---

[377]

[Vol . 6. No. 48. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VI. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, 27 MAIGH, 1898. No. 48.

LITIR A ALBA.

Bodachan a’ ghàraidh
Cho friogadaeh ’s cho frogadach,
Bodachan a’ ghàraidh
Cho frogadach ’s a bha e riamh.

MO BHALACH GASDA, —Mar a tha ’n sean fhacal ag ràdh, “Is fheairrde brà a breacadh, ach gun a bristeadh.” Tha thu fhein is àireamh de luchd-leughaidh a’ MHIC-TALLA a’ gearain nach ’eil mi ’sgriobhadh ugad na’s trice na tha mi ’deanamh. Bidh mi bruidhinn air sgrìobhadh ugad gu math tric ach dh’ eirich dhomh mar a dh’eirich do sheann fhleasgach còir air an robh mi eòlach aon uair. Bhiodh daoine gu math tric ag ràdh ris, “Am bheil guth agad air pòsadh, Iain?” Is e an fhreagairt a bheireadh e orra mar bu trice, “Is fhearr leam a bhith bruidhinn air na ’dheanamh.” Is fhearr leamsa bhith bruidhinn air sgrìobhadh na suidhe aig a’ bhòrd a sgriobhadh. Ach leis a h-uile tudanadh a tha mi ’faighinn uat fhein agus o d’ Chàirdean, feumaidh mi oidhirp a thort air sgrìobhadh ugad ’na dheigh so gu math na’s trice na b’ àbhaist dhomh. Tuigidh duine sam bith a smaoinicheas aìr, nach urrainn mòran de shunnd sgrìobhadh a bhith air fear sam bith a bhios crom, crotach ann an gàradh o mhoch gu dubh. Tha fhios agam gu’m bheil mòran de luchd-leughaidh a’ MHIC-TALLA gu math trang aig obair o latha gu latha, agus an uair a thig iad dhachaidh gle anamoch ’s an fheasgar, cha’n urrainn gu’m bi mòran sunnd sgriobhaidh orra.

Tha bhliadhna so gle chruaidh air iomadh duine bochd air feadh Gaidhealtachd na h-Alba. O thoiseach na bliadhna bha’n t-side, mar bu trice, anabarrach fliuch, fuar, stoirmeil. Bha ’m fodar anabarrach gann. Mu’n d’thainig meadhain an earraich, b’ainneamh iodhlann anns am faicteadh cruach arbhair. B’eiginn do dh’iomadh fear biadh fhaotainn do’n spreidh á Grianaig ’s á Ghlascho. Chosg iad so suim mòr a’ ceannach min phonair, min Innseanach, agus fheoir, a chum an spreidh a chumail beò. Tha’n tuna feoir, leis an fharadh, a’ cosg sia puinnd Shasunnach. Ach an duine bochd aig nach ’eil òr no airgiod ’na laimh, cha’n urrainn e min no feur fhaotainn ged a gheibheadh an spreidh bàs air an urlar aige. Tha na cnàmhan gu tighinn troimh ’n t-seice aig cuid de chrodh na duthchadh. Bidh leith an t-samhraidh seachad mu’n gabh iad culaidh idir. Tha iad a’ cur ’n am chuimhne ceathramh de dh’oran a chuala mi an uair a bha mi ’n am Dhonnachadh òg. Tha e air aithris gur e duine còir a bha aon uair ann an Uidhist a rinn e. Cheannaich e mart gus a marbhadh, agus tha ’chùis coltach gu’n robh i anabarrach caol. Rinn e òran dhi, oir bha grìd na bàrdachd ann gu nàdurra. So an ceathramh a tha freagarrach air iomadh te de chrodh na duthchadh am bliadhna; agus ged a tha corr is dà fhichead bliadhna o’n a chuala mi e, cha deachaidh e as mo chuimhne riamh fhathast.—

“Sann agad tha’n amhach
A rachadh troimh ’n fhainne,
An iasgaid a’s caoile fo’n
Chaol-druim a’s grainde,

Do shlinnean ’s do chruachan
Mar chruaidh anns an rasar,
Do thainne ’s do bhòdhan
Mar chòsan am fàsach.”

Cha mhòr nach ’eil sinn air ar bodhradh ’s air ar dalladh eadar a bhith cluinntinn agus a bhith leughadh mu thimchioll na bheil de chogaidhean aims an t-saoghal. Fhuair na saighdearan Breatunnach am feuchainn gu math araon a’ ciosnachadh nan cinneach fiadhaich a tha ’cumail crìche ri Breatunn anns na h-Innsibh an Ear, agus ri ceannsachadh nan daoine fiadhaich a th’ ann an ceann shuas na h-Eiphit, ris an canar, “na Derbhishis.” Ach, mar bu ghnath leotha, thug Breatunn buaidh air gach aon dhiubh.

Tha sin a nis air ar lionadh le naigheachdan mu thimchioll a’ chogaidh a th’ eadar anSpainagus StaideanAmerica. Ged bu mhath leis a’ mhòr-shluagh gu’m faigheadh na Staidean buaidh air a’ cheann mu dheireadh, tha iad car coma ged a bheireadh an Spainn buille mhath no dhà dhaibh. Cha do leig sluagh na rioghachd so fhathast air dichuimhne na bagraidhean garbha a bha na Staidean a’ toirt air Breatunn an uiridh. Tha feum aca nach deachaidh Breatunn ’nan dàil, Na’n deachaidh, cha’n fhàgadh loingeas chogaidh na rioghachd againn clach air muin cloiche ann an aon dhe na bailtean mòra a th’ air cois a’ chladaich ann anAmerica. Is ann a nis a tha na h-Americanaich a’ faicinn cho beag ’sa tha de chumhachd aca air a’ mhuir. Is gann a tha iad deas gu buaidh a thoirt air an Spainn.

Is e mo mhiann fhein gu’m faigheadhAmericalamh an uachdar air an Spain gun dail. Mar is luaithe a sguireas an cogadh eadar an dà rioghachd, ’s ann a’s fhearr.

Ma’s fhìor na bheil sinn a’ cluinntinn, tha làn àm aig muinntir Chuba saorsa fhaotainn. Tha’ ’chuis coltach gu’m bheil na truaghain air am foir-eigneadh gu mòr. Ach is cinnteach gu’m bheil pàirt dhe choire sin aca fhein. Is ainneamh leis an eucoir ’s leis an fhòirneart a bhith buileach glan air an aon taobh. Tha dà thaobh air a Mhaoil, agus tha dà thaobh air gach sgeul a tha air aithris mu thimchioll na bha dol air aghart ann an Cuba o chionn trì bliadhna. Mu’n ruig an litir so thu, tha dòchas agam gu’m bi crìoch air a’ chogadh, agus gu’m bi reite air a dheanamh eadar an dà rioghachd.

Tha ’n cogadh an deis dolaidh mhor a dheanamh dhuinne mar tha. Tha prìs na mine air éirigh anabarrach àrd. Bidh so gle throm air iomadh duine bochd anns an duthaich mu’n teirig an samhradh. Ged a bhiodh pris mhath air crodh, cha tog crodh na Gàidhealtachd prìs mhor sam bith, o’n a tha iad cho caol. Tha h-uile àite ’fuireach cho lom leis cho fuar ’s a tha ’n t-side ’s nach ’eil am feur a’ fas ach gle mhall. Ged a tha ’n garadh agam fhein gu math fasgach, cha ’n ’eil na frasan a chuir mi a’ fàs a leith cho bras ’s a b’ abhaist dhaibh.

Tha’n litir so fada gu leor air son na bheil a dh’ fheum innte. Feuchaidh mi ri sgriobhadh ugad mu’n d’thig Lath’ Fheill Sheathan.

Is mi do charaid an là a chì ’s nach fhaic,

BODACHAN A’ GHARAIDH.
Taobh an Locha,
Seann Latha Bealltain, ’98.

TRATHAN NA BLIADHNA.

“Rinn thu an samhradh agus an geamhradh.” —Salm lxxiv: 17.

Bithidh an geamhradh statail re a mhiosan fein. Fa-dheoidh, leaghaidh an sneachd ’s an reothadh air falbh. Cha bhi culaidh gheal, bhoidheach ni ’s mo a’ sgeadachadh nan sliabh, ’us nan lear, ’us nan learg, ’us nan ionadan iosal. Mosglaidh gach magh, ’us srath, ’us ailean, ’us airidh, ’us craobh, ’us lus, as a chadal dhomhainn anns an robh iad. Ath-nuadhaichear aghaidh saothair ’us dichioll le durachd ùr gus am faicear ann an uine ghearr snuadh dreachmhor, aoidheil air gach dail ’us ionaltradh, air gach fraoch ’us feur, air gach caol ’us cuan. Ach cha ’n ann mar so idir a tha ’n geamhradh a tha ’m bàs gle thric, ’us gun bhaigh air bith, a’ toirt a dh’ ionnsuidh iomadh neach air a thasgadh ann an tigh cumhann, samhach a bhais. Cha ’n ath-nuadhaichear

(Air a leantuinn air taobh 380.)

---

[378]

[Vol . 6. No. 48. p. 2]

EACHDRAIDH NAN CAIMBEULACH.

