---

[169]

[Vol . 6. No. 22. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, 26 NOBHEMBER, 1897. No. 22.

Seana Chleachdaidhean Gaidhealach.

LE IAIN MAC ’ILLEATHAIN.

[Paipear a bh’ air a leughadh aig Ceilidh na h-Ard-Sgoile an Glascho. ]

Fhir na cathrach, a mhnathan uaisle, agus a dhaoin’ -uaisle:—

Mar dh’ innis ’ur ceann-suidhe urramach dhuibh cheana is e paipear air Seana Chleachdaidhean nan Gaidheal a tha mi ’dol a leubhadh dhuibh an nochd, ach ged is e Seana Chleachdaidhean a th’ air mo phaipear ma dh’ fhaoidte gu ’n abair sibh nach bu choir dhomh a leithid de dh’ ainm a thoirt air, o’n nach eil mi ’dol na ’s fhaide air m’ ais na mu leth-cheud bliadhna, ach shaoil mi gu ’m bitheadh e fada ni b’ fhearr dhomh cunntas a thoirt air na chuala mi bho shean dhaoine a chunnaic le ’n sùilean fhéin na nithean a bha iad a’ bruidhinn ioma. Mar a tha fios agaibh uile, tha an doigh fhéin aig gach cearn de ’n dùthaich air na seana chleachdaidhean a chumail suas, agus is ann mar a bha iad air an cumail suas ann an Eilean Thireadh, mu ’n àm a dh’ ainmich mi, a bhitheas a’ chuid a’s motha de m’ phaipear. Mu ’n teid mi na ’s fhaide air m’ aghaidh, is fhearr dhomh aideachadh nach eil mo Ghàilig fhathast ach gle cham, chrùbach, agus tha dochas agam gu ’n gabh sibh mo leithsgeul, oir cha ’n eil e furasda do neach a thogadh ann an Glascho, Gailig mhath a bhi aige. Is e a’ chiad rud a bheir mi sgriob air, agus tha mi cinnteach gu ’n co-aontaich sibh leam gur e an dearbh rud a b’ fhreagart, se sin Céilidh anns a’ Ghaidhealtachd o chionn leth-cheud bliadhna.

CEILIDH.

Aon oidhche, mu dheireadh a’ gheamhraidh, bliadhna bha sid, bha Alasdair mor a deanadh deas a dh’ fhalbh a mach, b’ fhurasd’ aithneachadh nach robh e idir toilichte, ged a bha ’cheann crom ’us e ’cur air a bhrògan, oir bha ’bhean trang a’ trod ris, esan a falbh ’n a amadan a sid ’n a so feadh a’ bhaile comhla ris na balaich bheaga, gu ’n robh an t-àm aige nis fas glic. Esan an sean bhodach liath a bhi dol air cheilidh, ach mar a bha fòrtan caoimhneil do Alasdair cha d’ fhuair i na ’s fhaide air a h-aghaidh ’chionn thainig guth ’s an dorus a thug orra tionndaidh le cheile ’dh’ ionnsuidh an doruis. “Beannachadh a so!” thubhairt am fear làidir, calma, a bha ’n a sheasamh anns an dorus. “Beannadhadh dhuibhse,” fhreagair bean an taighe, “thigibh a stigh.” Grad dh’ eirich Alasdair mor ’n uair a chunnaic e co bha ’tighinn a stigh, ’us rug e gu cridheil air laimh air— “An tu ’th’ ann a Dhomhuill? Is mi tha toilichte d’ fhaicinn; de chuir thu an rathad so an nochd? Tha dochas agam gu ’m bheil sibh uile gu math aig an tigh?” “Taing do ’n Fhreasdal tha sinn uile gu math, gun dith, gun deireas; am bheil iad gu math agaibh fhein?” “Tha sinn mar a tha sibh g’ ar faicinn, gu socair, sona; ach gu de ’chur sibhse cho fada bho ’n tigh?” “ ’S e ’chur an rathad so an nochd mi gu ’n do leag na Gaidheil, mo ghaisgich!” Sebastopol, agus tha mi ’dol suas far am bheil am paipear ’los gu ’n cluinn mi le m’ chluasan fhein gur e ’n fhirinn a th’ ann.” “Dean suidhe, a Dhomhnuill, ’s ann a sin a tha mi fhìn a dol an nochd, agus ma dh’ fhuricheas tu gus am bi mi deas, theid sinn comhla.”

Shuidh Domhnull, agus fhad ’sa bha Alasdair ag cur uime aodaich thug e greis air seanachas le Peigi, a bhean. Cha robh Alasdair fada gus an robh e deas, agus ghabh iad an rathad gu tigh Iain duibh, Domhnull ag gealladh gu ’n taghladh e a stigh air an rathad dhachaidh. Cha robh iad fada gus an d’ rainig iad tigh na céilidh agus chaidh iad a stigh. Bha Iain dubh e fhein ag càradh nan lion. Seonaid ni’n ’Illeasbuig, bean an taighe, a’ sniomh clòimhe, a’ chuidheal a ruith le srann fonnmhor, na h-igheannan ag càrdadh no fighe stocaidh, agus an tigh cho làn ’s a chumadh e o oisean gu oisean le daoine sean ’us òg, a thainig a dh’ éisdeachd ri Iain dubh a’ leughadh a’ phaipeir-naigheachd, oir cha robh paipearan-naigheachd cho lionmhor aig an àm ud anns a’ Ghaidhealtachd ’s a tha iad an diugh, agus cha robh ach fior fhear ainneamh aig an robh sgoil Bheurla a b’ urrainn na paipearan a leughadh. Dh’eirich fear an taighe, agus chur e failte chridheil air ’ar da charaid, “Thigibh a nuas, is mi tha toilichte d’ fhaicinn, a Dhomhnuill, gu de ’ghaoth shaodaich sibh an rathad so an nochd?” “Thainig mi a dh’ fhaotainn sgial air a’ chogadh, chuala mi gu ’n deachaidh aig Breatunn ’s an Fhraing air na Ruisianach mu dheireadh?” “Rinn iad an gnothuch air mu dheireadh thall—fiach a nall na paipearan, a Shìne, cha ’n fhuirich sinn na’s fhaide.” ’Nuair a’ chual’ a’ chuideachd so, stad an fheala-dha ’s an lachanaich, agus dh’ fhas iad cho seimh, sàmhachd, ’us cha chluinneadh tu diog aig duine. Thòisich fear-an-taighe agus leugh e ’mach as a’ phaipear sgialachd a’ chogaidh o thoiseach gu deireadh, agus chluinneadh tu an drasd’ ’us a rithist, ’n uair a bhrist na Ruisianaich a stigh air càmp nam Breatunnaich, ’s a bha iad a sgapadh, ’s a marbhadh air gach taobh, “Och, Och! mo chreach! Mo thruaighe!” Ach ’n uair a chual’ iad mar a streap na Gaidheil ballachan Shebastopoil ’s a chur iad an ruaig air na Ruisianaich, dh’ eirich a leithid de shòlas ’s de bhualadh-bhas ’s gu ’n do chur e stad air an leughadair, agus airson greis cha robh e ’na chomas dol air aghaidh le ’leughadh. ’N uair a leugh e dhaibh na bha anns na paipearan-naigheachd, thug e ’mach as na paipearan dealbhan agus chaidh iad o laimh gu laimh a measg na cuideachd. An deigh dhaibh a bhi treis ag amharc orra thòisich na sean daoine air beachdachadh air a’ chogadh a bha nis air tighinn gu crich. “Gu dearbh is mi tha toilichte gu ’m bheil sith a nis air a’ dheanadh, cuiridh so na luingeas-chogaidh dhachaidh do Shasunn, ged nach tilleadh iad,” arsa sean duine beag, liath, a bha ’na shuidhe aig taobh thall an teine, “cha bhi iad na ’s fhaide ag cur eagail air mo mhnaoi a h-uile oidhche le tàirneanach nan gunnacha mora, gus a’ bheil i bratha dol as a ciall. Tha mi air m’ uamhasachadh gu ’n cuir iad a stigh an taigh mu m’ cheann mur an stad iad gu grad.” “Is e buaireas mor a th’ annta gun teagamh, Iain, ach gu de dheanamaid na ’n d’ thainig na Ruisianaich oirnn?” “Tha sibh a gradhainn na firinn ’Illeasbuig, ach tha mi creidsinn nach do chuir iad fhathast a leithid de dh’ eagail air daoine ’s a chuir Domhnull Mac ’Illeasbuig, ’s an‘concertina’air muinntir a bhaile shuas,” arsa fear-an-taighe le fiamh a’ ghaire air aodann. “Chuala mu ioma sin,” thuirt Iain, “ach am bheil fios agaibh cia mar a fhuir e an‘concertina? ’Chuala mi gur ann airson cleas air choreiginn a rinn e an uair mu dheireadh a bha e ann an Glascho?” “Is e gille nan cleas e, da rireadh,” thuirt Seumas bàn, “innsidh mise dhuibh cia mar a fhuair e an‘concertina’: Chaidh e a stigh do bhuth ann anJamaica Streeta’ cheannach boineid d’a phiuthair; thuirt an té a bha ’creic na boineid ris, ‘An cuir mi air mo cheann a’ bhoineid gus am faic thu cho briagha ’s a sheallas i?’ ‘Cuiridh mi orm fhìn i,’ thuirt Domhnull, ’s chi thu gu ’n

(Air a leantuinn air taobh 173.)

