---

[105]

[Vol . 7. No. 14. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, OCTOBER 28, 1898. NO. 14.

OISEIN AGUS A’ GHRIAN.

Thar leam gu bheil ceithir miosan on sgriobh Domhnull Mac Leoid litir á Detroit a dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, anns an d’ iarr e Gàidhlig ’fhaotainn air an earann de Charthonn, anns am bheil Oisein a moladh na gréine. Tha Domhnull gu soilleir a’ ciallachadh Beurla Mhic-a’ -Phearsain a thrus dàin Oisein, a dh’ eadartheangaich iad, agus a chuir iad ann an sgeadachadh Beurla. Gun teagamh tha meas mor aig Domhnull air na briathran milis anns an do chuir Mac-a’ -Phearsain ann am Beurla, smuaintean oirdheirc Oisein, bàrd Sheallama, bàrd na Feinne, bàrd nan caomh dhàn ’us nam beusan ciuin. Tha Domhnull gu dileas ag iarraidh eolas fhaotainn air briathran blasda, boidheach Oisein fein. Sgriobh Domhnull briathran laghach mu Chona, ’s tha Cona ’tabhairt buidheachas moir da air-son gach focal caoimhneil a sgriobh e. Ach is e beachd Dhomhnuill gu bheil mise tuille ’s cruaidh ’us trom air na Stàidean. Cha ’n ’eil idir. Cha ’n ’eil agamsa ach meas seasmhach air gach Gàidheal a tha ’tuineachadh anns na Stàidean, ’us a tha cosmhuil ri Domhnull, a’ teachd air an aghaidh gu tapaidh, surdail, duineil, ’us a tha ’cosnadh maoin ’us ainm le ’n dealas, le ’n gliocas, ’us le ’n durachd fein. Is ann do luchd-riaghlaidh nan Stàidean a tha mi ’faotainn coire, do bhrigh gur e ’n run agus an abhaist daonnan, slighe cealgach, cam, ’us doighean claon, fiar a roghnachadh agus a leantuinn anns gach cuis ’us aimhreit a bhitheas eadar iad fein agus Breatunn. Bha ’n luchd-riaghlaidh a tha ’n diugh ann an Ottabha, daonnan a’ glaodhach a mach air-son cairdeas dluth anns gach malairt iarraidh agus fhaotainn eadar Canada ’us nan Stàidean. Tha comunn lionmhor, foghluimte, bho cheann miosa no dha cruinn am baile Chuebeic, air-son an da dhùthaich a nasgadh le bannaibh laidir, uasal, tabhachdach. Is mor m’ eagal gu sgaoil an comunn eireachdail so gun moran maith a dheanamh. A reir gach coslais cha tabhair na Stàidean ni air bith seachad a’s urrainn iad a ghleidheadh doibh fein, agus mur bi luchd-riaghlaidh Chanada dileas d’ an dùthaich fein, faodaidh iad a dhol air turus duilich gus an airde tuath no gus an airde deas, oir cha bhi iad ann an ughdarras car seachduin an deigh do ’n phàrlamaid cruinneachadh ann an Ottabha. Tha tuille ’s a choir am measg daoine mora nan Stàidean de ’n fheallsairachd so: “An ni ’s leatsa, is leamsa; ’s a ni ’s leamsa, is leam fein e.” Is gle chinnteach ’tha mi nach ’eil Domhnull ag iarruidh no ’gabhail ach a chodach fein; agus gur e ’run suidhichte ’chuid fein a thabhairt gu toileach, onorach do gach neach eile, am feadh a tha e ’g iarraidh gach ni ’s airgiod a bhuineas gu ceart, firinneach, neo-eisimealach da fein agus da fein a mhain.

