---

[361]

[Vol . 6. No. 46. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, 13 MAIGH, 1898. No. 46.

TRIOBLAID NA H-AIRDE ’N EAR,

Tha ’n saoghal troimh a cheile gu muladach agus gu h-eagalach aig an àm so fein. Faodar a radh gu do bhrist cogadh a mach eadar na Stàidean agus an Spàinn. Is e doigh bhruideil, bhochd a tha ann an cogadh airson cuisean a reiteachadh, agus airson ceartas a dhion agus fhaotainn. Tha cogadh, leis gach leon ’us marbhadh a tha dluth-cheangailte ris, a’ dol calg-dhireach an aghaidh gach soluis, ’us ceartais ’us ionracais, a bu choir a bhi air an nochdadh ’s air an cur gu feum measail, samhach anns an linn fhoghluimte, eireachdail anns am bheil sinn a lathair. Ged tha aimhreit ann an Cuba, cha bhuin Cuba do na Stàidean. Co thug dhoibhsan ughdarras airAmericamu thuath gu h-iomlan? Tha aobhar tuille ’s laidir aig na Spàinntich a bhi ’g radh gur iad daoine ’tha ’chomhnuidh anns na Stàidean fein agus fo thearmunn na h-Iolaire, ’tha ’fadadh suas daonnan aramaich ’us comhstri ann an Cuba, ’s a tha ’sgaoileadh sgeil uamhasach air feadh an t-saoghail mu dheibhinn nan lochdan ’us a gheur-leanmhuinn a tha na Cubanaich a’ fulang. Tha na Seanairean a thog an guth gu h-ard, fuaimneach anns na Staidean airson cogadh millteach a dheanamh an aghaidh nan Spainnteach, gu tur aineolach air gach trioblaid, ’us uamhas, ’us dortadh fala ’tha leantuinn stri nan lann anns gach linn ’us aite. Ma bha na Stàidean air an cradh gu goirt do bhrigh gu bheil aimhreit ann an Cuba, bha doighean cneasda, neo-fhuileachdach eile aca trid am faodadh iad crioch a chur air aramach Chuba, gun cogadh idir a bhi aca leis na Spàinntich d’ am buin an t-eilean miriaghailteach so.

Tha cogadh a’ dol air aghaidh ann an roinnean deas na h-Eiphit. O cheann deich bliadhna co dhiu, bha ’n Soudan agus na daoine truagh aig am bheil an dachaidh ann, air an cradh ’s air an ciuireadh gu goirt ’us gu h-an-iochdmhor, le ceannardan iargalta Arabianaich agus leis an fheachd bhorb a tha ’g an leantuinn. Chaill an Eiphit ann an laithean Arabi ’s ann an àm a h-airc, a cumhachd gu buileach anns na roinnean farsuing a tha air an taobh deas di. Cha ’n ann gun chogadh ’us gun mharbhadh a bhitheas comas aig ceannard no aig uachdaran air bith air lamh an uachdair fhaotainn air na fineachan garga ’tha ’gleidheadh an t-Soudain ann an staid bhronach, bhochd. Is maith agus is ro-mhaith a tha ’n ceannard Eirionnach foirmeil Citchener, a’ deanamh ann am buaidh an deigh buaidh fhaotainn le faobhar geur a’ chlaidheimh air na daoine alluidh a tha ’cumail an t-Soudain fo ’n casan. Fhuair e buaidh iongantach bho cheann seachduinn no dha air Mahmoud, aon de cheannardan fiadhaich an t-Soudain. Dh’ imich Citchener agus a shaighdearan fichead mile ann an dorchadas na h-oidhche gus an d’ ruig iad daighneach a’ cheannard Mahmoud. Rinn iad priosanach de Mhahmoud. Ghleachd e fein agus ’fheachd gu dalma, dana, gaisgeil. Bha feachd Chitchener ann an uidheam ghasda, agus ged a’ b’ eigin doibh gleachd gu duineil, ladarna, curanta, fhuair iad buaidh fa-dheoidh, air luchd-millidh an t-Soudain agus air luchd-foirneirt na h-Eiphit mu dheas. Tha na h-Eiphitich iad fein a’ deanamh saigheadaran gasda, ’s bho stiuradh nan ceannard Breatunnach tha iad ’nochdadh eud, ’us fulangais, us gaisge nach eil gann no faoin anns a’ chogadh a tha ’n Eiphit a’ cur airson a roinnean deas a thabhairt air an ais gu ’riaghladh ’us a h-ughdarras fein a rithist. Tha Citchener, —ged tha ’n t-slighe ’nis fosgailte dha gu Cartoum, on tha e co glic, comasach, faicilleach, —a deanamh moille gus an eirich uisgeachan na Nile, agus gu bi comas aige mar so air a longan cogaidh agus a shaighdearan easgaidh a thoirt suas gu Cartoum. On tha neart ’us spiorad an namhaid a nis briste, cuiridh gun teagamh, an ceannard dealasach Citchener crioch gu brath air gach uachdaranachd aingidh, bhorb, bhreun, a thug an t-Soudan gu h-inbhe iosal, chraiteach, mhuladach. Bithidh Cartoum agus an dùthaich fharsuing a tha mu ’thimchioll, ann an uine ghearr bho riaghladh a Mhorair Chromair, am Breatuunach stuama, glic, cumhachdach a tha ’stiuradh gnothuichean na h-Eiphit gu h-iomlan. Tha Citchener, an ceannard ciuin, gleusda, tapaidh, aghartach, airidh air cliu ’us onoir mhor, agus bheir cairdean lionmhor na h-Eiphit taing ’us moladh da rireadh dha, airson a ghniomharan treubhach, neo-fheineil, mhearganta.

Cha ’n eil sinn a’ cluinntinn uireid ’s a b’ abhaist duinn mu dheibhinn nan Turcach ’us an Sultain uaibhrich, neo-chneasda, alluidh. Ged tha e gun iochd, no trocair, is e trusdair carach, seolta ’tha ann. Chuir e, ach beag, crioch gu buileach air na h-Armenianaich thruagha, air chor ’s nach eil comas tuille aige air a naimhdeas mosach ’s air a thnu fheargach a dhortadh a mach air na Criosduidhean ud. Is maith a chaidh aige air rioghachdan bosdail na Roinn-Eòrpa ’chur ’g an dubhlann. Rinn rioghachdan na Roinn-Eòrpa farum uamhasach agus strailleadh fhuaimhneach le ’n cabhlach an uiridh mu thimchioll Chrete, eilean a tha gun tamh ann an aimhreit, cosmhuil ri Cuba ann anAmericamu thuath. Ged rinn luchd-riaghlaidh na Roinn-Eòrpa dealas statail, anabarrach le ’n longan troma cogaidh, agus ged a thog iad guth buailteach, ard, gu cuireadh iadsan ann an uine ghearr crioch air aimhreit Chrete ’s air mi-riaghailt nan Turcach anns an eilean, agus gu cuireadh iad ceannard ùr, onorach, uasal thairis air daoine gluasadach Chrete, thainig a’ bhliadhna ’n uiridh gu crioch agus tha ceithir miosan de ’n bhliadhna ùr so seachad, ’us cha ’n eil uachdaran nuadh comasach fathast air a roghnachadh airson sith, ’us seasgaireachd, ’us ceartas, ’us sonas a thoirt do Chrete ’s do na daoine trioblaideach a tha ’g aiteachadh an eilein thoraich, bhoidhich, iomraitich so.

CONA.

EACHDRAIDH NAN CAIMBEULACH.

Air a leantuinn.

Thainig IAIN, an dara Diùc, thun na h-oighreachd an àite ’athar, anns a bhliadhna 1703. Cha robh e aig an àm sin ach tri bliadhna fichead a dh’ aois. Tha iomradh air an duine so an eachdraidh na rioghachd mar neach aig an robh ard bhuadhan inntinn. Na latha fhéin cha robh ’san tir bho cheann gu ceann na bheireadh bàrr air mar fhear-cogaidh gaisgeil air blàr a chatha, agus mar fhear-tagraidh an ard chomhairle na rioghachd. Tha cuimhne air fathast fo ’n ainm, an Diùc Mór, am measg nan Gall. A measg a mhuinntir féin an Earraghael, theirte gu cumanta Iain Ruadh ris. Cha robh e ach seachd bliadhn’ deug ’nuair a chaidh e mach ’na chòirneal air ceann réiseamaid anns a chogadh mu dheireadh a bha aig righ Uilleam. Ri linn bàn-righ Anna, dh’ eirich e thun na h-inbhe ’b’ àirde anns an arm. ’Nuair thainig Seòras I. a dh’ ionnsaidh na righ chathrach an deigh bàs bàn-righ Anna anns a bhliadhna 1714, bha gluasad nach bu bheag air feadh na rioghachd. Bha na Seumasaich gle làidir anns an dùthaich, agus cha robh

(Air a leantuinn air taobh 364.)

