---

[81]

[Vol . 7. No. 11. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, OCTOBER 7, 1898. No. 11.

EACHDRAIDH NAN CAIMBEULACH.

Braidalbainn.

Tha sinn an comain an fhir-dheasachaidh air son an ceartachadh a thug e air an earrainn mu dheireadh de ’n eachdraidh so. Ma tha neach air bith de d’ luchd-leughaidh a tha meas gur fiach an eachdraidhsa ’leughadh an dara uair, cuireadh e am focal “Gallaobh” an àit an fhocail “Cataobh” anns gach àit anns an coinnich am facal sin e, agus an sin bidh an earrann ud de ’n eachdraidh air a ceartachadh.

Nuair fhuaradh a mach nach buineadh an tiodal Iarla Ghallaobh gu laghail do Iain Glas, fhuair e o’n chrùn a bhi na Iarla Braidalbinn—tiodal a bha aige fein agus aig a mhac

IAIN, an dara Iarla. Thainig esan a dh’ ionnsuidh na h-oighreachd anns a bhliadhna 1716. Bha e pòsda da uair. Cha d’ fhàg a cheud bhean sliochd na deigh, ach bha triùir chloinne aig’ o’n dara bean: Iain, an t-oighre, agus dithis nighean. Bha ’n dara Iarla na dhuine còir, sìochail; agus, uime sin, cha ’n eil eachdraidh a toirt duinn moran iomraidh air. Chaochail e anns a bhliadhna 1752, agus thainig a mhac

IAIN, an treas Iarla, thun na h-oighreachd na àite. Fhuair e o’n chrùn a bhi an caochladh de dhreuchdan arda anns an rioghachd na latha fein. ’Nuair bha e na dhuine òg, agus mu ’n do chaochail ’athair, thugadh blàr fuilteach Chuil-fhodair, far ’n do chaill cho lionmhor fear de chloinn nan Gàidheal a bheatha. Tha eachdraidh nan amanan deuchainnach ud sgriobhte. Faigheadh gach Gàidheal eolas air eachdraidh a dhùthcha. Chaochail an treas Iarla anns a bhliadhna 1782. Bha e pòsda da uair, ach cha d’ fhag e sliochd na dheigh. Thainig dluth fhear-daimh dha

IAIN, mac do Chailean Caimbeul, Charwin, a stigh air an oighreachd. Bha Cailean so de shliochd Chailean Mo-castle, dara mac Raibeart, treas Baron Ghlinn-Urchaidh. Bha Cailean Charwin, na chòirneal ann an arm Righ Deòrsa, anns a bhliadhna 1746. Bha e am blàr na h-Eaglaise Brice, agus bha Donnachadh Bàn nan Oran anns an reiseamaid aige. Chaidh Donnachadh do ’n chath mar fhear-ionaid do dh’ fhear de Chloinn-an-Leisdeir, a mhuinntir Ghlinn-Urchaidh. Thug Mac-a- Leisdair a chlaidheamh fein da. Ghabh luchd nan cotaichean dearga an ruaig. Theich Donnachadh; agus leis a chabhaig thilg e ’n claidheamh uaithe. ’S ann an uair sin a sheinn e:—

“Latha dhuinn air machair Alba
Na bha dh’ armailt aig a chuigse,
Thachair iad oirnne na reubail
’S bu neo-eibhinn leinn a chuideachd;
’Nuair a chuir iad an ratreut oirnn
’S iad ’nar deigh a los ar murtadh
’S mur deanamaid feum le ’r casan
Cha tug sinne strad le ’r musgan.”

’S e mac a choirneil so, ma ta, a b’ oighre àir treas Iarla Braidalbainn. Thainig e thu na h-oighreachd mar an ceathramh Iarla. Rugadh e anns a bhliadhna 1762. Fhuair e oighreachd Braidalbainn anns a bhliadhna 1782; agus anns a bhliadhna 1806, fhuair e bho ’n chrùn an tiodal Marcus, agus bha ’n tiodal so aige féin agus aig a mhac ’na dheigh. Bha e ’na chòirneal anns an arm mar bha ’athair roimhe. Bha aon mhac aige. Chaochail e fein anns a bhliadhna 1834, agus thainig a mhac

IAIN ’na àite. B’ esan an dara Marcus agus an coigeamh Iarla. Bha e ’na bhall pàrlamaid, agus ann an iomadh ard dhreuchd anns an rioghachd. Chaochail e gun sliochd fhagail na dheigh, anns a bhliadhna 1862. Bha e nis ’na ni teagmhach co dha bhuineadh an oighreachd. Bha barrachd air aon neach a tagradh còir oirre, ach ’s e

SIR IAIN ALASDAIR GAVIN CAIMBEUL, a fhuair coir air seann oighreachd fharsuinn agus bheairteach Bhraidalbainn. Thainig esan mar an ceudna a mach air sliochd Raibeart, treas Baron Ghlinn-Urchaidh. Rugadh e anns a bhliadhna 1824 Fhuair e Braidalbainn anns a bhliadhna 1862. Tha dithis mhac aige: Gavin agus Ivan, agus aon nighean, Eva.

Thug sinn a nise seachad iomradh ghoirid air Caimbeulaich Earraghael agus air Caimbeulaich Braidalbainn. Tha sinn an duil stad an dràsda le sin, air eagal gu ’n sgithich sinn do luchd-leughaidh. Tha teaghlachd no dha eile de Chaimbeulaich air am feudadh sinn cunntas a thabhairt: teaghlach Chreignish, teaghlach Chaudair, &c . Feudaidh e bhith ma bhios gach cuis mar ar miann, gu ’n till sinn ris an eachdraidh acasan aig àm eile.

Bha amadan latha a’ gabhail ceum athghearr troimh fhearann Iarla, faisg air a chaisteal ’n uair a thachair an duine mòr ris. “Till thu,” ars’ esan, “cha’n e sin an rathad.” “Bheil fhios agad,” ars’ an t-amadan, “c’àit a bheil mi dol.” “Cha’n ’eil agam,” ars an t-Iarla. “ ’S cia mar tha fios agad, ma ta, nach e so mo rathad?”

BEATHA AGUS EUCHDAN AN RIDIRE UILLEAM WALLACE.

Earrann IV.

(A CUAIRTEAR NAN GLEANN.)

Dh’ fhag sinn Wallace ann an eilean Lochlibhain, agus thubhairt sinn gum fàgadhmaid e an sin ag iasgach bhreac car mios. Gabhaibh ar leisgeul, a Chuairteir uiseil; ’se bha sinn a’ ciallachadh, nach cluinneadh sibh uainn tuilleadh car mios. Wallace ag iasgach bhreac, agus Albainn na tom-coin do na Sasunnaich! Cha b’e an tlàm a bh’ air a chuigeil—cha b’e an t-iasg airson an do bhiadh e ’dhubhan! An ceann latha no dha, thug e baile Pheairt air a ris. Chaidh innse dha air a rathad gu ’n robh brathair-a- mhàthair am priosan, le òrdugh Chaiptein Thòmais Weir—Sasunnach gun iochd, gun trocair, aig an robh cuig-fichead saighdear fodha. ’Nuair rainig Wallace a’ choimhearsnachd, chuir e gille roimhe, feuch am faigheadh e àth no aodainn air an abhuinn Tatha far am faigheadh iad thairis. Mar bha fortan an dan, thachair an gille air iasgair a thairg a gheòla do Wallace agus d’a dhaoine an nasgaidh. Cha b’e ’mhàin, ach dh’ aisig e thar an abhuinn iad, agus thug se iad lom ’us direach gu tigh Weir. Thug Wallace an t-urram do Weir gu ’n do chuir e ’n ceann dheth le ’chlaidheamh féin, agus leig e le ’ghillean an ceithir-fichead ’s an naoi-deug a spadadh. Thug e nis an uamh air far an robh brathair-a- mhàthar ann an iaruinn, agus leig e mar sgaoil e. Air an la’r- na-mhàireach, chruinnich iad a’ chreach; agus ’nuair ’thuit an oidche, mu dhorchadh nan tràth, thug iad Dunbreatun orra.

Bha banntrach sa’ bhaile so air an robh eolas aig Wallace; agus mu chamhanaich an latha bha e aig a dorus. Dh’ fhalaich i e féin agus a ghillean a thiotadh ann an sabhal glaiste, agus thug i dha naoinar mhac foghainteach a bh’ aice a sheasamh còir Albainn. Thug Wallace oirre dol agus comharradh ’chur le cailc (cha b’ ann le fuil) air dorus gach tighe anns an robh mac Sasunnaich. B’i ’bhanntrach nach obadh. Rinn i mar dh’ iarr. Chaidh an t-aingeal-bàis a nis a mach; agus, air feadh na h-oidhche, cha robh tigh a bh’ air a chailceadh nach do chuir e ri theine; agus mu ’n robh fios aig a’ chuid eile de ’n bhaile ciod a thachair, bha e féin agus a sheòid ann an uamhannan Dhun-breatun. An ath oidhche thug Wallace Ròsneoich air. Mharbh e mu cheithir-fichead Sasunnach ’bha dol dhachaidh o bhanais. Thug e nis an caisteal air. Mharbh e na bha ’n sin. Chaith e seachduinn ann, agus chuir e sop teine ris.

Cha robh gearastan an Albainn a nis nach do striochd do Righ Iomhar, ach caisteal Shrìla. Sheas an caisteal so ’mach còrr ’us dà mhios; ach ma dheireadh “cha robh mìr bìdh aca, cha robh diar dibhe aca, cha robh fòid connaidh aca, cha robh spong teine aca,” —b’ éiginn striochdadh! ’Nuair ’chunnaic Iomhar gu robh Albainn a nis fo chis, agus gu ’n do mhionnaich gach tighearna ’s gach moirear a bhi dìleas ach Wallace, chuir e roimhe nach biodh so mar chloich ’na bhròig, no mar chàilein ’na fhiacail. ’Se ’rinn e nis, thairg e trì chiad marg do dh’ airgiod-cinn as. ’Nuair nach d’ rinn so feum chuir e nios á Sasunn ridire Albannach, Iain De Mowbray, agus fear Haliburton, Albannach eile, a bha aon uair a’ cogadh fo bhrataich Wallaice, ach a ghlacadh ’nuair ghéill caisteal Shrila. Ciod an doigh a ghabh iad air Wallace fhaotuinn a mach, cha ’n eil e soirbh a radh le cinnt. Tha e air a radh gu ’n do bhrìb iad Iain Cutach, a ghille; ach aon ni tha cinnteach, ’se sin: gu ’n deach a bhrath agus a ghlacadh mu ’n àm so le Sir Iain Menteith, brathair-màthair Shir Iain Stiùbhart, a thuit ann am blàr na h-Eaglaise-brice. Thainig iad air ’san oidhche, aig Rob-Royston, cuig mile mu ear-thuath air Glaschu, ’s e ’na leabaidh; agus a thiotadh liubhair iad e do dh’ Iomhair. Cha luaithe ’rainig iad Lunuinn leis, na thug iad e gu talla mor Westminster. Chuir iad crùn do shlataig-nam-buadh air a cheann, mar spìd; agus dh’ fheuch iad e mar reubalach—mar neach a loisg am bailtean, ’s an caisteil, ’s a mharbh na miltean d’an cinneach. Thubhairt Wallace riu, sùil m’an aodann, gu ’n do loisg ’s gu ’n do mharbh, ’s gu ’n deanadh e fathast e an aobhar a dhùthcha, nam biodh an cothrom aige; ach nach b’ urrainn iad a dhearbhadh gum bu reubalach e, a chionn nach do mhionn-e riamh a bhi dileas do righ Shasuinn, ’s nach mionnaicheadh.