Air a leantuinn.

Cha do dh’ fhan Gilleasbuig ro fhada anns a’ chogadh. Thàinig e dhachaidh anns a bhliadhna 1705, agus shuidhich an riaghladh e na Fhear-coimheid an ionmhais an Alba. Ann an ùine ghoirid nochd e gu ’n robh e comasach mar fhear labhairt, agus bho cheum gu ceum thainig e gu bhi ann an àrd-sheasaimh anns a phàrlamaid. Aig an àm so ’s e chùis bu chudthromaiche bha fa chomhair an riaghlaidh: am bitheadh, no nach bitheadh, pàrlamaid Alba agus pàrlamaid Shasuinn air an aonadh ri chéile. Bha moran de na h-Albannaich dian an aghaidh an aonaidh so. Bha eagal orra nan tachradh e, gur e Sasunn a bhiodh ga ’n riaghladh ’s nach b’ iad féin. Bha iad mar an ceudna de ’n bheachd gu ’m biodh cisean gu mor air an tromachadh an Alba; ni a thachair. Ach air son sin uile bha ’n t-aonadh air a cheann mu dheireadh ’na bhuannachd do Alba. Anns a bhliadhna 1706, bha deich duine fichead air gach taobh air an sònrachadh leis an da riaghladh, a chum gun tigeadh iad cuideachd agus gu ’n còrdadh’ iad, na ’m bu chomas, air cùmhnantan aonaidh a bhiodh freagarrach air son gach pàirt de ’n rioghachd. Bha Gilleasbuig Earraghaeil air aon de ’n mhuinntir a shònraich riaghladh Alba air son a ghnothuich so. Tharruing iad so a mach cùmhnantan aonaidh leis an robh an da phàrlamaid riaraichte. Ghabh an t-aonadh àite air an ath bhliadhna, 1707. Uaithe sin a mach gu àm a bhàis bha Gilleasbuig air a thaghadh mar aon de na h-àrd-uaislean aig an robh àite suidhe anns a’ phàrlamaid aonaichte. Aig àm aramach na bliadhna 1715 chaidh e mach air taobh righ Deòrsa, ged bha deich bliadhna roimhe sin bho ’n leig e dheth an t-saighdearachd. Thug Seanailear Gordon ionnsaidh gharbh air baile-mor Inbhir-aoraidh a ghlacadh. Thainig e air le tri mile ceathairneach aige fo chomannd. Gu fortanach do shluagh a’ bhaile, bha Gilleasbuig an sean saighdear, le feachd air an cùl ga ’n dian. Mur b’e treubhantas an laoich, bhiodh Inbhir-aoraidh air a chur na smàl.

Fhuair Gilleasbuig oighreachd Earraghaeil anns a’ bhliadhna 1743, ’n uair chaochail a bhrathair Diùc Iain, agus air an ath bhliadhna thòisich e air togail caisteal ùr Inbhir-aoraidh. Tha ’n caisteal ’na sheasamh an diugh anns a cheart doigh anns na dh’ fhag ’se e. ’Nuair bha aramach bliadhna Thearlaich, —1745, —seachad, chomhairlich Gilleasbuig do righ Deòrsa II., àite thoirt do na Gàidheil anns an arm, agus gu ’m biodh barrachd buaidh aige sin orra chum sith a dheanamh nam measg na bhiodh aig peanas air bith a b’ urrainn an riaghladh a dheanamh orra. ’S ann mar sin a bha. Thòisich na Gaidheil air gabhail anns an arm dhearg; agus bho ’n latha sin gus an latha ’n diugh c’àite bheil saighdearan cho dileas agus cho seasmhach air taobh a chrùin ris na Gàidheil, a bha aon uair cho draghail do ’n riaghladh agus cho duilich an cumail fo smachd?

Bha Gilleasbuig, an treas Diùc, pòsda ri ban-Sasunnaich, (Miss Whitfield) ,ach cha robh teaghlach aca. Chaochail e anns a bhliadhna 1761. Bha e tri fichead bliadhna ’sa naoidh deug a dh’ aois aig àm a bhais. Thàinig

IAIN, mac brathar ’athar, a stigh air an oighreach ’na àite. Bu mhac Iain so do ’n Onorach Iain Caimbeul, na Mam-móire, dara mac an naodhamh Iarla agus brathair Ghilleasbuig, a cheud Diùc. B’ esan an ceathramh Diùc Earrgahael. Bha e greis de ùine ’na chòirneal air an reiseamaid each ainmeil ud, naScot ’s Greys.Fhuair e mar an ceudna bhi na sheanalair anns an arm. Bha bhàrr air sin, àite-suidhe aige am pàrlamaid na rioghachd gu àm a bhàis. Bha e pòsda ri nighean Tighearna Bhalleden. Bha ceathrar mhac agus aon nighean aige: Iain, Eanruic, Frederick, Uilleam agus Màiri. Bha Uilleam, an ceathramh mac, na àrd-riaghlair an Nuadh Albainn.

Chaochail an ceathramh Diùc anns a’ bhliadhna 1770. Thainig

IAIN, a mac bu shine aige, ’stigh ’na àite air an oighreachd. B’ esan an coigeamh Diùc Earraghael. Bha e ’na àrd-oifigeach anns an arm. Bha e ’na shaighdear math agus ’na dhuine cliùiteach. Phòs e bantrach Diùc Hamilton. Bha ceathrair chloinne aige: dithis mhac agus dithis nighean. Chaochail an còigeamh Diùc ’na chaisteal féin an Inbhir-aoraidh anns a bhliadhna 1806, agus bha e air ’adhlacadh an àit’ -adhlacaidh a shinnsir an Cill-mun. B’e a mhac bu shine,

SEORAS UILLEAM, a b’ oighre air. B’e an siathamh Diùc Eorraghael. Rugadh e anns a bhliadhna 1768. Phòs e anns a bhliadhna 1810, nighean Iarla Jersey. Cha robh clann aca. Chaochail e an Inbher-aoraidh anns a bhliadhna 1839.

Ri leantuinn.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Na Tri Ubhlan.

CAIB. III.

An uair a chual’ an t-ard-chomhairleach na briathran so a labhair am paisde ris, ghlaodh e ’mach le ioghnadh agus le aoibhneas; agus an uair a chuir e lamh ann an uchd a’ phaisde, thug e ’mach an t-ubhal as.

O’n a bha Rihan, an seirbhiseach, dluth air laimh, thugadh ’na lathair e gun dail sam bith.

“A dhearg shlaoightire,” ars’ esan, “c’aite an d’fhuair thu an t-ubhal so?”

“Mo thighearna,” ars’ an seirbhiseach, “tha mi ’toirt mo mhionnan nach do ghoid mi as an taigh agaibhse e, no a garadh an righ; ach an latha roimhe an uair a bha mi ’coiseachd air an t-sraid, thachair triuir no cheathrar chloinne rium a’ cluich. Bha’n t-ubhal aig fear dhiubh ’na laimh, agus spion mi uaithe e, agus ghabh mi romham. Ruith am paisde ’nam dheigh, agus thuirt e, rium nach b’ ann leis fhein a bha ’n t-ubhal idir, ach gur ann a bha e le ’mhathair. Thuirt e rium mar an ceudna, gu’n robh a mhathair ’na laidhe tinn, agus o’n a ghabh i miann air ubhlan, gu’n deachaidh ’athair air astar fada ’gan iarraidh, agus gu’n d’ thug e leis e gun fhios dha mhathair. Bha e ’g a iarraidh, orm gus an robh e sgith; ach cha tugainn dha e. Thug mi leam dhachaidh e, agus reic mi air son da bhonn oir i ris an nighinn a’s oige agaibh fhein. Sin agaìbh an tul fhirinn mu ’n chuis.”

Cha b’urrainn an t-ard-chomhairleach gun ioghnadh a ghabhail air son mar a chuir slaoightearachd an t-seirbhisich bean a bha neo-chiontach gu bas, agus mar a theab e fhein a bheatha ’chall air a shailleamh. Thug e an seirbhiseach leis far an robh an righ, agus dh’innis e do ’n righ facal air an fhacal mar a thuirt an seirbhiseach ris, agus mar a thachair dha fios fhaotainn gur e an seirbhiseach a bha cionntach.

Ged a bha ioghnadh anabarrach mor air an righ, an uair a chual’ e an naigheachd a dh’innis Giafar dha, cha b’ urrainn e cumail air o ghaire. Mu dheireadh an uair a sguir e ’ghaireachdaich, thuirt e, agus gruaim air a ghnuis, o ’n is e an seirbhiseach bu mhathair-aobhair do’n olc mhor a rinneadh, feumar peanas a dheanamh air a reir a chionta.