---

[362]

[Vol . 6. No. 46. p. 2]

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Na Tri Ubhlan.

CAIB. II.

Thionndaidh an righ ris an duine og, agus thuirt e, “Achreutair thruaillidh, ciod e ’thug ort an cionta graineil ud a chur an gniomh? Agus ciod e ’tha toirt ort a bhith cho deonach am bas fhulang air a shon?”

‘A cheannaird nan creidmheach,” ars’ esan, “nam biodh gach ni a bh’ eadar mise agus a’ bhean-uasal ud air a chur sios ann an sgriobhadh, bhiodh e ’na eachdraidh a bhiodh ’gle fheumail do dhaoine eile.”

“Tha mi ’g ordachadh dhut an eachdraidh innseadh gun tuilleadh dalach,” ars’ an righ.

Mar umhlachd do’n righ thoisich an duine og ri innseadh na h-eachdraidh mar a leanas:—

“A cheannaird nan creidmheach, b’ i a’ bhean-uasal a mhort mi, mo bhean fhein. B’ i nighean bhrathar m’ athar—nighean an t-seann duine so a tha sibh a’ faicinn comhladh rium. Cha robh i thar da bhliadhna dheug an uair a phos mi i, agus tha aona bliadhna deug o’n uair sin. Fhuair mi triuir mhac uaipe, agus tha iad fhathast beo. Agus feumaidh mi radh le firinn nach d’thug i riamh an t-aobhar oilbheum bu lugha dhomh. Bha i banail, agus gle mhaiseach ’na giulan, agus rinn i gach ni a ghabhadh deanamh gus mo thoileachadh. Agus air mo shon fhein dheth, bha gradh mor agam dhi, agus b’e mo mhiann a toileachadh anns gach doigh, agus gach ni a b’ aill leatha thoirt dhi.

O chionn da mhios dh’fhas i tinn. Ghabh mi curam mor dhi, agus fhuair mi gach ni a shaoilinn a bhiodh feumail a chum slainte a thoirt dhi. An deis dhi a bhith mios tinn, thoisich i ri dhol na b’ fhearr, agus bha toil aice ’dhol do ’n taigh-fharagaidh. Mu’n d’ fhalbh i, thuirt i rium gun robh miann aice air ubhlan. “Nam faigheadh tu feadhainn dhomh,” ars’ ise, “bhithinn fada ’na d’chomain. Tha miann agam orra o chionn fada; agus feumaidh mi aideachadh, mur faigh mi iad gun dail, gu’m bheil eagal orm gu’n eirich mi-fhortan air choireiginn dhomh.”

“Le m’ uile chridhe,” arsa mise, “ni mi gach ni ’nam chomas a chum do thoileachadh.”

Gun dail sam bith dh’ fhalbh mi feuch am faighinn ubhlan dhi; agus cha d’ fhag mi maragadh no buth anns a bhaile gun siubhal ’g an iarraidh, ach cha ’n fhaighinn a h-aon ged a bha mi ’tairgseadh bonn oir air son a h-uile te. Thill mi dhachaidh agus mi gle mhi-thoilichte a chionn nach deachaidh mo ghnothach leam. Agus an uair a thill mo bhean as an taigh-fharagaidh, agus a chunnaic i nach robh ubhlan agam dhi, dh’fhas i cho neo-fhoiseil ’s nach d’ rinn i norradh cadail an oidhche sin.

Dh’eirich mi gu math moch ’s a’ mhadainn agus chaidh mi air feadh nan garaidhean gu leir; ach cha robh dad agam air son mo shaoithreach. Ach thachair seana gharadair rium a dh’innis dhomh nach robh ubhlan ri’m faighinn na’s lugha na gheibhinn iad anns na garaidhean agaibh fhein, a righ, ann am Balsora.

O ’n a bha gradh mor agam do m’ mhnaoi, agus air eagal gu’n saoileadh i gu’n robh mi suarach m’ a deidhinn, thog mi orm, agus, an deigh dhomh a ni a bha ’nam bheachd innseadh dhi, dh’fhalbh mi gu ruige Balsora a dh’ iarraidh ubhlan. O’n a bha cabhag orm, cha tug mi ach coig latha deug eadar falbh is tighinn. Cha d’ fhuair mi ach tri ubhlan, agus thug mi bonn oir an te orra. O nach robh ri fhaighinn ach na tri, cha tugadh an garadair dhomh iad na bu shaoire.

Cho luath ’s a thainig mi dhachaidh thug mi na h-ubhlan do m’ mhnaoi. Ach o’n a bha miann nan ubhlan air falbh dhi, cha d’ rinn i ach breith orra as mo laimh, agus an cur ri’ taobh. Bha a tinneas ’g a leantuinn agus cha robh fhios agam ciod e an doigh air am faighinn leigheas dhi.

Beagan laithean na dheigh so bha mi ’nam shuidhe anns a’ bhuthaidh far an robh mi reic a h-uile seorsa bathair a’s luachmhoire na cheile, agus thainig duine-dubh cho granda ’s a chunnaic mi riamh a steach far an robh mi agus ubhal aige na laimh. Dh’ aithnich mi gur e te dhe na h-ubhlan a thug mi a Balsora a bh’ann, oir bha fhios agam nach robh aon ubhal ri fhaotainn ann am Bagdad, no ann an aon dhe na garaidhean. “Innis dhomh,” arsa mise, “c’aite an d’fhuair thu ’n ubhal sin.”

Rinn e gaire, agus thuirt e, “Fhuair mi e o mo leannan. Chaidh mi dh’amharc oirre an diugh, agus gu cinnteach cha robh i air a doigh. Chunnaic mi tri ubhlan ri’ taobh, agus dh’ fheoraich mi dhi c’aite an d’ fhuair i iad. Thuirt i rium gu’n deachaidh am fear a tha posda rithe gu ruige Balsora g’an iarraidh, agus gu’n d’ thug e coig latha deug eadar falbh is tighinn. Ghabh sinn biadh comhladh, agus an uair a bha mi ’gabhail mo chead dhi, thug mi leam an t-ubhal so.”

Chuir na briathran so bhar mo shiuil mi buileach glan. Dhuin mi ’bhuth, agus ruith mi dhachaidh cho luath ’s a b’ urrainn dhomh, agus an uair a chaidh mi do’n t-seomar anns an robh ’bhean, sheall mi feuch am faicinn na h-ubhlan. Cha robh ann ach an dithis, agus dh’ fheoraich mi dhi ciod a dh’eirich do’n treas fear. Thionndaidh mo bhean a h-aghaidh an taobh a bha na h-ubhlan, agus an uair a chuunaic i nach robh ann ach an dithis, fhreagair i mi gu leith shuarach, agus thuirt i, “Cha’n ’eil fhios agamsa ciod a dh’eirich dha.”

An uair a chuala mi so chreid mi gu’n robh an naigheachd a dh’innis an duine-dubh dhomh fior gu leor. Aig an am bha mi air a’ chaothach dhearg le eud, agus thug mi lamh air an sgian a bha fo m’ chrios, agus ghearr mi an sgornan aice- “Na dheigh sin thug mi dhith an ceann, agus ghearr mi i ’na ceithir cheathrannan. Agus an uair a phaisg mi ann an aodach i ’s a chuir mi ann am bascaid i, agus an uair a thainig an oidhche, dh’fhalbh mi leis a’ chiste air mo ghualainn, agus chuir mi fodha anns an amhainn i.

Bha’n dithis a b’ oige dhe ’n chloinn ’nan cadal, ach bha am fear bu shinne am muigh; agus an uair a thill mi fhuair mi e ’na shuidhe aig a’ gheata, agus e sior chaoineadh. An uair a dh’ fheoraich mi dheth ciod a bha ’cur dragh air, thuirt e, “Athair ’s a’ mhadainn an duigh, thug mi leam gun fhios do m’ mhathair an treas fear dhe na h-ubhlan a thug sibhse uice, agus chum mi e uine mhath, ach an uair a bha mi cluichadh air an t-sraid comhladh ri mo bhrathair mu aird-fheasgair, thug duine-dubh a bha ’dol seachd as mo laimh e. Ruith mi as a dheigh agus dh’iarr mi air an t-ubhal a thoirt dhomh. Agus a bharrachd air sin, dh’ innis mi dha gur ann le m’ mhathair a bha e, agus gu’n robh i ’na laidhe tinn, agus gu’n deachaidh sibhse a dh’ aon ghnothach a dh’iarraidh nan tri ubhlan dhi, agus gu’n d’ thug sibh coig latha deug eadar falbh is tighinn; ach ged a dh’innis mi so dha, cha tugadh e dhomh an t-ubhal air ais. Agus o ’n a bha mi ’g a shior leantuinn, agus mi ’caoineadh, thionndaidh e agus ghabh e orm, agus ruith e air falbh cho luath ’s a b’ urrainn da, gus mu dheireadh an deachaidh e as mo shealladh. Tha mi o’n uair sin a’ coiseachd an taobh am muigh dhe ’n bhaile an duil gu’m faicinn a’ tighinn sibh a chum gu’n iarrainn oirbh gun innseadh-sibh do mo mhathair gu’n d’ thug mi leam an t-ubhal, air eagal gu’n cuir e dragh oirre.”