Mo chreach! cha robh fear ann a sheasadh do chòir! —cha robh do sheise ri d’ chùl, a Wallaice! Chaidh a dhiteadh. Thugadh dheth an crùn. Cheangladh e le slabhraichean iaruinn ri earball eich, agus shlaodadh mar so troimh sràidean a’ bhaile e, gus an d’

---

[82]

[Vol . 7. No. 11. p. 2]

rainigear Smithfield, far an robh a’ chroich dhubh ’s an dul mallaicht’ a’ feitheamh air. Chaidh a nis a leth-chrochadh— ’se sin, leagadh a nios e leth-mharbh. Thugadh a mhionnach as a chom, a’s loisgeadh mu choinneamh a shùil e. Thug iad an sin an ceann dheth, agus roinn iad a chorp na cheithir cheithreannan. Cha ’n fhoghnadh so; ach chuir iad a cheann air stob àrd fiodh air drochaid Lunuinn, agus a shlinnein deas air drochaid Newcastle. Chuir iad a shlinnein toisgeil gu Berwick, a chas dheas ’s a shliasaid gu Peairt, agus a cheithreamh clì gu Aber’ain.

Thuit a nis an dubh-oidhche air Albainn! Chuir a h-iarmailt oirr’ a callaid bhròin. Chaidh tonn ’us traigh gu caoidh. Chaidh a chubhag ’s an smùdan gu bun nan dos. Shearg fiar ’us fochann. Shil gach craobh a h-ubhlan, a’s chaidh mnathan ’us maighdeanan gu gàbhadh ’s gu bas-bhualadh. Ach dh’ fhas agus dh’ at cridhe gach fir. Chite morchuis agus morachd a’ steidheachadh ’nan gnùis—chite ardan a’ lasadh ’nan gruaidh, agus lasair meanmna anns gach suil! Cha robh oidhche gun a latha na deigh, ’s cha robh geamhradh gun earrach. Chuir thusa, Iomhair, Albainn gu fulang—chuir thu tàmailt oirre nach d’ fhuair i riamh, ’s nach d’ fhulaing i; ach mu ’n tig sea miosan o’n diugh, thig dioghaltas. Cluinn flapraich a sgiathan! Beiridh e ort; agus Albainn ghràdhach, a tha ’n diugh bronach, bithidh i aighearach—Albainn ghradhach, a tha ’n diugh fo dhaorsa, bithidh i saor! Ged ’tha Wallace marbh, tha Bruce beo—ged tha Carlisle an Sasunn, tha Bannockburn an Albainn! agus latha fuileach Bhannockburn gheibh gairdean ròmach Albainn buaidh!

Thug mi nis, a Chuairteir uiseil, mar ’gheall mi, beatha Wallaice gu crìch. Taing dhuibhse airson ’ur siobhaltachd; agus creidimh mi gur math leam fada beò sibh.

MACTALLA.
Eilean Cholla, 1842.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. I.

O chionn fad an t-saoghail bha taillear ann an Casgar aig an robh bean anabarrach boidheach. Mar a bha nadarra gu leor, bha gaol mor aige oirre. Bha e na shuidhe muigh aig an dorus air latha araidh ’s an t-side briagha, blath, agus e gu trang a’ fuaghal. Co thigeadh an rathad ach amadan beag, crotach, a bhiodh mar bu tric ann an cuirt an righ, agus a bhiodh a’ deanamh spors is fearas-chuideachd do’n righ, agus do dh’uaislean na cuirte. Thoisich e ri gabhail oran ’s ri cluich air inneal-ciuil do’n taillear. Chord an gnothach cho math ris an taillear ’s gu ’n do smaoinich e gu’m bu choir dha iarraidh air an amadan a dhol a steach do’n taigh comhladh ris gus spors a dheanamh do ’n mhnaoi. “Ni am fear beag so debhearsain gu leor dhuinn fad an fheasgair,” ars’ esan ris a mhnaoi, “agus mu ’r ’eil dad agad ’na aghaidh, iarraidh mi air tighinn a steach a chur seachad an fheasgair comhladh ruinn.”

Bha bhean toileach gu leor so a dheanamh. Ghabh an t-amadan crotach an cuireadh a fhuair e gu toileach.

Dhuin an taillear a’ bhuth, agus chaidh e fein ’s an t-amadan crotach dhachaidh.

Gun dail sam bith rinn bean an taillear biadh deiseil, agus ma bha gach ni eile air a’ bhord bha iasg air. Ach bha’n t amadan crotach cho gineach ag itheadh an eisg ’s gu ’n do stad cnaimh mor ’na amhaich, agus ged a rinn an taillear ’s a bhean gach ni ’nan comas gus an cnaimh a thoirt as amhaich, dhubh-dh’fhairtlich orra ’thoirt as. Ann an uine ghoirid bha e marbh aca gun sgrid air an urlar.

An uair a chunnaic iad gu’n robh e marbh, bhuail an t-eagal iad gu h-anabarrach; oir bha fhios aca, na’m faigheadh luchd-riaghlaidh a’ bhaile fios air mar a thachair, gu ’n rachadh an cur an sas le cheile, agus gur docha gu’n cailleadh iad am beatha air a shaillibh. Coma co dhiubh, cha robh aca ach feuchainn ris a’ bheirt a b’ fhearr a dheanamh dhe ’n bheirt bu mhiosa.

An uair a smaoinich iad car uine air a’ chuis, bhuail e anns a’ cheann aig an taillear nach robh doigh a b’ fhearr air am faigheadh iad an duine marbh bhar an lamh na feuchainn ri chur ann an luib an doctair Iudhaich a bha faisge orra. Cho luath ’s a thuit an oidhche dh’ fhalbh iad leis a’ chorp gu taigh an doctair. Bha’n taillear fo na guaillean aige agus a bhean fo na casan. An uair a rainig iad an dorus agus a bhuail iad aige, ghrad thainig searbhanta ’n doctair g’ a fhosgladh, agus o nach robh solus aice, dh’fheoraich i co bh’ aig an dorus agus ciod a bha dhith orra.

“Ma ’s e do thoil e till suas,” ars’ an taillear, “agus abair ri do mhaighstir gu’n d’ thug sinn an so duine ro thinn, agus gu’m bheil toil agam e thighinn g’ a fhaicinn. So dhut bonn airgid a a bheir thu do ’n doctair, a chum gu’n aithnich e nach ’eil mi air son an car a thoirt as.”

An uair a chaidh an t-searbhanta suas an staidhre leis an naigheachd mhath so thun an doctair, thug an taillear ’s a bhean suas an corp gu h-ealamh gu barr na staidhreach, agus an uair a dh’ fhag iad an sin e, dh’ fhalbh iad dhachaidh cho luath ’s a b’ urrainn daibh.

Anns a’ cheart am rainig an t-searbhanta far an robh an doctair, agus dh’innis i dha gu’n robh firionnach is boirionnach shios aig an dorus agus duine ro thinn aca, agus gu’n robh iad ag iarraidh air a dhol sios gus ’fhaicinn. “So agaibh,” ars’ ise, “bonn airgid a chuir iad a nuas g’ ar n-ionnsuidh,” ’s i ’sineadh dha an airgid. Rinn an doctair gairdeachas mor ris an airgiod; agus o ’n a fhuair e paigheadh roimh laimh bha e ’smaointean gur e daoine beairteach a chur fios air agus thug sin air grad fhalbh far an robh iad gun fhuireach ri solus a thoirt leis ’na laimh. An uair a bha e dluth air barr na staidhreach, thuirt e ris an t-searbhanta, “Greas an so leis an t-solus.” Ach an aite stad far an robh e gus an tigeadh i leis an t-solus, ghabh e le cabhaig gu ceann na staidhreach. Bhuail a chasan anns a’ chorp, agus sid sios an corp car mu char gus an do stad e aig bonn na staidhreach. Cha mhor nach do thuit e fhein comhladh ris.

“A nuas solus an so cho luath ’s a rinn thu riamh,” ars’ esan ris an t-searbhanta. Mu dheireadh thainig an t-searbhanta leis an t-solus, agus chaidh e sios an staidhre comhladh rithe. Ach an uair a chunnaic e gu’n robh an duine a bhuail ’na chasan air barr na staidhreach marbh aig a bonn, bhuail an t-eagal e gu h-anabarrach. Thoisich ri urnuigh ri Maois, ri Aaron, ri Ioshua, ri Easdras, agus ris na faidhean uile, “Nach bu mhi ceann a’ chruaidh-fhortain ’g am bhreith,” ars’ esan. “Car son a thainig mi idir a nuas gun solus! Mharbh mi an duine bochd a thugadh g’ am ionnsuidh gus a leigheas. Cha’n ’eil teagamh nach mi bu mhathair-aobhair dh’ a bhas. Agus mur faigh mi as na tubaistean anns an do thuit mi, bidh mi fodha dheth gu brath. Gu’n deanadh na naoimh trocair orm! Bidh na maoir an so gun dail, agus bheir iad leotha mi mar mhortair?

Ged a bha e fo iomacheist agus ann an cunnart mor aig an am, thug e fa near an dorus a dhunadh air eagal gu ’m faiceadh a h-aon de luchd-falbh na sraide mar a thachair, agus gu’n saoileadh iad gur e fhein a chuir an duine gu bas.

Thug e’n corp do’n t-seomar anns an robh a bhean, agus an uair a chunnaic i mar a bha, theab i dhol a cochull a cridhe leis an eagal.

“Ochan!” ars’ ise, “tha sinn fodha dheth gu brath mur teid againn air a chorp fhaighinn am mach as an taigh ro mhadainn. Ma chumas sinn a staigh e gu mhadainn, cinnteach gu leor caillidh sinn ar beatha air a shaillibh. Cha do thachair a leithid so de mhi-fhortan do dhuine riamh. C’ arson a mharbh thu an duine?”

