---

[369]

[Vol . 6. No. 47. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH, CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, 20 MAIGH, 1898. No. 47.

GNOTHUICHEAN NA H-AIRDE ’N EAR.

Is e daoine geur-inntinneach, gleusda, foghainteach, a bha anns na seana Ghreugaich. Cha robh ann an laithean an gaisge, ’g an treubhantais, agus an eolais ann am bardachd, ann am feallsanachd, agus anns gach foghlum eile, daoine air bith eile ’bha co sonruichte, co suilbhir ’us co seolta ris na seana Greugaich. Ann am baile na h-Aithne, ann an Argos, ann an Thebes, ann an Sparta, ann an Corintus agus ann an roinnean eile de ’n Ghreig, bha sluagh a’ tuineachadh a bha, da rireadh, ealanta, comasach, dealasach, fiachail, anns an aimsir a tha ’nis fada air falbh. Thainig na Persianaich le feachd gun aireamh do ’n Ghreig, le durachd aingidh saorsa nan Greugach a chur bun os cionn, agus iad fein a thabhairt gu staid dhiblidh, bhochd, mar thraillean do righ uaibhreach Phersia. Chaidh na Greugaich g’ an dulan, agus thug iad buaidh air iomadh faiche, air feachd uamhasach nam Persianach. Air blar Mharathoin, aig Salamais, agus ann an ionadan iomraiteach eile, ghleachd na Greugaich gu ro-mhaith agus gu buadhmhor an aghaidh righ ’us ceannardan Phersia. Dhearbh iad gu foghainteach gu bheil an sean fhocal fior: “Is dàn an coileach air a dhunan fein,” agus choisinn iad cliu airson gaisge ’s treoir, nach basaich am feasd. Mo thruaighe! cha b’ urrainn iad cordadh no ’bhi aig sith ’n am measg fein, agus fa-dheoidh fhuair Philip, righ Mhacedonia, le foill ’us airgiod, ughdarras thairis air na Greugaich aluinn, eireachdail, ann an cruth ’s an gniomh, re iomadh ginealach, agus ann an iomadh deuchainn. Fhuair na Romanaich a rithist lamh an uachdair air na Greugaich, agus chaidh grian an saorsa ’s an ailleachd fodha le mulad duaichni. Chaidh linn an deigh linn seachad, gus an d’ eirich cumhachd bhruideil nan Turcach, a sgaoil le faobhar a’ chlaidheimh an ainm ’s an riaghladh mosach thairis air tir mor ’us eileanan nan Greugach. Ann an 1827, aig Nabharind, thug cabhlach Bhreatuinn agus Ruisia ’s na Frainge, buaidh mhor air cabhlach nan Turcach ’us nan Eiphiteach. Thoisich mar so, agus leis a’ bhuaidh so, saorsa nan Greugach aon uair eile. Mar tha ’n eachdraidh a nis ag innseadh gu soilleir, chaochail spiorad, ’us gliocas, ’us treubhantas, ’us aghartas nan seana Ghreugach ghlormhor, agus cha ’n fhaicear a nis am measg an t-sluagh a tha ’creidsinn gu bheil fuil nan sean-laoch a bhuaidhich aig Marathon ’us Platea, ’ruith ’n an cuislean—maise, ’s duinealas, ’us cruadal, ’us ailleachd nan Greugach a rinn a’ Ghreig ainmeil ’us taitneach air feadh gach linn ’us ial. Tha e fior gu buineadh baile mor nan Turcach, agus mile comhnardan farsuing, torach air an d’ fhuair na Turcaich coir le faobhar geur nan lann, do na Greugaich re moran bhliadhnachan, agus gur e righrean Greugach a bha ’chomhnuidh ann an luchairtean Chonstantinople. Nam bitheadh surd, ’us eud, ’us tapadh ’us treibhdhireas cheart aig Greugaich na linn so, dh’ fhaodaidh luchd-comhairle na Roinn-Eòrpa ’bhi ’g altrum an dochais gu faigheadh iad an oighreachd fein no oighreachd an sinnsirean air a h-ais, an uair a dh’ fhagas an Sultan agus a Phashas beannachd gu brath leis gach baile ’s achadh a tha fathast aca anns an Roinn-Eòrpa. Ach cha ’n eil ach daoine suarach, bochd, daoine meat, gealtach, gun mhisneachd, gun fheum,’ gun tabhachd, ann an Greugaich an latha ’n diugh. Dh’ eirich bho cheann uine nach eil fad’ air falbh, comunn uaigneach, ardanach, a bha ’glaodhach a mach gu tainig an t-àm anns an robh e mar fhiachaibh air na Greugach an guth ’s an lamhan a thogail gu laidir, foirmeil, agus an oighreachd fein ’fhaotainn air ais gu samhach, no le fearg ’us stri nan lann, bho na Turcaich bhruideil, mhosach. Cosmhuil ri Cuba, tha aramach ach beag daonnan ann an Crete, eilean a bhuineas do na Turcaich. Chuir na Greugaich, ged nach nach eil coir air bith aca air eilean Chrete, feachd shaighdearan gun chead, gun iarruidh do ’n eilean so. Chaidh am beagan gus a’ mhoran, gus mu dheireadh an do bhrist cogadh a mach eadar na Greugaich agus na Turcaich. Cha robh aig na Greugaich amaideach comas no deasachadh iomchuidh air bith airson cogadh a dheanamh an aghaidh nan Turcach. Cha ghabhadh na Greugaich comhairle no stiuradh air bith bho Bhreatunn no bho rioghachd cairdeil eile. Bha iad a’ saoilsinn am feadh a bha iad fein le guth fuaimneach, bagrach, ag iarruidh cogaidh an aghaidh nan Turcach, gu rachadh rioghachdan na Roinn-Eòrpa as an leth, agus nach leigeadh iad do na Turcaich an claidheamh a thoirt as a thruaill. Fhuair na Greugach cead an toil amaideach fein a ghabhail agus a leantuinn. Thachair feachd nan Turcach ’us nan Greugach ann an stri nan sleigh ’s nan lann, ’us le gunnachan mora. Thug na Turcaich buaidh an deigh buaidh air na Greugaich ghealtach. Nam bitheadh cuibhrionn beag de spiorad nan Greugach aosmhor aca, dh’ fhaodaidh iad an grunnd fein a sheasamh, agus buaidh fhaotainn ann am blar no dha air na Turcaich. Na cladhairean truagha! na Greugaich, eadar cheannardan ’us shaighdearan, theich iad gu narach bho dhaighneach gu daighneach. Bhuail na peilearan iad anns a’ chul-thaobh, gu mu dheireadh an robh na Turcaich gle dhluth air baile na h-Aithne. B’ eiginn do na Greugaich suim mhor airgid a phaigheadh ris na Turcaich airson gach cost a bha aca anns a’ chogadh a thug na Greugaich bhosdail, bhochda orra. Cha d’ fhag na Turcaich criochan na Greig fathast. Tha iad a nis co proiseil ri coileach Frangach, on thug iad buaidh air na Greugach agus a nochd iad mar so do ’n t-saoghal gu leir nach do chaill an gairdean a spionnadh; agus gu dean iad gleachd eagalach agus spairn ghaisgeil, mun fag anSultanagus iad fein luchairtean ’us dachaidhean boidheach, ’us eileanan ’us uisgeachan ciatach Chonstantinople.

CONA.

SOIRBH GU LEOR.

Bha fear-lagha ann uair, aig an robh càs iongantach ri shocrachadh. Is e so e. Thainig lighiche da ionnsuidh ’se fo iomaguin mhoir. Bha leanabh an te aig dithis pheathraichean, a bha a’ gabhail còmhnuidh anns an aon tigh, agus an da leanabh cho coltach ri chéile ’s nach aithnicheadh am mathraichean iad o chéile. Ach le dearmad nam banaltrum, an uair a bha iad a’ cluich còmhladh latha air chor-eiginn chaidh iad “am measg a cheile,” agus mar sin cha robh fios aig na màthraichean an robh an leanaban féin aca, an uair a fhuair iad air an ais iad.

“Ma dh’ fhaoidhte,” ars am fear lagha “nach deach iomlaid a’ dheanamh air na leanaban idir.”

“O chaidh, cha’n eil teagamh nach d’rinneadh an iomlaid,” ars an lighiche.

“Am bheil sibh cinnteach?” ars am fear-lagha.

“Cho cinnteach agus is urrainn domh bhith,” ars an lighiche.

“Mata,” ars am fear-lagha “ma ’s ann mar sin a tha, c’arson nach rachadh an iomlaid air ais. Cha’n eil mi-fhéin a’ faicinn doirbheadas sam bith anns a’ chùis’ .’

Cuir a dh’ iarraidh MHIC-TALLA.

---

[370]

[Vol . 6. No. 47. p. 2]

BAS MHIC UISNICH.

(Air a leantuinn.)

