sibh. Tha e fior gun teagamh sam bith gur e an doigh shaorsnail anns an do ghnathaich sinne sinn fhein ’n ’ur lathair bu choireach ri sibhse a dheanamh mar a rinn sibh; ach cha leithsgeul dhuibh sin air son sibh a bhith cho mi-iomchuidh ’n ’ur gluasad ’s a bha sibh.”

An uair a thuirt i so, bhuail i a cas gu laidir tri uairean air an urlar, agus bhuail i a basan tri uairean ri’ cheile, agus thuirt i, “Greasaibh a steach.”

Ann an tiotadh dh’ fhosgladh an dorus, agus leum seachdnar de dhaoine dubh’ a steach do ’n t-seomar le claidhnean ruisgte ’n an laimh. Rug iad air fear an t-aon de na daoine a bh’ anns an t-seomar, agus leag iad air teis meadhain an urlair iad gus na cinn a thoirt dhiubh.

Tha e furasda dhuinn a thuigsinn gu ’n robh eagal gu leor air an righ. Bha aithreachas gu leor air nach d’ fhan e samhach mar a dh’ iarr an t-ard-chomhairleach air. Ach cha deanadh aithreachas feum sam bith anns an àm. Bha iad uile air thuar am beatha ’chall air shaillibh a bhith ’gabhail gnothaich ri nithean nach buineadh dhaibh.

Ach an deis dhaibh na daoine a leagadh air an urlar, thuirt fear de na daoine dubha ri Sobaide ’s ri ’dithis pheathraichean, “Mo bhana-mhaighstirean moralach, urramach, am bheil sibh ag ordachadh dhuinn na cinn a thoirt dhiubh.”

“Deanaibh foighidinn,” arsa Sobaide. “Feumaidh mi an ceasnachadh an toiseach.”

Thuirt am portair ’s e air chrith leis an eagal: “An aimn ni math gabhaibh truas dhiom, agus na cuiribh gu bas mi air son cionta dhaoine eile! Tha mise gle neo-chiontach—is ann acasan a tha ’choire. Mo leireadh! nach bu taitneach a chuir sinn seachad an uine mu ’n d’ thainig na caladairean. Is iadsan a thug am mi-fhortan so oirnn. Tha iad a’ deanamh dragh’ agus aimhreit anns gach baile do ’n teid iad. A bhean-uasal choir, tha mi ’guidhe ort nach cuir thu an neo-chiontach gu bas maille ris a’ chiontach. Thoir fa near gu ’m bheil e moran ni ’s cliuitiche mathanas a thoirt do chreutair truagh mar a tha mise, aig nach ’eil doigh air mi fhein a chuideachadh, na mo chur gu bas ann am feirg.”

Ged a bha fearg air Sobaide, cha b’ urrainn i gun ghaire a dheanamh ’na h-inntinn an uair a chuaia i a’ chaoidh ’s a’ ghearain a bh’ air a’ phortair. Ach cha do leig i oirre gu’n cuala i e. Thionndaidh i ris an t-siathnar eile, agus thuirt i, “Innsibh dhomhsa co sibh, ar neo cha bhi an tuilleadh saoghail agaibh. Cha ’n ’eil mi ’creidsinn gur daoine onarach a th’ annaibh, agus cha mho a tha mi ’creidsinn gu’m bheil ughdarras no urram agaibh anns na duthchannan do ’m buin sibh; oir nam biodh sibh modhail, uasal, urramach ’n ’ur duthaich fhein, bhiodh sibh air a’ cheart doigh anns an duthaich so.”

Bha ’n righ gu nadarra gle neo-fhoighidneach, agus bha e moran ni bu neo-fhoighidniche na cach an uair a chunnaic e e-fhein ’na shineadh air an urlar, agus a bheatha fo bhinn boirionnaich a bh’ air a brosnachadh gu feirg. Ach an uair a chunnaic e gu ’n robh i toileach fios fhaotainn co iad, ghabh e rud eiginn de mhisnich; oir bha e ’smaoineachadh gu’n leigeadh i a bheatha leis an uair a gheibheadh i am mach co e. Air an aobhar sin thug e cogar do ’n ard-chomhairleach, ag iarraidh air innseadh dhi gun dail co e. Ach bha ’n t-ard-chomhairleach ni bu ghlice na gu ’n cuireadh e leithid a dh’ eas-urram air a mhaighstir ’s gu’n innseadh e gu’n do chuir e e-fhein ’na leithid de chrois le cion smaointean. Thuirt e gu beag ris an righ, “Tha sinn a’ faighinn an ni a thoill sinn.”

Ach ged a bhiodh toil aige comhairle an righ a ghabhail, cha ’n fhaigheadh e uine gu labhairt; oir labhair Saobaide ris na caladairean, agus thuirt i, “An e triuir bhraithrean a th’ annaibh?”

Fhreagair fear diubh agus thuirt e, “Cha ’n e; oir ged a tha sinn a’ caitheamh ar beatha air an aon doigh, agus a’ caitheamh an aon seorsa eididh cha ’n ’eil sinn daimheil dha cheile idir.”

“An robh an t-suil dheas g ’ur dith an uair a rugadh sibh?” ars’ ise.

“Cha robh,” ars’ esan, “Chaill mise mo shuil ann an doigh a chuireadh ioghnadh oirbh, agus a bheireadh fiosrachadh do gach neach, nam biodh e air a sgriobhadh. Agus an deis do’n mhi-fhortan so tighinn ’nam rathad, thug mi dhiom m’ fheusag agus lom mi mo mhalaidhean, agus chuir mi umam eideadh caladair.”

“Dh’ fhaighneachd Sobaide a’ cheirt cheisd de’n da chaladair eile, agus thug iad an fhreagairt cheudna oirre. Ach thuirt am fear mu dheireadh a labhair; “Cha daoine cumanta sinn idir. Is e ’th ’annainn clann thri righrean. Agus ged nach do thachair sinn ri’ cheile riamh gus an diugh, fhuair sinn uine gus ar n-eachraidh innseadh do chach a cheile; agus tha mi g’ innseadh dhuibh le firinn gu ’n robh na righrean o’n d’ thainig sinn ainmeil anns an t-saoghal.”

An uair a chuala Saobaide na briathran so dh’ fhas i ni bu shiobhalta riutha, agus thuirt i ris na seirbhisich dhubha a bha deas gus na daoine a mharbhadh, “Leigibh an cead fhein dhaibh car uine, ach fanaibh anns an t-seomar. An fheadhainn a dh’ innseas dhuinn eachdraidh am beatha, agus an t-aobhar air son an d’ thainig iad an so, cha dean sibh cron sam bith orra, ach leigibh leotha a dhol taobh sam bith a thogras iad. Ach an fheadhainn nach dean so, cuiribh gu bas iad.”

Bha ’n t-seachdnar fhear ’nan suidhe air an urlar, ann am meadhain an t-seomair mu choinneamh nam mnathan-uaisle. Bha iadsan ’nan suidhe air langsaid, agus bha na seirbhisich ’n an seasamh, deas gus ni sam bith a dh’ iarrtadh orra a dheanamh.