“Cha ’n e sin idir a’ cheisd an drasta,” ars’ an t-Iudhach, “ach cia mar a gheibh sinn an corp bhar ar lamh.”

Chuir an doctair Iudhach agus a bhean greis dhe’n oidhche seachad a’ smaointean cia mar a gheibheadh iad an corp a chur as an t-sealladh. Ach b’ i a bhean a b’ fhearr ceann, agus thuirt i mu dheireadh, “Tha smaointean air bualadh ’nam cheann; thugamaid an corp suas gu mullach an taighe, agus leigeamaid sios e anns an t-simealair aig ar coimhearsnach.

B’e an coimhearsnach so am marsanta a bhiodh a’ reic ime agus olla, agus nithean eile dhe’n t-seorsa ris an righ. Agus bhiodh luchain is radain ag itheadh moran de na nithean a bh’ anns a’ bhuthaidh aige.

Dh’ aontaich an doctair gu’n deanadh iad mar a bha ’bhean ag iarraidh. Thug iad an corp suas gu mullach an taighe, agus chuir iad rop m’ a achlaisean, agus leig iad sios anns an t-simealair e cho socrach ’s gu’n robh e ’na sheasamh ann mar gu’n biodh e beo. Dhragh iad leotha an rop, agus chaidh iad dhachaidh.

Beagan uine na dheigh sin, thainig am marsanta dhachaidh bhar bainnse, agus linntir aige. Ghabh e ioghnadh mor an uair a chunnaic e, le solus an lainntir, duine anns an t-simealair. Shaoil leis gur e meirleach a bh’ ann agus ghrad fhuair e cuaille math bata, agus ghabh e direach far an robh an corp, agus thuirt e, “A dhearg mheirlich, bha mise an duil gus a so gur e na luchain agus na radain a bha ’g itheadh an ime ’s na geire orm, ach is tusa tha tighinn a nuas troimh ’n t-simealair g’ an goid! Ach tha mi ’smaointean nach tig thu air chabhaig a rithist air son a’ cheart ghnothaich do’n taigh so.”

An uair a thuirt e so, thoisich e ri bualadh a’ chuirp gu laidir leis a’ bhata. An uair a thuit an corp ’na sgleog air an urlar, ghabh am marsanta dha leis a’ bhata gu math ’s gu ro mhath. Mu dheireadh an uair a thug e an aire nach robh an corp a’ gluasad, stad e dhe ’bhualadh. Sin an uair a thuig e gu’n robh an duine marbh. Ghrad bhuail an t-eagal e.

“Nach bu mhi ceann a’ chruaidh-fhortain,” ars’ esan. “Ciod a rinn mi! Mharbh mi an duine! Ochan! chaidh mi tuilleadh is fad air aghart le mo dhioghaltais. A Dhe mhaitheasaich, mur dean thu trocair orm, caillidh mi mo bheatha! Mo dheich mile mollachd air an im ’s air a gheir a thug orma leithid so de chionta mhoir a dheanamh!”

Sheas e far an robh e ’s e cho geal ris an anart, agus gun chomas aige ach gann ’anail a tharruinn. Ar leis gu’n robh e ’cluinntinn fuaim casan nam maor a’ tighinn gus a ghlacadh, a chum a chur gu bas. Cha robh fhios aige fo’n t-saoghal ciod a dheanadh e.

Cha d’ thug e an aire gus a so gur e ’n t-amadan crotach a bha e ’bualadh; ach an uair a chunnaic e co bh’ aige, thug e mhile mollachd air fhein. “Ah, ’chrotarnaich na mollachd,” ars’ esan, “a mhic a’ choin! b’fhearr gu ’n robh thu ’n deigh gach ni ’s a’ bhuthaidh a ghoid, agus thu fhein a thoirt as mu ’n d’ thainig mi! Na ’n d’ rinn thu so, cha bhithinn-sa cho mor fo thrioblaid ’s a tha mi air do shon fhein, agus air son do chroit ghranda! Oh! gu’n tugadh reultan neimh solus dhomh anns an uair so.”

An uair a thuirt e so, thog e leis an corp air a ghualainn, agus dh’ fhag e ’na sheasamh aig oisinn na sraide e, agus thill e dhachaidh gun uiread is sealltainn ’na dheigh.

Beagan uine mu’n do shoilleirich an

---

[83]

[Vol . 7. No. 11. p. 3]

latha, bha marsanta mor, beairteach, o ’m biodh an righ a’ ceannach moran bathair, an deigh tilleadh dhachaidh o chuirm mhoir aig an robh e. Agus bha e ’dol am mach a rithist gus e fhein fharagadh. Ged a bha e air leith iomall na daoraich, bha de thur ann na bha tuigsinn gu’n robh moran dhe’n oidhche air a dhol seachad, agus gu’m biodh sluagh a’ bhaile air an cois an uine ghoirid gus a dhol gu urnuigh na maidne aig soilleireachadh an latha. Air an aobhar sin bha e ’coiseachd gle chabhagach air aghart a chum gu’n ruigeadh e an taigh-faragaidh mu’n eireadh daoine; oir bha fhios aige, nam faicteadh e, gu’n rachadh a chur ann am priosan air son a bhith air an daoraich. An uair a rainig e oisinn na sraide stad e tiotadh air son gnothaich araidh dluth air an aite anns an d’fhag am marsanta eile an t-amadan crotach ’na sheasamh ris a’ bhalla. Cha d’ thug e an aire dha idir, agus gun fhios dha fhein bhuail e ann, agus thuit e. Agus thuit an t-amadan crotach ’na ghlag air a mhuin. Shaoil leis a’ mharsanta gur e meirleach a bh’ann, agus bhuail e dorn air ann an toll na cluaise. Cha’n fhoghnadh so leis, ach ghlaodh e aird a chlaiginn, “Meirlich! meirlich.”

Bha freiceadain a’ bhaile faisge air laimh, agus an uair a chual’ iad an glaodh, ghrad thainig iad. An uair a chunnaic iad am marsanta ’bualadh an an fhir chrotaich, thuirt iad, “Ciod e an gnothaich a th’ agad a bhith ’bualadh an duine air an doigh sin?”

“Bha e ’dol a thoirt uam an sporrain, agus leum e air mo mhuin gus breith air amhaich orm,” ars’ am marsanta.

“Ma rinn esan sin,” ars’ iadsan, “rinn thusa dioghaltas gu leor air mar tha. Leig ’na sheasamh e.”

An uair a thoisich iad ri togail an fhir chrotaich, thug iad an aire gu’n robh e marbh. “Oh! nach bu dana dhut, ’s gur Criosduidh thu, a dhol a mharbhadh duine a tha ’na Mhahomedanach!”

Gun tuilleadh a radh rug iad air a’ mharsant agus thug iad leotha e do ’n phriosan, far an do ghleidheadh e gus an do chuireadh a’ chuirt ’na suidhe.

Anns an am bha ’marsanta ’fas sobarra, agus cha b’ urrainn e thuigsinn cia mar a chuireadh aon bhuille dhe dhorn an duine gu bas.

An uair a shuidh a’ chuirt ’s a cheasnaicheadh na freiceadain ’s a shealladh air an duine mharbh, chuireadh a’ cheisd air a’ mharsanta, an e a mharbh e. Ach cha b’ urrainn da e fhein a shaoradh, agus mar sin, cha robh aige ach gabhail ris a’ chionta.

O ’n a b’ e ’n t-amadan crotach aon dhe na bhuineadh do chuirt an righ, cha robh am breitheamh deonach binn bais a thoirt am mach an aghaidh a’ mharsanta gus an rachadh a’ chuis a chur air beulaobh an righ. Gun dail sam bith chaidh e far an robh an righ, agus dh’ innis e dha mar a bha. Thuirt an righ ris, “Cha toir mise mathanas do Chriosduidh sam bith a mhortas Mahomedanach. Bi falbh, agus grad chuir am mortair gu bas.”

An uair a chual’ am breitheamh so, dh’ ordaich e croich a bhith air a cur suas, agus chuir e daoine air falbh air feadh sraidean a’ bhaile a ghlaodhaich ris an t-sluagh gu’n robh Criosduidh gu bhith air a chrochadh air son gu’n do mhort e Mahomedanach.

Mu dheireadh thugadh am marsanta ’mach as a’ phrìosan, agus chuireadh ’na sheasamh aig bonn na croiche e. An uair a bha ’n crochadair a’ cur tobha na croiche m’ a amhaich, thainig am marsanta eile ’na dheannaibh a steach troimh ’n mhor-chuideachd, agus ghabh e direach thun na croiche. Ghlaodh e ris a’ chrochaduir, ag radh, “Na cuir an Criosduidh sin gu bas idir. Tha e neo-chiontach. Is mise a mhort an duine.”

Anns an t seasamh bonn cheasnaicheadh e, agus dh’innis e gach ni mar a fhuair e’n t-amadan crotach anns an t-simealair, mar a ghabh e dha leis a’ bhata gus an do mharbh e e, agus mar a dh’fhag e ’na sheasamh fuar, marbh, aig oisinn na sraide e. “Bha thu,” ars’ esan, “a ’dol a chur an neo-chiontaich gu bas an aite ’chiontaich; oir cia mar a b’ urrainn e bhith ciontach de bhas an duine an uair a bha ’n duine marbh fada mu ’m fac’ e e. Tha gu leor dhomhsa bhith ciontach de bhas Mahomedanaich gun a bhith ciontach de bhas Criosduidh ’s e neo-chiontach.”

(Ri leantuinn.)

BEACHD MI-REUSANTA.

FHIR DEASACHAIDH: —Bho na leubh mi litir ’sa MHAC-TALLA á Ceap Nor, chuimhnich mi air ruid a bha mo nabaidh ag rathainn latha o cheann ghoirid ’s e stigh agam. Bha mi fein na mo shuidhe gun a bhi radh focal, ’s gun a bhi gabhail oirm gu robh mi ’ga chluinntinn.

’S ann a thòisich e air a radh, “O nach iongantach a bheachd a th’aig na daoin’ ’tha ’g radh gu bheil an saoghal a dol m’a chuairt. “Well nach eil iad iongantach,” arsa Mairi is i freagairt. “Na biodh an saoghal a dol m’a chuairt,” ars’ esan, “bhidh sinne thall aig taobh a tuath an eilean dhona so.” Brist mo ghàire orm fhein, agus ’se fhein a rinn a ghareachdain cuideachd leis a bhuille a thug e do’n bheachd mhi reusanta. Na biodh sinne thall aig taobh a tuath an eilein chitheadh muinntir Cheap Nor sinn! Ma’s fhiach leat so a chur ’sa MHAC-TALLA cuir ann e.

CARRAIG.

MAR FHUAIR CLANN DOMHNUILL OIGHREACND ’AN EIRINN.

Is iomad atharrachadh a thàinig air an t-saoghal o’n a thachair an sgeula beag a leanas.

