---

[337]

[Vol . 6. No. 43. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, 22 APRIL, 1898. No. 43.

AM BI COGADH ANN?

Is e so ’cheist chudthromach a tha mile duine ’foighneachd aig an àm so. Gun teagamh tha neoil bhagrach, dhuaichnidh a’ comhdachadh an duigh, cearna no dha de ’n t-saoghal. Tha na Cubanaich fathast ann an staid neo-shuidhichte, luasganach, mi-chiatach. Tha iad gle eolach air aramach a dheanadh, oir rinn iad iomadh oidheirp air ughdarras nan Spàinnteach a thilginn air falbh, agus an saorsa riaghlaidh fhaotainn no a chosnadh doibh fein. Is e so eachdraidh nan Cubanach: gur e daoine breun, iargalta, ceannairceach a tha annta, ’s gu bheil e duilich an cumail ann an seasgaireachd. Tha fuil nan daoine geala ’s nan daoine dubha ’s nan Innseanach ann an cuislean nan Cubanach. Is e da rireadh, eilean laghach, beartach, torach a tha ann an Cuba. Tha ’n siùcar agus an tombaca ’s fhearr a’ cinntinn anns an eilean so. Tha uine mhor a nis on thoisich an t-aramach mu dheireadh ann an Cuba. Ged bha, agus ged tha, feachd lionmhor aig na Spàinntich ann an Cuba, —oir is ann doibhsan a bhuineas an t-eilean, —cha chuala mi fhathast gu do ghleachd iad aon bhlar gaisgeil, no gu d’ fhuair iad aon bhuaidh air na Cubanaich ’s air an aramach. O cheann uine ghoirid chaidh aon de longan-cogaidh nan Staidean, am Maine, ’chur as a cheiie ann an doigh chianail, thrioblaideach. Bha i aig Habhana, aon de bhailtean Chuba. Air feasgar la sonruichte ’nuair a bha gach seoladair ’na luidhe no ’na chadal, chaidh an long as a cheile. Bhrisd teine eagalach a mach, agus chaidh da cheud agus tri fichead seoladair a losgadh no ’mharbhadh. Is e da rireadh, tuiteamas muladach, basmhor a thachair do ’n Mhaine. Tha, agus bithidh, iomadh teaghlach anns na Stàidean bronach gu leoir, do bhrigh gu do chaill caraid caomh a bheatha, gun iochd no forbhais, an uair a chaidh an long-cogaidh Maine ’losgadh agus a sgrios. Mar bha iomchuidh, chaidh ceasnachadh a dheanamh air an aobhar ’us air an doigh anns an deachaidh am Maine a mhilleadh gu buileach. Tha na Stàidean a’ creidsinn gur ann bho ’n taobh a muigh a thainig an t-olc no ’n cumhachd mosach, aingidh a sgrios an long eireachdail, agus a chuir gu bàs tiamhaidh, iomadh ceatharnach gaisgeil, gasda. Tha na Spainntich a’ cumail a mach gur ann ’na cridhe fein a bha ’n teine uamhasach a loisg an long agus a mharbh àireamh mhuladach de ’saighdearan ’us de ’seolaidearan. Tha, gun teagamh, gach long-cogaidh a’ giulan iomadh ni loisgeach air am bi feum aice ann an latha na comhstri an aghaidh naimhdean a dùthcha. Cha chreid MAC-TALLA no mi fein gur robh iarrtus air bith aig uachdaran na Spàinne air gniomh co aingidh, bruideil a dheanamh. Cha ’n urrainn e ’bhith gu robh iad co amaideach, eu-ceilidh, an-iochdmhor ’s gu cuireadh iad crioch eagalach air a’ Mhaine ’s air a seolaidearan am feadh a bha i fein ’us na Staidean ann an sith ’s ann an seasgaireachd le cheile. Tha dochas laidir aig gach neach a tha truacanta, direach, caoimhneil, gu faic an saoghal gu leir ann an uine ghearr, dearbhadh diongmhalta, soilleir, nach robh coire air bith aig na Spainntich airson an tubaist mhuladaich, udlaidh a thachair do ’n long-chogaidh, am Maine. Tha moran ann am Pàrlamaid nan Stàidean a tha gun gliocas, gun tuaiream a’ glaodhach a mach gu feum na Staidean air ball, le deifir anabarrach, agus, gun moille air bith a dheanamh, toiseachadh air cogadh geur, fuileachdach an aghaidh nan Spàinnteach agus airson saorsa ’fhaotainn le faobhar a’ chlaidheimh do na Cubanaich. Aidichidh gach duine gu tainig an t-àm anns an coir crioch a chur air gach aimhreit ’us aramach ann an Cuba. Tha na Cubanaich a’ fuiling ocrais ’us iomadh deuchainn eile; ’us tha na h-achaidhean ’us na comhnardan aca ’fàs gun bhrigh, gun fheur, gun fhochann, gun ciribh mhilis shiùcair, no lus fhallainn thombaca. Nochdaidh na Stàidean caoimhneas sonruichte do na Cubanaich, ma ni sith eadar na Spàinntich agus iadsan. Feumar an fhirinn innseadh, gur e daoine borba, iargalta ’tha anns na Cubanaich iad fein; agus ged gheibheadh iad an saorsa am maireach, cha deanadh iad ach buil gle bhochd dheth. Is e Breatunn, agus Breatunn a mhain, a tha comasach air Cuba ’riaghladh agus air laghannan cearta, seasmhach a chur an gniomh anns an eilean ud. Tha Mac Fhionnlaidh, Ceann-suidhe nan Stàidean, a nochdadh moran tuigse, ’s gliocais, ’us foighidinn aig an àm so. Tha e soilleir gu bheil meas mor aige air sith ’us cairdeas am measg nan rioghachdan. Ma dh’ fhaoidte, mun teid an litir so ’chlo-bhualadh, gu tig crioch air gach ceist ’us dragh a tha eadar an Spàinn agus na Stàidean. Tha cogadh ri bhi air a sheachnadh, oir bheir e leis call, aimhreit, losgadh, ’us milleadh, ’us tuir, ’us fearg, ’us naimhdeas bruideil, eucorach. Is e boirionnach gleusda, tuigseach, tapaidh a tha anns a’ bhantrach, Bàn-righ na Spàinne. Chaochail an righ ris an robh i posda ann an tus a laithean, oir bha e breoite, euslainteach. Nam bitheadh saoghal fada aige thogadh e an Spàinn gu h-inbhe ard, urramach ’us cumhachdach am measg rioghachdan na talmhainn; oir bha e teoma, glic, eudmhor, gaisgeil agus firinneach. Is ro-mhaith a fhuaradh a’ bhantrach gus an àm so, oir chum i sios gach trioblaid ’us aramach anns an Spàinn, agus tha i ’g altrum an righ oig gu curamach, uasal, ceart. Cha ’n eil ioghnadh air bith, mata, gu bheil i deonach gu bi gach eilean ’us aite eile ’bhuineas do ’n Spàinn ann an cearna air bith de ’n t-saoghal, air an dion ’s air an gleidheadh do ’n oighre òg, a mac fein. Tha dochas laidir aig MAC-TALLA ’s agam fein, gu faigh an Spàinn agus Cuba doigh air sith fhaotainn, a bhitheas taitneach doibh le cheile.

CONA.

URSGEUL POLACH(POLISH. )

Bha seann duine agus a bhean a’ bruidhinn ri chéile agus a’ cur an céill an uiread gràidh agus a bha aca d’a chéile.

“Tha an uiread gràidh agam dhuit,” ars’ an duine, “agus nam bàsaicheadh tu, nach bitheadh moran saoghail agam ’nad dheigh.”

“Agus ’nam bàsaicheadh tusa,” ars a’ bhean, “cha mhairinn uair an deigh dhuit siubhal.”

Agus ghlaodh iad á beul a chéile, “Gu ’n ceadaicheadh Ni-Math dhomh caochladh romhad.”

Gu h-obann, agus gun rabhadh, thainig buille anns an dorus. B’ e an t-Aog a bha ann, ag iarraidh a stigh.

“Droch sgiorram air a’ chùis,” ars am fear, “Cha leig an cràdh a tha ’nam lurgnean leam gluasad ceum; rach thusa a dh’ fhaicinn ciod e tha bhuaithe.”

“Cha leig an lòinidh leam coiseachd; rach fhéin a dh’ fhosgladh an doruis.”

Ach sgithich an t-Aog a’ feitheamh, agus sguab e iad maraon leis.

“Innis dhomh, a Sheumais, co chuidich thu anns an sgriobhadh so?”

“Cha do chuidich fear sam bith leam, le ur cead, a mhaighstir.”

“Bu mhath leam gu’n innseadh tu an fhirinn domh. Nach e do bhràthair a chuidich thu?”

“Cha’n e, le ur cead. Sgriobh e a h-uile facal dheth e fein.”

