---

[113]

[Vol . 6. No. 15. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B. DI-HAOINE, 8 OCTOBER, 1897. No. 15.

Ged tha mi gun Chrodh gun Aighean.

SEISD—
Ged tha mi gun chrodh gun aighean,
Gun chrodh-laoigh gun chaoraich agam;
Ged tha mi gun chrodh gun aighean,
Gheobh mi fhathast oigear grinn.

Fhir a dh’ imicheas thar chuantan,
Giulain mile beannachd uamsa,
Dh’ ionnsuidh oigeir a’ chuil dualaich,
Ged nach d’ fhuair mi e dhomh fhìn.

Fhir a dh’ imicheas am bealach,
Giulain uamsa mile beannachd;
’S faod ’s tu innseadh do mo leannan,
Gu ’m beil mi ’m laidhe so leam fhìn.

’Fhleasgaich thainig nall á Suaineart,
Bu tu fhein an sar dhuin-uasal;
Gheobhainn cadal leat gun chluasaig,
Air cho fuar ’s g’ am biodh an oidhch’.

Ged nach eil mo spreidh air lointean,
Mo chrodh no mo chaoraich bhoidheach,
Bheirinn tochar dhuit an ordugh,
Cho math ri te og ’s an tir.

Ged tha mi gun chrodh gun chaoraich,
Cha ’n eil mi gun mhaise ’m aodann;
Dh’ fhithinn breacan a bhiodh caol dhuit,
’S dheanainn aodach a [ ? ] .

Och! cha teid mi thun na faidhreach;
Cha bhi fearaibh og ’g am fhoighneachd;
’S ann a chaill iad aile sgoinn diom,
’S cha bhi foighneachd air bo-laoigh.

Naile! ’s mise tha fo mhulad,
A’s mi ’tamh ’s an t-seomar mhullaich;
An leannan bh’ agamsa an uiridh,
’S ann tha ’n diugh rium cul a chinn.

Naile! ’s mise th’ air mo leonadh,
Mu òigear a’ chuil bhachlaich, bhoidhich;
Gur e sud an sgeul a leon mi,
Thu bhi ’giulan còt’ an righ.

Naile! ’s mis’ tha dubhach, deurach,
’N seomar ard a’ fuaigheal leine;
Chaidh mo leannan guJamaica ,
’S ciod am feum dhomh bhi ’g a chaoidh?

Am Priomh-Riaghladair anAntigonish .

Bha fleadh is greadhnachas anAntigonishDi-Sathuirne so chaidh; Bha brataichean a’ srannraich, pioban ’gan sgailceadh, is drumaichean ’gam bualadh. Bha sean agus òg a muigh air an sràid, bodaich is cailleachan, nighneagan is gillean, uil’ air an eideadh an còmhdach féille, uile air mhire gu sealladh fhaighinn de Phriomh Riaghladair Chanada, Iarla Aberaaidhain agus de ’Bhain-tighearna uasail. Bha da charbad, gach aon air a tharruinn le ceithir eich ghlasa, a feitheamh gus an toirt suas am baile; agus ’nan cuideachd bha moran de charbadan eile.

Thaghail iad an toiseach aig a Phost Office far an deachaidh fàilte a chur orra ann an ainm a bhaile. An deigh so chaidh iad suas gu Oil-thaigh NaomhFrancis Xavierfar an d’ fhuair iad failte ann an Gaidhlig, an Laidionn, ’s am Fraingis; agus far an d’ éisd iad ri roinn thaitneach de dh’ òrain na h-Alba. Chaidh iad as a so d’an Chonvent agus gu dearbh bhiodh e duilich bàrr a thoirt air an fhàilte ’s an fhuran a fhuair iad an sin. Cha’n fhiach mise ri innseadh cho grinn ’sa bha gach ni—cho taitneach sa bha ’n ceòl—ceòl Gaidhealach air atharrachadh inneal, cho blàth ’s cho snasmhor ’sa bha na briathran furain, cho maiseach ’sa bha na caileagan, cha àluinn ’sa bha ’n talla—cha ’n fhiach chionn ged dh’ fhiachach cha b’ urrrinn dhomh a chòir a dheanamh. ’Nuair a bha so seachad chaidh iad suas gu taigh an Easbuig far ’n do shuidh iad aig cuirm mhor, fhialaidh, fhlathail agus chuir so crioch air latha a thug mor aoibhneas do gach neach.

Anns gach àite thaitinn an t-Iarla ’sa Bhan-Iarla agus an nighean, a BhaintighearnaMarjorie ,ris gach a[ ? ] . Bha iad cho [ ? ] pròis; agus labhair an t-Iarla le briathran cho caoimhneil ’s cho tuigseach ’s gun do bhlàthaich gach cridhe riutha. Gu’ m bu fada beò iad!

So agaibh an fhàilte Ghaidhealach a chaidh a leughadh ’san Oil-thaigh:—

D’a Mhorachd Priomh Riaghladair Chanada, an Ceart Urramach Iain Gordoin, Iarla Aberreadhain. D’a Morachd Iseabail, Ban Iarla Aberreadhain.

Ma ’se toil bhur Mòrachd e:—

Tha mor aoibhneas an diugh ’nar talla a chionn gun do dheònaich luchd-ionaid a chrùin taghal oirnn, oir ann an dillseachd dhaibhsan a chuir Dia thairis oirnn mar riaghladairean cha gheill luchd-teagaisg agus luchd-foghluim Oil-thaigh NaomhFrancis Xavieràite ’s àirde do chomunn fo’n ghréin. Ach tha pàirt againn agus pàirt nach beag aig a bheil aobhar sònraichte a bhi fo aoibhneas, chionn tha sinn a faicinn ma’r coinneamh anns an inbhe a’s àirde caraid uasal a chaidh àrach fo sgéith nam beann anns an dùthaich ghràdhaich bho’n d’ thainig ar sinnsear. Agus ged tha sinne ’n dràsd an Albainn Uir, cha’n ’eil an gaol a thug ar n-athraichean do sheann Albainn idir a dol a’ mùthadh. Tha e mar an ciadna na aobhar aoibhneis dhuinn bhur faicinn an so ’chionn gu bheil e ’nochdadh dhuinn am meas agus an t-urram a tha ar Ban-righ’nn ghràdhach cho tric a sealltuinn do mhùinntir na h-Alba. Tha e sealltuinn gu bheil i mion-eòlach air a h-eachdraidh, air cliù nan Gaidheal anns gach linn, agus gu bheil an t-eòlas so ag innseadh dhi nach eil fo ’riaghladh finne na’s toilltinniche air earbsa ann an gnothuichean cudtromach.

’S iad smaointean de’n t-seòrsa so a tha ag cur blàths an diugh ’nar cridheachan agus a tha ’gar brosnuchadh gus ar gràdh ’s ar gàirdeachas a chur an céill anns a chainnt a dh’ ionnsaich sinn aig glùin ar màthar, a chainnt ’san deachaibh ar tàladh le briathran gaoil, a chainnt anns an d’ fhuair eòlas agus gràdh an tùs a stigh ’nar cridheachan. Agus ’nuair a tha ’n inntinn làn de bhàigh agus de dh’ aoibhneas ’si so a chainnt a’s freagarraiche gus a dùrachd aithris.

Cha’n eil sinn idir aineolach air cliù a chinnidh uasail air a bheilear ’g ’ur sloinneadh. Bho àm Adhaimh Gordoin a chath ’s an Talamh Naomh le Righ na Frainge còrr a’s sia ceud bliabhn’ air ais bha iad ainmeil anns gach linn. ’S iomadh àit’ air am freagarradh facail a Bhàird Mhic-Fhionghain:—

“Cruaidh, dian bha buaidh nan Gordonach,
Bu lionmhor sguab is dòrlaichean
A bhuain iad air a chòmhnard
Far an d’ thug na slòigh dhaibh ceann.”

Ach ’s iad so nithean a’s aithne do gach aon, agus cha ruigear a leas an dràst a bhi tighinn orra.

’S mor an t-aobhar uaill dhuinn ma ta ar Priomh Rioghladair a bhi de dh’ fhuil cho buadhar, ’s tha ar n-aigne gu mor air àrdachadh ’nuair a bheir sinn fanear gur a h-airidh e anns gach seòl air cliu a shinnsridh.

Bho na thàinig bhur Mòrachd maille ri Baintighearn’ Aberreadhain a Chanada mheall sibh le cheile gaol gach aon le’r bàighealachd ’s le’r caoimhneas; agus choisinn buadhean arda bhur n-inntinn ’s bhur tuigse meas us urram dhuibh anns gach àite.

Tha sibh ’n ur n-onair do’n dùthaich rioghail bho’n d’ thàinig sibh agus tha sibh dhuinne mar shamhladh air gach ni a tha flathail agus uasal.

Mile taing dhuibh ma ta airson bhur ceilidh. ’S fhada bhios e dhuinn na chuimhneachn taitnéach; agus tha sinn an dòchas gun gabh sibh gu caoimhneil ris an dillseachd ’san dleasnas a tha sinne le’r n-uile-chridhe a’ tairgsinn dhuibh.

Bha an t-Iarla ’s a Bhan-Iarla ro thaingeil airson na fàilte Ghaidhealach a fhuair iad; agus bho nach rachadh aca fhéin air Gailig a bhruidhinn dh’ iarr iad air Miss Gunn, bean-uasal a bha ’nan cuideachd, freagairt air an son ’sa chànain so, ni a rinn i le briathran gasda, freagarrach, a thug mor thoileachadh do na Gaidheil a bha ’ga h-éisdeachd.