Tha MAC-TALLA ’s mi fein air na h-oghachan, agus air an aobhar so, ma dh’ fhaoidte gu tabhair mi ann an uine ghoirid, eachdraidh bheag air an doigh anns an do chruinnich agus anns an do chlodh-bhuail Mac-a’ -Phearsain dàin Oisein. Tha e soilleir nach d’ fhuair Domhnull Gàidhlig Oisein mu ’n ghréin ann an Gàidhlig dàin Oisein, a bha air a chlodh-bhualadh ann an 1805. Chailleadh moran de na Ghàidhlig a bha aig Mac-a’ -Phearsain an uair a dh’ eadar-theangaich e smuaintean oirdheirc Oisein, bàrd iomraiteach na Feinne, ’s a dh’ uidheamaich e iad ann an trusgan maiseach, grinn Sasunnach. Ann an 1816, chuir da bhrathair, Eoghann agus Iain Mac Chaluim, a mach cruinneachadh gasda, laidir, lasgarra de dhuain Oisein, Orrainn, Uilin, agus bàird eile. Tha Oisein do ’n ghrein ann am eiridh agus ann am luidhe, r’ am faotainn ann an doigh thaitneach, bhlasda anns an leabhar so. Tha mi le deoin togarrach a’ cur an da laoidh bhrioghmhoir, luraich, àluinn so ’dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, anns an litir so, a’ chum gu faigh an Gaidheal blath-chridheach Domhnull, an t-eolas air am bheil e an toir, agus gu faic luchd-leughaidh MHIC-TALLA mar an ceudna, cia co boidheach, druighteach, snasmhor, ’s a bha smuaintean ’us faireachduinnean a’ bhàird, ged nach robh aige ach a bhreithneachadh fein am feadh a bha e ’faighneachd mu thoiseach ’us mu dheireadh na greine, na gealaich ’us nan reul. Cha do sgriobh Mac Aulaidh riamh (agus is ro-mhaith a b’ aithne da Beurla mhilis, ghlan, laidir, fhuaimneach a sgriobhadh) briathran a’s aille dreach, ’us maise, ’s treubhantas, na na briathran a sgriobh Tormoid Mac Leoid mu na ghrein: “Tha ’ghrian do ’n t-saoghal nadurra mar a ta spiorad na beatha do mac an duine. Is e a teas a ta ’toirt fais do luibhibh na macharach; agus an uair a sgaoileas i caomhalachd na gloir-mhaidne mu ’n cuairt di, bithidh gach creutair sunndach le a lathaireachd, suilbhir agus aighearach le a tiodhlacaibh. Le a teas eiridh miltean do chuileagan sgiathach gu beatha. Clisgidh na h-eoin o ’n cadal, agus doirtidh iad a mach an ceileirean ceolmhor ann an co-sheirm chiuil, ’nuair a mhothaicheas iad a blaths. Le meilich bheir na treuda buidheachas airson teachd na maidne ciuine, agus innsidh am buar le ’n ard-gheumnaich an taingealachd. Aithrisidh na gleanntan an ceol ceudna, agus freagraidh na cnuic do ’n fhonn. Bheir teas na greine air gach luibh a tha air aghaidh na talmhainn fas gu h urar agus gorm. Comhdaichidh e na craobhan le duilleach; a’ mhachair le arbhar agus meas; na sleibhtean le buar agus treudaibh; agus cridhe an duine le gairdeachas agus taingealachd.” Na abradh duine air bith gu brath, a thuigeas cainnt aluinn Mhic Leoid mu na ghrein: nach ’eil aig a’ Ghàidhlig buaidhean urramach, ghleusda, morail, uasail; agus nach ’eil comas follaiseach aice air an t-àite ’s airde ’s a’s measaile ’fhaotainn am measg canainean an t-saoghail gu h-iomlan.—

OISEIN DO ’N GHREIN ANN AM EIRIDH.

O, thusa fein a shiubhlas shuas,
Cruinn mar lan-sgiath chruaidh nan triath!
Cia as tha do dhearsa gun ghruaim,
Do sholas tha buan, a ghrian?

Thig thu ann ad aille threun,
Is fol’chidh reultan uainn an triall;
A’ ghealach ’g a dubhadh san speur,
’Ga cleith fein fo stuaidh san iar!

Tha thusa na ’d astar a mhain!
Co tha dan a bhi na d’ choir?
Tuitidh darag o ’n chruaich ard,
Tuitidh carn fo aois is scorr!

Traighidh agus lionaidh ’n cuan,
Fol’chear shuas an reult san speur;
Tha thus’ a d’ aon a chaoidh fo bhuaidh,
An aoibhneas bhuan do sholuis fein!

’Nuair dhubhas m’ an domhan stoirm,
Le torrunn borb is dealan luath;
Seallaidh tu ’n’ ad aille o’n toirm,
Fiamh ghair’ ort am bruaillean nan speur!

Ach dhomhsa tha do sholus faoin,
’S nach fhaic mi a chaoidh do ghnuis,
A’ sgaoileadh cul is ord-bhuidh’ ciabh
Air aghaidh nan nial san ear.