---

[338]

[Vol . 6. No. 43. p. 2]

SGEULACHDAN ARABIANACH.

VII. —SINDBAD AN SEOLADAIR.

CAIB. XIII

An la-iar-na-mhaireach thainig na h-aoidhean air ais do’n tigh aig Sindbad a chum gu ’n cluinneadh iad mar a thachair dha air an t-seachdamh turus a dh’ fhalbh e ’sheòladh. Ghabh iud an dinnear mar a b’ àbhaist dhaibh, agus an uair a bha i seachad, thoisich Sindbad ri innseadh a naigheachd mar a leanas:—

An uair a thill mi dhachaidh bhar an t-siathamh turuis, leig mi as mo cheann buileach glan falbh o’n taigh gu brath tuilleadh; oir, a bharrachd air gu’n robh mi air tighinn gu leithid a dh’ aois ’s gu’m feumainn fois a ghabhail, chuir mi romham nach cuirinn mi fhein ann an cunnart mar a rinn mi iomadh uair roimhe, gu bràth tuilleadh; agus mar sin, bha mi ’n dùil gu’n caithinn na bha romham dhe m’ shaoghal aig fois ’s aig samhchair.

Air latha araidh an uair a bha mi ’toirt aoidheachd do chairdean a thainig ’gam amharc, thainig aon dhe na seirbhisich agus thuirt e rium, gu’n robh fear a dh’ oifigich an righ ag iarraidh m’ fhaicinn. Dh’ eirich mi o’n bhord, agus chaidh mi far an robh e. “Chuir an righ mise far am bheil thu,” ars’ esan, “a dh’ innseadh dhuit gu’m bheil toil aige bruidhinn riut.”

Lean mi an t-oifigeach do’n luchairt, far an d’ thugadh an lathair an righ mi. Chuir mi failte air le mi fhein a shineadh air an urlar aig a chasan mar bu choir dhomh.

“A Shindbad,” ars’ esan, “tha feum mor agam ort. Feumaidh mi do chur le litir agus le tiodhlac a dh’ ionnsuidh righ Sherendib. Is e mo dhleasdanas caoimhneas a nochdadh dha mar a nochd e fhein dhomhsa.”

An uair a chuala mi so chuir e dragh mor orm. “A Cheannaird nan creidmhach,” arsa mise, tha mi deas gu ni sam bith a dheanamh a chuireas sibh mu m’ choinneamh; ach tha mi gu h-umhail a’ guidhe oirbh gu’n toir sibh fa near na trioblaidean mora troimh ’n deachaidh mi. A bharrachd air sin, thug mi boid nach rachainn gu brath tuilleadh am mach a Bagdad.” An uair a thuirt mi so ris, thug mi dha mion-chunntas air gach ni a thachuir dhomh air na sia tursan a bha mi air falbh roimhe sid, agus dh’ eisd e rium gu foighidneach gus an do chuir mi crioch air na bh’ agam ri radh.

An sin thuirt e, “Tha mi ’g aideachadh gu’m bheil na dh’ innis thu dhomh anabarrach iongantach, agus gu’n d’ fhuiling thu trioblaidean neo-chumanta. Ach air mo shon fhein, feumaidh tu falbh air an turus air am bheil mi ’g ad chur. Cha ’n ’eil agad ri dheanamh ach a dhol gu ruige Serendib, agus an teachdaireachd a bheir mise dhut a thoirt seachad. ’Na dheigh sin faodaidh tu tilleadh dhachaidh. Feumaidh tu falbh; oir tha fhios agad nach biodh e iomchuidh no measail dhomhsa a bhith fo fhiachan do righ an eilean ud.”

An uair a chunnaic mi gu ’n robh e muigh ’s am mach suidhichte gu ’n cuireadh e air falbh mi, thuirt mi ris gu ’n robh mi deonach falbh. Bha e gle thoilichte, agus dh’ ordaich e mile bonn oir a thoirt dhomh gus mo chosgais a phaigheadh.

Ann am beagan laithean rinn mi deiseil gu falbh, agus cho luath ’s a thug an righ domh an litir agus an tiodhlac, chaidh mi do Bhalsora far an deachaidh mi air bord luinge. Fhuair sinn soirbheas cho math ’s a dh’ iarramaid.

An uair a rainig mi Serendib, dh’ innis mi do ’n na comhairlich gu ’n robh teachaireachd agam a dh’ ionnsuidh an righ, agus ghuidh mi orra innseadh dha gun dail gu ’n robh toil agam bruidhinn ris. Rinn iad so; agus thugadh mise do ’n luchairt le meas agus le urram. Thug mi umhlachd do ’n righ anns an doigh ghnathaichte. Dh’ aithnich e anns a mhionaid mi, agus bha aoibhneas mor air a chionn gu’m faca e mi aon uair eile. “O Shindbad,” ars esan, “is e do bheatha. Air m’ fhacal gu’n robh mi ’smaiointean gle thric ort o’n a dh’ fhalbh thu a so. Tha mo bheannachd air an latha anns an do thachair sinn ri cheile aon uair eile.”

Thug mi taing da air son a chaoimhneis, agus thug mi dha an litir agus an tiodhlac a chuir an righ ’g a ionnsuidh, agus ghabh e iad gle thoilichte.

B’ e ’n tiodhlac a chuir an righ ’ga ionnsurdh—aodach-buird oir a b’ fhiach mile bonn oir; leith cheud deise de dh’ aodach luachmhor; ceud deise eile de dh’ aodach geal a bha anabarrach grinn, agus a rinneadh ann an Cairo, ann an Cusa, agus ann an Alexandria; leaba rioghail de chriomsan, agus leaba de sheorsa eìle; soitheach agate a bha anabarrach luachmhor. Chuir e mar an ceudna bord anabarrach briagha g’a ionnsuidh, agus bha e air aithris, gur ann aig righ Solamh a bha e ’n toiseach.

B’e so na briathran a bh’ ann an litir an righ:—

“Failte ann an ainm an righ a tha treorachadh dhaoine air an t-slighe cheirt, an righ sona agus cumhachdach, O Abdallah Haroun Alraschid, a chuir Dia ann an ionad urramach, an t-ionad ’san robh na daoine o’n d’ thainig e:

“Fhuair sinn bhur litir, agus thug i aoibhneas dhuinn; agus tha sinn a’ cur na litreach so do ’r n-ionnsuidh o ard-chomhairle na rioghachd; o ar daoine deadh-fhaclach. Tha sinn an dochas, an uair a sheallas sibh oirre, gu’n tuig sibh gu’m bheil deadh run againn dhuibh, agus gu’n toir i toileachadh dhuibh—Slan leibh.”

Chord an litir so gu h-anabarrach math ri righ Serendib. Beagan uine an deigh domh mo theachdaireachd a thoirt seachad, dh’ iarr mi cead falbh dhachaidh, ach cha robh an righ deonach mo leigeadh air falbh. Mu dheireadh fhuair mi cead falbh, agus thug an righ dhomh tiodhlac a bha gle luachmhor.

Gun dail sam bith chaidh mi air bord luinge gu tilleadh dhachaidh, ach gu mi-fhortanach cha deachaidh leam cho math ’s bu mhiannach leam.

An ceann tri no ceithir latha an deigh dhuinn seoladh thachair long-spuinnidh ruinn; agus o nach robh airm againn air bord, ghlacadh sinn ann an tiotadh. Bha cuid dhe ’n sgiobadh a’ cur ’nan aghaidh gu laidir, ach chaill iad am beatha air a shaileamh sin. Ach o nach do chuir mise agus a’ chuid eile dhe ’n sgiobadh an aghaidh nan spuinneaadairean, cha do mharbh iad idir sinn, o’n a bha run orra ar reic mar thraillean.

Thug iad dhinn a h-uile ball aodaich a bh’ oirnn, agus chuir iad umainn seann aodach luideagach, salach, agus thug iad leotha sinn do dh’ eilean iomallach far an do reic iad sinn.

B’e marsanta saoibhir a bh’ anns an fhear a cheannaich mise. Thug e leis mi dha thaigh fhein. Bha e gle chaoimhneil rium, agus thug e dhomh deadh dheise ri chur umam.

Beagan laithean ’na dheigh sin, agus gun fhios aige co mi, dh’ fheoraich e dhiom an d’ ionnsaich mi ceaird sam bith. Thuirt mi ris nach b’ fhear-ceairde mi idir, ach gur e bh’ annam marsanta, agus gu’n do reic na spuinneadairean mi an deigh dhaibh m’ fhagail lom falamh.

“Ach innis dhomh, ars’ esan, “an aithne dhut sealg a dheanamh le bogha-saighead?”