---

[170]

[Vol . 6. No. 22. p. 2]

SGEULACHDAN ARABIANACH.

VI. —EACHDRAIDH NAN TRI CHALADAIREAN AGUS NAN COIG MNATHAN-UAISLE.

CAIB. XXI.

“O chionn corr is tri bliadhna chualas anns a bhaile so gu leir guth eagallach, mar ghuth tairneinich, ag radh:— ‘A luchd-aiteachaidh, sguiribh a thoirt aoraidh do Nardoun agus do ’n teine, agus deanaibh aoradh do ’n Dia sin a mhain a tha comasach air trocair a nochdadh.’

“Chualas an guth so bliadhna an deigh bliadhna o’n uair sin, ach cha do chuir neach sam bith suim ann; agus air an latha mu dheireadh de’n bhliadhna, aig ceithir uairean ’s a’ mhaduinn, bha muinntir a’ bhaile gu leir air an tionndadh gu cloich ann am priobadh na sul. Faodaidh tu fhaicinn gu ’m bheil m’ athair ’s mo mhathair anns an aon suidheachadh ri sluagh eile a’ bhaile.

“Is mise an t-aon neach air nach d’ thainig am breitheanas trom so, agus tha mi riamh o’n uair ud a’ deanamh seirbheis do Dhia le barrachd durachd na bha mi roimhe. Tha mi ’creidsinn gur e Dia a chuir an so thu, a bhean-uasal ionmhuinn, a chum comhfhurtachd a thoirt dhomh, agus tha mi ’toirt moran taing dha; oir feumaidh mi aideachadh nach ’eil e cordadh rium a bhith an so ’nam onar.”

Thug na briathran so orm gu’n robh barrachd graidh agam do ’n duine og mhaiseach so. Thuirt mi ris, “A Phrionnsa, cha ’n eil teagamh nach e am Freasdal a stiuir an rathad so mi a chum gu ’n tugainn dhutsa cothrom air falbh as an aite thruagh so. An uair a chi thu ’n long air an d’ thainig mi a Bagdad, faodaidh tu ’thuigsinn gu’m bheil tomhas de mheas aig sluagh a bhaile sin orm. Tha cuid mhath de shoibhreas agam, agus tha mi gealltainn dhut gu’m faigh thu gach ni a bhios feumail gus an toir an righ dhut an inbhe agus an t-urram air am bheil thu airidh. Cho luath ’s a chluinneas e gu ’n d’ rainig thu Bagdad, bheir e dhut gach ni a bhios a dhith ort. Cha ’n eil e coltach dhut fuireach na’s fhaide ann am baile anns am bi gach ni a chi thu ag urachadh do bhroin. Is leamsa an long, agus faodaidh tusa am feum a thogras tu a dheanamh dhith.”

Ghabh e an tairgse a thug mi dha, agus chuir sinn seachad na bha romhainn de ’n oidhche a’ bruidhinn air gach ni a bhuinneadh do ar turus dhachaidh.

Cho luath ’s a shoilleirich an latha chaidh sinn air bord na luinge. Bha mo pheathraichean, an sgiobair, agus gach aon eile a bh’ air bord fo mhor-iomaguin mu m’ thimchioll a chionn nach do thill mi an latha roimhe sin. An uair a thug mi mo pheathraichean an lathair a phrionnsa, dh’ innis mi an t-aobhar a chum air tir mi, mar a thionndaidheadh sluagh a’ bhaile gu cloich.

Thug na seoladairean seachdain air cur na bha de bhathar anns an luing gu tir agus air a luchdachadh leis na bha de dh’ ionmhas ann an luchairt a’ phrionnsa. Lionadh i cho lan le or ’s le airgiod ’s le seudan ’s nach robh aite innte air son an innsridh a bha anns an luchairt. Lionadh an t-innsreadh fhein ceithir longan; ach o nach robh doigh againn air a toirt leinn, b’ eiginn duinn ’fhagail.

An uair a fhuair sinn biadh is deoch gu leor air bord, sheol sinn, agus bha soirbheas againn cho fabharrach ’s a dh’ iarramaid.

Chuir am prionnsa agus mi-fhein ’s mo pheathraichean greis dhe ’n uine seachad gle thoilichte maille ri ’cheile. Ach mo thruaighe! cha b’ fhada gus an d’ thainig caochladh air cuisean. Bha eud orrasan an uair a chunnaic iad cho cairdeil ’s a bha mise ’s am prionnsa ri ’cheile, agus le spiorad gamhlais dh’ fheoraich iad dhiom air latha araidh, ciod a dheanamaid ris an uair a ruigeamaid Bagdad. Thuig mi ’s a’ mhionaid gu’n do chuir iad a cheist so orm a chum gu’m faigheadh iad a mach an robh tlachd agam dheth. Air an aobhar sin thuirt mi riutha mar mhagadh, gu ’n aobh duil agam a phosadh. An uair a thuirt mi so, thiunndaidh mi ris a’ phrionnsa, agus thuirt mi, “A Phrionnsa, cho luath ’s a ruigeas sinn Bagdad tha mi suidhichte gu’n tairg mi mi fhein dhut gus a bhith agad mar shearbhanta a chum seirbheis sam bith a dh’ iarras tu orm a dheanamh dhut, agus tha mi gu h-umhail a guidhe gu’n gabh thu mi.”

Fhreagair am prionnsa agus thuirt e. “A bhain-tighearna, cha’n eil fhios agam co dhiubh tha thu mar mhagadh no ga rireadh; ach air mo shonsa dheth, tha mi ’g aideachadh gu follaiseach an lathair do pheathraichean gu’m bheil mi ’gabhail na tairgseadh le m’ uile dheoin, cha ’n ann gus thu bhith agam mar shearbhanta ach mar mo bhean; agus tha mi ’g innseadh dhut gu’m bi thu fo riaghladh do thoil fhein anns gach ni.” An uair a chuala mo pheathraichean so, thainig gruaim air an aghaidhean, agus na dheigh sin bha e furasda gu leor dhomh ’aithneachadh gu’n robh iad a’ fas gle choma dhiom.

An uair a bha sinn mu astar latha o Bhalsora, am baile-puirt anns an robh duil againn an luchd a chur am mach, ghabh mo pheathraichean fath orm fhein ’s air a’ phrionnsa, agus thilg iad leis a’ chliathaich sinn. Bhathadh esan; ach shnamh mise gu tir. Bha ’n oidhche cho dorcha ’s nach robh agam ach fuireach anns a’ chladach gus an do shoilleirich an latha. An uair a thainig an latha chunnaic mi gu’n robh mi air eilean fàsail a bha mu fhichead mile o Bhalsora. Thiormaich mi m’ aodach ris a’ ghrein. Choisich mi beagan astair o ’n chladach, agus thachair craobhan rium air an robh miosan gu leor. Thuig mi nach fhaighinn bas leis an acras ged a thachradh dhomh a bhith uine mhor air an eilean.

’Na dheigh sin leig mi mi-fhein ’nam shineadh ann an aite dubharach, agus cha robh mi fada ’nam shineadh an uair a chunnaic mi nathair sgiathach a bha anabarrach mor agus fada ’tighinn an rathad a bha mi, agus i ’g a toinneamh fhein a null ’s a nall ’s a teangadh ’muigh. Dh’ eirich mi ’nam sheasamh, agus thug mi ’n aire gu’n robh nathair eile a bha anabarrach mor ’g a leantuinn, agus greim aice air earball oirre gus a h-itheadh. Bha truas agam ris an nathair sgiathaich, agus an aite teicheadh air falbh, is ann a ghabh mi de mhisnich na thog clach a thachair a bhith dluth dhomh, agus thilg mi le m’ uile neart air an nathair mhoir i. Gu fortanach dh’ amais dhomh a bualadh anns a’ cheann, agus mharbh mi i. An uair a fhuair an nathair sgiathach fuasglada, dh’ fhalbh i air iteig as mo shealladh. Leig mi mi-fhein ’nam shineadh far an robh mi agus chaidil mi.

Fada no goirid gu’n robh mi ’nam chadal, an uair a dhuisg mi, ciod a b’ iongantaiche leam na boirionnach a bhith na suidhe lamh rium. Bha coltas aoidheil, caoimhneil air a gnuis. Bha da ghalladh dhubh aice air lomhainn. Dh’ fheoraich mi dhi co i. “Is mise an nathair sgiathach,” ars’ ise, “agus thug thusa an diugh fhein saorsa dhomh o mo dhearg namhaid. Cha robh fhios agam cia mar a nochdainn mo thainghalachd dhut air son na rinn thu de mhath dhomh; ach air dhomh fios a bhith agam air cho cealgach ’s a bhuin do pheathraichean riut, smaoinich mi gu ’n nochdainn mo chaoimhneas dhut le trom-dhioghaltas a dheanamh orra le cheile. Cha bu luaithe a thug thu saorsa dhomh na ghairm mi mo chompanaich maille ri ’cheile—oir is mnathan-sithe sinn—agus chuir sinn an t-ionmhas a bh’ anns an luing gu sabhailte anns na taighaan-ionmhais a th’ agad ann am Bagdad, agus ’na dheigh sin chuir sinn an long do ghrunnd a’ chuain. Is e an da ghalladh dhubh so do dhithis pheathraichean. Chuir mise anns a’ chruth so iad. Ach feumar tuilleadh dioghaltais a dheanamh orra; agus feumaidh tusa deanamh mar a dh’ aithneas mise dhut.”