An uair a thuirt e so, thoisich e ri caoineadh na bu ghoirte na bha e roimhe.

Chuir briathran mo mhic dragh thar tomhas orm. Chunnaic mi gu’n robh mi ciontach de ghniomh a bha uamhasach graineil. Agus bha aithreachas mor orm a chionn gu’n do chreid mi na breugan tuaileasach a dh’innis an duine-dubh, dhomh, agus a thog e air mo mhnaoi air bhonn nam briathran a dh’innis mo mhac dha.

Anns an am thainig brathair m’ athar a dh’fhaicinn a nighinn; ach an aite a faotainn thuig e o na labhair mi ris gu’n robh i marbh; oir cha do cheil mi ni sam bith air. Agus gun feitheamh gus an geur-chronaicheadh e mi, dh’aidich mi ’s a’ mhionaid ’na lathair, gur mi duine cho cionntach ’s a th’air uachdar an t-saoghail.

An uair a chuala e an aidmheal a rinn mi, an aite bagradh orm gu geur, mar a dh’ fhaodadh e dheanamh, is ann a thoisich e ri gul ’s ri caoidh comhladh rium. Bha sinn a’ gul maille ri’ cheile fad thri latha gun stad. Bha esan a’ gul a chionn gu’n do chaill e nigheam a bha caomh, ionmhuinn leis aig gach am, agus bha mise ’gul a chionn gu’n do chaill mi bean do’n robh gradh mor agam, ach a chuir mi fhein gu bas ann an doigh chruaidh-chridheach, do bhrigh gu’n d’thug mi creideas do naigheachd bhreugaich a dh’innis traill de dhuine-dubh dhomh.

So ma ta, a cheannaird nan creidmheach, aidmheil fhior mar a dh’aithn sibh dhomh a

---

[363]

[Vol . 6. No. 46. p. 3]

dheanamh. Chuala sibh a nis gach ni mu thimchioll na cionta a tha ’nam aghaidh, agus tha mi gu h-umhail a’ guidhe oirbh gu’n ordaich sibh peanas dligheach a dheanamh orm air a shon. Ciod air bith cho trom ’s a bhitheas e cha ghearain mi air.

Chuir na dh’innis an duine og dha ioghnadh mor air an righ. Ach air dha bhith ’na righ cothromach, bha e na bu deonaiche truas a ghabhail de’n duine og na ’dhiteadh gu bas.

“Tha cionta an duine oig so,” ars’ esan, “mor da rireadh; ach bheir Dia mathanas dha, agus is coir do dhaoine mathanas a thoirt dha mar an ceudna. Is e an traill aingidh bu mhathair-aobhair air a’ mhort—is esan na ’aonar air am feumar peanas a dheanamh. Air an aobhar sin, ars’ esan, ’s e ’g amharc air an ard-chomhairleach, tha mi ’toirt dhut uine thri latha gu greim a dheanamh air; agus mur toir thu ’nam lathair-sa e anns an uine sin, cuirear thu fhein gu bas ’na aite.”

Ged a bha duil aig Giafar bochd gu’n robh e ’mach a cunnart, bha e fo iomacheist ro mhor an uair a thug an righ an t-ordugh ur so dha; ach cha bu dana leis freagairt a thoirt air an righ, oir bha lan fhios aige gu’n robh e gle chas. Dh’fhalbh e a lathair an righ, agus thill e dhachaidh fo bhron ’s fo lionn-dubh-agus e ’g a dhéanamh fhein cinnteach nach robh de shaoghal aige ach tri latha, oir bha e cho cinnteach ’na inntinn fhein nach fhaigheadh e greim air an traill ’s nach d’ rinn e farraid sam bith m’ a dheidhinn.

“Am bheil e comasach,” ars’ esan, “gu’m faighteadh forofhais air an fhear a tha ciontach am measg nan ceudan a tha dhe cheart sheorsa ann am Bagdad? Mur e toil Dhe an traill a chur ’nam rathad mar a rinn e air a’ mhortair, cha’n ’eil e ’n comas dhomhsa mo bheatha ’shabhaladh.”

Chuir e seachad a’ cheud da latha ri bron ’s ri caoidh maille ri ’theaghlach, agus ri gearain air cho cruaidh ’s cho mi-reusanta ’s a bha ordugh an righ. An uair a thainig an treas latha, thoisich e ri deanamh deiseil air son a’ bhas. Bha e ’na dhuine a bha ceart, cothromach, dileas ’na dhreuchd, agus o’n a bha sith cogais aige, cha robh eagal air am bas ’fhulang. Chuir e fios air sgriobhadairean agus air fianuisean a chum gu’n deanadh e ’thiomnadh ’n an lathair. ’Na dheigh sin, ghabh e ’chead de’n mhnaoi ’s dhe’n chloinn, agus dh’fhag e beannachd aca. Bha’n teaghlach gu leir cho tuirseach ’s cho deurach ’s gu’n cuireadh iad mulad air duine sam bith.

Mu dheireadh thainig teachdaire o ’n righ a dh’innseadh dha gu’n robh e gabhail fadachd nach robh e cluinntinn guth uaithe mu thimchioll an duine a dh’iarr e air a ghlacadh. “Tha e air aithneadh dhomh,” ars’ an teachdaire, “do thoirt an lathair an righ.”

Rinn an t-ard-chomhairleach deiseil gu falbh comhladh ris an teachdaire; ach an uair a bha e ’dol am mach as an taigh, thugadh a nighean a b’ oige, aois choig bliadhna na lathair a chum gu’m fagadh e aice a bheannachd dheireannach.

Bha gradh mor aige air an leanabh so, agus ghuidh e air an teachdaire cead a thoirt dha stad mionaid a bhruidhinn rithe. Rug e oirre agus phog e i caochladh uairean. Thug e an aire gu’n robh ni eiginn aice ’na h-uchd as an robh faileadh cubhraidh.

“Ciod a th’ agad ’na d’ uchd a ghaoil,” ars’ esan.

“Tha ubhal,” ars’ ise, “air am bheil ainm an righ sgriobhte. Thug ar seirbhiseach, Rihan, dhomh e air son da bhonn oir.”

Ri leantuinn.

A MEASG TUATH NA GAIDHEALTACHD.

LE UILLEAM MAC COINNICH, RUN-CHLEIREACH CUIRT-AN-FHEARAINN.

EARRANN I.

(Air a leantuinn.)

Co-cheangailte ris na h-ainisgean tha rainn is facail mu àitean is mu fhineachan. ’So beagan diubh mu aitean agus bidh mi fada ’n comain duine sam bith a chuireas an corr diubh thugam:—

ILE.

“An uair a threigeas na duthchasaich Ile, beannachd le sìth Alba.”

“Na’m b’ eileanach mi gun b’ Ileach mi,
’S na’m b’ Ileach mi, bu Rannach mi.”

Thug Ileach turus uair-eigin gu Lag-a’ -Mhuilinn, far an d’fhuair e cus ri ’òl. Seo mar thubhairt e—

“Lag-a’ -mhuilinn, lag mo dhunach,
Lag bu duilich fhàgail.”

MUILE, &C .

“Cha’n ’eil an cùil no ’n cuilidh
Nach fhaic sùil a’ Mhuilich;
’S cha’n ’eil ain aird no ’n ìosal
Nach laimhsich lamh an Ilich,
Na ghoideadh a’ Muileach
Ghrad sgriobadh an Collach uaithe e;
Ach is mairg a dh’earbadh a chuid no anam
Ris a’ chealgaire Bharrach.”

“Muilich is Ilich is Deamhain;
’S miosa am Muileach na ’n t-Ileach;
’S miosa ’n t-Ileach na ’n Deamhan.”

“Cha’n fhaic a’ Muileach nach sanntaich a’ Muileach;
Na shanntaicheas a’ Muileach goididh an Collach;
’S na ghoideas an Collach cuiridh an Tirisdeach am folach!”

“Slìop a’ Muileach is sgrìobaidh e thu,
Sgrìob a’ Muileach is slìopaidh e thu.”

“Ged a bhiodh tu cho carach ris a’ Mhuileach gheibhear a mach thu.”

TIRIDHE.

Tirisdeach an cead na cuideachd.”
Their cuid na “cearcan mara” ris na Tirisdich.

BARRAIDH IS UIBHIST.

“A’ spleògaire Barrach, ’s am bleidire Baoghalach.”

“Staoinebrig na stamh,
Aite ’s miosa mogh
Gus an ruig thu Thogh.”

Tha Staoinebrig ’na àite clachach, ach ma’s fhior gur h-e fear a mhuinntir a’ bhaile sin a thubhairt—

* Bha am paipeir so air a leughadh air beulaobh Comunn Gàilig Ghlaschu, air an 29mh latha dhe ’n Mhàrt, 1898.