A’ fogradh na h-oidhch’ o gach àit,
Ach suil a’ bhàird cha ’n fhaic do sholus;
No ’nuair a chritheas anns an iar,
Aig do dhorsaibh ciar, air lear.
Ach amhuil so, aosda, lag, liath,
Bidh tusa fhathast ’nad aonar;
Do shiubhal ’s na speuraibh mall,
’S tu dall mar mis’ air an fhaonach.
Doilleir mar ghealach nan trath
Bidh d’ annra ’s tu siubhal nan speur;
Caismeach na maidne cha chluinn thu
Mar na suinn bhios gun luaidh air eiridh.
An sealgair seallaidh fo ’n raon,
Ach cha ’n fhaic e d’ aogas air teach;
Bruchdaidh’ dheoir, is e pilleadh fo smallan
A mhadaidh mo ghraidh, threig a’ ghrian sinn.
’S maith dh’ fheudt’ gu bheil thu mar mi fein,
’S anam gu treun, ’s gun fheum air ann;
Ar bliadhnan a’ tearnadh o’n speur,
A siubhal le cheile gu ’n ceann.
Biodh aoibhneas ort fein, a ghrian,
’S tu neartmhor a’ triall a’ t’oige;
Is bronach, mi-thaitneach an aois,
Mar ghealach fhaoin san speur,
A’ ruith fo neul air an raon,
’S an liath-cheo ri taobh nan carn;
An osag o thnath air an reidhlinn
’M fear-siubhail fo bheud ’s e mall!
Bidh aoibhneas air soluis na h-oidhche,
’N tra bhios mac na soills’ air triall.

OISEIN DO’N GHREIN ’AN AM LUIDHE.

An d’ fhàg thu gorm astar nan spéur,
A mhic gun bheud, is òr-bhuid’ ciabh?
Tha dorsa na h-oidhche dhuit réidh,
Agus pailliun do chlos san Iar.
Thig na tonna mu’n cuairt gu mall,
A choimhead fir a’s gloine gruaidh;
A’ togail fo eagal an ceann:
Ri t’fhaicinn co àillidh a’ d’ shuain,
Theich iadsan gun tuar o d’ thaobh.
Gabhsa codal ann ad uaimh,
A ghrian, a’s pill o d’chlos le h-aoibhneas.
Mar [ ? ] gréine sa’ gheamhradh,
’S e ruith ’na dheann le raon Lèna,
Is amhuil sin làithe nam Fiann,
Mar ghrian eadar-fhrasach a’ tréigsinn.
Dh’ aom neòil chiar-dhubh nan spéur,
A’s bhuin iad ’n deò aoibhinn o’n t-sealgair
Tha lom-gheugan na coill a’ caoidh;
’S maoth lusrach an t-sléibh a’ seargadh;
Ach pillidh fathast a’ ghrian,
Ri doire sgiamhach nan geur ùr,
Is ni gach crann sa’ chéitein gàire
’G amharc ’n àird ri mac nan spéur.

Bheir mi mo bheachdan fein anns an ath litir air an da laoidh aluinn so. Bu choir do gach Gàidheal an da laoidh chrabhach, ghreadhnach so ’ionnsachadh, agus mar so comas a bhi aca air smuaintean oirdheirc Oisein a bhi daonnan maille riu. Tha mi ’tabhairt mo dheadh-bheannachd do Dhomhnull Mac Leoid, ann an Detroit; agus tha dochas laidir agam gu faigh e iomadh Gaidheal eile anns na Stàidean a bhitheas co measail air MAC-TALLA ’s a tha e fein, ’us a bhitheas co dileas le guth ’us airgiod ’s a tha Domhnull e fein.

CONA.

A FRAMBOISE.