An deigh na laoidhe sin thubhairt Leabharcham ri mic Fhearghuis uinneagan agus dorsan an tighe a’ dhùnadh; “agus nan tig iad chugaibh,” arsa ise, “thoir am mach buaidh, agus dean gu calma, agus teasraigibh sibh féin gu math.” Dhoirt i an sin na frasan deur teth, brònach, agus dh’fhàg i beannachd aca agus thainig i far an robh Conchubar. Dh’fhoighneachd Conchubar sgeul dhi. “Tha droch sgeòil agus sgeòil mhaithe agam,” arsa ise. “Ciod iad sin?” arsa Conchubar. “Is maith an sgeul,” arsa ise, “an triùir is fearr dealbh agus deanamh an Eirinn teachd chugainn, eadhon clan Uisnich teachd gu Coigeamh Ulaidh, agus is iad so na sgeòil is fearr againn. Agus is iad na sgeòil is miosa againn, eadhon, a’ bhean a b’fhearr dealbh agus deanamh anns an domhain an am imeachd uainn a-Eamhuinn, gun a cruth no a dealbh fein a’ bhith oirre a nis.”

Cho luath agus a chuala Conchubar sin chaidh moran de ’eud air chùlthaobh, agus thòisich e air caoidh an deigh sgeimh Dheirdre, gus an d’ thubhairt e a rithisd. “Cia agaibh a theid a dh’ fheuchainn am maireann a dealbh no a deanamh féin air Deirdre?” Agus dh’fhoighneachd e fo thri uairean, ach cha do fhreagair aon neach e. An sin thubhairt Conchubar ri Treun-dorn; “A Threandoirn, co mharbh d’ athalr, agus do thriùir dearbhràthair?” “Tha fhios agam,” ars’ esan, “gu’m bu Naoise mac Uisnich a mharbh iad.” “Maiseadh,” arsa Conchubar, “Eirich a dh’fhiosrachadh, am maireann a dealbh féin air Deirdre.” Ghluais Treundorn roimhe a dh’ ionnsaidh na bruighne, agus fhuair e uinneagan agus dorsan an dùin dùnta. Ghabh cagal agus faiteachas e, agus thubhairt e, “Cha chòir dhomh teannachadh air clann Uisnich, oir tha fearg mhor orra.” An sin fhuair e air a’ bhruigh, uinneag nach deach a crannadh, agus theann e ri Naoise ’fheuchainn tre an uinneig; agus mhothaich Deirdre da sin, agus chuir i an céill do Naoise e. Dh’fheuch Naoise am mach, agus chunnaic e sùil an fhir sin. Agus thachair gu’n robh fear-chaille na tàilisge ’na làimh; agus thug e urchar cuimseach uaidh leis an do chuir e an sùil an òlaich e. Agus dh’ fhalbh e agus e air leth-shùil far an robh Conchubar. “Bheir mi mo bhriathran,” arsa esan, a’ Chonbhubair, “gu’m biodh Naoise ’na righ air an domhain, ma leigear da e, agus gur i Deirdre a’ bhean a’s fearr dealbh agus deanamh de mhnathaibh na cruinne.”

Is ann an sin a thubhairt Conchubar, “Eirichibh, ’Ultacha, agus imichibh timchioll na bruighne, agus cuiribh ’na dearg-lasraichean i.”

An sin dh’éirich cach an aon-fheachd, agus leig iad tri gaoirean-catha asda, agus chuir iad ri teine i. Air cluinntinn sin do chlann Fhearghuis, dh’fhoighneachd iad co bha ann. “Tha, Conchubar agus na h-Ultach” arsa iad, “Is truagh sin,” arsa Iollann Fionn, “ma ’s iad urrasan Fhearghuis is aill leibh a’ bhriseadh.” “Dar mo bhriathar,” ars a Conchubar, “is mo an eucoir do chlann Uisnìch mo bhean-sa a’ bhith aca ’na sin.” “Och! mo thruaighe! a’ chlann Uisnich rinneadh fheall oirbh.” “Dar mo bhriathair,” arsa Buinne Bord Ruadh, mac Fhearghuis, “ma chaidh ur brathadh, cha bhrath sinne sibh;” agus air sin, air da a chuid airm a’ ghlacadh, thainig e am mach agus mharbh e tri cheud de na h-Ultaich do’n ruathar sin, agus bhaith e na teinntean agus mheasg e na slòigh.

An sin thubhairt Conchubar “Co chuir an ruaig so air na sluaghaibh?” “Mise,” arsa Buinne Borb Ruadh Mac Fhearghuis. Cumhachan mora uamsa dhuit, a’ Bhuinne, agus treig clann Uisnich,” arsa Conchubar. “Ciod iad na cumhachan sin?” arsa Buinne. “Bheir mi tri triocha-cead de fhearainn duit, mo mhuinighinn agus mo chomhairle.” Gabhaidh mi ris na cumhachan sin,” thubhairt Buinne, agus ghabh e riutha. Agus rinneadh sliabh tre mhior-builean De de an triocha-cead an oidhche sin fein, agus is ann ris a their iad an diugh Dail-Buinne an Uladh.

An uair a chuala Deirdre sin, “Mheall Buinne sinn,” thubhairt ise, “agus is aithreamhail (coltach ri ’athair) am mac e.” “Dar mo bhriathar,” arsa Iolann Fionn, “cha tréig mi fhéin sibh fad agus a mhaireas an claidheamh so agam.” Agus thainig Iollann am mach an sin, agus thug e tri cheud luath-Chuairtean cùramach timchioll na bruighne, agus mharbh e tri cheud de na h-Ultachaibh, agus thainig e air ais far an robh Naoise agus e ag imirt le Ainne, agus dh’òl e deoch, agus thainig e am mach a rithisd agus leus laiste aige agus thòisich e air na daoine a’ chasgairt gus nach rachadh gin diubh an coir na bruighne leis an eagal. Agus bu mhaith am mac sin Iollann Fionn, oir cha do ghabh e ailleagain no maoin o aoinneach riamhach o Fhearghus, agus cha do dhiùlt e aoinneach riamh do thaobh sheòd no maoine.

Is ann an sin thubhairt Conchubar “C’àite am bheil Fiach Fionn mo mhac féin, oir is ann anns an aon oidhche, rugadh e fein agus Iollonn Fionn; agus is e arm ’athar tha aig Iollann Fionn; agus mar sin thoir thusa m’ arm-sa leat, eadhon an Orchaoin, agus a’ Chorrthach, agus am Bogha Bearnach.

Is ann an sin a rinn an dithis so ionnsaidh air a’ cheile gu dàna, deagh-ghaisgeil. Agus bhuadhaich Iollann Fionn mac Fhearghuis, air Fiacha mac Chonchubair an tra sin, ionns gu’n d’thug e air crùban air chùlthaobh a sgéithe; agus bheucaich an Orchaoin le guth fhoclaich ghràinneamhuil le meud an eiginn anns an robh Fiacha MacConchubair. Agus bheucaich tri priomh-thuinn na h-Eire, eadhon, Tonn Tuaithe, Tonn Cliodhna, agus Tonn Rudhraighe a’ freagairt di.

Bha Conall Cearnach, mac Aimhergin, an Dun Sobhairce; agus chuala e na tuinn ag beucach agus thubhairt e; “Tha Conchubar an eiginn agus cha dligheach dhomhsa eisdeachd ris.” Agus ghabh e a chuid airm gu cliseach, luthmhor, agus thainig e roimhe gu Eamhuinn Mhacha; agus cha leigeadh an t-eagal leis na h-Ultaich a thoirmisg. Agus thainig e gu fealltach, an coinneamh a chùil gu Iollann Fionn, agus shàth e a cholg-ghlas eadhon a chlaidheamh troimh a chridhe. “Ge b’e ghuin mi a leth mo chùil,” arsa Iollann Fionn “bheirinn còmhrag à leth m’ aghaidh da.” “Co thu fhéin?” arsa Conall. “Is mise Iollann Fionn mac Fhearghuis,” fhreagair esan, “agus is e so Conall Cearnach a ghoin mi.” “Is truagh gur mi,” fhreagair Conaill. “Is mor an truagh an gniomh a rinn thu, a’ Chonaill,” arsa Iollann “agus clann Uisuich fo mo dhidean.” “Och! Mo thruaighe” arsa Conall, “dar mo bhriathran cha toir Conchubair a mhac féin uam gun a mharbhadh an dioghaill a’ “ghniomh sin,” agus an sin thug Conall beum claidheimh do Fhiacha Fionn agus gu’n do sgaradh a cheann de a choluinn; agus dh’fhàg Conall iad. An sin thainig comharran bàis air Iollan Mac Fhearghuis; chuir e a chuid airm a steach anns a’bhruigh agus thubhairt e ri Naoise calmachd a’ dheanamh, agus gu’n do mharbhadh e fhéin an aimhriochd le Conall Cearnach.