Thuirt mi ris gu’n robh mi ’cleachdadh a bhith ’sealg le bogha-saighead an uair a bha mi og, agus gu’n robh mi smaointean nach do dhichuimhnich mi fhathast e. Thug e dhomh bogha agus saighdean, agus thug e leis mi air a chulthaobh air muin elefant, agus cha do stad e gus an d’ rainig sinn coille mhor, fharsuinn a bha astar math air falbh o’n bhaile. Chaidh sinn astar math a steach do ’n choille mu’n do stad sinn. Dh’ iarr e orm tighinn air lar, agus an uair a chomharraich e mach craobh mhor dhomh, thuirt e rium, “Dirich suas do’n chraoibh ud, agus tilg saighdean air a h uile elefant a thlg dluth dhut; oir tha moran dhiubh anns a’ choille so. Ma thuiteas a h-aon dhiubh, thig thu le fios ugamsa.” An uair a thuirt e so dh’ fhag e biadh agam, agus thill e fhein do’n bhaile.

Bha mi anns a’ chraoibh fad na h-oidhche, ach cha’n fhaca mi aon elefant fad na h-uine. Ach air an ath mhaduinn, cho laath ’s a dh’ eirich a ghrian, chunnaic mi àireamh mhor dhiubh. Thoisich mi air caitheamh shaighdean orra, agus mu dheireadh thuit te dhiubh. Theich each ’s a’ mhionaid, agus fhuair mise cothrom air a dhol a dh’ innseadh do m’ mhaighistir mar a chaidh leam.

An uair a chual’ e mar a rinn mi, thug e dhomh deadh bhiadh, nochd e dhomh mor chaoimhneas, agus mhol e mi air son cho math ’s a linn mi.

’Na dheigh sin, chaidh sinn, le cheile do’n choille, far an do chladhaich sinn toll gus an elefant a chur ann. Agus an uair a ghrodadh i, bha esan gu tighinn a thoirt nam fiacal aìsde gus an reic.

---

[339]

[Vol . 6. No. 43. p. 3]

Lean mi air an obair so fad da mhios, agus bha mi a marbhadh elefant a h-uile latha. A’ chraobh air am bithinn aon latha cha b’ ann oirre a bhithinn lath’ eile.

Air maduinn araidh an uair a bha mi ag amharc air an son, thug mi an aire, le mor ioghnadh, an aite dhaibh gabhail seachad orm troimh ’n choille mar bu ghnath leotha, gu’n robh iad a gabhail direach far an robh mi, agus fuaim eagallach aca ’ga dheanamh. Bha leithid ann dhiubh ’s gu’n robh iad a’ cur na talmhainn air chrith. Chuairtich iad a chraobh anns an robh mi; agus bha ’n gnois sinte suas ris a’ chraoibh, agus bha iad ag amharc orm gu geur. Chuir an sealladh a bh’ ann a leithid a dh’ eagal orm ’s gu’n do thuit am bogha ’s na saighdean as mo laimh air an lar.

Bha fior aobhar eagail agam; oir an deigh dhaibh a bhith greis ag amharc orm, chuir an te bu mho dhiubh a gnos mu’n chraoibh anns an robh mi, agus spion i as a bun i, agus thilg i air an talamh i. Thuit mise comhladh ris a chraoibh, agus thog an elefant mi na gnos, agus chuir i air a muin mi, far an robh mi na bu choltaiche ri duine marbh na ri duine beo. Dh’ fhalbh i leam, agus cach ’ga leantuinn. agus cha do stad i gus an d’ rainig i monadh ard far an do leig i as mi air an talamh, Cha bu luaithe a leig i as mi na dh’ fhalbh i fhein ’s cach, agus dh’ fhag iad an sid mi.

Is gann a thuigeas duine sam bith an suidheachadh anns an robh mi. Bha duil agam fad na h-uine gur e bruadar a bha mi ’faicinn.

An uair a bha mi greis mhath ’nam shineadh, agus a chunnaic mi gu’n d’ fhalbh iad, dh’ eirich mi, agus ciod a b’ iongantaiche leam na mi fhein fhaotainn air mllach monaidh a bha ard, farsuinn, agus a bha comhdaichte le cnamhan agus le fiaclan elefant. Tha mi ’g aideachadh gu’n do chuir an sealladh so gu moran smaointean mi. Chuir an gliocas a bh’ anns na h-ainmhidhean moran ioghnaidh orm.

MAR CHAIDH NA CAIT A CHRUIDHEADH.

LE IAIN MAC PHAIDEIN.

Cha robh bothan anns gach còiseig agus cluaineig fhasgaich, ann an sealladh agus ann an eisdeachd onfhadh a’ chuain shiar, eadar an Rugha-Murchacach, agus Maol na h-Oa ’n Ile, anns nach cluinnteadh sgeul air Eòghan a’ Chinn Bhig, an uair a chruinneachadh cuideachd comhladh, a chur seachad na h-oidhche gheamhraidh ann an tigh coimhearsnaich. Agus cha robh muinntir Lag a’ -chreagain dad air dheireadh air muinntir àite sam bith eile eadar an da rugha a dh’ ainmich mi, ann an eolas air stadagan an eich ruaidh aig Eòghan. Ach tha e air innseadh dhuinn gu ’n d’ eirich Pharaoh anns an Eiphit do nach b’ aithne Eòghan, agus mar thuirt Dùghall Mac Phail anns an Dàn sin, “Cath Alma, ”—

“Thug an Russach ionnsuidh fhuilteach
Air an Tuirc le fòirneart.”