“Le’r cead, a righ,” ars’ an t-ard-chomhairleach, “tha mi ’g aideachadh gu’m bheil e ceart gu leor peanas dligheach a dheanamh air, ach tha mi ’smaoineachadh gu’m faoidteadh mathanas a thoirt dha. Tha mi ’cuimhneachadh air naigheachd iongantach a chuala mi mu thimchioll ard-chomhairleach a bha ann an Cairo, do ’m b’ ainm, Nuredin Ali, agus Bedredin Hasan a bh’ ann am Balsora. Agus o’n a tha tlachd agaibh a bhith cluinntinn naigheachdan dhe ’n t-seorsa tha mi deas gus a b-innseadh dhuibh, air chumhnanta gu’n toir sibh mathanas do m’ sheirbhiseach, ma shaoileas sibh gu’m bheil i na’s iongantaiche na ’n naigheachd a chuala sibh mar tha.”

“Tha mi toileach eisdeachd ri do naigheachd,” ars’ an righ; “ach tha thu gabhail obair gle dhoirbh air laimh, oir cha’n ’eil mi ’creidsinn gur urrainn dut naigheachd innseadh a’s iongantaiche na’n naigheachd mu na h-ubhlan.”

An uair a chuala Giafar so, thoisich e ri innseadh a naigheachd mar so:—

Anns an am a dh’ fhalbh bha righ air an Eiphit a bha ’na dhuine ceart, iochdmhor, trocaireach, agus fialaidh. Bha e cho treun, cumhachdach ’s gun robh e ’na chulaidh-eagail dha choimhearsnaich gu leir. Bha e caoimhneil ris na bochdan, agus na charaid do na daoine foghluimte do’n robh e ’toirt suidheachadh urramach a reir mar a b’airidh iad air. Bha ard-chomhairleach an righ so ’na dhuine turail, glic, tuigseach, agus gle fhogluimte anns gach doigh. Bha dithis

---

[379]

[Vol . 6. No. 48. p. 3]

mhac aig an ard-chomhairleach so, agus bha iad ’nan daoine anabarrach eireachdail. Bha iad anns doigh a’ leantuinn cos-chumannan an athar. B’ e ainm an fhir bu shinne, Shemsedin Mohamed, agus b’e ainm an fhir a b’ oige, Nuredin Ali. Bha’m fear a b’oige gu sonraichte ’na dhuine a bha anabarrach turail, tlachdmhor anns gach doigh.

An uair a dh’eug an athair, chuir an righ fios orra le cheile, agus an uair a thug e orra deise ard-chomhairlich a chuir umpa le cheile, thuirt e riutha, “tha mise cho duilich air son bas bhur n-athar ruibh fhein; agus o ’n a tha fhios agam gu’m bheil sibh a’ fuireach comhladh, agus a’ gradhachadh a cheile tha mi ’toirt an urram so dhuibh mar aon. Falbhaibh, agus dluth-leanaibh ri cleachdadh bhur n-athar.”

Thug an dithis ard-chomhairleach oga so moran taing do’n righ, agus chaidh iad dhachaidh a chum gach ulluchadh feumail a dheanamh gus an athair adhlacadh.

An deigh bas an athar bha iad mios gun dol am mach as an taigh, ’na dheigh sin bha iad a’ dol gu riaghailteach do chuirt an righ an uair a bhiodh feum orra.

An uair a bhiodh an righ a’ dol a shealgaireachd bhiodh fear ma seach dhiubh a’dol comhladh ris.

Air feasgar araidh an deigh dhaibh an suipeir a ghabhail, bha iad greis mhath a’ comhradh ri ’cheile. Thuirt am fear bu shinne ri ’bhrathair, “O nach ’eil a h-aon dhinn posda fhathast, agus o’n a tha caoimhneas is comunn is gaol cho mor eadrainn, tha smaointean air bualadh ’s a’ cheann agam; posadhmaid le cheile ’s an aon latha, agus taghamaid dithis pheathraichean a teaghlach araidh a bhios freagarrach air ar son, —ciod e do bharail air a’ chuis?”

“Feumaidh mi ’radh, a bhrathair,” arsa Nuredin, “gu’m freagradh sin oirnn gle mhath; agus air mo shon fhein dheth, tha mi deonach ni sam bith a dheanamh a chi thu fhein iomchuidh.”

“Dean air do shocair, tha tuilleadh agam ri radh,” arsa Shemsedin; “abair gu’n d’ rugadh clann dhuinn ’s an aon latha—mac agadsa, agus nighean agamsa, phosadhmaid ri cheile iad an uair a thigeadh iad gu aois.”

“Tha mi ’g aideachadh,” arsa Nuredin, “gu’m freagradh sin gle mhath; thairngeadh a leithid de phosadh mise ’s tusa na bu dluithe ri ’cheile na bha sinn riamh, agus tha mi cur mo lan aonta ris.”

“Ach, a bhrathair,” ars’ esan, ’s e leantuinn air bruidhinn,” “na’n tachradh am posadh, am biodh duil agad ri airgiod fhaighinn uamsa mar chuibhrionn posaidh do d’ nighinn?”

“Cha ’n ’eil teagamh nach bitheadh,” ars’ am fear eile; “oir tha mi cinnteach nach e mhain gu’n tugadh tu dhi gach ni a bhiodh freagarrach mar chuibhrionn posaidh, ach mar an ceudna gu’n tugadh tu seachad, ann an ainm do mhic, air a chuid a’s lugha tri mile bonn oir, tri aiteachan-comhnuidh, agus tri searbhantan.”

“Cha’n aontaich mi sin a dheanamh idir,” ars’ am fear a b’ oige; “is braithrean sinn, agus tha mise cho ard ann an suidheachadh riut fhein. Nach ’eil fhios againn le cheile ciod is coir dhuinn a dheamamh? O ’n is e mac a’s mo urram na nighean, is e do dhleasdanas-sa tochradh math a thoirt seachad leis an nighinn. Ach tha mi faicinn nach ’eil annad ach duine leis am bu mhiann do ghnothach a dheanamh air chosg duine eile.”

Ged a labhair Nuredin na briathran mar mhagadh, shaoil le ’bhrathair gur am da rireadh a bha e; agus air dha bhith car cas ’na nadar, ghabh e gu h olc iad.

“Dunaigh air do mhac,” ars’ esan, “o’n is e ’s docha leat na mo nighean-sa! Tha ioghnadh orm gu’n robh dhanadas agad na chreideadh gu’m bheil do mhac airidh air mo nighinn-sa. Feumaidh gu’m gu’m bheil thu air a dhol as do chiall ma tha thu ’smaointean gu’m bheil thu co-ionnan riumsa. Biodh fhios agad, ’amadain, o’n a tha thu cho mimhodhail ’s a tha thu, nach tugainnsa mo nighean do d’ mhac ged a bheireadh tu dha do chuid de’n t-saoghal.”

Chaidh na fir cho fada thar a cheile mu thimchioll na cloinne nach d’ rugadh ’s nach mor nach do bhuail iad a cheile.

“Mur b’e gu’m feum mise falbh am maireach a shealg comhladh ris an righ, bheirinn dhut do thoillteanas,” arsa Shemsedin, “ach an uair a thilleas mi, leigidh mi fhaicinn dhut nach freagair do’n bhrathair a’s oige a bhith bruidhinn cho ladarna ris a’ bhrathair a’ssinne mar a tha thusa ’deanamh.” An uair a thuirt e so chaidh e d’a sheomar fhein, agus chaidh a bhrathair a chadal.

Dh’ eirich Shemsedin gu math moch ’s a’ mhadainn, agus chaidh e do ’n luchairt far an robh an righ a’ deanamh deiseil gu falbh a shealgaireachd.

Chuir Nuredin seachad an oidhche gle neo-fhoiseil; agus air dha bhith smaoineachadh air na thainig eadar e fhein ’s a bhrathair, thuig e nach robh e ’n comas dha fuireach comhladh ri’ bhrathair na b’fhaide. Gu math trath air an latha cheannaich e miulaid, agus an deis dha airgiod is seudan is biadh, agus gach ni eile a bhiodh feumail dha air son a thuruis fhaighinn deiseil, dh’ fhalbh e. Ach mu’n d’fhalbh e, thuirt e ris an luchd-muinntir, nach robh duil aige bhith o’n taigh ach beagan laithean.

An uair a dh’ fhalbh e a Cairo, mharcaich e direach rathad fasach Arabia; ach an uair a thug a’ mhiulaid thairis leis an sgios, cha robh aige ach a chas a ghabhail.

An uair a bha e ’fas gu math sgith, thainig fear-turuis a bha ’dol gu ruige Balsora ’na rathad, agus thog e air a chulaobh e. An uair a rainig iad Balsora, thainig Nuredin air lar, agus thug e moran taing do ’n fhear-thuruis.

An uair a bha e ’g amharc air son aite-fuirich, chunnaic e duine urramach a’ tighinn an rathaid a bha e, agus coisridh mhor comhladh ris. Bha ’n sluagh gu leir a’ toirt urram do’n duine so, agus bha iad a’ seasamh far an robh iad fad ’s a bha e gabhail seachad orra. Sheas Nuredin mar a rinn cach. B’ e ’n duine so an t-ard-chomhairleach aig righ Bhalsora, agus bha e ’dol troimh ’n bhaile feuch am faiceadh e an robh muinntir a’ bhaile ’g an gluasad fhein gu h-iomchuidh.