“Och is och ’s mi gun chlach
’S mi air mol Staoinebrig!”

Tha iad a’ cantuinn gur h-i “Kirsty Bhornish,” Ban-Uibhisteach a bha ainmeil ’na latha fhein, a rinn an rann so—

“Is iomadh fear buidhe
’Na shuidh’ ann an Uibhist
Nach itheadh na h-uibhean
’S a’ Charghus,
A rachadh do ’n aonach
’S a ghoideadh as caora
Ged chroichte le taod
No le cainb e!”

“Am Baoghal leomach ’s am Barrach bleideil;
An sgeigire Barrach ’sam bleidire Baoghallach.”

AN T-EILEAN-SGIATHANACH.

“Ceilidh nam ban Sleibhteach.”
“Sleibhte riabhach nam ban boidheach.”
“Faochagan an t-Srath is mnathanShleibhte.”

“An Srath-Fhionghuinneach geal
’S an grinnè beus gun smal;
An Srath ’s an cruaidhe clach
’S an sgaitiche cù ls bean.”

“Cha’n ’eil maide cám na direach nach fhaigh feum an Ròg.”
“Siadar sin is Siadar,
Cha do chinnich duine riabh ann;
’S ged is lionmhor do chnocan
Leaghaidh do chuid mar am fiar ann.”

LEODHAS.

“Fir a’ Chladaich ’s bodaich Nis;
Daoine uaisle Uige.”

“Sùlairean sgire na h Uidhe,
’S muinntir aoidheach nan Loch.”

COMHAL.

“Comhal chreagach nan daoine bradach.”

Tha muinntir Chòmhail a’ deanamh mach nach eil sin ceart, agus gur ann mar so a tha am facal—

“Colla chreagach nan daoine bradach.”

LOCH-ODHA.

“Eireachdas mnathan Loch-Odha
Am breid odhar a thionndadh.”

DUN-OLLAIDH.

“Dun-Ollaidh nam breacagan tana tolla,
Dùn is eidhionn air aodann
Dun gun aoradh gun onoir.”

GLEANN-NIBHEIS

“Gleann-nibheis, gleann nan clach,
Gleann ’s am bi ’n gart anmoch,
Gleann cumhang, gleann fàs,
Gleann dubh, fada, fiadhaich, grand,
’S am beil sluagh a’ mhi-ghnàis,
Gleann ris na chuir Dia a chul—
Amar sgùrainn an domhain mhoir.”

AIRD-GHOBHAR.

“Mu theid thu dh’ Aird-ghobhar
Far am bi ’n ganntar,
Far an ithteadh na gobhair,
Mu’m feannt’ iad;
Na taghail ’s a’ Chùil no ’s a’ Chill,
Na taghail an Salachan nan creag
’S tha Inbhir-Sannda air bheag bìdh.”

GLEANN-EILG.

“Eilginneach nan casan caola.”

“Oisg Eilginneach le earbul buinneach.”

BAILTEAN LOCH-AILLSE.

“Drumbuidhe nan deargad,
Earbusaig nan con cloimheach,
Airdeilbh an eorna,
Is pailisean Bhaile-mhic-ara.”

“Baile na bochdainn—Ploc Lochaillse.”

(Air a leantuinn air taobh 366.)

---

[364]

[Vol . 6. No. 46. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh ad ach air aon taobh d’ an duileig, agus, nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, 13 MAIGH, 1898.

(Air a leantuinn o thaobh 361.)

tlachd air an t-saoghal aca de ’n Ghearmailteach Seòras. Bha iad ’ga mheas ’na an-shealbhadair, no mar neach dha nach buineadh crùn na rioghachd. Air ball chuir iad rompa ionnsuidh gharbh a thoirt air Seumas Stiùbhart fhaotainn air a chrùn mar righ Seumas III. an Sasuinn, no Seumas VIII. an Alba. Bha na Gàidheil air am bonn. Chruinnich deich mile saighdear Gàidhealach gu bratach Iarla Mhairr, ulllamh gu cogadh an aobhair Sheumais. Bha Diùc Earraghael aig an àm ’na àrd-chomanndair air arm a chrùn an Alba. Shuidhich e champ ann an Sruileidh, a cumail a shùil air Marr. Cha robh aige fo a chomannd ach mu choig mile fear cogaidh. Choinnich an da arm a chéile air Sliabh-an-t- Siorraimh. Thainig Marr le chuid Ghàidheal, mar dhaoine fo ’n a chaothach, a nuas air sgiath thoisgeil an airm Shasunnaich, ga ’n cur, cha mhor, á cochall an cridhe. Thug luchd nan cotaichean dearga an cùl do luchd nam breachdan, ’s thar iad as gu Sruileadh. ’S ann fo chomannd Seanailear Witham, Sasunnach air choir eigin, a bha ’chuid so de ’n arm dhearg. Bha sgiath dheas an airm fo chomannd Diùc Earraghael. Bhuail iad fhéin ’us sgiath thoisgeil feachd Mhairr a chéile le dian-theas; bha gach taobh cho diorrasach. Bha fuil bhlàth nan Gàidheal nan cuislean le chéile. Ach fhuair Earraghael buidheann de eachraidh a chur mun cuairt cùl cnuic ’s tighinn air na Seumasaich bho ’n cùl-thaobh. Ann am platha fhuair siad iad fein eadar da theine; b’ fheudar teicheadh. Lean an t-arm dearg iad gus an deach iad a null air abhainn Allain. Sin mar chaidh latha Sliabh-an-t- Siorraimh. Chaill agus bhuainig an da thaobh. Thugadh an cath so air an treis la deug de Nobhember, 1715. Uine ghoirid an deigh so, thainig Seumas féin air tir aig Ceann-Phàdraig, an ceann a tuath Alba. Bha sùil aig a chàirdean ri arm làidir Frangach a bhi maille ris; ach an àite sin thainig e gun arm ’s gun airgiod, ni a thug leagadh mor do dh’ inntinn a luchd-leanmhuinn. Bha ullachadh air a dheanamh ann am Peirt air son a chrùnadh. Ach bha Earraghael a sior chruinneachadh airm agus a dlùthachadh air Peirt. Theich Seumas gu Montrose, agus as a sin shiol e féin us Marr do ’n Fhraing. ’S ann mar sin a chriochnaich aramach ’nan coig bliadhna deug.

Anns a bhliadhna 1718, bhuilich an righ an tiodal Diùc Ghreenwich air Earraghael, agus uaithe so gu àm a bhàis, bha e caochladh uairean na Thainistear ’nuair bhiodh an righ bho ’n tigh. Thainig Seòras II. thun na righ chathrach anns a bhliadhna 1727. Ri linn-san bha Iain Ruadh na Mharshal Machrach, (Field Marshal) ,air Breatuinn. Chaochail e anns a bhliadhna 1743, aig aois tri fichead bliadhna ’sa coig. Bha mor ionndrain air anns gach ceairn de ’n rioghachd. Bha e air adhlaiceadh anns an Abaid-an-Iar, an Lunnainn. Tha clach-chuimhne Diùc Iain air a comharrachadh a mach do luchd-turuis mar aon de ’n fheadhainn is maisiche anns an Abaid.

Bha e pòsda da uair; an toiseach ri nighean do Iain Mac Ille-Dhuinn, an Lunnainn. Cha d’ fhag i clann aige. Phòs e a ris Sine Warburton, te de na Maighdeannan-Comhailteachd, aig bàn-righ Anna. Bha coignear nighean aige uaithe. Thaobh ’s nach robh mac aige thainig a bhràthair,

GILLEASBUIG, a stigh na àite mar an treis Diùc. Rugadh Gilleasbuig ann an Sasunn, anns a bhliadhna 1682. Fhuair e fhoghlum ann an Oil-thigh Ghlaschu. ’Nuair dh’ fhag e ’n colaisde, ghabh e anns an arm. Fhuair e oifig còirneal fo Dhiùc Marlborough, anns a chogadh Fhrangach, ri linn ban-righ Anna. Sud an cogadh anns na choisinn BreatunnGibraltar .Ann an aon bhaiteal mor a thugadh an Flanrais(Flanders) ,chaill na Frangaich coig mile deug duine, agus còrr is ceud bratach. Mhair an cogadh uamhasach so naoidh bliadhna, gus na chuir sithUtrechtcrioch air. ’S iomadh cogadh fuilteach a bha eadar an Fhraing agus Breatunn anns na linntean a dh’ fhalbh. Ach sheas iad guala ri guala ann an cogadh Rusia—cogadh air a bheil cuimhne aig iomadh neach a tha beò fathast. ’S e Uaterloo a bhuille mu dheireadh a thug iad an aghaidh a chéile. Gu ma fada ’bhios a’ chùis mar sin eatorra. Bheir sinn iomradh air a chuid eile de bheatha Ghilleasbuig anns an ath earrainn.