Thainig a nis na h-Ultaich timchioll air a’ bhruigh a’ cur teine rithe. Chaidh Ardan am mach agus mharbh e tri cheud gaisgeach. Agus air da ’bhith ùine fhada am muigh, thainig e asteach, agus chaidh Ainnle am mach an trian eile de’n oidhche a’ choimhead na bruighne; agus mharbh e uimhir do-àireamh de na h-Ultachaibh, gus an deach iad gun mhisneach o’n bhruigh. Is ann an sin thòisich Conchubar air an iarmailt agus thainig Naoise am mach fa dheòigh, agus cha teid na thuit leis ’àireamh. Thug na h-Ultach cath an-fhann do Naoise; agus chuir Naoise an ruaig orra tri uairean. An deigh sin dh’éirich Deirdre ’na choinneamh agus is e thubhairt i ris: “Is buadhmhor a’ chòmhrag rinn thu féin agus do dithis dhearbh-bhrathair; deanaibh gu foghainteach o so am mach. Bu olc a’ chomhairle dhuibh taobh a thabhairt ri Conchubar agus ris na h-Ultachaibh agus is truagh nach do rinn sibh mo chomhairle-sa.”

Rinn clann Uisnich a nis daingeann leis na sgiathan aca ’athadh ri ’chéile, agus chuir iad Deirdre eatorra, agus thug iad uile gu leir ionnsaidh an aon-fheachd air an naimhdean, agus mharbh iad tri chiad dhiubh do’n ruathar sin.

Chaidh Conchubar far an robh Cathfach an draoidh, agus thubhairt e “A’ Chathfaich ceannsaich clann Uisnich, agus imir draoidheachd orra, oir millidh iad an Coigeamh so gu bràth ma theid iad as a dh’aindeoin uatha an tràth so; agus bheir mi mo bhriathran dhuit-sa nach eagal daibh mi fein.” Chreid Cathfach na facail so, agus chaidh e a dh’ -ionnsaidh clann Uisnich agus rinn e draoidheachd orra, oir chuir e muir mhor-thonnach

---

[371]

[Vol . 6. No. 47. p. 3]

air feadh na machair roimh clann Uisnich, agus na h-Ultaich air talamh tioram ’nan deigh. Agus bu ro thruagh mar a bha clann Uisnich ’gan claoidh anns a’ mhuir mhoir, agus Naoise ag cumail Dheirdre air a ghuailnean ’ga tearmuinn air a bathadh. An sin dh’òrduich Conchubar clann Uisnich a’ bhith air am mharbhadh, agus dhiùlt fir Ulaidh uile sin a’ dheanamh; oir cha robh aon duine annta gun tuarasdal aige o Naoise.

Bha òglach d’am b’ ainm Maine Lamh-dhearg mac Righ Lochlainn le Conchubar; b’e Naoise mharbh ’athair agus a dhithis dearbhrathair, agus thubhairt esan gu’n deanadh e féin an dith-cheannadh an dioghail a’ ghniomh sin. “Maiseadh,” arsa Ardan, “marbh mi fein air tus, oir is mi is oige de mo bhraithrean.” “Cha’n e sin a nithear,” arsa Ainnle. “ach marbhtar mi fein air tùs.” “Cha’n ann mar sin is còir, ”arsa Naoise, “ach tha claidheamh agam-sa thug Manannan Mac Lir dhomh, nach fàg fuigheall beuma, agus bhuailtear oirnn ’nar triùir an aon-fheachd e, agus nach faiceadh aon againn a dhearbh-bhrathair ’ga dhith-cheannadh.” Agus a’cheart uair shin na h-uaislean sin am muinealan air aon cheap, agus thug Maine colg-bheum claidheimh dhaibh gu’n do sgar e na tri chinn a dh’aon bheum air a’ bhad, agus leig na h-Ultaich asda tri trom-sgairtean bróin air an son ’gan caoidh.

A’ thaobh Dheirdre, am fad agus a bha air chàich air a’ chéile dhiubh, chaidh i roimhpe faiche uaine Eamhna, agus i air breitheal agus air a cuthach le mulad agus doilghios agus i a’ faontradh sear agus siar o dhuine gu ’chéile, gus an do chòmhlaich i Cuchuilein ’na ceart-aghaidh, agus chaidh i air a chomhairc, agus dh’ innis i sgeul clan Uisnich da o thoisich gu deireadh mar a chaidh am brathadh. “Is truagh leam-sa sin,” arsa Conchubar, “agus am bheil a fhios agad co mharbh iad?” “Maine Lamhdhearg, mac Righ Lochlainn,” arsa ise. Thainig Cuchuilein agus Deirdre far an robh clann Uisnich; sgaoil Deirdre a falt, agus thionnsgain i air fuil Naoise ’ol; dath ’na h-eibheill air a gruaidhean, dubh-bhròn fiadhaich feargach ’na cridhe agus an cridhe fein ach beag air a stròiceadh. An sin thog i le dòruinn an laoidh:—

Is mor na h-achdan so an Eamhuinn,
Far an d’ rinneadh feall gu h-olc;
Oidheadh cloinne Uisnich ionraic
Cul-taic gobhlach onoir Eirinn.

Bhiodh an domhain siar ’us sear
Agad fhéin, a’ Naoise neartmhoir,
Gun a bheag de theagamh bhiodh,
Mur an d’ rinneadh an droch-ghniomh.

Adhlaichtear ’san uaigh mi,
Comhdaichtear le leacan mi,
Le feitheamh orra thig an t-eug
’Us crioch an droch-ghniòmh orm féin.

An deigh na laoidhe sin, thubhairt Deirdre, “Leig leam mo chéile a’ phòsadh;” agus thòisich i a’ pògadh Naoise agus ag òl ’fhala gus an do thog i an laoidh a leanas:—

Is fad an la ’us gun chlann Uisnich ann,
Cha robh dragh orm ’s mi ’nan cuideachd-san;
Tri mic righ fialaidh do na bochd,
Tri leomhain o chnoc na h-uamha.

Tri dreaguin o Dhùn Monaidh,
Tri curaidh o’n Chraoibh Ruaidh,
Cha ’n fhada dhomh ’us mi ’nan deigh,
An triùir bhris gach ruaig-cath.

Tri leannain bhàn Bhreatuinn,
Tri seabhagan Shleibh Chuileann,
Mic righ d’ an geill gaisge,
Do ’n do lùbadh na glùintean.

Cha bu deas leo striochdadh,
Is truagh bochd an tuiteam,
Tri mic inghne Chathfaich,
Tri gobhlain catha Chuailgne.

Tri beathaichean fiadhaich,
Tri leomhain o lios Una,
Triuir le ’m miann am moladh,
Tri mic uchda Ultach.

Triuir chaidh ’àrach le Aoife,
Bha criochan fo chis da,
Tri cuilbh bhriseadh cruaidh-chòmhrag,
Tri daltan thogadh ann an Sgathach.

Chaidh an oilean aig Boghmhuin,
Air gach cleas ’us fòghluim,
Tri mic òirdhearca Uisnich,
’S mi tha tuirseach ’nan easbhuidh.

Na saoileadh duine ’na bheatha
Gu ’m mairinn an deigh Naoise,
Is beag saoghal a gheibh mi
An deigh Ardain ’us Ainnle.

Ard-righ Ulaidh mo cheud fhear,
Threig mi e air gaol Naoise;
Gearr mo bheatha dhomh ’nan deigh,
Sheininn-sa an tuireadh tuirseach.

Ann an deigh cha bhi mi beò,
Bhuadhaich iad anns gach deabhadh,
Triuir murrach air gach dochair ’fhulang,
Triuir laoich nach obadh gleachd.

Mallachd ort, a’ Chathfaich draoidh,
Mharbh thu Naoise tre mhnaoi,
’S truagh nach d’ rinn thu comhair air,
Sath an domhain e d’ aon righ.

’Fhir a thochlas uaigh Naoise
Gus a chuir ann, uam-sa,
Na deantar leat an uaigh cumhang,
Bhithinn fein ri taobh nam flaithean.

Cha robh mise riamh ’nam aonar,
Ach an la a thochladh d’ uaigh;
Ach is minic a bha mise
Agus sibhse féin gu h-uaigneach.

Chaidh mo fhradharc uamsa,
Air faicinn uaigh Naoise;
Gearr gu ’m fàg mi nis mo bheatha
Ach cha mhaireann luchd mo chaoineadh.

Air mo thailleabh mhealladh iad,
Na tri tonna neartmhor, bras;
’S bochd nach robh mise ’san uir,
Roimh marbhadh clann Uisnich.

Truagh mo thurus le Fearghus,
Do ’n Chraoibh Ruaidh bhreugadh sinn,
Le briathran blaithe, binne,
Mhealladh sinne an aon-fheachd.

Agus sheachuainn aoibhneas Ulaidh,
Dh’ aindeoin churaidhean ’us chàirdean,
Cha bhi mi ’nan deigh ’nam aonar,
Cha dual domhsa saoghal fada.

