---

[249]

[Vol . 6. No. 32. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH, CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B. DI-HAOINE, 4 FEBRUARAIDH. 1898. No. 32.

Litir a Thorburn.

Gu Fear-deasachaidh Mhic-Talla:

A CHARAIDE RUNAICH, —Tha uine mhòr o’n bha mi ’m beachd sgriobhadh ugaibh ged nach d’ rinn mi e gus an so. Cha robh mi o chionn beagan mhiosan ro fhada ann an aon aite ’sam bith, agus, uime sin, cha b’ fhurasda dhomh mi-fhein a’ steidheachadh sios ri litir Ghàilig. Ach, ged bha so mar so, cha b’ ann air an aobhar sin uile gu leir nach robh mi ’sgriobhadh, ach air son reusain ’bu truime. Cha robh mo shlainte fad an fhoghair cho math idir ’s a bu mhath le m’ chairdean. Dh’ fhaodainn uime sin, a’ radh, “Tha an spiorad gu dearbh toileach, ach tha ’n fheoil lag.”

O chionn beagan mhiosan bha mi fad thri seachduinean ann an Halifacs. Ged bha mi iomad uair an Halifacs roimhe, cha d’ fhan mi cho fada riabh ann ’s a rinn mi air an turas ud. Tha Halifacs ’na bhaile briagha gu leor, agus le bhi air leth taobh bruthaich, tha e buileach inntinneach. Tha sgoiltean matha dhe gach seors’ ann far an faigh a’ chlann—cha ’n e ’mhàin leughadh, sgriobhadh is cunntas—ach far am faigh iad ionnsachadh ann an iomadh doigh. Tha e, uime sin, furasda teaghlach a’ thogail ann. Cha ’n eil mise fuathasach measail air na bailtean mora. Chunnaic mi gu leor de bhailtean ’an Canada agus anns na Stàitean a’s briagha na Halifacs anns nach deanainn mo dhachaidh idir; ach b’ fhior thoigh leam a’ bhi ’fuireach ann an Halifacs. Tha e ’na bhaile sitheil, agus, ’g a mhiadachd, fuathasach sàmhach. Gabhaidh duine gu bitheanta, meas air baile mòr, agus air dùthaich cuideachd, cha ’n ann a mhàin air son an rud a chi e, ach air son an rud nach fhaic e. Gle thric bheir na chi ’s na chluinneas sinn oirnn gràin a’ ghabhail air aite. Their mi so mu Halifacs: aon rud nach fhaca mi ann ’s e misg. Cha ’n fhaca mi ach aon fhear, agus, taing do Dhia, cha ’n fhaca mi idir bean, air an robh coltas deoch laidir; agus, mar thuirtHandy Andy ’n uair a mharbh e ’n cu, “ ’S ann le tuiteamas a rinn mi sin fhein.” Dh’ fhaodadh esan, an duine bochd, a’ radh le firinn nach fhac e gin idir air an daoirich. Bha ’n duine cho dall ’s cha ’n fhaiceadh e iad ged bhiodh iad ann.

Ged nach fhaca mi ann an Halifacs ach an aon fhear dall le daoirich, ’s lionmhor fear is te, mo thruaighe! a tha dall anns an taigh mhòr airTower Roadris an canar Sgoil nan Dall. Chuir mi greis de dha latha seachad anns an taigh so, agus b’e sin an uine ’bha taitneach leam. Bha mu cheithir fichead ’s a deich ann a bha dall, mu leth chiad gille agus mu dha fhichead de nigheannan.

Tha ’n t-aon rud sin a’s eireachdaile air uachdar an t-saoghail a dhith nan dall, ’s e sin solus na greine. Cha ’n eil gu cinnteach anns a’ chruitheachd gu leir sion a tha ’n coimeas ri solus na greine agus gach ailleachd a tha e teasbanadh dhuinn ann am briaghad. Cha’n eil, math dh’ fhaoidte, samhla corporra eile cho math againn air Grian a Cheartais Fhein ris a’ ghrein a tha sinn a’ faicinn gach latha. Theireamaid, uime sin nach eil ionndraichinn eile ann cho mòr ri bhi, mar tha ’n dall, gun chomas air an t-solus so no sion eile fhaicinn. Ach, rud a tha car iongantach, cha ’n eil sluagh air an t-saoghal, bharr a cheile, a’s toilichte na iadsan a tha dall, agus cha ’n eil sgoil eile ann far am bheil cho beag aimhreit ’s a th’ ann an sgoil nan dall. (Gun teagamh cha bu choltach dhaibh a bhi ro mhath air sabaid.)

’S fhada o’n chuala mi gu ’n robh na doill toilichte. Fhuair mi dearbhadh air a’ chuis ann an sgoil nan dall. Ach, ann an so, feumaidh mi ’ur luchd-leughaidh a’ chur air an faicil mu mhearachd a tha feadhainn gu tric a’ deanamh, ’s e sin, gu ’m bheil an dall na ’s toilichte na duine sam bith eile. Cha ’n eil sin ceart. Cha ’n eil air an t-saoghal an diugh ach àireamh bheag a bha buileach dall bho riabh. Chaill a’ chuid mhòr de na doill am fradharc le cliobaisdeachd bhochd air choireigin. Tha fuathas diubh a bha ’n am miadachd m’ an do chaill iad e. Nise, tha e amaideach do dhuine sam bith a bhi ’n duil gu ’m bheil fear diubh so na ’s toilichte na bha e ’n uair a bha a fhradharc aige. Tha fhios aca nach càirich gal pige briste, agus tha iad, mur h-eil fior chor fhear ann, striochdaidh dh’ an staid agus do ’n Fhreasdal. Ré uine tha iad toilichte cuideachd; ach faodaidh duine ’sam bith anns am bheil tonaisg a’ thuigsinn gu ’m bheil cion an fhradhairc ’na aobhar trioblaid daibh; agus ’s ann air an fheadhainn nach do chaill am fradharc gu buileach a’s motha tha e ’cur de thrioblaid. Tha feadhainn eile ann a chaill am fradharc ’n uair a bha iad ’n an leanaban. Cha ’n eil iad so a’ làn thuigsinn gu de tha ’gan dith. Cha ’n urrainn iad a thuigsinn ciod e solus no de tha dath a’ ciallachadh. Tha iad a’ tuigsinn gu ’m bheil rud-eigin ’g an dith, ach cha ’n eil am fradharc a’ cur moran iomaguin orra; —cha ’n eil fhios aca ciod e. Dh’ amais fear diubh so rium ann an Halifacs. Bha e mu cheithir bliadhn’ diag; ’na sgoilear math dha aois; agus ’na dheadh fhear ciuil. Dh’ fhaoighnich mi dheth cò dhiubh b’ fhearr leis a’ bhi dall no ’bhi bodhar. ’N uair thuirt mi bhi bodhar, bha mi ’ciallachadh e ’bhi ’na bhalbhan. Cha ’n eil am facal “balbhan” ’an cleachdadh ’s an t-saoghal tha so, oir tha e air a dhearbhadh gu’n gabh bruidhinn ionnsachadh do dhuine ’sam bith nach d’ rugadh gorach. Thuirt e rium, “Cha ghabhainn an saoghal gu leir, agus mo fhradharc comhla ris, air son mo chlaisneachd.”

Mhothaich mi do dh’ aon rud ann an Sgoil nan Dall a thug sannt gair’ orm. B’e sin an rud a theireadh na doill rium an uair a bheirinn air laimh orra. Bha iad uile dall; bha cuid diubh cho dall ’s nach bu leir daibh an latha seach an oidhche; ach cha robh aon fhear no té nach d’ thuirt rium: “I am happy to see you. ”

Tha ’n litir so a’ fas cho fad orm ’s gu feum mi dàil a’ chur ann am pàirt d’i gus an ath àireamh dhe ’n MHAC-TALLA.

Is mis’ ur caraide dileas,
UILLEAM IAIN OIG.
Thorburn, Siorramachd Phictou,
Là-Fheill-Brìde, 1898.

Litir aNew Hampshire.

Bliadhna mhath ùr dhut, fhir-dheasachaidh ionmhuinn, agus moran dhiubh, ’s do mo chàirdean gu leir, ’s do luchd-leughaidh MHIC-TALLA thall ’s a bhos mar an ceudna. Ged nach eil mi comasach air aon chuid litir bhlasda no phongail a sgriobhadh, gidheadh tha mi a creidsinn gu’m biodh mo chàirdean toileach facal no dha a chluinntinn uam de sheorsa air chor-eigin, agus air an aobhar sin bheir mi ionnsuidh air sgriobag a chur gu MAC-TALLA ma bhios sibh cho math ’s gu’n cuir sibh i ’na ’r paipear gasda.

’S mi fhein a tha ’g ionndrain Cheap Breatunn, an t-eilean maisaach; a shruthain, a chnuic ’s a ghlinn; MAC-TALLA uasal a bhiodh a tighinn do m’ ionnsuidh gach seachdainn; a Ghailig bhinn, bhlasda; agus co-chomunn mo chàirdean ’s mo luchd-eòlais. Cha’n ionnan agus a“How do”fuar a gheibh mi ’s na Stàitean. Tha mi ann an

(Air a leantuinn air taobh 252.)