(Ri leantuinn.)

Fhuair cuideachd a’ ghuail òrdugh o chionn ghoirid air son deich mile tuna guail. Bha ainm na feadhnach a bha ’ga cheannach air a chumail an cleth aig an am, ach fhuaireadh a mach an ceann beagan lathaichean gu’m b’e riaghladh na Spainne a bha g’a iarraidh, agus chaidh an gual a dhiùltadh. Bha fathunn a dol mu’n cuairt toiseach na seachdain gu robh cabhlach na Spàinne gle fhaisg air an eilean so, ach cha robh sin ceart.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes, Cloth Chlondaic, Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

TRIUBHSAIREAN BHO $3 .00 SUAS.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.
Flur, Min, Ti agus Siucar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
Soithichean Glaine agus Creadha, math agus saor.
Brogan, Botainnean, Rubbersagus Caiseart de gach seorsa
’GAN CREIC SAOR.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar Cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh, Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

AONGHAS MAC LEOID,
Sidni, C. B.

BATHAR EARRAICH.

Deiseachan Fhirionnach air $3 .50, $4 .75 agus o sin suas.

Deiseachan Ghillean air $1 .75, $2 .60, $3 .00, $375 agus $4 .60.

Bathar eile a reir sin. Cha ’n eil stor anns a’ bhaile anns am faigh thu BATHAR MATH cho saor.

Tormad Domhnullach,
SIDNI, C. B.

---

[365]

[Vol . 6. No. 46. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Chaidh soitheach-seòlaidh d’ am b’ ainm an“Crown”a chall a mach aSt . John’s, Newfoundland,toiseach na seachdain s’a chaidh. Bha aon duine deug air bòrd, agus chailleadh iad air fad. Dh’fhàg a h-uile duine dhiubh bean agus teaghlach.

Bha droch theine ann an Truro a sheachdain gus an dé. Chaidh an fhactoridh anns am biodhte ’sùghadh a’ bhainne ’na teine, agus loisgeadh gu làr i. Tha an call gle mhor, agus tha na tuathanaich timchioll air a bhaile a’ call creic a’ bhainne gus am bi an fhactoridh air a togail as ùr.

Thainig còrr us leth-cheud Frangach a mhuinntirNova Scotiadhachaidh as na Stàitean aon latha air an t-seachdain s’a chaidh. Bha iad ag radh nach b’e ’n t-eagal a bha ’gan cur dhachaidh idir, ach gur ann a bha iad a’ tigh’n a choimhead an càirdean. Bha ’chuid imrich aig gach fear dhiubh.

Bha sia fichead duine ’sa deich air an t-soitheach-smùide “Bruce” a’ tighinn a stigh gu Sidni Tuath Di-màirt s’a chaidh, ’s chaidh iad air adhart air a’ charbad- ’iaruinn a mhaduinn sin. Tha iad uile a’ dol gu ruigeCrow ’s Nest Pass,far am bheil rompa dhol a dh’obair air an rathad-iaruinn a thatar a’ cur air adhart an sin.

Tha fear d’an ainmWilliamson, ann a Halifacs, ri bhi air fheuchainn aig a’ Chùirt Mhóir air son bristeadh air gealladh-pòsaidh a thug e do nighinn d’an ainm Mairi Anna Chraven. BhaWilliamsonpòsda ri te eile, ach chum e sin an cleth oirre-se, agus gheall e a pòsadh. Bidh daoine gle thoileach fhaighinn a mach gu de dh’éireas dha.

Bha Daibhidh Doleman agus a mhac air am bàthadh ann an Brighton, N. S., o chionn da sheachdain air ais, ’s iad a mach a’ cur thrapaichean air son glacadh ghiomach. Chaidh iad a mach ’sa mhaduinn Di-satharna, agus cha’n fhacas tuilleadh iad. Fhuaireadh mirean de na bhàta air eilean beag a tha faisg air an aite ’san robh iad ag obair.

Am measg na feadhnach a fhuair a bhi ’nan fir-lagha ann an oil-thigh Dhalhousie air an earrach so bha aon duine dubh, a’ chiad fhear a ràinig an inbhe sin ann anNova Scotiariamh. Cha’n eil lagh no cleachdaidhean na dùthcha so a’ cur bacadh air duine dreuchd sam bith is urrainn dha a thoirt a mach, ge b’e dé ’n sluagh dhe bheil e, no ge b’e dé an dath a bhios air a chraiceann.

Chaidh bàthadh muladach a dheanamh ann an Kentville, N. S., toiseach na seachdain s’a chaidh. Bha nighean d’ am b’ ainmIda Hiltz, còmhla ri piuthar us bràthair dhi a mach le bàta, agus air dhaibh a bhi ’g atharrachadh àiteachan-suidhe, chuir am bàta car dheth, agus bha iad uile air an tilgeadh dh’ an uisge. Chaidh aig a’ ghille, aois da bhliadhn’ deug, air e-fhein ’sa phiuthar a b’ òige a shàbhaladh, ach mu’n d’ fhuair e dhol a chuideachadh a phiuthar bu shine, bha i air a bàthadh. Bha i mu ceithir bliadhna fichead a dh’ aois.

Tha sgeul bhochd air tigh’n a Madagasgar. Tha gorta measg an t-sluaigh, agus moran dhiubh air bàsachadh le cion bidh. Tha biadh dhe gach seòrsa cho gann ’s cho daor ’s gu bheil an sluagh bochd a’ tigh’n beò air friamhaichean a tha iad a’ cladhach anns a’ choille, agus cha chum iad sin suas iad ach ùine gle ghoirid. Tha moran de ’n t-sluagh air bàsachadh, agus tha chuid a’s motha de na tha beò air an lagachadh gu mor leis an acrac, agus mur cuirear biadh g’ an ionnsaidh cha’n urrainn dhaibh a bhi fada gun a dhol bàs mar a rinn càch. Is ann aig an Fhraing a tha seilbh air Madagascar o chionn àireamh bhliadhnaichean, ach, a reir coltais, cha’n eil i a’ deanamh moran cuideachaidh leis an t-sluagh anns an éigin ’sa bheil iad aig an àm so.

AN COGADH.

Bha batal mor air a chur ann an acarsaid Manila, ceanna-bhaile nan eileanan Philipeach, air latha Bealltuinn. Chaidh luingeas chogaidh nan Stàitean a stigh do’n acarsaid mu bheul an latha, agus thòisich am blàr. ’S iad na Spàinntich a loisg an toiseach, ach a reir sgeòil cha robh iad a’ deanamh cuimse ro mhath, agus rinn soithichean nan Staitean milleadh mor orra. An deigh dhaibh a bhi ’g obair fad thri uairean, chaidh soithichean nan Stàitean air an ais gus cothrom a thoirt do na daoine am biadh maidne a ghabhail. Mu mheadhon latha, chaidh iad air adhart agus thòisich iad a rithist. Lean iad gus an robh na soithichean Spàinnteach uile air an tur mhilleadh. Bha àireamh dhiubh air an losgadh, agus bha cuid air an tolladh cho dona leis na peilearan ’s gu’n deach iad fodha. Lean cuid dhe na saighdearan Spàinnteach air losgadh cho fad ’sa dh’fhuirich na soithichean air uachdar an uisge. Chaill na Spàinntich ceithir soithichean deuga, agus bha sia ciad de’n cuid saighdearan air am marbhadh ’s air an leonadh. Cha do chaill na Geancaich soitheach idir, agus cha do mharbhadh duine; cha deach a leòn ach sianar, agus cha d’ rinneadh ach gle bheagan millidh air an cuid shoithichean. Bu bhlàr iongantach e. Cha d’ rinneadh a bheag uaithe sin. Thainig fios air an t-seachdain so gu robh cabhlach na Spàinne, a bha air an Atlantic, air a dhol air ais do’n Spainn; tha e mar sin coltach gu bheil iad a’ leigeil dhiubh cogadh ris na Stàitean air an taobh so dhe’n chuan, agus mar sin feumaidh na Stàitean an leantuinn a null. Tha òrdugh air a thoirt do arm-mara nan Stàitean ionnsuidh a thoirt air Cuba agus Porto Rico a thoirt a mach toiseach na seachdain s’a tighinn.

’Chaochail an t-Urr. T. H. White, D. D., ann an Shelburne, N. S., far an robh e ’na mhinisteir air an eaglais Shasunnaich fad thri fichead bliadhna ’sa dha. Bha e mios thairis air ceithir fichead bliadhna ’sa dha dheug a dh’aois; bha e ann an deagh shlàinte riamh, agus b’e droch cnatan a ghabh e a dh’ aobharaich a bhàs.