Thuig am portair gu’n rachadh aige air e fhein a thoirt as a’ chunnart ’s an robh e le eachdraidh innseadh, agus b’ e a’ cheud fhear a labhair. Thuirt e, “A bhean choir, tha fhios agad air m’ eachdraidh mar tha, agus c’ ar son a thainig mi an so; agus mar sin, cha ’n ’eil agam ach beagan ri radh. Bhruidhinn do phiuthar ruim ’s a ’mhadainn an diugh, agus mi ’feitheamh feuch an tugadh neach sam bith obair dhomh leis an coisninn mo lon, agus dh’ iarr i orm a leantuinn a chum gu ’n giulaininn gach ni a bha i gus a cheannach. Lean mi i o bhuthaidh air feadh a’ bhaile gus an do cheannaich i luma-lan na bascaid a bh’ agam. An uair a bha ’bhascaid cho lan ’s nach gabhadh i an corr, thainig mi an so leatha. Rinn sibh de dh’ fhabhar rium na leig dhomh fuireach gus a nis, —fabhar nach dichuimhnich mi ro mo bheo. Sin agad, a bhean choir, m’ eachdraidh-sa.”

An uair a dh’ innis am portair ’eachdraidh fhein, thuirt Sobaide ris, “Bi gabhail air falbh, agus na faiceamsa an so thu gu brath tuilleadh.”

“A bhaintighearna choir,” ars’ an portair, “tha mi ’guidhe ort, leig dhomh fuireach. An deis do chach m’ eachdraidh-sa a chluinntinn, cha bhiodh e ceart mo chur air falbh gus an cluinn mi an eachdraidh acasan.” An uair a thuirt e so, shuidh e ann an aite air leith, agus bha e toilichte gu’n d’ fhuair e saor as a’ chunnart ’s an robh e.

An sin thoisich fear de na caladairean ri innseadh eachdraidh a bheatha fein. Thuirt e mar so:— “A bhaintighearna, a chum gu ’n tuig thu cia mar a chaill mi mo shuil dheas, agus c’ar son a tha mi ann an eideadh caladair, feumaidh mi innseadh dhut gur mac righ mi. Bha brathair m’ athar mar an ceudna ’na righ air rioghachd a bha faisge air an rioghachd aig m’ athair. Bha mac aig brathar m’ athar a bha mu ’n aon aois rium fhein.

---

[379]

[Vol . 5. No. 49. p. 3]

An deis dhomh lan fhoghlum fhaighinn mar a bha freagarrach do ’m shuidheachadh bha mi ’dol uair ’s a’ bhliadhna a dh’amharc, air brathair m’ athar, agus bha mi ’fuireach da mhios maille ris. Mar a bha nadarra gu leor, bha mi ’caitheamh an earrann bu mho de ’n uine so ann an cuideachd mhic brathar m’ athar. Dh’ fhas sinn gle mheasail, agus gle mhiadhail air a cheile, mar a bha sinn a’ fas ni b’ eolaiche air a cheile. An uair mu dheireadh a chunnaic mi e, bha e ni bu chaoimhneile rium na bha e riamh roimhe. Air latha araidh rinn e cuirm mhor mar urram dhomhsa. Thug sinn uine fhada aig a’ bhord. Agus an deis dhuinn ar suipear a ghabhail, thuirt e rium, “Is gann gu ’n tomhais thu cia mar a bha mi cur seachd na h-uine o ’n a bha thu an so mu ’n am so an uiridh. Bha moran dhaoine agam aig obair a bha toil agam a chriochnachadh. Thog mi taigh mor, agus tha e nis deas air son a dhol a ghabhail comhnuidh ann. Cha mhisde leat mi ’g a shealltainn dhut. Ach feumaidh tu an toiseach do mhionnan a thoirt dhomh nach innis thu do dhuine beo ni m’ a dheidhhinn.”

O ’n a bha meas mor agus eolas fada againn air a cheile, cha b’ urrainn domh ni sam bith a dhiultadh dha. Thug mi mo mhionnan gu toileach dha mar a dh’ iarr e orm. An sin thuirt e rium, “Fan an so gus an till mi—cha bhi mi tiotadh air falbh.”

An uine ghoirid thill e, agus bean-uasal og aige air laimh. Bha i ann an trusgan anabarrach riomhach, agus bha i ’n a boirionnach cho briagha ’s a chunnaic mi riamh. Cha d’ innis e dhomh co i, agus bha e mi-mhodhail leam fhaighneachd. Shuidh sinn a rithist aig a’ bhord, agus a’ bhean-uasal comhladh ruinn. Thug sinn greis mhath air comhradh mu chaochladh nithean, agus bha sinn an drasta ’s a rithist ag ol air a cheile.

Mu dheireadh thuirt e rium, “Cha ’n fhaod sinn a bhith call na h-uine. Eirich agus thoir leat a’ bhean-uasal so air laimh, agus rach leatha a dh’ ionnsuidh ionaid anns am faic thu aite-adhlacaidh a tha air ur-thogail, agus mullach cruinn air. Tha e furasda gu leor dhut aithneachadh, oir tha ’n dorus aige fosgailte. Theirigibh a steach ann le cheile, agus fanaibh ann gus an tig mise, agus cha chum mi fada ’feitheamh sibh.”

(Ri leantuinn.)

Ian Caimbeul, Bard na Leideige.

LE FIONN.

Is ann le mor mhulad a chuala sinn an sgeul cràiteach gu ’n do chaochail Bàrd caoin na Leideige air a’ cheathramh là de ’n Bhealltainn, na dhachaidh fhéin—

“ ’S an Leideig uain’ ri taobh na tràigh.”

Bu mhiann leinn beagan aithris mu ’n Bhàrd, oir cha ’n eil teagamh nach eil moran d’ ar luchd-leughaidh a chual’ iomradh air, oir chaidh a chliù am fad ’s am fagus.

Rugadh am bàrd anns an Oban Lathurnach ’s a’ bhliadhna 1823, ach chaidh a mhuinntir air imrich do ’n Leideig ’n uair a bha esan ’n a naoidhean. Bha ’athair, Cailean Caimbeul, ’na mhaighstir-sgoil anns an Leideig, taobh Loch-éite, rè chòig-bliadhn’ -deug thar fhichead.

B’ e togradh Iain, miann ’athar agus rùn a mhàthar, e ’bhi ’na mhinistear, ach b’ fheudar dha dùil thairis a thoirt de ’n togradh so, oir bhrist air a shlàinte mu ’n robh e ach ’na ghiullan. Le cridhe goirt chuir e a leabhraichean air chùl, agus thug e am baile-mòr air, an tòir air obair. Cha robh e fada ’n Glascho ’n uair b’ fheudar dha tilleadh dhachaidh. Cha do chòrd tòchar ’us ùpraid a bhaile-mhòir ris-san a chleachd àile ghlan nam beann agus anail fhuar na mara. Mu bhruachaibh na Leideige fhuair e tomhas de shlàinte agus thòisich e ri gàirneilearachd. Fhuair e air aghaidh uidh air n-uidh, gus mu dheireadh an robh sgeòd mhath thalaimh aige fo mheasan. A bharrachd air a’ ghàrneilearachd, bha e ’na “postmaster” anns a’ cheàrnadh sin de ’n dùthaich, agus mar so bha e féin agus a theaghlach cliùiteach, air an cumail ann an làn obair.