---

[250]

[Vol . 6. No. 32. p. 2]

Lagh na Fairge.

Am measg nan rioghachdan gu leir, is e so an reachd a tha iad a’ leantuinn, an deigh moran cainnt, ’us reusonachadh ’us aimhreit: gu buin do gach rioghachd, agus gu bheil coir sheasmhach aig gach rioghachd ’us dùthaich, air tri mile de ’n chuan bho gach cladach a bhuineas doibh. Co-dhiu ’tha moran no beagan eisg ri taobh a’ chladaich, tha coir ’us sealbh aig gach tir ’us fine air a’ chuain fad tri mile bho ’n chladach, agus is e eucoir ’us ana-ceartas a ni dùthaich air bith eile ’n uair ’tha i le dalmachd ’us le sannt ag iarraidh dol thairis a ’challaid a tha tri mile ’togail gu laghail an cladach gach dùthcha. Faodaidh an cladach a bhi creagach, cam no direach, lan storais no as eugmhais eisg, cha ’n eil gnothuch aig daoine air bith ach na daoine ’tha tuineachadh anns an dùthaich, air dol thairis air ’challaid so; agus lamh lag no laidir a chur air ni air bith a ghabhas faotainn anns na tri mile so. Tha lagh na fairge ’ciallachadh mar an ceudna, gu buin gach port, ’us loch, ’us acarsaid a tha deich mile aig am beul, do ’n dùthaich anns am bheil iad, agus gu bheil coir na dùthcha orra co laidir, onorach, ceart am feadh a tha iad deich mile air farsuingeachd bho cheann gu ceann aig am beul, ’s tha a coir air tri mile de ’n chuan a tha ’bualadh le ’thonnan troma, luasganach air creagan ’s air an traighe ’tha mu thimchioll na dùthcha. Ma tha beul puirt ’us loch tuilleadh agus deich mile air leud, buinidh do ’n tir anns am bheil iad tri mile bho ’n chladach mu ’n cuairt agus buinidh an corr de ’n bhagh no de ’n phort do rioghachdan an t-saoghail gu h-iomlan, mar a bhuineas an cuan beucach, tonnach, domhain, neoshamhach do gach rioghachd ’us fine. Is gle mhaith a tha eolas aig luchd-leughaidh MHIC-TALLA gur i so an lagh leis am bheil iasgach an truisg, ’s an adaig, s an sgadain air a riaghladh ann an Newfoundland agus anns gach cearna eile de na roinnean a bhuineas do Chanada ri taobh na fairge. Tha fios aig iasgairean Chanada gu bheil na Stàidean daonnan ag iarraidh gu teid an lagh onorach, ceart so a chur an neo-bhrigh, agus mar so gu faigh iadsan cead ’us comas air iasgach a dheanamh ri taobh gach cladaich ’us anns gach loch, ’us bagh, ’us port air am bheil coir dhiongmhalta aig Canada. Tha ’n latha anns am faigheadh na Stàidean an doigh ’us an toil fein bho Chanada, le bhi bagrach, tamailteach, Iadarna, gu brath seachad, agus seasaidh Canada daonnan, mar tha i deanamh a nis, gu dileas, duineil, foirmeil, pongail as leth a’ cheartais agus na corach. Is e feallsanachd aon-taobhach a tha taitneach ann an suilean nan Staidean, oir, ged tha iad a’ creidsinn no ag eigheach a mach nach eil iad a’ faotainn ceartais no caoimhneis iomchuidh ann an iasgach an truisg, ’us an sgadain, ’us an adaig a bhuineas do Chanada air taobh an ear America, tha iad le seanachas dana, ’s le fuaim breun, dalma a’ cumail a mach gu buin doibhsan agus doibhsan a mhain, caoil fhada, fharsuing, dhomhain Bhehring, ged tha fios aig na balachain fein anns an sgoil, gur e fairge mhor a tha da rireadh ann an Caoil Bhehring. Anns na caoil so, tha na roin lionmhor, agus tha na craicinn no na bein aca fiachail ann am margadh mor an t-saoghail. Rinn na Stàidean iomadh oidheirp nach robh aon chuid uasal no cliuiteach airson na roin fhaotainn doibh fein gu buileach agus air iasgairean Chanada no Cholumbia a chumail air falbh bho Chaoil Bhehring. An deigh moran deasboireachd, ’us connsachadh ’us dichioll cuilbheartach a dheanamh, tha na Stàidean a’ faicinn gu feum iad ceartas a dheanamh, agus gu bheil Breatunn ullamh ’us iarrtus ach air coirean Chanada ’dhion agus a theasairginn an aghaidh nan Stàidean agus gach rioghachd aig nach bi toil no deoin air firinn a ghleidheadh no air slighean ionracach a leantuinn. Tha misneach ’us cridhe Chanada ’togail an cinn gu h-aighearach, togarrach a nis; o’n tha dearbhadh co-laidir againn air gach taobh, gu bheil amannan maith am fagus, agus gu bi ann an uine ghearr, grian aghmhor an t-soirbheachaidh a’ dortadh a nuas a soluis glain, aoidheil air gach cearna de Chanada, agus air gach innleachd, ’us obair, ’us ceaird, a tha na Canaidianaich a’ cur an gniomh. Is e talamh neo thorach gun bhrigh a tha anns na h-aitean far am bheil an t-òr as deirge dreach r’a fhaotainn. Tha sluagh lionmhor anns an Roinn-Eòrpa ’tionndadh an aire ri Claondaic, agus ris an Amhainn Fhrasach. An uair a bhitheas an samhradh ann an tus a bhoidhcheid agus a ghrinneis, bithidh miltean ag imeachd le ceum deifireach gus na h-ionadain anns am bheil an t-or pailt ’us luachmhor. Feumaidh an sluagh mor so biadh ’us eudach. Gheibh sinn margadh brisg maith aig an tigh airson gach damh ’us caora reamhar a bhitheas againn; agus airson gach cruithneachd àluinn, ’us eorna, ’s coirce briagh ’us brioghmhor a thogas sinn anns an talamh shultmhor, ghreadhnach a tha againn an sud agus an so ann an lionmhorachd anabarrach. Theid na muillnean cotain ’us cloimh g’ an dubhlan ann an uidheamachadh eudaich airson nan daoine ’tha ’cladhaich an oir. Bi farum, ’us othail, ’us deifir nuadh ’us mhor air am faicinn ’us air am faireachduinn shios ’us shuas, anns gach baile mor ’us beag, air gach loch ’us amhuinn, ’s air gach rathad-iaruinn ’us creadha ann an Canada.

Cha ’n eil ach pris bhochd r’a fhaotainn air eich aig an àm so. Tha gné ’n dealanaich ag iomain nan carbad luath anns gach baile ’s an dùthaich, agus cha bhi feum tuilleadh air eich throma, laidir airson carbadan farsuing ’tharruing air feadh sraidean nam bailtean mora. Thog na Stàidean mar an ceudna, callaid cise an aghaidh nan each againne, agus air an aobhar so, cha ’n eil e comasach margadh a shireadh anns na Stàidean airson ar n-eich. Tha feum daonnan aig Breatunn air eich laidir, fhallain airson a h-eachraidh, agus bheir i gu toileach pris mhaith airson eich de ’n t-seorsa so. Toisicheadh mata, tuathanaich Chanada air eich a thogail a bhitheas freagarrach am marc-shluagh cogaidh Bhreatuinn, agus gheibh iad margadh gasda air an son.

CONA.

Mu ’n Luing-imrich “Polly,” 1803.

O’N BHEURLA, LE S. A. MAC ILLE-MHAOIL

’Se aon de na nithean sonruichte a thachair ann an Eilean Phrionns Iomhair anns a bhliadhna 1803, tighinn an t-soithich-imrich ainmeil sin ris an cainte am “Polly,” a thug àireamh mhor de luchd-turuis le ’n imrich a nall á Albuinn.

Anns an t-soitheach sin thainig athraichean nan teaghlaichean a tha nise a tuineachadh anns an àite sin de Eilean Phrionns Iomhair ris an canarBelfast, àite a thog moran de phriomh luchd-lagha, dotairean, marsantan, agus caiptinean-mara, ged a tha moran dhiubh a nis air an sgapadh air feadh an t-saoghail, agus faodaidh eachdraidh bheag aia cuid de na priomh luchd-imrich a bha ’n so a bhi rud-eigin annasach do chuid, agus gné de ghluasad inntinn a chur ann an cuid eile. Fhuairadh an naigheachd so ann an leabhar-cuimhne a bha ann an seann chiste dharraich a thugadh a reir coltais a nall á Albuinn, an uair a thainig na h-eilthirich á tir an dùthchais, oir bha gach oisein dhi a leigeadh ris gu soilleir gu ’n robh i air a dhol troimh iomadh fairge bhuaireasach agus cuan stoirmeil. Bha ’n leabhar-cuimhne (oir ’se sin a dh’ fhaodar a radh ris) air a sgriobhadh, cuid dheth le peann agus dubh, agus cuid eile le peann-luaidhe, agus leis cho mionaideach ’s a bha gach ni air aithris bha e coltach gu ’n robh e air a sgriobhadh le aon a bha co-aimsireach ris an fhear mu ’m bheil an cunntas air a thabhairt cho iomlan anns an leabhar-chuimhne.