AONGHAS.
Oil-thaigh N. F. X., Oct6, 1896.

---

[114]

[Vol . 6. No. 15. p. 2]

DAIBHIDH II.

Thugadh fainear gu tric gu ’m bu daoine beaga mic dhaoine mòra; gu’m bu daoine gòrach mic dhaoine glice. Bha sin, gun teagamh, firinneach a thaobh an aoin mhic a dh’fhag rìgh Raibeart Brus. Cha robh Daibhidh ach mu chùig bliadhn’ a dh’aois ’n uair a bhasaich ’athair. Thugadh an t-ainm sin air mar onair ri ’roimh-shinnsir a rioghaich ceud bliadhna roimhe sud. Shuidhich rìgh Raibeart, roimh a bhàs, gu’m biodh Sir Tòmas Randolph, Iarl an taobh Mhuirich, air a dheanamh ’n a Thàinistear, ’s e sin ’na àrd-riaghlair, air an rioghachd gus an tigeadh Daibhidh gus aois. Bha Randolph ’n a dhuine comasach, agus bha e ’riaghladh na rioghachd ’an ceartas; car cruaidh, theireadh daoine ’n diugh a bha e. Fhuair e Achd air a dhaingneachadh leis a’ chomhairle, gu’m feumadh na h-uile Siorraimh pàigheadh air son gach coltair, no inneal treabhaidh eil’ a rachadh a ghoid an taobh a stigh de chriochan na Siorrrachd, a chionn gu’m be dleasdanas an fhir-dreuchd sin luchd-braid a chumail fo eagal. Ghabh fear-eigin de dhànadas air iaruinn a chroinn fholuch, agus a ràdh gu’n do ghoideadh iad. Fhuair e o ’n t-Siorraimh an t-suim a mheasadh d o na h-iaruinn sin. Ach fhuaradh a mach air ’an déigh sin gu’m b’ e féin a dh’fholuich iad. Chroch an Tàinistear e air son a chuid cleasachd. B’ ann air an dòigh so a bhuin Randolph ris gach fear droch-bheirt. Bha e ’n a shaighdear gaisgeil; agus cha b’fhad’ an déigh bàis an rìgh gus an robh e air a ghairm gu dhol air ceann an airm an còdhail an nàmhaid. Thug Eideard Bailiol oidhirp air crùn Alba fhaotainn da féin goirid an déigh bàis a’ Bhrusaich. Bu mhac e so do Iain Bàiliol, dheth ’n d’rinn Eideard I. Shasuinn rìgh ma’s fhior, agus a dhruid e rìs ’am prìosun ’n uair a rinn e féin air son sealbh a ghabhail air Alba. Fhuair e cead a choise greis an déigh sin, ’s chaith e deireadh a làithean ’s an Fhraing ’an dìmeas. Thàinig a mhac a nis a nall as an Fhraing, ’s thug rìgh Shasuinn cuideachadh dha os iosal, gu rioghachd Alba thoirt o theaghlach a’ Bhrusaich, air chumha gu’n aideachadh e righ Shasuinn féin mar Ard-uachdaran Alba. Fhuair e àireamh luchd-leanmhuinn a measg dhaoine mòra Shasuinn, agus mar tha ’nàr ri aithris, a measg dhaoine mòr’ Alba mar an ceudna. ’N uair a bha Randolph a’ cur an airm an òrdugh air son an ceannairceach ud a chuir sios, bhàsaich e bàs grad ’am Baile nan Feasgan, ’am mìos deireannach an t-samhraidh, 1332. Rinn Pàrlamaid na rioghachd Iarla Mhàrr, caraid eile do rìgh, Raibeart, ’na Thàinistear ’an àite Randolph. Cha bu shaighdear Iarla Mhàrr ann; ’s bha bhuil. Thàinig Eideard Bàiliol air tìr ’s an Eilean-loisgte, ’s àireamh Shasunnach ’ga leantuinn.’ Fhuair e beagan cuideachaidh air taobh ’s ear Alba. Bha Iarla Mhàrr le buidheann de’n arm Albannach air campachadh air monadh Dhuplin, ri taobh amhainn Earna. Agus tha e dearbhta gu’n robh luchd-brathaidh ’s a’ champ aig’, a thug misneachd ’us seòladh do Eideard Bàiliol tighinn orra gun fhios feadh na h-oidhche. Cha robh freiceadan no luchd-fair’ aig Màrr idir timchioll a’ chaimp; agus mharbh daoin’ a’ Bhàliolaich aireamh mòr de na h-Albannaich, ’n uair thàinig iad orra gun fhios, agus an Tàinistear féin ’us triùir no ceathrar eile de àrd mhaithean na tìre’measg chàich. Bha Iarla Mharch a’ triall gu tuath le roinn de’n arm gus an Tàinistear a chuideachadh; ’s ’n uair a chual e mar a thachair chleachd se e féin ’an dòigh co neònach ’s gu’n do smuainich an sluagh gur h-ann air taobh a’ Bhàiliolaich a bha e. An déigh na buaidh big’ ud, ghreas Eideard Bàiliol gu ruig Scoinne, far an d’ fhuair se e féin a chrùnadh. Thug e ’n ath starradh as gu ruig Sasunn a dheanamh ùmhlachd do Eideard, ’s an ath char air ais do Alba gu fleadhachas. Ach cha b’ fhad’ a mheal e ’n onair. Cha’n fhuilingeadh na h-Albannaich a chluinntinn gu’n robh iad gu bhi air an riaghladh le seirbhiseach do rìgh Shasuinn; ’s mar sin rinn iad air son Eideard a rotadh air falbh an taobh as an tàinig e. Thog dithis no triùir de’n fheadhainn bu tapaidh a measg àrd-mhaithean na rioghachd buidheann luchd-leanmhuinn gu folchuidh, ’s thuit iad air a’ Bhàiliolach ’s e air féisd an àite faisg air Annan, ’s ghearr iad ’n am mìribh a luchd-coimhideachd, a measg an robh a bhràthair, ’s theich e féin air muin eich gu ruig Sasunn le leithid de chabhaig ’s nach d’ fhuirich e ri ’fhailuinn a chur uime, no diollaid a chur air ’each.

Fhuair Eideard Shasuinn samhladh lethsgeil a nis gu briseadh a steach air Alba, gus an sluagh a pheanasachadh air son an ceannairc. Threòraich e armailt mhòr do Alba, ’s chuir e séisd ri Bearuic, baile mor air a’ chrìch Shasunnaich. Thog Sir Aindreas Muireagh, a bha nis ’n a Thàinistear, armailt bheag, ’s chaidh e gu deas ann ’an coinneamh an t-Sasunnaich. Chuir iad blàr air cnoc Halidoin, mu dhà mhìle o Bhearuic. Chaill na h-Albannaich an latha, ’s bha’n Tainistear féin a measg an fheadhainn a thuit. An déigh a’ bhlàir so thriall Eideard gu tuath, ’s chuir e Bàiliol suas a rìs ’na rìgh air taobh ’s iar ’us tuath Alba, ’s ghabh e sealbh air cearnaibh deas na rioghachd dha féin. Cha d’ fhuair Bàiliol ach àireamh beag de na h-àrd-uaislean gu ùmhlachd idir a thoirt da. Agus an déigh caochladh oidhirpean neo-shoirbheachail a thoirt air ceud de na caistealan a bha ’cumail a mach an aobhar rìgh Daibhidh a cheannsachadh, b’ éigin da ’chasan a thoirt leis á Alba a muigh ’s a mach, agus an déigh sin rìnn e atharrais air an dearbh ghniomh tàireil, fealltach, a rinn ’athair roimhe, ann an toirt seachad riaghladh Alba gu h-iomlan, ’s gu bràth do rìgh Shasuinn; ’s mar shamhladh air a’ mhagaireachd so thug e dha làn a dhuirn de ùir Alb’ agus crùn òir. Ma b’fhior do Eideard III. gu’m bu leòir sud gu làn choir a thoirt dha féin air Alba. Thug e blàthachadh pàighidh do’n Bhàiliolach, a thug a chasan leis do’n Fhraing, ’s cha ’n ’eil eachdraidh a’ deanamh tuilleadh iomraidh air. Rinn Eideard Shasuinn a nis air son Alba fhaotainn air na h-uile cor. ’An toiseach nan trioblaidean so bha Daibhidh òg Brus ga ghleidheadh ’an Caisteal Dhunbartoin, daingneach co làidir ’s a bha ’n Alb’ an uair ud. Ach ’n uair a chunncas gu’n robh rìgh Shasuinn ’s an eadraigin chuireadh Daibhidh a null do’n Fhraing anns a’ bhliadhna 1332, a chum gu’m faigheadh e fòghlum iomchuidh do’n inbhe ’s an robh e, agus gu’m biodh e tearuint’ o chunnart gus an tigeadh e gu aois. Agus lean an cogadh gun lasachadh eadar Alb’ ’us Sasunn am feadh a bha e air chuairt ’s an rioghachd sin. Ach cha ’n ’eil eachdraidh a’ deanamh iomraidh air gun do sheas an t-arm Albannach là blàir ré na h-ùine sin ris an nàmhad an déigh Halidoin. Bhiodh buidhnean beaga gun teagamh, a’ coinneachadh a chéile dhiubh, timchioll air stéidh chaistealan, agus a’ tarruing fol’ o àm gu h-àm. Ach an déigh an là fhuiltich ud a dh’ainmich sinn, tha e soilleir gu’n do lean na h-Albannaich a’ chomhairl a thug rìgh Raibeart dhoibh, ris a bheil “Tiomnadh an deadh rìgh Raibeirt,” air a ràdh. B’e sin, co tric ’s a bhriseadh na Sasunnaich a steach air an tìr, gu’n tugadh an gluagh iad féin as do na beanntaibh, ’s do na h-àitibh garbh eile a bha feadh na dùthcha le ’n cuid spréidh’, ’us gu’n loisgeadh iad na h-uile sion a bha fàs á talamh de ’m b’urrainn an nàmhaid feum a dheanamh; ’s gu’n tugadh so air an arm Shasunnach pilltinn air an ais gun dad air son an saothrach. Agus fhuair na h-Albannaich a mach le’ m féin-fhiosrachadh gu’m b’ e sud dòigh bu fhreagarraiche sam bith air son iad féin a chumail saor o chuing nan Sasunnach. Thàinig Daibhibh air ais gu ’rioghachd féin ’s a’ bhliadhna 1341. Bha e ochd bliadhna deug a dh’aois’ an sin, agus air pòsadh Ioanna, piuthar rìgh Shasuinn. Bha e ro mheasail aig a chuid iochdaranaibh an uair a thàinig e air ais; ach bha aobhar ac’ am barail uime chaochladh an déigh sin. Bha e ro fhada ’na cheann, ro bhras ’na nàdur, ro dhéigheil air cluich, agus anns na h-uile seadh neo-fhreagarrach air son riaghlaidh.