An àm an Dealachaidh thilg e ’chuid ’s a chranuchur leis a’ bhuidheann a dh’ fhàg an Eaglais Stéidhichte, agus bha e na fhoirfeach ann an Eaglais Shaoir Aird-Chatain, air thùs ’s air thoiseach anns gach deadh obair. Bho chionn còrr agus dà fhichead bliadhna bha e air ceann Sgoil Shàbaid a bha ’cruinneachadh gach Dònach ann an uamh a tha faisg air dachaidh a’ bhàird. Thuit dhuinn a bhi air aoidheachd le ’r caraid o chionn beagan bhliadhnachan agus chuir sinn seachad feasgar na Sàbaid leis féin ’s le ’chròilean anns an uamh so. Tha an uamh blàth, seasgair, le àite-teine ’s le uinneig, agus mar so tha ’chlann comhfhurtachail a shamhradh ’s a gheamhradh. Anns a’ chùileig uaignich so, a chumas mu dhà fhichead de chloinn, agus a tha mar is trice lomalàn, tha am bàrd mar athair ’s mar oide-fòghluim do ’n òigridh. Bha am bìobull air a leughadh leis a’ chloinn ’n an cànain féin, agus bha teagasg, comhairle ’us eòlas air an toirt dhaibh ann an Gàidhlig bhlasda na dùthcha. Bu taitneach dà rireadh a bhi ’g éisdeachd ris a’ bhàrd theò-chridheach ann am briathran caomha, càirdeil, a’ guidhe gu dùrachdach air an òigridh iad a bhi glic, stuama; cuimhneachail air Dia, ùmhal d’ am pàrantan, uasal ’nan dòigh ’s ’nan giùlan, agus caoimhneil ris na h-uile. Bha mar so an òigridh air an earalachadh agus air an uidheamachadh air son cath na beatha a dh’ fheumas sinn uile ’chur. Mu’n do sgaoil iad bha òran-molaidh, salm no laoidh Ghàidhlig—air a sheinn leis a’ chloinn, a bha air a ghiùlan air oiteig an fheasgair mar iobairt-chùbhraidh, taitneach do Dhia ’s do dhaoine.

Mar bhàrd bha ar caraid ann am mòr mheas. Cha do sgriobh e riamh rann nach eil fìor-ghlan, fallain ann an smaoin agus riarachail ann an aigne. A bharrachd air a so uile, tha a dhàin grinn òirdhearc ’n na cainnt, agus air leth Gaidhealach ’n na dreach. Chaidh na rannan a leanas a dhealbh leis a’ bhàrd oidhche dhorcha, shallach ’s e ’tighinn dachaidh bog, fliuch. Thog inntinn ’n uair a chunnaic e solus an uinneig a thaighe, ’s a chuimhnich e air an fhàilte chaoin a bha air thoiseach air ann am fàrdach a ghaoil, fo sgàil Dhùn-Bhallaire.—

TAOBH MO THEINE FEIN.

SEISD.

’S e taobh mo theine dhòmh-sa chlann,
’S e taobh mo theine féin;
Gu ’m b’e sud àite blàth mo ghaoil,
Aig taobh mo theine féin.

’N uair thig mi dhachaidh anns an oidhch’
’S mi fann, ’us fliuch, ’us sgìth;
An saoghal cosmhail ri bhi ’n gruaim
Cho duaichnidh bidh gach ni—
’S a chi mi ’n solus tigh’nn gu ’m shùil,
Troimh ’n uinneig dhuint’, mar reult’,
Gu ’n tog mo chridhe suas le sunnt,
’Bhi dlùth do ’m theine féin.

’S ’n uair chi mi ’n lasair dheàrrsach dhearg,
’S gach àite sguabte grinn,
’Us fiamh a’ ghàir’ ’s gach aghaidh ghràidh
’S gach aon ’toirt fàilte bhinn—
O, c’ àit’ bheil sonas cosmhail ris
An saoghal so a’ bhròin?
’S cha tugainn taobh mo theine féin
Air mìle bonn de ’n òr.

’N uair gheibh mi comunn caomh mo rùin
’S iad dlùth dhomh air gach taobh,
Gach aon ’toirt bàrr ’an tlus ’s am bàigh,
’S bann gràidh ’na cheangal caoin;
Mo bhean ’s i cur gach ni ’na àit’,
’S mo phàisdean air mo ghlùn—
Cha suaipinn taobh mo theine féin
Air sonas rìgh ’na ’chùirt!

Chaill am bàrd giullan seanagarra, a bha glic os cionn a bhliadhnachan—cha robh e ach ochd bliadhna dh’ aois ’n uair a chaidh a ghearradh ás—

“Liobhair a mhàthair, ’s deur ’na sùil
A fiùran lurach, òg,
An dùil ri ’fhaicinn fhathasd slàn
’An Aros Rìgh na Glòir.

An Buanaiche cha robh fo ghruaim
Ged ’bhuain e ’m blàthan sèamh;
’S e aingeal glòrmhor ’thàinig ’nuas,
’S ’thug leis e ’suas do nèamh.”

Sgriobh ministear Eaglais Shaoir Aird-Chatain leabhran beag taitneach mu ’n bhalachan chaomh so, agus rinn am bàrd cumha dha a tha dol mar so:—

A Chailein, a Chailein,
A Chailein a rùin,
Gur cràiteach mo chridhe
’S na deòir ann am shùil;
Tha m’ inntinn fo mhulad
Is m’ aigne gun sunnd
Bho ’n dh’fhàg mi mo Chailean
’S a’ chaibeal fo’n ùir.

(Air a leantuinn air taobh 382.)

---

[380]

[Vol . 5. No. 49. p. 4]

[Dealbh]

CAISTEAL BHALMORAL.

Anns am bheil a’ Bhan-Righ agus an Teaghlach Rioghail a’ cur Seachad Aireamh Mhiosan gach Bliadhna.

(Air a leantuinn o thaobh 377.)

fagus a chum làmh na Bàn-righ a phògadh. Thuslich e aig bonn na cathrach. Air ball dh’ éirich i dhe ’n Chathair-rioghail ’s shìn i lamh dha ga chuideachadh suas. Bu ni beag sud ann fhéin, ach leig e ris caoimhneas a cridhe, agus thaitinn e ro mhaith ris a mhor shluagh a bha lathair agus a bha ’nan sùil-fhianuisean air an ni. ’Nuair thill na saighdearan, a chaidh a leòn ’s a Chrimea ri linn cogadh Russia, air ais, chaidh i do’n tigh-eiridinn ga’m faicinn. Bha gach earrann de’n tigh-eiridinn cairteal a mhile dh’ fhad. ’Nuair chaidh i tre ’n cheud earrainn thuirt na h-uaislean a bha làthair gu’n robh sud gu leòr dhi a choiseachd. “O,” ars ise, “chi mi uile iad; bidh na gillean bochda duilich mur teid mi g’am faicinn ’s fhios aca gu bheil mi’ stigh.” Thug i le làimh fhéin bonn-cuimhne(medal)do gach saighdear us oifigeach a nochd a ghaisge an Alma, am Balaclabha, agus an Incerman. “Mo ghillean gaolach,” ars ise, “tha mo chridhe cho blàth dhaibh ’s ged b’e mo mhic fhéin iad.” Cha d’thugadh iad na buinn-chuimhne seachad air son an ainmean a ghearradh orra, air eagal ’s nach faigheadh iad air ais na ceart-fheadhainn a shin a Bhan-righ dhaibh. ’Nuair tha i ’sa Ghàeltachd tha i gu tric a tadhal air bantraichean ’s muinntir bhochd nan tighean beaga fhéin, gu bhi còmhradh riu agus a thoirt tiodhlacan feumail dhaibh. Tha gniomharan mar so a cosnadh gradh an t-sluaigh do ’m Ban-righ.