B’ ann do mhuinntir Chircubri(Kircudbright)ceana-bhaile na siorrachd do ’n ainm sin, ann an taobh a deas na h-Alba, a bha ’m fear air am bheil an cunntas so air a sgriobhadh. Fhuair e cuid de fhoghlum ann an aon de sgoilean-paraisde baile a dhùthchais. Gle òg bha e air a cheangal mar fhoghlumaiche ceaird na taillearachd, ach air dha bhi luaineach, neo-shuidhichte ruith e air falbh o mhaighistir an deigh dha beagan bhliadhnaichean a thoirt aig a cheaird agus ghabh e ’san arm.

Mu bhliadhna an deigh gabhail san arm chaidh an reiseamaid anns an robh e ordachadh do dh’ Eirinn, oir bha ’n dùthaich sin ann an staid bhuaireasach leis an ar-a- mach a bhrist amach ann an ’98. Chunnaic Alastair (oir b’ e sin ainm baistidh) cuid de sheirbheis gle chruaidh. Ghleachd e aigVinegar Hillagus bha e ’n caochladh arabhaigean ris na h-Eirionnaich thir-ghràdhach.

---

[251]

[Vol . 6. No. 32. p. 3]

Ann an aon dhiu sin fhuair le eòn cràiteach a dh’ fhag e car ùìne neo-chomasach air a dhleasanas a choimhead. An uair a thainig ciùinachadh air an trioblaid an Eirinn chaidh an riseamaid aige ordachadh do Chanada agus chaidh ar treun-laoch comhladh rithe, agus an uair a rainig e fhuair e fiosrachadh air fuachd is ùdlaigheachd na duthcha sin a deanamh dleasdanas gearasdain ann an dun-daighnich Chuebec. An deigh dha tri bliadhna a chur seachad ann chaidh an reiseamaid a ghairm air a h-ais, agus chuir Alasdair a choinneamh air tìr a dhùthchais. Cha do leighis an leon a fhuair e ann an Eirinn gu buileach riamh agus bhrist e mach a rithist as ùr. Bha ’n turus cuain thar an Atlantic ann an soitheach trùp anns na laithibh ud fada agus mall, ag dh’ fhuiling na seoladairean gu searbh le tinneas an tachais thioram, agus an uair a rainig an soitheach “Portsmouth” cha robh Alasdair ni b’ fhaide comasach air seirbheis a dheanamh do ’n righ, agus fhuair e a shaorsa agus beagan de shaor-dhuais bhliadhnail.

An deigh dha a shaorsa fhaotainn thill e do Chircubri agus re seal chaidh e air ais gu ’sheana cheaird, ach ged a bha a shlàinte beagan air a h-ath-philleadh le àile cubhridh tir a dhuthchais cha robh idir a chridhe anns an obair aondhuthach sin, a gearradh agus a deanamh suas aodaichean; bhiodh an t-seann fhaireachdain luaineach a tighinn, agus dh’ fhalbh e mar sin air seacharan car uine air feadh gach frith-bhaile is baile mor, ag aithris eachdraidhean mu’n chogadh ann an Eirinn, agus na h-ioghnaidhean a bha ’s a chunnaic e air an taobh thall dhe ’nAtlantic .

Aig an àm sin bha cheist mhor sin mu imrich do dh’ Americaan deigh greim a ghabhail air moran de ’n t-sluagh chumanta ann an iomadh aite ann an Albainn, agus o’n a bha Alasdair cho fada thall anns an duthaich iongantaich sin, co b’ fhearr a dh’ innseadh na chunnaic e, aon chuid ann am Beurla no ann an Gailig na e fhein, agus mar sin cha robh dragh sam bith aige e fhein a chur ann a fiachaibh do ’n t-sluagh a bha anns a chearn sin dhe ’n duthaich a shiubhail e, agus bha e a faotuinn cuireadh gu taghal a rithist—gu sònruichte bho na daoine blàth-chridheach agus fialuidh ann am Peart agus an Earraghaidheal, am measg an d’ rinn e a thursan a b’ fhaide agus an taghal gu trice. A thaobh gu’n robh tuigse gheur shoilleir aige, agus gu’n robh e deaschainnteach agus dannarra ann an argumaid bha e air aon de na daoine sin a tha comasach air roinn mhor de chumhachd a ghnàthachadh eadhon ged a bhiodh e easbhuidhach anns na buadhan a b’ àirde. ’Se choire mhor a bha na chliù cho fior dheighail ’s a bha e air agairt lagha agus cònnspaid ann an ni sam bith a thigeadh an taobh a stigh dhe eòlas anns am biodh teagamh sam bith. ’Na òige bha e air a thoirt fa-near gu’n robh barrachd tlachd aige ann an litrichean an Abstoil Phòil na bha aige ann an eachdraidhean an t-Seann Tiomnaidh ’s an Tiomnadh Nuaidh, agus ’nuair a bha e ag ionnsachadh a cheaird bha moran deth ùine dhiomhaineach air a chaitheamh a meòrachadh air leabhraichean lagha Bhlackstone agus leabhraichean lagha eile a bhiodh e gabhail an iasad bho sheana ghriasaiche a bha ’na nàbuidh aige. ’Se ’n deireadh a bh’ ann gun do cheannaich e na leabhraichean so, agus gu’n tug e aire dhoibh le mor churam. Bha iad aige air reidhlean na h-Eirinn ’s thug e leis iad thar a chuain do Chuibec agus air ais do Albainn; bhiodh aon no aon eile aige air a chuairtean anns a Ghaidhealtachd, agus còrr us tri fichead bliadhna an deigh sin chìte iad, air am meorachadh ’s air am milleadh ’s air an caitheamh, ’nan sineadh gu socrach ri taobh an t-seann bhiobull-theaghlaich air sgeilp ’na ionad còmhnuidh iriosal ann an Eilean Phrionns’ Iomhair.

Leis cho deigheil ’s a bha e air tagradh lagha agus air deasbuid, agus cho ullamh ’s a bha e air toirt seachd as a stoc de uidheam-gunnaireachd, no de airm-chogaidh, as a thigh-stòir de eòlas air lagh tìmeil ’us Sgriobturail, fhuair e an suaicheantas “Alasdair laghail.” Air alt air chor-eigin, anns a’ bhliadhna 1802, tharriunn e aire Thòmais, Iarla Shelkirk, a bha aig an àm a cleachdadh gach innleachd air daoine a shuidheachadh air a chuid fearainn, agus mar sin bha toil aige gluasad a chur ann an inntinn sluagh na Gaidhealtachd feuch an togadh e buidheann a chuireadh e air falbh do dh’ Americaair an ath bhliadhna. Bha moran fearainn aig an Iarla ann an Eilean a’ Phrionnsa, agus b’e sin an duthaich gus an robh an soitheach ri dol. Rinn an Riaghladair “Fanning” òraid ann an tigh na Pàrlamaid ann an Eilean Prionns’ Iomhair an ceud mhios a gheamhraidh 1802, anns an do thaisbein e a thoil-inntinn gu’n robh aige ri ràdh bho’n ughdarras a b’ àirde, gu’n robh cùisean an Eilean air an toirt air beulaobh luchd-comhairle an Righ agus gu’n robh e coltach gu’m biodh cùisean gle fhàbharrach do ’n t-sluagh leis na bha de dh’ fhearann fas gun àiteach anns an Eilean, agus air an aobhar sin bha na tighearnan fearainn a deanamh an uile dhichioll gus luchd-imrich a thuineachadh an cuid fearainn.

’Se gle bheas eòlais a chuir an t-Iarla aìr ar caraid Alasdair ’nuair a thuig e gu’m b ’e a cheart dhuine a bha ’dhith air, mar fhear-ionaid airson a dhol air feadh an t-sluaigh, a shoilleireachadh dhoibh na cothroman a bha an Saoghal Ur a tairge do ’n fhear-imrich, airson a mheud dhiu ’s a b’ urrainn, a bhi deiseil gus an turus a a ghabhail air an e-soitheack a bha gu seòladh as an Oban ’san t-samhradh a b’ fhaisge. Thug an t-Iarla tairgse gle mhath do dh’ Alasdair air son an obair a ghabhail os laimh, agus thòisich e ’san spot, agus chòrd an obair ris a ghné inntinn a bh’ aige gu nàdurra.