Thug am ministear a bh’ ann a sud, ionnsuidh fhuilteach air Eòghan a’ Chinn Bhig, air son cuir as da, ach tha Eòghan righinn, ’s iomadh geamhradh a chuir e seachad. Cha ’n fhoghnadh leis a’ mhinistear a bhi ’g radh nach robh Eòghan ann a nis, ’s ann a dh’ fheuchadh e ri dhearbhadh á eachdraidh nach robh Eòghan riamh ann. Rinn am ministear Gilleasbuig Ruadh ’na fhoirbheach, agus gu cinnteach na ’n abradh am ministear “gug,” dh’ abradh Gilleasbuig, “gug, gug.” Thainig duine mor, beartach as an airde deas, agus cheannaich e oighreachd Dhruim-buidhe ann an sgireachd Lag-a’ -chreagain, agus rinn e moran atharrachadh air an àite, le bhi togail thaighean ùra, agus a cur coille; thog e sreth thaighean fo ’n aon mhullach air son luchd obair, air ’n do chuir e mullach iaruinn, rud nach facas san àite riamh roimhe; ach leis nach robh lobhta no linntidh sam bith fo iaruinn, chluinnteadh tu guth nan sìontan gu math soillear ’s tu ann ad shuidhe aig taobh an teine—cho soillear ’s gu ’n d’ thuirt Dughal Mac Uilleam gur h-iad taighean gasda bh’ annta ’n uair a bhiodh an t-uisge no chlach-mheallain ann, do neach a bhiodh air acras tighinn a stigh ann a h-aon diu, a chionn gu ’n d’ thugadh an fhuaim a bhiodh ri chluinntinn air an neach sin a chreidsinn, gu ’n robh a mhuic-fheoil ’ga ròsadh air a’ ghealbhan. Ach co-dhiu thachair air oidhche shonraichte gu ’n d’ thainig Gilleasbuig Ruadh, am foirbheach, air thuras á Lag-a’ -chreagain gu ruig an Druim-buidhe, agus chuir e seachad an oidhche ann an tigh caraid dha féin ann an aon de na taighean ùra a dh’ ainmich mi, agus chuir e seachad a chuid bu mhò de ’n oidhche a’ mineachadh ’s a’ leudachadh air goraiche na muinntir sin a bhios a’ cost an uine ri ceol gun fheum, ’us òrain amaideach, faoin, sgeulachdan agus an lithidean sin. Bha duine eile a chòmhnaidh anns na taighean ùra, ris an abradh iad Paruig-Breac; bha Paruig air an oidhche ud ’na shuidhe aig taobh a theine féin ’n uair a thainig gille òg a mhuinntir a’ bhaile a stigh. “An tu ’h ann, a Dhomhnuill?” arsa Paruig, “c’àite an robh thu cur seachad na h-oidhche gus a so?” “Bha mi,” ars’ an gille, “ann an tigh Iain ’ic Ailein.” “Dé tha dol a sin a nochd?” arsa Paruig. “Cha ’n ’eil moran,” ars’ an gille. “Tha Gilleasbuig Ruadh á Lag-a’ -chreagain a stigh.” “Tha iad an deigh foirbheach a dheanamh de Ghilleasbuig,” arsa Paruig. “Tha bhlàth ’s a’ bhuil,” ars an gille, “tha ’m Biobull aige air a theangaidh.” “Ciod e bha e toirt dhuibh as a’ Bhiobull an nochd?” arsa Paruig. “Thug e dhuinn ainmeanan na Fineachan a bha togail an Teampuill comhla ri Nehemiah, agus mhol e foighidinn Iob, agus an lamh a bh’ aig Noah air an t’ saoirsinneachd.” “Nach do chàin e neach sam bith?” arsa Paruig. “Cha do chàin,” ars’ an gille, “e neach sam bith ach am fear a thatar a’ càineadh gun stad an drasd, ‘Eòghan a’ Chinn Bhig. ’” “Eoghan bochd,” arsa Paruig, “cuiridh iad as dha gu buileach air a’ gheamhradh so—ach cha ’n eil fhios nach faic cuideigin e ’gearra-leum mu ’n tig an t-earrach, agus mar gu ’m b’ ann a leigeil fhaicinn dhoibh, nach eil e dol dad air ais, cha ghabhainn-sa iongantas ged a bhiodh an leum sin an comhair-a- chùil, eadar an Garbh-lios agus Dùn-dà-ghaoth. Ach dé bha Iain Mac Ailein fein ag radh ris na cùisean, agus gu sònraichte, dé bha Màiri Bhàn, a mhàthair cheile, ag radh?” “Cha ’n ’eil,” ars’ an gille, “mar is math tha fios agaibh, aig Iain Mac Ailein ach an aon fhreagairt air son a h-uile rud a chluinneas e, agus ’se sin,— “Tha fios air a sin, tha fios air a sin!” agus ’s iomadh uair a thuirt e na briathran sin a nochd; agus a thaobh Màiri Bhàin, cha d’ thainig smid as a ceann fad ’s a bha mise ’stigh.” “Tha mi direach ’gad chreidsinn,” arsa Paruig. “Ach a Dhomhnuill,” ars’ esan, “falbh a nunn far a’ bheil Iain Griasaiche agus iarr air crioman ròiseid a thoirt dhuit, agus faigh greim air ceathrar no coignear de na balaich a’s pongala a’s aithne dhuit, agus cuir a stigh far a bheil mis’ iad.” Dh’ fhalbh an gille air a thurus; fhuuir e na balaich gun mhoran dragh, ach cha robh an ròiseid cho furasda fhaotainn, ged a bha Iain Griasaiche ’na dhuine cho fialaidh ri neach ’s a’ bhaile, mu ni sam bith eile a bh’ aige; bha e fuathasach spiocach mu ’n ròiseid, agus ’n uair a thill an gille leis a’ chrioman a fhuair e, thuirt Pàruig gu ’m feumadh iad a sheachd uiread eile, ’s chaidh fear an déidh fir a chuir air falbh a dh’ iarraidh tuillidh, gus an deach triùir a chur air falbh, agus ’n uair a thill an treas fear cha robh leith gu leòir de ròiseid aca, ach dh’ aithnich am fear mu dheireadh air briathran Iain nach ruigeadh neach leas dol a dh’ iarraidh tuillidh ròiseid air an oidhch’ ud, a chionn ’se thuirt Iain, “Sgriosaidh iad mise a cumail ròiseid riu, tha mi ’m feum an sgireachd a chumail ann a ròiseid.” Ach co-dhiu dh’ fheumteadh an ròiseid fhaotainn, agus o nach d’ thugadh Iain Griasaiche dhaibh an corr, b’ fheudar Lachann Beag a mhac a thoirt a stigh ann an rùn diomhair a’ chomuinn, a bha cruinn ann an tigh Phàruig, agus air an robh Paruig fein ’na cheann-suidhe-urramach, agus an sin chaidh Lachann Beag a chur air falbh a ghoid na ròiseid air ’athair fein, o nach gabhadh i faotainn air doigh eile. An uair a dh’ ionndrainn Iain Griasaiche am meall ròiseid a bh’ aig air an fhurm, thug e glaodh as ri mhnaoi a bh’ ann an ceann eile an taighe—glaodh a chualas air taobh a muigh an taighe— “A bheil thu cluinntinn?” ars esan. “Cha ’n ’eil mi bodhar!” ars’ a bhean. “Cha ’n ’eil fhios,” ars’ esan, “c’ àite an deachaidh am meall ròiseid a bh’ agam air an fhurm?” “Mur a bheil fios agad fhein air,” ars’ a bhean, “cha ’n ’eil fhios cia mar a bhiodh fios agamsa.” “Tha ’n donas an

(Air a leantuinn air taobh 342.)

---

[340]

[Vol . 6. No. 43. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh ad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, 22 APRIL, 1898.

ATH-LEASACHADH SLOINNEADH NAN EIRIONNACH.

Mar a tha fios aig a’ mhor-chuid de leughadairean MHIC-TALLA, tha na buill-feise Eirionnach an deigh saothair duineil a’ dheanamh a thaobh an dùthchais agus gu h-àraidh a thaobh an cainnt fein. Ged a chuir na paipearan-naigheachd Sasunnach an aghaidh an oidhearpan a rinneadh as leth an sean doigh-sloinnidh a bha aig na Gaidheil da mhile bliadhna roimh dhuinn an uiread a’s lugha a’ cluinntinn mu dheibhinn nan Sasunnach, cha mhisd sinn beagan phoncan a thoirt f’ar comhair fein, a thaobh a’ bheachd a bha aig na sean Sasunnaich air a chùis.

Is ann mar a leanas a their am bàrd, Edmund Spencer, anns an leabhar ris an abrarSpencer ’s View of the State of Ireland—

“Agus a bharrachd b’ fhearr leam gu’n robh gach “Ua” agus “Mac” a tha air thoiseach air ainmean nan ceann-feadhna, air an toirmeasg agus air an cur as gu buileach glan. Oir mar a rinneadh an nòs so ’na chleachdadh le Ua Briain an toiseach (mar a their cuid) bhitheadh a chur an leth-taobh ’na mheatachadh mor dhaibh.”

Ann an leabhar Phendergast a tha tighinn air an t-suidheachadh a rinneadh le Cromwell ann an Eirinn, leughaidh sinn mar a leanas:—

“Eighichtear gu teann air na h-Eirionnaich an ainmean fein Tadhg, Dearmad, agus an leithid ’fhagail agus atharrachadh Beurla air na h-ainmean ceudna a’ thoirt orra; agus anns an àm ri teachd thugtar orra ainmean Sasunnach a thoirt air an cloinn—agus gu seachd sonruichte gun “Ua” no “Mac” air thoiseach orra, agus fa dheireadh dh’ fheumadh iad an taighean a thogail le simileirean orra mar a tha air na taighean Sasunnach, agus dh’ fheumadh iad an giulan fein a thaobh banas-tighe agus nithean eile mar a ni na Sasunnaich.”

Agus so earrann á achd a rinneadh ri linn Eideard IV:—

“Feumaidh gach Sasunnach a tha ag gabhail comhnuidh am Baile-Atha-Chliath, Monaghan, Meidh agus Cill-Dair, a bhalt os cionn a bheòil a’ ghearradh dheth, mion umhlachd a’ thoirt seachad do’n righ, ’ainm Eirionnach ’fhagail agus ainm eile mar a tha Sutton, Chester, Trvin, Skyme no dath, mar a thaBrown , Green, agus an leithid, a thoirt air, air neo a mhaoin agus a chuid a’ chall gach bliadhna.”

Chi sinn mar so gu’m b’ àbhaist do na Sasunnaich bha ag gabhail comhnuidh an Eirinn ainmean Gaidhealach a thoirt orra. Is tearc iad na Gàidheil anns an latha an diugh aig am bheil fios air so. Cha’n ionann mar a tha cùis na Gàidhlig an diugh agus mar a bha i o shean. “Is fearr a’ bhith as an amhaich na as an fhasan,” deir an seanfhacal. Ach is e mullach an fhasain, neo-sheasmhachd; agus cha chualadh duine riamh ag radh gu’n robh na Gaidheil neo-sheasmhach. Cha’n iadsan a “bhitheadh latha bhuat agus agad,” ged is ann leo a rinneadh am facal brioghmhor tearrachdail sin “leam-leat.” Leigidh am facal so ris do dhuine tuigseach, meud an tarcuis a bha aig ar sinnsirean bunailteach air duine faoin caochlaideach. Tha sinn fathasd an diugh ’nar cinneach ’air leth, agus gun ar coimeas no ar seise anns an t-saoghal mhor, agus ma is math leinn leantuinn mar sin, agus mur math leinn ar measgadh leis na Sasunnaich rud a tha ionann agus am bàs dhuinn, thoireamaid an oidhirp agus theid gnothuch sam bith leinn anns an cuir sinn sùil, ma chuireas sinn spionnadh innte mar an ceudna. (Cha’n eil cainnt air an t-saoghal aig am bheil focal cho fior-fhoghaintaach ri “spionnadh. ”) Bu choir dhuinn, mata, àgh agus sanas a’ ghuidhe leis na daoine treuna a sheas an dùthchas féin cho daingeann, ann a bhith a’ fiachainn ri ath-chuthadh agus ath-bheothachadh nan sean ainmean Gaidhealach, gun eagal romh dhuine sam bith a rachadh ’nan aghaidh.