An sin shuidh Deirdre anns an uaigh, agus thug i tri pògan do Naoise roimh dhaibh a leagail anns an ùir. Chaidh Cuchuilein roimhe gu Dun-Dealgain, gu cumhach, dubh-bhrònach, agus mhallaich Cathfach Draoidh am baile Eamhuinn Mhacha, mar dhioladh air a’ mhor-olc sin, agus thubhairt e nach faigheadh Conchubar no neach eile de a shliochd, am baile sin gu brath an deigh na ceilge sin.

A’ thaobh Fhearghuis mac Rosa Ruaidh, thainig e air la-iar-na-màireach gu Eamhuinn Mhacha, an deigh marbhadh clan Uisnich; agus an uair a fhuair e gu ’n do mharbhadh iad direach an aghaidh ’nan urrasan daingneann a thug e fein daibh, thug e féin agus Cormac Conloingios mac Chonchubair agus Dubhthach Daolshulach, ionnsaidh air buidheann eascairdich de mhuinntir Chonchubair, gus an do thuit Maine mac righ Lochlainn leo, agus tri chead de a mhuinntir mar aon leis. Loisgeadh agus chreachadh Eamhuinn Mhacha agus mharbhadh boireannaich teaghlach Chonchubair leo. Agus chruinneachadh sluagh Chonchubair as gach leith, agus b’ e lion an t-sluagh tri mhile laoch; agus thriall iad as a sin gu Connacht gu Oiliol Mor, bha ’na righ air Connacht an trath sin agus gu Meadhbh Chruachna far an d’fhuair iad fàilte agus fasdadh.

A’ thaobh Fhearghuis agus Chormaic Chonloingis agus an laochraidh, air ruigsinn ann an Connacht dhaibh, cha robh iad aon oidhche gun chreachadairean a’ chuir uapa ag argnadh agus ag losgadh Ulaidh; agus mar sin daibh gus an do thraochadh criochan Chuailgne leo, gniomh as an d’ thainig iomadh dochair agus fearg eadar an da Choigeamh; agus chaith iad seachad bliadhna no a’ reir dream eile deich bliadhna air an dòigh sin gun osadh uaire eatorra. As leith a stigh de ’n aimsir sin, dh’fhàs Meadhbh torrach le Fearghus, gus an do rug i triuir mhac da a dh’aon-bhreith mar a tha Ciar, Corc agus Conmhac, mar a their am file anns an rann so:—

“Bu torrach Meadhbh an Cruachan chaoin.
O Fhearghus nach do thoill mi-chliu;
Rug i triuir gun lochd nach lag,
Ciar, Corc, ’us Conmhac.”

Is ann o’n Chiar so a’shloinneadh na Ciaruidhe am Mumhan, agus is ann de a shliochd a tha O’ Chonchubar Ciaruidhe; is ann o Chorc O’Chorcamruadh; agus is ann o Chonmhac a tha gach Conmhaicne tha ann an Connacht; agus ge b’e leughas an duan d’ am bu toiseach

“Clann Fhearghuis, clann os cach,”

gheibh e gu follaiseach gu’m bu mhor an uachdaranachd fhuair na triùir mac sin Meidhbhe an Connacht agus am Mumhain. Tha na tirean a tha air an ainmicheadh uatha anns an da Choigeamh sin, ’nam fianuisean air a’ chùis.

Bha fearghus agus an Dubhloingios, eadhon, na coimhich a chaidh leis gu Connacht a’ sior-deanamh spuinnidh agus uile air na h-Ultaich airson bàis clann Uisnich; agus na h-Ultaich mar an ceudna a’ deanamh ath-

(Air a leantuinn air taobh 374.)

---

[372]

[Vol . 6. No. 47. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobhad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ‘Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, 20 MAIGH, 1898.

AN COGADH.

Cha d’ rinneadh a bheag de chogadh o’n chaidh Manila a ghlacadh. Tha cabhlach de shoithichean cogaidh aig na Stàitean timchioll air Cuba, agus tha cabhlach aig an Spàinn anns an àite cheudna, ach cha d’ thàinig iad gu blàr fhathast. Tha iad mar gu’m b’ ann a’ deanamh falach-fead air a’ cheile bhitheadh iad. Thug na Stàitean ionnsuidh air arm a chur air tir ann an Cuba deireadh na seachdain ’sa chaidh, ach thug arm na Spàinn ionnsuidh cho millteach orra ’s nach d’ fhuair iad gu tir idir. Chaidh àireamh dhaoine a mharbhadh ’sa leònadh air gach taobh. Loisg na soithichean Geancach air baile San Juan aon latha air an t-seachdain s’ a chaidh, agus bha ’san ainm gu ’n do mharbhadh naodh ceud Spàinnteach, ach cha’n eil sin idir coltach. Bidh moran seanchais a’ tighinn gach latha nach gabh creidsinn. Cha’n eil fhios an teid moran fala a dhòrtadh a’ cheud treis; tha an Spàinn lag, agus cha toir i ionnsuidh air na Stàitean gus an fheudar dhi, agus tha na Stàitean ged a tha iad gle bheairteach, fada o bhi làn uidheamaichte air son cogaidh. Cha’n eil teagamh mar sin, nach tarruinn iad ùine. Tha a cheana còrr us tri sheachdainean o’n thòisich e, agus cha d’rinneadh ach gle bheag fhathast. Tha moran dhaoine dhe’n bharail nach mair an cogadh ach ùine ghoirid, agus tha moran eile dhe’n bharail gur h-ann a mhaireas e ùine mhor, agus mu’n tig e gu crich gu’m bi a chuid a’s motha de rioghachdan na Roinn Eòrpa an sàs na chéile. Tha fhios nach eil ni a ’cumail na Frainge e dhol a chuideachadh na Spàinne ach an t-eagal a th’ aice romh Bhreatunn, agus tha sinn an dochas gu’m bi an t eagal sin oirre, oir cha’n eil iarraidh sam bith air an cogadh a dh’fhàs na ’s motha na tha e. Cha robh na Stàitean us Breatunn cho mor aig cach a chéile riamh o’n dhealaich iad an toiseach ’sa tha iad aig an àm so. Air an dòigh sin, dh’ fhaoidte nach caill an duthaich so air a’ chogadh idir, oir cha robh na Stàitean a’ nochd adh ri Canada ach gle bheag càirdeis anns na bliadhnaichean a chaidh seachad.

Tha obair na h-Ard Phàrlamaid a nise beul ri bhi criochnaichte air son na bliadhna so, agus tha dùil ris an tigh a bhi ’sgaoileadh deireadh na seachdain s’a tighinn. Tha gach ni cudthromach a bha ri dheanamh aona chuid air a dheanamh no air a chur as an rathad, agus cha’n ’eil moran ’ga chur air adhart anns na lathaichean so ach bruidhinn, ni a tha àireamh nach beag air gach taobh dhe’n tigh gle chomasach air a dheanamh. Tha an t-Ard Riaghladair, Morair Abaraidhean, a’ leigeil na dreuchd uaithe, ged a fhuair e tairgse bliadhn’ eile dhi, agus an uine gun a bhi fada bidh e ’dol air ais do’n t-seann dùthaich. Cha’n eil fhios fhathast cho bhios air a chur ’na àite.

Tha trioblaid mhor ann an cuid de dhùthchannan na Roinn Eòrpa aig an am so, gu h-àraid anns an Eadailt agus anns an Spainn. Tha an sluagh cumanta anns na dùthchannan sin anabarrach bochd, agus tha daoiread a’ bhidh aig an àm so a’ tigh ’n gle throm orra. Ann an àiteachan, tha an sluagh air éiridh ann an ceannairc, agus tha aig an luchd-riaghlaidh ris an arm a ghairm a mach air son an cumail aig rian. Tha an fhois agus monbhar gu leòr ann an cuid de na dùtchannan eile cuideachd, ged nach do bhrist iad a mach cho follaiseach. Tha e gle choltach gu bheil amannan trioblaideach gu bhi ann an ùine nach eil fad as.

Bidh càirdean Iain Rothaich, á Rudha Mharsden, anNew Zealand,toilichte chluinntinn gu’n d’ thàinig litir gu aon de chàirdean o chionn ghoirid, ag innse gu bheil e ’dol na ’s fhearr. Tha e nise comasach air coiseachd eadar an leabaidh ’san teine, agus tha e sior dhol am feobhas. Tha a bhana-chompanach moran na’s fhearr cuideachd. Tha sinn an dochas nach fhada gus am bi iad le chéile air an aiseag gu’n slàinte àbhaistich.

Cha’n eil teagamh nach eil Breatunn an dùil gu’m bi aice ri cogadh an ùine ghoirid. Tha i ag ullachadh air a shon gu bras. Tha daingneach làidir ri bhi air a cur suas ann anSt . John’s, Newfoundland;thatar a’ cur ma seach tomhas mor guail ann an Esquimalt, B. C., agus tha iomadh ni eile ’ga dheanamh a tha ’g innse gu bheil dùil ri stri.

Chuireadh an cùnntais gu àireamh de luchd-gabhail a’ phaipeir a tha air deireadh a thaobh paighidh, o chionn beagan sheachdainean air ais. Fhuair sinn am freagairt a bha dhith oirnn o chuid, ach tha roinn mhath nach d’ thug freagairt sam bith oirnn. Tha sinn air son cluinntinn uatha sin gun dàil.