Mu’n àm ’s an tàinig Daibhidh air ais do Alba, bha cogadh eadar Sasunn ’s an Fhraing, ni a thug cothrom anail do na h-Albannaich bhochda. Chuir righ na Fraing’ impidh air Daibhidh briseadh a steach air Sasunn le armailt gus an tarruingeadh e uaithe fein ni-eigin de chumhachd na rioghachd sin. Bha Daibhidh co amaideach ’s gun do ghabh e ’n impidh sin o righ na Frainge; ’s bha e co fada ’na cheann ’s gu’m feumadh a ludhd-comhairle, comhairl’ a ghabhail uaithe. Ghabh e air aghart gu deas le àireamh mhath shaighdearan, ag oidhirpeachadh a dheanamh air na Sasunnaich an ni is tric a rinn iadsan air Alba, creachadh ’us losgadh le tein’ ’us claidheamh. Bha Eideard III. ’s an Fhraing an sin. Ach thog na Sasunnaich arm aig a bhail’ a

---

[115]

[Vol . 6. No. 15. p. 3]

chuir iad an aghaidh nan Albannach. Choinnich an dà armailt aig aite ris an abrar Crois Nebhil. Cha robh Daibhidh ach mu thri bliadhna fichead a dh’ aois an uair sin, agus gidheadh dh’ fheumadh e comannd an airm fhaotainn ’na laimh féin. Dh’ innis àrd-oifigich an airm dha mar bu chòir na daoin’ a chur ’an òrdugh, agus an cunnart a bhiodh ann mur biodh marc-shluagh deiseil air son na fir-bhogha Shasunnach a sgapadh. Cha tugadh Daibhidh éisdeachd do mhòr no do bheag, ach a dhòigh féin a leantuinn. ’S e bun a bh’ ann, chaill na h-Albannaich an là. Thuit mòran de ’n àrd-uaislean ’s a bhlàr, ’s chaidh mòran a ghlacadh nam priosanaich, a measg an robh Daibhldh fein. Lean làmh chli an airm air cath fad an déigh do’n chuid eile an ruaig a ghabhail, tharruing iad an sin air falbh ann an deagh ordugh, agus gu sàbhailt. Bha ’chuid so fo stiùireadh Iarla Mharch, agus Stiubhart Alba. Chuireadh Daibhidh air muin eich mhoir, dhuibh, ’s threòraicheadh e ’m fianuis an t-sluaigh uile, mar phriosanach gu Tùr Lunuinn, far an do choinnich e Iain, righ na Fraing’, a bha co-ionnan mi-fhortanach ris féin, air a dheanamh na phriosunach cogaidh leis a’ Phrionnsa Dhubh mac righ Shasuinn. Chumadh Daibhidh aon bhliadhna deug ’na bhraighdeannach ’an Sasunn. Agus lean Eideard re na h-ùine sin air cogadh ri Alba mar a b’ urrrinn e, le sùil ris an rioghachd a cheannsachadh dha féin gu h-iomlan. Bha cuimhne re ùine fhad’ air garg-ionnsaidh a thug e air Alb’ an toiseach na bliadhna 1355. Tha meud a challa ’rinn e air an turus ud air a chuimhneachadh leis an Fhéill-Bride-Loisgte. Tha e coslach gu ’n robh araon na Sasunnaich ’s na h-Albannaich a’ losgadh ’s an àm ud. Fadheòidh, ’nuair a dh’ aithnich an Sasunnach nach robh feum a bhi ri Alba, leig e cead a choise le Daibhidh, air chumha gu ’m pàigheadh e còrr maith ’us muillean punnd Sasunnach mar éiric air son a shaorsainn. Ghabh Daibhidh os laimh an t-suim sin a thional co luath ’s a gheibheadh e da thir féin. Ach cha robh na muileana co lionmhor an Alb an uair sin ’s a tha iad a nis, bha ’n t-airgiod a’ tighinn an ceann a cheile gu h-anabarrach mall. Bha na fiachan ud mar chlaich-mhuillinn mu mhuinneal an righ, ga chumail ’an seadh àraidh, ’na chiomach, ged a bha ’shaorsainn aige. Agus ’s ann a fhuaradh a mach gu ’n robh Daibhidh a’ cùmhnantachadh ri Eideard Shasuinn air son oighre ’dheanamh dheth air rioghachd Alba, chionn nach robh duine cloinn’ aige fein, air sgàth e mhaitheadh na fiachan da. Ach an uair a thàinig an gnothuch os ceann bùird, b’ éigin do’n righ sgur dheth. Cha robh na h-Albannaich a’ dol idir a ghéilleadh d’a leithid. Bha, mar sin, gnothuch an airgid air fhàgail aig na righribh gus a réiteachadh eatorra mar a b’ fhearr a dh’ fheudadh iad.

B’ ann mu’n àm so a bha plàigh ro eagallach air feadh uile rioghachdan na Roinn-Eòrpa. Bha na h-ainmhidhean féin ga ghabhail o aon a cheile, agus eadhon o dhaoinibh, na ’m buineadh iad ri eudach duin’ a bhàsaich leatha. Bha i air sgaoileadh feadh Shasuinn greis mhaith mu ’n tàinig i dh’ Alb’ idir. Theireadh na h-Albannaich “bàs sgreataidh nan Sasunnach,” rithe. Thachair gu ’n robh armailt Albannach cruinn ’am fridh Shelcirc, ’an ceann deas na rioghachd. Thàinig a’ phlàigh ’n am measg gun fhios cionnus. Chaidh cuig mìle de ’n armailt adhlacadh an sin mu ’n do sgaoil iad o chéile. Ach lean a’ phlàigh iad do gach cearna de ’n rioghachd. Tha luchd-eachdraidh ag aithris gu ’n do bhàsaich treas earrann an t-sluaigh leatha. Gun teagamh ’s i plàigh a b’ oillteil’, agus is mò chuir de uamhas air daoinibh air a bheil iomradh ’an eachdraidh an t-saoghail.

Bhàsaich Daibhidh II. ’s a’ bhliadhna 1371, ’s an t-seachdamh bliadhna thar dha fhichead de ’aois, agus rioghaich Raibeart Stiubhart, mac a pheathar, ’n a aite.

TEAGHLACH NAN STIUBHARTACH.