LUNAINNEACH.

Tha uaislean na Gaidhealtachd a’ tagairt gur leo-san am fearann agus gach ni a tha air uachdar. Is leo-san na h-aibhnichean agus an t-iasg a thig o’n fhairge; is leo-san gach creutair a ghluaiseas air an talamh; is leo-san maorach a’ chladaich agus an fheamuinn a thig a steach air an traigh.

Tha iomadh sgìreachd anns a’ Ghaidhealtachd a bha ’na sgìreachd chroitearan o cheann dà fhichead bliadhna, no eadhon deich bliadhna fichead, anns nach eil deich croitearan an diugh.

Tha neul a chogaidh a’ sior fhàs na’s duimhe. Faodadh gu’m bi cogadh air a ghairm mu’n teid so an clò.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar Cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh, Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

AONGHAS MAC LEOID,
Sidni, C. B.

BATHAR EARRAICH.

Deiseachan Fhirionnach air $3 .50, $4 .75 agus o sin suas.

Deiseachan Ghillean air $1 .75, $2 .60, $3 .00, $375 agus $4 .60.

Bathar eile a reir sin. Cha ’n eil stor anns a’ bhaile anns am faigh thu BATHAR MATH cho saor.

Tormad Domhnullach,
SIDNI, C. B.

TAILLAERACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes, Cloth Chlondaic, Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

TRIUBHSAIREAN BHO $3 .00 SUAS.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.
Flur, Min, Ti agus Siucar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
Soithichean Glaine agus Creadha, math agus saor.
Brogan, Botainnean, Rubbersagus Caiseart de gach seorsa
’GAN CREIC SAOR.

---

[341]

[Vol . 6. No. 43. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Tha Ard-Sheanadh na h-Eaglais Chléirich gu bhi ann am Montreal air an t-samhradh so; bidh e air fhosgladh air an ochdamh latha de’n Og-mhios.

Rainig cuibhrionn na seachdain so de “Eachdraidh nan Caimbeulach” sinn tuilleadh us anamoch air son àite fhaotainn anns an àireamh so. Gheibh e àite ann an àireamh na seachdain s’a tighinn.

Cha ’n ann gun am beatha chur an cunnart a tha daoine faighinn gu dùthaich an òir. O chionn beagan us seachdain air ais, bha eadar leth-chead us tri fichead duine air am marbhadh aigChalicoot Passle meall sneachda a thuit a nuas bhar nam beanntan.

Tha e coltach gu bheil na Mormanaich a’ fàs lionmhor ann an Canada; tha àireamh theaghlaichean dhiubh eadhon ann an Nobha Scotia, ann an siorrachd Hants, far am bheil Sgoil Shàbaid aca. ’S ann an àiteachan iomallach, nach eil luchd-teagaisg eile ro thric a ruigheachd, a tha na Mormanaich daonnan ri’m faotainn.

Chaidh tigh-gleidhidh sìl ’na theine ann am Boston, maduinn na Sàbaid s’a chaidh, agus bha e air a losgadh gu làr. Bha ceithir cheud mile buiseal crithneachd ann, agus chaidh an t-iomlan a chall. Tha an call uile gu leir air a mheas aig sia ceud mile dolair, an call bu mhotha rinneadh le aon teine anns a bhaile o chionn choig bliadhna.

Chaidh gill’ òg, Ernest L. Higgins, a losgadh gu bàs ann anSt . John, N. B. ,oidhche Shatharna, an naodhamh latha de ’n mhios. Chaidh e stigh do sheòmar-nighe, agus spraidh an lampa bh’ aige, ’s mu ’n d’ fhuaireadh g’a chuideachadh, bha e air a losgadh gu dona, agus chaochail e an deigh cràdh mor fhulang. Cha robh e ach còig bliadhn’ deug a dh’ aois.

Fhuaireadh o chionn ghoirid sgeul bàis Shim Fhriseil, a chaidh a mharbhadh aig baile Virginia, an California. Bha e-fhéin ’sa bhean a mach ann an carbad, agus chuir an t-each an comhair an cùil le banca cas iad. Bha esan air a ghoirteachadh cho dona ’s gu ’n do chaochail e an ceann thri latha. Bu bhràthair e do D. C. Friseal, fear-pàrlamaid siorrachd Ghuysboro.

Ma ’s e’s gum brist an cogadh a mach eadar na Stàitean ’s an Spàinn, rud a tha nise gle choltach, ni e malairt gu math na’s fhearr anns na Roinnean Iseal. Tha marsantan Halifacs a cheana ’g ullachadh air son creic ris na Spàinntich. Ach a dh’ aindeoin sin b’ fhearr le muinntir na dùthcha so gun an cogadh a bhi ann idir. Faodaidh cogadh a bhi na bhuanachd do chuid. ach bidh e ’na sgrios uamhasach do mhuinntir eile.

Tha Riaghladh Mhanitoba an deigh tuarasdai nam fear-pàrlamaid agus buill an Riaghlaidh fhéin a lughdachadh. Tha ceud dolair ’sa bhliadhna air a thoirt bhar nam fear-pàrlamaid, agus tri cheud bhar buill an Riaghlaidh. Tha so ’na chomharradh nach ann air son airgeid uile gu léir a tha luchd-pàrlamaid Mhanitoba ag obair d’ an dùthaich. Ann an Nobha Scotia cha ’n eil gle fhada o’n chaidh na tuarasdail bhliadhnail àrdachadh ceud dolair.

Tha ’n laimhrig ùr ghuail a thatar a togail ri taobh anInternational ,a dol air adhart gu bras. Tha mu cheud duine ’g obair air o chionn còrr us mios, agus tha dùil ri e bhi cho fad air adhart mu mheadhon Maigh ’s gu ’n gabh soithichean luchd-achadh aige. ’Nuair a bhios crioch air, bidh e aona ceud deug troigh a dh’ fhad, ochd troighean fichead a leud, agus da fhichead troigh os cionn an uisge. Tha e dol a chosg mu leth-cheud mile dolair. Gu ruige so, cha do thachair sgiorradh de sheòrsa sam bith do aon de ’n luchd-obrach.

Chaidh da charbad a chur bhar an rathaid-iaruinn faisg air Pictou, a sheachdain gus an dé. Bha duine agus bean air an goirteachadh, ach cha robh call beatha sam bith air a dheanamh.

Tha ’m fios mu dheireadh a thainig á Breatunn ag radh, gu bheil Morair Obaraidhean gu bhi ann an Canada mar Ard-Riaghladair fad bliadhna eile. Cha bhi e fàgail na dùthcha guSeptember, 1899; bidh e an uair sin air a bhi sia bliadhna ann an Canada.

Tha am flùr air eiridh ann am pris o chionn da sheachdain air ais; dh’ éirich e 35c am barailte cheana, agus ’s ann a sior dhol na ’s àirde tha e. Cha mhor gu bheil buiseal crithneachd an Canada, ach na th’ aig na muillearan, nach eil ri bhi air a chur air falbh do dhùthchannan céin.

Thatar ag radh gu bheil seana bhean ann anSt . Peter’s a tha ’n deigh ciste-laidhe fhaighinn, agus gu bheil i an deigh teann ordugh a thoirt d’a teaghlach gur h-i sin a’ chiste anns an cuir iad i ’nuair a gheibh i bas. Cha ’n eil i fhathast ach tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois, agus tha i cho slàn, fallain ’sa bha i riamh.

Mar a tha fios aig ar leughadairean, chaochail aon de fhir-pàrlamaid Eilean a’ Phrionnsa, Mr. S. F. Perry, air a gheamhradh s’a chaidh. Bha taghadh anns an t-siorrachd d’ am buineadh e a sheachdain gus a bhòn-dé, agus fhuair Mr. Mac Gill-fhaollain, anliberal ,a stigh le ceud bhòt ’sa dha a bharrachd air an fhear a bha ’ruith ’na aghaidh.

Tha raon mor fearainn ris an canar anTantramar Marsh,eadar Nobha Scotia agusNew Brunswick,a tha leth na h-ùine fodh uisge chuain. Thatar an dràsda bruidhinn air an sàl a dhùnadh a mach, agus ma shoirbhicheas sin leotha, bidh e ’na fhearann gle thorach. Tha mu sheachd mil’ acaire ann dheth air fad, agus cosgaidh e muillean dolair a thoirt gu feum.

Thainig barrachd airgeid a stigh do’n Riaghladh Bhreatunnach air a bhliadhna ’chaidh seachad ’sa thainig a stigh bliadhna riamh roimhe. B’e ’n teachd-a- steach an uiridh gu h-iomlan, ceud us sia deug mullean punnd, ( £116 ,000,000), no dlùth air coig ceud ’s ceithir fichead muillean dolair, ( $580 -000,000), an airgeid na dùthcha so. Cha robh maoin cho mor aig rioghachd riamh roimhe.