Thachair do ’n duine so amharc an taobh a bha Nuredin, agus an uair a thug e an aire gu’n robh ni eiginn neo-chumanta tlachdmhor ’na chruth ’s na choslas, bheachdaich e gu dluth air. An uair a thainig e dluth dha ’s a thug e an aire gu’n robh e ann an eideadh fir-siubhail, sheas e laimh ris, agus dh’fheoraich e dheth co e, agus co as a thainig e.

“Le’r cead,” arsa Nuredin, “is Eiphiteach mi a rugadh ann am baile Chairo. Dh’ fhalbh mi as do bhrigh gu’n robh dluth-charaid dhomh neo-chaoimhneil rium. Agus chuir mi romham gu’n siubhlainn an saoghal, agus eadhoin gu’m fuiliginn am bas a roghainn air tilleadh dhachaidh.”

An uair a chual’ an t-ard-chomhairleach na briathran so, thuirt e, “A mhic, thoir an aire dhut fhein, na lean an cursa a chuir thu romhad; cha’n ’eil anns an t-saoghal ach trioblaid is truaighe. Cha’n ’eil thu tuigsinn ciod e an cruaidh-fhortan a dh’fheumas tu ’fhulang. Thig comhladh riumsa; is docha gu n toir mi ort na nithean a chuir as do dhuthaich fhein thu a dhichuimhneachadh.”

Lean Nuredin an t-ard-chomhairleach d’ a thaigh fhein, agus ann an uine ghoirid dh’ fhas iad gu math eolach air a cheile. Mar a b’ eolaiche a bha ’n t-ard-chomhairleach a’ fas air Nuredin, is ann bu mheasaile a’ bha e ’fas air. Mu dheireadh bha leithid thlachd aige dha ’s gu’n dubhairt e ris air latha araidh, “A mhic, tha mi, mar a tha thu ’faicinn, air fas cho aosda ’s nach ’eil e coltach gu’m bi mi beo moran na ’s fhaide. Tha aon nighean agam a tha nis aig aois posaidh, agus tha i ’na boirionnach a tha ’cheart cho briagha riut fhein. Bha caochladh dhaoine cho urramach ’s a th’ anns an rioghachd ’g a h-iarraidh orm gus a posadh ri ’n cuid mhac, ach cha robh toil agam a toirt seachad. Tha tlachd agam dhiotsa, agus tha mi ’smaointean gu’m bheil thu cho airidh air mo nighean fhaotainn ’s gur fhearr leam a toirt dhut na do aon sam bith a bha ’g a h-iarraidh; agus mar sin tha mi deonach thu ’g a posadh. Ma tha thusa deonach, innsidh mi do ’n righ mu ’n chuis, agus guidhidh mi air gu’n dean e thusa na d’ ard-chomhairleach an deigh mo bhais. Aig a’ cheart am, o’n a tha mise feumach air beagan fois ’nam shean aois, cha’n e mhain gu’n toir mi dhut mo chuid dhe’n t-saoghal, ach fagaidh mi tomhas mor de riaghladh na rioghachd ’na do lamhan.”

(Ri leantuinn.)

Cha’n urrainn dhut paipear Gàilig fhaighinn an àite sam bith ach MAC-TALLA, ’s bu chòir dhut a bhi gle mheasail air.

---

[380]

[Vol . 6. No. 48. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, . . . $1 .00
Sia miosan, . . . .50
Tri miosan, . . . .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgriobh ad ach air aon taobh d’ an duileig, agus, nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher ’Mac-Talla,’
Sydney, Cape Breton

SIDNI, 27 MAIGH, 1898.

(Air a leantuinn o thaobh 377.)

a neart ’s a bheatha le teachd no le blaths cairdeil caraid no samhraidh. Caidlidh e gu ciùin ann an suain a bhàis—suain nach aithnich bruadar no faireachadh. Ni cluairean an raoin uchd na h-uaighe sgiamhach agus ùr, agus seididh fafan maoth an anmoich gu malda ’us gu cairdeil thairis oirre re iomadh la ’us oidhche, ach cha ’n fhairich fear-comhnaidh an tighe gheamhraidh anail chùbhraidh nan cluaran ’us nan osag. Ach bithidh, fa-dheoidh, dusgadh mor agus iomraiteach ann, anns an liobhair gach uaigh na fhuair i fein. Is ann suilbhir agus aoibhneach a bhitheas faireachduinn an duine sin aig an robh a cheann geal le sneachd nam bliadhnachan a bha air an caitheamh ann an eagal agus ann an seirbhis an Tighearna. Bithidh samhradh acasan a bha umhal, measarra, stolda, diadhaidh, agus a chaidh ’ghearradh sios ann am moch-thrath an laithean. Gheibh iad failte ’us furan rioghail, caidreamhach bho ’n Ard-bhreitheamh fein—iadsan a bha mearganta ann an stri Chriosduidh, agus a bha daonnan eudmhor air sgath na firinn ’us na corach.

Rinn Dia a samhradh agus rinn E ’n geamhradh. Thig e dhuinn a bhi taingeil ann am meadhon gach sonais agus soirbheachaidh a bheir Dia dhuinn. Thig e dhuinn a bhi daonnan iriosal agus dileas dasan, ar n-Athair neamhaidh. Thig e dhuinn a bhi gun mhonmhur, gun luasgadh anma, ged a dh’ fhaodas geamhradh na deuchainn agus aileadh searbh na h-euslainte a bhi cruaidh oirnn agus neo-chaoimhneil ruinn. Nach e Dia ’rinn an samhradh agus an geamhradh. Gabhamaid misneach bho ’n fhaidh Habacuc, an uair a tha e ’g radh: “Ged nach toir an crann-fige uaith blath agus ged nach fas air an fhionain ciuneas, ged fhailnich meas a chroinne olaidh, agus ged nach toir na machraichean uatha lon, ged ghearrar an treud as o’n mhainnir, agus ged nach bi buar air bith anns na buailtibh; gidheadh, ni mise gairdeachas anns an Tighearna, ni mi aoibhneas ann an Dia mo shlainte.” Amen.

RENA.

NAIDHEACHDAN.

Tha fear Seumas Hamil, ann amPoint du Chone, N. B. ,air a chur an greim air amhrus gu ’n do mharbh e a bhràthair fhéin toiseach a’ gheamhraidh s’a chaidh.

Bha Tom Nulty, an duin’ òg a mhort a bhràthair ’sa thriùir pheathraichean toiseach a’ gheamhraidh, air a chrochadh a sheachdain gus an diugh. Bhuineadh e do chearn iomallach de Chuibeic.

Tha ’n sgeul mu dheireadh a thainig ag ràdh gu bheil luingeas chogaidh na Spàinne ann an acarsaid Santiago, agus luingeas chogaidh nan Geancach ’ga feitheamh aig beul na h-acarsaid. Ma tha sin ceart cha’n fhada gus am bi blàr ann.

Tha trioblaid eadar Breatunn agus an Fhraing ann an taobh an earAfrica, far an robh an Fhraing a’ gabhail seilbh air fearann air an robh coir aig Breatunn. Tha ’san ainm gu bheil Breatunn an deigh rabhadh a thoirt dhi i bhi cuibhteas an fhearainn sin an taobh a stigh de mhios.

Tha pàrlamaid Cholumbia Bhreatunnach a’ cur mu dheibhinn rathad-iaruinn a thogail dh’ ionnsuidh anYukon, dùthaich an òir. Bidh e deich ceud gu leth (1050) mile a dh’ fhad, agus cosgaidh e ceithir muillean ’s da cheud gu leth mile dolair. Bidh an rathad air fearann Chanada, a h-uile troigh dheth.

Bha fathunn a dol mu ’n cuairt deireadh na seachdain s’a chaidh, gu facas naodh soithichean eogaidh Spàinnteach a deas air Nobha Scotia, ach an ceann latha no dha fhuaireadh a mach gur h-e bh’ ann soithichean iasgaich Geancach. Tha moran de na naigheachdan a tha tighinn mu ’n chogadh gle choltach ri so.

Thatar an deigh roinn mhor de stuth ris an canarplumbagofhaotainn faisg air a’ Bheighe ’n Iar, agus ma ’s fior na tha iad ag ràdh, cha ’n eil mèinn cho math dhe ’n t-seorsa ann an Canada. B’ àbhaist do na tuathanaich a bhi ’ga thionndadh leis na croinn threabhaidh, ach cha robh fhios aca gu ’m b’ fhiach e dad, agus cha do chuir iad suim’ sam bith ann gus o chionn ghoirid.

Tha aig na paipearan naigheachd, an deigh na bliadhn’ ùire s’a tighinn, ri bhi paigheadh postachd; an dràsda agus o chionn àireamh bhliadhnaichean air ais, bhatar ’gan giùlan an nasguidh. Na ’n saolamaid gu ’n toireadh an lagh ùr so air cuid de luchd-gabhail nam paipearan a bhi na b’ fhearr gus am pàigheadh, dheanamaid toileachadh ris, ach tha eagal oirnn nach bidh a bhuaidh sin air idir.