An uair a labhair a’ bhean-shithe na briathran so, chuir i fo ’h-achlais mi, agus chuir i an da ghalladh fo ’n abhlais eile, agus thug i gu ruige Bagad sinn. Fhuair mi gach ni a bh’ air bord ’s an luing air a chur gu sabhailte anns na taighean-ionmhais mar a thuirt i rium. Mu ’n do dheallaich i rium thug i dhomh an da ghalladh, agus thuirt i rium, “Mur ’eil toil agad a bhith air do chur anns a’ chruth cheudna ris an da ghallaidh so, ni thu riutha mar a tha mise ag orduchadh dhut. Ann an ainm an fhir a tha ’riaghladh na mara, bheir thu do gach te dhiubh ceud buile le slait a h-uile oidhche mar pheanas air son an uile a rinn iad ort fhein agus air a phrionnsa ’bhath iad.”

B’ eiginn dhomh gealltainn gu ’n deanainn mar a dh’ aithn i dhomh. Riamh o ’n uair ud tha mi gabhail orra ’h-uile oidhche, ach cha ’n ann le m’ thoil. An uair a ghabhas mi orra, tha mi ’sileadh nan deur leis an truas a th’ agam riutha. An aite coire a chur orm is ann bu choir truas a bhith rium. Ma tha ni sam bith eile ann air am bu mhath leibh fios fhaotainn, gheibh sibh air

---

[171]

[Vol . 6. No. 22. p. 3]

mu ’n cuir Aimini crioch air a h-eachdraidh fhein.

Chuir na dh’ innis Sobaide dha ioghnadh mor air an righ. An sin ghuidh e air Aimini gu’n innseadh i dha c’ar son a bha na h-athailtean air a h-uchd.

An uair a thoisich Aimini ri innseadh a h-eachdraidh fhein, thuirt i:— “Le ’r cead, a righ, cha ruig mi leas teannadh ri aithris na dh’ innis mo phiuthar mar tha mu m’ thimchioll. Foghnaidh dhomh a radh gu’n do ghabh mo mhathair taigh dhi fhein an deigh bas m’ athar. Thug i mise mar mhnaoi do dhuine uasal beairteach a bh’ anns a’ bhaile, agus fhuair e mar thochradh an dileab a dh’ fhag m’ athair agam.

Mu ’n d’ thainig ceann na bliadhna an deigh dhomh posadh, bha mi nam bhantraich, agus bu leam gach ni a bhuinneadh do ’n fhear a bha posda rinm. B’ fhiach mo mhaoin gu leir mu cheud mile bonn oir. Bha pailteas ann an riadh an airgid so gus mo chumail suas ann an suidheachadh cho math ’s a dh’ iarrainn. An ceann leth bhliadhna an deigh bas m’ fhir thug mi ordugh do ’n taillear deich deiseacha a dheanamh dhomh dhe ’n aodach cho riomhach ’s a bh’ aige. Chosg gach te dhe na deiseachan mile bonn oir. An uair a bha mi bliadhna ’nam bhantraich, thoisich mi ri caitheamh nan deiseachan riomhach so.

Air latha araidh, agus gun a stigh ach mi fhein ’s na searbhantan ’s mi gle thrang air obair an taighe, dh’ innseadh dhomh gu ’n robh bean-uasal aig an dorus aig an robh toil bruidhinn rium. Thug mi ordugh a toirt a steach. Bha i na leith-sheana bhoirionnach. Chuir i failte orm, agus thuirt i rium ’s i air a gluinean air mo bheulaobh, “A bhean-uasal ionmhuinn, tha mi ’n dochas gu ’n gabh thu mo lethsgeul air son dragh a chur ort; agus is e an t-earbsa th’ agam ’nad chaoimhneas a thug orm tighinn far am bheil thu. Tha mi ’nam bhantraich, agus tha ’n aon nighean a th’ agam a’ dol a phosadh an diugh. Tha sinn ’nar coigrich, agus cha ’n eil luchd-eolais sam bith againn anns a’ bhaile. Tha so a’ cur dragh mor orm, oir cha bu mhath leinn gu’n saoileadh cairdean an fhir a tha mo nighean a dol a phosadh gu’m bheil sinn uile gu leir gun mheas anns a’ bhaile. Air an aobhar sin nan cuireadh tusa a dh’ urram oirnn gu’n rachadh tu thun na bainnse, chuireadh tu fo chomain mhor sinn. Bhiodh mnathan-uaisle na duthchadh a’ smaointean nach eil sinn cho bochd ’s cho suarach ’s a tha sinn, na ’n rachadh tu comhladh ruinn. Ach mur teid thusa comhladh ruinn, bidh sinn air ar maslachadh, oir cha ’n eil fhios againn co eile a theid sinn a dh’ iarraidh.”

(Ri leantuinn.)

Innsean na h-Airde ’n Ear.

Is e dùthaich mhor, fharsuing, bheartach, a tha ann anIndia, aig am bheil eachdraidh iongantach a tha ’ruigheachd nan linntean aosmhor. Is eiginn gu robhIndiaair a h-aiteachadh le daoine innleachdach, gaisgeil, ann an tus an t-saoghail, agus fada mun tainig sluagh mor no beag a dheanamh gniomh tapaidh air bith anns an Roinn-Eòrpa. Thog na h-Innseanaich ud luchairtean riomhach, eireachdail, ’us teampuill no tighean aoraidh maiseach, snasmhor, iomadh linn mun robh eolas aca air an Roinn-Eòrpa agus mun do thòisich Gréugaich ’us Romanaich air neart a thrusadh agus air soirbheachadh a dheanamh. Co is urrainn sgeula tuigseach, fior, innseadh mu na daoine ’thog bailteanIndia ,agus mu ’n àm anns an robh sgil co anabarrach, agus neart ’us dichioll co sonruichte air an nochdadh anns na tighean mora, lurach, a tha nis a fadadh suas ioghnaidh nach eil gann ann an cridheachan an dream a tha ’g amharc orra. Bha gun teagamh, buaidhean laidir, mora, aig na fineachan a bha tuineachadh ann an comhnardan, ann an ionadan arda, agus ri taobh aimhnicheanIndia, mun do thòisich eachdraidh cheart, phongail, air a bhi air a sgriobhadh. Is e inntinn gheur, ghasda ’bhuineas do ’n t-sluagh lionmhor iomadach, a tha ’n diugh a’ gabhail comhnuidh anns an dùthaich theith, iomraiteach ud.