FHIR-DEASACHAIDH CHOIR, —Is fhada bho ’n nach fhaca mi facal ann ad phaipeir gasda as a chearn so de ’n dùthaich, agus tha mi ’n dùil nach bi thu crosda rium féin airson mo phàirt dhe ’n dearmad mhor sin. Cha b’ ann le suarachas sam bith a rinn mi e, ach a mhain a chionn nach robh mi faicinn MHIC-TALLA uair air bith ann am feum cuideachaidh, a b’ urrainn mise

---

[106]

[Vol . 7. No. 14. p. 2]

ann an rathad sgriobhaidh a dheanamh leis. Cha robh MAC-TALLA riamh cho eireachdail ’sa tha e nis: lan de naigheachdan brioghmhor. Faodaidh gu bi muinntir a talach air, air a bhonn nach ’eil cuid de na Sgeulachdan Arabianach a tha teachd leis, gle fhirinneach. Cha ’n ’eil teagamh sam bith nach ’eil còir againn an t-olc a chronachadh annain féin agus ann am muinntir eile, agus is i so a cheist: gu de a theireadh tu rium fein nan abrainn nach b’ fhiach MAC-TALLA a chionn gu ’n robh na sgeulachdan ud ann; agus ma dh’ fhaoidte aig a cheart àm gun suidhinn sios gu bog, balbh, a leughadhnovelgun seadh, de sheòrsa eiginn, gus am fàsadh mo shùilean mall, agus nach b’ urrainn mi leithsgeul sam bith a chur air chois, ach gu ’n abrainn gu ’n robh mi ’smaoineachadh nach robh coire sam bith an leughadh a chionn gur h-ann ’sa Bheurla ’bha iad sgriobhte. Saoilidh mi gur h-ann a theireadh tu, gun robh mi rud-eigin coslach ris an fheadhain “a shiolaidheas a mheanbh-chuilleag, ’sa shluigeas” (cha ’n abair mi ’n càmhal) ach co-dhiu their mi “cnapach math gamhna.”

Dh’ fhàs bàrr na talmhainn gle mhath ’san t-samhradh; ach mu ’n d’ fhuair e abuchadh, thàinig side thais agus fhliuch. Bha moran de ’n fheur air a mhilleadh mu ’n d’ fhuair sinn a chur fo dhion; agus thainig gaiseadh ’sa bhàrr choirce leis a mheirg; ach tha mi ’n dùil ga ’m bi buntàta gu leoir againn.

Chaochail seann duine còir an so, air an naodhamh latha de ’n mhios so—Aonghas Mac Fhionghain. Bha e ’na eildeir ’san eaglais againn a chionn àireamh mhor bhliadhnaichean. Bha e ’na dhuine còir, caoimhneil; is chuir naigheachd a bhàis gruaim air na h-uile d’ am b’ aithn’ e. Bha e mu thimcholl ceithir fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois.

Cha dean mi dearmad air innse dhuit gun do phòs aon de fhleasgaich òg a cho-thional againn air an t-seachdain s’a chaidh. B’e ’m fleasgach tapaidh sin, Coinneach H. Mac Fhearghais; agus b’i Màiri A., nighean do Thormad Domhnullach, a mhuinntir Loch Lomond, a bhean òg; agus cha ’n ’eil teagamh againn nach do rinn e deagh roghainn. Tha sinn a guidhe saoghal fada, “ ’S a h-uile latha sona dhaibh, ’s gun aon latha dona dhaibh.”

Ma bhios mi beò ’s air chothrom, cha bhi mi cho fada gun sgriobhadh a rithist. Do sheann charaid,

CEANN LIATH.

LITIR A CEAP NOR.

A CHARAID, —Gheall mi sgriobhadh do ’ur n-ionnsuidh a rìs ’n uair a bhiodh ùin’ agam, agus ’s eiginn a nis teannadh ris a ghealladh a choimh-lionadh, ged nach math is aithne dhomh ciod a sgriobhas mi. Coma co dhiù, a ni a thig a’ m’ ionnsuidh bheir mi dhuibh.

Tha cuid am beachd gu bheil sinne cho fad’ air chùl an t-saoghail ’s nach urrainn dad do naidheachdan fiachal a bhi againn ri’n aithris. Gleidheadh iadsan am beachd sin cho fad ’s a thogras iad, ach bidh air beachd fein againne.