Bha an sgeul mu dheireadh a thàinig ag innse gu robh Mr. Gladstone gle fhaisg air a’ chrich. Cha robh dùil ri e mhairsinn ach ùine ghoirid.

Tha toiseach an t-samhraidh ’na dheagh àm gu tòiseachadh air gabhail MHIC-TALLA.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes, Cloth Chlondaic, Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

TRIUBHSAIREAN BHO $3 .00 SUAS.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.
Flur, Min, Ti agus Siucar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
Soithichean Glaine agus Creadha, math agus saor.
Brogan, Botainnean, Rubbersagus Caiseart de gach seorsa
’GAN CREIC SAOR.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar Cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh, Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

AONGHAS MAC LEOID,
Sidni, C. B.

BATHAR EARRAICH.

Deiseachan Fhirionnach air $3 .50, $4 .75 agus o sin suas.

Deiseachan Ghillean air $1 .75, $2 .60, $3 .00, $375 agus $4 .60.

Bathar eile a reir sin. Cha ’n eil stor anns a’ bhaile anns am faigh thu BATHAR MATH cho saor.

Tormad Domhnullach,
SIDNI, C. B.

---

[373]

[Vol . 6. No. 47. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Bha àireamh de dh’ fhoghlumaichean òga Mhontreal ann an Ceap Breatunn o chionn còrr us mios, ag amharc troimh na mèinnean. Tha iad a nise an deigh falbh.

Tha eadar sia fichead us seachd fichead ’sa deich de chloinn gu bhi air an toirt gu Halifax á Sasuinn an ùine ghoirid. Is dilleachdain a’ chlann sin a’ thatar a’ toirt a nall air son dachaidhean fhaotainn dhaibh ’s an dùthaich so.

Ann an Swatse, an Iapan, bha ceud bat-iasgaich air an sguabadh air falbh le stoirm agus tuil a thainig deireadh na seachdain s’a chaidh. Tha ceithir cheud deug duine air chall, agus cha ’n eil teagamh nach robh a’ mhor chuid dhiubh air am bàthadh.

Tha tuathanaich na dùthcha so a’ cur barrachd cruithneachd am bliadhna ’sa b’ àbhaist dhaibh. Cha ’n eil fhios car son nach biodh roinn mhor air a chur na h-uile bliadhna; ma mhaireas am flùr cho daor ’sa tha e an dràsda, pàighidh e gle mhath do dhaoine an cuid flùir fhéin a dheanamh.

Ann anTyne Valley,E. P. I., air an t-seachdamh latha deug dhe ’n mhios a dh’ fhalbh, bha pàisde leMrs . Turner, aois naodh miosan, air a losgadh gu bàs. Bha e air fhàgail leis fhéin anns an tigh, agus thatar a’ deanamh a mach gu ’n deach e rathad an teine ’s gu ’n do ghabh a chuid aodaich.

Ann am Petticodiac, N. B., o chionn da sheachdain air ais, bha Cairistiona Mhàrtuinn air a bàthadh, ’s i-fhein us feadhain eile a’ dol ann am bàta gu ruigeSt . John.Chuireadh am bàta thairis le oiteag gaoithe, agus bha iad uile air an tilgeadh dh’ an uisge, ach fhuaireadh càch a shabhaladh. Bha i ochd bliadhna fichead a dh’ aois.

Tha Mr. Cailean Ochiltree Domhnullach air tilleadh á Sasuinn, agus tha e an deigh cuideachd laidir fhaotainn air son na mèinn ùr ghuail a fhuaireadh ann amPort Morienfhosgladh agus obrachadh gun dàil. Tha sinn an dochas nach eil mearachd sam bith anns an sgeul so, agus nach fhada ’n ùine gus am bi Port Morien cho soirbheachail ’sa bha e ’sna bliadhnachan a dh’ fhalbh.

Chaidh triùir dhaoine a bhàthadh ann anQueen ’s Port,an siorrachd Ghuysboro, air an deicheamh latha dhe ’n mhios. Chaidh iad a mach ann am bàta beag a dh’ iasgach sgadain, agus cha ’n fhacas tuilleadh iad gus an d’ fhuaireadh cuirp dithis dhiubh air an tràigh faisg air beul na h-acarsaid. Cha d’ fhuaireadh corp an treas fir fhathast. B’ iasgairean an triùir aca bhar soitheach a bha air tigh’n a stigh do ’n acarsaid air son bidh.

Tha e coltach gur ann am mios meadhonach an fhoghair a bhios aig an t-sluagh ri bhòtadh air son, no an aghaidh, stad a chur air deanamh, creic, agus ceannach stuth làidir ann an Canada. Tha e ’dol a chosg mu dha cheud mile dolair do ’n dùthaich, agus is coir do dhaoine deagh aire thoirt do ’n ghnothuch, agus a bhi cinnteach gu bheil tuigse cheart aca air gach ni m’a thimchioll, mu ’n tig an t-àm air son bhòtaidh. Cha ’n eil e ceart do neach sam bith a bhi aineolach air ni cho cudthromach ri so.

Chaochail D’Alton McCarthy, aon de bhuill na h-Ard Phàrlamaid, ann an Ottawa, a sheachdain gus a bhon-dé. Fhuair e ghoirteachadh le tuiteam á carbad beagan lathaichean roimhe sin, agus b’e an goirteachadh sin a dh’ aobharaich a bhàs. Bha e air aon de na fir-lagha a b’ fhearr a bh’ ann an Canada, agus bha e ’na dhuine nach robh aig àm sam bith leisg air a bheachdan ’sa bharailean fhéin a leantuinn gu cogaiseach. Bha e gle mheasail ann an tigh na pàrlamaid, agus labhair na daoine b’ inbheiche air gach taobh dhe ’n tigh uime an deigh a bhàis, a toirt cliù mor air. Rugadh McCarthy ann an ceann a tuath Eirinn.

Chaochail té d’ am b’ ainm Miss Antionette Nordbec, ann a’ Halifacs, air an t-seachdain s’a chaidh, agus ’na tiomnanh dh’ fhag i tri fichead mile dolair aig ceathrar chloine an Urr. Robert Muireach, fear-deasachaidh a’ Phresbyterian Witness.

Chaidh tigh-eiridinn Caitliceach a bha ann an St. Hyacinthe, an Cuibeic, ’na theine maduinn Di-luain s’a chaidh, agus bha sianar air an losgadh gu bàs; mharbhadh aon eile le leum a mach air uinneig. Bha cóig de na cuirp gun fhaotainn ’sa mhaduinn Di-màirt.

Tha am flùr air éiridh gu mor ann am pris o chionn da mhios air ais. Mu mheadhon an earraich bha am flùr a b’ fhearr ’ga chreic air cóig dolair gu leth ann am baile Halifacs; tha an seòrsa ceudna ’ga chreic an dràsda air ochd dolair. Tha sinn an dòchas nach teid e na ’s daoire na sin.

Nach bu chòir do na Gàidheil anns gach àite oidhearp a thoirt air àireamh luchd-gabhail MHIC-TALLA a dhublachadh air an t-samhradh. Dh’ fhaodadh deich mile a bhi ’gabhail a phaipeir Ghàilig na ’n deanadh a h-uile Gàidheal a dhleasanas dha thaobh. Co a gheibh aon no dha de chàirdean ùra do MHAC-TALLA?

Chaidh seana bhean d’ am b’ ainmMrs . Adams Archibald, a bha fuireach airRiver John,an siorrachd Phictou, a losgadh gu bàs air an t-seachdain s’a chaidh. Spraidh lampa a bha i ’laimhseachedh, agus ghabh a cuid aodaich. Fhuair a fear an teine chur as, ach bha i air a losgadh cho dona ’s gun do chaochail i. Bha i ceithir fichead ’sa h-aon a dh’ aois.

Thatar ag radh gu ’n deachaidh àireamh mhor dhaoine a bha air an turus do ’n Chlondaic, a bhàthadh o chionn ghoirid. Bha àireamh mhor dhiubh a’ falbh cuideachd air deigh na h-aimhne, ’s gach fear a’ tarruinn sleighe. Gun rabhadh sam bith, bhrist an deigh fopa, agus bha da dhuin’ air fhichead air an slugadh suas, iad fhéin ’s an imrich, ’s cha ’n fhacas tuilleadh iad.

Iadsan a Phaigh.