Tha faisg air da cheud bliadhna o’n thòisich na Breatunnaich, na Frangaich, agus na Duitsich ’us cinnich eile, air eolas a chur airIndiaagus air beachd a ghabhail air beartas na dùthcha ’s air a’ mhalairt ’s air a’ mharsantachd a bha comasach agus a bheireadh maoin mhor leis eadar an Roinn-Eòrpa agus tir thorachAsia. Bha iomadh connspoid ’us cogadh eadar na Frangaich ’us na Breatunnaich mun d’ fhuair Breatunn sealbh ’us suidheachadh diongmhalta anns na h-Innsean. Fhuair cuideachd de mharsantan Breatunnach cead no coir air tighean malairt a thogail aig beul na h-Aimhne Gaingeis agus dluth air Calcutta. Thruis a’ chuideachd so, ann an uine ghearr, neart ’us cumhachd nach robh gann no faoin anns na h-Innsean. Rinn Raiah no righ amaideach eucoir eagalach ann an 1756 air Breatunnaich air an d’ fhuair e lamh an uachdair. Chuir e gun iochd, gun trocair, àireamh mhor ann an Toll Dubh Chalcutta. Chaidh an oidhche seachad agus an uair a phill solus an latha, cha robh ach gle bheagan beo de na daoine ’chuir an righ mosach anns an Toll Dhubh. Thachd an t-aileadh uamhasach, mi-fhallain, corr mor ’us ceud de na daoine truagha. Chaidh Raibeart Clibhe ann an laithean ’oige do na h-Innsean. Ged nach robh e riamh ann an sgoil nan saighdearan, is e gaisgeach curanta, meamnach, a bha ann da rireadh, o laimh naduir fein. Ann an uine bheag choisinn e da fein inbhe ard ’us ughdarras ann an seirbhis na cuideachd Bhreatunnach. Is e a chuir an cath aig Plassey ann an 1757, agus a fhuair buaidh, le feachd nach robh ach beag, beag ann an àireamh, air na h-Innseanaich ghuineach, lionmhor. Leag e mar so le sgairt ’us gliocas, ’us spairn anabarrach, bunait na rioghachd a bhuineas an diugh do Bhreatunn, anns na h-Innsean. Cha robh aithne aig Clibhe air sgath no geilt. Bha e fior-dhileas do ’n chuideachd agus mar so do Bhreatunn fein. Bha iomadh ni air a dheanamh anns an àm ud ann anIndianach robh aon chuid onorach no ceart. Is e àm tiamhaidh, cunnartach a bha ann, agus bha gach ceannard ’us fear-riaghlaidh eudmhor airson a chuis fein a dhion ’s a chumail suas le doighean fosgailte no fealltach. Gle cosmhuil ri Clibhe ann an cruadal, ann am misneach, agus an innleachdan a chur air chois airson buaidh fhaotainn thar na righrean Innseanach, bhaWarren Hastings, a thainig an deigh Chlibhe mar ard-uachdaranIndiaann an seirbhis na cuideachd bheartaich, chumhachdaich, a bha ’giulan malairt throm air aghaidh eadar Breatunn agus na h-Innsean. Am feadh a bha Hastings fathast gle òg, thuig e gun do chaill an teaghlach d’ am buineadh e, oighreachd an aithrichean, agus chuir e roimhe gu ceannaicheadh e fa-dheoidh an oighreachd so air a h-ais. Bha cridhe dàn, treubhach aige, ’us bha ’thoil co laidir, seasmhach ri creag, no ris an iarunn fein. Thòisich e gu grad air tuilleadh cumhachd ’us fearann, ’us storas, a shireadh agus fhaotainn do ’n chuideachd agus mar so do Bhreatunn fein. B’ eiginn da iomadh blar goirt, fuileachdach, a ghleachd, gu sonruichte ann an cearna mu dheasIndia. Bha athair ’us mac am measg nan Innseanach, anns a chearna so, a bha gaisgeil, agus aig an robh comas air gleachd gu nimheil, neo-sgathach, agus air na Breatunnaich a chur g’ an dubhlan. Shoirbhich leis mu dheireadh, agus rinn e rioghachd Bhreatuinn ann anIndia ,moran ni bu mhodha ’us ni bu sheasmhaiche na bha e an uair a ghabh e greim daingean, seolta, air stiuir an riaghlaidh. Dh’ eirich moran ’na aghaidh ann am Breatunn fein, oir bha amharus aca gu robh e aig iomadh am carach ’us neo-iochdmhor am feadh a bha e ’na ard-uachdaran ann anIndia. Ghabh Buirc, an Eirionnach foghainteach, ùr-labhrach, os laimh casaid eagalach a dheanamh an aghaidh Hastings ann am Parlamaid Lunnainn. Ged chaidh moran seanachais a dheanamh, cha tugadh an ceatharnach gaisgeil riamh gu cuirt air bith. O’n bha e cho dileas, cruadalach, ealanta, ann anIndia ,agus o’n dh’ àrduich e gu mor ainm ’us ughdarras Bhreatuinn anns an dùthaich ud, bha gach neach mu dheireadh toileach leiginn do ’n duine ard-chridheach a chaith a neart, ’us cuibhrionn mhor de ’laithean fo ghathannan loisgeach na gréine ann anIndia, feasgar a chuairt thalmhaidh a chaitheadh ann an sith ’s an seasgaireachd ann an luchairt ’s ann an oighreach aithrichean a cheannaich e air an ais le ’dhichioll ’s le thapachd fein.

CONA.

Am MAC-TALLA gu deireadh na bliadhna, 1898 air son dolair. Cuir dolair ’ga iarraidh gun dàil.

---

[172]

[Vol . 6. No. 22. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.

Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh ad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI. 26 NOBHEMBER, 1897.

Litir aNew Zealand.

TUILLEADH MU’N FHFARANN.

An deigh an rainnich tha ’n “Titree” a’ fàs gu bras; tha e tighinn a mach le duilleig bhig mheanbh mar fhochann feòir. Feumar a ghearradh gle thric mus teid a chur buileach as. Innsidh mi mu’n chraoibh so aig àm eile. Ann an talamh a tha de ghnè fliuch, tha seorsa de luachair a’ fas ’na thomannan am measg an fheoir. Cha’n eil ann dheth an toiseach ach beagan de fhochann, ’s e beag, biorach, a’ tigh’nn a mach, ach an ùine ghoirid tha e air feadh an raoin gu léir, agus feumar a chladhach as an talamh le piocaid. ’Nuair a bhios na fòidean a theid a chladhach mar sin tioram theid an losgadh. ’S e ’n “Titree” agus an luachair so cuid de na nithean a bhios a cur dragh air na tuathanaich. Tha ’n talamh gu math reidh air son a threabhadh. Cha’n eil torran ann air son stad a chur air a chrann; ach air a shon sin tha a’ chriadh trom, agus duilich a tionndadh air a’ cheud ’treabhadh. Mar so cha’n eil e freagarrach air son àiteach, agus feumar mar sin a threabhadh tarsuinn ’s fhàgail na “thalamh bàn” Tha an sin a’ chriadh a leaghadh ’s a bristeadh ’s a dol na h-ùir, ’s a’ fàs na’s freagarraiche air son tuathanachais. Mar a’s trice theid an talamh obrachadh mar so ’s ann a’s fhearr a tha e dol, agus an ceann àireamh bhliadhnaichean tha e ’na thalamh a bhios gle mhath, ’s bidh fras feòir no cruithneachd air a chur ann; mar a’s trice ’se fras feoir a theid a chur ann an toiseach. Bha na tuathanaich an toiseach a leantuinn cleachdadh na seann dùthcha, ach fhuair iad a mach air an cosd nach robh sin freagarrach. Bha iad a’ cur fras “feur na sengal” anns an talamh gharbh so; bha e gu tric a’ crionadh. Tha e na’s freagarraiche ann an achannan, am machraichean, agus an talamh beairteach. Tha “feur na sengal” a’ fàs gu bras, agus tha e neo-chumanta math air son spreidh. Tha ’n sluagh a nise leigeil nam feuran Sasunnach an darna taobh, agus a togail feòir dhùthchannan eile. Tha feur eile a’ gabhail greim anns a’ chearna so ris an canar “earball radain,” agus tha an dias aige gle choltach ris an ainm. Tha e garbh, agus lan de fhreumhan beaga, caola; beilidh e na fiaclan agus na càrainean as an spreidh, ach reamhraichidh iad air an ùine ghoirid. Anns an fhoghar, bithear ’ga chur ’na theine. Tha ’m fochann aige a fas gu bog, milis, agus lan susbaint. Tha feur eile ann ris an canar am“brown-top, ”agus tha e fàs gle phailt. Thòisich e ann a Waipu. Tha e gle sheasmhach ri àm teas; bidh fochann cho trom mu ’bhun. Thugadh am feur so d’ an dùthaich le Seumas Friseal á Caol-a- Tuath St Anns, ann an Ceap Breatunn, ann an leabaidh; fhuair am fras aige greim, agus sgaoil e air feadh na dùthcha. ’Nuair thainig mise d’ an dùthaich so thug mi ’n aire mu fheur na sengal gu robh e fàs ann an St. Anns; bha bad dhe air fearann m’ athar, eadar an tigh agus an stòr, agus bha e leudachadh beagan na h-uile bliadhna. Am bheil e ann fhathast? Thainig am feur d’ an dùthaich so á Sasunn ann am bocsa gloine. Bha e ’fas garbh, làidir, anns an t-seann dùthaich, ach an so tha e caol, meanbh. An teas an t-samhraidh tha ’n talamh a sgoilteadh, agus air uairean bidh na sgàinidhean ma dh’ fhaodte troigh a leud. Tha so air uachdar cloich aoil. An aitean fliucha tha seòrsa de dh’ easgainn anns an talamh. Gheibhear i ’nuair bhitheas a cladhach dig gu seang sleamhuinn. Bha m’ athair fhein ag radh gu ’m b’i so an dùthaich a b’ fhearr air an t-saoghal, gu faighte an t-iasg ’s am buntàta anns an aon raon.

IAIN ROTHACH.

Ri leantuinn.

Thuit caitean math sneachda deireadh na seachdain s’a chaidh agus toiseach na seachdain so. Bha beagan shleigheachan a’ falbh air na sràidean, ach ’s e ’n cuidhleadh pailt a b’ fhearr. Cha’n eil teagamh againn nach eil deagh ròidean sleighe air taobh eile ’n eilein.

Bhrist teine mach ann am baile mor Lunnainn Di-haoine s’a chaidh, a rinn call uamhasach. Chaidh ceud gu leth tigh ceannachd no tigh-gleidhidh bathair a losgadh, agus thatar a meas nach b’ fhiach na taighean sin ’s na bba ’nam broinn na bu lugha na coig muillein fichead dolair. Cha robh teine cho dona anns a’ bhaile mhor sin o chionn iomadh bliadhna.

Tha aon de phaipearan Halifacs ag radh gu’n do chuir tuathanach ann an Shubenacadie d’an aimn Tearlach Friseal, da bhuiseal gu leth crithneach a’s t-earrach s’a chaidh, agus gu’n do bhuain e ceithir fichead buiseal ’sa dha. Chuir fear eile, Tearlach Annand, coig buiseil, agus bhuain e tri fichead us ochd buiseil gu leth. Cha’n olc an toradh sin do dhùthaich nach eil a’ gabhail oirre fhéin a bhi ’na dùthaich a tha math airson togail an t-seòrsa gràin ud.

MacCoinnich & Co.

Tha sinn an deigh stòr ùr tàillearachd fhosgladh
ANN AN LOUISBURG,
agus tha sinn aig an am cheudna a’ cumail air adhart air an t-seann laraich,
ANN AN SIDNI.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa.
Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell, an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
Mac Coinnich & Co.