Cha’n eil na h-uiread sluaigh air an turus dh ionnsuidh a’ Chlondaic aig an àm so ’sa bha ann mu mheadhoin an earraich. Tha daoine mar gu’m biodh iad a’ smaoineachadh nach eil an t-òr buileach cho pailt ann ’sa bha ’san ainm, agus ged a bhitheadh gu’m bu daor an ceannach dhaibh fhaighinn. Bha òr air fhaotainn ann an cearnan eile dhe ’n t-saoghal roimhe so, agus ’s iomadh duine bochd a chaill a bheatha a’ feuchainn ri saibhreas a dheanamh. Cha’n eil teagamh nach bi an ceart ni fior mu’n Chlondaic.

BAS.

Ann anNew Canada,faisg air Hogomah, air maduinn na Sàbaid, an ochdamh latha dhe’n mhios, Caitriona Ghillios, bean ghràdhach Aonghais Mhic Fhionghain, tri fichean bliadhna ’sa seachad a dh’ aois.

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B

AN T-AITE
Anns an Ceannaich thu
Suic agus Iaruinn Cruinn, Creamers, Soithichean Bainne, Airneis-taighe, Stobhaichean, Flur, Min, etc., etc.
An Stor aig
ISAAC GREENWELL,
SIDNI, C. B.

Gabh Deagh Chomhairle
agus ceannaich gach bathar a bhios a dhith ort bho
MATHESON , TOWNSEND & Co.

Tha stoc mor aca de Bhathar Tioram, Amhlan, Ti, Siucar, Siabunn, agus gach ni eile air an cuir tigh feum.

Tha Adan, Bonaidean, Fluraichean, Itean, agus gach ni mar sin aca do na caileagan ’s do na mnathan.

Tha gach ni a th’ aca dhe ’n t-seorsa ’s fearr, agus ’ga chreic cho saor ’sa ghabhas deanamh.

Cha chosg e sion dhut am bathar fhaicinn; bidh na cleirich gle thoileach a shealltuinn.

AIRNEIS TAIGHE,
SOITHICHEAN CREADHA,
BOTUINNEAN agus BROGAN.
Tha stoc mor dhiubh so air ur-fhosgladh againn, agus tha sinn ’g an creic
SAOR! SAOR!
JOST BROS.

---

[366]

[Vol . 6. No. 46. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 363.)

LOCH-CARTHONN.

“Fhad ’s a’ bhios maide ’s a’ choill
Bios an fhoill ’s a Charthonnach.”
“An Carthonnach ’s an car ann.”

CINN-T- SAILE.

“Cinn-t- Saile nam bodach ’s nam bò.”
“Cho fad ’s a bhios monadh an Cinn-t- Saile,
Cha bhi Mac-Coinnich gun àl ’s a Chrò.”

EARRANN II.

Facal no dha mn na fieachan a nis.

“An t-Uasal Leathanach is an Ceatharnach Raonallach.”

‘Buidheachas do Dhia is Leathanach mi.”

“Ged tha mi bochd tha mi uasal—Is Leathanach mi.”

“Leathanach gun bhòsd; Dòmhnullach gun tapadh; Caimbeulach gun mhòrchuis.”

Theireadh na Leathanaich, “An cinneadh mòr is am pòr tubaisdeach,” riutha-fhéin ’nuair thòisich na Caimbeulaich air faighinn làmh-an-uachdar orra. Is ann mu’n àm so a chaidh ministear a choimhead air seann chailleach do Chlann-Leathainn a bh’air leabaidh a bàis. “Am beil eagal Dé oirbh a bhean?” thuirt a’ ministear. “Co am fear a tha sin?” ars’ a’ chailleach. “O tha,” ars a’ ministear, “am fear a tha ’riaghladh na h-uile ni.” “Ciod e is sloinneadh dha?” ars a’ Chailleach. Chunnaic a’ ministear nach b’ urrainn da teagasg sam bith a thoirt di, is fhreagair e. “Is Caimbeulach e.” Fhreagair a’ Chailleach— “Gu dearbh bha mi a’ smuaineachadh sin; cha do theòthaich mo chridhe riabh ris!”

“Amhlaireachd Cloinn-Mhic-Philip.”

“Camshronaich bhoga ’n ime.”

“Iarr gach ni air Camshronach ach na iarr ìm air.”

“Casan tioram Chlann-an-Tòisich.”

“Cha’n ann a h-uile là bhios mòd aig Mac-an-Tòisich.”

“Fadal Chlann-an-Tòisich.”

“Clann-Mhic-Codrum nan ròn.”

“Cha’n ’eil Clann-Mhic-Neacail dioghalta.”

“Clann-Mhic-Neacail a’ bhrochain ’s an droch aran eòrna.”

“Cha bhi gean air MacCoinnich gus am faigh e ’dhiot.”

“Clann Mhuirich a’ bhrochain.”

“Cha bhi gean air Granntach gus am faigh e lite.”

“Clann Mhic Leòid na mine”

Their iad an t-ainm so ris na Leòdaich bho an àm a chaidh Marcus Mhontròis a ghlacadh an Asainnt. Tha iad a’ cantuinn gu’n d’ fhuair Mac-Leòid Asainnt min ghoirt a chaidh a cheannach an Lìt’mar dhuais, agus air an aobhar sin thubhairt Iain Lom:—

‘Marbhaisg ort a dhi-mheis,
Nach olc a reic thu ’m firean,
Air son na mine Lìtich
Is dà-thrian di goirt.”

“Cha robh balach riamh do Chloinn Ghriogair, no caile do Chloinn-an-Aba.”

“Co ris a theid mi dha ’m ghearan ’s gun Mhac-ic-Ailein a’ Mùideart.”

“Sliochd nan sionnach, Clann Mhartuinn.”

“Tha uaisle fo thuinn an Clann Lachlainn.”

“Clann-Fhionghainn nam fochag.”

Mar thuirt mi mar tha, bha latha dhe’n robh an saoghal is gu’n cuireadh cuid de na facail ud fearg mhor air daoine, ach dh’fhalbh iad sin, agus coinnichidh Gàidheil as gach àite nise, is suidhidh iad mu’n aon bhòrd mar bhraithrean. Bidhidh sinn an dòchas nach fhada gus an tig an latha ’nuair—

“Bhios caoimhneas, comunn, iochd is gràdh,
Anns gach àit a measg an t-sluaigh,
Eadar far an éirich grian,
’S far an laidh i ’n iar ’s a’ chuan.”

Ged tha na Gaidheil gu tric glé ullamh air son ceartais a thoirt a mach, ’s a bhios iad fo mhulad is fo ghruaim ’nuair a gheibh iad droch-cheartas tha iad a’ smuaineachadh gu’m beil a dhol air bialaobh cùirte ’na ghnothuch cudthromach. Turus dha’n robh mi an Uibhist-a- chinne-Deas dh’fhoighnich mi ri seana bhean chòir an robh i riabh air Tir-mòr. “O cha robh, a ghràidh—Buidheachas do Dhia, cha robh mi riabh a null air an Fhaoghail-a- Tuath.” Bha’m boirionnach còir a’ ciallachadh le so nach robh i riabh aig cùirt an Loch-nam-Madadh. Is ann air son sin a bha i ’toirt buidheachas do Dhia.

Tha cuid a bheir am mionnan mar gu’m b’ ann a’ gabhail duan air Oidhche Chaluinn a bhiodh iad, ach cha’n e sin doigh nan seana Ghaidheal idir. Is e gnothuch cùramach do dhuine sam bith a mhionnan a thoirt agus cha’n ann aon uair a chunnaic mi seann duine anns na h-Earrannan Caitliceach de ’n Ghàidhealtachd a’ deanamh comharradh na croise ’nuair bha e ’dol air a mhionnan.

(Ri leantuinn.)

TRATHAN NA BLIADHNA.

“Rinn thu an samhradh agus an geamhradh.” —Salm lxxiv: 17.

Co fada ’s is urrainn do sholus naduir cuideachd a ghleidheadh ri solus maiseach a Bhiobuill, cha ’n ’eil dealachadh eadar iad. Mar so, chi sinn gu bheil an geamhradh a tha ag eideadh na talmhainn le trusgan sneachdach, reothach, a’ giulan samhlaidh laidir air laithean liatha a tha ’g innseadh gu bheil an duine deas airson na h-uaighe amhuil mar tha ’n t-arbhar craobhach a’ fas deas airson corran a bhuanaiche. Ach ged is e dubhachas an sgail a chithear air tus anns a gheamhradh; ged a shaoileas sinn nach ’eil brigh no sunnd, no comhfhurtachd idir ann an luib a gheamhraidh, is eiginn gu bheil an raidhe so ’coimhlionadh aobhar sonraichte, oir nach eil fios againn gur e Dia ’rinn an geamhradh.