Cha mhor nach robh gach aon ris an tachradh e a nochdadh dha an t-eagal ’s na teagamhan ’s na cunnartan a bhiodh ann an dol do dh’ America—cunnartan an turais chuain, fuachd a gheamhraidh, an cruadal a bhiodh ann an leagadh nan craobh, eagal nan Innseanach, nam mathain agus bheathaichean fiadhaich eile dhe ’n robh iad a cluinntinn gu’n robh a choille làn—bha so uile a cur iomaguin mhor air an luchd-imrich, ach bha Alasdair comasach air dreach eile ’chur air gach fath iomaguin a bha ’n so, le briathraibh ealanta, agus ’s ann ’nuair a bhiodh e ris an obair so a bhiodh e ’na fhior ealamaid fein. Bha a leòr aige do dheasbuid ’s do chònnsachadh fad a gheamhraidh, agus is iomadh botull uisge-beatha a chaidh a thraoghadh mu choinneamh nan teinntean mòine aig na croitearan neo-chiontach sin far am biodh e ’taghal ré a gheamhraidh. Chuireadh e mu choinneamh an cuid gearain-san na buanachdan a bhiodh aca anns an t-Saoghal Ur na ciad bhliadhnaichean, seach mar a bha iad aig an àm; chuir e am fiachaibh dhoibh gu’n robh an soitheach a bha gus an toirt thar a chuain mor agus làidir, le bàtaichean maith, le àsuig is siùil le slabhruidhean is acraichean ’s gach uidheam eile air am biodh feum. Dh’ innis e dhoibh gu’n robh na craobhan ann an America de stuth bog agus soirbh ri ’n gearradh, agus cho liuthad feum ’s a dheante dhiu—gu togail thaighean ’s shoithchean is challaidean, connadh, ’s mar sin sios; an siucar a thigeadh asda co luachmhor ’s a bha e, gu’m foghnadh dhoibh sliseag a thoirt á craoibh agus gu’m brùchdadh am mach an stuth a b’ àillidhe agus le beagan dragh gu’m feudadh sin a bhi air a bhruich gu siucar a bu mhillse blas, agus le seòl eile (nach do chleachd na h-eillthirich) gu’n deanadh e an t-uisge-beatha a b’ fhearr. Agus an tì (rud a bha gle annasach anns a Ghaidhealtachd anns na laithibh ud) gu ’m feudte a faighinn gu pallt anns na suampaichean ’s anns a choille cho maith ’s a thainig riamh á Sina. Agus air son nan Innseanach, gur fad bho’n a chaidh an iompachadh gu Criosdalachd le sagairt a chaidh nam measg ’san àm an robh na Frangaich a seilbheachadh na dùthcha. Agus cha deanadh e ach gàire fanaid mu ’n eagal a bha orra roimh bheathaichean fiadhaich—theireadh e gur e ’bhi ruith a mhathain feadh na coille le coin, le gunnaichean, ’s le cuailleachan, lan-aidhir a b’ fhearr a b’ urrainn dhoibh iarraidh. Ach ’se ’chrùn a chùis uile an rud ris an canadh e fheinArgumentum ad crumeranagus gu’m b’ e sin cho furasda ’sa gheibheadh iad fearann gu leor le leasichean fada, ach chum e gu dichiollach am falach an cruadal a bhiodh aca ann an réiteach an cuid fearainn; agus ged nach mor nach robh na bha e ’g ràdh uile na bhréig bha de bhlas firinn air na thug comas dha ’n fhear-ionad chuilbheirtach, le ’theanga mhìn, sgàil a chur air a chuid nach robh fior.

(Air a leantuinn air taobh 254.)

---

[252]

[Vol . 6. No. 32. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh ad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, 4 FEBRUARAIDH 1898.

(Air a leantuinn o thaobh 249.)

so mu dhusan mile stigh anns a choille ’gam riasladh air feadh chnochd agus bheannNew Aampshireag gearradh chraobhan mora spruis. Tha mu dha fhichead duine againn ann an càmpa ri taobh aimhna, agus tha mu leth dusan dhiu á Ceap Breatunn. Tha pròis orm air son gur e Gaidheil Cheap Breatuinn daoine a’s foghaintiche a tha nam measg. Tha mu dhusan Frangach ann, ach mo thruaighe! cha’n ann acasan a’s fhearr a tha na tìmeanan. Tha còcaire agus fear-frithalaidh againn. Tha an campa mu dha fhichead troigh air fad agus mu ochd troighean fichead air leud. Tha tri stobhaichean ann, tri buird-bhidh ann ’s am bheil mu fhichead troigh air fad, agus air an lota tha fichead leaba—dithis a cadal anns gach leaba. Tha sabhal againn anns am bheil mu dhusan each; bidh iad so ri taruinn an fhiodha dh’ ionnsuidh na h-aimhne, far am bheil duine ag obair air a chur a mach do’n t-sruth. Is mor an obair a ni iad ann an coig miosan. Tha na ceudan duine anns a phairt so deNew Hampshire,a shamhradh ’s a gheamhradh, ag obair air craobhan spruis a thoirt guBerlin, baile a tha shios an amhuinn, air son paipear a dheanamh dhiu. ’Nuair a thig tuiltean toiseach an t-samhraidh cuiridh iad air falbh leis an t-sruth iad as a so. Tha na beanntan cho cas ’s gu’m feum gach duine a bhi air a chruidheadh cho maith ris gach each. Tha sinn air deagh bhiadh agus cha’n e beagan a riaraicheas da fhichead duine acrach. Cha mhair baraile flùir ach mu cheithir latha, cuide ri feòil ’s buntàta agus gach seorsa eile. Tha sinn ag obair fhad ’s is latha e. Tha am fear frithealaidh a bualadh clag mu choig uairean ’sa mhaduinn agus am biadh deas, agus an sin am fear nach beir air a bhogha beiridh e air a chlaidheamh, agus am fear a’s fearr airson e fhein a chuideachadh is e a chasan a’s blaithe a bhios fad an latha—bithidh am paidhir shocsichean a’s fhearr m’a chasan. Gu de do bheachd air so? Anns a mhaduinn an de bha fear de na Frangaich a cur uime a chòta agus ’nuair a chuir e uime e bha e ’ga fhaireachadh car iongantach, agus ’nuair a dh’ fheuch e, mo chreach! cha robh aige ach an colair agus na muilchinnean. Fhir mo chridhe! nach ann a bha fear de na gillean air paidhir mhogan a thoirt as an druim aig a chota aige ’nuair a bha e na chadal.

Tha fios gu’m bheil sibh a gabhail sgios do m’ litir, ’s air an aobhar sin cha chan mi tuilleadh. Beannachd leibh. Is mi ’ur caraid an la ’chi ’s nach faic.

AN GILLE DUBH.

Tha troimhe-cheile nach beag a’ dol air adhart anns an Fhraing aig an àm so. O chionn beagan bhliadhnaichean air ais chaidh Caiptean Dreyfus, aon de dh’ oifigich an airm, a chur an sàs air àmhrus gu robh e toirt fiosrachadh do’n Ghearmailt air nithean diomhair na Frainge. Chaidh fheuchainn gu falachaidh ’s chaidh a dhìteadh. Tha an duine truagh riamh o’n uair sin air a phriosanachadh air eilean beag tuath air Astralia, far nach eil duine ris am faod e facal a radh. Tha e eadhon air a bhacail dhoibhsan a tha ga choimhead guth a radh ris ach ’nuair nach gabh sin seachnadh. Tha moran de mhuinntir na Frainge a’ deanamh mach gu bheil Dreyfus neo-chiontach, agus tha iad air son e bhi air fheuchainn a rithist, ach dhiult an Riaghladh sin a dheanamh. Air dhaibh sin a dheanamh thòisich iorghail mhor am measg an t-sluaigh, agus tha cuid dhiubh a cur rompa gu faighear a mach an fhirinn mu Dhreyfus a dheòin no dh’ aindeoin. Tha aon duineEmelie Zolaan deigh a dhol cho fada ’n aghaidh an Riaghlaidh ’s gu bheil e nir a chur do’n phriosan. Bidh aige ri cùirt a sheasamh ann an ùine ghoirid, agus aig a chùirt sin thatar a smaoineachadh gu’n cuirear solus air càs Dhreyfus; ’se sin a bha aigZola ’san amharc. Tha gluasad an-fhoiseil am measg an t-sluaigh, agus cha’n eil fhios cuin a dh’ fhaodas iad bristeadh a mach ann am mi-riaghailt, oir is daoine iad a tha gle bhuailteach dha leithid.

’Si Sina an Impeireachd as motha sluaigh a tha air an t-saoghal. Tha ceithir cheud muillean innte. Ann an Impireachd Bhreatuinn air fad tha mu dha cheud ’us ochd muillean. Ann an Ruisia tha sia fichead us naodh muillean. Ged ràchadh sluagh Ruisia agus na h-Impireachd Bhreatunnaich a chur cuideachd bhiodh tri fichead muillean ’sa tri ann ann Sina a bharrachd air an àireamh a dheanadh iad suas.

Tha baile-mor Dhamascus ann an Siria cho sean ’s nach eil cunntas sgriobhte ri fhaotainn ag innse cuin a chaidh a thogail an toiseach. Cha’n eil teagamh nach e’m baile ’s aosda th’ air an t-saoghal.

BATHAR MATH SAOR.

Am bheil Deise, Cota, Cot’ -uachdair, Currachd, Brogan, Rubbers ,no ni sam bith dhe ’n t-seorsa sin a dhith ort? Ma tha ruig
TORMAD DOMHNULLACH.

’S ann aige tha ’m bathar a’s fhearr ’s a’s saoire tha ’sa bhaile, agus ma theid thu dh’ an stor aig’ aon uair, theid thu ann a rithist.
Na leig so as do Chuimhe.

MacCoinnich & Co.

Tha sinn an deigh stòr ùr tàillearachd fhosgladh
ANN AN LOUISBURG,
agus tha sinn aig an àm cheudna a’ cumail air adhart air an t-seann laraich,
ANN AN SIDNI.