C’AIT AM FAIGH MI?

Saibh, Glasan, Luaidhe, Sgeinein, Lainntearan, Sguabaichean, Paiper-tearra, Paiper-tubhaidh.
Olla, Fudar, Glaine, Siosaran, Tairnean, Bucaidean, Tuaghannan.
GHEIBH AIG
C . P. MOORE,
Sidni, C. B.

H. D. Mac Ille-Mhaoil,
Stewartdale , C. B.
Cloth,Drogaid, agus Plaideachan “Eureka.”
Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a gabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige neo sgriobh uige.

C . H. HARRINGTON & CO.
Flur, Min, Ti agus Siucar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
Soithichean Glaine agus Creadha, math agus saor.
Brogan, Botainnean, Rubbersagus Caiseart de gach seorsa.
’GAN CREIC SAOR.

---

[173]

[Vol . 6. No. 22. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Chaidh da mhile dheug tunna guail a chur a mach á méinnNew Campbelltonbho thoiseach an t-samhraidh.

Fhuaireadh dithis pheathraichean, Ada agus Lily Cross, marbh anns an leabaidh an Toronto, a sheachdain gus a bhòn dé. Bha iad air am mùchadh le ceò a thainig as an stobh a bha ’s an rùm aca. Bha iad le cheile coig bliadhn’ deug a dh’ aois.

Tha Sir Olier Mowat a nise ’na Riaghladair air Ontario, agus tha’n t-Onarach Dàibhidh Mills an deigh an dreuchd a bh’aige ’san ard-Riaghladh a ghabhail. ThaSir Olivera nise ’na sheann duine a tha ’n deigh a’ chuid mhor de bheatha chur seachad gu saoithreach ann an seirbheis a dhùthcha agus ’s math an airidh e air an onair a thatar a’ cur air.

Chaidh ceithir cheud mile barailte de dh’ ùbhlan a chur air falbh áNova Scotiaan uiridh; gu ruige so am bliadhna cha do chuireadh air falbh ach mu cheithir fichead us deich mile. Tha sin ag innse cho gann ’sa tha na measain sin am bliadhna. Ach na thatar a’ cur air falbh dhiubh, tha iad gle mhath, agus tha iad a’ creic air pris na’s fhearr ann am Breatunn na tha ùbhlan Ontario.

Chaidh naodh ficheadh us còig ùnnsa de dh’ òr a thoirt air a mhios s’a chaidh á méinn a thatar ag obrachadh ann anSherbrooke , N. S. ’S fhiach sin mu thri mile ’s sia ceud dolair. Thugadh air a’ mhios cheudna seachd fichead ùnnsa ’sa sia a méinn eile, fiach da mhile ’s naodh ceud dolair. Agus thugadh fiach aona ceud deug dolair á méinn eile. Faodaidh an t-òr a bhi gle phailt ann an Clondaic, ach cha’n eil e uil’ ann.

Tha boirionnach d’ am ainm Olive A. Sternaman ri bhi air a crochadh ann anCayuga , Ontario,air an fhicheadamh latha dhe’n bhliadhn’ ùir. Fhuaireadh ciontach i de thighinn ri beatha a fir-pòsda le puinnsean a thoirt dha. Bha i pòsda da urir, agus ged nach robh i air a feuchainn ach air son bàs an fhir mu dheireadh, tha àmhrus làidir aig daoine gu’n do chuir i as do’n cheud fhear air an aon dòigh. Bha suim mhor de dh’ airgead-cinnteachaidh air beatha gach fir dhiubh. Cha’n eil i ach coig bliadhna fichead a dh’ aois.

O chionn da sheachdain air ais, thainig duine bha gabhail air a bhi mhuinniirSt . Johngu Halifacs, agus ghabh e rùm ann an tigh. Bha nighean òg a’ fuireach anns an tigh sin d’ am b’ ainm Mairi Hams. Thòisich an coigreach, d’ am b’ ainm, a reir a sgeòil fhéin, Seòras O’Brien, air deanamh suas ris an nighinn, agus an taobh a stigh de dheich uairean phòs iad. Bha so air Di-satharna. ’Sa mhaduinn, chaidh O’Brien a mach air cheann gnothuich, agus cha do thill e tuilleadh. Fhuaradh a mach uaithe sin nach robh e ’g innse na firinn, agus cha’n eil dùil aice-se bha air a pòsadh ris ri ’fhaicinn tuilleadh. Is dilleachdan i, agus tha i de dheagh dhaoine.

Bha fear Seumas Huton, a tha tri fichead bliadhna ’sa naodh a dh’aois, aig cùirt ann an Toronto air am naodhamh latha dhe’n mhios so air son a mhac fhéin a mhort. Bu thàillear e agus bha e fhéin ’sa mhac ag obair cuideachd. Bhiodh iad a dol bhar a cheile gle thric, agus bhiodh am mac air uaireannan a’ deanamh droch dhiol air ’athair. Aon mhaduinn dh’òl iad botull de dh’ uisge-beatha eatorra; an deigh sin thoisich iad ri sabaid agus mu’n d’ thainig crioch oirre, chaidh am mac a mharbhadh. Aig a chùirt fhuaireadh an seann duine ciontach, ach leis mar a bha e air a chur uige, agus cho sean ’s a bha e, rinn am britheamh a pheanaist cho aotrom ’sa b’ urrainn da. ’Si bhinn a thugadh a mach air gu’m biodh e air a chur d’ an tigh-obrach fad choig bliadhna.

(Air a leantuiun o thaobh 169.)

tig i briagha dhomhsa cuideachd;” agus chuir e air a cheann a bhoineid agus cheangail e na ribinnean fo ’smigead gu doigheil. Thòisich na h-ighinnean air gaireachdaich, gus ma dheireadh mhothaich am fear a bha ’coiseachd a’ bhnth gu dé bha dol air aghaidh mu chreic na boineid agus thainig e ’nall; bha e fhein tha mi ’creidsinn gle mhath gu feala-dha, oir ’n uair a chunnaic e cho aighearach ’s cho cuireideach ’s a bha Domhnull, thuirt e ris: ‘Bheir mi dhuit ni sam bith a dh’ iarras tu, a laochain, ma theid thu ’s ma bheir thu pòg bho ’n te mhòir ud shuas.’ Sheall Domhnull mu ’n cuairt, agus chunnaic e te mhor, ghrannda, liath, le coltas cho crosda ’us nach duraichdeadh na coin sealltain oirre. ‘Millidh mi ’bhoineid,’ thuirt Domhnull. ‘Ma mhilleas bheir mi dhuit te ùr,’ arsa fear a’ bhùth. Cha luaithe chuala Domhnull sid, na suas a ghabh e na shradaichean a thoirt pòig bho ’n mhaighdean mhoir, ghrannda a bha thall ann an sid. Theich ise do ’n aite ’s an robh na h-igheannan ag obair, ’s Domhnull a stigh as a deigh; chlisg na h-ighinnean ’us dheirich iad ’n an seasamh, ach an uair a chunnaic iad de ’bha dol air aghaidh thòisich iad air gaireachdaich. Thug Domhnull a phòg bho ’n t-sean te, ach ma thug, cha b’ ann a nasgaidh, bha ’bhoineid ’n a stròicean, ’us dh’ fheum fear a’ bhùth te ùr a thoirt dha; agus na b’ fhearr na sin, dh’ fheum Domhnull suidhe comhla ris na h-ighinnean gus an robh a’ bhoineid air a deanadh suas, agus faodaidh sibh a bhi cinnteach nach robh na cailean còir ann an cabhag mhor sam bith. ’Nuair a bha e a falbh, thog fear a’ bhuth an‘concertina’agus shin e do Dhomhnull e, ag radh, ‘So, a ghoistidh! is math is airidh thu air, agus tha mi lan-chinnteach gu ’m faigh thu gu leoir de dh’ àbhachd leis ’n uair a ruigeas tu dhachaidh. ’”

(Ri leantuinn.)

Tha aon de na paipearan Gàidhealach a fhuair sinn air an t-seachdain so a giùlan sgeula-bàis an Urr. Iain C. Mac Fhionghain, ministear na h-Eaglais Stéidhichte ann an Cròdhaig(Croick) .Fhuair Mr. Mac Fhionghain a bhreith us ’àrach ann anNew Canada,faisg air Hogamah, anns an eilean so, agus ’nuair a bha e ’na dhuin’ òg chaidh e null do ’n t-seann dùthaich far an d’ thug e mach foghlum ministear. Bha e àireamh mhath bhliadhnaichean a’ searmonachadh ann am paraiste Chnòideart, agus an deigh sin chaidh e gu Cròdhaig, far an robh e ’saoithreachadh gu àm a bhàis. Bha e ’ùine mhor tinn, agus chaidh e gu Dun-Eideann dh’ fheuch am faigheadh e leigheas no faothachadh, ach cha d’ rinn an turus feum sam bith dha. Bha Mr. Mac Fhionghain ’na shearmonaiche math Gàilig us Beurla, agus ’na dhuine measail. Cha robh ann ach duin’ òg, agus tha sinn duilich sgeula ’bhàis fhaotainn.

An do phàigh thu MAC-TALLA.