O chian, bha Eirinn air a roinn na h-iomad rìoghachd bheag; agus àrd-cheannas, agus uachdranachd aig gach righ air earrainn féin. Anns na lìnntibh sin thachair do Mhac Fionn, rìgh Anntrum a bhi dol le Cao’ -mhala, àilleagan an fhuilt réidh, agus ban-òighre a rioghachd gu cuirm mhòr a bha Triath ainmeil taobh eile na h-Eirinn a’ toirt seachad, do uaislibh agus do mhaithibh na tire. Cha robh maillc ri Mac Fionn ach buidheann bheag de ghillean, gun fhiughair air bith aige ri caimdeal air a shlighe. Mar bha e ’g ìmeachd air a thurus roi’ mhonadh farsuing uaigneach, cò choinnich e ach duine cumhachdach, borb, d’ an do dhiult e roimhe sin a nighean a thoirt ann am pòsadh. B’e O’ Dochairti rìgh Innis-Eoghainn a bh’ ann, agus cuideachd laidir leis. Thuig Mac Fionn na bha na bheachd, agus tharruing e suas a chuid daoine ann an cuairt a’ cur a nighean, chum a dion, anns a mheadhon. Chaidh Mac Fionn a lot gu trom, agus thuit a chuid bu phailte d’ a dhaoinibh. Thog O’ Dochairti rìbhinn an fhuilt reidh, air a bheulaobh air muin stéud-eich lùth’oir, agus ghiulain e air falbh i a dh’ aindeoin a glaodhaich, a smuainteachadh gun d’ fhuair e fa dheireadh na bha cho fada na bheachd.

Bha ’s na lìnnibh si co’ -chaidreamh, agus dlù-eolus eadur ceann mu thuath na h-Eirion, agus Earraghàidheal ’na Albuinn; thachair gun robh Albannach òg éireachdail, ann an làn earadh a dhùthcha, le chlaidheamh air a leis a’ gabhail an rathd tre ’n mhonadh chéudna, a dh’ ionnsuidh na ceart chuirm gus an robh righ Anntrum a’ dol. Chual’ am fleasgach curanda so àrd ghlaodhaich Chao’ -mhala, agus rinn e arson bealach cumhang far an do choinnich e O Dochairti, agus dh’ àiltun e dha àilleagan an fhuilt réidh a chur fa sgaoil. Theirinn O Dochairti bhàr an eich, agus an caramh a chéile ghabh e fein agus an Gaidheal. An déigh iomad leòn agus creuchd taobh air thaobh, fa dheireadh bhuadhaich an Gaidheal, agus dh’ fhàg e O Dochairti na shìneadh air an raon. Ann am prioba na sùl bha e féin agus Cao’ -mhala air an stéudeach luath, rinn iad arson tigh a h-athar, “Caisteal Bhaile Ghali,” a tha trì mile o’n àite ’s a bheil Buile-Lathurna a nis air a thogail; agus far a’ bheil làraichean briste ri fhaicinn gus an là an diugh. Cha robh an Gaidheal treun, agus rìbhinn an fhuilt réidh, fad anns a Chaisteal, nuair a thàinig Mac Fionn air a ghiulan le dhaoinibh, a chuala mar a thàchair, a chaidh mach air a thòir, agus a thug dhachaidh e. Is soirbh r’a thuigsinn gun d’ rinn Mac Fionn mòr ghairdeachas ’nuair a fhuair e gun robh a nighean gu saor slàn, air a teasairginn o O Dhochairti. Thug e buidheachas, agus cha b’ ann aon uair do ’n Albannach, ’guidhe air e dh’ fhantainn maille ris, a dhìon a Chaisteil, gus am bitheadh e fein léighist’ o a chreuchdaibh, agus comasach air aicheamhuill a thoirt a mach air O Dochairti, a choinnich e le foill co tàmailteach.

Rè shè seachduinean dh’ fhan an Gaidheal ann am Baile Ghali ann an cuideachda ri Cao’ -mhala, ainnir àillidh an fhuilt réidh. A cheud là a chunnaic an Gàidheal i bha a chridhe aic’ agus do réir na h-uile coslas bha ise ’s an rùn cheudna dha. Cho luath ’s a bha Mac Fionn slàn, fallain, dh’ iarr an Gaidheal cead co’ -naltradh a bhi agus ris ’na sheòmar féin. Fhuair e sin. Is mis’, a deir esan, Aonghas Mac Dòmhnuill. Triath Chinntire; is iomad strigh agus cogadh a bha eadar na daoin’ o’n d’ thàinig sinn. Deòraich dhomh a nis làmh do nighinne, agus bithidh càirdeas daingean eadar ar teaghlaichean am feasd. Ghabh righ Anntruim corruich mhòr, agus co luath ’s a b’ urrainn da labhairt, ghlaodh e ’stigh air a chuid ghillean; glacaibh, a deir esan, an duine dalma so, agus tilgibh sìos e do’n ionad-dhion is diongmhaite, agus dùinibh a chòmhladh iaruinn air dhoigh ’s nach bi dol as aige.

Cha robh feum do ’n Domhnullach cur nan aghaidh; leam e sios iad do’n ionad dhorch far an cual e na croinn agus na slabhruidhean iarainn air an glasadh gu teann, daingeann. Thilg se e féin air ceannaig chonnlaich a dh’ fhàg iad aige, a’ meoraich ris féin cia mar dhìoladh e an droch bhiatachd so nach do thoill e. Mu mheadhon oidhche chual’ e na slabhruidhean a bh’ air an dorus a’ fuasgladh, agus na croinn air an tarruinn. Chuir e roimhe nach cuireadh iad gu bàs e gun aicheamhuil, ghlac e slachdan mòr iaruinn fhuair e ’s an àite, agus sheas e ann an cùil, le dhruim ris a bhalla, a’ feitheamh na muinntir, a shaoil e a bha tighinn a stigh chum cur as da. B’ ioghnadh leis fhaicinn nach d’ thainig ach aon seann duine, agus fann sholus ’na làimh; is mis’, a deir an seann duine, oid’ -altrum Cao’ -mhala, ainnir àillidh an fhuilt réidh; chuir i mi chum thus a chur fa sgaoil, agus làn chinnt’ a thoirt do’n Ghàidheal ghast’, nach tréigeadh i am feasd e. “Lean mise,” ars’ esan, “so dhuit do chlaidheamh; tha bìorluinn luaith, agus sgioba nach meataich cadha feirge, a ’feitheamh ort chum do ghiulan do d’ dhùthaich féin. Ràinig an Dòmhnullach an tràigh, agus fhuair e gach ni mar ghealladh dha. Ghabh e’n linne, agus ann an ùine ghoirid chunnaic e leus air tùr ard Dhùnabhartaidh, agus m’an do bhris an fhair’ bha e ’n a aitribh riomhaich féin ann am Machaire mhòr na mòralachd.

’N uair a thuig Mac Fionn nach pòsadh a nighean a h-aon de na bha ga h-iarraidh, agus gun robh rùn a cridhe aig an Dòmhnullach òg, thog e tùr laidir, ceithir-chearnach, air sgeir a muigh air a mhuir, fo mhaol àrd a bha dlùth da thigh fein, o’n robh iad nan urrainn aon bhàt’ a thigeadh na chòir, a chur fodha le clochaibh. Ann an seòmar àrd de’n tùr so bha ainnir àluinn an fhuilt réidh air a glasadh, fo chùram dhaoine as an robh a h-athair earbsach; oir chuir e roimhe nach faigheadh boirìonnach air bith dol da còir. Ruith foighidinn Aonghais

(Air a leantuinn air taobh 86.)

---

[84]

[Vol . 7. No. 11. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth,
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .50

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OCTOBER 7, 1898.

CUEBEC.

Tha, anns gach àite, iomradh air a dheanamh a nis air Cuebec, am baile laidir, ard, iomraiteach, seasmhach, a tha air bruach amhuinn mhoir Chanada. Chaidh clach-chuimhne eireachdail a thogail, mu dheireadh, airson onoir a chur air an Fhrangach ghasda Champlain, a rinn euchdan iongantach, agus a nochd buaidhean glormhor, ann an tus oidheirp nam Frangach air greim a ghabhail air mor-roinn America. Tha dealbh-shnaidte, a tha fuasach grinn agus boidheach, de Champlain fein, air mullach na cloiche-chuimhne air an d’ rinn mi luadh. Bha e ceart agus iomchuidh gu rachadh gach onoir a bha comasach a chur air ainm ’us gniomharan an Fhrangaich neo-fheineil, threibhdhireach a roghnuich Cuebec mar an t-aite anns am bu choir do bhaile ’bhi air a thogail ’s air a steidheachadh. An uair a thainig an t-àm airson an sgail a tharruing air falbh bho dhealbh Champlain, agus a phearsa dhireach, dhuineil a nochdadh do ’n t-saoghal gu leir, bha ’lathair ann an Cuebec, ard-uachdaran Chanada agus iomadh duine mor eile. Bha longan-cogaidh a bhuineas do Bhreatunn anns an acarsaid, agus chaidh mar so, urram mor a chur air an duine dhileas, ghasda, Champlain. Anns gach dealas gaisgeil a rinn e, cha d’ fhuair e ach cuideachadh bronach bho ’n Fhraing fein. Chosd a’ chlach-chuimhne ’s an dealbh aluinn deich mile fichead dollair, agus thog na Frangaich ann an Cuebec ’n am measg fein, a’ chuibhrionn a’s modha de ’n airgiod. Tha e gle thogarrach a bhi ’faicinn agus a’ cluinntinn gu bheil smuaintean caoimhneil air an altrum, agus gu bheil briathran ceanalta, grasmhor air an labhairt le Frangaich, agus le gach cinneach eile ann an Canada, am moladh Champlain.