Ged tha ’n talamh a reir coslais a’ gabhail fois anns a gheamhradh, ged tha cinneas marbh, ’us lusan na macharach ’us craobhan nam frith air seargadh ’s air crionadh, ged nach eil feur anns na lointean no ionaltradh anns na comhnardan, tha ’n grunnd a’ trusadh buannachd ’us beairteis bho shuain ’s bho thamh a gheamhraidh. Na ’m bitheadh an talamh gun fhois idir, ann an uine ghearr cha ghiulaineadh e toradh, cha bhitheadh brigh, no dreach, no buannachd ann. Tha raidhe fhuar ’us thosdach a gheamhraidh a’ deanadh seirbhis fheumail agus luachmhoir ann an Fresdal an Tighearna. Leis an t-samhchair a tha sgaoilte air cnoc ’s air srath, air muir ’s air tir, air loch ’us learga, tha ’m fearann air uidheamachadh airson barr brioghmhor, trom a thoirt seachad a rithist. Eadhon an sneachd a tha ’g amharc co fuar ’s co mi-chaoimhneil agus co neo-tharbhach, tha esan a’ gleidheadh uchd nan achaidhean blath, agus a’ toirt tearuinteachd bho gach stoirm ’us gaillion, bho gach fuachd ’us reothadh do ’n bharr a dh’ fheumas dubhlachd na h-aimsir fhulang, mar tha ’n crinneachd geamhraidh anns an dùthaich so fein. Le tosdachd tiamhaidh a gheamhraidh tha moran maith air a dheanadh, agus tha beartas an t-saoghail gu leir air a mheudachadh gu mor. An trath a smuainticheas neach aig a’ bheil ’n a dhachaidh fein tearmunn, ’us seasgaireachd, ’us comhfhurtachd, ’us dion bho fhuachd a gheamhraidh, air a liuthad creutair diblidh, suarach, bochd aig nach ’eil fardach, no doigh, no aite air bith anns am faod iad fasgadh fhaotainn, fasaidh a chridhe tairis agus seirceil, agus bithidh miann dileas aige air comhnadh a’ dheanadh leis an duine bhochd aig nach ’eil maoin no caraid fiughantach am feadh tha dubhlachd a gheamhraidh a’ toirt d’a ionnsuidh call agus uireasbhuidh eagalach. Cuiridh trioblaid ’us an-shocair snuadh dorcha ’us smuairean bochd air gach aighear, ’us sunnd, ’us slainte ’mheallar roimhe. Tiormaichidh reothadh cruaidh ’us searbh na h-iargainn na sruthan seimh, baigheil a b’ àbhaist agh ’us subhachas a thoirt d’ ar cridheachan. Thig teachdaireachd uamhasach a ghairmeas air falbh gun iochd, gun truacantachd, ceann-teaghlaich, no neach a bha ro mheasail, neach d’ am bu nos le ’chairdeas fior, caidreamhach, cridheachan a luchd-daimh a dheanadh ait ’us aoibhneachan, neach a choisinn le ’chomhluadar stuama, beusach, mor-mheas ’us speis doibh.

RENA.

TURUS A GHILLE GHLAIS DO ’N CHEANNA-BHAILE.

FHIR-DEASACHAIDH, —O! ach cho mór ’sa tha ’n saoghal. Bha mi air an t-seachdain so chaidh an ceanna-bhaile na siorramachd, agus b’e sin am baile. Bha mi ’n dùil riamh an uair a ruiginn an ceanna-bhaile gu’m bithinn aig ceann an t-saoghail, ach bha pios mor eil’ ann. Gun teagamh, air aon laimh cha robh dòigh na seòl air a dhol na b’ fhaide, ach air an uisge; theirig an talamh. Coma co dhiu, bha mi ’sa cheanna-bhaile, agus chunnaic mi luchd-comhairle na siorramachd ag obair. Ag obair, an d’ thuirt mi? Cha robh iad ag obair, ach bha iad nan tàmh—a bruidhinn ’sa coiseachd. Cha ’n fhaca mise daoine riamh a tha cuir seachad an ùine cho beag feum riutha. Bha Raonull ag ràdhtainn gur h-ann a bha e ga n coltachadh ri, “Drochannual meeting

---

[367]

[Vol . 6. No. 46. p. 7]

sgoile.” Cha ’n eil ioghnadh idir ged a bhiodh toil aca faighinn ann. Bidh fear dhiu, an uair ainneamh a bhios iad na ’n suidhe, air àit’ àrd, moran na ’s àirde na càch; agus an uair a bhios aon do chàch a dol a bhruidhinn, ni e modh dha ’n fhear a tha gu h-àrd, agus “Mr. Ardan,” their esan. Ni ’fear a tha gu h-ard a shùilean cho miogach ’sa ’s urrainn dha; bheir e cabadh na dha air a bheul, ach cha chan e smid, agus tha cead a sin aig an fhear a tha gu h-iosal air na thogras e ràdh. Air uairibh saoilidh sibh gu bheil iad a dol a shabaid, ach ann an tiotadh tha iad a bruidhinn ’sa gaireachdaich mar a bha iad riamh. ’Nuair a bha mi ’beachdachadh orra, thuirt mi nam inntinn fhein, “Tha corr’ fhear agaibh nach till an so tuilleadh, agus ’s suarach an call.”

Air mo dhol air adhart, thaghail mi aig Niall, oir chuala mi gun robh damh aige ri reic. Dh’ fhoighneachd mi dheth an robh an damh reamhar. “Reamhar,” ars esan, “tha, tha,” ’s e sgapadh a dha laimh bho cheile. Lean sinn air bruidhinn gus an d’ thainig sinn gu bruidhinn air deagh nalake . “An robh,” arsa mise, “deigh mhath air anlake ,am bliadhna.” “Cha robh mis’” ars’ esan, “air an deigh bho cheann da fhichead bliadhna.” “Nach robh sibh air latha reis nan each,” arsa mise. Fhreagair e gu crosda, “Cha ’n e sin an turus a tha mise ag ràdhtainn.” Dh’ fhoighneachd mi sin dheth cia miad a bh’ aige do theaghlach. Thuirt e gun robh seachdnar. “Agus am bheil iad uile beò,” arsa mise. Thuirt e, “Gun robh dithis dhiu beò, dithis anns na Stàitean, agus triùir pòsda.” Ach thainig orm a bhith falbh. Thuirt Niall rium gun robh droch bhogalach eadar mi ’san rathad mor; “Ach,” ars esan, “ ’nuair a bhios tu direach gus a bhi aig tigh Iain Ghròt, tionndaidh air do laimh dheas agus bidh tuall right. ”

Tha moran eil’ agam a dh’ fhaodainn innse a chunnaic mi air mo thurus, ach on a tha mo litir air fas tuilleadh is fada ’s fheudar sgur. ’S mi ur caraid, an latha chi ’s nach fhaic, agus da la eile,

AN GILLE GLAS.

AM BUACHAILLE-LAOGH AGUS AM MINISTEIR.

Bha balachan òg, mac baintrich bhochd, aon uair ’na bhuachaille-laogh aig tuathanach àraidh. Bha e a’ faighinn a bhìdh mar thuarasdal o’n tuathanach, agus bha a mhàthair ’g a cumail féin a suas mar a b’ urrainn di le ’bhi ag obair do na coimhearsnaich, maille ri cuideachadh beag a bha air a bhuileachadh oirre o àm gu àm á airgiod nam bochd. Thuit gu’n robh fearann an tuathanaich a’ criochnachadh riglebea’ mhinistir agus co-dhiu a leig am buachaille na laoigh am measg coirce a’ mhinisteir, no ciod air bith a b’ aobhar, ghabh e fuath agus gamhlas mòr do’n bhalachan, agus cha’n iarradh e ach a bhi ’g a smàdadh a h-uile cothrom a gheibheadh e. Bha aig a’ mhinisteir gille miodalach, tràilleil a b’ àbhaist da a thoirt leis an uair a bhiodh e, le ’charbad beag, a’ gabhail a chuirt troimh ’n sgìreachd. Thachair dhoibh a bhi a’ gabhail sgrìob air latha àraidh, agus faicidh iad buachaille nan laogh ’n a shuidhe taobh an rathaid mhòir le deise ùir aodaich air. Bu mhath a bha fios aig a’ mhinisteir c’àite ’n d’ fhuair am balachan an deise, agus smaointich e gu’n gabhadh e an cothrom air a nàrachadh. “Cò, mo ghille math,” ars’ esan, “a chuir ort an deise, ùr, gasda sin?” “Chuir,” thuirt am balachan bochd ’s e ’togail a chinn, “le’r cead, a mhinisteir, a’ cheart feadhainn a chuir an deise sin oirbhse, —chuir an sgìreachd.” An uair a mhothaich am ministeir a’ chùis air a tilgeil cho deas ’na aodann leis a’ bhalachan chuir e ’chuip ris an each, agus thàr e as. Ach air dha dol beagan air aghart smuainich e gu’m bu tàmailteach da leigeil leis an ruaig a bhi air a chur air mar so an làthair a gille féin; stad e an carbad, agus chuir e air ais an gille a dh’fheòraich d’ an bhalachan, an gabhadh e muinntireas ga bhi ’n a bhurraidh aig a’ mhinisteir. Thill an gille le othail mhòir, agus chuir e a’ cheist ris a’ bhuachaille. “Am bheil thusa ’dol g’ a fhàgail?’ ars’ am balachan. “Cha’n ’eil,” fhreagair an gille. “Mata, mur ’eil,” thuirt am balachan, “rach air d’ ais agus abair ris mhinisteir, gu’m bheil mise ’meas gu’m bheil a thighinn-a- stigh beag gu leòir a chumail a suas dà bhurraidh, gun ghuth air a bhi ag iarraidh an treas fear!” Dh’fhalbh an gille ’s a theanga ’n a phluic a dh’ìnnseadh a shoirbheachuidh, agus is i mo bharail nach do chuir e féin no am ministeir a bheag tuillidh de dhragh air a’ bhuachaille-laogh.