Aodaichean Matha dhe gach seorsa.
Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh Mhitchell an New York.

Theid sinn an urras air an obair.
Mac Coinnich & Co.

H. D. Mac Ille-Mhaoil,
Stewartdale , C. B.
Cloth,Drogaid, agus Plaideachan “Eureka.”
Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a gabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige neo sgriobh uige.

C . H. HARRINGTON & CO.
Flur, Min, Ti agus Siucar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
Soithichean Glaine agus Creadha, math agus saor.
Brogan, Botainnean, Rubbersagus Caiseart de gach seorsa
’GAN CREIC SAOR.

---

[253]

[Vol . 6. No. 32. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Rinn an stoirm a bh’ ann ’sa mhaduinn Di-màirt beagan millidh air eaglais Hogomah.

Tha na h-eich ’s na sleigheachan a nise ruith air an deigh eadar so us Sidni Tuath. Tha na reothaidhean a bh’ ann o chionn ghoirid an déigh an deigh a dheanamh gu math làidir.

Thainig fear Henry Berry, a mhuinntirClementsport , N. S. ,ri bheatha fhéin air an t-seachdain s’a chaidh. Chaidh e gu tobar agus chum e a cheann fodh ’n uisge gus an robh e air a bhàthadh. Bha e as a rian.

Thatar a’ bruidhinn air rathad-iaruinn a thogail an cois a chladaich eadar Yarmouth agus Halifacs. Tha sinn an dòchas nach bithear a bruidhinn uime cho fada ’sa bhatar a bruidhinn mu rathad Cheap Breatunn mu ’n deachaidh lamh a thoirt air.

Tha a’ chùirt aig luchd an smuglaidh ann an Sidni Tuath a’ dol air adhart fhathast. Thug an luchd-ceartais binn Chaipt. Street a mach—tha aige ri càin da cheud dolair a phàigheadh, agus sia miosan a chur seachad anns a’ phriosan. Chaidh càin da cheud dolair an urra chur air dithis eile.

Tha caraid á Dunmaglass, an siorrachd Antigonish a’ sgriobhadh ugainn, agus ag radh gu robh stoirm eagallach aca anns an àite sin air Di-dònaich, an 23mh latha de ’n mhios a dh’ fhalbh. Bha ghaoth a’ séideadh gu h-uamhasach agus rinneadh milleadh mor air taighean ’s air saibhlean. Cha chuimhne leis na daoine ’s sine ’san àite stoirm bu mhiosa na i.

Chaochail an Seanalair Sir Fred D. Middleton ann an Lunnainn o chionn ghoirid. ’Se bu cheannard air airm Chanada ’nuair a bhatar a’ cur fodha ceannairc Riel ’san Iar-Thuath ’sa bhliadhna 1885. Chaidh a chur á dreuchd an deigh sin air son ni-eigin a rinn e ’san Iar-Thuath nach robh ceart. An deigh dha dhol air ais do Bhreatuinn fhuair e bhi ’na fhear-gleidhidh nan seudan rioghail, agus bha ’n oifig sin aige gu am a bhàis.

Bha duin’ òg d’ am b’ ainm Seumas Allison ri bhi air a chrochadh ann am Berlin, Ontario, ’sa mhaduinn an diugh. Mharbh e bean an fhir aig an robh e ’g obair, agus bha ’n uaigh aig air a cladhach ’dha no tri lathaichean mu ’n d’ rinn e an gniomh. Cha robh reusan sam bith aig air son cur as di. Chaidh tagradh a chur ’dh’ ionnsuidh an Ard-Riaghladair ag iarraidh a bheatha chùmhnadh, ach dhiùlt esan sin a dheanamh. Cha robh am murtair ach ochd bliadhn’ deug a dh’ aois.

B’e Di-màirt latha taghaidh nan comhairlichean. Bha Domhnull M. Curry air a thaghadh anns a’ cheud earainn de ’n bhaile le tri bhòtaichean a bharrachd air Iain Poushay; Tearlach Mac Fhionghain anns an darra earainn le ceithir a bharrachd air Reynolds Harrington; agus E. C. Hanrahan anns an treas earainn le tri deug a bharrachd air Raonull Gillios. Ann an Sidni Tuath fhuair A. C. Bertram a stigh mar Ard-bhàillidh; agus D. D. Mac Coinnich, Bart Musgrave, Iain Vooght agus Anthony Gannon nan comhairlichean.

Tha coinneamh gu bhi aig muinntir Shidni Di-luain, air son fhaotainn am mach an e toil na mor chuid dhiubh, am baile ghabhail airgeid an iasad air son cuideachadh a thoirt do chuideachd an iaruinn ma bheir iad na h-obraichean do ’n bhaile. Cha bhi an t-suim os cionn leth-cheud mile dolair, agus bi’dh sin air son làrach agus uisge saor a thoirt do ’n chuideachd. Is còir do mhuinntir Shidni an uile dhichioll a dheanamh air an obair-iaruinn a thoirt an so, oir ma thig i ni i feum mor do’n bhaile agus do ’n duthaich. Agus mur tig, cha n eil mòran dòchais ri adhartas sam bith a thigh’nn air a bhaile.

Tha Mr. Grannd a chaidh a thilgeadh ann an Thorburn air an t-seachdain s’a chaidh, beò fhathast, agus tha choltas air gu ’m faod e faighinn thairis air a leòn.

Chaidh luchd àireamh shoithichean de bhuntàta a chur air falbh a siorrachd Kings gu Habhana, an Cuba, air an fhoghar s’a chaidh. Chreiceadh am buntata eadar $4 .25 agus $5 .25 am baràilte.

Tha boirionnach òg d’ an ainm Mrs. Canavan air a cur an sàs ann a’ Woodstock , N. B. ,air son a piuthar fhéin, Minnie Tucker, a phuinnseanachadh. Cha ’n eil fhios car son a rinn i e; chuir i am puinnsean ann an ti a thug i dhi.

Shil moran sneachda ann an Ontario ’s an Cuibeic air a’ gheamhradh so, barrachd mor ’sa shil anns na mor-roinnean iseal. Shil an sneachda ann am Montreal toiseach na seachdain s’a chaidh na bu truime na shil e o chionn fichead bliadhna.

Bha stoirm thàirneanach aca ann an taobh an iar Nobha Scotia toiseach na seachdain s’a chaidh, ni nach eil a’ tachairt ach gle ainneamh anns an dùthaich thuathach so. Chaidh tigh, ann am baile Yarmouth a bhualadh leis an dealanach la na Sàbaid agus rinneadh milleadh nach bu bheag air, ach gu fortanach cha robh cron air a dheanamh air duine.

Cha d’ fhuair an soitheach-smùide Bruce a stigh gu Sidni Tuath air an t-seachdain s’a chaidh idir. Chruinnich moran deighe mu bheul na h-acarsaid agus cha b’ urrainn dhi a dhol troimpe. Bha i ’n sàs ’san deigh o Dhi-haoine gu Di-màirt, agus ’nuair a fhuair i aisde chaidh i air ais gu Newfoundland. Tha iad ag radh nach robh uiread deighe am beul na h-acarsaid cho trath so o chionn deich bliadhna fichead.

Tha iad a’ deanamh a mach gu bheil mu leth cheud mile duine nan tàmh ann am Boston air a’ gheamhradh so; cha ’n eil obair ri fhaotainn. Cha ’n eil teagamh nach eil àireamh mhor ’nam measg a dh’ fhàg fearainn mhatha as an deigh air am faodadh iad deagh bheòthachd a dheanamh ’nam biodh iad air fuireach orra. Ach ’san t-saoghal a th’ ann ’s fhearr le daoine bhi ’sa bhaile mhor ge b’e de ’n suidheachadh anns am bi iad.

Bha stoirm mhor ann ’sa mhaduinn Di-màirt, agus mhair i gu math fiadhaich gu meadhon-latha. Shil roinn shneachda, agus chath e mar a shil e. Cha robh againn an so ach iomall na stoirme; mhair i na b’ fhaide agus bha i moran na bu truime an iar oirnn. Ann an taobh an iar Nobha Scotia, anNew Brunswick,an Cuibeic s ann am Maine, bha na rathaidean air an dùnadh air chor ’s nach b’ urrainn do na carbadan-iaruinn gluasad. Bha moran dhiubh air an stad ann an citheachan, agus cha d’ rainig iad an ceann-uidhe gu ceann coig no sia dh’ uairean an deigh an ama bu chòir dhaibh fuigheachd. Bha an carbad a dh’ fhalbh á Sidni maduinn Di-màirt mu uair gu leth an deigh time a ruigheachdPoint Tupper.

Iadsan a Phaigh.

Mairi E. Nic Gilleain, Gabarus.
A. W. Bethune, Loch Lomond.
Iain A. Mac Ille-mhaoil, Clabherhouse , Loch Ainslie.
Domhnull Domhnullach (gobha), Rathad Amhuinn Dhennis.
Calum Mac Gill-fhaollain, S . W. Margaree.
Calum C. Mac Leoid, Amhuinn Dhennis. $2 .50
Domhnull A. Gillios, Mabou bheag. 50c
Iain A. Mac Gille-bhràth, Dunmaglass , N. S.
Ruairidh Mac Rath, Little Sands, E. P. I. $2 .00
Tormaid Mac Ille-mhaoil, New Denver, B. C.
Dr. A. F. Mac Leoid, Spokane , Wash. $2 .00
An Breitheamh D. T. Domhnullach, Duluth , Minn $2 .00
I. H. Staples, Bruachdryne, Alba.
Eobhan Domhnullach, Lentran, Alba.