Choinnich roinn phailt de thrioblaidean na beatha so ri ar Ban-righ urramaich. Cha’n e mhàin gu’n do chaill i aon ’an deigh aoin de a h-àrd-chomhairlichean, ni a bha na mhor mhulad dhi, ach thàinig mar an ceudna, brisdidhean na teaghlach fhéin. Chaill i dithis de cloinn, ban phrionns’ Alice an 1878 agus Prionus Leopold an 1884. Ach thar gach buill’ eile ’se bàs a companaich, Prionns Albert, bu dorra’ giulaìn. Bha iad pòsda beagan ’us bliadhn’ ar fhichead. Bha mor ghràdh aca do chach a chéile. “Feumaidh sinn,” ars ise ris a Phrionns’ aon latha, “trioblaidean fhulang, ach fhad ’s a bhios sinn cuideachd theid againn air an giulain.” Aig àm eile ’s am Prionns’ o n tigh, sgriobh i mar so gu aon de càirdean. “Tha fios agam gu feum càraid phòsda bhi aig amaibh dealaichte o chéile, ach air mo shon fhéin cha b’ urrainn domh gu bràth a bhi toilichte mar ’sud. Ach thainig an t-àm anns am b’ eigin dealachadh. Chaochail deadh Phrionnis’ Albert, mar theirte gu minig ris, anns a bhliadhna 1861, a’ fàgail bearna ’san teaghlach rioghail nach gabhadh càradh tuille. Tha a Bhan-righ ùine fhada na bantraich—dluth air sea bliadhna deug ar fhichead. Tha i nis a tighinn air adhart am bliadhnaichean, agus a reir cùrsa nàduir, dlùth air àm a siubhail. Ach cha robh àm de beatha, o’n chaidh an crun air a ceann, anns an robh an laoidh dhùthchasach “Dhia gle a Ban-righ” air a sheìnn leis am barrachd durachd cridhe na tha e ’n diugh, aig an Iubili Dhaoimein, air a sheinn le mor-shluagh Bhreatuinn anns gach ceàrn de’n t-saoghal.

Agus an uair a thuiteas an crun talmhaidh bharr a cinn, ’s e ar ’n earbsa agus ar guidhe gu’m bi an ti a thog suas i gu bhi riaghladh, le maitheas agus le gliocas anns a ghinealach so, a buileachadh oirre “Crun gloire nach searg as.”

C. C.
Strath-Alba, E. P. I.

MacCoinnich & Co.

Tha sinn an deigh stòr ùr tàillearachd fhosgladh
ANN AN LOUISBURG,
agus tha sinn aig an àm cheudna a’ cumail air adhart air an t-seann laraich,
ANN AN SIDNI.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa. Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitcheil, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
Mac Coinnich & Co.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC

An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J. Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seorsa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan, Botainnean, Rubbers, &c , &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart-fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. An seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan-creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

THA e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.

Tha Factoridh Eureka air aon de ’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D. D. Mac Fhionghain, (Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheich air fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chlòimh a chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

---

[381]

[Vol . 5. No. 49. p. 5]

[Dealbh]
A Bhan-Righ ’sa bhliadhna 1840.

[Dealbh]
Prionns Albert ’sa bhliadhna 1840.

Dhia, Gleidh an Crun.

Dhia, gléidh an sluagh le d’ ghràs!
An rioghachd ás gach càs!
Dhia, gléidh an Crùn!
Biodhmaid a ghnàth fo d’ làimh
Le buaidh os ceann gach nàimh,
’Nad ghràdhsa faotainn sàimh!
Dhia, gléidh an Crùn!

A Thighearna, Dhia na glòir,
Dean air gach diblidh fòir
Is gléidh an Crùn!
Cum suas Uictoria chaomh:
Roinn ceartas air gach taobh:
Dìon oighreachd bhochd do naomh!
Dhia, gléidh an Crùn!

Ar sùil tha Riutsa suas:
Seall air ar cor le truas;
Is gléidh an Crùn!
Cuir cuibhreach uile mu sgaoil!
Tog sinn á slochd an t-saogh’il!
A steach do thìr a’ ghaoil!
Dhia, gléidh an Crùn!

An Iubili ann an Sidni.

Ged nach eil ann an Sidni ach baile beag, an coimeas ri moran eile anns an Impireachd Bhreatunnach—cho beag ’s cho leth-oireach ’s gu bheil iomadh àite anns nach cualas riamh iomradh air— ’se ar barail nach eil aon bhail’ eile dhe mheudachd fo riaghladh Victoria anns an deachaidh latha na h-Iubili a chumail na b’ fhearr. Bha àireamh mhor sluaigh ann—eadar seachd us ochd mile—air an cruinneachadh as gach cearna dhe’n eilean; bha an t-side gle bhriagha, agus chaidh gach ni air adhart gu rianail, òrdail. Bha brataichean agus dealbhan dhe gach seòrsa an crochadh a mach trath ’sa mhaduinn, a’ cur sealladh eireachdail air a bhaile. Aig ochd uairean loisgeadh urchair air fhichead leis a’ bhataraidh. Aig aon uair deug bha a’ phàirc ur air rudha nam barracks air a fosgladh agus air a h-ainmeachadh, mar bu chòir, air Ban-Righ Victoria fhéin. Bha a’ chlann as na sgoilean, dha no tri cheudan an aireamh, a lathair, a’ seinn, agus bha òraidean air an liubhairt le dithis no triuir de dhaoin’ inbheach a bhaile. Bhuineadh a chuid so de’n dol air adhart do’n bhaile, agus thainig e gu crich aig da-uair dheug nuair a thoisich na h-urchraichean a rithist. Loisg a bhataraidh urchair-air-fhichead mar a rinn iad ’sa mhaduinn, agus loisg an soitheach-cogaidh, am “Pelican,” tri fichead, urchair air son gach bliadhna a tha ’Bhan-righ air riaghladh. Aig leth-uair an deigh a dha, thoisich an “siubhal,” anns an robh mu thri mile duine, saighdearan, seoladairean, comuinn-stuamachd, agus comunn nan luchd-obrach. B’ e so an ni a b’ fhearr a bh’ ann fad an latha. Bha e ’na shealladh briagha buidheann cho mor fhaicinn a’ siubhal gu h-ordail, gach aon fo ’bhrataich ’s fo shuaicheantas fhéin, agus ochd bands a cumail ciuil riutha. Bha na sraidean bho cheann gu ceann dhe’n bhaile air an domhlachadh cho mor le sluagh ’s gu robh e, ann an aiteachan, gle dhoirbh do luchd an t-siubhail faotainn trompa. An deigh dhaibh cuairt a chur air a chuid a b’ fhearr dhe’n bhaile rainig iad a Phàirce beagan roimh cheithir uairean, agus an sin bha seinn, ceol, agus oraidean aca fad uair eile. Bha an t-seinn, mar anns a’ mhaduinn air a’ deanamh leis na sgoilearan, agus bha e anabarrach taitneach a bhi ’gan éisdeachd. Bha na h-oraidean agus an ceol gle mhath mar an ceudna. Thainig crioch air a so le urchair air fhichead a bhi air a losgadh, agus an deigh sin bha réis bhàtaichean a tarruinn aire ’n t-sluaigh gu beul na h-oidhche. An sin bha tuilleadh ciuil aca gus an robh an oidhche dorcha. Aig naodh uairean bha taighean agus buithean a’ bhaile air an soillseachadh gu h-eireachdail, agus eadar sin us deich uairean thoisich an obair-theine; fhad ’sa mhair sin bha an acarsaid ’s an t-athar os a ceann air an cumail breac dearg us gorm us uaine ’s gach lath eile ghabhadh deanamh. Chuir so crioch air an obair, agus ’se ar barail nach robh aobhar aithreachais aig duine thainig do’n bhaile ’chur seachad an latha. Ged a bha sluagh cho lionmhor cruinn, cha robh sabaid no troimhe-cheile sam bith nam measg; bha a mohr-chuid dhiubh cho sitheil ’s cho stuama ’sa bhiodh iad a’ tigh’nn as an eaglais air latha na Sàbaid. Cha robh ach gle bheag de choltas an oil orra. Bu latha so air am bi cuimhne fad iomadh bliadhna ri teachd. Cha’n eil mor dhuil againn gu’n cluinn a’ Bhan-Righ mu na bha dol air adhart anns a chuil so de h-impireachd, ach ged a chluinneadh, cha leig muinntir Cheap Breatunn a leas nàire sam bith a bhi orra air son mar a chaidh latha na h-Iubili a choimhead anns a cheanna-bhaile. Ma rinn gach àit eile cho math a reir an comais sa rinn an t-aite so, rinn iad gle mhath.