Iain Mac Fhionghain, New Canada.
Gilleasbuig R. Mac-a- Phearsain, Blue ’s Mills. $3 .
DoraGhillios, Gleann nan Sgiathanach.
Calum Mac Neill, Mèinn a Reserve. $1 .50
D. S. Mac Fhionghain, Shunacadie. .25
Miss Mac Nish, Fingal, Ont.
Iain Ceanadach, Loch na h-Aimhne Deas, N. S.
Domhnull Mac Neill, Loch na h-Aimhne Deas, N. S.
Beataidh Nic Neachtain, Loch na h-Aimhne Deas, N. S.
An t-Urr. R. Mac Coinnich, Arasaig, N. S.
S. D. Mac-a- Phi, Gleann Uilleam, E. P. I.
Iain A. Domhnullach, Beinn an t-Sealgair, E. P. I.
Coinneach Mac Gill-fhinnein, an Amhuinn Mheadhonach.
C. O. Domhnullach, Loch Ghabarus.
Mrs . H. P. Haskell, Boston, Mass.
Seumas Mac ’Ille-mhaoil, Cincinnati , Ohio.

BAIS.

—Air taobh an ear Loch Ainslie, air an darra latha dhe ’n mhios, Caitriona M., nighean Phàdruig Mhic ’Ille-mhaoil, da bhliadhna dh’ aois. B’i an darra te de dhithis nighean ann an teaghlach mor, agus dh’ fhàg sin a’ bhuille na bu ghoirte. Chuireadh e smaointean air neach a bhi ’faicinn sianar bhràithrean beaga a’ caoidh am peathar ’s gun an neach bu shine dhiubh thar sia bliadhn’ deug a dh’ aois. Tha co-fhaireachdain nan càirdean uile aig na pàrantan ’nan trioblaid.

—Aig Loch a’ Chanu, air an 9mh latha dhe ’n mhios so, Anna Dhomhnullach, bantrach Lachuinn Mhic-an-t- Saoir, 72 bliadhna dh’ aois. Thainig i do ’n dùthaich so còmhla ri ’h-athair ’s ri ’màthair á Uidhist a Chinn a Tuath, anns a bhliadhna 1828. Dh’ fhàg i coignear mhac agus triùir nighean a’ caoidh màthair ghràdhach, chaoimhneil, a bha measail aig na h-uile. Chaidh a tiodhlacadh ann an cladh Loch Ghabarus, agus lean àireamh mhor an giùlan dh’ ionnsaidh na h-uaghach.

“Ma thug e leis ’se fein ’thug uaith,
Beannaicht’ gach uair biodh ’ainm.”

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B

AN T-AITE
Anns an Ceannaich thu
Suic agus Iaruinn Cruinn, Creamers, Soithichean Bainne, Airneis-taighe, Stobhaichean, Flur, Min, etc., etc.
An Stor aig
ISAAC GREENWELL,
SIDNI, C. B.

Gabh Deagh Chomhairle
agus ceannaich gach bathar a bhios a dhith ort bho
MATHESON , TOWNSEND & Co.

Tha stoc mor aca de Bhathar Tioram, Amhlan, Ti, Siucar, Siabunn, agus gach ni eile air an cuir tigh feum.

Tha Adan, Bonaidean, Fluraichean, Itean, agus gach ni mar sin aca do na caileagan ’s do na mnathan.

Tha gach ni a th’ aca dhe ’n t-seorsa ’s fearr, agus ’ga chreic cho saor ’sa ghabhas deanamh.

Cha chosg e sion dhut am bathar fhaicinn; bidh na cleirich gle thoileach a shealltuinn.

Amherst Boot & Shoe Mfg, Co.,
AMHERST, N. S.

A’ Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.

---

[374]

[Vol . 6. No. 47. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 371.)

dhiolaidh orra sin agus air daoine Chonnacht tre an tain bho a thug Fearghus uatha agus tre gach dochair eile dhiubh, ionns gu’n robh na diobhaltean agus na dochair a rinn iad leth air leth d’a chéile cho mor sin, agus nan robh leabhraichean sgriobhte mu an deibhinn, bu ro fhada ri an leughadh an so iad.

A’ thaobh Dheirdre, de an d’ thainig na gniomharan sin, bha i am fochair Chonchubair anns an teaghlach aige fad bliadhna an deigh marbhadh clann Uisnich, agus ge bu bheag togail a cinn no gàire a’ dheanamh le a beul, cha do rinn i sin re na h-ùine sin. Mar a chunnaic Conchubar nach do thog cluich no caoimhneas deidh oirre, agus nach d’ thug àbhachd no àrdachadh aoibhneas no misneach ’na h-aigne, chuir e fios air Eoghan mac Dhurthacht, flaith Fhearnmhuighe. Their cuid de na seanachaidhean gur e an t-Eoghan so a mharbh Naoise mac Uisnich an Eamhuinn Macha. Agus air teachd do Eoghan an làthair Chonchubair, thubhairt e rithe, o nach d’fhuair i féin uaithe a h-aigne a’ chaochladh o a cumha, gu’m feumadh i dol fad seal le Eoghan; agus le sin chaidh a cur air cùlthaobh Eoghain anns a’ charbad, agus Conchubar comhla rithe airson a buileachaidh air Eoghan.

Air dhaibh ’bhith a’ triall, bheireadh i sùil air Eoghan roimhpe gu fiadhaich feargach, agus suil eile air Conchubar ’na deigh; oir cha robh dithìs air an domhain d’am bu mho thug i fuath na dhaibhsan maraon. Mar a mhothaich Conchubar di, agus i a’ coimhead fa seach air féin agus Eoghan thubhairt e tre àbhachd. “A’ Dheirdre, is sùil caorach an t-suil sin a bheir thu ormsa agus air Eoghan.” Air cluinntinn sin do Dheirdre, ghabh sgeun cho oillteil leis a’ bhriathar sin i, agus gu’n d’ thug i dubh-leum as a’ charbad am mach gus an do bhuail i a ceann air carrraig cloiche bha roimhpe, gus an do rinneadh mirean mion-bhriste de ceann, agus leum a h-eanchainn gu h-obann aisde; is ann mar sin a thainig bàs Dheirdre.

(A’ chrioch.)

A MEASG TUATH NA GAIDHEALTACHD. *

LE UILLEAM MAC COINNICH, RUN-CHLEIREACH CUIRT-AN-FHEARAINN.

EARRANN II.

(Air a leantuinn.)

Bha cheann bliadhna no dha bha mi fhéin ag eadar-theangachadh eadar seana-mhaighdinn Ghaidhealaich agus Cùirt an Fhearainn. Cha robh i air son a laimh a thogail idir, ach mu dheireadh thug i a mionnan. La no dha an déigh sin bha mi ’gabhail an rathaid, is choinnich mi a’ cheart té agus seana chailleach còmhla rithe. “O,” ars ise, “is mi a tha diumhach oirbh—is e sibhse a chuir air mo mhionnan mi an là roimhe.” “Car son a ghabh thu iad?” ars a’ chailleach. “Dh’fheumainn an gabhail,” fhreagair an té eile. “Nach bu tu an òinnseach,” ars a’ chailleach. “Car son nach d’thuirt thu riutha gu’n robh thu trom!” Tha cuid a’ géilleadh nach eil e ceart do bhoirionnach anns an t-suidheachadh sin a dhol air a mionnan.

Is minig a chunnaic mi feadhainn a labhradh Beurla meadhonach math, an aghaidh fianuis a thoirt ’s a’ chainnt sin. Bhiodh eagal orra gu’m biodh feadhainn eile ’fanaid air am Beurla, no gu’n deanadh iad mearachd na ’n seanchus. Tha cuimhne agam air gille gasda ’fhuair deagh sgoil ach nach robh a’ cleachdadh na Beurla. Thàinig e air bialaobh cùirt, is thubhairt am breitheamh ris—“You speak English, John. ”Bha beagan Beurla aig Iain is fhreagair e—“A few, my Lord. ”Thug am freagairt so gàire air cuid, is cha chanadh Iaid smid Bheurla tuilleadh!

’Nuair a bhios cuid do dhaoine ag eadar-theangachadh bho Ghàilig gu Beurla bheir iad freagairtean iongantach aig uairean. Chuala mi iomradh mu lagh a bha an ceàrnaidh àraid de’n Ghàidhealtachd mu dhéidhinn each a chaidh a ghoid. Bha seana bhodach a’ toirt fianuis an Gàilig; ’s dh’ fhoighnich am fear lagha ris—“Was the horse shod? ” “An robh brògan air an each?” ars’ an t-Eadar-theangair. “A righ nan gràs,” ars am bodach, “am beil an duine air a bhàinidh! Co riabh a chunnaic brògan air each!”