A measg an àireimh mhòir luchd-leanmhuinn a thàinig á Sasunn do Alb’ an déigh ban-rìgh Mairireit, bha fear Ualter Fits-Alan. Fhuair am fear so an dreuchd urramach sin, a bhi ’na Stiùbhart air teaghlach an rìgh ri linn Dhaibhidh I. An déigh sin thàinig an àrd dhreuchd so gu bhi oighreachail ’an teeghlach Fits-Alain. Agus mar sin thàinig iad gu bhi air an sloinneadh a réir an dreuchd, Stiubhartaich. Bha Ualtar Stiubhart, an seathamh fear de’n teaghlach so ’na àrd-stiùbhart air teaghlach an rìgh ri linn Raibeart Brus. Bha Ualter so ’na shaighdear gaisgeil. Bha Raibeart Brus co riaraichte leis an dòigh ’s an do chleachd an Stiubhart e féin là Allt-a’ -Bhonnaich, ’s gu’n tug e dha Margori, a nighean féin, ri pòsadh, an ath-bhliadhn’ an déigh sin. Cha robh duine cloinn’ eil aig a Bhrusach an uair sin. Thàinig Daibhidh a rugadh an déigh sud, a dh’ ionnsuidh a’ chrùin aig bàs ’athar. Ach mar a bhàsaich esan gun chloinn b’i ’phiuthar ’s a teaghlach a b’fhaisg air an rìgh-chaithir. Thug Uilleam, Iarla Dhùghlais, aig an àm cheudna tàmhadh a dh’ionnsuidh a’ chrùin, ged nach robh còir dhligheach sam bith aig’, ach gu’m bu duine buaireasach e, a bha ro chumhachdach; agus is gann a b’ urrainn na Stiubhartaich leis a chlaidheamh cur ’na aghaidh. Ach fhuair e nighean Raibeart II. gu bhi air a pòsadh ri mhac féin. Thug sin air a bhi sàmhach aig an àm, agus chaidh Raibeart II a chrùnadh an sin gu’n neach a’ cur ’na ’aghaidh. Bha e dà fhichead ’s a cùig deug ’n uair a thòisich e air rioghachadh. Bha e air bhi na ’dheadh shaighdear ’na òige. Ach bha e nis gu maith trom; agus bha galar ’s na sùilibh aig’ a bha ga ’n deanamh dearg mar fhuil. Bu duine measail e; ach cha robh e co smachdail, ’s co treun ’s a dh’fheumadh prionnsa ’na àite-san a bhi, air son ùghdarras a ghlacadh ’s a chumail thairis air an t-sluagh. Cha robh smachd sam bith ga chumail orra ri linn riaghladh fann Dhaibhidh, ’s bha na cinn-fheadhn’, araon a tuath ’s a deas air dol ann am fiadh le cogadh ’us creachadh nam measg féin, ’s an aghaidh nan Sasunnach. Ged dheanadh righ Raibeart sìth ris na Sasunnaich, bha teaghlach nan Dùghlasach, ’s cinn-feadhn’ eile ris a’ chrich, ga’m faotainn féin aig saorsainn gus an coimhearsnaich Dheasach a chreachadh an déigh sin uile. Agus bhiodh sin a toirt dragh air an rìgh anns nach robh làmh air bith aige féin.

Thàinig buidheann Fhrangach mu’n àm so a chòmhnadh nan Albannach ’an aghaidh nan Sasunnach, ’an dùil gu’m faigheadh iad cliù ’s saoibhreas mar dhuais an saothrach. Bha Admaral de Vinne ’na cheannard air na Frangaich. Chruinnich Richard II., rìgh Shasuinn, armailt ro lionmhor a chuir e nall do Alba. Bha na Frangaich a brosnachadh nan Albannach gu là blàir a sheasamh ris na nàmhaid, ach cha deanadh na h-Albannaich sud. Thuirt na h-oifigearan Albannach gu’n faicteadh gu h-aithghearr na Sasunnaich a’ pilltinn dachaidh le call mhòran sluaigh, ’s gun dad air son an turuis, gun chlaidheamh a tharruing á truaill. B’ amhuil a thachair. ’N uair a chunncas na Sasunnaich a tighinn, chaidh tinntean rabhaidh fhadadh aìr mullaichibh nan cnoc mar a b’àbhaist, aon chnoc, mar gu’m b’eadh ga chur uaithe féin gu cnoc eile. Ghluais an sluagh le ’n cuid spréidhe do ’n ionadaibh a measg nan creag ’s nam beann, ’s chuir iad ri theine an àitean còmhnuidh. Cha’n fhaigheadh na naimhdean dad a dh’itheadh iad, no duin’ air an deanadh iad dioghaltas. Agus an déigh cuairt fhada, sgìth, a ghabhail feadh na dùthcha, phill iad air an ais, a’ fàgail as an déigh mòran de ’n cuid daoin’ ’s each a thuit le sgìos ’us ocras. Aig an àm cheudna thòisich na saighdearan Albannach air creachadh an taobh tuath Shasuinn, far nach robh neach a b’ urrainn seasamh na ’n aghaidh. Thionail iad pailteas creiche ’s bha iad a’ caitheadh na h-ùine glé shòghmhor ’e an tìr bheartaich ud, ’n uair a bha na saighdearan Sasunnach a’ bàsachadh le goirt ’us sgìos ’an tìr fhàsal. Thàinig na Frangaich gu aimhreit air son a lughad ’s a bha iad féin a faotainn de thuarasdal. Ach cha b’e mhàin nach pàighteadh dad dhoibh sin’ an Alba, ach cha ’n fhaigheadh iad cothrom falbh do’n tìr féin gus an gealladh iad pàigheadh air son an cumail suas ré na h-ùine a bha iad ’an Alba. Ach bha ’n Dùghlasach deònach gu leòr air cath a chumail ris na Sasuinnaich ’n uair nach biodh ann diubh ach àireamh cuimseach, ni-eigin cosmhuil ris an àireamh luchd-leanmhuinn a bhiodh aige féin. Bu nàr leis e féin fholuch ’an teugmhail de ’n t-seòrsa sin.

An deireadh an t-Samhraidh 1388, bhris an creachadair so a steach air taobh tuath Shasuinn le buidheann lionmhor luchd-leanmhuinn. Chuir IarlaNorthumberlanda

(Air a leantuinn air taobh 118.)

---

[116]

[Vol . 6. No. 15. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh ad ach air aon taobh d’ an duileig, agus, nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, 8 OCTOBER, 1897.

Domhnull Mac Dhomhnuill.

SEANN GHAIDHEAL FIACHAIL.

(Eadar. le “Iain Dubh. ”)

“Robh thu air mhisg na nach robh?”

“Cha robh mi air mhisg ach bha drama agam.”

“Gu de na bh’agad do dheoch?”

“Fhuair mi dà dhrama neo trì, na ’s dòcha tuileadh; gu dearbh cha robh mi gleidheadh cunntas orra.”

“Tha fios agad a dhaoine-usail gu bheil caochladh bheachdan aig daoine a thaobh gu de na bhiodh aig daoine do dheoch, ma ’n cainte gu robh e air mhisg.” “Dh’ faodadh d’ thu innseadh c’uin a shaoileadh tu, féin daoine bhi air mhisg?”

“Cha shaoileansa gu robh duine air ’mhisg gus an tuiteadh e far am biodh e na sheasamh, ’s nach b’urrainn dha greimachadh air an fheur far an robh e na laidhe.”

Cha deach an còr cheistean a chur air Dòmhnull an latha sin.

Co-dhùnaidh sin le aon naigheachd eile air Dòmhnull agus na“supervaesors. ”Bha e latha buachailleachd ann an aon dhe na glinn os cionn Loch Fìne. Bha e ’cumaill ceithir choin air son an aobhar sin. Bha fear do na gàidserean aig an robh gamhlas do Dhòmhnull, agus rinn e suas ’inntinn gu ’m peanasaicheadh e e na ’m b’urrainn e.

“Gu de tha thu deanamh leis na ceithir choin sin a Mhic Dhòmhnuill?” ars’ esan aon latha.

“Tha,” arsa Dòmhnull, “toirt an aire air mo ghnothaich féin, agus ’s fearr dhutsa an aire toirt air do ghnothaich féin.”

“ ’S cinnteach nach ’eil feum agad air na ceithir.”

“Tha, ’s chuirean feum air urad eile na ’m biodh ’ad agam.”

“Chi sinn mu dhéibhinn na cùis sin,” ars’ an gàidsear.

Ann am beagan laithean fhuair Dòmhnull sumanadh gu e féin a nochdadh ann an Dùnoin gu cunntas a thoirt a thaobh nach robh e paigheadh cìs air son a h-aon dhe na coin aig. Bidh fios aig an leubhadair gu bheil coin a th’ air an gleidheadh air son ciobaireachd ’us buachailleachd sàor o ’n a chìs bhliadhnail.

Fhuair Dòmhnull litir o mhaighstir a dearbhadh gu robh feum aig air a h-uile gin do na coin. Dh’ falbh Dòmhnull gu sùnndach gu Dùnoin le ’cheithir choin ri shàil. Thug e dà latha air an t-astar a choiseachd, ach ràinig e air an latha agus an uair shuidhichte.

“Nach ’eil thusa,” ars’ am fear a bha ga cheasnachadh, “a gleidheadh ceithir choin?”

“Tha, le’ur cead, ’s thug mi leam iad gus am faiceadh sibh iad.”

“O! cha ruigeadh tu leis a bhi aig an dragh, ach c’arson nach ’eil thu paigheadh cìs air son gin dhiubh?”

“Tha feum agam air a h-uile h-aon dhiubh.”

“ ’S cinnteach nach ’eil feum agad air a ceithir co-dhiu?”

“Tha, agus so agaibh litir o mo mhaighstir gu ’n cuirean feum air urad eile na ’m biodh iad agam,”

“Seall dhomh i—Tha sin gu leòr, tha sin a cur crioch air a chùis a Mhic Dhòmhnuill, faodaidh tu féin ’s do chuid choin falbh dhachaidh.”

“Cha ’n ’eil,” arsa Dòmhnull, “sin a cur crioch air a chuis, ’s fada mas eil. Bheil guth gu bhi air mo shaothairsa tighinn a so agus saothair mo chuid chon? Seall air mo chosgais an dà latha thug mi air tighinn agus cosgais nan con, agus urad eile dol dachaidh. ’Bharrachd air a sin b’ fheudar dhomh fear a chur nam àite aig an tigh agus deich tastain ’san latha thoirt dha. Agu s a dhaoine-uaisle cha’n ’eil a chùis seachad mar sin idir ’s cha bhi gus an càraich sibh nam’ dhòrnsa ceithir puinnd-Sasunnach.”

Sheall a luchd-casaid air a cheile ’nuair a chual’ iad so, agus air dhaibh reusonachadh eatorra féin smaonaich iad gu ’m bu ghlic’ dhaibh na cùmhnantan aig Dhòmhnuill a ghabhail.