Tha sinn duilich gu bheil am MAC-TALLA cho fad air deireadh air an turus so. Nuair a thainig e mach mu dheireadh cha robh sinn cinnteach nach rachadh againn air a chur a mach mar a b’ àbhaist: an deigh sin bha sinn an duil gu rachadh againn air a chur a mach Di-sathairne s’a chaidh: ach mheall an da chuid oirnn. Bha na clo-bhualadairean cho gann ’s nach faighte na dheanadh an obair dhiubh air ghaol no air airgead. Tha sinn an dòchas gu’n gabh ar luchd-leughaidh ar leisgeul anns a chuis, oir cha robh comas againn air. Feuchaidh sinn ris a chall a dheanamh suas an deigh so mar a’s fhearr a dh’ fhaodas sinn. Tha sinn de’n bharail gu bheil sinn ann an tomhas mor, a’ deanamh suas air a shon anns an àireamh so fhéin leis na dealbhan a th’ ann, agus an eachdraidh thaitneach air beatha agus cliu na Bàn-Righ’nn a tha ar caraid Urramach, Calum Caimbeul, a toirt dhuinn.

---

[382]

[Vol . 5. No. 49. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 379.)

Tha t- ’aogas gach latha
Fa chomhair mo shùl
’S gu ’n saoil mi mar b’ àbhaist
Gu ’bheil thu dhomh dlùth,
Le d’ aghaidh mhìn bhòidheach,
’S do mheall-shùilean gorm’,
’S do bhilean a nis
Nach dean mànran na toirm.

Cha’n ’eil bràthair a nis
Aig do pheathraichean gaoil,
’S tha t-athair ’s do mhàthair
’G ad ionndrainn o’n taobh,
Ach dh’ iarr thu mu ’n d’ fhàg thu
Nach robh sinn ri caoidh,
Is sùil ’bhi ri dachaidh
A mhaireas a chaoidh.

’Nuair a shiab thu na deòir
’O ar sùilean bha làn,
’S a phisg thu ar muinneal
A’ d’ ghàirdeannan ban’,
’S a phòg the le aiteas
Gach sean agus òg,
Gu ’n d’ fheum sinn a ghealltainn
Nach bith’mid ri bròn.

“O athair, a mhàthair,
A pheathraichean gràidh,
Mo bheannachd a nis leibh
Gu siorruidh ’s gu bràth,
Is leanaibh an Caraid
Thug mis’ ás gach càs,
’S gu ’n coinnich sinn far
Nach tig sgaradh le bàs.”

Cha robh thu ach òg
Ann an saoghal a’ bhròin,
Ochd bliadhn’ is seachd làithean
A fhuair sin ort còir;
Ach Esan thug dhuinn thu
’S a nis a thug uainn,
Bheir neart gu bhi strìochte
D’a thoil anns gach uair.

A bharrachd air na h-òrain ’s na dàin a sgriobh am bard dh’ eadar-theangaich e laoidhean o’n Bheurla. Mar eisimpleir air ’obair anns an rathad so faodar an laoidh so a ghabhail.

LONG AN T-SOISGEIL.

Long an t-Soisgeil, ’s fhad i seòladh
Dh’ ionnsuidh tir Chanàain shuas—
Thigibh uile, sibhs’ tha deònach,
Seòlaibh innt’ gu glòir bhith-bhuan.

SEISD.

“Glòir! O, Glòir ’us Allelùia!”
Tha gach seòladair a’ seinn,
“Chi sinn shuas le sùil a’ chreidimh
’N caladh glòir is miannach leinn.”

Milltean thug i sàbhailt thairis,
Fad o shaoghal so a’ bhròin;
Milltean innte ’seòladh fathast,
Fathast rùm do mhìltean còrr.

Lìon a siùil a ghaoithean nèamhaidh;
Greasaibh i air aghart luath,
Feuch! gach seòladair lan éibhneas
’Luaidh air glòir nan nèamhan shuas.

Giùlainibh an soitheach àillidh,
Ghaoithean àluinn Shoisgeil Dhé,
Giùlainibh gach aon tha dìleas
Dh’ ionnsuidh rìoghachd Athar fòin.

Tionndaidh ’n long a stigh gu caladh;
Làmh ri d’ acair seas a nis;
Gheibh thu fàilte bho ’n Ard-cheannard;
Gheibh thu àit’ aig a làimh dheis.

Bha gaol, seirc ’us caranntachd a ghnàth ri’ m faotainn ann an dachadh ghreadhnach a’ bhàird. Bha e féin, a chéile cheanalta, chaoimhneil agus a theaghlach fiùghail fo mhòr mheas aig na h-uile, agus ’n am beannachadh do ’n choimhhearsnachd.

O chionn bliadhna no dhà bha e ri fhaicinn gu ’n robh an aois a luidhe air a Bhàrd, ged a bha e deanamh mar a b’ fheàrr a dh’ fhaodadh e gu bhi“ ’githeadh na h-òige ’s e còmhdach na h-aois,” agus smaointich a chàirdean gu ’n robh an t-am air tighinn anns am bu choir dhoibh a meas air a Bhàrd a nochdadh ann an dòigh fhollaiseach. Chuir iad an comhairle ri cheile agus ’s e thainig as gu ’n do shocraidh iad, na ’m biodh e idir ’na ’n comus gu ’n togadh iad dachaidh ùr do ’n Bhàrd air an t-seann làraich. Chaidh aca air so a dheanamh agus cha ’n ’eil neach a chuir a ghualainn ris an obair, nach eil taingeil an diugh gu ’n robh e ’na ’n comus so a’ dheanamh mu ’n do ghairmeadh am Bàrd air falbh.