BATHAR UR.
Moran de Churaicean Geamhraidh, eadar 10c. us $5 .00.
Brogan matha saor.
Ti mhath mar a b’ abhaist.
Beagan de Cheannachd Thioram.
Olla 25c. an galan; 5 galain air $1 .00.
NIALL DOMHNULLACH,
BADDECK , - - C. B.

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B.

BADDECK , - - C. B.
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
’Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, Leis an Urr. A Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris ainmichte.
Sgriobh gu
J . G. MACKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, C. B.

---

[254]

[Vol . 6. No. 32. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 251.)

Ach ’se sin rud a fhuair na Gaidheil choir a mach air an cosd mu ’n robh iad fada anns an tir. Do dhaoine a bha air an cleachdadh ri iasgach is cuairtachadh spreidh cha robh idir tuagh an fhir-choille furasda ’laimhseachadh. Bha na craobhan moran ni bu chruaidhe na bha am fear-ionaid a cur am fiachaibh orra, agus cha robh iomradh air doimhneachd an t-sneachda idir ri taobh an teine mhòine ann an Albainn, agus fhuair iad am mach nach robh na feillidhean-beaga freagarrach airson a gheamhraidh fhada ’nuair a thigeadh a ghaoth le fead bho ’n iar-thuath le fuachd ’s le reothadh. Cha d’ thainig an tì ’s an siucar idir suas ris mar a bha e air a chur am fiachaibh dhoibh, agus cha do thionndaidh na bhatar ag radh riutha mu shaoiread an fhearainn a mach dad ni b’ fhearr; agus is iomadh mallachd a chaidh a thoirt air an fhear-ionad agus air an Iarla, anns na coilltichean aonaranach, mar a bha am fear-àitich bochd, air dhroch comhdach agus air acras cor uair, ’s am fallas a sruthadh troimh gach pòr dheth chraicionn, a leagadh nan craobh. Ach tha mi ’dol roimh mo naigheachd, agus feumaidh mi tilleadh gu Alasdair.

Air feadh na cuid sin uile dheth ’n dùthaich anns an robh e ’siubhal thog e faireachduinnean neo-shocrach am measg an t-sluaigh. Dh’ aontaich cuid gu h-ullamh mu’n d’ fhàg e iad, bha cuid eile na b’ fhadalaiche mu dheanamh suas an inntinn; ach co-dhiu, ’nuair a thainig an t-earrac bha moran diu a deanamh deiseil gus an dùthaich fhagail ’s dol do America.

Bha Alasdair an so ’na uile ghlòir. Chuir e crioch air a ghnothuch a chaidh earbsa ris le buaidh mhath, agus ’nuair a thug e fios do ’n Iarla, mu thoiseach a Mhaigh, cho math ’sa rinn e an gnothuch thug e dha, comhladh ris an deagh dhuais a bh’ aige roimhe, da cheud acaire de dh’ fhearann saor far an togradh e fein air staid an Iarla ann an Eilean a’ Phrionnsa. Thug so air Alasdair gu’n do thilg e a chranachair comhla ris an luchd-imrich, agus dol thar a chuain ’anns an t-soitheach cheudna.

(Ri leantuinn.)

Comunn an Fheilidh.

AONGHAS ’SA“HIGHLAND NEWS. ”

Neach sam bith a leughas “Euangeline” le Longfellow gheibh e ann a sin tha mi ’m beachd, eisempleir shoilleir air droch dheiligeadh nan Uachdaran ris a Ghaidhealtachd ’s na linnibh a dh’ fhalbh. Agus is cinnteach mise, gu robh air feadh nan Gaidheal òga, “ ’s na sean daoine cùiseil, bha cliùiteach ’us treun” sgradhan agus deallaichean, cho drùiteach trom, tiomhaidh ’s a bha riamh eadar “Gabriel Lajounesse” agus “Evangeline” —gur h-iomadh suil bha fliuch le deuran mulaid a caoidh neo-làthuireachd leannain, agus iomadh cridhe an ùine ghearr as deigh sin a bha cuidhle air tionndadh mu dheireadh gu deachuinn ’us bròn, agus iad le osnaich thùrsaich ghoirt a’ fàgail an t-saoghail so, ’us “Evangeline” air bilean am bàis.

’S eigin dhomh a rithist tigh’nn air ais gu Byron, agus cud da briathran mu seann Ghreugaich uisneachadh mu na Gaidheil—

Fierce are Albania’s children, yet they lack not
Virtues, were those virtues more mature.
Where is the foe that ever saw their back?
Who can so well the toil of war endure?
Their native fastnesses not more secure
Than they in doubtful time of need.
Their worth, how deadly! but their friendship sure
When gratitude or valour bids them bleed—
Unshaken, rushing on where’er
Their chief may lead.. . .

Chaidh an sin a chuideachd gu leir air bord na luinge: sheol i gu dùthaich chéin, far an d’ fhuair cuid do na Gaidheil ud saoibhaeas agus mnathan; cuid eile, bochdain agus bàs anabaich. ’S math a dh’ fhaoidte gu’ robh buidhean eile, a bha suidhe sios gu biadh eigneach, agus a canail ri cheile, cha ’n eil teagamh agam, mar a thubhairt Leonidas ri ’shaighdearan ro bhlar Thermopylæ— “Itheamaid ar dinneir ann a so, mar gu ’m bitheadh maid a dol a ghabhail ar suipeir ’s an ath-shaoghal. Ach a rithist bha comhlan eile dluth ri cach-a- cheile, agus mar a bhios “aisling cailleach mar a dùrachd,” bheir so mi gu preumh-phuing mo chuspair. Cha do chuir deuchainnean, no fad-slighe, no cruadal, as cuimhne na cuideachd sin cleachdanan agus gnàthachadh an dùthcha. ’S mar sin choinnich iad, oidhch’ àraid, le mor dhùrachd gu Comunn Gaidhealach a chur air bonn, agus an ùine aithgrearr chaidh na h-uile ni mar bu mhath leo, ’us bha sd iad an Cruinneachadh “Comunn an Fhéilidh.”

A reir riaghailtean a’ Chomuinn so, bha iad ri cruinneachadh ann an gleann monaidh, agus sgeulachdan air na seana Ghaidheil agus an dùthaich a thoirt fo ’n aire, le òrdugh a Mhaormhor—b’ e sud ainm a cheann-suidhe.

“Nis,” arsa am Maormor, air dhaibh coinneachadh a cheud uair, “tha mi dol a ghairm air ball sònruichte de ar Comunn, agus ma bheir sibh dha deadh éisdeachd, tha mi làn-chinnteach gu ’n toir e dhuinn naigheachd a bhios ùrail, sunndach, aighearach. ’S ged a dh’ fhairicheas sibh an ùine car fada a’g éisdeachd ri m’ ghlagadaich-sa, bidh sibh fo dhruidheachd a theanga-san, mar a bha Iain Odhar ’nuair a bha e danns an cnoc-nan-sithichean fad fichead bliadhna ’n aite aon ruidhle goirid. ’S gun tuilleadh a ràdh iarraidh mi air ar caraide Alasdair MacIain a tha “cho fad ’s a cheann ’s a bha Fionn ’s na casan,” a cheud sgeulachd a thoirt dhuinn.

Bha Alasdair ’na shuidhe tarsuinn air cnoc, mar a bha Arion air druim anDolphin, ’nuair a dh’ éubhadh ’ainm agus gun tuille dàil dh’ eirich e, ’us chaidh e ’n ceann na sgeulachd a leanas:—

“Anns a’ Bhaile-chùil,” ars Alasdair, “bha duine craothairneach, fada caol, dubh-cheannach, ’s e cho crosda, a bha ro-bhriathrach, agus geur-amasach an gearradh-cainnt. Mar a’ dh’ eirich do iomadh duine math ’us dona a bharrachd air, chaidh a bhaisteadh, ach cha robh moran eifeachd aig a sin air, agus a thuille air a ghnothach sin, chaidh deadh ainm a thoirt air—ainm a sheanar, agus “cha b’e ’n t-àgh e fhein” reir tuairsgeul. Ach mar bu trice ’se “Murachadh a Bhearraidh” a b’ fhearr a fhreagradh e aig feill no aig baile. Ge b’e de bha gu a-olc na ’sheanair, dh’ oighrich Murachadh seachd-fillt air, agus cha bu shoirbh leis dealachadh ris.

“Co dhiubh an deigh a h-uile cleas ’us cul-chàineadh ’bh’ ann am Murachadh, bha e air uairean feumail ann a bhi bristeadh aon-fhuaimneachd an aite-samchair ’s an robh e gu minic a gabhail a chuairt. Bha e cho math a measg cuideachd shàmhach ’s a tha ’n sgeallan-meilte(mustard)airson cnàmh dhinneir. Mar sin tuigidh sibh, a dh’ aindeoin ’s na bha na aghaidh, gu’n robh Murachadh na dheadh fhearras-chuideachd.