Fhuair an t-arm Breatunnach buaidh mhor anns an t-Soudan, an teis-meadhonAfrica, o chionn da sheachdain air ais. Chuireadh blàr ris naDervishesaig àite ris an canar Atbara, agus chaidh an ruaig a chur orra gu buileach. Tha an t-slighe nise fosgailte gu baile Khartoum, agus cha ’n fhada ’n ùine gus am bi cumhachd nam Mahometanach air a bhristeadh gu h-iomlan anns na cearnan sin, agus am bi ’n dùthaich air fad fo riaghladh Bhreatuinn.

Tha e nise cinnteach gu bheil cogadh gu bhi eadar an Spàin agus na Stàitean. Tha da thigh-pàrlamaid nan Stàitean, ancongressagus ansenate ,an deigh aontachadh impidh a chur air an Spàin Cuba fhàgail, agus an saorsa thoirt do shluagh an eilein sin iad fhéin a riaghladh mar is àil leotha. Tha cead air a thoirt do Ard-Riaghladair na dùthcha, McKinley, an t-arm a ghairm a mach uair sam bith a chi e iomchuidh air son toirt air na Spàintich deanamh a reir iarrtus nan Stàitean, dh’ an aindeoin, mur dean iad dh’ an deòin e. Ged tha na Spaintich bochd agus lag mar chinneach, tha iad gle àrdanach, agus ’s gann a striochdas iad do na Stàitean gun ionnsuidh chruaidh a thoirt air an còir fhéin a sheasamh. Bhiodh Austria agus an Fhraing gle dheònach an Spàin a chuideachadh, ach tha eagal aca roimh rioghachdan eile na Roinn-Eorpa. Tha taobh mor aig muinntir Bhreatunn ris na Stàitean anns a’ chùis.

AN T-AITE
Anns an Ceannaich thu
Suic agus Iaruinn Cruinn,
Creamers, Soithichean Bainne,
Airneis-taighe, Stobhaichean,
Flur, Min, etc., etc.
An Stor aig
ISAAC GREENWELL,
SIDNI, C. B.

Gabh Deagh Chomhairle
agus ceannaich gach bathar a bhios a dhith ort bho
MATHESON , TOWNSEND & Co.

Tha stoc mor aca de Bhathar Tioram, Amhlan, Ti, Siucar, Siabunn, agus gach ni eile air an cuir tigh feum.

Tha Adan, Bonaidean, Fluraichean, Itean, agus gach ni mar sin aca do na caileagan ’s do na mnathan.

Tha gach ni a th’ aca dhe ’n t-seorsa ’s fearr, agus ’ga chreic cho saor ’sa ghabhas deanamh.

Cha chosg e sion dhut am bathar fhaicinn; bidh na cleirgle thoileach a shealltuinn.

THA ’N T-EARRACH
air tighinn ’s an Samhradh gle fhaisg air laimh. Ma tha thu air son Deise no pairt de dheise fhaotainn, taghail aig
Niall Mac Fhearghais,
an Taillear,
agus gheibh thu do dheagh riarachadh. Tha na h-Aodaichean a th’ aige math ’s bidh iad an an deanamh a cheart cho math.
Cordaidh ’Obair Riut.

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B

---

[342]

[Vol . 6. No. 43. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 389.)

so a nochd!” ars’ esan. “Cha ’n ’eil mi idir a cur teagamh nach ’eil,” ars’ ise, “ach ann am measg gach cron a chuala mi ’g an cuir as a leth, ’s bha iad lìonar, cha b’e h-aon diu sin a bhi goid ròiseid; fiach nach do shuidh thu oirre ’s a bheil i ’na plàsd air cùl na brigis agad, mar a’s minic a bha i ’s tu ’g radh gu ’n robh i air chall.” Ach co dhiu, bha ’n ròiseid air chall an uair ud, ’s cha ghabhadh i faotainn. An uair a thainig e fada san oidhche ’sa ghabh muinntir nan taighean ùra mu thamh, thòisich Paruig Breac, agus a’ chuideachd a bha leis, air an smuaintean fein a chuir ann an gniomh. Fhuair iad sia no seachd de chait, agus dòrlach de shligean bhàirneach; chaidh na sligean a lionadh gu ’n leth le ròiseid leaghte; an sin bha spòg a’ chait ga sparradh anns an t-slige fhad ’s a bha ’n ròiseid blàth, agus ’n uair a dh’ fhuaraicheadh i, ’s cha bhiodh sin fada, bhiodh an t-slige gu teann, cruaidh air spòg a’ chait, ’s cha bhiodh e furasda a toirt dheth. Ach cha robh cruidheadh nan cat idir co furasda ’s a shaoil leis na seòid a bhiodh e; bha fear no dha dhiu ’s fhuil mu thalamh mu ’n deach na cait a chruidheadh. A nis ’se ’n rud a bh’ anns an amharc aig na gillean, agus an t-aobhar a thug orra iad fein a chuir gu leithid sud de dhragh, na cait a chur suas air mullach an taighe agus leigeil leò dannsadh ann a sud air an iarunn gus am biodh iad sgith, no gus an rachadh an cuir as, agus fhuair iad doigh air a sin a dhianadh. Chaidh leth-dusan cat cruidhte, glan a leigeil as air mullach an taighe cearta comhladh, ach thug na seoid iad fein an casan as cho luath ’s a b’ urrainn iad, ach cha deachaidh iad cho fad air falbh ’s nach robh iad a faicinn ’sa cluinntinn a h-uile dad a bha dol. Thòisich an iorghaill air mullach an taighe, ’s b’e sin an iorghaill, fuaim nan sligean ris an iarunn agus sgiamhail eagalach nan cat. Bha e air a sheanchas aig an àm gu ’n do ghabh a h-aon diu an caothach ’s nach d’ fhuair e riamh ni b’ fhearr. Dhùisgeadh muinntir nan taighean ùra as an ciad-chadal leis an starum a bh’ air mullach an taighe agus a h-uile fear anns an robh a bheag no mhòr mhisnich ghearr e cruinn-leum air an ùrlar, ’s e cur uime cho luath ’s a b’ urrainn e, bha e gabhail a mach ’s cha b’ fhada gus an robh grunnan math dhaoine ag amharc ’s ag éisdeachd ris a chluith a bh’ air mullach an taighe. An am measg na cuideachd a thainig a mach bha Eachunn mòr, agus leis a chabhaig cha d’ fhan e ri barr-iall a bhròig a cheangal, thug e tacan ag amharc air na bha dol agus an sin thuirt e ris an neach a bha làmh ris— “Ciod iad na creudairean a th’ ann?” “Tha,” thuirt an neach sin, “cait.” “Ma ’s h-iad,” arsa neach eile, “tha cruidhean orra.” “Cruidhean orra no dhiu,” ars’ Eachann “cha dian an obair so moch-eiridh, agus ann an uine na bu lugha na ghabhas e g’a innseadh, fhuair e fàradh, agus cuaile bata ’s bha e air mullach an taighe a’ ruith nan cat, ’s bu shuarach an fhuaim a bh’ aig cruidhean nan cat sesch an fhuaim a bh’ aig cruidhean Eachainn, ach cha b’ fhada gus an d’ fhag na cait mullach an taighe aig Eachann dha fein, thug iad iomadh ionnsaidh air fhagail mu’n d’ ràinig Eachann, agus an uair a chaidh an toil a bh’ aca gu faotainn a dh’ ionnsaidh an làir, agus an t-eagal a bh’ aca roimh Eachann còmhladh, cha robh iad fada toirt na leum. Ach ann a h-aon deth leumanan Eachainn an déidh nan cat, dh’ eirich dha gu tubiasdeach, gu ’n do chuir e chas air àite far an robh dà chrioman deth ’n iarunn air an grobadh ri cheile, eadar dà lànain agus a sios ghabh cas Eachuinn troimh mhullach an taighe cho fad ’sa leig a chom e agus thachair gur h-ann direach os cionn taigh Iain ’ic Ailein, a dh’ eirich an tubaist ud do dh’ Eachann. Chlisg a h-uile neach a bha ’n tigh Iain ’ic Ailein, agus leum Màiri bhàn, a màthair chéile air an ùrlar, rug i air fòid mòna bharr na teallaich agus teine anns an darna ceann deth; shéid i suas e gus an d’ thainig lasag ás, thog i ’làmh ’s sheall i ris na sparran, thug i sgriach aisde, thilg i ’m fhoid air ais air an teallach ’s bha i ’na leabaidh a chruinn leum. “Biodh ciall agad a bhoirionnaich,” arsa Gilleasbuig ruadh, ’s e ag glaodhaich a ceann eile an taighe, “Biodh ciall agad fhein,” arsa Mairi bhàn, “ ’s tha feum agad air agus cas an eich a nuas troimh mhullach an taighe.” Dh’ eirich Iain Mac Aailein ’s las e ’n crùisgean ’s sheall e os a chionn ris na sparran, ach cha robh cas eich no cas duine ri fhaicinn, a chionn fhuair Eachann Mor a chas a shlaodadh leis, mu ’n d’ fhuair Iain an cruisgean laiste, ach ged nach robh cas duine no cas eich ri fhaicinn, bha e soilleir gu leòir ri fhaicinn gu’n robh toll air mulach an taighe, agus cha robh sin ann an uair a chaidh Iain a laidhe. Ach co dhiu cha do chaidil Gilleasbuig ruadh, am foirbheach oidhche riamh, tuillidh fo sparraibh a h aon de na taighean ùra, agus cha mhò a chuala neach riamh ás a dheigh sud e a bruithinn air Eoghan-a’ -Chinn-Bhig. Dh’ fhaoide gu ’n do chuimhnich e air a chomharlaidh a thug glag Sgàin— “An rud nach buin duit na bean da.”