Bu chòir dhomh ’bhi air innseadh dhuibh roimhe so mu ’n chomh-chruineachadh a bh’ againn an so air an dàrna là de dh’ Ogust s’a chaidh—an là ’san deachaidh Mr. Peutan a shuidheachadh mar mhinistear ’n ar measg. A thuilleadh air na dithismissionaries—Mr. Buchannain agus Mr. Grannd—bha naoinear mhinistearan a làthair. So dhuibh na h-ainmean aca, agus is airidh gach aon dhiubh air àite ’sa MHAC-TALLA: Mr. Cuimein, Pictou; Mr. Thorpe; Mr. Mac Raing, Sidni; Mr. Foirbeis, Glace Bay; Mr. Foirbeis, Sidni; Mr. Jack, Sidni Tuath; Mr. Domhnullach, Srath-lathuirne; Mr. Mac Leoid, Baile nan Gall; agus Mr. Friseal, Cladach a Tuath. Thainig soitheach-smùide le àireamh dhiubh sud a dh’ ionnsuidh a chladaich againn, agus dh’ fheith i riu an sin gus an robh iad ullamh gu pilleadh air an ais. Tha mi ’m barail gu ’n robh iad uile riaraichte le ’n turus do ’n àite; agus faodaidh sibh a bhi cinnteach gu ’n robh an cuairt ghoirid ’na thoileachadh agus ’na riarachadh dhuinne. Tha sinn duilich gu bheil Mr. Friseal air a bhi ’na laidhe le euslaint o chionn da mhios, ach ’se ar dòchas nach buannaich e fada gun dol am feobhas.

Dh’ innis mi cheana cho truagh ’sa thionndaidh an crithneach a mach, agus cha ’n ’eil an coirce idir cho math ’s a shaoil sinn. Tha moran a’ gearan air gainne ’bhuutàta; ach tha beagan theaghlaichean ’nar measg aig am bheil gu leòr dhoibh fein, ach nach urrainn moran a sheachnadh.

Chaill mo choimhearsnach, Ruairidh Mór Moireastan, a thigh (agus gu ìre bhig na bha ’na bhroinn) le teine, o chionn seachdain. Cha robh ball de’n teaghlach am fradharc an taighe ’n uair thoisich an teine, agus ’n uair a chunnacas e bha e ’n deigh a leithid a ghreim fhaotainn ’s nach gabhadh e bacadh. ’S e so an gaisgeach a bha iomraiteach ’na là mar ghearradair fiodha. ’S beag nach cuireadh e ’n tuagh anns an fhiodh chruaidh a dh’ ionnsuidh na coise, leis gach stràchd. Ged tha e nise beagan bhliadhnaichean thairis air an tri fichead, tha e air feadh na coille cho sunndach ri duine òg, a tional fiodha air son taigh ùr a thogail.

’S dòcha, ma bhios mi beo, gu ’n innis mi dhuibh anns an ath litir, ni-eiginn mu thimchioll an là bhòtaidh anns an àite so. Dh’ fhaodadh sinn a bhi air deanamh moran na b’ fhearr na rinn sinn, ged nach e ’h-uile h-àite rinn cho math. Bhòt da fhichead ’sa coig an aghaidh na deoch-làidir, agus dithis leatha.

M. D.
Ceap Nòr, Oct. 14, ’98.

Tha caraid amaideach moran ni ’s triobhlaidiche na namhaid aig am bheil gliocas.

AM BARD MAC ODRUM AGUS NA TAILLEIREAN.

Bho chionn tacan ùine bha cuideigin anns a MHAC-TALLA ’cur fios an robh duine ann a b’ aithne dad mu dheighinn a Bhàird Mhic Odrum. Bha mise feitheamh an dùil gu ’n tigeadh cuid-eigin a mach a b’ fhearr na mi féin.

Bha Mac Odrum a fuireach an Uidhist a Chinn a Tuath, an àite ris an abradh iad Taobh Loch Euphort. Bha ’n t-àite anabarrach fad’ bho dhaoine. Cha bhiodh na tailleirean deònach a dhol a dh’ obair ann; cha bhiodh spòrs gu leòr ann, na dannsa, na dad do ’n t-seòrsa sin. Bhiodh a bhean a deanamh piosan clò; ’s chaidh e dh’ iarraidh tailleir uair no dha ’s cha tigeadh iad. Rinn e an sin òran dhaibh, agus ’nuair a chual’ iad an t-òran thug iad bòid nach fuaighleadh iad greim dha ged a bhiodh e falbh rùisgte.