“ ’Am faca tu am ministeir?’ arsa Murachadh, ‘Sud agad far a’ bheil na sloightairean a tha faotuinn aran gle shocrach, airson caineadh an Donais, ’s math mo ghnothuch fhin ris an obair, seach iadsan.’

“Bha am ministeir turus eile air chuairt, agus thaghail e air Murachadh ann an dochas—tha mi ’m beachd—gu ’n tugadh e gu rathad ceart e. Ach cha robh sud soirbh le Murachadh a dheanamh, oir bha spéis mhor aige do dhiolab a sheanar—an t-olc. ’S mar sin cha robh teagasg fear-a- chòta do Mhurachadh ach mar a tha ’n t-uisge do dhruim a gheòidh. Bha leithid do tharsunnachd na fhreagairt ’s gun do ruith foighidin a mhinisteir, nach robh tuilleadh ’us fada co-dhiubh, gu ceann, agus is cinnteach leam gu robh ardan a tarruing loineachan, mar a bha Michale Scott—an druidhaire—air an traigh a bha nan coltas crosta gruamach, m’ as d’ thubhairt Murachadh ’s e coimhid car air fhiaradh air greann a mhinisteir:— ‘faodaidh e bhi gur duine math thu, ach cha’n eil gnùis deadh dhuin’ agad, mar a thuirt ‘Niall nam Beann’ ris a chat.’

“Bhuail an t-ardan fear a chòta, agus fhreagair e Murachadh ann an cainnt nach can sinn uile bha ceart— ‘Thoir an aire a dhuine cheannaircich,’ ars’ am ministeir ’s e bualadh a dhorn le feirg air bord a bha ri ’thaobh, ‘cha bhi aon searmon ’s an droch-aite.’

“ ’Ma ta! mur bi a dhuine chòir,’ thuirt Murachadh air a shocair fhein, ‘cha ’n e di mhinisteiran a bhios oirbh.’

“Stad an comhradh ’s ghabh iad là math le cheile. Latha de na laithean as deigh sin thachair do Mhurachadh a bhi lasadh na piob thombaca, ’nuair a chaidh am minister a stigh ga amharc. ‘Tha thusa cur teine ris na h-ana-miannan!’ ars am mintsteir le fàilt.

---

[255]

[Vol . 6. No. 32. p. 7]

“ ‘Nach e sin a thigeadh orra, a dhuine chòir!’ fhreagair Murachadh, gun a phiob a thoirt as a bhial.

“Thainig e turus eile, gu tigh duin’ -uasail, far an robh beagan sluaigh aig cuirm. ‘Cha mhisde cùil ghlan a rannsachadh,’ arsa Murachadh ris fhein, ’s e deanamh air dorus an tigh-mhoir. ‘Cha’n ann gun fhios c’arson a bheireas cearc ubh,’ thuirt e a ris, ’n àm fosgladh an doruis.

“Cha robh sùil a stigh nach robh leagte air Murachadh ’nuair a nochd e, ach ghabh e gu ceann aghairt an t-seòmair ’s shuidh e ann an oisein ann a’ sin gun sealtuinn air duine bha làthair.

“ ‘Gu de tha cearr ort a Mhurachaidh,’ arsa fear an tighe, ‘ ’nuair a tha thu teicheadh gu ruige cùil mar sin?’

“ ‘Cha bhi gean air Granndach gu’m faigh e ’shuipeir,’ fhreagair Murachadh gu h-eallamh.

“ ‘Buaileam ort,’ arsa fear an tighe.

“ ‘Leigeadh mi leat,’ fhreagair Murachadh.

“ ‘Bidh an saoghal agam.’

“ ‘Na th’ air uachdar agam,’ arsa Murachadh.

“ ‘Tog leat iad,’ thuirt fear an tighe.

“ ‘Punnd iad—gabh falbhaireachd asda,’ arsa Murachadh.

“ ‘Ma ni thu rann ’n ar n-eisdeachd gun fhocal firinn, bheir mi dhut do dhinneir agus bonn crùin.’ ’S gann a thuirt Murachadh— ’S bargan e,’ ’n uair a leum e air a chasan agus thòisich e mar so—

“ ‘Cha’n eil fhios nach teid mise a bhathadh. Theabas mo bhathadh roimhe, ’nuair a bha mi air a mhuir bheag suas fo ’n mhuir eile. Thog a gheolach a deireadh ’s thilg i mise mach, agus ’se Ruaridh Mhic-a- Scalpair a thug a stigh mi. Thuit e fhein a mach agus ’se Tomas beag mo bhrathair a thug a stigh mi.

“ ‘Choinnich an sin ‘Mis’ choir uasal mi, a mhuinntir an Eilean Sgiathanaich. Dh’ iarr i oirnn a dhol thun an taighe; us cha rachamaid ann. Thug i ’n sin dhuinn rud beag air màs gloinne, ’us b’ fhearr dhuinn e na ’n saoghal. Thug sinn an sin a nuas na croinn ’s thog sinn na siuil, ’s shaoir sinn na raimh, ’s dh’ iomair sinn gu cladach na h-Iurt i.

Ri leantuinn.

Blar na Maoile Ruaidhe.

B’e batal na Maoile Ruaidhe am batal fhineachan mu dheireadh a chuireadh an Albainn. ’S ann eadar Clann an Tòisich us Clann Domhnuill na Ceepaich a bha e.

Anns a’ bhliadhna 1431 dh’ éirich Domhnull Ballach, (mac Ian Mhoir Chinntire), ann an ceannairc an aghaidh an righ; chaidh Mac ’ic Raonuill ’ga chuideachach; us air son sin chaidh a chuid fearinn a chur ris a chrùn ’s a thoirt do Mhac-an-Tòisich. Ach bha claidheamh nan Domhnullach ri sròin nan Tòiseach, ’s cha robh chridhe aca tighinn nan còir. Bha chùis mar sin fad còrr is da chiad gu leth bliadhna. Anns a bhliadhna 1688, air do Mhac-an-Tòisich a chluinntinn gu ’n robh Colla na Ceapaich, (Mac ’ic Raonuill), air àiridh, thainig e le mile fear, seachd ciad de dhaoine fhéin agus tri chiad de dh’ arm an righ, fodh an Caiptean Mac Coinnich, duine cho foghainteach ’s a bha anns an arm Bhreatunnach, ’s iad an duil Colla sguradh dhe an Cheapaich; ach cha robh fios aca co ris a thachair iad. ’Nuair a chuala Colla gun do ghabh Mac-an-Tòisich seilbh anns a Chaisteal, dh’ fhag e ’bhean, a bhanarach us an spréidh air an àiridh an Loch-Treig, us thainig e nuas gu strath us dh’ fheuch e ri cùisean a reiteach ri Mac-an-Tòisich; ach bha e cho àrdanach ’s nach robh dòigh air còrdadh ris. ’S e bh’ ann a sin chuir Colla chuid daoine cruinn, tri chiad fear, ’s cha b’ iad na meathaich iad. Chuir Mac ’ic Alasdair, Mac ’ic Iain, agus Mac ’ic Mhàrtuinn da fhichead an t-aon de dhaoine air an taghadh ’ga chuideachadh. Bha an sin ceithir chiad ’s a fichead aige. Am feasgar roimh latha ’bhatail chuir na Tòisich iad fhéin ann an òrdugh air mullach na Maoile Ruaidhe, ’us bha na Domhnullaich air taobh deas Spiathain mu ’n coinneamh. So am port a bha piobaire Mhic-an-Tòisich a cluich:

“Thainig, thainig, thainig iad,
Thainig na cait, thainig iad,
Thainig na cait ’thogail nan creach,
’Bhualadh nan speach thainig iad.”

Deireadh na h-oidhche chaidh na Domhnullaich thar Spiathain shuas aig Murlagan ’s fhuair iad air cùl nan Tòiseach, us luidh iad anns an doire gu maduinn. Aig soilleireachadh an latha chuir piobaire Cholla suas am port so:

“Chlann Domhnuill an fhraoich,
A mhuinntir mo ghaoil,
Luchd nan cas caol thugaibh am bruthach dhiu.
Chlann Domhnuill an fhraoich,
A mhuinntir mo ghaoil,
Luchd nan cas caol cumamid riutha sid.
Chlann Domhnuill an fhraoich,
A mhuinntir mo ghaoil,
Luchd nan cas caol cuiribh ’nan siubhal iad.
Muinntir a chail, muinntir a chail,
Muinntir a chail ’s an t-sar bhruesta.

A sin bha iad nam bad mu ’n d’ fhauir iad an cuid ghunnaichean mòra thionndadh. Cha do sheas am batal ach mu dheich mionaidean. Mharbh us ruagaich iad na Tòisich agus na saighdearan dearga. Cha do theich an Caiptean Mac Coinnich idir; ’s ann a chum e gu Aonghus Mor na Tulacha an duil aichmheil a thoirt dheth air son na rinn e de sgathadh air a chuid daoine. Ach cha b’e Aonghus Mor a fear a thionndadh a chùl. Bhuail an da ghaisgeach air a cheile; ach ma bhuail cha b’ fhada sheas Mac Coinnich. Chuir fear Thullach e le luth-chleas an cunntas nam marbh.