TRATHAN NA BLIADHNA.

Is e Dia ’thug dhuinn ’n a mhor chaoimhneas, comas air sonas baigheil, gasda ’thrusadh agus a shealbhachadh. Ma dh’ fhaoidte gu bheil tlachd mor, eadhon aig brùidean na machrach, am feadh a tha ’n samhradh blath ’us carthannach. Tha iad ’n an doigh bhalbh fein a coimhlionadh ruin an Tì a chruthaich iad; ach tha iad aineolach air fior àilleachd ’us maisealachd nan seallaidhean a tha m’ an cuairt daibh. Nam bitheamaid-ne as eugmhais nam buadhan arda fiachail a tha ’g ar togail os ceann ainmhidhean na machrach, cha bhitheadh comas againn air fiamh, ’us grinnead us ciatachd an t-saoghail fhaicinn no mhealltuinn, no subhachas inntinn a tharruing asda. Ach chruthaich Dia sinn ’n a dhealbh agus a reir a choslais fein, agus air an aobhar sin is urrainn duinn beachdachadh le tlachd air a liuthad comharradh air gliocas ’us caoimhneas an Tighearna ’tha trathan na bliadhna ’nochdadh. Is urrainn duinn ar n’ aire ’shocrachadh gu durachdach air sgeadachadh fonnmhor, briagh na talmhuinn, agus eigheach a mach le cridheachan iriosal taingeil gur e Dia a rinn an samhradh.

Is ann bho Dhia a tha gach sonas fior, ’us ceart, ’us seasmhach a tighinn. Tha moran de ’n chinne daoine a dearbhadh gu soilleir le ’n comhluadar mi-naomha ’s ceannairceach, nach ann an coimhlionadh toil an Tighearna a tha iad deonach agus iarrtusach air sonas soghmhor a’ shireadh agus fhaotainn. Tha iomadh dearbhadh muladach agus cianail againn nach eil ach faoineas agus amaideachd uamhasach a bhi ’g iarraidh sonais ann an gnathachadh no ann an gniomh air bith a tha deanadh dimeas air reachdan naomha an Tighearna. Is e so aideachadh muladach Sholaimh an deigh dha imeachd ’n a ruith ’us ’n a dheann-ruith anns gach ruidhtearach, ’us mi-bheus ’us anameasarachd, —nach robh ach diomhanas ’s an iomlan, agus buaireadh spioraid neo-bhàsmhor a bhuineas duinn a bhi air a shasachadh gu buileach leis gach ni ris an canar aighear saoghalta. Is ann bho Dhia a mhain a tha gach sonas glan, ’us maith ’us ceart a’ tighinn. Is E fein an tobar siorruidh bho ’n bheil gach slainte, ’s sonas ’us seasgaireachd a sruthadh le fonn milis, ceolmhor, diadhaidh. Ni Esan da rireadh, samhradh grianach dhoibhsan a choimhideas a reachdan gu dichiollach agus gu faicilleach.

RENA.

Anns na laithean a dh’ fhalbh b’ abhaist do na Sasunnaich an clann a reiceadh mar thràillean. Ma thachair gu’n robh aig neach air bith tuilleadh cloinne na bha e comasach air a thoirt roimhe gu furasda, bha cead aige na b’ àill leis diubh a reiceadh. Anns a’ bhliadhna 1102 thog Ard-Sheanadh Lunnainn an guth an aghaidh a’ ghnàthachadh mhi-nàdurra so, agus an deigh sin cha robh e ceadaichte do neach sam bith tràillean a dheanamh de an cloinn no de an seirbhisich. Ged a tha na h-Eirionnaich fo smachd nan Sasunnach an diugh, bha e ro chumanta ’nam measg aig an àm ud, a bhi a’ ceannach nan Sasunnach agus ’gan gleidheadh ’nan tràillean.

Bha duine bochd ag iarraidh deirce la, agus thug bean uasal mir arain da, agus thubhairt i ris nach bu mhath leatha air chor air bith fòir a dheanamh air leisgeadair, ach gur ann “air son Dé” a thug i an uiread sin da.

“Agus an ann airson Dé nach do chuir thu ìm air?” ars am bacadh.

Am bheil thu pàigheadh air son a phaipeir? Mur eil, bu chòir dhut nàire bhi ort.

---

[343]

[Vol . 6. No. 43. p. 7]

DOMHNULL MAC FHIONNLAIDH NAN DAN.

Bha am bàrd agus an sealgair ainmeil so beò ri linn an siathamh Righ Seumas. Tha e air a ràdh gu’m bu mhac e do fhear Mac Eanruig á Gleann Comhann, ach tha muinntir Lochabar ag ràdh gur ann a rugadh e ann am Braigh Mhar, agus gu’n d’ thainig e ’nuair a bha e òg, do’n Fhearsaid far an do thuinich e aig àite anns am bheil a nis taigh ciobair. A mach o thuras-seilg no dha a ghabh e, chuir e thairis a’ chuid mhor de a bheatha feadh nam beann mu thimchioll Loch Treig. Latha de na laithean, ghabh Dòmhnull turas a b’ fhaide na b’ àbhaist da. Thog e air a mach troimh ’n choille mhoir a bha aig an àm sin mu’n Uisge Dhubh, agus ghabh e air adhart gus an do ràinig e am Monadh Dubh, far an do rinn e buil cho math de a chuid shaighdean am measg nan damh cròcach agus gu’n d’ thug an Ridire Dubh, Loch Odha, (no mar b’ fhearr a b’ aithnichte e “Donnachadh Dubh a’ Churraic. ”) ordugh faire a chumail air. Mu dheireadh chaidh a ghlacadh agus a thoirt do’n Fhionnlairg. Chuir an Ridire Dubh roimhe Dòmhnull a chur fo ghlais; ach ’nuair a thuig e gu’m bu e an sealgair agus am bàrd ainmeil a bha aige mar chimach, agus e fein a bhi na bhàrd cuideachd, thairg e Dòmhnull a chur mar sgaoil nan cuireadh e saighead ann an ceann feidh aig astar àraidh. Thog Dòmhnull an geall gu toileach, agus thog e air do’n bheinn, air toir an fheidh. Chunnaic iad eilid, agus shealg e oirre gus an d’ fhuair e i aig an astar a chaidh a shuidheachadh. Bha i ag ionaltradh aig an àm, agus cha do thog i a ceann. Mu dheireadh chaill Dòmhnull foighidin, rinn e fead, thog i a ceann, tharruing e a bhogha agus bhuail e eadar an dà shùil i. ’Nuair a chunnaic an Ridire so, cha’n e a mhàin gu’n d’ thug e a shaorsa do Dhòmhnull, ach thug e da lan chead feidh a mharbhadh air an oighreachd aige, agus thill Dòmhnull do’n Fhearsaid. Chaith e an corr de a bheatha anns a’ chearn sin’ agus anns na frithean mora eadar Loch Earrachd agus Loch Liomhann, far an robh madaidh-allaidh agus feidh maraon. Tha na h-àitean air an comharrachadh a mach gus an latha an diùgh far an do chuir e saighdean ann an dà mhadadh-allaidh—aon aig Lub Coire Chreagachaidh, agus am fear eile aig an Dubh Lochan làmh ri Muileann na Fearsaide Moire.

L. L.

FACAL A BAIL’ -AN-TOBAIR.