I. B. O.

THA ’N T-EARRACH
air tighinn ’s an Samhradh gle fhaisg air laimh. Ma tha thu air son Deise no pairt de dheise fhaotainn, taghail aig
Niall Mac Fhearghais,
an Taillear,
agus gheibh thu do dheagh riarachadh. Tha na h-Aodaichean a th’ aige math, ’s bidh iad an an deanamh a cheart cho math.
Cordaidh ’Obair Riut.

H. D. Mac Ille-Mhaoil,
Stewartdale , C. B.
Cloth,Drogaid, agus Plaideachan “Eureka.”
Mu dheich air fhichead seor sa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a gabhail an coinneamh Aodaich.
MA tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige neo sgriobh uige.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C B.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

BADDECK , - - C. B.
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha coltach ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urrais air mathas.

—THE—
E. B. EDDY Co., Limited,
Hull, Canada.

---

[368]

[Vol . 6. No. 46. p. 8]

Domhnull Cruaidh agus an Ceard.

LE NIALL MAC LEOID

Bha gille còir ’s a’ bhail’ ud shuas
Air am bheil sgeula bochd r’ a luaidh,
’Nuair ’thachradh dha ’bhi thall air chuairt
Mu thigh an òil—
Mhilleadh e ’n sin gach sgillinn ruadh
Dhe ’chuid a’ pòit.

Is iomadh oidhche, fliuch ’us sgìth,
A chluinnte suas e troimh na glinn,
’Us luinneag aig’ air òran binn,
Mur biodh e làn;
Ach mar ’bu tric’ b’ e taobh an tuim
A leabaidh tàimh.

Chaidh ’innse ’Dhòmhnull mìltean uair
Nach biodh e ’chaoidh ’n a dhuine buan,
’S gu ’n tigeadh crìoch air a bhiodh truagh—
’Us sin gun dàil;
Ach cha do thuig e fhéin no ’n sluagh
Gu ’m b’ ann le ceàrd.

Air oidhche ghruamach, ghreannach fhuar,
Mu eadar dà-uair-dhiag ’us uair,
Bha smùdan math air Dòmhnull cruaidh,
Ach ged a bha,
Chaidh aig’ air direadh ris a’ bhruaich
Gun móran spàirn.

Ach ’n uair a nochd e ris a’ ghleann,
’S a thog mo laochan suas a cheann,
Chunnaic e tein’, aig Creag-nam-meann,
A bhruicheadh tarbh,
’S mu ’n cuairt dheth daoine ’ruith ’n an deann
Le caithream gharbh.

Shocraich e ’chasan air an t-sliabh,
’S dh’ fhosgail e ’shùilean farsuinn fial,
’S ghuidh e air Rìgh nan dùl a dhion
A laimh a nàmh;
’S gur cinnteach, ma bha ’n sealladh fior,
Gu ’n robh e ’n sàs.

“Ach, bàs no beath’ ,” thuirt Dòmhnull cruaidh,
“Cha mhisde balach làn na cuaich’,
’S fhearr dhomh mo shearrag a chur uam
Mu ’n tig a’ ghràisg,
’S na th’ air a grunnd a sguabadh suas
Mu ’m faigh mi bàs.”

Thug so do Dhòmhnull tuilleadh neart,
’S an uair a bheachdaich e gu ceart,
Chual’ e pìob-mhór a’ seinn le sgairt,
’S a duis gu h-àrd,
’S na dannsairean a’ leum gu h-ait
Aig banais ceaird.

Mar nach ’eil ciall aig fear na misg,
’S ann a ghabh Dòmhnull sios ’n am measg;
Leum e do ’n dannsa beò ’us brisg,
’S a’ bualadh làmh;
’Us dh’ eubh an ceàrd le glaodh a chlisg
Na bha ’n a dhàil!

Mhionnaich e ’Dhòmhnull, ’s cha b’ ann fann,
E ’thoirt a chasan leis gu teann,
Mu ’m biodh gach fiacaill ’bha ’n a cheann
Aige fodh ’shàil—
’S a ’cur a chòta dheth ’n a dheann
Gus a bhi ’n sàs.

Ach cha robh fios aig air gach buaidh
A thug a dhùirn do Dhòmhnull cruaidh,
’S a liuthad cath ’s ’n do chuir e ’n ruaig
Air laoch a b’ fheàrr
Na luidean bochd, gun fhuil gun uaill,
A dh’ ablach ceàird.

Thug Dòmhnull ceum no dha gu taobh,
’S sheas e gu daingeann air an fhraoch,
Sheall e mu ’n cuairt dheth air an laoisg
’Bu mhiosa greann;
’S thuig e gu ’m b’ fhearr dha cumail saor
Na ’dhol ’n an ceann.

Ach dhruid na naimhdean air mu ’n cuairt,
’Us cha robh aig’ ach bàs no buaidh—
“Obraich a nis, as Dhòmhnuill chruaidh,”
Thuirt e ris fhéin,
“ ’S ged ’chailleadh tu do cheann ’s do ghruag,
Gu bràth na géill.”

Thòisich an slachdadh thall ’s a bhos,
’Us sguir a’ phiob ’us gàir nan dos;
Ach cha d’ thug sin am blàr gu clos,
No coltas sìth—
Bha Dòmhnull cruaidh ’s an ceard Iain Ros
Cho garg a’ strìth.

Ach chaidh an ceard a chur ri làr,
’S bha ’n cuiridh, Dòmhnull cruaidh, gu h-àrd—
Chuir sin an cuthach glan air càch,
An righ ’s an triath
’Bhi air a cheannsachadh le tràill
Nach fhac’ iad riamh.

Chruinnich gach duine, bean, ’us clann;
Rug iad air chasan air ’s air cheann—
Gach poit ’us cuach, gach spàin ’us bann,
’N an sad mu ’dhruim—
Dhùisgeadh mac-talla Chreag-nam-meann
Le fuaim a chuim.

Sgapadh an teine ’n ear ’s an iar,
’S an ceàrd ag eubhach “sleagh no sgian”
A chuireadh air a nàmhaid crioch
An ùine ghearr;
Ach rinn an dorchadas a dhion
Bho ghniomh cho nàr.

Cha chluinnte nis ach “Och” ’us ràn,
’Us tarruing ghruag ’us bualadh làmh;
Ach fhuair mo Dhòmhnull cruaidh á sàs,
Gu fuilteach fann,
’S e ’toirt a mhallachd air a’ cheàrd
A mhill a cheann.

Tha nis an gaisgeach, Dòmhnull cruaidh,
Gu tosdach balbh ag cnàmh ’s an uaigh;
Eadar a’ mhisg agus droch fhuachd
’Us cath a’ cheàird,
Chaidh Dòmhnull còir a sgaradh uainn
Gu tir a ’s fheàrr.

DO BHIADH

Do Neart—Ma bhios e air a dheagh chnàmh.

Mur eil do stamag a deanamh a h-obair, feuch K. D. C. Cha ’n eil duine air am bheil Cion-cnamhaidh a cur dragh nach cuidich e—do nach toir e slàinte agus comhfhurtachd. ThaK . D. C. Pillsanabarrach math air son a chuim. Leighsidh iad Teanntachd, ma ghabhar iad maille ri K. D. C.

AIR AN SAR MHOLADH.

Sampuill de K. D. C. ’sK . D. C. Pillsa Nasguidh.
K . D. C. Company, Limited, New Glasgow, N. S. & 127 State St., Boston, Mass.

Amherst Boot & Shoe Mfg, Co.,
AMHERST, N. S.

A’ Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG—Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

C’AIT AM FAIGH MI?
Saibh, Glasan, Luaidhe, Sgeinein, Lainntearan, Sguabaichean, Paipear-tearra, Paipear-tubhaidh.
Olla, Fudar, Glaine, Siosaran, Tairnean, Bucaidean, Tuaghannan.
GHEIBH AIG
C . P. MOORE,
Sidni, C. B.

Tha sinn a cumail an aite so do
MACDONALD , HANRAHAN
& CO. ,
’Nuair a gheibh iad am bathar ur a stigh, bidh tuilleadh aca ri radh ri ’n cairdean.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE Co. ,
air son Eilean Cheap Breatunn. Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

F . FALCONER & SON,
DIOLLADAIREAN,
Sidni, C. B.