Bha fianuis eile aig an aon chùirt aig an robh Beurla fhad-chasach, chrioplach. Dh’ fhoighnich am breitheamh ris—“What kind of horse was it, Duncan? ”Fhreagair Donnchadh—“A quadruped horse, my Lord. ”

Bha fear aig an robh Beurla mhòr a ’toirt fianuis aig uair eile mu dheidhinn Sanas àraid a chunnaic e air dorus eaglais fada bho dhachaidh fhéin. Dh’fhoighnich am breitheamh ris ciod e bha esan a’ deanamh aig eaglais mar sid cho fada bho thigh fhein. Fhreagair e gu socrach, a’ deanamh stad beag eadar a h-uile facal—“Well, my Lord, there was a rumor of sheriff-officers coming to the country to warn the tenants out of their holdings, and I went to the districts concerned to advise the people against the use of physical force in their paroxysm of land hunger. ”

Chuala mi mu sheann duine a bha air bialaobh cuirt is dh’fhoighnich am breitheamh ris mu ’theaghlach. Fhreagair e nach robh aige ach aon nighean agus gu’n d’fhàg ise-fhein a nis e. ’Si an ath cheist a chuirteadh ris— “C’ait’ am beil i?” Fhreagair am bodach— “Tha i air a mànran fhein cuide ri fear eile.” Chuir an t-eadar-theangair am Beurla mar so e—“She is enjoying herself with another man”—freagairt a thug lachan gàire air a h-uile duine ’sa’ chuirt. Nise bha am freagairt mar thug am bodach e tuigseach gu leòr; bha ’n nighean an déigh pòsadh, ’s i air tigh dhi-fhein

Tha cuimhne agam air seann duine a bha a’ toirt fianuis an cainnt a mhathar, agus an déigh dha a’ chùirt fhàgail thuirt e ris a’ chiad fhear a choinnich e—“ ’S mise bh’air mo mhaslachadh an diugh. Bha mi ’na mo sheasamh an sid air am bialaobh fad uair an uaireadair is mo theanga ann am pluic fir eile.”

Tha an sean-fhacal ag radh gu’m bi am fear a th’air tìr an dùil gur h-i a làimh fhéin is fhearr air an stiùir. Is ann mar sin a tha e leis an eadar-theangachadh. Cha’n ’eil an obair idir cho fearas a dheanamh ceart ’s a shaoileadh muinntir nach do dh’fhiach rithe.

Bha maighstir-sgoil uaireigin an Uibhist a bhiodh ag iarraidh air an òigridh na briathran so eadar-theangachadh facal air an fhacal air mhodh is gu’m biodh iad tuigseach do Ghall—

“Taodan beag, caol, cruaidh naoi duail,
Air aon laoghan beag, maol, ruadh Mairi.”

Ged a bhios cuid de na Gaidheil a’ cumhnadh na Beurla an uair bu mho feum orre an cuirt bithidh pailteas aca dhi ’nuair a ruigeas iad an dachaidhean fhein. Tha cuimhne agam air turus a bha mi ann am baile beag cuide ri fear-meas. Bha buaireadh air chor-eigin mu chrìch eadar da chroit. Dh’fhoighnich am fear-meas ri seana bhoirionnach a bha an sin—“Whose land is this I am standing on? ”Chuir mi-fhein so an Gàilig, is fhreagair a’ chailleach gu’m bu leatha-sa e. ’S i an ath cheist—“Whose land is that other rig? ”Cha d’fhuirich a’ chailleach ri so a chur an Gàilig dhi, is fhreagair i—“That is Donald MacDonald’s; his extremities are next to mine! ”

Is iomadh trioblaid a dh’eireas mu chriochan, agus gu tric is beag is fhiach an t-aobhar-connspaid. “Fhuirich air do thaobh fhein de’n chlais, uile-biast,” ars a’ seann fhleasgach ri a bhana-choimhearsnach. “Cha ’n ’eil mise ag iarraidh ach ceartas” ars ise; “cha gabhainnse uidhir ’s a tha dubh dhe m’ ionga dhe do chuid, a’ mhiosein.”

Chaidh an t-uachdaran a dh’fhiachainn ri réite ’dheanamh eadar seann fhleasgach is banntrach a bha am baile beag. “A Dhòmhnuill,” ars esan, “ciod e is ciall do ’n dol-amach a th’eadar thu-fhein is Mòr. Pòs i; cuiribh an dà chroit ri chéile, is cha chuir criochan tuille trioblaid oirbh.” “An e mise ’phòsadh ise!” ars a Dòmhnull. Chaidh e an sin gu tigh na banntraich is thuirt e rithe gu’m b’fheàrr di-fhein is do Dhòmhnull pòsadh, is gu’m biodh am baile aca dhoibh-fhein. “An e mise ’phòsadh esan” ars a Mor. Cha deachaidh a’ chrioch ud a chur ceart fhathasd!

Cha’n ’eil cànain a tha cho taitneach do chridhe a’ Ghaidheil ris a’ Ghàilig, agus ’nuair bhios e air fuadan a measg nan Gall tha i cho bhinn ’na chluasan ri ceòl a sìth-bhruth. Bha Muileach uaireigin ’s an taobh-deas, is air dha tilleadh dhachaidh thuirt e ri a mhuinntir mar so— “Rainig mi Grianaig far nach tuigeadh na daoine chéile; ach ’nuair thill mi do Thobar-Mhuire mhòr nan gràs againn fhéin thog mo chridhe ris, is chuala mi an coileach a’ goirsinn an Gàilig.”

Ach ged bhios sinn uile dha ’moladh tha

---

[375]

[Vol . 6. No. 47. p. 7]

mòran againn a tha dha ’milleadh. Cha toigh leam fhein Gaidheal fhaicinn a bhios a’ sparradh facal Beurla an sid ’san so a measg na Gàilig. Chuala mi mu fhear a bha a’ gearan air fliuchad an rathaid, “ach,” ars esan, “ged bhiodh edisagreeableisgutters to the kneeann rachainn a visiteadh na lass.”

Bha fear eile ann, is chaidh e le gamhainn gu féill. Cha d’fhuair a prìs gu leòr air is thug e dhachaidh e. “Car son nach do reic thu an Druim-fhionn?” ars a bhean. “Cha d’fhuair mi ampriceair,” ars esan. “Nach d’fhuair thu tairgse idir air?” ars a bhean.” “Well,” ars esan, dh’offerig DrobhairFive Poundsdhomh air ach cha do dh’accept mi e.”

Bha duine eile anns a’ Ghàidhealtachd a thug cuairt mu dheas. Thill e dhachaidh le mòr-ionnsachadh, na’m b’fhior, is co ach e? Latha dhe na làithean bha deasboireachd eadar e-fhein is fear de na coimhearsnaich mu chreideamh. Fhreagair am fear a thug sgrìob gu deas— “Cha’n ’eil mi-fhéin ’na mo shectarian cho mor ’s gu’m beil mi a’ beilieveadh gu’m beilChristianityair a chonfineadh ridenominationsam bith!”

(Ri leantuinn.)

TRATHAN NA BLIADHNA.

“Rinn thu an samhradh agus an geamhradh.” —Salm lxxiv: 17.

Tha coinneach nan laithean aosmhor a’ caramh meas ’us uaill air seanachas aon de chairdean Ioib: “Ged nach tig amhgar a mach as an duslach agus nach fas carraid as an talamh, gidheadh rugadh an duine chum carraid mar a dh’ eireas na sradan suas.” Ged a bha Iob co diadhaidh, ionraic, bha e air fhiosrachadh le deuchainnean craiteach. Fhuair e fuasgladh, fa-dheoidh, as gach teanntachd anns an robh e; dh’ eirich grian an t-soirbheachaidh air a rithist, agus bheannaich an Tighearna deireadh Ioib ni ’s mo na thoiseach. Is iomadh cradh, ’us aimhreit, ’us dragh a bha aig Daibhidh, Salmadair binn Israeil, gaisgeach curanta nan lann. Gidheadh, tha e ’g radh, “Is math dhomhsa gu robh mi ann an amhghar ’chum gu foghlumainn do reachdan.” “Tha fhios agamsa, a Thighearna, gu bheil do bhreitheanais ceart agus gur ann an firinn a chlaoidh thu mi.” “Is ann le moran fulangais a gheibh sinn an oighreachd sin a tha neo-thruaillidh, neo-shalach, agus nach searg as. Bu deurach, bronach, mi-cheisteach a chaith Iosa Criosda, Ceannard ar Slainte, a laithean air an talamh. Bha e ’na dhuine dhoilghiosan agus eolach air bron.” “A mhuinntir mo ghraidh,” tha Peadar a’ sgriobhadh, “na bitheadh iongantas oirbh a thaobh na deuchainn theinntich a thig oirbh chum ur dearbhadh, mar gu ’n tarladh ni-eiginn neo-ghuathach duibh, ach do bhrigh gu bheil sibh n’ ur luchd comhpairt de fhulangasaibh Chriosda, deanaibh gairdeachas; chum mar an ceudna ann an am foillseachaidh a ghloire gu ’n dean sibh gairdeachas le h-aoibhneas ro-mhor.”