Tha cuid an duil gum b’ iad na Domhnullaich a bha air mullach a bhruthaich, ach cha b’ iad idir a bh’ ann. So agaibh direach mar a chuala mis’ aig m’ athair an sgeula mu bhatal na Maoile Ruaidhe; agus tha mi creidsinn gu ’n robh fios aige mar a bha a chuis, cho math ’s a bh’ aig duine air bith.

ALASDAIR AN RIDGE.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear Tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C. B.

Siosal & Crowe,
Fir-Tagraidh, Comhairlichean Notairean &c
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG—Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

Indurated Fibreware

Tha an seorsa so na ’s daoire na na bucaidean cumanta, ach ’s math is fhiach iad sin; tha iad na ’s buaine, agus mar sin ’siad a’s saoire.

THE
E. B. EDDY, Co.,
LIMITED,
HULL, CANADA.

---

[256]

[Vol . 6. No. 32. p. 8]

Sealladh air Oisean.

LE NIALL MAC LEOID.

Air feasgar ciùin, sàmhach, ’s an earrach,
’S mi ’tearnadh bho bhearradh nam mòr-bheann,
An smeòrach a’ seinn air gach bealach,
’S na h-uillt a’ dol thairis le ’n crònan,
Gu ’n d’ fhuair mi ’s an àite sin sealladh
’Rinn m’ inntinn ’us m’ anam ro bhrònach;
’S ma dh’ fhaodas mi cuibhrionn dheth ’aithris,
Na measaibh an ealain so gòrach.

’N a shineadh fodh spògan na daraig
Bha laoch a bha fearail ’n a chòmhradh,
Bha ’fhiasag ’s a ghruag mar an canach.
Mu ’ghuaillean ’s mu ’bhroilleach ’gan còmhdach;
Bha chlàrsach ri ’thaobh air a’ charraig
’S a teudan ’g an tarruing fodh ’mheòirean;
’Us sheinn e na rainn so a leanas:—
Na’m b’ eòl dhomh an aithris air dòigh dhuibh—

“Thig làmh rium, a chlàrsach mo sheanar,
Bu bhinn leam thu ’n earrach na h-òige,
’N uair ’bhuailinn do theudan le deannal
An àm a bhi ’tional n’an còmhlan;
An talla na h-uaill ’us na caithreim,
’S an cluinnte mar aingil na h-òighean,
’Toirt ciùil dhuinn air cliù an cuid leannan,
’S air euchd an cuid lannan ’s a’ chòmhstri.

Thig làmh rium, a chlàrsach, car tamuill,
’S gu ’n seinn sinn, mu ’n dealaich sinn, òran,
Mu ’n càirear gu bràth sinn’s an talamh,
’S gun aon ann a mhealas ar còmhradh;
Na glinn a bha làn tha iad falamh,
Gun daoine, gun tighean, gun cheòl annt’,
Tha ’m bàrd ’dheanadh dan agus ealain,
’S an clàrsair ’n an cadal fodh ’n fhòd ann.

Ach c’ àit’ ’eil na h-àrmuinn ’bha duineil,
’Chaidh ’àrach mu mhullaich a cheò ud?
’N do bhàsaich an t-àlach ac’ uile,
’S na glinn so gun duine gun chomhnuidh?
Cha chluinn mi ann Gàidhlig no luinneag,
Ach nuallan na tuinne cho brònach;
Tha caoirich ’us féidh air gach tulach,
An àite nan cuiridh a b’ eòl dhaibh.

’N do chaochail na laoich a bha gaisgeil,
A cheannsaicheadh feachdan ’s a’ còmhrag,
Gu buadharra, cruadalach, smachdail,
Nach lùbadh fodh chasan luchd-fòirneirt;
Fodh shuaicheantas luaineach am brataich,
’S na pìoban le ’n caismeachd ri ceòl dhaibh,
’Cur fuinn air na suinn ’bha gun ghaiseadh,
Nach tionntadh le taise ’s an tòrachd?

Ach sgaoileadh an iar ’us an ear iad
Bho dhùthaich an seanar ’s an eòlais,
An dùthaich a dhion iad cho fearail,
’S a dhòirt an cuid fala ’g a còmhnadh,
Na fàrdaichean blàth agus geanail,
An diugh cha ’n fhaigh ainnis a lòn annt’,
N an làraichean fàsail fodh smalan,
Ag caoidh mar a sgaradh an glòir dhiubh.

Ge tric thàinig naimhdean le caithream
’Thoirt cìs dheth ar fearann le dò-bheairt,
Le ’n airm-chogaidh rùisgt’ air an tarruing,
’Teachd dlùth do ar cala le mòr-chuis;
’S ann phill iad gun inntinn gun anam,
Le àireamh ’bu ghainne na ’thòisich,
Mar ’philleas na garbh-thuinn bho ’n charraig
’Ni gaire le fanaid ri ’m bòilich.

Nach caochlaideach, faoin, agus carach,
An saoghal so ’mhealladh gach seòrsa?
Tha linn agus linn a’ dol thairis
’S cha till iad a dh’ aithris an sgeòil dhuinn;
’Us càirdean mo ghràidh-sa nach maireann,
A sheasadh mar charraig ’s a’ chòmhraig,
Ge b’ àrdanach, làidir an ceannas,
Tha ’n àlach gun fhearann gun chòmhnuidh,

Ach slan le mo chàirdean nach maireann,
’S le glinn agus beannaibh mo shòlais;
’Us slàn leis na fiùranan fallain,
’S le ciùil agus caithream na h-òige;
’Us leibh-se, mo ribhinnean geala,
Mar reultan gun smal ag cur sgleò orr’:
Cha chluinn mi ’n guth binn aig an ainnir
A’ seinn aig a’ mhainnir gu ceòlmhor!

Tha ’n ceò ag cur smùid mu na meallan,
’S tha mise fodh ’n daraig na m’ ònar,
Tha bròn agus tùrsa air m’ anam
’S an nochd cha tig caraid ga m’ fheòrach;
Ach slàn leat, a chlàrsach mo sheanar,
Chaidh crìoch air gach ealain ’us òran,
’Us càirear gu bràth sinn ’s an talamh,
’S gun aon ann a mhealas ar còmhradh!”

Do ’n Ghaidhlig.

AIR FONN: “Mo chridhe trom ’s duilich leam.”

O! c’aite a’ bheil na fiùrain sin,
Fo dhiulnaich lugh nan Ard-bheann—
Na Suinn neo-chearbach, mheanmach ud
Thug breith ’us aimn do’n Ghaidhlig.

SEISD.

Bi mise trom, daonnan trom,
A caoidh di-meas na Gaidhlig;
Cha ’n eil i mar bu mhiann leam i—
A’ measg nan glean ’s nan àrd-bheann.

Tha sùil fo dhriùchd aig Temora!
Cha ’n fhaic mi fiamh a’ gàire.
Tha Clarsach Oisein lag-chuiseach,
Gun fonn, gun srann, gun Ghaidhlig.

Bha innleachd ard ’s ùr-bheachdachadh,
Le còisir-sheimh na lathaireachd—
An diugh ’se Ollaimh Gheairmeilteach.
Rinn fasgadh dearbh do ’n Ghaidhlig.

Bha feart gu oigridh mhisneachadh,
Bha iul, bha ceòl, bha bàigh innt’—
Bha tuigse reidh, ro-sholamaicht,
Gu suthainn beò ’s a Ghaidhlig.

Na gaisgich chliuiteach, thapaidh ud
Nach lùbadh sios nan traillean,
Tha ’n cliù an diugh gun altmhorachd
Gun mhios, ’s gun bhlas ’n ur Gaidhlig.

Cha ’n iarr i maoin gu aithris orr’—
Tha h-eachdraidh cheana ’làthair;
Tha aois gun phlaosg gu faicsinneach,
Air beatha ’us dealbh na Gaidhlig.

Le fuaim gu luadhmor caithreamach,
( ’S na bi na d’ shuain le àilleas)
Tog iollach-duain do shinnsearachd,
Nach diobradh riamh a’ Ghaidhlig.

Na treigeamaid gun duinealas
An canain bh’ aig ar màthair—
A Ghaidhlig bhlasda, thlachdmhor sin,
Bha aice gu ar tàladh.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leigsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill, teisteannais us urrais.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia. —agus—127 State St Boston, Mass.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar duthcha tha ’nar beachd

NIALL Mac FHEARGHAIS,
TAILLEAR.
SIDNI - - - C. B

$1 .00 air 80c.
Tha tuilleadh ’sa choir de bhathar tioram againn, agus fad da sheachdain bheir sinn seachad fiach dolair de bhathar air ceithir tasdain (80c.) a dh’ airgead. Thig mu ’m bi ’n t-am seachad agus
FAIGH BARGAN.
McDonald Hanrahan & Co.
Sidni, Iulaidh 16, ’97.

C’AIT AM FAIGH MI?
Saibh, Glasan, Luaidhe, Sgeinein, Lainntearan, Sguabaichean, Paipear-tearra, Paipear-tubhaidh.
Olla, Fudar, Glaine, Siosaran, Tairnean, Bucaidean, Tuaghannan.
GHEIBH AIG
C . P. MOORE,
Sidni, C. B.