“Mar sin,” arsa Dòmhnull, “thainig mise dhachaidh le mo cheithir puinnd na mo phòca. Ach bidh iongnadh oirbh c’arson a thug mi leam na coin gu Dùnoin. Ma ta innsidh mi dhiubh rud nach d’ innnis mi dha na‘supervaesors. ’Bha agam ri dol gu Dùnoin co dhiu, gu treud chruidh a thoir dhachaidh dha mo mhaighstir.” —Highland News.

Tha an t-Urr. Iain Mac-an-Tòisich, B. D., a bha fad samhraidh no dha a’ searmonachadh an Louisburg, a nis air a shuidheachadh ann an paraiste an siorrachd Hants. Tha am paraiste mor, agus tha tri eaglaisean ann, —aon ann am Maitland, am Milford ’s an Kennetcook. Buinidh Mr. Mac anTòisich do Mhalagawatch, agus choisinn e deagh chliù dha fhéin mar fhòghlumaiche ann an oil-thigh Dhalhousie. Tha MAC-TALLA a’ guidhe soirbheachadh math a bhi leis ’na shaothair.

MacCoinnich & Co.

Tha sinn an deigh stòr ùr tàillearachd fhosgladh
ANN AN LOUISBURG,
agus tha sinn aig an àm cheudna a’ cumail air adhart air an t-seann laraich,
ANN AN SIDNI.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa. Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
Mac Coinnich & Co.

F . W. MORLEY,
DOTAIR FRADHAIRC

An aon fhear dhe sheòrsa th’ air Eilean Cheap Breatunn.

Faodar fhaicinn anns an stòr aigF . & J Morley.

Neach sam bith aig am bheil droch fhradharc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt dha ’s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ’s de ghlaineachan sùil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shùilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, ’96.

C . H. HARRINGTON & CO.

Soithichean Dinnearach, Soithichean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe gach seor sa, SAOR.

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan Botainnean, Rubbers, &c ., &c . Iad uile math ’s na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siucar, Siabunn, Molasses, Olla, Mart fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. A seorsa ’s fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol, agus iomadh ni eile air am bi feum an am togail thaighean.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
NYANZA , C. B.

THA e creic CLOTH, DROGAID, agus PLAIDEACHAN “EUREKA” air a cheart phris air am beilear ’g an creic aig na muillin.

Tha Factoridh Eureka air aon de’n fheadhain a’s fhearr an Canada. Choisinn na Plaideachan a thatar a’ deanamh innte DUAIS AIRGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ( $1400 .00) dhe na h-aodaichean so an coinneamh Clòimhe, agus tha dùil aige barrachd air sin a chreic am bliadhna.

Tha luchd-gnothuich(agents)aige mar a leanas: —Ann an Siorrachd Inbhirnis, Niall Mac Ille-mhaoil, aig Loch Ainslie, agus D. D. MacFhionghain, Taillear,) an Orangedale; an Siorrachd Cheap Breatunn, Tearlach E. Clark, aigCross Roads Leitche’s Creek.Tha mu dheichair fhichead sampull aodaich aca, agus theid aca air seòrsa sam bith a thoirt dhuit ochd latha ’n deigh a chlòimh chur air falbh. Am bheil iad math? THIG AGUS FAIC.

---

[117]

[Vol . 6. No. 15. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Tha teinntean mora air naprairiestimchioll air baile Winnipeg, a tha ’cur call mor air na tuathanaich.

Tha fearArtur Drapeauair tilleadh á Clondaic gu Ottawa le da cheud mile dolair de dh’ òr. Mu ’n d’ fhalbh e do Chlondaic an toiseach bha e ris an obair-latha.

Tha an carbad a nise fàgail Shidni aig sia uairean ’sa mhaduinn, agus cha bhi falbh air ach an fheadhainn dh’ an fheudar.

Tha coinneamh gu bhi aig Comunn na Sgoil Shàbaid ann am baile Halifacs Di-luain, Di-màirt, agus Di-ciaduin s’a tighinn. Tha sùil ri àireamh mhath a bhi ann.

Tha Seanadh na h-Eaglais Chléirich cruinn ann amMoncton , N. B. ,air an t-seachdain so. Dh’ fhalbh an t-Urr, I . F. Forbes,ministeirSt . Andrew’s, Di-luain gu bhi aig a’ choinneamh.

Tha iad ag radh gu ’n d’ thainig barrachd sluaigh a stigh do bhaile Halifax air Dior-daoin anexhibitionna thainig ann air aon latha riamh roimhe. Bha an t-exhibitiongle mhath, agus tharruinn e moran sluaigh.

Chaidh fear Gordon Mac Aoidh, ann am Braid-Albainn, E. P. I., a ghoirteachadh gu dona le tuiteam fo’n charbad-smùide o chionn da sheachdain. Chaidh te dhe ’chasan a phrannadh cho dona ’s gu ’m b’ fheudar a gearradh dheth.

Thatar a’ meas gu robh mu mhile de mhuinntir Cheap Breatunn aig an fhéill ann a’ Halifacs air an t-seachdain s’a chaidh. Aon latha bha aona carbad deug as deigh an eich-iaruinn a’ ruigheachdPoint Tupper,agus iad uile làn, Oidhche Shathurna, bha an carbad ceithir uairean anmoch a ruigheachd Shidni; bha e air a chumail air deireadh leis na bha de charbadan eile a’ falbh ’sa tighinn eadar Halifacs us Mulgrave.

Tha mèinn òir ann an Nobha Scotia as am bheileas gach mios a toirt mu thri cheud ùnnsa de dh’ òr glan. Tha iadsan leis an leis i ann anNew Glasgow,agus tha iad a’ deanamh mile dolair ’sa mhios oirre, a bharrachd air gach cosguis. Cha mhor gu bheil fhios aig duin’ ach iad fhéin ’s aig muinntir a’ bhaile càite bheil i no gu bheil a leithid ann idir, ach ’nam b’ ann an Clondaic a bhitheadh i, chluinneadh an saoghal m’a deibhinn o chionn fhada.

Chaochail seana mhinisteir de ’n eaglais Lutheran ann an Lunenburg o chionn da sheachdain air ais, an t-Urr. Dr. Cossman. Bha e ceithir fichead bliadhna ’sa h-aon deug a dh’ aois, agus bha e ’na mhinisteir tri fichead bliadhna. Ré na h-ùine sin, bhaist e ceithir mile pearsa, rinn e sia ceud us ceithir fichead pòsadh, bha e aig mile tiodhlacadh, shiubhail e da cheud mile de mhiltean, agus rinn e aona mile deug searmon. B’e aon de na ministearan bu shine bha ’n Nobha Scotia.

Oidhche Di-luain s’a chaidh, bhrist teine mach ann an tigh leAlfred Boutilier,air sràid Falmouth, agus chaidh a losgadh gu dona. ’S ann eadar uair us da uair ’sa mhaduinn a thòisich an teine, agus bha e air greim math a dheanamh mu’n d’ fhuaireadh an t-uisge g’a ionnsuidh. Ghabh an teìne greim air mullach a mhansa, a tha ri taobh an tuighe, ach fhuaireadh a chur as mu ’n d’ rinn e call mor sam bith. Chaidh sabhal beag a bh’ air cùl an taighe a losgadh cuideachd. Cha ’n eil fhios ciamar a thòisich an teine. Na ’n robh stoirm air a bhi ann bhiodh call mor air a dheanamh anns a’ bhaile, ach gu fortanach bha ’n oidhche ciùin, samhach, agus cha d’ fhuair an teine mar sin cothrom sgaoileadh.

Cha d’ fhuaireadh fhathast a mach có thainig ri beatha ’n Armenianaich a fhuaireadh marbh ann an siorrachd Cholchester o chionn da sheachdain air ais. Cha deach a robaigeadh idir, agus cha ’n eil fhios air aobhar sam bith a bhiodh aig duine a mhort. Cha ’n eil fhios nach b’ ann le sgiorradh a chaidh a mharbhadh.

An t-Ard-Riaghladair ann an Ceap Breatunn.