Chaochail an t-Onarach Uilleam E. Gladstone a sheachdain gus an dé, mu chóig uairean ’sa mhaduinn. Bha e gu tinn o chionn àireamh sheachdainean, agus bha fhios aig na h-uile nach rachadh e na b’ fhearr, ach ged a bha, chuir sgeul a bhàis mulad mor air sluagh na rioghachd air fad. Bha e 87 bliadhna dh’ aois. Cha ’n eil teagamh nach b’e duine cho math agus cho mor a rinn a dh’ fheum ’sa chaidh àrach ann am Breatunn riamh. Ged a bha moran de luchd na pàrlamaid dhe ’n phàirtidh a bha esan an aghaidh, cha ’n eil duine dhiubh nach aidich an diugh gu ’m b’e an duine a b’ fhearr airidh air cliù a bh’ ann am Breatunn air fad. Chuir a’ phàrlamaid rompa cho luath ’sa chualas mu bhàs gu ’m biodh e air adhlacadh air chosdas na Stàite ann anWestminster Abbey,far am bi a dhealbh-chuimhne air a cur suas, am measg dealbhan-cuimhne nan daoine mora a dh’ fhalbh. Bha Mr. Gladstone làn airidh air an urram sin, agus tha an riaghladh ’s an sluagh gle thoilichte an t-urram sin a nochdadh dha. Tha sinn an dùil cunntas aithghearr air eachdraidh beatha an duine ainmeil agus chliutich so a thoirt d’ ar leughadairean an ùine ghoirid.

Cha ’n eil an cogadh ach a dol air adhart gu slaodach; tha gu leòr ri radh air gach taobh, ach gle bheag ’ga dheanamh. Deireadh na seachdain s’a chaidh cha robh fhios c’àite ’n robh luingeas-chogaidh na Spàinne, ach air an t-seachdain so cha ’n eil sgeul air luingeas-chogaidh nan Stàitean na ’s mo. Tha ’n da chabhlach air a dhol air chall. Cha ’n eil cead aig na paipearan anns na Stàitean a nise uiread naigheachdan innse mu ’n chogadh, ach tha e cinnteach na ’n robh blàr air a chur o chionn ghoirid gu ’m faighte fios air. Tha iomadh naigheachd a tighinn do nach leigear a leas creideas sam bith a thoirt. Tha na Stàitean an deigh tuilleadh airm a chur do na h-Eileanan Philipeach; tha e ’na cheist a nise ciod a ni na Stàitean ris na h-eileanan sin. Bha fios a thainig Di-luain ag radh gu robh an Spàinn a’ feuchainn ri ’n creic ris an Fhraing, co-dhiu tha sin ceart no nach eil.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes, Cloth Chlondaic, Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

TRIUBHSAIREAN BHO $3 .00 SUAS.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.
Flur, Min, Ti agus Siucar dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
Soithichean Glaine agus Creadha, math agus saor.
Brogan, Botainnean, Rubbersagus Caiseart de gach seorsa
’GAN CREIC SAOR.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar Cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh, Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

AONGHAS MAC LEOID,
Sidni, C. B.

---

[381]

[Vol . 6. No. 48. p. 5]

LEABHAR NAN CNOC.

Is ann an 1834 a chaidh an leabhar ainmeil, gasda so ’chlo-bhualadh. Is iomadh Gaidheal maith agus dileas a bheannaich an t-Ollamh Tormoid Mac Leoid, a chuir Leabhar nan Cnoc ri cheile. Is e ’n t-ainm maiseach a tha ’n leabhar so ’giulan: Leabhar nan Cnoc, sean agus nuadh, airson oilean agus leas nan Gaidheal, le Tormoid Mac Leoid, D. D.

“ ’S i labhair Padruig ’n Innse-Fail nan righ,
’S am faidh caomh sin, Calum naomh an I.”

Tha Gaidheil an latha ’n diugh anns gach aite, gle thoileach an t-ainm urramach, “Caraid nan Gaidheal,” a bhuileachadh air a mhinisteir uasal, bhlath-chridheach, a chuir Leabhar nan Cnoc agus leabhraichean Gaidhealach an ordugh air an dean mi luadh fathast. Bha ’chridhe lan de thlus ’us de ghradh airson nan Gaidheal, agus gach ni, ’s abhaist, ’us eilean, ’us cnoc, ’us caol, ’us cuan a bhuineas do na Ghaidhealtachd gu leir. Is anns a Mhorairn a rugadh e, ann am Fionnairidh faisg air Loch Aluinn, agus fa chomhair an eilein Mhuilich. Is ann mar so an teas meadhoin na Gaidhealtachd a chaith an Gaidheal eireachdail so tus a laithean agus a fhuair e eolas air a chainnt shnasmhor, chiatach agus air na beachdan ceanalta, laghach, a nochd e ’s a chuir e gu feum gasda anns gach leabhar a sgriobh e ’s anns gach searmon ùr-labhrach, dhruighteach a shearmonaich e ann an iomadh sgireachd. Is e dream measail, grinn, foghainteach a bha anns na Leodaich bho ’n tainig Tormoid. Aidichidh gach duine aig am bheil eolas ceart air Gaidhlig, gur e ’Ghaidhlig aige-san a’s fearr, a’s milse, ’s a’s snasmhoire ’tha againn; agus nach do sgriobh sgoilear air bith eile Gaidhlig co fonnmhor, glas, blasda ’s cudthromach ri cainnt urramach Thormoid. Bha buaidhean inntinn treun ’us geur aige. Bha cridhe blath, caoimhneil, farsuing aige. B’e run anma daonnan a maith a dheanamh do na Gaidheil, agus iad fein agus an cainnt a dhion, a chuideachadh, agus a thogail suas. Labhradh e cainnt nam beann le blasdachd comharraichte, ’s le fonn milis, ceolmhor, taitneach. Bha e ’n a mhinisteir re iomadh bliadhna ann an Ceann-Locha Chille-Ciaran, ann an Earraghaidheil, far an robh coimhthional mor aige, ’us far an do choisinn e cliu ’s urram fior ’us farsuing. Is e duine foghainteach, sgiamhach agus deas a bha ann. Bha caraid nach robh ro-bhoidheach ’n a ghnuis, a’ searmonachadh air a shon aon uair an Ceann-Locha. Ghlaodh boirionnach a mach: “Thig a nuas agus leig do na mhinisteir bhoidheach againn fein dol suas.” Dh’ fhag e Ceann-Locha ’s ghabh e air curam sgireachd Champsie, eadar Glaschu ’us Dun-eidinn, far nach robh feum air Gaidhlig. Thainig e mu dheireadh do Ghlaschu. Bha e ’n a mhinisteir ann an Eaglais Chaluim Chille anns a bhaile mhor so gus an tainig am bàs air. Is ann am feadh a bha e ’tuineachadh anns a’ bhaile ainmeil so far am bheil moran Gaidheal, a dhearbh e gu dileas, firinneach, nach robh caraid aig na Gaidheil a bu mhodha baigh, ’us eud, ’us tlaths, na e fein. Chaidh e an ear ’s an iar ag iarruidh agus a’ faotainn cuideachaidh do na Gaidheil, an uair a bha gort anns na h-Eileanan, on bha galar eagalach anns a’ bhuntata. Dh’ éisd daoine cneasda, faoilidh ris gach tagradh a rinn e as leth nan Gaidheal ann an latha cruaidh an airc. Le comhnadh an Ollaimh Baird, agus daoine tuigseach, caoimhneil eile, chuir e sgoilean air chois anns a’ Ghaidhealtachd far an robh feum mor orra, agus far an d’ fhuair iomadh balach bochd ionnsachadh trid an d’ eirich e gu h-inbhe ard, uasal, ann an iomadh cearna de ’n t-saoghal. Thug e comhnadh do mhile Gaidheal ann an Glaschu, ’s chuidich e gu toileach le àireamh lionmhor de ’luchd-dùthcha obair agus cosnadh maith ’fhaotainn. Da rireadh, bha meas blath, seasmhach, anabarrach aig na Gaidheil thall ’s a bhos, agus anns gach aite air Tormoid Mac Leoid, agus ’n am beachdsan cha robh Gaidheal eile idir ann, a bha airidh air a bhi air a chur ann an coimeas ris; ann an ailleachd cruth ’us dealbh; ann an caoimhneas cridhe ’s ann am maisealachd anma; ann an gliocas feumail ’us ann an dealas iomchuidh. Is ann airson comas a thabhairt do na Gaidheal an canain fein a leughadh agus a labhairt gu pongail, ceart a chuir e ri cheile Leabhar nan Cnoc. Sgriobh e fein cuibhrionn mhaith de ’n leabhar so, ’s fhuair e cuideachadh bho sgoilearan ealanta Gaidhealach eile. Is ann fo thearmuinn Comuinn Oiseinich Ghlaschu, a chuir e ’mach Leabhar nan Cnoc. Is gasda ’bhriathran am feadh a tha e ’g radh, “Cha ’n fhiosrach leam gu tug ni air bith barrachd solais domh na ceud shuidheachadh a’ Chomuinn Oiseinich. Comunn do Ghaidheil òga theas-chridheach air an tarruing r’a cheile le gaol d’ an dùthaich, agus a tha ’g iarraidh cainnt bhuadhmhor, mhilis nam beann a labhairt agus a sgriobhadh gu teoma, neo-chearbach.” Tha e soilleir gu robh eadhon anns na laithean ud, daoine ann a bha ’creidsinn gu robh a’ Ghaidhlig breoite ’s a faghail a’ bhais, ’us nach bitheadh i fada air a labhairt ann an tir nam beò. A chum gaisge ’s dochas diongmhalta ’thabhairt do na h-oileanaich, sgriobh e air an doigh so: “Na creidibh iadsan a tha ’g radh gu bheil a’ Ghaidhlig air leabaidh a bàis. Tha i co slan, laidir, ùrail, agus a cuisle co fallain ’s a bha i riamh; agus ged thachradh e gum biodh i air a fogradh á h-Albainn am maireach, tha farsuingeachd agus fasgadh a’ feitheamh oirre taobh thall de ’n chuan mhor, far am bheil cheana na miltean d’a muirichinn fein a dh’ fhailticheadh agus a dh’ altrumaicheadh i le solas.” Bha ’n t-Ollamh Mac Leoid ’n a dheadh fhaidh, oir c’aite am bheil Gaidheil a’s foghaintiche agus am bheil meas a’s modha air an canain fein na Gaidheil Nobha Scotia ’s Eilein a’ Phrionnsa; ’s nach e MAC-TALLA—an laoch muirneach, mearganta, a tha ’n a aonar a’ sgriobhadh agus a’ clo-bhualadh paipeir Gaidhealach bho sheachduinn gu seachduinn, air feadh an t-saoghail gu h-iomlan.