BATHAR UR.
Moran de Churaicean Geamhraidh, eadar 10c. us $5 .00.
Brogan matha saor.
Ti mhath mar a b’ abhaist.
Beagan de Cheannachd Thioram.
Olla 25c. an galan; 5 galain air $1 .00.
NIALL DOMHNULLACH,
BADDECK , - - C. B.

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B.

BADDECK , - - C. B
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.
Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
’Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, Leis an Urr. A Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim, .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris ainmichte.
Sgriobh gu
J . G. MACKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney , C. B.

---

[174]

[Vol . 6. No. 22. p. 6]

SEUMAS II.

(Air a leantuinn.)

Ach ’n uair a bha ’n luchd-riaghlaidh mar so a caradh ’s a’ mealladh a chéile bha staid na tìre gle thruagh, le ain-neart ’us ceannairc nan ceann-feadhna, araon air Ghalltachd ’s air Ghàeltachd. Bha iad sin mar nach biodh righ no ard-uachdaran idir ann, gach fear a’ deanamh an ni a bha ceart ’na shùilibh féin. Ach bha aon fhear dhiubh sin a bha comharraicht’ a measg chàich, agus fad os ceann gach tighearn’ eile ’am mòrchuis, ’s an cumhachd. B’e so an t-Iarla Dùghlasach, a thainig o theaghlach an deadh Mhorair Dùghlais, caraid a’ Bhrusaich. Bha ’n teaghlach so a nis air cinntinn gu ro mhor ’an saibhreas agus ’an cumhachd. Cha robh teaghlach eil’ ann aig an robh uiread de fhearann ’s de luchd-leanmhuinn ris an teaghlach so. Cha robh Gilleaspuig, Iarl’ an la sin, a’ toirt ach gle bheag ùmhlachd do ’n cheud righ Seumas. Bha barrachd greadhnachais timchioll air a chaisteal aige na bha timchioll air cùirt an righ féin. ’N uair a rachach e mach air chuairt taobh sam bith cha b’ uilear leis mile marcach a bhi ga leantuinn. Cha robh e coslach gu ’n tugadh a leithid sin a dhuine bonaid a nuas do ’n dithis a bha nis a’ comhstri mu riaghladh na rioghachd. Ach bhàsaich an urra mhor so ’s a bhliadhna 1439, agus lean ’oighre agus a mhac Uilleam, air na h-aon doighibh a bh’ aig ’aithrichibh roimhe, a thaobh morchuis ’us neo-eisimeileachd do ’n luchd-riaghlaidh. Bha iad sin, le cheil’ air bheag neirt, agus an comhstri féin a’ lughdachadh an neart, le bhi ga ’n deanamh tàireil an sealladh an t-sluaigh, agus mar sin ged a dh’ oidhirpicheadh iad an Dùghlasach a chur fodha le neart ’s gann a gheibheadh iad de dhaoine air an togail na dheanadh sin. Agus o’n bha eagal orr’ aghaidh a chuir air an leòmhan gu follaiseach ’s gu leòmhanta, ’s e rinn iad lion a dhealbh air son a ghlacadh gun fhios, agus cur as da air dhoigh a bhiodh saor o na h-uile cunnart dhoibh féin. Chuir Mac-an-Léigh ’us Craighton an cuid comhstri a thaobh car greiseig gus am faigheadh iad an gnothuch so seachad. Rinn iad cuim, gu ’m biodh an t-Iarla Dùghlasach, nach robh ach sea bliadhna-deug a dh’ aois, agus a bhràthair Daibhidh, air am fiadhachadh gu càirdeil gu Caisteal Dhuneidin, far an robh a’ chùirt ’s an àm sin, gu cuideachd a chumail ris an righ òg. Bha càirdean fad-sheallach aig an Iarla nach robh idir air son da dhol thun na cùirt. Ach cha ghabhadh e bacadh. Rainig e féin ’s a bhràthair Caisteal Dhuneidin, ’s bha ’n righ òg, mu dheich bliadhn’ an uair sin, ro thoigheach air an comunn, ’s air na seanchasaibh a bha iad ag innseadh dha mu ghniomharraibh euchdail an sinnsireachd. Ach cha robh so gu marsuinn fada. ’N uair a bha na h-uile nithe ullamh, ’s a shuidh a’ chuideachd sios aig bòrd ’an àm na dinneir, chuireadh ceann tairbh dhuibh fa-chomhair nan Dùghlasach òga. Thuig na h-òganaich, a reir cleachdaidh a bha coitchionn ’an Alba ’s na linnibh ud, gu ’m bu shuaicheantas bàis a bha ’n sud. Dh’ éirich iad o’n bhòrd le graide, ’s le sgreatachd. Ach bha ’n seòmar a nis air a chuairteachadh le daoinibh armaicht’, a rug orra, ’s a tharruing a mach iad gu cùirt chùil a’ chaisteil. Chaidh ceannairc ’us droch ghniomharan eile an aithrichean a chur as an leth an sud, agus chaidh an diteadh gu bàs gu grad. Ghuil an righ, ’s dh’ aslaich e mar a b’ urrainn e, am beatha bhi air a caomhnadh. Bha aslachadh an righ co suarach aig na mortairibh ud ri aslachadh nan Dùghlasach féin. ’S ann a rinn iad fanoid air a chionn e bhi caoidh nan naimhdean is mo a bh’ aige ’s an rioghachd. Chuireadh an ceann deth ’n dithis bhràithrean anns a’ bhad. Rinneadh an aon diol air Calum Fleming, fear leanmhuinn dileas do ’n teaghlach, a thachair a bhi làthair. B’i so an dinneir dhubh.

Bha ’n gniomh ud co amaideach ’an seadh saoghalta, ’s a bha e co peacach, an seadh eile. Oir ged nach d’ fhag na h-òganaich ud bràthair as an deigh a thogadh an ainm ’s an aite, gidheadh bha bràthair athar aca, Seumas, a chaidh a ghairm ’na Iarla Dhùghlais air ball. Bu duine seolta, neo-ghniomhach e so, a bha araon trom ’am feoil ’s an inntinn. Cha robh e air son trioblaid a chur air duine sam bith. Ach cha do mheal esan an onair ach da bhliadhna, ’n uair a bhàsaich e, agus thainig a mhac, Uilleam, ’na aite. Bha Uilleam so co gniomhach, conachdail ri aon sam bith a chaidh roimhe de na h-Iarlachan Dùghlasach. Bha e ’cur roimhe nach tugadh e bonaid a nuas do righ no do ridir. Bha dinneir dhubh a’ feitheamh airsan mar an ceudna.

Ach cha b’ iad na Dùghlasaich a mhàin a bha ’togail sàil na ceannairc ’an aghaidh ùghdarrais an luchd-riaghlaidh. Bha tuilleadh ’s gu leòir ri ’fhaicinn de sin feadh na rioghachd a tuath ’s a deas. Agus thachair e mu ’n àm so le ro-lionmhoireachd nan còmhragan a measg nan ceann-feadhna gu ’n do leig daoine seachad a bhi saoithreachadh na talmhainn, agus gu ’n do bhuadhaich plàigh ro eagalach air feadh gach cearna de ’n dùthaich, air a h aobharach leis a’ ghort. Theirteadh plaigh gun tròcair rithe so, oir cha robh duine a’ tearnadh a bha ga gabhail. Bha iad a’ bàsachadh an ceann cheithir uairean fichead.