Bha an t-Ard-Riaghladair agus a Bhain-tighearna ann an Sidni oidhche Di-màrt agus ’sa mhaduinn Di-ciaduin. Thainig an carbad-smùide a bha ’g an giùlan féin ’s an cuideachd a stigh mu leth-uair an deigh seachd, agus an deigh do’n t-sluagh fàilte chur orra aig a chala, chaidh an toirt ann an carbadan troimh ’n bhaile. Bha na taighean agus na stòraichean air na sràidean troimh ’n deachaidh iad air an soillseachadh gu briagha, agus bha àireamh mhor sluaigh ’g am feitheamh anns gach àite ’s ’ga fàilteachadh gu cridheil. An deigh cuaìrt a chur mar sin air a’ bhaile chaidh iad air ais do’n charbad, far ’n do chuir iad seachad an oidhche. Anns a’ mhaduinn, aig deich uairean, chaidh na saor-dhionadairean ’nan choinneamh le piobaire (Iain Siosal á Pictou, agus’s math am piobaire e) air an ceann, agus threóraich iad iad gu tigh-na-cùrtach far an robh òraid di-beathachaidh air a liubhairt le Mr. Raonull Gillios air son a bhaile. Rinn an t-Ard-Riaghladair òraid thaitneach, anns an d’ thug e taing do mhuinntir Shidni agus Cheap Breatunn air fad air son na fàilte chuidheil a chuir iad air fhéin ’s air a chéile. Leabhair a Bhain-tighearna beagan fhacal ann an Gàilig, a’cur fàilte air Gàidheil Cheap Breatunn, agus ag innse cho toilichte ’sa bha i bhi ’nam measg Rugadh agus thogadh ise air i’ Ghàidhealtachd. An deigh do’n Ard-Riaghladair beagan a labhairt aig dorus tigh-na-cùrtach, chaidh a chuideachd air adhart dh’ionnsuidh an tighe-sgoile, far ’n do labhair e a rithist, agus far ’n do sheinn a chlann a dha no tri dh’ òrain air dhòigh a chòrd ris na h-uaislean anabarrach math. An deigh sin, chaidh iad dh’ionnsuidh a’ Chonvent far an d’rinneadh tuilleadh leabhairt, agus seinn; á sin chaidh iad air ais dh’ionnsuidh a’ chala, agus an ceann beagan mhionaidean dh’ fhalbh an carbad leotha gu Louisburg. Thainig iad air ais gu Sidni air an oidhche. ’Sa mhaduinn’chaidh iad a null air a’ bhàt-aiseig gu Sidni Tuath, agus un deigh treis dhe’n latha chur seachad an sin ghabh iad air adhart dh’ ionnsuidh nanNarrowsMhora. Tha sinn a’ cluinntinn gu bheil iad á sin a’ dol gu Baddeck agus gu Hogamah mu’m fàg iad an t-eilean. ’Se so a’ cheud uair do’n chàraid uasail so bhi ann an Ceap Breatunn, agus ’se ’s dòcha nach ceadaich `uine dhaibh tigh’nn ann tuilleadh; ach ’si ar barail fhéin nach bi aithreachas sam bith orra air son a’ chuairt so a thoirt, oir chaidh làn dith am beatha dheanamh, agus rinneadh gach ni air an son a shaoil an sluagh a bheireadh toil-inntinn dhaìbh, agus a chuireadh urram orra mar luchd-ionaid na Bàn righ’nn.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
’Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, Leis an Urr. A Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .30
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris ainmichte.
Sgriobh gu
J . G. MACKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, C. B.

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B.

BADDECK, - - C. B.
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

IUBILI!
THIG AGUS FAIC!
Ceannachd ur us Prisean ura.
A h-uile ni cho saor ’s nach fhaod mi innse.
Niall Domhnullach.
Ceann an Iar a Bhaile.
BADDECK , - - C. B.
A Ghàilig ’sa Bheurla air an aon phris.

---

[118]

[Vol . 6. No. 15. p. 6]

(Air a leantuiun o thaobh 115.)

dhithis mac, Sir Eanruic agus Sir Ralph Perci, ’an coinneamh nan ceatharnach Albannach gu stad a chur orra. Chaidh na fir am badaibh a chéil’ air taobh a muigh balla Caisteal Nomha. Theireadh iad Hotspur ri Sir Eanruic a thaobh co bras ’s a bha e. Bhuail am fear so agus Iarla Dhùghlais air còmhrag ri chéile mar dhà churaidh. Anns a’ chòmhrag so fhuair an Dùghlasach greim air sleagh an t-Sasunnaich, ri mìr grinn de shide air a ghréiseadh le neamhnaidibh air an robh dealbh leòmhain air a tharruing. Thog an Dùghlasach an comharradh buaidh so gu h-àrd os ceann a chloiginn, ’s ghlaodh e gu’n tugadh e leis do Alb’ e, ’s gu’n càireadh e air a’ chaisteal féin an Dail-cé e. “Cha dean thu sin gu bràth,” ars an Sasunnach, “coisnidh mi fathast mo lann, mu’m faigh thus air t-ais a dh’ Alba.” ’S ann mar sud a bha. ’N uair a thruis an Dùghlasach de chreich na chaidh aig air, thionndaidh e aghaidh gu tuath. Ach ’n uair a rainig e àite ris an abrar Oterburn, mu fhichead mìl’ o chrich Alba, rùnaich e campachadh an sin gun fhios nach tugadh Hotspur oidhirp air a’ lann a chosnadh a rìs. Bha ’n cluich co milis ’s gu ’m bu mhòr am beud leis an Dùghlasach a leigeadh seachad. Mu anmoch an dara feasgar an deigh dhoibh stad, bha na h-Albannaich a’ gabhail an suipeir, ’s cuid air gabhail mu thàmh, ’n uair a chualas àrd-ghlaodh, “Perci, Perci. ”Bha ’n oidhche soilleir le àirde gealaich. Bha na h-Albannaich an ordugh cho luath ’s a ghabhadh e deanamh; sheas na laoich aig a cheile. Chuireadh bratach an t-Sasunnaich mu choinneamh bratach ’an Dùghlasaich. Ach bha triuir aig Hotspur mu ’n aon a bh’ aig an Dùghlasach; agus goirid ’an deigh bualadh gu chéile thòisich na h-Albannaich a’ dol an coinneamh an cùl. Air faicinn sin do ’n Dùghlasach ghabh e tuagh chath’ anns gach làimh ’s ghlaodh e mach, “Dùghlas! Dùghlas!” ’s réitich e rathad dha féin troimh an nàmhaid. Ach mu ’n gann a bha sin deanta thuit e sios air a leònadh le trì lotaibh bàsmhor, ’s cha bu luaithe a bha e ri talamh na chuir Sasunnach eil’ an tuagh troimh ’n cheann aige, ’s gun fhios aige c o bh’ ann. Bha càirdean an Dùghlasaich féin air a chulaobh ’s mu ’n cuairt da, agus air tòiseachadh le neart nuadh a’ cur air ais nan Sasunnach. Dhlùthaich Sir Iain Sinclair, a bu charaid dha, ris, ’s a’ togail a chinn làn fola o’n talamh thuirt e, “Cionnus a tha thu charaid?” “Cha ’n eil ach gu meadhonach,” ars an ceann-feadhna, “ach buidheachas do Dhia, cha do bhàsaich ach tearc de ’m aithrichean air an leabaidh. Tha mi guidheadh ort mo bhàs a dhioladh, oir tha mo chridhe a dol an laigead na h-uile tiota: tog mo bhratach a tha air an làr o bhàs an uasail a bha ga giùlan, ’s thoir do neach eil’ i; ghlaodh Dùghlas! ’s na innis do charaid na do eas-caraid nach eil mi ’n ’ur measg.” Air a sin bhàsaich e; thilg iad falluing air a’ chorp, ’s rinneadh mar a dh’ iarr e. An uair a chuala na h-Albannaich an glaodh-catha, thionail iad timchioll na brataich, ’s bhrùchd iad air ais na Sasunnaich, a thionndaidh an cùl riutha ’an ùine ghoirid. Ghlac iad moran diubh ’n am prìosunaich, a measg an robh Hotspur féin. B’ ann mar so a choisinn an Dùghlasach marbh a’ bhuaidh. Thug iad a chorp do Abaid Mhelros, ’s chroch iad sleagh an t-Sasunnaich os ceann na h-uaigh a rinneadh dha.

Bhàsaich Raibeart II. ’an deadh shean aois, anns an fhicheadamh bliadhna de ’rioghachadh. Dh’ fhàg e ceathrar mhac, agus rioghaich am fear bu shine dhiubh, ris an abrar Raibeart III., ’na àite. —Eachdraidh na h-Alba.

Beachdan nan Gaidheal.

Tha cuid ann a tha ag aicheadh gu ’n d’ thug na Gaidheil aoradh, aig am air bith, do ni no neach ach dhasan d’ an dlighe aoradh: their iad gur tuaileas a tha air a chur orra an uair a theirear mu ’n deibhinn gu ’n robh iad a’ toirt aoraidh do Bhàl no do ’n ghrein. Tha iadsan a tha de ’n bharail so ag radh nach eil na facail, “Bealltainn” —Bàl-teine, agus “miorbhuil” —meur-Bhàil, a’ dearbhadh ni air bith, oir, gur e “Beuil,” ’s e sin beatha-uile, an t-ainm leis an do chomharraich na Gaidheil a mach an Ti ud a’s e Ughdar gach ni. Tha iadsan a tha d’ an bharail so a’ faicinn, eadhon anns na h-altairean ud, mar a tha an altair faisg air an Oban, dearbhadh cha ’n ann air iodhol-aoradh, ach air an fhior aoradh. Tha na h-altairean so do ghnath air am faotainn ann an sealladh beinne eigin, aig am bheil tri barranna no binneinean; agus tha a’ chuid d’ an altair air an robh an iobairt air a tairgseadh air mullach cinn na nathrach. Tha a’ bheinn, deir iad, ’n a samhladh air an Trianaid bheannaichte— ’n a triuir, ach fhathast ’n a h-aon; agus an altair air ceann na nathrach a’ leigeil ris na buaidh’ a bha ri bhi air a toirt leis an Ti ud a b’e “Siol na mnatha a bhruth ceann na nathrach.” Cha ’n eil teagamh nach robh cuid de fhirinn air a measgadh leis gach seorsa saobh-chreidimh agus iodhal-aoraidh; agus bhitheadh e ’n a chuspair gle fhreagarrach do chuid de na h-ard-sgoilearan gleusta a tha ’deanamh comhnaidh leibh, oidheirp a thoirt air solus a chur air eachdraidh bharailean agus ceud-chreideamh nan Gaidheal.