CONA.

THE WANZER LAMP.
[Dealbh]

Cumaidh i solus riut.
Goilidh i ’n coire dhut.
Bruichidh i ’m biadh dhut.
Tairnnidh i ’n ti dhut.

Cha chosg i uiread olla ri lamp’ eile, agus ni i solus moran na ’s fhearr. Gheibh thu ri ceannach i aig
CAIPT. RUAIRIDH MAC NEILL,
Sidni, C. B.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE Co. ,
air son Eilean Cheap Breatunn. Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

F . FALCONER & SON,
DIOLLADAIREAN,
Sidni, C. B.

Amherst Boot & Shoe Mfg, Co.,
AMHERST, N. S.

A’ Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.

---

[382]

[Vol . 6. No. 48. p. 6]

A MEASG TUATH NA GAIDHEALTACHD. *

LE UILLEAM MAC COINNICH, RUN-CHLEIREACH CUIRT-AN-FHEARAINN.

EARRANN III.

Tha e na dhoigh aig Gàidheil deth gach creideadh, spéis is urram a thoirt do na h-uile Pears-eaglais, ach an dràsda ’sa’ rithisd tachraidh rud mu dheidhinn mhinisteir a bheir gàire air gach neach. Bho cheann beagan bhliadhnachan bha ministear a’ gabhail ceum ann an eilean ’san airde- ’n-iar. Choinnich e gille beag casruisgte a b’aithne dha, ’s e ag éisdeachd ri ceard a’ cluith air a’ phiob-mhòir. “A Dhonnchaidh” ars esan, “am bu toigh leat a bhi ’na do mhinistear?” “Bu dòcha leam a bhi ’na mo cheard,” arsa Donnchadh.

Chaidh ministear àraidh a choimhead air boirionnach euslainteach, agus mu’n d’fhàg e an tigh rinn e ùrnuigh. Bha cearc air nead ann an cùil as teach, agus an uair a bha am Pears-eaglais ris an urnuigh, rug a’ chearc an t-ubh is dh’éirich i le gog-gog-gogaoidh. Stad a’ ministear; ’s dh’ éirich fear an-tighe; rug e air a’ chirc ’s chuir e a ceann fo ’achlais, is thubhairt e— “Faodaidh sibh a dhol air aghart a nise; fhuair mise greim air nighean an diabhuil.”

Bha ministear ann an sgìre àraid a bha ’na dhuine fior-mhor, foghainnteach. Bha mac aige a dh’ionnsaich a’ mhinistearalachd; agus chord e ri ministear eile ’s an dùthaich gu’n searmonaicheadh e air a shon air Dòmhnach àraid. An t-seachduinn roimh an Dòmhnach sin labhair a’ ministear suidhichte ris a’ choimh-thional mar so— “Mo chàirdean, tha mise dol bho ’n tigh, ach thigibhse so air Di-domhnach mar is abhaisd duibh Bithidh Mac-an-fhir-mhòir fhein ’na m àite!”

Is aithne dhomh ministear a bha a’ coimhead air seann-chaillich a bha chòmhnuidh an àite iomallach de ’n sgire aige. Bha comhradh aca mu’n aimsir, prìsean air crodh is air meanbh-chrodh, is gnothaichean de’n t-seòrsa sin. Mu dheireadh thuirt a’ ministear. “Tha an oidhche ’tighinn, is feumaidh mise ’bhi ’siubhal, ach ma’s falbh mi, bu mhath leam facal ùrnuigh a dheanamh.” “O le ’r cead,” ars a’ chailleach, “b’fheàrr leam fhéin smoc.”

Bha uair-eigin cìobair ann an glean uaigneach a fhuair droch chliu. Mu dheireadh thainig ’n a cheann pòsadh, is chaidh e gu ministear air son an t-snaim a cheangal. “Tha mi toilichte ’fhaicinn,” ars a’ ministear, “gu’m b’eil thu ’dol a sgur dhe do dhroch-bheusan ’s a’ dol a phòsadh; ach a thruaghain, is iomadh peacadh a rinn thu, is mar fhaigh thu maitheanas ciod e dh’éireas dut latha ’Bhreathanais?” “Latha ’Bhreathanais! An e sin a tha sibh a’ cantuinn?’ ars an cìobair. “ ’Se is dòcha gu’m bi sinne ann an ’Stralia roimhe sin.

* Bha am paipeir so air a leughadh air beulaobh Comunn Gàilig Ghlaschu, air an 29mh latha dhe ’n Mhàrt, 1898.

Bha duine uaireigin do ’m b’ ainm Iain Mòr na Claise-carnaich a’ fuireach am monadh ann an Siorramachd Rois. Cha rachadh Pears-eaglais na bu trice na aon uair ’sa’ bhliadhna ’na rathad. Bliadhna dhe na bhliadhnachan bha am ministear a’ toirt teagaisg do dh’ Iain ’s do mhuinntir mu’n Uan Chaisg. ’Nuair a thill e air ais ’n ath-bhliadhna dh’fhoighnich e ri Iain an robh cuimhne aige air a bhonn-theagaisg a bh’ aca an uiridh. “Tha gu math,” ars Iain; bha sibh a’ bruithinn air an òisg chaisg.” “Ud, ud, Iain,” ars a ministear, “an t-Uan Caisg, “An t-uan an uiridh ’n oisg am bliadhna,” ars Iain.

Fhad sa tha mi ’bruithinn air gnothaichean mar so faodaidh mi iomradh a thoirt air albachadh is ùrnuigh no dha. So altachadh a bh’ aig seann Leodhasach an uair a bhuineadh an t-Eilean Leòdhasach do Chlann Choinnich—

“O Thighearna ’eudail,
Cur Mac Coinnich air tìr
’S làn phris air a’ mhart,
Bliochd is fair air an nì
’S meadar blàthaich anns gach àit’ an tachair sinn,
O Thì a chuir an t-séap so oirnn’
Cuir séap eile oirnn’
’S bho shéap gu séap
Gus an cur thu ’n t-séap dheirionnach oirnn’
’S biodh e mar sin gu deireadh an t-saoghail
’S gu siorruidh suthainn.
Amen.”

Mu chiad bliadhna roimhe so bha seann duine ’fuireach faisg air Bàgh-a’ -chaisteil am Barraidh. Biodh e ’deanamh ùrnuigh moch-thra is anmoch, is bha earann di mar so:— “Mas fheudar gu’n téid loingeas a dhìth, O Thighearna, stiùir Thusa am fiodh ’s an cainb gu tràigh Bhuirbh is Caolas Bhatarsaidh.”

Bha ministear ann an Eilean Shannda, an Arcamh, aig an robh ùrnuigh air an aon seòl—“If it please Thee, O Lord, to cause helpless ships to be cast on the shore, O Lord, in Thy mercy dinna forget the poor Island of Sanday.

Bha Sgiathanach uaireigin air thurus, is chaidh e as teach do thigh a ghabhail fasgaidh. Dh’fhuirich e ’s an tigh gu tràth-diot. Bha fear-an-tighe ’na dhuine gruamach, mi-shuilbheara, mosach. Coma co-dhiu, shuidh an aoidh as teach ris a’ bhòrd. Chuir fear-an-tighe dheth a bhoineid is thuirt e an t-altachadh mar so:— “Gu’m beannaicheadh Dia mi-fhein is mo bhean is Iain mo mhac, ’s gun duine ach sin.” An deidh dhoibh an dinnear itheadh thuirt an Sgiathanach “Gabhaidh mi-fhéin an t-altachadh a nis.” “Air aghairt mu ta,” ars a’ fear-an-tighe.” “Gu’n gabh am fear mosach thu-fhein ’s do bhean is Iain do mhac, ’s gun duine ach sin,” ars an Sgiathanach, ’s ghabh e mach air an dorus mhor ’s dh’fhalbh e.