Faodaidh sinn samhladh air gras foghainteach an Tighearna ’fhaicinn anns a gheamhradh, “Co geal ris an t sneachd.” Is e so gnath-fhocal air a’ bheil sinn uile min-eolach. An uair a thuiteas e gu pailt air cnoc ’us comhnard, air fardach ’us faiche, air na craobhan arda ’s air na sruthan fuaimneach; an uair a tha e sgeadachadh aodann na talmhainn gu h-iomlan, ciod e ’n ni a chuireas sinn ann an coimeas ris airson sgeimh ’us gloineid? Cha ’n eil smal, no sal, no sgleo ra ’m faicinn am feadh a tha e mar bhrat uallach, no mar thrusgan eireachdail a’ comhdachadh nam beann ’s nan srathan, ’s a’ cur sgeimh lurach air gach aitreabh ’s air gach slighe. Nach dileas ’us nach boidheach an samhladh e air firinntachd Iosa Criosda, an fhirinntachd sin airson an tug E a bheatha luachmhor, an t-ionmhas spioradail sin a shaoras sinn bho lagh a pheacaidh agus a bhais. Cha ’n eil eideadh a gheamhraidh, an fhallainn gheal, shneachdach, air a sgaoileadh thairis air cuibhrionn no air cearn de ’n dùthaich—tha e sgeadachadh le ’chulaidh gheal na tire gu leir, agus air a mhodh so tha e ’n a shamhladh iomchuidh air cia co fial, farsuing, fiughanta ’s a tha teachdaireachd na sithe. Cha ’n eil eadar-dhealachadh air bith air a dheanadh anns a chuireadh ghrasmhor charthannach a tha Iosa ’toirt seachad. Tha E air a thairgseadh gu fialaidh us gu saor, gun airgiod ’us gun luach do gach neach ’us fine, do gach uachdaran ’us iochdaran; eadhon mar an sneachda, comharradh cinnteach agus companach dileas a gheamhraidh, anns an dùthaich fharsuing anns a’ bheil sinn a’ tuineachadh; a’ tuiteam ’s a laidhe air gach bruthach corrach, ’s air gach machair leathann, reidh.

RENA.

AN DA LEIGHEAS
AGUSK . D. C. PILLS
Leigsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill, teisteannais us urrais.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia. —agus—127 State St Boston, Mass.

THA ’N T-EARRACH
air tighinn ’s an Samhradh gle fhaisg air laimh. Ma tha thu air son Deise no pairt de dheise fhaotainn, taghail aig
Niall Mac Fhearghais,
an Taillear,
agus gheibh thu do dheagh riarachadh. Tha na h-Aodaichean a th’ aige math, ’s bidh iad an an deanamh a cheart cho math.
Cordaidh ’Obair Riut.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C B.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C.B.

BADDECK , - - C. B.
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha coltach ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urrais air mathas.

—THE—
E. B. EDDY Co., Limited,
Hull, Canada.

---

[376]

[Vol . 6. No. 47. p. 8]

Mac-Griogair o Ruath-shruth.

Tha mulad, tha mulad,
Tha mulad ga m’ lionadh;
Tha mulad bochd, truagh orm,
Nach dual dhomh chaoidh dhireadh.

Mu Mhac-Griogair o Ruath-shruth,
D’ am bu dual bhi ’n Gleann-liobhann,
Mu Mac-Griogair nam bratach
D’ am bu tartarach pioban.

D’ am bu shuaicheantas giubhas,
Ri bruthach ’ga dhireadh,
Crann caol air dheadh lochdradh
’S ite dhosach an fhìr-eoin.

Crann caol air dheadh shnaitheadh
Cuid de dh’ aighear mhic righ e,
Ann an laimh dheadh Mhic Mhuirich
Ga ’cumail réidh direach.

Ged a bhuail e mi ’m balach
Ga m’ ghearan cha bhi mi,
Ged a rinn iad orm eucoir
A thi fein co ’ni ’dhioladh?

’S luchd a ghabhail mo leith-sgeil
Anns a’ chaibeal so shios uam,
Luchd a sheasamh mo chòrach,
Is e mo leòn iad bhi dhi orm.

Mo chomh-dhaltan gaolach,
An leabaidh chaoil ’san ceann iosal,
Ann an leine chaoil annairt,
Gun bhannan, gun siod oirr’.

’S nach iarr sibh ga ’fuaigheal,
Mnathan uaisle na tire,
Ort bheirinn-se comhairl’
Na ’n gabhadh tu dhiom i.

’Nuair a theid thu ’n tigh-òsda
Na òl ann ach aon deoch,
Gabh do dhrama ad sheasamh,
Is bi freasd’lach mu d’ dhaoine.

Na dean diùthadh mu d’ shoitheach
Gabh an ladhar no taoman,
Dean am Foghar de ’n Gheamhradh
’S dean an Samhradh de ’n Fhaoiltich.

Dean do leaba ’s na creagan
Is na caidil ach aotram,
Ge h-ainneamh an fheòrag,
Gheibhear seol air a faotainn.

Ge h-ainneamh an fheòrag,
Gheibhear seòl air a faotainn,
Ge h-uasal an t-seobhag,
Is tric a ghabhar le foill i.

Nighean Thriath Uilinn.

Ghlaodh gaisgeach Gaidhealach, ’s b’àrd a ghuth—
“A phortair furtaich sinne,
Is fichead tasdan bheir mi dhuit,
Gu ’r cur taobh thall na linne.”

“Có sibhse rachadh thar Loch-Goill
’S na siantan oillteil uile?”
“Air eilean Ulbha ’s mise ’s oighr’—
’S i ’mhaighdean nighean Thriath Uilinn—

“Luchd-taighe ’h-athar oirnn tha ’n geall,
’S ruaig sinn gu teann dà latha;
’S na ’n d’ rug iad oirnne anns a’ ghleann,
Bhiodh m’ fhuil na steall mu thalamh.

“A mharc-shluagh nis tha aig ar sàil,
Bidh iad gun dàil ’san t-sealladh;
Is có bheir misneach do mo ghràdh
Ma mharbhas iad a leannan?”

Fhreagair am portair le guth àrd—
“Gun dàil tha mise ’tighinn,
Cha ’n ann air son nan tasdan bàn,
Ach ’s ann air sgàth na h-ighinn!

“Air m’ fhacal-sa cha bhi do luaidh
’An cunnart cruaidh ni ’s fhaide,
Oir ged a dh’ éirich gàir nan stuadh—
Gheibh sibh gu luath an t-aiseag.”

Nis bhòc an doinionn—shéid a’ ghaoth—
’S bha ’n caol na chaoiribh geala,
’S bhuail eagal orra air gach taobh
Mar dhaoin’ a chunnaic tannasg.

Ach ged bu ghàbhaidh gleachd an stoirm
Os cionn gach toirm is farum,
A nuas an gleann gu ’n cualas srann
Luchd-lann a’ teachd le starum.

“Greas ort, greas ort!” gu ’n d’ ghlaodh an òigh,
“Ged las na neòil ’s an adhar,
Earbsam á Freasdal ’s á cuan mòr
Seach dol an còmhail m’ athar.”

Fhuair iad ’s a’ bhàta—dh’ fhàg i tìr—
Faic iad a’ strìth ’s an doinionn,
Ach O! tha gàirdean feòlmhor fann
’Nuair dh’ éireas greann nan tonnan.

Is dh’ iomair iad gu gaisgeil, treun,
Measg thonnan breun na linne;
’Nuair ruig Triath Uilinn taobh a’ chuain
Ghrad mhùth a ghruaim gu tioma;

Oir chunn’ e ’nighean ’b ’àille snuadh,
’S a’ chuan, ’s e ’ruith ’na ghleannan,
Ri cobhair sìnnte bha aon làimh,
’N té eile teann m’ a leannan.

“O! tillibh, tillibh!” b’ àrd a ghlaodh—
“Air ais a ghaoil dean tighinn,
Dhuibh bheir mi mathanas gu saor—
Mo nighean chaoin, mo nighean?”

Na tuinn neo-iochdmhor bhrist air tràigh—
Cha robh e ’n dàn dhaibh tilleadh;
Triath Uilinn chunnaic e mar bha,
’S a dheòir gu làr rinn sileadh.

Eadar. le FIONN.

[Dearbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE Co. ,
air son Eilean Cheap Breatunn. Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh thu airgead le ’cheannach uainne.

F . FALCONER & SON,
DIOLLADAIREAN,
Sidni, C. B.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn ainm na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .00.

Tha seorsachan eil againn cuideachd.

CREELMAN BROS, Typewriter Co.,
15 Adelaide St., East,
Toronto, - - ONT.

H. D. Mac Ille-Mhaoil,
Stewartdale , C. B.
Cloth,Drogaid, agus Plaideachan “Eureka.”
Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a gabhail an coinneamh Aodaich.
MA tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige neo sgriobh uige.

C’AIT AM FAIGH MI?
Saibh, Glasan, Luaidhe, Sgeinein, Lainntearan, Sguabaichean, Paipear-tearra, Paipear-tubhaidh.
Olla, Fudar, Glaine, Siosaran, Tairnean, Bucaidean, Tuaghannan.
GHEIBH AIG
C . P. MOORE,
Sidni, C. B.

AIRNEIS TAIGHE,
SOITHICHEAN CREADHA,
BOTUINNEAN AGUS BROGAN.
Tha stoc mor dhiubh so air ur-fhosgladh againn, agus tha sinn
— ’g an creic—
SAOR! SAOR!
SIDNI, C. B. JOST BROS. 13 MAIGH, ’97