Chaidh am Bàrd a thiodhlacadh ann an cladh Ach-nam-bà air Di-sathuirne so chaidh ann an làthair ceathairne na dùthcha a thàinig cruinn a nochdadh am mor speis dhàsan nach maireann. Tha fhios againn gur e dùrachd gach Gàidheal aig an tigh agus thairis a chual iomradh air a’ Bhàrd agus air ’obair gu ’m bi Esan a gheall a bhi na athair do na dìlleachdain, agus na chòmhnadh do ’n bhanntraich, a toirt dhaibhsan a tha caoidh, le cridhe goirt— “maise an àite luaithre, oladh aoibhneas an aite bròin, éididh mholaidh an aite spiorad airsneil.”

Tha am bàrd a nis anns an dachaidh bhuan agus a bharrachd air dileab na bàrdachd a dh’ fhàg e aig a luchd-dùthcha, dh’ fhàg e ni is luachmhoire na sin, eiseimpleir an dheagh bheatha, oir nochd e na ghiùlan ’s na theagasg ciod e fior uaisle—oir mar thuirt am bàrd mòr Sasunnach nach maireann—

“An déigh gach nì ’s e smuain mo chrìdh’
Nach uasal ach an ti tha math,
’S feàrr crìdh’ gun ghò na coron òir,
Is creideamh beò na glòir nam flath.”

Long Mhor nan Eilthireach.

EARRANN II.

Ann an deireadh na luinge, bha buidheann dhaoine a thuig mi bu luchd-dùthcha air an earradh; agus mhothaich mi’ o’n cainnt, gu’m b’ ann o aon do na h-eileanaibh tuathach a thàinig iad. Bha iad gu geur iomaguineach ag amharc a mach airson bàta beag a bha a’ teachd a stigh an rugha fo shiùil ’s fo ràimh. Co luath ’s a ghabh i steach do’n chala, ’s a rinn i airson na luinge, ghlaodh iad amach, “ ’Se féin a th’ ann, —piseach air a cheann.” Bha aon neach am measg nan daoine so a bha a réir coslais ni bu mheasala na càch. ’Nuair a dh’ aithnich e ’m bàta beag so, chaidh e far an robh ’n sgiobair, agus mhothaich mi ’n sin gu ’n do ghairmeadh orrasan a bha shuas anns na crannaibh, ’s a mach air na slataibh-siùil, teachd a nuas; agus gu’n deachaidh stad air an uidheamachadh a bha dol air aghaidh chum an long a chur fa sgaoil. Dhlùthaich am bàta, dh’ éirich seann duine àrd uasal dreachmhor a bha ’na deireadh, agus le ceum daingeann làidir ged a bha a cheann co geal ris a chanach, dhìrich e suas, gun chuideachadh sam bith, ri taobh na luinge. Chuir an sgiobair fàilt’ air le mòr urram. Dh’ amhairc e mu ’n cuairt da, agus gu grad mhothaich e ’bhuidheann ghaolach a bha ’n deireadh na luinge, agus ghaibh e g’an ionnsuidh. “Dia bhi maille ribh,” ars’ esan, ’nuair dh’ eirich gach aon diubh, le ’fhoineid ’na làimh, a chur failt’ air. Shuidh e ’nam measg; air an luirg a bha ’na làimh, leig e car tamuill taic a chinn; agus mhothaich mi gu ’n robh na deòir mhòra a’ sruthadh a nuas air an aon eudann bu taitniche leam fhaicinn a chunnaic mi riamh. Tharruing gach aon diubh mu’n cuairt da, agus shuidh cuid do’n chloinn aig a chosaibh. Bha ni-eigin ann an coslas an duine bheannaichte so nach feudadh gun daoine a thàladh ris: bha do mhaitheas agus do chaomhalachd mu’n cuairt da, ’s gu’m feudadh an neach bu lag-chridhiche misneach a bhi aige teachd ’na làthair; agus, anns an àm cheudna, bha do smachd àrd ’na shùil agus ’na bhathais, na bheireadh air an spiorad bu dalma meatachadh ’na fhianuis. “Thàinig sibhse, le’r cead,” ars’ iadsan “mar a gheall sibh; cha d’ rinn sibh dearmad riamh oirnn ann an là ar teinn. Tha sinn an nochd a’ dol a ghabhail a’ chuain fo’r ceann; ’s mun éirich a’ ghrian air na beanntaibh ud thall, bithidh sinne gu bràth as an sealladh. Is culaidh-thruais sinn an diugh, là ar dunaich!” — “Na cluinneam,” ars’ am ministeir, “a leithid so de chainnt. Bithibh misneachail; cha’n e so an t-àm dhuibh meatachadh; cuiribh ’ur n-earbsa ann an Dia: oir cha’n ann gun fhios dà-san a tha sibh a’ dol air an turus so. ’S ann ’na fhreasdal féin a tha gach ni teachd mu’n cuairt; ach ’s ann a tha sibhse, a’ labhairt mar gu’m biodh sibh a’ fàgail rìoghachd an Uile-chumhachdaich, agus a’ dol far nach ruigeadh a chaoimhneas athaireil oirbh. Mo thruaighe! an e so ’ur creidimh?” — “Tha sin fior,” thubhairt iad; “ach an fhairge, an cuan mòr farsuing!” — “An fhairge,” fhreagair e; “c’arson a chuireadh sin sibh fo dhìobhail misnich; —nach ’eil Dia ri fhaotainn sa’ chuan co math ’s air tìr-mòr? Fo stiùradh a ghliocais, fo dhìon a chumhachd, nach ’eil sibh co tèaruint’ air a’ chuan ’s a bha sibh riamh ann an gleann tìorail? Nach ’eil an Dia a chruthaich an cuan a’ dol a mach air a thonnaibh uaibhreach? cha’n éirich a h-aon diubh roimhibh gun fhios da; ’se féin a chaisgeas onfhadh na fairge; tha e mach air a’ chuan ann an carbad na gaoithe, co cinnteach ’s a tha e ann an neamh shuas. ‘O! sibhse air bheag creidimh, c’ar son a ta sibh fo eagal?”

“Tha sinn a’ fàgail ar dùthcha,” fhreagar

---

[383]

[Vol . 5. No. 49. p. 7]

iad. “Thà gun teagamh,” ars’ esan, “tha sibh a’ fàgail an eilein san d’ fhuair sibh ’ur togail ’s ’ur n-àrach; gu cinnteach tha sibh a’ dol air imrich fhada; cha ruigear a leas a chlei h, gu bheil ioma cruadal a’ feitheamh oirbh: ach cha d’ thàinig so oirbh gun fhios diubh. A’ fàgail ’ur dùthcha, an dubhairt sibh; am bheil ceangal seasmhach aig m aon duine ri aon dùthaich seach dùthaich eile? Cha’n ’eil dùthaich bhunaiteach againn air thalamh; cha ’n ’eil sinn air fad ach ’nar n-eilthirich; cha ’n anns an t-saoghal chaochlaideach so a tha e air a cheadachadh dhuinn le Dia, an dachaidh sin iarraidh as nach bi imrich.”