Bhiodh Morair Chlann Dhomhnuill a tighinn tacan do ’n dùthaich a h-uile samhradh, ’s bhiodh coisir do dhaoine uaisle eile maille ris. Bhiodh greadhnachas mor ann an latha ’thigeadh e; bhiodh moran do ’n tuath a cruinneachadh far am bitheadh e, ’ga mholadh fhéin, ’sa moladh athar ’sa sheanar. Bha Mac Odrum ’s toil aige bhi nam measg; bha nàir’ air a dhol ann cho luideach, ach chaidh e ann ’s dh’ fhuirich e ann an iomall na cuideachd. Thug am Morair an aire dha. Dh’ fharraid e dha ’n duine ’bha ri thaobh co ’n duine bochd a bha sid. Ars’ an duin’ -uasal, “Sid Mac Odrom am bàrd!” “Agus gu de chuir cho luideach e?” ars’ am Morair. “Tha,” ars’ esan, “nach fhaigh e taillear a ni car dha.” “ ’S cinnteach nach ’eil e ’gam pàigheadh, mata,” ars’ am Morair. “Tha,” ars’ an duin’ -uasal; “ach rinn e òran doibh, ’s cha tig duine aca uige.” “Abair ris tighinn far am bheil mi,” ars’ am Morair. Thainig Mac Odrum a nuas, ’s dh’ fhoighneachd am Morair dheth gu de chuir cho rùisgte sud e. Dh’ innis esan nach fhaigheadh e taillear. Thubhairt am Morair ris an duin’ -uasal, “Thoir thusa dha deise aodaicdh air mo chosg-sa, ’s bheir mise dha ’n t-àite ’sa bheil e fuireach saor gun mhàl.”

’S e so pàirt dhe ’n òran a rinn e dha na tailleirean:—

Bho thachair dhomh bhi ’m ònaran
Mo chòmhnuidh anns na baghannan,
Tha m’ aodaichean air chòrnaibh ann
’S cha chum iad deò dha’n àileadh bhuam;
Gun d’ thainig a samhradh orm
Le gealltannas nan tàilleirean,
’S gun aon fhear beò ’san dùthaich dhiubh
Aig bheil ri chunntas fàrdain orm.

Labhair mi ri Mac Bhiocair
’Se ghealladh tric a shàruich mi;
Gheall e ’m bliadhna, gheall e ’n uiridh,
Dh’ fhuirich e ’s cha d’ thainig e;
Cha dean mi tuilleadh briodail riut
Gu bheil mi sgith dhe t’ àbhartan,
Ach ’s truagh nach d’ rinn iad griasaich dhiot,
Dh’ am biodh na briagan nàdurach.

Labhair mi ri Lachlunn
Air a chladach, ged bha t-Sàbaid ann;
’S e thuirt e rium nach ceaird
A bha ri smaointean anns na làithibh so;
“Nach faic thu féin bean òg agam
Nach leig ga deòin air fàlchur mi,
Ma dh’ fhalbhas mi choisich mi,
’S cha bhi mi nochd an Càirinnis.”

Ach saoil sibh féin, ’s nach neònach leibh
An spòrs a dh’ fhàs ’s na tàilleirean,
Faire, faire! co bhios ann,
Ma dh’ fhoghnas dannsa ’s gaireachdain;
Ma bheireas dragh na trilleach orra,
Drip a mhnaoi ’s na paisdean orra,
Chitear feadh na tireadh iad
Nan aoidheachdaich ’s nan anracaich.

Am faca sibh mac-samhaill
Do na mnathan aig na tailleirean,
’N àm éiridh anns a mhaduinn
Gun dad ac’ chuireas blàths orra;
’S a h-uile dad de riantanas
’Ga iarraidh air na nàbuidhean,
’S an té bheir ulltach mòine dhi,
Bheir Dia na glòrach pàigheadh dhi.

CALUM MAC FHEARGHAIS.
Port Morien, C. B.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. IV.

An uair a chunnaic mi gu’n deachaidh i mach as a’ bhuthaidh ann an corruich, chuir e dragh air m’ inntinn. Chaidh mi ’mach as a deigh, agus thuirt mi, “A bhaintighearne, an dean sibh de dh’ fhabhar rium na thilleas a steach do’n bhuthaidh? Is docha gu’n teid agam air bhur toileachadh ’nar dithis.”

Thill i steach do’n bhuthaidh comhladh rium, agus thuirt i gu’m b’ ann air mo shon fhein a thill i, agus nach b’ ann air a shon-san.

Thuirt mi ris a’ mharsanta gu ’m b’ ann dhomhsa bhuineadh an t-suim a a bha e ’g iarraidh air son a’ phios aodaich. “Thoir thusa do’n mhnaoi-uasail e ma ta,” arsa mise. “Bheir mi dhut ceud peighinn de phrothait as, agus cuiridh tu sios ann an sgriobhadh gu’m bheil mi ’g a ghealltainn so dhut, air dhoigh ’s gu’n cum thu uam e an uair a bhios sinn a’ deanamh suas na cunntais.”