Thainig caochladh anabarrach air faireachduinnean nan Stàidean, on thoisich an cogadh a bha aca leis na Spàinntich ann an Cuba agus ann an aitean eile. B’ abhaist doibh a bhi ’labhairt gu tamailteach, mi-chairdeil mu dheibhinn Bhreatuinn. Tha na Stàidean a’ cur thairis aig an àm so, le gradh ’us speis do Bhreatunn, agus le iarrtus fuaimneach air ceanglaichean treise, gradhach a nasgadh eadar iad fein agus am mathair urramach. Bha cridheachan nan Stàidean air an cradh gu goirt, do bhrigh gu robh—mar bha iadsan a’ creidsinn—ocras ’us geur-leanmhuinn uamhasach air am fulang leis na Cubanaich. Cha b’ urrainn iad tuille maille ’dheanamh; agus ged ’bha an samhradh teith, chuir iad sios iomadh saighdear ’us long-cogaidh gu Cuba, airson saorsa ’s comhnadh foilidh a thabhairt do na daoine truagha, na Cubanaich. Cha robh biadh ’us eudach gu leoir aig na Stàidean airson an saighdearan fein, an uair a ruig iad Cuba. Cha d’ fhuair mar so, na Cubanaich bhochd, biadh no eudach bho na Stàidean. Rinn na Stàidean greim co daingeann ’sa b’ urrainn iad air Cuba, air Porto Rico, agus air na h-Eileanan Philippianaich. Tha aobhar laidir aig rioghachdan an t-saoghail gu leir, a bhi ’g radh gu bheil gnathachadh nan Stàidean narach, agus feineil, agus mi-onorach; oir gu dé rinn iad, ach an cuid fein a thabhairt bho na Spàinntich leis an laimh laidir, agus gun iomradh air ceartas agus ionracas. Thainig na ceatharnaich ghasda a chaidh sios bho na Stàidean mu thuath gus a’ chogadh ann an Cuba, air an ais gu ’n dachaidhean ’us gu ’n teaghlaichean fein. Mo thruaighe! tha moran diu co euslainteach agus co ciuirrte, ’s gu bheil eagal mor nach bi iad gu brath slan no laidir. Tha na ceardan lionmhor fathast ann an Albainn. Bithidh iad gun tamh a’ dol thar a cheile ’us a’ gleachd le fearg oillteil. Ma theid neach air bith ’n am measg airson sith a dheanamh, is abhaist doibh tionndadh le durachd anabarrach air an duine no air na daoine aig an robh a’ mhiann sith a thabhairt air ais am measg nan ceardan. Is ann air a’ mhodh cheudna ’tha na Cubanaich agus na Spàinntich ann an Cuba aig an àm so ’gan gnathachadh fein. Tha iad a’ cur ann an di-chuimhne, nan connspoidean ’us gach stri amaideach agus fhuaimneach a bha aca anns na laithean a dh’ fhalbh; agus tha iad ag radh nach leig iad gu brath do na Stàidean uachdaranachd fhaotainn no a ghabhail ann an Cuba. Ma theid riaghladh ùr, comasach, seasmhach gu brath a chur suas ann an Cuba, is e Cubanaich a bhitheas air a cheann. Cha bhi suaicheantas nan Stàidean a’ crathadh gu brath ann an aileadh Chuba; oir ni na Cubanaich agus na Spàinntich a tha fathast anns an eilean ud, gach dichioll ’us gaisge airson Cuba ’ghleidheadh doibh fein, agus bho chumhachd ’us riaghladh nan Stàidean. Tha upraid chruaidh air feadh nan Stàidean a nis, agus cha chulaidh-fharmaid staid an luchd-riaghlaidh agus nan daoine amaideach gun tuigse ’thoisich an cogadh, agus a lion an dùthaich le ’m beachdan bochd agus le ’n oraidean mosach, breugach mu dheibhinn Chuba. Tha miltean de dhaoine cneasda, foghluimte anns na Stàidean, air am bheil naire ’s doilgheas anabarrach gu d’ rinn iad riamh cogadh ann an Cuba; ’us gu do nochd iad tomhas co beag ’us suarach de chairdeas no de chaoimhneas do na Cubanaich bhochda. Tha na daoine so air an cradh gu goirt; oir chaill iomadh duine òg, eireachdail a threoir ’s a shlainte, do bhrigh gu deachaidh iad sios (on rinn luchd-riaghlaidh nan Stàidean gairm eagalach orra) do Chuba, far an d’ fhuair iad galar, ’us fiabhrus, ’us droch aire a thug uatha an neart ’s an slainte. Ni na Stàidean deifir gu mall mun toisich iad a rithist air cogadh co neo-uasal agus neo-theoma ris a’ chogadh gun maith gun tabhachd a rinn iad an aghaidh nan Spàinnteach ann an Cuba. Tha sinn a’ tuigsinn gu robh da cheud mile saighdear Spàinnteach ann an Cuba ’nuair thoisich na Stàidean air cogadh anns an eilean ud. Is e mo bheachd nach robh ann an dùthaich no ann an eilean air bith bho thoiseach an t-saoghail, ceannardan airm co paisdeil, bochd, agus feachd co truagh, gealtach ris na Spàinntich air an d’ rinn mi iomradh. Nam bitheadh Citchener, an laoch murreach, tapaidh, mearganta—an Eirionnach lurach, comasach—le deich mile de na saighdearan Eiphiteach a theagiasg e ’us a thog e suas ann an eolas air stri nan lann, car mios ann an Cuba, chuireadh e crioch air aramach nan Cubanach; bheireadh e saorsa, ’s toinisg, ’us tapaidh do ’n eilean gu leir. Theireadh e ris na Spàinntich: “Rachaibh as an rathad; is e daoine leisg, lunndach, gun mhaith, gun stath, a tha annaibh.” Theireadh e ris na Cubanaich: “Thugabh thairis ur doigh fein ’us na deanaibh moille air bith de ’r aramach; fasaibh an doigh sitheil, agus bithidh iad seimh agus deanaibh seirbhis chiuin, dhichiollach anns an eilean bheartach. Mur gabh sibh mo chomhairle, tha saighdearan Eiphiteach leam, agus ri mo thaobh, leis an tug mi iomadh buaidh anns an Eiphit: aig Atbara, ’s Omdurman, agus aitean eile; agus bheir mise oirbh le mo shaighdearan dubh ’us dearg, ann an gle bheagan uine, gu stad sibh de bhur comhluadar bruideil, agus gu fas sibh ciuin; oir le faobhar a’ chlaidheimh teagaisgidh mise naigheachd ’us leasan ùr duibh—a shluaigh gun eanchainn, gun duinealas, a rinn dithreabh truagh daonnan de ’n eilean lurach, thorach, bhoidheach so.”

CONA.

Cha ’n fhada ’n ùine nise gus am bithear a taghadh luchd-comhairle anns na siorrachdan, agus tha an t-àm aig an luchd-taghaidh a bhi cur rompa ciod a tha iad a dol a dheanamh. Tha e soilleir gu leòr nach eil cùisean mar bu chòir dhaibh a bhi ann an comhairlean cuid de na siorrachdan, agus mar is luaithe theid atharrachadh a dheanamh, gur ann a’s fhearr. Na’n sguireadh daoine thoirt bhòtaichean do fheadhain a bhios ag iarraidh a stigh a chionn gur grits no tories iad, bhiodh na siorrachdan air an riaghladh moran na b’ fhearr agus na b’ onaraiche na tha iad. Tha sinn an dòchas air an turus so gu’n toir an sluagh an cuid botaichean do na daoine ’s fhearr a ghabhas faotainn, gun iomradh a thoirt airpolitics .Nach fhearr dhut gu mor do bhòt a thoirt do dhuine firinneach, onarach, ged a bhiodh e air an taobh eile, na a toirt do dhuine as nach eil earbsa sam bith agad a tha air an aon taobh riut fhéin. Cha’n eil ann ach an amaideachd a’s fhaoine bhi stri ripoliticsann an riaghladh siorrachd. Tha an t-àm aig daoine beagan gliocais fhoghlum, agus muinntir a chur do ’n chomhairle d’ an aithne gnothuch a dheanamh agus a tha lan earbsach. Tha beagan dhiubh sin anns na comhairlean an dràsda, ach ’s mor a b’ fheairrd iad tuilleadh a dhol comhla riutha.

Thoir comhairl’ air do nabuidh cur a dh’ iarraidh MHIC-TALLA. Bu chòir do gach Gaidheal a ghabhail.

---

[85]

[Vol . 7. No. 11. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Bidh Latha Taingealachd air a chumail am bliadhna air Dior-daoin, an ceathramh latha fichead dhe’n ath mhios.

Tha am fiar cho pailt ann an siorrachd Chumberland air an fhoghar so ’s gu bheil na tuathanaich ’ga chreic air ceithir dolair an tunna. Cha’n eil an sin ach pris bhochd, ach ’s math e bhi pailt.

Chaidh triùir dhaoine a ghoirteachadh le tuiteam guail anns a Mèinn a Tuath a sheachdain gus an dé. Cha robh an ghoirteachadh ro dhona, agus bidh iad cho math ’sa b’ àbhaìst dhaibh a bhi an ceann beagan lathaichean.

Bha an t-side gu math blàth agus briagha air an t-seachdain so. Cha’n eil teagamh nach e “samhradh beag nan Innseanach” a th’ ann. Is math an t-side bhlàth fhad sa gheibhear i. Bidh an geamhradh fuar agus fada gu leòr.

Thainig fear Eòseph Mac Mhuirich a mhuinntir Ghrand Mira dhachaidh as a Chlondaic air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e air falbh ann an dùthaich an òir o chionn àireamh bliadhnaichean, agus thatar ag radh gur fhiach e nise ceud mile dolair.

Thainig bàs muladach air nighinn òig a a mhuinntirSchooner Pond,a bha ann am Boston o chionn beagan us seachdain air ais. An àm dhi dhol a chadal, shéid i as an gas, agus mu’n d’ thugadh fa-near le muinntir an taighe ciod a rinn i, bha i air a mùchadh gu bàs. Bu nighean i do Sheumas Borden, agus cha robh i ach mu fhichead bliadhna dh’ aois. Thugadh a corp dhachaidh oidhche Di-satharna s’a chaidh.

Tha tinneas mor am measg nan saighdearan Geancach ann am Porto Rico. Tha mu dheich mile dhiubh anns an eilean sin, ach tha còrr ’san ceathramh cuid dhiubh anns an tigh-eiridinn, agus tha moran dhiubh san a tha air a dhol am feobhas gun chomas feum sam bith a dheanamh. Tha eagal orra gu feumar an t-arm a thoirt air falbh gu buileach. Tha muinntir nan Staitean a’ faotainn a mach nach e ’n sùgradh an cogadh. Air leinn gu bheil iad gu math sgith dheth roimhe so, ’s na’m b’e ’n dé an diugh nach rachadh iad a chogadh ris an Spainn no ri rioghachd eile ’na leithid de chabhaig.

Thainig fios air an t-seachdain s’a chaidh gu’n deachaidh Impire Shina a mhort. O chionn ghoirid rinn an t-Impire laghannan ùra, leis an robh moran a bharrachd saorsa air a thoirt d’a iochdarain, agus leis an robh iomadh ni eile air àithne a bhiodh a chum math na dùthcha. Am measg nithean eile bha Li Hung Chang air a chur á dreuchd. Ach an deigh sin ghlac màthair an Impire an riaghladh dhi fhein, ’s bha Li Hung Chang air a chur air ais, agus tha’n sgeul a nise air tighinn gu bheil crioch air a chur air beatha ’n Impire. Cha’n eil teagamh nach eil lathaichean trioblaideach a feitheamh air Shina.