Ach mar a bha ’n dithis fhiùdhalach a bh’ air ceann an riaghlaidh a’ taisbeanadh a bhi neo-fhoghainteach, ’s neo-fhreagarrach air son na rioghachd a stiùireadh, thugadh an cumhachd as an làmhaibh ’s thugadh do ’n righ féin i, a bha nis dlùth air tighinn gu fearachas. Be ’n ceud ni a chunnaic an righ aige féin ri dheanamh, oidhirp a thoirt air cumhachd nan ard-uaislean a bhriseadh, an dearbh ni a bha ’na mheadhon air beath’ athar a ghiorrachadh air son e féin ga oidhirpeachadh. Bha deadh fhear-comhairl’ aig Seumas aig dol dha ’n ceann a’ ghnothuich mhoir so, ann an Easbuig Chill-Rimhinn, da ’m b’ ainm Ceanadaidh, agus a bha ’n dlùth dhaimh do ’n righ féin. Bha e ’na ni ionmholta ’s an righ so gu ’n tuigeadh e comhairle mhaith, ’s gu ’n leanadh e i ’n uair a gheibheadh e i. Thuig an t-Iarla Dùghlasach gu ’n robh e ’n run an righ an ionnsuidh a thoirt air a chumhachd féin a lagachadh, agus chrioslaich se e féin air son na bh’ aig a chumail ’s an doigh a b’ fhearr a dh’ fheudadh e. Chaidh e ’n comh-bhoinn ri Iarla Rois, agus ri duine fuileachdach eile da ’m b’ ainm Alastair Lindsi, mac bu shine Iarla Chràford. Chomh bhòidich iad so uile gu ’n cuidicheadh ’s gu ’n dionadh siad iad féin ’an aghaidh co sam bith a dh’ fheudadh ionnsuidh a thoirt orra, ged a b’ e ’n righ féin e. Thug an Dùghlasach mar an ceudna air gach duin’ uasal a bh’ air a chuid fearainn gealltuinn gu ’n leanadh iad féin ris ’s a chomh-bhoinn so. Ach bha aon duin’ -uasal tapaidh nam measg sin a dhiùlt gnothuch sam bith a bhi aige ris a’chomunn ud, a chionn nach robh ann ach ceannairc gun fholuch ’an aghaidh ùghdarrais an righ. B’e Mac-an-Leaghlain, ainm an fhir so. Rug an t-Iarl’ air gun dàil, ’s rinn e priosunach dheth ’an Caisteal Dhùghlais. Ach bha bràthair màthar aige da ’m b’ ainm Sir Padruig Mac- ’Ille-Ghlais ’na cheannard air freiceadain an righ. Dh’ aslaich an t-oifigeach so air an righ a dhol ’s an eadraigin air son a charaid a shaoradh o’n chunnart ’s an robh e. Sgriobh an righ litir air ball fo ’n t-seula mhor, a dh’ ionnsuidh an Dùghlasaich, agus dh’ fhalbh Sìr Padruig féin leatha far an robh ’n t-Iarla. ’N uair a rainig e ’n caisteal bha ’n t-Iarla a’ suidhe sios gu ’dhinneir. Dh’ fhoighnich e de ’n teachdair-righ so an do ghabh e ’dhinneir? “Cha do ghabh,” arsa Sìr Padruig. “Cha ’n eil comhradh gu bhi ann,” ars am Morair, “eadar duine làn ’s duin’ ocrach, suidheadh Sìr Padruig gu dhinneir, ’s deanamaid comh-labhairt an deigh sin.” Shuidh an Ridir’ ’s an t-Iarl’ aig an aon bhòrd, ’s co bhitheadh co geanail ’s co briathrach ri fear an tighe? Ach aig an àm cheudna thug e ordugh uaigneach seachad Mac-an-Leaghlain a bhi air a thoirt a mach as a’ chaisteal agus an ceann a bhi air a chur dheth, agus eudach a bhi air a sgaoileadh air a chorp a muigh air a ghlasaich. ’N uair a bha ’n dinneir thairis libhrig Sir Padruig litir an righ do ’n Mhorair a ghabh i le mor urram, ma b’ fhior. ’N uair a leugh e i thuirt e “gu ’m bu choir ùmhlachd a thoirt do aithn’ an righ, agus gu ro àraidh air sgath Sìr Padruig féin. Ach bha Sìr Padruig car fadalach gun tighinn.” Threoraich e ’n sin a mach an Ridir thun na glasaich, “Agus,” ars esan, ’s e tomhadh a mheòir ris a’ chorp, “tha mac do pheathar an sud, feudaidh tu ’n rud a thogras tu ’dheanamh ris, ach tha ’n ceann a dh’ easbhuidh air.” “Ach,” arsa Sìr Padruig, ’s e cumail air féin mar a

---

[175]

[Vol . 6. No. 22. p. 7]

b’ fhearr a b’ urrainn e, “ma thug sibh leibh an ceann, feudaidh sibh an ni is àill leibh a dheanamh ris a’ choluinn.” Ghrad leum e na dhiollaid an sin, ’s nuair a fhuair se e féin gu socair innte, chuir e car ’an ceann an eich, ’s ghlaodh e, “Mhorair, ma ’s duine beo mise, gheibh sibh ’ur duais air son so.” Chuir e ’n sin spuirean ris an each a bha ’na ainmhidh taghta. Ghlaodh am Morair a mach ri chnid oifigeach féin, iad a leum na ’n diollaidibh agus Sìr Padruig a chur an laimh. Ach an deigh do dhream mhaith dhiubh a ruagadh fad corr ’us leth-cheud mile, leis na h-ainmhidhibh bu luath-chosach a bh’ aca, b’ eigin pilltinn dachaidh gun dad air son an saothrach. Rainig Sìr Padruig an righ, ’s dh’ innis e dha focal air an fhocal mar thachair. ’N uair a chuala Seumas an tàir a thaisbein an t-iochdaran ceannairceach ud d’a ùghdarras féin, ’s an doigh air an do laimhsich e ’theachdair, bha e lan feirg’, agus tàmailt. Ach b’ eigin da sin uil’ a chumail air féin. Bha ’n t-Iarla ro-laidir eadhon air son an righ féin. ’N ’an cuirteadh gu dhùbhlan e, dh’ fheudadh e greim Sheumais II. air a’ chaithir a chur an cunnart.

Ach ’an uine nach robh fad’ an deigh sud, ’s ann a smuainich an righ gu ’n tugadh e ’n Dùghlasach gu ni-eigin de ùmhlachadh, na ’m faigheadh e fàth air bruidhinn ris aghaidh ri aghaidh ’an uaigneas, agus reusonachadh ris air cunnart ’us olcas nan dòighean a bh’ aige. Bha righ Seumas a nis air tighinn gu fearachas, air dol thairis gu maith air fichead bliadhna. Bha e ’na dhuine tapaidh, tlachdmhor. Ach bha comharra mor, dearg, air o rugadh e, a bha còmhdachadh an dara taoibh dheth aghaidh; air son so, theirteadh Seumas na h aghaidh teinntich ris. Thug cuid de luchd-eachdrainh fainear gu ’m feudtadh Seumas an spioraid theinntich a radh ris co maith. ’S e rinn e nis, fiadhachadh a thoirt do ’n Iarla gu conaltradh càirdeil a chumail ris aig a’ chùirt, a bha ’s an àm sin a chòmhnuidh ’an Sruileadh. Dh’ aontaich an t-Iarla ri tighinn thun na cùirte, na ’m faigheadh e litir fo sheul an righ a’ deanamh cinnteach dha gu ’m biodh a bheatha tearuinte gus am pilleadh e air ais. Fhuair e sin, ’s ghreas e thun na cuirte le tearc de luchd-leanmhuinn a measg an robh a cheathrar bhràithrean féin. Thog na h-uaislean eil’ an cairtealan ’s a’ bhaile, ’s chaidh an t-Iarla do ’n chaisteal a dh’ ainharc an righ a ghabh ris le mor shubhachas. Air an ath là ghabh e dhinneir aig bord an righ, agus dh’ fhan e ri shuipeir, a bha gu bhi aig seachd uairean. An deigh na suipeir thug an righ a leth-thaobh an t-Iaarla, ’s thòisich iad air dian chomh-labhairt eatorra féin, a’ spaidsearachd sios ’us suas air feadh an t-seòmair. Ach a lion cuid us cuid bhlàthaich iad gu maith leis na h-argumaidibh a bha eatorra; an righ a’ sparradh air an Iarla na boinn a bh’ eadar e féin ’s na morairean eil’ a bhriseadh, agus a thighinn gu bhi ’na charaid do ’n righ, ’s gu ’m faigheadh e sin ni bu tarbhaiche dha féin air a’ cheann mu dheireadh. Ach bha ’n t-Iarla gu neo-eisimeileach a’ freagairt nach deanadh e sud, ’s nach b’ fhiach luchd comhairl’ an righ earbsa sam bith a chur annta, ’s gu ’n robh e féin ’s iadsan a deanamh ain-tighearnas thairis air an rioghachd. Mu dheireadh, thainig spiorad teinnteach Sheumais gu leithid de àirde ’s nach gabhadh e cumail fodha. “A bhrathadair fhoilleil,” ars esan, ’s e toirt tarruing air a bhiodaig, “mur bris thus’ am bann brisidh so e.” Shàth e bhiodag ’na sgòrnan, ’s gu grad a ris na bhioinn. Bha Sìr Padruig Mac- ’Ille-Ghlais ’na sheasamh dlùth dhoibh, ’s a shuil ’s a chluas ’an cleachdaidh. Cha bu luaith a chunnaic e ’n righ a sìneadh làimhe thun an nàmhaid na thug e féin an ath bhuille dha leis an do leag e ’n truaghan leonta gu làr, le tuaigh-chath’ a bha ’na làimh. Chuir gach fear eile de na cùirteirean làmh ’s an droch ghniomh, ’s an ùine ro-ghoirid bha sea lota fichead ’an corp an Dùghlasaich, a bhàsaich gun fhocal a radh. ’S ann an seòmar uachdrach a bha iad. Chaidh an uinneig fhosgladh, ’s an corp reubta thilgeadh a mach do chùirt a’ chaisteil. Mar so fhuair mortair Mhic-Leaghlain a dhinneir dhubh.

Ach bha crioch shearbh aig a ghnothuch a bha ’n sud. ’N uair a chual a bhràithrean gu ’n robh an t-Iarla air a mhortadh ghairm ’us dh’ aidich iad air bail am fear bu shine dhiubh féin ’na Iarla ’na àite. Bha gach fear dhiubh ’na thighearna fearainn cumhachdach, aig an robh moran luchd-leanmhuinn. Thionail iad moran dhaoine leis an tainig iad air ais gu Sruileadh, ’s na loisg ’s na chreach iad moran de ’n bhaile. Ach bha ’n caisteal ro làidir air son iad a thoirt ionnsuidh air. An deigh sin thog iad ceannairc co eagalach air feadh taobh deas na rioghachd ’s gu ’n tainig e gu bhi ’na cheist air an righ co-dhiù a b’e ruith le ’bheatha do Shasunn a b’ fhearr dha, ’s an rioghachd fhagail aig an Iarla féin, no fuireach a’ cath riu. Fa-dheòidh, le comhairlibh easbuig Ceanadaidh, fhuair e aon de na morairean bu chumhachdaiche ’s a’ chomhbhoinn air a dhealachadh ris an Dùghlasach; b’e sin Iarl’ Aonghais, a bha e féin de theaghlach nan Dùghlasach. B’ éigin a nis do ’n Iarla Dhùghlasach teicheadh le ’bheatha gu ruig Sasunn. Bhuilich an righ air Iarla Aonghais am fearann ’s an inbhe gu h-iomlan a bhuineadh do ’n fhear eile. Mar so thogadh am focal gu ’n do chuir an Dùghlasach ruadh sios an Dùghlasach dubh.