Mar tha fhios agaibh, is e mo ghnothuichsa bhi ’dol feadh na Guidhealtachd is nan Eilean cuide ri Cùirt an Fhearainn. Their muinntir gu tric rium— “is iomadh rud a chuala sibh a measg na tuath a bu toigh le Gaidheil eile ’chluinntinn.” Gun teagamh chunnaic is chuala mi iomadh rud anns an dusan bliadhna ’th’air dol seachad a b’ fhiach a sgrìobhadh ach cha b’ e obair aon oidhche no aon seachduinn a bhiodh an sin. Chunnaic mi daoine foghainnteach ag iarraidh ceartais ’s a’ cur an céill am beachdan ann am briathran cho snasail is cho dòigheil ’s a chluinneadh sibh an cearnaidh sam bith de’n rioghachd; chunnaic mi creutairean bochda ag innseadh ann an briathrabh tiamhaidh mu na dh’ fhuiling iad, agus a’ leigeil fhaicinn do gach neach gu’n robh an cor truagh; is a chorr air a sin chuala mi fir a bha coma-co-dhiù, no a bha neònach na’n dòighean, a’ toirt freagairtean a bheireadh gàire air neach sam bith. Thuirt mi ruibh ’s an tòiseachadh nach robh mi ’dol a thoirt òraid chudthromach dhuibh a nochd; is tuigidh sibh uile nach biodh e freagarach dhomh a dhol a bhruithinn air lagh an fhearainn, no trioblaid sam bith a dh’ éirich eadar tuath is tighearna, ach faodaidh mi dha no tri dhe na freagairtean neònach a dh’ainmich mi innseadh dhuibh.

Bha duine bochd a’ deanamh a ghearan ris a’ chùirt, is dh’fhoighnich am fear-lagha dheth an robh teaghlach aige. Fhreagair Domhnull— “Tha dà theaghlach agamsa.” “ ’S am beil do bhean beò?” ars am fear-lagha. “Cha’n ’eil a chiad té,” arsa Dòmhnull.

Aig am eile chaidh fhoighneachd ri fear ciod e ’n teaghlach a bh’ aige. Fhreagair e— “Tha deichnear mu’n teine, ’s fear eile ’s a’ sgoil!”

Bho cheann beagan bhliadhnachan shuidh a’ Chùirt ann an àite far an robh an tuath a’ gearan nach robh iad a’ faighinn cuideachadh no cobhair san sam bith bho luchd-riaghlaidh na h-oighreachd. Thog aon fhear tigh ùr, thog fear eile sabhal no bàitheach, is rinn fear eile gàradh-crìch no dìge, ach cha d’fhuair duine dhiubh cuideachadh bho’n uachdaran. Mu dheireadh an latha, thainig seann duine air bialaobh na Cùirte, is chaidh fhoighneachd ris ciod e an teaghlach a bh’ aige. Fhreagair am bodach air a shocair fhein— “Tha ceithir-duine diag; agus cha d’ fhuair mi cobhair bho ’n uachdaran!”

Cha’n ’eil duine sam bith a bhios air siubhal nach fhaic rud an dràsda ’s a rithisd a bheir gaire air, agus aig amannan faodaidh e rud fhaicinn a chuireas gràin air. Bha fear air chuairt an aite iomallach agus rainig e tigh anns am bu ghnàth le luchd-siubhal cuid na h-oidhche fhaighinn. Aig a’ bhiadh-maidne ghearain e ris a’ bhean-mhuinntir nach robh a’ mhuic-fheòil math. Fhreagair Mairi air a socair fhein—“ ’Se muc a bh’aig bean-an-tighe a bh’ann, is bhàsaich i oirre, is bha i ga cumail air son nan ‘Tréibhilearan! ’”

Chaidh mòran do bhàrdachd is do sheann sgeulachdan na Gaidhealtachd a thional, ach tha mòran ri thional fhathasd, agus bu choir dhuinn uile ar dichioll a dheanamh air an sgriobhadh. Tha an t-seana mhuinntir aig am beil iad a’ fas na ’s gainne is na’s gainne,

---

[383]

[Vol . 6. No. 48. p. 7]

agus cha’n ’eil an òigridh ag ionnsachadh nan gnothuichean ud mar bha an athraichean.

Cluinnear mòran phort nach deachaidh riabh air paipeir, ach tha am port-a- bial a’ dol a fasan, is cha’n ’eil na’s fhearr a’ tighinn ’na àite. Tha na seana chleachdaidhean a’ dol air dhi-chuimhne is tha e iomchaidh gu’n reachadh a h-uile dad a tha ri fhaighinn mu’n deidhinn a sgriobhadh ’sa chumail air chuimhne.

B’abhaist iomradh a bhi air feadh na duthcha air a’ Chliar-Sheanchainn, ach is e glé bheag a chaidh a sgrìobhadh mu dhol-a- mach na buidhne sin. Bu mhiann leam fhein coinneachadh ri neach sam bith a bheireadh dhomh cunntas math air an cleachdaidhean is cuid de’n seanchus. Ach cha be a’ Chliar-Sheanchainn a mhain a bha math air geur-chainnt. Tha iomradh againn air bàird a’ coinneachadh a chéile, ’s an dara fear a’ fiachainn ri buaidh fhaighinn air an fhear eile le geur-sheanchus. Chuala sibh uile an rud a thuirt Mac-Ille-Mhaoil an drobhair Abrach ’n uair bha e ’fàgail Uibhist—

Tha mise ’n so na m’ fhleasgach,
’S m’ aodann air preasadh le aois;
Cha phòs mi gruagach a Uibhist—
Cha toir mo chridhe dhi gaol.

Fhreagair Uibhisteach e—

Carson nach tilleamaid an t-òran,
Air a’ ghnòig, Mac- ’Ille-Mhaoil;
Ma tha e ’m bliadhna ’na dhròbhair
Tha e eòlach anns gach taobh.

A mhic a’ bhodachan chabuich,
Bho Bhun-Lochabar nan craobh,
Cleas a’ chait a dh’òl an t-uachdar
Bheirinn dhiot a chluais fo ’n mhaoil.

Tha maighdionnan shuas mu’n Linne,
Do’n toir a h-uile fear gaol—
Muineal is gile na ’n mhala canach,
Iosgaidean fada na faoileig.

Am bard mosach Mac-Ille-Mhaoil,
Cluasan madaidh, claigionn laoigh,
Iosgaidean fada na faoileig
Agus casan caola ’n fhéidh.

Air an aon dòigh bha a’ chòmhail a bh’aig Bard Mhic-Leoid is am Bard Cononnach. Choinnich iad an Dùthaich Mhic-Leòid, is thòisich iad air òl gus an d’fhas am Bard Cononnach tinn. An sin thuirt Bàrd Mhic-Leòid—

“Tha ’m Bard Cononnach gu tinn
Air a dhruim an tigh an òil,
Ge b’ e phàigh air son na deoch
Thug e biadh do choin Mhic-Leòid.”

Fhreagair am Bard Cononnach—

“Thug thu alladh air Mac-Leòid,
Is dhòmhsa cha bu chòir a chleith;
Nach fhaigheadh a chuid chon do lòn
Ach na dheanamh luchd-òil a sgeith!”

Dh’ fhaodainn leantuinn air gnothuichean mar so gu maduinn, ach tha ’n t-ám agam ged a chur air mo mhàileid a nochd. Air na aobhar sin co-dhunaidh mi le bhi ’guidhe saoghal fada ’s deadh bheatha do “Chomunn Gàilig Ghlaschu.”

(A’ chrioch.)

J. E. EISAN.
Pianos agus Orgain.
An seorsa ’s fhearr a thatar a creic.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, - - C. B

AN T-AITE
Anns an Ceannaich thu
Suic agus Iaruinn Cruinn, Creamers, Soithichean Bainne, Airneis-taighe, Stobhaichean, Flur, Min, etc., etc.
An Stor aig
ISAAC GREENWELL,
SIDNI, C. B.

THA ’N T-EARRACH
air tighinn ’s an Samhradh gle fhaisg air laimh. Ma tha thu air son Deise no pairt de dheise fhaotainn, taghail aig
Niall Mac Fhearghais,
an Taillear,
agus gheibh thu do dheagh riarachadh. Tha na h-Aodaichean a th’ aige math, ’s bidh iad an an deanamh a cheart cho math.
Cordaidh ’Obair Riut.

Gabh Deagh Chomhairle
agus ceannaich gach bathar a bhios a dhith ort bho
MATHESON , TOWNSEND & Co.

Tha stoc mor aca de Bhathar Tioram, Amhlan, Ti, Siucar, Siabunn, agus gach ni eile air an cuir tigh feum.

Tha Adan, Bonaidean, Fluraichean, Itean, agus gach ni mar sin aca do na caileagan ’s do na mnathan.

Tha gach ni a th’ aca dhe ’n t-seorsa ’s fearr, agus ’ga chreic cho saor ’sa ghabhas deanamh.