Cha deachaidh an àireamh bu mhotha de luchd-bhòtaidh Chanada a mach a bhotadh idir air an t-seachdain s’a chaidh, ach bha chuid bu mhotha dhiubh-san a chaidh a mach air son bacadh a chur air an stuth làidir. Bha mu sheachd mile fichead a bharrachd air an taobh sin. Bha a chuid a b’ fhearr aig an luchd-bacaidh anns gach mor-roinn ach an Cuibeic a mhain; ann an sin bha àireamh mhor an aghaidh bacadh a chur air. Cha’n eil ’nar comas aig an àm so, an aireamh a bha air gach taobh anns gach mor-roinn a thoirt seachad, ach theid againn air a dheanamh air an ath sheachdain. Ann an Nobha Scotia, bha iad-san a bha air son bacadh a chur air mu choig mile fichead na bu lionmhoire na na iad-san a bha an aghaidh sin.

Chaidh fear Tòmas Mac Lachluinn a mharbhadh ann an Truro air an t-seachdain s’a chaidh, ’se ’g obair timchionn air muileann bualaidh. Chaidh e ’n sàs ann an té de na cuidlichean.

Bha stoirm uamhasach ann an Iapan air an t-siathamh latha dhe’n mhios a dh’fhalbh. Bhristeadh moran soithichean, agus bha taighean air an sguabadh air falbh leis an tuil. Bha da cheud gu leth duine air a bhàthadh.

’Nuair a bha ’n fhéill ann a Halifacs, bha a mheairle dol air adhart mar nach b’ àbhaist. Chaill nighean òg a mhuinntir Antigonish sporan anns an robh $35 .00, agus ghoideadh leth cheud dolair air duine mhuinntir Louisbourg.

Di-satharna s’a chaidh, bha fear Alasdair Mac Fhionghain ag obair ann an toll soithich aig laimhrig ghuail an International, agus chaidh lan car de ghual min a thaomadh air a mhuin. Fhuair e as gun dad éiridh dha ach a lamh a ghoirteachadh.

Tha seanadh na h-Eaglais Chléireach anns na Roinnean Iseal cruinn ann a Halifacs air an t-seachdain so. Bha an t-Urr. I. F. Forbes, ministeir St. Andrew’s, Sidni, air an thaghadh gu h-aon-ghuthach gu bhi ’na cheann-suidhe air an t-Seanadh.

Tha àireamh mhath Iudhach a nise ann an Ceap Breatunn, agus ann an Glace Bay tha sinagog aca, far an àbhaist dhaibh a Chàisg, agus na féilltean eile a chumail anns an t-seann dòigh a ghnàthaich an sinnsirean. Seachdain romh ’n Di-màirt s’a chaidh bha pòsadh Iùdhach anns an ionad sin; bha Bernard Green agus Fanny Cohen air an ceangal le “snaim daingeann nach treig,” leis an Ribbi A. H. Shiff, anns an dòigh a chleachd na daoine o’n d’ thainig iad an Iudea còrr ud da mhile bliadhna air ais.

Tha troimhe-chéile mhér ann am baile Pama, an Illinois. Tha am baile air a chuartachadh le mèinnean guail, agus ’s ann air na mèinnean sin a tha an sluagh a deanamh am beòlaind. Bha àireamh mhór de dhaoine dubha air an toirt do’n bhaile gus an cur a dh’obair anns na mèinnean, agus cho luath ’sa thainig iad thòisich an aimhreit eadar iad fhein ’s na daoine geala, na daoine geala cur rompa nach leigeadh iad leotha fuireach ’s an àite idir. Bha iad cho doirbh an cumail aig riaghailt ’s gu’n do chuireadh fios air an arm.

IADSAN A’ PHAIGH.

Iain Rothach, Rudha Mharsden, N . Zealand.
Iain Ceamp, Waipu , N. Zealand.
Iain Mac Gilleain, Auckland , N. Zealand.
Alasdair D. MacLeoid, Baile Shearlot, E. P. I.
Iain Mac-a- Phi, Heatherton , E. P. I.
Anna Nic Neill, Barraidh, Alba.
Seumas Mac Neill, Barraidh, Alba.
Aonghas Mathanach, Gut a Tuath, St. Anns.
Iain Moireastan, Intervale Framboise.
Ruairidh Mac Coinnich, Forks Shidni.
Iain Gunn Mac Guaire, Loch Ban.
Aonghas Strachan, St . Esperit.
D. A. Mac Fhearghais, St . Esperit.
Gilleasbuig Mac-a- Bhiocair, Catalone .
Domhnull Moireastan, Meinn Lorway.
Tearlach Ceanadach, Amhuinn Dhennis.
A. N. Mac Faidein, Malagawatch .
A. I. Mac Gill-fhaollain, B . C. Chapel.
Domhnull Mac Gilleain, Rudha ’n Rothaich.
Iain D. Domhnullach, Woodbine .
Seumas Mac Aonghais, Grand Mira. 25c.
Mairi Stevenson, Shipka , Ont,25c.
Iain Domhnullach, Framboise .

BAS.

Aig Barachois Baoghasdal, air Di-mairt an 27mh latha de September, Raonull Domhnullach, mac do Alasdair Domhnullach (Fear-comhairle) sia bliadhna dh’ aois.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

AM FLUR
a’s saoire tha ’n Ceap Breatunn ’ga creic aig ALASDAIR MARTUINN bho Thri Dolair ( $3 .00) gu Ceithir us Tri Chairteil ( $4 .75). Is Flur math e cuideachd.
ALASDAIR MARTUINN.
SIDNI, C. B., Ogust 19, 1898.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

Cha ’n urrainn dhut paipear Gailig fhaighinn an aite sam bith ach Mac-Talla, ’s bu choir dhut a bhi gle mheasail air.

BATHAR CRUAIDH.

Th mi a nise ’cumail Bathair cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

---

[86]

[Vol . 7. No. 11. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 83.)

òig gu tur, agus chuir e roimhe gum faigheadh e a mach an t-àite ’s an robh Cao’ -mhala rùnach an fuilt réidh air a glasadh suas. Dh’ fhàg e Ceann-tìre mu àrd-fheasgair, agus ann an dubhar na h-oidhche chaidh e air tìr na aonar air a charraig air an robh an tùr anns an robh ise air a glasadh. Thàinig e fo uinneig a seòmair, bha’n oidhche gu ciùin samhach, cha robh ri chluinntinn ach onfha trom a chuain, agus torman nan tonna beag air an tràigh; do réir coslais, bha’n luchd-faire nan suain, agus thog Aonghas òg duanag bhòidheach a b’ àbhaist da a ghabhail do Chao’ -mhala; m’an deach e fad air aghaidh, dh’ fhosgail ainnir àluinn an fhuilt réidh am uinneag, agus thog i le binneas a beoil, an luinneag maile ris. Chuir iad an comhairle ri cheìle, agus dh’ aontaich i falbh leis; ach b’ e ’n càs dhàsan an uinneag a ruigheachd; fa dheireadh fhuair e suas, agus le neart a ghairdein bhrist e gach sàs a bha gu cumail agus ann an tiota bha i aige ann on Iuraich riomhach Chinn-tìre, chualas nuallan a phioba ann an aitreabh Mhic Fionn, mar ghiulain e air falbh Ban-oighre theaghlaich; phòsadh iad air an là am màireach. Ann an ùine ghoirid thàinig a h-Athar ’n a déigh, rinn iad suas an reite agus leis a phòsadh so fhuair Cloinn Dòmhnuill seilbh air tìr Anntruim, a ghleidh iad gus an là an diugh. T. G.

LITIR A EILEAN A PHRIONNSA.

A MHIC-TALLA RUNAICH,— ’S fada ’s cian o nach d’ fhuair thu litir uam. Tha mi ’g iarraidh mathanas ort air son mo dhearmaid. Ach na saoil idir gur e cion suim a th’ orm. Tha mi ’n dochas nach eil thu de ’n bheachd gu ’m buin mi do ’n dream ud anns nach urrainn caraid earbsa chur. ’S luachmhor a ni seasmhachd air cùl-thaobh ’s air beulthaobh neach. ’S coma leam dhiu sud a tha leam-leat agus is beag orm an dream neo-sheasmhach. Cha b’e coire nan Gàidheal riamh a bhi neo-sheasmhach do ’n cairdean, ’s tha mi ’n dochas nach eil an spiorad sin a dol bas ’nar measg.

Tha mi faicinn le mor thlachd gu bheil MAC-TALLA air dol a meud. Tha e nise dol na sheachd bliadhna, agus is mor an t-adhartas a thainig air anns an uine sin air gach doigh. Tha e ni ’s motha; tha e ni ’s dreachmhoire; tha e ni ’s fear air a chlo-bhualadh. Tha cairdean foghainteach air a chul a toirt cuideachadh dha seach mar bha anns a cheud dol a mach. A fear cuideachaidh a b’ fhearr a bha aig MAC-TALLA an uair sin—an Urr. D. B. Blair—cha ’n eil e ann ni’s mo; ( ’s cha ’n eil ’s cha bhi caraid ni’s dilse aige no ni’s comasaiche aige); ach fhuair cairdean eile eolas air an deigh sin, agus, mar bu choir dhaibh, thairg iad gach cuideachadh dha a b’ urrainn iad a thoirt seachad le ’m peann ’s le ’sporran.

Tha cùisean a dol air aghaidh an Eilean a Phrionnsa ni eiginn mar is àbhaist: cuid ri gearain ’s ri talach, ’s cuid taingeil do ’n Fhreasdal air son gach math a tha e deonachadh dhuinn. Tha gaiseadh mor anns a chruinneachd am bliadhna air an eilean so. Dh’ fhas e gu math agus bha e gealltanach gu leor gu faisg air àm an fhoghair. Ach bha aimsir air leth fliuch, ceothach againn an àm an abachaidh. Mheirg an cruithneachd agus cha do lion e. Tha so na chall mor do na tuathanaich. Cha robh urad riamh de chruithneachd air a chur air an eilean ’sa bh’ ann am bliadhna, agus cha mhor fluir a thig as. Ach tha ’n cruithneachd pailt agus saor an Ontario, a Manitoba, agus anns an aird an Iar-Thuath. Mar sin cha bhi gainne ’san dùthaich. Tha flur math ’ga chreic an diugh aig na marsantan air son $4 .50 am barailt. Cha ’n eil sin daor. ’S cuimhne leum fhaicinn $12 .00 am barailt, agus nithe eile a reir sin am pris. Cha ’n eil coir aig daoine an diugh a bhi gearain.