Bheir mi nis seachad sgeul beag eile trid an d’ thug na seann daoine oidheirp air ni ann an nadur a mhineachadh. Tha eilean beag ’n a laidhe faisg air corsa aon de eileanan mora Innse-Gall, anns am bheil e air a radh, nach fhan nathair beo. Cha ’n eil fhios agam am bheil so fior, ach tha gu leoir de nathraichean nimheil anns an eilein mhor. A nis, tha a’ cheart ni air a radh do thaobh Eirinn. So agaibh an seol air an do mhinich na seann sgeulachdan a’ chuis. Tha e air a radh gur e mir de dh’ Eirinn a tha ’s an eilean bheag—gu ’n robh air maduinn shamhraidh araidh, anns na linntean ud anns an robh famhairean ag aiteachadh nan cearna so, aon de mhnathan-uaisle nan curaidhean uamhasach sin a’ miannachadh sgriob a thoirt a nall á Eirinn do dh’ Albainn. Ann an aite dol air bord luinge no bata, chuir i truisealadh oirre fein a’s ghabh i nall troimh linne bhuaireasaich nam beuchd, mar gu ’m biodh neach a’ dol thar aite tana na h-aibhne. An uair a bha i ’tarruing dluth air cladaichean na h-Alba leig i sios an truisealadh a bha oirre; agus ’d e a bha ach an t-eilean beag aice ann an luib a sgiort gun fhios aice air, ged a tha mu dha chota-ban fearainn ann. Thuit an t-eilean an sud, agus an sud tha e fhathast. Tha cuimhne agam aon uair a bhi ’labhairt ri seann duine coir a bha a’ lan chreidsinn an sgeoil so. Dh’ oidheirpich mi air a dhearbhadh dha cho tur an aghaidh naduir ’s a bha an ni. Cha rachadh agam air a chur as a bheachd fein aon lide; agus thar leam gu ’m bheil mi a’ faicinn fhathast mar a las suil an duine choir le lan bhuaidh, an uair a chuir e ceisd rium a bha e lan chinnteach a thilgeadh bun os cionn mo mhi-chreideamh anns an sgeul. “Ciamar, mata,” ars esan, “a mhinicheas tu a’ chuis nach fan nathair beo an Eirinn, agus nach motha dh’ fhanas aon beo anns an eilean so?” Cha d’ thuirt mi-fhein diog, oir bha ’fhios agam gu math ged a dhearbhas tu ni an aghaidh a thoile air neach, gu ’m bi e gun chaochladh bharail ’n a dheigh sud uile. Is iomadh uair uaithe sin a smaointich mi gu ’n robh reusonachadh an duine choir a cheart cho diongmholta ris a’ cho-dhunadh a chum am bheil daoine foghlumta a’ teachd a thaobh iomadh aon de na ceisdean deacair ud a tha an comhnuidh a’ teachd f’ar aomhair; oir, ged a ni sinn gaire fochaide air creideamh an t-seann duine mar ni amaideach, agus a dh’ ardaicheas sinn beachdan nan teallsanach leis ria h-ainmean, foghlum, agus ealainn, tha cuid dhiubh a cheart cho gorach ri naidheachd an eilein. Cha ’n eil ach bliadhna no dha o’n thug aon de luchd-teagaisg Oil-thigh Ghlaschu seachad barail a thaobh na doighe anns an d’ thainig beatha a dh’ ionnsaidh an t-saoghail so againne air tus a bha mile uair na bu mhi-choltaiche na ’n sgeul mu ’n bhan-fhamhair; oir gorach agus mar ’tha a’ bharail, bha e a cheart cho daicheil gu ’n d’ thug ise an t-eilean ’n a h-uchd agus gu ’n d’ thainig sioga do sin seanair Adhaimh a chum an t-saoghail so air tus mar dhaol, an crochadh ri spitheig bhig a bha air a siapadh o shaoghal eigin eile a chaidh ’n a bhloighdean anns an iarmailt. Chaidh fuadach air barailean faoin nan Gaidheal, ach cuin a threigeas na teallsanaich am beachdan amaideach ’s a shiubhlas iad anns an t-solus fhior a tha ’dearrsadh o ghrein an aigh?

Am MAC-TALLA gu deireadh na bliadhna 1898 air son dolair. Cuir dolair ’ga iarraidh gun dàil.

---

[119]

[Vol . 6. No. 15. p. 7]

Gnothuichean an t-Saoghail.

Cha ’n eil ach ùine ghearr o’n thoisich sinn air eolas ceart fhaotuinn mu dheibhinn farsuingeachd uamhasach na h-airde ’n Iar-thuath. An uair thoisich iomradh air rathad-iaruinn a cheangladh comhnardan lion-mhor, leathunn a chearna ud, bha daoine ’saoilsinn gur e amaideachd eagallach a bha am beachd an luchd-riaghlaidh a bha ’creidsinn gu bitheadh gliocas no tabhachd air bith ann a bhi ’nasgadh na tire iomallach ud agus roinnean eile Chanada le rathad-iaruinn. Is ann gun teagamh le dragh anabarrach ’us le innleachd sonruichte ’shoirbhich leis an Ridir Iain Mac Dhomhnuill ann an rathad a dheanamh a bhitheadh fosgailte air feadh na bliadhna eadar an da chuan a tha ’n an crioch luasganach do Chanada. Is e duine fior-ghlic, ’us tapaidh, ’us crionnta, ’us cumhachdach a bha ann an Iain Mac Dhomhnuill. Tha e ’nis tosdach ann an suain a’ bhais. Tha gach neach direach, onorach, ann an Canada ag aideachadh nach robh riamh anns an dùthaich fear-riaghlaidh co seolta, stolda, treun, easgaidh, ealanta, ri Mac Dhomhnuill. Le moran spairn agus an aghaidh iomadh doilghios agus fanoid, chuir e air chois cuideachd de dhaoine beartach, gaisgeil, a ghabh os laimh rathad-iaruinn a dheanamh agus a chriochnuich e ann an uine gle ghoirid. Bha iomadh neach ag radh nach paigheadh an rathad so gu brath, agus gu bitheadh e daonnan ’na chulaidh-mhagaidh ’s na struidheadh airgid gach bliadhna do ’n dùthaich. Tha e fior gu leoir gu bheil sinn a’ paigheadh riadh trom airson an airgid leis an deachaidh an rathad-iaruinn a dheasachadh. Gidheadh tha oighreachd bheartach, eireachdail againn anns an Iar-thuath. Cha bhitheadh anns an oighreachd luachmhor ud ach dileab bhochd, shuarach dhuinne, mur bitheadh againn comas air dol g’a h-ionnsuidh agus mur faodadh iadsan a tha ’comhnuidh innte gach cruineachd ’us eorna ’s gach barr gasda ’thogas iad agus a’s urrainn iad a sheachnadh a chur no a ghiulan gu margaidhean mora na Roinn-Eorpa. Tha ’n rathad iaruinn a tha ’nasgadh da thaobh Chanada a soirbheachadh gu maith agus gu ro-mhaith. Tha daoine seolta, tuaireamach, curamach ’ga ghleidheadh an ordugh, agus tha e ’cosnadh moran airgid. Is i a’ cheisd chudthromach a tha ’nis ag iarraidh fuasglaidh, ciamar a bhitheas e comasach toradh trom ’us iomadach na tire uire, shasmhoire ud, a thabhairt ann an uine iomchuidh gus a’ mhargadh a’s modha ’s a’s fearr. Tha dochas laidir againn, o’n tha iomradh co fabharach, ’us co cliuiteach air feadh an t-saoghail mu na h-ionmhasan iongantach a tha air uachdar a’ ghrunnd, agus fo ’n fhoid ghuirm, agus fo ’n chreig chruaidhe, anns an Iar-thuath, gu tig thar a chuan le deothas ’us dealas duineil, sluagh lionmhor a ni tuineachadh anns an tir ud, agus a dh’ fhosglas suas le gairdean laidir, farumach, an storas miorbhuileach air am bheil samhchair nan linn fathast a’ luidhe. Chunnaic daoine furachail bho cheann iomadh bliadhna gu bitheadh feum ann an uine ghoirid air rathaidean-iaruinn eadar Manitoba agus roinnean eile na h-airde ’n Iar-thuath, agus Bagh Hudsoin. Bu ghnath le cuideachd Bagh Hudsoin longan a thoirt a stigh thar a chuan bho Bhreatunn gu ceann an iar a’ bhagh ud. Cha ’n eil fios cinnteach fathast cia co fada ’s a tha ’m bagh fosgailte anns a’ bhliadhna, agus co-dhiu a tha e comasach bàtaichean-smùide laidir a sheoladh le tearuinteachd anns a’ bhagh so ré ceithir no coig de mhiosan anns a’ bhliadhna. Cha ’n eil eolas pongail, ceart againn fathast mu ’n bhagh fharsuing ud: mu gach creag, ’us ros, ’us sruth, ’us camus, ’us aite tana ’tha bho ’bheul, agus air gach taobh mu ’n cuairt da. Tha reotha cruaidh ré cuibhrionn mhor de ’n aimsir mu thimchioll a’ bhagh: agus tha ’n t-seoladaireachd gle chunnartach, ’us gle dhuilich do bhrigh gu bheil cnuic arda de’n eigh a cuartachadh a’ Bhaigh. Tha gach duine cinnteach aig a bheil eolas air an Iar-Thuath ’s air gach barr is ionmhas a ghiulaineas e; gu bitheadh maith mor air a charamh oirre; us gu rachadh i air a h-aghaidh le ceum foirmeil deifireach—nam bitheadh rathad-iaruinn a ruigheachd Bagh Hudson, ’us nam bitheadh e comasach re ’n t-samhraidh do longan agus do bhataichean-smùide tighinn o’n Roinn-Eorpa thar na fairge bheucaich agus dol air an ais o’n Bhagh le luchd trom de chruinneachd us de gach barr ’us bian, ’us de gach damh ’us each ’us caora ’tha r’ am faotainn ann am farsuingeachd reamhar shultmhor na h-Iar-Thuath. Rinneadh oidhirp o cheann bliadhna no dha air eolas feumail ’us seasmhach fhaotuinn air a’ Bhagh ’s air gach sruth ’us creag ’us acarsaid a bhuineas da. Tha aig an am so fein, daoine ealanta anns a’ Bhagh a chuir luchd-riaghlaidh Chanada suas an toiseach an t-samhraidh le bata smuide chum gu gabhadh iad beachd ’us dearbh-bheachd air a Bhagh; air an am anns am bheil an t-slighe eadar e-fhein agus an cuan fosgailte; air cia co domhainn ’s a tha na h-uisgeachan aige; agus mar an ceudna cia co pailt ’s a tha na mucan-mara, agus mar so cia co mor ’us cia co tarbhach ’s a dh’ fhaodas an t-iasgach a bhi ann. Tha dochas laidir againn gu tabhair na daoine so sgeula maith leo air an ais, agus gu tòisich gun mhoille dichioll ’us aghartas ann an rathad-iaruinn a dheanamh gu Bagh Hudson.