Cha chosg e sion dhut am bathar fhaicinn; bidh na cleirich gle thoileach a shealltuinn.

Dr. G. T. Mac GILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL,
OIFIG—Os cionn Stor Harrington,
SIDNI, C. B.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, &c .
SIDNI, . . . C. B.

A. J. G. MacEachuinn,
Fear-tagraidh. Comhairliche
Notair, &c .
Fear-ionaid ard chuirteanNova Scotia
QuebecagusNewfoundland .
SIDNI, - - - - C B.

D . A. HEARN.
Fear-Tagraidh, Notair &c . &c .
SIDNI, C. B.

BADDECK , - - C. B.
Airson a stor a dheanamh na ’s deiseile ’s na ’s feumaile dhaibhsan a tha ’deanamh gnothuch ris, tha
Albert I. Hart
a’ nise deiseil air son taillearachd bhan a dheanamh. Tha a’ chuid sin de ’n ghnothuch fo churam Miss Isabel Nic Thearlaich, a fhuair a h-ionnsachadh am Boston ’sanNew York.Gheibh iadsan a thig g’a h-ionnsuidh an
DEAGH RIARACHADH.
BADDECK , - - C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha coltach ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urrais air mathas.

—THE—
E. B. EDDY Co., Limited,
Hull, Canada.

---

[384]

[Vol . 6. No. 48. p. 8]

An teid thu leam a Ribhinn Mhaisich.

Eilean Leòdhais, tir nan gaisgeach,
Tir nan lasgairean ’s nan sàr,
C’àite ’m facas riamh na ’n cualas,
Laoich air chuan thug orra bàrr?

SEISD.
An teid thu leam a ribhinn mhaisich?
An teid thu leam a ribhinn òig?
An teid thu leam a ribhinn uasail
’Null air chuan do dh’ Eilean Leòdhais?

Chi thu ’n t-aite ’san deach m’ àrach,
’N uair a bha mi ’m leanabh òg;
Canaidh tu gur baile briagha
Lional, ann an Eilean Leòdhais.

Chi thu m’ athair ’us mo mhàthair,
Mo bhràithrean ’s mo phiuthar òg,
Gheibh thu iadsan tha dhomh càirdeil,
Cridheil, bàigheil mar bu chòir.

Chi thu laoich is bòidhche snuadh ann
Bheireadh buaidh am blàir na h-Eòrp’,
Chi thu maighdeanan gun ghruaim ann,
Gabhail dhuan ri luadh a’ chlò.

Chi thu mointeach cnuic ’us ghleann
Le-feadain chàm na ’n deann gun òs,
Chi thu smeòrach bàrr nan geug,
Air maduinn chéit, an Eilean Leòdhais.

Chi thu Mùirneag ’s beanntan Bharbhais
Beanntan ainmeil, garbha, mór,
Agus airidhean nan guallainn
’S gruagaichean ri eualach bhò.

Chi thu lochan agus fuarain
’S fhàilte fhuaireadh bho na neòil,
Agus fraoch a fàs mu ’n cuairt dhiubh
Sealladh buan an Eilean Leòdhais.

Chi thu muran agus luachair
Air gach buaile ’s anns gach lòn,
Morran agus canach samhraidh
Nach ’eil gann an Eilean Leòdhais.

Chi thu muir gun sgios ri bualadh
Creagan gruamach, uamhrach, àrd,
’S cha ’n fhaca tu riamh ni ’s bòidhche,
Na na h-eòin a th’ annta ’tàmh.

Chi thu tighean air an t-sliabh ann
Nach fhaca tu riamh an seòrs’,
Crodh ’us caoraich air gach taobh dhiubh
Measg an fhraoich an Eilean Leòdhais.

Chi thu ann gach ni mar shaoil leam
’S le mo dhùrachd sud mar bha,
O! ma theid thu leam a chaoidh ann
Gheibh thu caoimhneas agus blàs!

Fhreagair i gu siobhalt, ciùin mi,—
“Theid mi ruin leat ’dh’ Eilean Leòdhais,
Ma tha gach ni mar rinn thu innseadh,
Fanaidh mi gu crich mo lò.”

Cruachan a’ Cheathaich.

Mi am shuidhe ’n so m’ ònar,
Air còmhnard an rathaid,
Dh’ fheuch am faic mi fear fuadain
Tigh’nn o Chruachan a’ cheathaich.

Bheir dhomh sgeul air Clann-Ghriogair,
No fios c’ion a ghabh iad,
’S iad bu chuideachda dhòmhsa
Di-dòmhnaich so chaidh.

Cha d’ fhuair mi d’ an sgeula
Ach iad bhi ’n dé air na sraithibh—
Thall ’sa bhos mu Loch-fìne,
Ma ’s fior mo luchd-bratha.

Ann an clachan-an-Dìseart
’G òl fion air na maithibh,
Bha Griogair mor, ruadh ann—
Làmh chruaidh air chùl claidhimh.

Agus Griogair mor meadhrach—
Ceann-feadhn’ ar luchd-tighe,
Mac an fhir á Srath-Arduil
Bhiodh na bàird ort a tathaich.

Bheireadh greis air a chlàrsaich,
’S air an tàileasg gu h-aighear,
’S a sheinneadh an fhidheal,
’Chuireadh fiughair fo mhnathan.

’S ann a rinn sibh ’n t-sithionn anmoch
Anns a’ ghleann am bi ’n ceathach,
Dh’ fhàg sibh an t-Eòin bòidheach
Air a’ mhòintich ’na laidhe.

’Na stairsnich air féithe,
’N dóigh a reubadh le claidheamh,
’S ann a thug sibh ghreigh dhù-ghorm,
Bho lùban na h-abhunn.

Ann am bothan na dìge
Ghabh sinn dion air an rathad,
Far an d’ fhàg sibh mo bhiodag,
Agus crios mo bhuilg-shaighead.

Gur i saighead na h-àraich
So tharmaich am leathar,
Chaidh saighead ’am shliasaid—
Crann fiar air dhroch shnaitheadh.

Gu ’n seachnadh Righ-nan-Dùl sibh,
Bho fhùdar caol, neimhe,
Bho shradagan teine,
Bho pheileir ’s bho shaighead.

Bho sgian nan roinn caoile,
’S bho fhaobhar caol claidhimh!
’S ann bha bhuidheann gun chòmhradh
Di-dòmhnaich ’m braigh bhaile.

’S cha dean mi gàir éibhinn
’N àm eirigh no laidhe
’S beag an t-ioghnadh dhomh fein sud,
’S mi an deigh mo luchd-tighe.

Faisg air
da bhliadhna air ais, sgriobh an t-Urr. Job RoadhouseáSeeley ’s Bay, Ont. , ’g ar n-ionnsuidh—Ceadaichibh dhomh innse dhuibh cho measail ’sa tha mi air K. D. C. Bha mo stamag cho dona ’s gu robh i deanamh coirce do m’ amhaich, air uairibh bhiodh eagal orm gu’n caillinn mo ghuth, ach thug K. D. C. a leithid a dh’fhaodh ’chadh dhomh, ’s gu bheil mi creidsinn gur h-e leigheas stamaig a’s fhearr a dh’ fheuch mi riamh.

A RITHIST sgriobh air Maigh 25, 1896, mar a leanas— “Cha chuala mi neach sam bith a dh’ fheuch K. D. C. ag radh dad ’na aghaidh, ach tha gach aon ’ga mholadh mar leigheas math. Tha e ’ga mholadh fhein ’s gach àite ’n e.”

Cha toir tim smal air a chliù, agus gun teagamh ’s e ’n leigheas air cion-cnàmhaidh a’s fhearr a gheibhear an Canada. ThaK . D. C. Pillsmar án ceudna anabarrach math air son a chuim.

Sampuill a nasguidh.
K . D. C. Company, Limited, New Glasgow, N. S., and 127 State St. Boston Mass.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn ainm na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .00.

Tha seorsachan eil againn cuideachd.

CREELMAN BROS, Typewriter Co.,
15 Adelaide St., East,
Toronto, - - ONT.

BATHAR EARRAICH.

Deiseachan Fhirionnach air $3 .50, $4 .75 agus o sin suas.

Deiseachan Ghillean air $1 .75, $2 .60, $3 .00, $375 agus $4 .60.

Bathar eile a reir sin. Cha ’n eil stor anns a’ bhaile anns am faigh thu BATHAR MATH cho saor.

Tormad Domhnullach,
SIDNI, C. B.

C’AIT AM FAIGH MI?
Saibh, Glasan, Luaidhe, Sgeinein, Lainntearan, Sguabaichean, Paipear-tearra, Paipear-tubhaidh.
Olla, Fudar, Glaine, Siosaran, Tairnean, Bucaidean, Tuaghannan.
GHEIBH AIG
C . P. MOORE,
Sidni, C. B.

AIRNEIS TAIGHE,
SOITHICHEAN CREADHA,
BOTUINNEAN agus BROGAN.
Tha stoc mor dhiubh so air ur-fhosgladh againn, agus tha sinn
— ’g an creic—
SAOR! SAOR!
SIDNI , C. B. JOST BROS. 13 MAIGH, ’ 98