Bha sacramaid Suipeir an Tighearna air a frithealadh am paraisde Strathalba, air a 25mh la de ’n mhios so. Bha dithis ministearan eile maille ri ministear a cho-thional aig an àm ud—an t-Urr. Iain D. Mac Farlain, á sgire St. Mary’s, N. S; agus an t-Urr. Ruairi Fionnasdan, á Margaree, C. B. Bha aimsir air leth briagha ann fad na h-uine, ach a mhain gu ’n do shil frasan trom uisge air Di-haoine. Bha co-thional mor cruinn. Bha an sluagh cho stolda, maiseach na ’n giulain ’s na ’n gluasad ’s a b’ urrainn do neach iarraidh. Fhuair sinn searmoin math soisgeulach bho na braithrean a bha labhairt; agus tha sinn an dochas gu ’m bi an saothair a’ giulain toraidh a bhios ri fhaicinn luath no mall.

Ach feumaidh mi stad aig an àm so. Ma bhios gach cuis mar is math, cluinnidh du uam tre ’n gheamhradh.

Is mi mar is àbhaist do charaid, an là chi ’s nach fhaic,

C. C.
Strathalba, E. P. I., Sept. 27, ’98.

THUG IAD BOID.

LE DONULL MAC CALUM

Goirid an deigh do Phara nan Feadag Lorain a ghlacadh, leis an fheamainn-chìrean aige, chuir e fios air Calum Brocair agus a deir e ris— “Cha ’n fhiach thu do sheana bhrògan. Ma ’s e siod an doigh anns am bheil thu dol a ghlacadh Lorain ’s a’ Ghille Bàn, gabhaidh sinn greis mu ’n faigh sinn na croitean aca. Mhaoidh Captain Goblets an ath thurus a dheanainn amadan dheth mar siod gu ’m faighinn mo chead. Mar sin feumaidh tu bhi gle fhaicilleach.” “Tha ’chearta cho math leam,” deir Calum, “nach deachaidh leam an turus ud, oir tha mi nis dol a ghlacadh an dithis aca comhladh. Choinnich an triuir againn ann an tigh Lorain agus bhoidich sinn air a Bhiobul nach brathadh duin’ againn gu brath a cheile. Nach ’eil cothrom math a nis agam orra? Cha bhi droch amhrus aig aon do ’n dithis tuille orm. Ach bithidh an rosad ’s a chuis ma gheibh iad a mach gu ’n robh mis’ an so a nochd.”

An deigh so chaidh an triuir turus no dha do ’n mhona ’s cha do thill iad le làmhaibh falamh. An ceann beagan uine thaghail Calum Brocair a ris, air Para nan Feadag, ’s an oidhch’, a dh’ innseadh da gu ’n robh gach ni aig’ an ordugh air son na fir a ghlacadh. “Nuair,” deir esan, “a bha mis’ aig a bhrocaireachd, fhuair mi mach uamh air nach ’eil fios aig aon ’sam bith ach mi fein, ’s a Choire-liath, aig Leab’ -an-Fhamhair. Aig uair a latha, Di-luain so tighinn, bithidh sinn a gabhail “lunch” aig Leab’ -an-Fhamhair. Leth uair an deigh uair tiolpaidh mise do ’n uamh gun fhios do na feara. Deich mionaidean an deigh sin thig thusa le Captain Goblets ’s a chuid ghillean. Ceangladh tu na fir agus bheir thu leat do ’n phriosan iad. ’N uair a bhitheas an“coast clear”theid mise dhachaidh air mo shocair.” Ni mise,” deir Para, “mar tha thu ’g iarraidh. Cha chuala mi riamh seol is fearr.”

Air Di-luain fhuair Calum gach ni a dheanadh mar a shuidhich e. An deigh dhaibh fiadh, tri cearcan fraoich agus feadag a mharbhadh, thug e Lorain agus an Gille Bàn a ghabhail “lunch” air Leab’ -an-Fhamhair, aig an uair a thubhairt e, agus thiolp e fein do ’n uamh. Ach cha luaithe dh’ fhairich na fir nach robh Calum air sgeul, na deir iad ri cheile— “Tha sinn air ar brath! Nach e ’n slaoidear Calum! Teichidh-mid gu luath!”

Theich na fir cho dian ’sa bheireadh an casan iad, air slighe cho uaigneach ’sa b’ urrainn dhaibh fhaotainn. Mu’n gann a sheas Captain Goblets ’s a chuid ghillean air Leab’ -an-Fhamhair ’sa chunnaic iad am fiadh, na cearca fraoich ’s an fheadan, chual iad an éigh ghointe sin ag éiridh o mheadhon a chnuic. Le brath an fhéigh sin, cha robh iad fada gus an d’ fhuair iad greim air Calum Brocair.

Gu dé bha stigh ’s an uamh ach broc, agus cha ’n fhac e na b’ iomchuidh na greim a thoirt á cois a shean nàmhaid, agus leis an eagal a fhuair Calum, mu ’n do chuimhnich e air a chunnart, leig e ’n éigh a bhrath e.

Chaidh Calum gun dàil a cheangal ’sa thoirt air falbh do ’n phrìosan. As an aite falaich a fhuair iad cha b’ fhada gus am faca Lorain agus an Gille na Sasunnaich ’s na gillean a dol seachad le Calum ceangailt aca.

Thill na fir an sin air son an fhéidh ’s an euntaibh, a dh’ fhàg na Sasunnaich ’s a’ chabhaig, agus chaidh iad dhachaidh air an socair.

EOGHAIN CIUIN.

LE CALUM MAC PHARLAIN.

Thachair do Eóghan Mac Cuaraig a bhi ’n ceangal pòsaidh ri boireannach buaireasach borb d’ am b’ainm Gaorsal Chleireach. Dhearbh e le ’ghiùlan fo a smachd a bhi cho ciùin foighidneach ’n a nàdur ri aon duine riamh a chuir seachad a làithean air an t-saoghal so bho àm Ioib.

Aon de na làithean thàinig e dhachaidh thun a thràth-maidne, an dùil, mar a b’ àbhaist, gu ’m faigheadh e a chuach-brochain ’s a mheadar bainne a’ feitheamh air. Ach cha do thachair do chùisean a bhi mar sin; cha robh am brochan ach gann air ghoil. Thug Eóghan dhé a bhoineid leathann ghorm agus shuidh e gu sàmhach a sìos a chur an clcachdadh aon uair eile an t-subhailc air son an robh e ainmeil—an fhoighidinn. An déigh suidhe tacan math, am feadh a bha am brochan ’g a chur mu’n cuairt ’s ’g a bhruich, thug e ionnsaidh air éiridh agus thubhairt e,— “Saoilidh mi gu bheil e bruich ’n a leòir a nis agus gu’m faodar a thoirt dheth.” “Dean suidhe sin,” ars’ ise, “dé fàth do chabhaig? Cha’n ’eil coirce ’g a fhroiseadh aig an àm so bhliadhna.”

Thug Eóghan fainear air gnùis na mnatha gu’n robh ’mhiann oirre ’fhearg a thogail gu bhi anns an aon shuidheachadh ris na bha ’s a’ phoit—air ghoil—agus ghéill e gu sìochail.

An ceann tacain eile thubhairt e gu ’n robh eagal air nach bitheadh am brochan ullamh air a shon an diugh an àm, agus gluais e gu falbh. “Suidh far a bheil thu,” ars’ ise, “cha bhi mi ’g a thaomadh air son thus’ a thoileachadh, no aon eile, ged a ghoileadh e gus am bitheadh e cho righinn ’s gu n deanadh e sioman duit; dean suidhe sin, a cheothalain acraich ’tha thu ann! Bheir mis’ ort, le d’ ghearan, a bhumalair gun math gun rath”; agus mu’n d’ thug e’n aire, rinn maide-na-poite fuaim aìr a pheirceall, a fàgail neul a’ bhrochain air a leth-cheann. “Ud, a’ bhean, b’ fhèarr leam maide-na-poite iomairt mi fhéin na ’bhi ’g ad fhaicinn air do shàrachadh leis. A Rìgh gléidh mi, a Ghaorsail, cha chreidinn fhéin mur faicinn e gu’n togadh maidne-na-poite uiread bhrochain! Cha bu chòir dhuinn nì a leigeil a dholaidh” ars’ Eóghan ’s e toirt sgrìob air a’ bhrochan bhàrr a leth-aheann ’s ’g a bhlasad, “cha chreid mi nach dean e ’n gnothach a thaobh a bhruiche, ach nach ’eil grainne beag tuille ’s a choir de shalann ann?”

DUAISEAN.

Tha mi a tairgse tri duaisean airgid— $12 , $8 agus $4 —do ’n triùir sin a chuireas ugad eadar so ’s an 15mh latha de Februaraidh, 1899, an cruinneachadh a’s fhearr de raidhean Gailig(Gaelic phrases and idioms)aig nach bi co-chomunn sam bith ris a’ Bheurla; tha mi coma cia as do na raidhean, ach a mhàin nach ann anns a’ Bhiobuill a gheibhear iad; agus ma gheibh mi pailteas, bheir mi seachad duaisean airson nithean eile. Cha ’n fhaigh duine tighinn anns a’ chomh-ruith nach do phàigh am MAC-TALLA gach sgillinn de ainbh-fhiach a tha aige air. Seoladh iadsan a tha deonach feuchainn air son nan duaisean so, an litrichean gu,

CARAID NA GAIDHLIG.
Office of “Mac-Talla,”
Sydney, C. B.

AITE COBHAIR.

Labhair an t-Urr T. C. Mellor, Rural Dean, Christ’s Church Rectory, Guysboro, N. S. ,mu K. D. C. o chionn ghoirid, anns na briathran a leanas: “Tha mi gle thoilichte bhi comasach air teisteannas a thoirt mu luach K. D. C. airson cion-cnamhaidh. Bha mi fulang le droch stamaig, ach leighis K. D. C. mi. ’Nuair a dh’ fhairicheas mi e tuilleadh rium, gabhaidh mi K. D. C. agus leighsidh e mi gun dail. Molaidh mi K. D. C. ge b’e aite ’n teid mi.”

An urrainnear dearbhadh a’s fhearr na so iarraidh. Tha sinn ag radh gur e K. D. C. an leigheas a’s fhearr a th’ ann air cion-cnamhaidh. ThaK . D. C. Pillsanabarrach math air tinneasan-cuim, agus ma ghabhar iad comhla ri K. D. C. leighsidh iad teanntachd.

---

[87]

[Vol . 7. No. 11. p. 7]

Gearain air America.

’S muladach a tha mi
’M Murray Harbor ’s mi gun Bheurl’,
Cha b’ ionann ’s mar a b’ abhaist domh
Oir chleachd mi Ghailig fhein;
’S ann bhithinn fhein ’s mo nabuidhean
A manran greis le cheil’,
’S cha ’n fhaic mi ’n so ach gar-laoich
’S cha tuig mi ’n canain fein.

Gur diombach dhe mo chairdean mi
Na thainig romham fein,
Nach d’ innis cor an aite dhomh
’S mar sharaich e iad fein,
A dol troimh choill an fhasaich so
Gun chail ach rathad “blaise”;
O! ’s muladach an t-aite so
A tamh aig fear leis fein.