“Gun amharus,” fhreagair iad, “tha sin fior; ach tha sinn a’ falbh mar chaoraich bhochda gun bhuachaille, gun a h-aon ris an cuir sinn ar comhairle; ’s a’ dol fada, fad’ air falbh. O! nam biodh sibhse”— “Bithibh ’nur tosd,” deir esan; “na cluinneam a leithid so do cainnt. Am bheil sibh a’ dol ni’s faide o Dhia, na bha sibh riamh? nach e’n Dia ceudna dh’ fhosgail rosga do shùl an diugh ’s a dhùisg thu á suain na h-oidhche, a tha ’g oibreachadh taobh thall an t-saoghail? Cò sheas le Abraham ’nuair a dh’ fhàg e ’thìr ’s a dhaoine? Cò a thaisbein e féin do Iacob, ’nuair a dh’ fhàg e tigh ’athar, ’s a chaidil e muigh air an raon? Mo nàire! a dhaoine; c’ait am bheil ’ur creidimh? An dubhairt sibh gu’n robh sibh mar chaoraich bhochda gun bhuachaille? am bheil aon leanabh beag làimh rium an so, nach aithris na briathran sin, “Se Dia féin is buachaille dhomh, cha bhi mi ann an dìth?” nach esan àrd-bhuachaille a chuid caorach féin, a thubhairt, ‘Na biodh eagal ort, a threud bhig, bi fo dheagh mhisneach, oir ’s mise do Dhia.’ Cha ’n ’eil gu dearbh,” deir esan, “tighean aoraidh far am bheil sibh a’ dol; agus ìs dòcha nach ’eil luchd-teagaisg ann; ach cuimhnichibh là an Tighearna. Cruinnichibh fo sgàil na craige, no fo dhubhar nan craobh; agus togaibh le cheile laoidhean Shioin, a’ cuimhneachadh nach ’eil làthaireachd Dhé fuaidhte ri àite seach àite, gu bheil e ri fhaotainn anns gach àite leòsan a dh’ iarras e gu tréibhdhireach ann an ainm Chriosd, air mullach na beinne a’s àirde, —aig bonn a’ghlinne a’s ìsle, no ann an dubhar na coille a’s uaigniche, co math ’s ann am meadhon a’ bhaile-mhòir, no san teampull a’s dreachmhoire a thogadh riamh dha le làmhaibh. Tha gach aon agaibh comasach air focal Dé a leughadh; mur bitheadh bu tròm mo chridhe da rìreadh, ’s bu bhrònach an dealachadh. Tha fios agam gu bheil Biobuill ’nur cuideachdaibh: ach gabhaibh uamsa an diugh Bìobuill ùra, air an ùr chlò-bhualadh, ann an tomad beag, soirbh r’an giùlan: agus cha shuaraiche leibh iad gu bheil ’ur n-ainmean sgrìobhta orra leis an làimh sin a bhaist an earrann a’s mo dhibh, a thogadh iomad uair ann an asluchadh as ’ur leth gu nèamh; agus a thogar fathast ann an deagh dhòchas ann an ainm Chriosd air ’ur son, gus an tig marbhantachd a’ bhàis thairis oirre. Agus sibhse, mo leanaba beaga, am badan lurach do ’m chuid uan, a tha nis ’ga m’ fhàgail, thug mi d’ur n-ionnsuidhse cuimhneachan beag air mo mhòr-ghràdh dhuibh; Dia g’ur beannachadh.”

“O!” ars’ iadsan, “cia taingeil a tha sinne gu’m faca sinn sibh aon uair eile, agus gu’n cuala sinn fathast ’ur guth.” Bha muinntir na luinge gu léir a’ tarruing ni bu dlùithe air an àite san robh e ’na sheasamh; ma b’ iad na seòladairean féin, ge nach do thuig cuid diubh a chainnt, thuig iad gu’m bu ghnothach anama a bha dol air aghaidh. Bha uiread do dhùrachd, do bhlàthas, do chaoimhneas ’na choslas agus ’na chainnt, ’s gu’n do sheas iad gu ciùin sàmhach; agus chunnaic mi iomadh aon diubh a’ cleith nan deur a bha tuiteam a nuas air na gruaidhibh as an d’ thug iomad latha garbh o chionn fada an leanabas.

Thug an duine beannaichte a chòmdachcinn deth, agus sheas e suas; thuig gach aon na bha ’na beachd. Thuit cuid diubh air an glùinibh, is dh’ -amhairc gach aon air an làr, ’nuair a thubhairt e, le guth glan fallain, “Iarramaid beannachd Dhé; deanamaid ùrnuigh.” O! bu chruaidh an cridhe nach leaghadh, agus cha chùis-fharmaid an spiorad sin nach gabhadh suim, fhad ’sa bha ’n ùrnuigh dhurachdach theas-chridheach ’ga cur suas leis an duine mhath so, a bha a nis e féin air àrdachadh os ceann an t-saoghail so. Is ioma dùile bhochd lag-chridheach a fhuair misneach; thuit a bhriathra mar dhrùchd an fheasgair, a’s fhuair na meanglain laga fhann fionnachd agus sòlas. Bu tròm acain an cléibh, ’nuair a bha iad air an glùinibh, ’s na h-osnaichean a dh’fheuch iad ri chumail fodha; ach ’nuair a dh’ éirich iad, air leam gu’n robh misneach ùr ri fhaicinn ’nan sùilibh troimh cheò nan deur goirt a bha iad a nis a’ tiormachadh air falbh. Dh’ fhosgail e leabhar nan Salm, is thogadh an t-aon naomh cheòl bu tùirseiche, bu deuchainniche air gach dòigh, gidheadh bu shòlasaiche, a chuala mi riamh.

Ràinig an fhuaim thiamhaidh gach long agus gach soitheach sa’ chala. Cha robh ramh a mach nach robh air a phasgadh; cha chluinnte fead no farum; ach an aon sàmhchair bheannaichte, mar a sheinn iad an dara Salm thar an dà fhichead, aig a’ cheathramh rann:

“Tha m’ anam air a dhòrtadh mach,
Trà chuimhnicheam gach ni;
Oir chaidh mi leis a’ chuideachd mhòir,
Dol leò gu teampull Dé.

“Seadh, chaidh mi leò le gàirdeachas,
Is moladh fòs le cheil’;
’S ann leis a’ chuideachd sin a bha
A’ coimhead làithe féill’.

“O m’ anam! c’uim a leagadh thu,
Be diobhail misnich sìos?
Is c’uim am bheil thu’n taobh stigh dhiom
Fo thrioblaid is fo sgìos?

“Cuir do chas daingean ann an Dia,
Oir fathast molam e;
Airson na furtachd is na slàint’
Thig dhomh o ’eudan réidh;”

—Leabhar nan Cnoc.—

D. A. Mac FHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

Gach seorsa bathair
AIG
McDonald Hanrahan & Co. ,
SIDNI C. B.
BATHAR MATH. PRISEAN ISEAL.