Fhuair righ Seumas a nis beagan lasachaidh air son an aire thoirt do ghnothuichibh a rioghadh. Thachair gu ’n robh caisteal laidir Rocsburgh air a’ chrich ’an cumhachd nan Sasunnach riamh o bha Daibhidh II. na bhraighdeanach aca. Chuir righ Seumas a nis séisd ris a’ chaisteal so air son a thoirt fo lagh dha féin. Bha e féin agus àireamh de àrd-uaislean mu choinneamh a’ bhalla a’ faicinn cionnus a bha Bateri de ghunaidhean mor’ a shuidhicheadh na ’n aite ri cluicheadh. Sgoilt aon de na gunnaidhean sin as a chéil’ aig losgadh làdaich, ’s bhuail aon de na sgealban an righ ’s a’ bhroinn, a mharbh air a’ bhad e, anns an deicheamh bliadhna fichead de ’aois. An uair a chual a’ bhan-righ mar a thachair ghreas i thun a’ chaisteil, ’s dh’ earalaich i air na saighdearaibh tuireadh a leigeadh dhiubh an là sin, ’s an ni bh’ aca r’a dheanamh a thoirt gu crìch mhaith, mar onair ris an fhear a dh’ fhalbh. An uair a chunnaic na h-oifigich curantachd na ban-righ ’s an t-suidheachadh ’s an robh i, chuir iad sùrd air a’ ghearaston a ghlacadh, ’s thuit e ’n an làmhaibh gun dàil. Tha cuid ag radh gun do chuir iad gu bàs ceannard a’ Chaisteil le feirg air son na chaill iad féin ris. Tha craobh chuilinn ’am pàirc caisteil Fleurs fathast a’ comharrachadh a mach an àit anns an do thuit an righ.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG—Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Indurated Fibreware

Tha an seòrsa so na ’s daoire na na bucaidean ’s na tubaichean cumanta, ach ’s math is fhiach iad sin; tha iad na ’s buaine, agus mar sin ’siad a’s saoire.

THE
E. B. EDDY Co
LIMITED
HULL, CANADA.

---

[176]

[Vol . 6. No. 22. p. 8]

Leomag.

(Air a leantuinn.)

Chaidh Fionnladh gu luath ’n a coinnimh;
Sheas e le ’bhoineid ’n a laimh;—
“Is doirbh an latha, Mhiss Leomag,
A thug sibh, o ’n t-sroin, a nall.

Tha am monadh momha ’s fiadhaich,
Is iargalt tha dreach nan speur,
’S cha bhiodh ann ach ni gun chiall duibh
Dol g’ a fhiadhainn ’s sibh leibh fein.

Thigibh tiota beag gu fasgadh,
’S am faigh mi a’ chairt ’s an t-each bàn;
Dh’ easbhuidh suidheachan is boidhche,
Bidh boitein math feoir ’n a màs.”

Bha gach ni gu deas ’n a uidheam—
Sud Leomag ’n a siubhal troimh ’n t-sian,
A’s Fionnladh ’n a shuidhe lamh rith’,
Le ’bhreacan glas, blath ’g a dion.

Thainig i gu ceann a turais;
Oir cha robh cunnard dhi fo ’laimh;
’S dh’ fhag e i gun chnead, gun fhailing,
Gu sabhailte ’n a h-aìte taimh.

“ ’S mor an diubhail,” arsa Leomag,
“Ma theid Mac-Leoraidh as gu saor, ”—
Thilg i an t-saighead gu seolta,
’S air mo bhòid! cha robh i maol.

M’ an d’ rainig e ceann an rathaid,
Dh’ fhairich e acaid ’n a chòm;
’S an uair a dh’ eirich e’s a’ mhadainn,
Bha ’osnaidhean fad agus trom.

Bha Fionnladh ’n a dhiunlach laidir
A shiubhladh an fhasach mar fhiadh;
Ach a nis tha ’neart ’g a fhagaìl,
’S cha ’n ’eil aige cail gu biadh.

’S i Leomag a rinn a dhoch’nnadh,
’S a chumas e ’n a bhoil’ a chaoidh;
Tha i ’n a smaointe ’s an latha,
’S ’n a aisling an cadal na h-oidhch’.

Anns an fheasgar shìochail, bhoidheach,
’S na h-eoin a’ cluich am barr nan geug,
An aite ’radh, “An cluinn thu ’n smeorach!”
’S e “Leomag” a thig ’n a bheul.

Uair-eigin mu àm na Callainn’,
Chaidh e le caraid gu bal;
Mu ’n chois dheis gu ’n chuir e stocaidh,
’S mu ’n chois thoisgeil osan gearr.

“Ciod a their mi,” arsa Fionnladh,
“Ris na caochlaidhean tha ann?
Bheil an saoghal air dol tuaitheal,
No ’n tuaineulaich ’th’ air teachd am cheann?

“ ‘Bho ’n latha ’thachair mi air Leomag
Tha m’ inntinn fo sgleo gu leir;
Mi’m bhall-fanoid aig na h-eolaich,
’S am iongantas ro mhor dhomh fein.

“ ’S beag nach saoil mi ann am bhreislich
Gu bheil an deas air dol gu tuath;
’S an uair a sheideas gaoth romh m’ chlàraidh,
’S e ceol na clairsich ’bheil am chluais.

“An t-uisge a bha fuar a’ sileadh
’N a bhoinnean minic o a ciabh,
Gheobh mi e ’n a shruithean blatha,
A’ siubhal gum tamh troimh mo chliabh.

“Fhad ’s a bhuanaicheas an latha,
Tha ’h-iomhaigh ga m’ leantainn a chaoidh;
’S an uair nach leir do m’ shuil a faileas,
Thig a h-anail orm ’s a’ ghaoith.

“Och gur mise th’ air mo riasladh
Le spleadhachas a bhos a’s thall!
’S mur a’ faigh mi fois o m’ iarguin,
’Cha ’n fhada gus an liath mo cheann.

“ ’S iomadh cuspair a tha ’dusgadh
Na cnuimh ciurrail ’tha ga m’ leon;
Tha ’n druidheachd gu cinnteach laidir,
A rinn mo shàrachadh cho mor.

“Ma tha mi le m’ chairt air thuras,
Bidh mi muladach leam fein;
’S ma bheir mi am boitean feoir leam,
’S ann chuireas e mo bhron am meud.

“Tha rud a nise nach robh roimhe
An ceann ’s an dronnaig an eich bhàin
Tha ’m breacain fein air fas neonach,
Leis ’n do chum mi Leomag blath.

“ ’S tric mo smuainte air an aille
A choisinn anns gach àite buaidh;
Mus a h-i a rinn mi craiteach,
’S i fein a bheir dhomh slainte bhuan.

“A’s ciod air son a dheanainn maille?
Tha bhi ’fantainn ’n a ni faoin;
Mar bhios an ceangal n’ is tràithe,
’S ann is blaithe bhios an gaol.”

’N sin thoisich Fionnladh gu sgoinneil
Air a thigh a chur air doigh;
Rinn e na seomraichean soilleir,
A cur gloine ’n aite bhord.

(Ri leantuinn.)

THA DROCH ANAIL
mi-thaitneach.

Tha géireachd, losgadh-bràghaid, gaotharachd, agus meuran eile de Chion-cnamhaidh a deanamh iomadh neach mi-shona.

Bheir K. D. C. agusK . D. C. Pillsan anail gu bhi mar is còir dha bhi, agus leighsidh iad cion-cnamhaidh, ’s gach seòrsa tinneas-stamaig.

AIR AN DEAGH MHOLADH.

Sampuill a Nasguidh.
K . D. C. Company, Limited, New Glasgow:
N. S.agus127 State St. Boston, Mass.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-Tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar duthcha tha ’nar beachd

NIALL Mac FHEARGHAIS,
Taillear.
SIDNI - - - - C. B

$1 .00 air 80c.
Tha tuilleadh ’sa choir de bhathar tioram againn, agus fad da sheachdain bheir sinn seachad fiach dolair de bhathar air ceithir tasdain (80c.) a dh’ airgead. Thig mu ’m bi ’n t-am seachad agus
FAIGH BARGAN.
McDonald Hanrahan & Co.
Sidni, Iulaidh 16, ’97.

FLUR AGUS MIN
direach as na muillnean.
(Ann am barailtean, leth-bharailtean agus cairteil.)
TI, SIUCAR, TOMBACA, etc.
Am bathar a’s fhearr air na prisean a’s isle an coinneamh AIRGEID.
ALASDAIR MARTUINN.
Sidni, C. B., Sept . 1, 1897.