’S e th’ ann a sin cuis smaointean
Mar a smaoinicheas sibh fein,
Cion caiseart agus aodaich
Air gach aon a bhios na fheum,
’S gun dad aig fear ri fhaotainn
Ach le shaothair as a gheig;
O! ’s cianail fad na faoileach
Leith a shaoghail ann gu re.

Cha chuir mi fios gu brath
A dh’ iarraidh chairdean no luchd-daimh
A thi’nn gu ruig an t-aite so
Gan talladh ach mi fein;

Cha tigeadh sibh a thamhachd ann
Ma tha sibh aig ar ceil.

’S na ’m b’ aithne dhomh a sgriobhadh
Chor ’s gun innsinn dhuibh mo sgeul,
Gu ’m foghnadh leam an fhirinn
Gus a dhiteadh, ’s nach bu bhreug;
Ged ’dheanadh fear a a dhichioll ann
’San t-side a bhi ’ga reir,
Cuis eagail fuachd an fhaoillich ann
Oir reothaidh daoine ’s spreidh.

’S mor gum b’ fhearr ’bhi ’n Alba
Ged as fearainn gharbh iad fein,
A h-uile taobh ga ’m falbhainn
Ri cois na fairge reidh;
Shiubhlainn greis dhe ’n anmoch ann
’S dh’ fhalbhainn ’s mi leam fein,
Gun eagal orm gu marbhte mi
Le garbh bhiasd dhubh nan geug.

’S ged thigeadh latha duathar oirnn
Le ceo, ’s gaoth tuath, ’s gun ghrein,
Cha b’ ann an coille “shuampaichean”
A ghluaiseamaid ar ceum;
Ach biollair agus fuaranan
As luachair ghorm an t-sleibh;
O! b’ ait leam a bhi ’nuair sin ann
A buachailleachd na spreidh.

B’e sin an t-aite boidheach,
Gheibhte neoinean ann dh’ an spreidh,
Bhiodh druchd air bharr an fheoir ann
A toirt fas do ’n phor ’sa cheit.
Bhiodh cuthagan is smeoraichean
A comhradh air bhar gheug,
’S cha ’n fhaic mi ri mo bheo an so
Na seorsachan sin fein.

Dh’ fhalbh sinn as an aite sin
Gu ’n d’ rainig sinn so fein,
An duil gu ’m faighte fabhar ann
’S nach biodh am mal cho treun;
’S tha “Peters” ’ga ar sarachadh
’S mur d’ thig am bas air fein,
O! ’s fheudar dhuinn gu ’m fag sinn so
’S “Cunnard” a tha na bheist.

O! “Peters,” ’s truagh nach caochladh e
’S gu ’n dreadh a smaoin do ’n eug,
Is mur a seall an t-aon-fhear air
Bidh obair daor dha fein,
A spursigeadh nan daoine bochd
’Sa cur nam maor nan deigh;
Och! gheibh e fathast dioladh
Far nach faod e chur an geill.

Fhuair mi ’n t-oran so bho bheul-aithris, mac do ’n fhear a rinn e, maille ri iomadh oran maith eile a rinn e air dha tighinn do ’n duthaich so bho chionn tri fichead bliadhna air ais a Eilean Raasaidh. ’Se duine coir, firinneach a bha ann; agus maille ri nithean eile nach robh a tighinn ri chaileachd, tha e coltach nach robh luchd na Beurla a faotainn aite cho blath na chridhe ’sa gheibheadh luchd na Gailig. B’e “Cunnard” a b’ uachdaran air an fhearann, agus b’e “Peters” a b’ fhear-ionaid dha; agus tha e coltach gu robh iad le cheile an-iochdmhor. Agus ma bhios sibh co maith agus an t-oran so a chuir ’sa MHAC-TALLA, ’s gu ’n cordadh e ribh fein ’s ri cuid do luchd-leughaidh MHIC-TALLA, ma dh’ fhaoidte gu ’m faodainn tuilleadh dhiu fhaotainn. Cha deach gin dhe ’chuid orain a sgriobhadh, agus saoilidh mi gu ’m b’ olc an airidh sin. ’Se duine coir a bha fo dheagh chliu a bh’ ann. Se am bard Mac Illeathain a bh’ air a bhruaich a chainte ris. Cha ’n eil mi a dol a sgriobhadh dad a naigheachd aig an am, ach an naigheachd a chluinneas duine aig a h-uile neach—gu bheil daoine cho dripeil. Agus air son an gaiseadh a tha sa bharr, chi sibh gu leor dheth anns na paipairean Beurla. Gheibh sibh dolair ’san litir so air son MHIC-TALLA. ’S mi ur caraid dileas a h-uile latha,

SEUMAS A. MAC ILLE-MHAOIL.
Na h-Eileanan Coille, E. P. I., 17-9- ’98.

Oran Gaoil.

LE AONGHAS CAIMBEUL.

LUINNEAG.
O-ho nighean, hiri nighean,
O-ho nighean, chinn duinn aluinn;
Mo ghaol cailin donn na buaile,
’S ann a tha mo luaidh san airidh.

Thoir mo shoraidh is mo bheannachd
Dh’ fhios na h-ainnir fhuair mo ghradh-sa;
’S innis gu bheil mi fo smuairean
On a chaidh mi suas do ’n bhraighe.

’S tric gach la ag amharc suas mi
Ris na bruaichaibh mu ’n deach m’ arach;
Far am b’ abhaist duinn bhi sugradh,
Ged a chuir thu cul an drasd rium.

Och, mo chailin, gabhsa truas dhiom,
Pill gu luath rium is na fag mi;
’S air a mheud ’s gan can an sluagh ruinn,
Bidh sinn ’cluaineis mar a b’ abhaist.

Deud mar chaile ad bheulan dathte,
Mar an eala gheal do bhraghad:
Leam bu mhillse pog o ’n ribhinn
Na na fiogais fo mo chairein.

’S snasmhor, buadhach, glan an cuailein,
’Dh’ fhas mar ghruag ort suas mu d’ bhraighe;
Sa h-uile ciabh a sniomh mu ’n cuairt
Gu bachlach, duallach, cuachach, fainneach.

Beul na firinn labhras siobhalt’,
Da shuil mhiogach ’s iad ro narach;
Creas mar fhaoilinn, gruaidh mar chaorunn,
Mala chaol fo ’n aodann mhalda.

Ged nach pill thu gu la-luain rium,
Ged nach truagh leat bhith gam aicheadh;
Gus an cairear anns an uaigh mi,
Cha toir mis’, a luaidh, ach gradh dhuit.

Am Feillire.

OCTOBER, 1898.

1 Di-satharna Blar na Leargainn, 1263.
2 DI-DONAICH 17mh Donaich na Trianaid.
3 Di-luain Blar Allt Chuailleachain, 1594
4 Di-mairt
5 Di-ciaduin Blar Dhunchaillinn, 1315.
6 Dior-daoin
7 Di-haoine
8 Di-satharna Losgadh Chicago, 1871.
9 DI-DONAICH 18mh Donaich na Trianaid.
10 Di-luain
11 Di-mairt Faotainn a mach America, 1492.
12 Di-ciaduin
13 Dior-daoin
14 Di-haoine Breith Uilleam Penn, 1644.
15 Di-satharna Breith Ailein Ramsay, 1686.
16 DI-DONAICH 19mh Donaich na Trianaid.
17 Di-luain Tuiteam Sebastopol, 1854.
18 Di-mairt
19 Di-ciaduin Bas Chandlis, 1873.
20 Dior-daoin
21 Di-haoine Bas Raibeirt Ghordaoin, 1853.
22 Di-satharna
23 DI-DONAICH 20mh Donaich na Trianaid.
24 Di-luain Bas Dhaniel Webster, 1852.
25 Di-mairt
26 Di-ciaduin
27 Dior-daoin Breith Sheumais Mhic Mhuirich, 1736.
28 Di-haoine
29 Di-satharna Blàr Charrochaidh, 1562.
30 DI-DONAICH 21mh Donaich na Trianaid.
31 Di-luain Oidhche Shamhna.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Ceathramh mu Dheireadh, L. 7, U. 1, M. 51 M
An Solus Ur, L. 15, U. 8, M. 23 M
A’ Cheud Cheathramh, L. 22, U. 4, M. 55 M
An Solus Lan, L. 29, U. 8, M. 4 M

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU’N TAGHAIL THU.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

C. H. HARRINGTON & CO.
NA MARSANTAN A’S FHAIDE THA DEANAMH GNOTHUICH ANN AN SIDNI.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.

Am bheil romhad tigh no sabhal ur a thogail? Ma tha, paighidh e dhut do chuid thairnnean, glaine, paipear, paint, aol, plaster, luaidhe, glasan, ludagan, rop agus uidheaman saoirsneachd a cheannach bho

C . P. MOORE.

’Nuair a thoisicheas tu air an fhiar, ma bhios speal, sgrioban, forc no cas forca a dhith ort, theirig g’ an iarraidh gu

C . P. MOORE.

Nuair bhios a chlann ag iarraidh sgliat no leabhar ur, paipear sgriobhaidh, pinn, no inc, ceannaich iad bho

C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Sin an t-aite anns am faigh thu gach ni dhiubh so gle shaor.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

---

[88]

[Vol . 7. No. 11. p. 8]

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Feasgar, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $4 .00
Sia miosan, 2.00
Tri miosan, 1.00
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha “coltach” ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urras air mathas.

THE
E. B. EDDY Co., Ltd.,
HULL, CANADA.

SOUTH END WAREHOUSE.

FLUR AGUS MIN,
TI AGUS SIUCAR,
FEOIL AGUS IASG.
FIAR AGUS COIRCE,
BIADH DHAOINE,
AGUS
BHEOTHAICHEAN.

Amhlan dhe gach seorsa, agus iomadh ni eile nach gabh ainmeachadh an so.
Taghail, agus cha mhi-chord na prisean riut.
Caipt R. Mac Neill,
Sidni, C. B.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE CO. ,
air son Eilean Cheap Breatunn.

Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

Tha sinn mar a b’ abhaist a’ creic Truncaichean, Màileidean, Acuinneach, Bratan-carbaid, Cuipichean, Carbadan Cloinne, Olla, Dubhaich Bhròg, &c ., &c .

F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.

’NUAIR THEID THU ’BHADDECK
TAGHAIL AN STOR
Albert I. Hart.
Tha stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.

Bathar Tioram,
Bathar Cruaidh,
Amhlan,
Aodaichean,
Caiseart, Adan,
Curraichdean,
Agus iomadh ni eile.

An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.

MAC-TALLA.

“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”

“Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”

Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.

DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.

An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.

Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.

Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.

Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.

A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.

Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha, agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.

Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach

DOLAR ’SA BHLIADHNA.