FHIR-DEASACHAIDH GHASDA: —Tha mi ’n ar comain airson an t-saothair a tha sibh a gabhail a chumail suas na Gàilig chòir. Gabhaidh daoine saothair mhor ri creutair a bhios a faighinn a bhàis a chumail beò. Agus mar sin, o’n tha càirdean na Gàilig a gabhail a leithid de chùram dhi “Cha teid i ’n ciansa bàs.” Tha cuid de Ghaidheil chòir san àite seo a tha deanamh an uile dhichiol air a chainnt urramach sin a chumail ann an cleachdadh. ’S ann dhiu sin “Murcha Cam” am Bail’ -an-Tobair. Tha eolas math agam air Murcha a nise dlùth air tri fichead bliadhna; ach cha b’ aithne dhomh idir gu’n robh e cam, mur ann an uair a bhiodh e ’losgadh air na cearcan-tomain. Ach tha e nis air fàs sean, agus an là bhios e air a thoirt air falbh as ar measg tha eagal orm gu’m falbh tomhas mor dhe’n Ghàilig maille ris. Agus is i mo bharail gur i a bhios e seinn anns an Teambull Shuas. Air mo shon fhin dheth bha tlachd mor agam, ann an làithean m’ òige, a bhi leughadh sgriobhaidhean an duine ainmeil Tormad Mac Leòid, Sgialachdan mu Choire-nam-Fiadh, Manus Donn na Beinne, agus Màiri a’ Ghlinne, An t-Each-Iaruinn, agus Sàr-Obair nam Bàrd Ghaidhealach.

Tha moran de dhaoine briathrach a toirt òraidean dhuinn tiom a gheamhraidh—gun ghuth ach Beurla, ged a b’ ann air Oisean no Fionn no air Conn a bhiodh iad a labhairt. Ach faodaidh sinn a radh mar thuirt seann duine còir a bha againn an seo, aig nach robh guth Beurla. Thachair dha bhi ann an taigh far an robh triuir mhinisteirean aig an robh deagh Ghàilig. Cha d’ thug iad fa near nach robh Beurla aig an duine bhochd, ’s cha robh smid Gàilig a tigh’nn as am bial. Rug Iain còir air ’aid ’s an uair a bha e mach an dorus dh’ éibh e “O cliu dhut a Thighearna gu’n tuig Thusa Gàilig.”

AN TAILLEAR CRUBACH.
Bail’ -an-Tobair, E. P. I.

Amherst Boot & Shoe Mfg, Co.,
AMHERST, N. S.

A’ Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
’Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, Leis an Urr. A Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte.
Sgriobh gu
J . G. MACKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, C. B.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C B.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C.B.

BADDECK , - - C. B.
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha coltach ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urrais air mathas.

—THE—
E. B. EDDY Co., Limited,
Hull, Canada.

---

[344]

[Vol . 6. No. 43. p. 8]

Seann Oran Sgiathanach.

LE MAIRI NIGHEAN ALASDAIR RUAIDH.

Hithill, uthill agus O,
Hithill o h-oireannan,
Hithill uthill agus O,
Hithill oho h-oireannan,
Hithill uthill agus O,
Hithill o h-oireannan,
Faill-ill o h-ùithill O,
Ho-ro gheallaidh hì-ill-an.

Ged do theid mi do m’ leabaidh
Cha ’n e cadal is miannach leam,
Aig ro mheud na tuile,
’S mo mhuilean gun iarann air,
Tha mholtair ri paidheadh,
Mur cailltear am bliadhna mi,
’S gur feumail domh faighinn,
Ge do ghabhainn an iasad i.
H-ithill, &c .

Tha mo chion air a chlachair,
Rinn m’ aigne-sa riarachadh,
Fear mor, a bheoil mheachair,
Ge tosdach gur briathrach thu;
Gu ’m faighinn air m’ fhacal
Na caisteil ged dh’ iarainn iad;
Cheart aindeoin mo stàta.
Gun chàraich sud fiachan orm.

Ged a thuirt mi riut clachair,
Air m’ fhacal cha b’ fhior dhomh e,
Gur rioghail do shloinneadh
’S gur soilleir ri iarraidh e,
Fior Leòdach ùr, gasda,
Foinnidh beachdail, glic, fialaidh thu,
De shliochd nam fear flathail,
Bu mhath an ceann chliaranach.

Ach a mhic ud Shir Thormoid,
Gu ’n soirbhich gach bliadhna dhut,
Chuir buaidh air do shliochd-sa,
Agus piseach air t-iarmadan;
’S do ’n chuid eile chloinn t-athar,
Anns gach rathad a thriallas iad,
Gu ’n robh toradh mo dhurachd
Dol nan run mar bu mhiannach leam.

’Nuair a theid thu do ’n fhireach,
’S ro mhath chinneas an fhiadhach leat,
Le d’ lothain chon ghleusda
Ann ad dheigh ’nuair thrialladh tu,
Sin, a’s cuilbhear caol, cinnteach,
Cruaidh, direach, gun fhiaradh ann;
Bu tu sealgair na h-eilid,
A choilich, ’s na liath-chirce.

Tha mo chion air an Ruairidh,
Gur luaineach mu d’ sgeula mi,
Fior bhoinne geal suairc’ thu,
Am beil uaisle na peacaige,
Air an d’ fhas an cul dualach,
’S e na chuachagan teud-bhuidhe,
Sin a’s urla glan, suairce,
Cha bu tuairisgeul breugach e.

Slan iomradh dhut Iain,
Gu mu rathail a dh’ eireas dut,
’S tu mac an deagh athar,
Bha gu mathasach, meaghrachail,
Bha gu furbhailteach, daonnachdach,
Faoilteachail, deirceachail,
Sàr cheannard air “trùp” thu,
Na ’n cuirte leat feum orra.

Gur àluinn am marcach
Air each an glaic diollaid thu,
’S tu cumail do phearsa
Ann an cleachdadh, mar dh’ iarainn dut,
Thigeadh sud ann ad laimh-sa
Lann Spainteach, ghorm, dhias-fhada,
A’s paidhir mhath “phiostal”
Air crios nam ball sniomhanach.

Tha mo Run air a Ghille.

Tha mo rùn air a’ ghille,
’S e mo dhùrachd gu ’n tig thu;
’S mi gu ’n siùbhladh leat am fireach
Fo shile nam fuar-bheann.

Oidhche shamhraidh dhomh ’s mi ’m ònar,
Na ’m b’ urrainn domh gu ’n deanainn òran,
’S truagh, a righ, nach robh mi pòsd’
Air òigear a’ chùil dualaich.
Tha mo rùn, etc.

O, gur e mo cheist an t-òigear,
Fear chùil duinn ’s an leadain bhòidhich;
’S mi gu ’n siùbhladh leat thar m’ eòlais,
Ged tha ’n còta ruadh ort.

’S mor a thug mi ’ghaol do ’n fhiùran,
Tha mach á teaghlach Chill-Iunduinn;
Sealgair fhiadh thu’m beinn a’ bhùiridh,
’S eilid lùth nan luath-chas.

Ged tha blàth na bric’ ad aodann,
Cha do lughdaich sud mo ghaol ort;
’S mi gu ’n siùbhladh leat an saoghal,
Na ’n saoilinn do bhuannachd.

Phòsainn thu dh’ aindeoin mo chardean,
Gun toil m’ athar, no mo mhàthar;
Iain saor a tha mi ’g àireamh,
Bho ’n ’s e chnàmh a’ ghruag dhiom.

Tha ’n Nollaig a’ tigh’n as ùr oirnn,
Ged a tha, gur beag mo shùrd rith’;
’M fear nach fagadh anns a’ chùil mi,
Air chul nan tonn uaine.

’S beag a shaoilinn féin an uiridh,
Gu ’n treigeadh tu mi cho buileach;
Mar gu ’n tilgeadh craobh a duilleach,
Dh’ fhàs thu umam suarach.

Chuireadh an t òran so ugainn leis an Dotair Mac Leòid, á Spokane, an stàit Washington. Chuir càirdean eile na roinn cheudna g’ ar n-ionnsuidh. Cha ’n eil teagamh againn nach e so an t-òran a bha ar caraid ag iarraidh.

Tha toiseach an t-samhraidh ’na dheagh àm gu tòiseachadh air gabhail MHIC-TALLA.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leigsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill, teisteannais us urrais.
K . D. C. COMPANY, Ltd. ,

H. D. Mac Ille-Mhaoil,
Stewartdale , C. B.
Cloth,Drogaid, agus Plaideachan “Eureka.”
Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a gabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige neo sgriobh uige.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE Co. ,
air son Eilean Cheap Breatunn. Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

F . FALCONER & SON.
DIOLLADAIREAN.
Sidni, C. B.

Tha sinn a cumail an aite so do
MACDONALD , HANRAHAN & CO. ,
’Nuair a gheibh iad am bathar ur a stigh, bidh tuilleadh aca ri radh ri ’n cairdean.

C’AIT AM FAIGH MI?
Saibh, Glasan, Luaidhe, Sgeinein, Lainntearan, Sguabaichean, Paipear-tearra, Paipear-tubhaidh.
Olla, Fudar, Glaine, Siosaran, Tairnean, Bucaidean, Tuaghannan.
GHEIBH AIG
C . P. MOORE,
Sidni, C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG—Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.