CONA.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leigsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill, teisteannais us urrais.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia. —agus—127 State St Boston, Mass.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG—Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-Tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

Indurated Fibreware

Tha an seòrsa so na ’s daoire na na bucaidean ’s na tubaichean cumanta, ach ’s math is fhiach iad sin; tha iad na ’s buaine, agus mar sin ’siad a’s saoire.

THE
E. B. EDDY Co
LIMITED
HULL, CANADA.

---

[120]

[Vol . 6. No. 15. p. 8]

Oran

A rinneadh le Mhaoilish Mhic Ille-mhaoil ann anFinch , Ont. ,air leabaidh a bhais.

Tha mi fo phramh ’s mi gun sunnd gun abhachd
’S mo chridhe craiteach fo mhoran sgios
Gun d’ fhalbh mo chaileachd mo lus ’us m’ aileachd
A stri ri cacha cha teid mi chuidh.
Gun d’ fhalbh mo speirid, tha mi air geileadh,
Mo neart a threig mi ’s mi air mo chluidh,
Nach bochd an t-eacail a lot cho geur mi
’S a dh’ fhag gu leir mi ’nam chaisil chruinn.

Ach O, mo thruaighe, nach mi tha truagh dheth!
’S mi air mo chuaradh an ioma càs,
Mo chom air cruachadh ’s mo neart air fuadach,
Mo làmh bho ’n ghualain air shorg gun stà.
Mo chasan cuaileach air fas mar bhuailtean,
Gu ’m bi iad fuar air an latha bhlàth,
’S e ’n t-eucail bhuan dhomh a rinn mo bhualadh,
’S a bheir do’n uaigh mi an ùine ghearr.

Nach beag an t-ioghnadh ged bhithinn tùrsach,
’Sa nis am mùthadh air tigh’nn am chòir,
Bha greis dheth m’ ùine ’s bu mhor mo dhùil
Ri gu faighinn cùisean a chur air dòigh.
Gach latha brùite chaidh mi gu m’ dhùlan,
’Us falus drùiteach a tigh’nn roimh m’ fheòil,
’S a dh’ aindeoin cùram is aird na h-iunnsaidh
’S e ’s fheudar crùban an so fo leòn.

Gu’m b’e sid m’ àbhaist ’nuair bha mi slàinnteach,
Bu mhiann leam abhachd ’us sunnd ’us ceòl,
Bhi mair ri càirdean gu cridheil gàireach,
A cuir ri ràbharst ’s a gabhail spòrs.
Ach dh’ fhalbh an là sin ’s cha till gu bràth e,
Tha mis an àite sud a faighinn bròin,
Cha’n aois a chràidh mi ach iargain shàraichte
A thug a bhàn dhiom mo neart ’s mo threòir.

Bha greis dheth m’ làithean a bha mi làidir,
A stri ’sa spàirnn gu’m bu mhor mo shunnd,
Mo bheachd gu dàna gu’m mairreadh slàinte,
’S nach tigeadh fàilinn a feasd a’m lùih.
A nis bho ’n thàrladh gu’n d’ fhuair mi ’n cràgh-lot,
Gach cas ’s gach lamh air an cur fo chuing,
Gun chomas tàrsin a shealltain nàbaidh,
Ach suidhe sàmhach an os leam fhìn.

A shaoghail bhreugaich, gur beag mo spéis dhiot,
’S cho tric ’sa dh’ éignich thu mi bho’m chòir,
Bho’n dh’ fhalbh ma speirid cha dean thu feum dhomh,
A dh’ aindeoin éigin gan tig ’am chòir.
Gach gealladh breugach a thug thu riamh dhomh
An dùil gu’n lionadh tu mi le d’ phròis
Le ruith gu diamhain a stigh fo’d liantaibh
Le sid a dheanamh gu faighinn stòr.

’S a nis a dhaoine ’fhuair tusgse ’s faoghlum
Air staid an t-saoghail ’s air ’uile ghnà,
Ciamar dh’ fhaodas sibh ruith cho faoin leis,
Na ’n dùil gu faod sibh bhith feasda slàn.
Ma bhios sibh smaoineach gur mòid ur gaol air
Tha ’m peacadh daonnan an cos na stràichd,
Ur n-olc cha shaor e nuair gheibh an t-aog sibh,
’S a dh’ aindeoin aon ni gu faigh sibh bàs,

A shaoghail ghrànnda! nach meirg bheir gràdh dhut,
’S cho tric ’s tha ’n àithne cur saragh oirnn,
Bho’n pheacaich Adhamh an tùs ’sa ghàradh
Gur bochd an fhàgail tha aig ar seòrs’.
Ar miann tha ghnà chum maoin a thàrsinn
Ged thuirt ar Slànaighear mu luchd a stòir
Gu ’n teid an càmhal roimh chrò na snàthaid
Mu’n teid fear saibhir a stigh chum glòir.

An tùs ar làithean ’us teachd ar nàdair
Tha ioma fàilin gle làidir òirnn,
Gur h-aobhar tàir e ma ni sinn àicheadh
Gach fasan gràinneil tha measg an t-sloigh.
Mur bi sinn riomhach gu faigh sinn di-meas,
Gu’n teid ar dìteadh air iomadh dòigh,
Cha ’n fhiach an fhìrinn ged theid a h-innseadh,
’Sa h-uile mi-loinn is uaisle glòir.

’S a mhuinntir rùnach, nach mor an diubhail
Cho beag ’s tha chùram an diùltais oirnn,
’Nuair thig a chùis ud cha ghabh e dióltadh
’S cha’n fhaigh sinn ùine gu cur air dòigh,
Bidh breitheamh dlùth oirnn ’s gur ceart an cunntas
Gu faic ar sùilean gach uile ghò
A’s peacadh drùiteach rinn sinn a ghiùlan
’S gun tug sinn rùn dha le ’r n-uile dheòin.

A nis a chàirdean, cho fad ’s is dàil e
Bithibh trà air ur cur air dòigh,
Ma thig am bàs agus sibh am fàilin
Gu’n teid ur n-àicheadh aig bial a mhòid.
Sin an uair a’s leur dhuibh am math a thréig sibh
’S a h-uile h-éucoir d’ an tug sibh deòin,
Gun chomas réite tha diùltas Dhé oirbh
An teine péine ’gar cumail beò.

Nach meirg do dhaoine bheir spéis do’n t-saoghal
’S do nithean faoine nach mair ach gearr,
’Se ’s còir bhi daonan ri stri ’s ri saothair
Gun fhios de ’n taobh air a faigh sinn bàs.
An Dia thug gaol dhuinn ’sa cheannaich daor sinn
Toirt cuireadh saor dhuinn a chum na slàinte,
Tha ’thobar faolidh, cha ghabh e traodhadh,
’S e mach a sgaoileadh bho’n Charraig lann.

Cuir a dh’ iarraidh MHIC-TALLA.

C . P. MOORE.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar duthcha tha ’nar beachd.

NIALL Mac FHEARGHAIS,
Taillear.
SIDNI - - - - C. B

$1 .00 air 80c.
Tha tuilleadh ’sa choir de bhathar tioram againn, agus fad da sheachdain bheir sinn seachad fiach dolair de bhathar air ceithir tasdain (80c.) a dh’ airgead. Thig mu ’m bi ’n t-am seachad agus
FAIGH BARGAN.
McDonald Hanrahan & Co.
Sidni, Iulaidh 16, ’97.

FLUR AGUS MIN
direach as na muillnean.
(Ann am barailtean, leth-bharailtean agus cairteil.)
TI, SIUCAR, TOMBACA, etc.
Am bathar a’s fhearr air na prisean a’s isle an coinneamh AIRGEID.
ALASDAIR MARTUINN.
Sidni, C. B., Sept. 1, 1897.