---

[384]

[Vol . 5. No. 49. p. 8]

NAIDHEACHDAN.

Tha parlamaid Chanada na suidhe fhathast; cha’n eil moran a dol air adhart ach gu bheileas a sgioblachadh ghnothuichean air choinneamh sgaoileadh an tighe, ni a tha dùil a thachairt an ùine ghoirid.

Chaidh dithis dhaoine, Curtis agus Umlah, a bhàthadh Di-luain s’a chaidh, a mach o’n chladach eadar Bridgeport us Glace Bay. Bha iad ag iasgach ghiomach ann an bàta fosgailte, agus chaidh e thairis orra.

Bha fear Deòrsa E. Cann ann an Yarmouth, ag obair air spealladh mu choinneamh a thaighe fhéin aon latha air an t-seachdain s’a chaidh, agus thuit e ann an laigse. Cha do labhair e tuilleadh, agus chaochail e an ceann latha no dha.

Tha Mr. Laurier agus Mr. Davies an deigh trodal fhaotainn o’n Bhan-righ. Feumaidh sinn an deigh so an ainmeachadh mar Sir Wilfred Laurier, agus Sir Louis H. Davies. Tha Sir Domhnull Smith a nise na Mhorair Ghlinn-Comhain.

Chaidh Milton Connoly, a bhatar a feuchainn air son mort ann an Kentville, a shaoradh leis a’ chùirt. Cha robh fianuis sam bith ’na aghaidh a dhearbhadh gu robh lamh aige anns a’ mhort. Tha e coltach, mar sin, gu bheil an duine ciontach gun a chur an greinn fhathast.

Tha Righ Siam a nise ann an Breatuinn, far an d’ thàinig e air son a bhi làthair aig Iubili na Bàn-righ’nn. Air a thurus dhachaidh, thig e thairis air an Atlantic, agus theid a troimh na stàitean; á San Francisco seòlaidh i gu dhuthaich fhéin. Tha e mar sin a’ dol a chur cuairt air an t-saoghal.

Bha latha na h-Iubili air a choimhead anns gach cearna de’n Impireachd Breatunnaich, ach bha greadhnachas sònruichte an cò-cheangaltris ann an Lunnainn. Bha a’ Ban-righ ann an deagh shlàinte, agus chaidh gach ni air adhart cho math ’sa dh’iarrte. Bha e ’na latha nach teid air diochuimhn’ fhad ’sa bhios a bheag de dh’ eachdraidh na dùthcha air chuimhne.

A sheachdain gus an Di-luain s’a chaidh tha geall air a chun eadar méinn an Reserve agus meinn Chaledonia feuch co aca bu mhotha chuireadh a mach de ghual ann an aon latha. Ghleidh mèinn a Reserve, a cur a mach da mhile thunna anns na deich uairean—an tomhas guail bu mhotha chuireadh a mach à aon mhèin i ann an Nobha Scotia riamh an ùime cho goirid.

Tha iadsan aig am bheil deagh chuimhne ag radh gu robh earrach agus samhradh na bliadhna 1872 a cheart cho fuar, fliuch, agus fad air ais ’sa tha ’n samhradh ’san t-earrach am bliadhna. Ach ged a bha, ’nuair a thàinig am blàths dh’ fhás gach ni cho luath ’s gu robh deagh fhiar us bàrr ann aig an àm àbhaistich. Ged nach eil an t-side ’m bliadhna mar bu mhath leinn i gu ruige so, cha’n eil fhios nach bi an talamh gle thorach, agus mar sin ’s fhearr dhuinn gun a bhi gearanach feitheamh gu foighidneach. ’S dàna do dhaoine bhi tallach.

Tha Laurier agus a’ bhuidhean shaighdearan a chaidh a null còmhla ris a nise ann an Sasuinn, agus tha Riaghladh agus sluagh Bhreatuinn a deanamh am beatha gu h-uasal. Tha Breatuinn gach bliadhna a fàs na’s measaile air Canada, agus air an turus so, nuair a tha greadhnachas mor a dol air adhart mu Iubili na Ban-righ’nn, tha a luchd-ionaid a’ faotainn urraim nach eil air a bhuileachadh air luchd-ionaid aon de na colonies eile. Ni an càirdeas sin a thatar a nochdadh dhi an dùthaich so a thoirt ann an dlùth-dhàimh do’n dùthaich mhàthaireil na ’s motha na bha i riamh roimhe.

Thachair ni muladach ann am Port Morien ’sa mhaduinn Di-màirt; chaidh mac do’n Urr. Mr. Grannd aois choig bliadhna ’s seachd miosan, a losgadh cho dona ’s gu’n do chaochail e an ceann cheithir uairean. Bha e cleasachd mu’n teine agus ghabh a chuid aodaich, agus air dha bhi leis fhéin cha d’ fhuaireadh ga chuideachadh an àm gus a bheatha shàbhaladh. Tha co-fhaireachdain aig gach aon a chuala ’n sgeul bhochd so ri Mr. Grannd agus ri chéile.

Thatar ag ràdh nach eil cùisean anns a Ghearmailt ach gle mhi-dhòigheil. Tha an t-Impire na dhuin’ òg, ceannasach, a tha ’sa bharail gu’m bu chòir riaghladh na dùthcha a bhi gu h-iomlan na laimh fhéin, agus tha e ’sior chur feirge air an t-sluagh le bhi bacail dhaibh nithean a tha air an ceadachadh gu saor ann an dùthchannan eile. Cha’n eil pàrlamaid na Gearmailte cho cumhachdach ann an riaghladh ’sa tha pàrlamaid Bhreatuinn, ach ma leigear leis an Iompaire dhol air adhart ’sa chùrsa tha e cur roimhe, cha’n fhada bhios guth aic’ anns a chùis idir. Tha iad ann a tha ’g radh nach eil an t-àm fad as anns an dean an sluagh éirigh na aghaidh, agus anns am feuch iad ri ’n còir a bhuntainn uaithe le faobhar a chlaidheimh.

’Sa mhaduinn Di-mairt chuir a Bhan-Righ am fios so dh’ ionnsuidh Ard-Riaghladair Chanada:— “Bho m’ chridhe tha mi toirt taing do mo shluagh ionmhuinn: gu’m beannaicheadh Dia iad.

VICTORIA R. & I.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leigsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill, teisteannais us urrais.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia. —agus—127 State St., Boston, Mass. ,

NIALL DOMHNULLACH,
CEANNAICHE.
Ti, Siucar, Amhlan, Milseanan, &c .
Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.
Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.
BADDECK , C. B,
Tha e na fhear-gnothuich do’n MHAC-TALLA, agus faodar pris a phaìpear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dha.

CUIR A DH’ IARRAIDH A MHAC-TALLA
$1 .00 SA BHLIADHNA.

C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

NIALL Mac FHEARGHAIS,
Taillear.
SIDNI - - - - C. B.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar uthcha tha ’nar beachd

Indurated Fibreware
Tha an seòrsa so na ’s daoire na na bucaidean ’s na tubaichean cumanta, ach ’s math is fiach iad sin; tha iad na ’s buaine, agus mar sin ’siad a’s saoire.
THE E. B. EDDY Co LIMITED
HULL, CANADA.