Rinn e mar a dh’ iarr mi air, agus chuir mi m’ ainm ris a’ phaipear a sgriobh e, agus thug e an t-aodach do’n mhnaoi-uasail.

“A bhaintighearna,” arsa mise, “bheir thu leat an t-aodach. Agus m’ a dheidhinn an airgid, faodaidh tu ’chur ugam am maireach, no latha sam bith eile; air neo ma thogras tu, faodaidh tu ghabhail uam mar ghean-math.”

“Tha mi ’g iarraidh mathanais ort,” ars’ ise, “cha’n ’eil mi ’ga iarraidh mar ghean-math idir. Tha thu cho fior chaoimhneil rium ’s nach bu choir dhomh d’ aghaidh fhaicinn gu brath tuilleadh mur nochd mi mo thaingealachd dhut. Gu’m paigheadh Dia thu le tuilleadh a chur ri do storas; agus guidheam dhut a bhith iomadh bliadhna beo an deigh mo bhais. Gu’n robh geata neimh fosgailte dhut aig uair do bhais, agus gu’n labhradh gach aon de shluagh a’ bhaile air do chliu.”

Thug na briathran so misneach dhomh, agus thuirt mi, “Cha’n iarr mi de dhuais air son na nochd mi de

---

[107]

[Vol . 7. No. 14. p. 3]

chaoimhneas dhut ach gu’n toir thu dhomh sealladh ceart dhe d’ aghaidh. Ma ni thu so, bidh mi paighte gu leor.”

Cha bu luaithe thuirt mi so na thionndaidh i rium, agus thug i an srol gu buileach bhar a h-aghaidh. Agus b’ e sin an aghaidh bu mhaisiche air an do sheall duine riamh. Cha robh fhios agam ciod a theirinn an uair a chunnaic mi i. Cha’n iarrainn mo shuil a thogail dith gu brath. Ach air eagal gu’m faiceadh neach sam bith eile a h-aghaidh, chuir i an srol oirre mar a bha i roimhe, thog i leatha am pios aodaich, agus dh’ fhalbh i. Dh’ fhag i mise ann an staid inntinn anns nach robh mi riamh roimhe. Bha mi car uine ann an iomachairt mhoir. Mu’n d’ fhalbh mi as a bhuthaidh, dh’ fheoraich mi dhe ’n mharsanta co bu leis i. Agus thuirt e rium gu ’m bu le aon de dh’ ard-uaislean a’ bhaile i, agus gu’n d’ fhag a h-athair moran airgid aice an uair a dh’ eug e.

An uair a thill mi do’n taigh-osda ’s a shuidh mi aig mo bhiadh, cha b’ urrainn mi greim itheadh; agus cha mho na sin a b’urrainn mi mo shuil a dhunadh fhad na h-oidhche, ged a chaidh mi do’n leabaidh. Ar leam gu ’m b’ i sid an oidhche a b’ fhaide a dh’ fhairich mi riamh. Ann an soilleireachadh an latha dh’ eirich mi, agus chuir mi umam an deise cho math ’s a bh’ agam. Dh’ fhalbh mi cho luath ’s a fhuair mi deiseil feuch am faicinn sealladh dhi gus an tuilleadh eolais a chur oirre. Ghabh mi direach do bhuth a’ mharsanta, agus cha robh mi fad’ innte an uair a thainig a’ bhean-uasal a steach, agus bean-choimhideachd maille rithe. Bha i ann an eideadh moran na bu riomhaiche na’n t-eideadh a bh’ oirre an latha roimhe sid. An uair a thainig i steach, cha do leig i oirre gu’m fac’ i am marsanta, agus labhair i rium mar so:— “Tha thu faicinn gu’m bheil toil agam seasamh ri m’ ghealladh. Thainig mi a dh’aon ghnothach gus an t-airgiod air son an deachaidh tu an urras orm an de a phaigheadh. Bha e gle mhath dhut a dhol an urras orm, agus gun eolas sam bith agad orm. Cha dichuimhnich mi do chaoimhneas gu brath.”

“A bhaintighearna,” arsa mise, “cha ruigeadh tu leas a bhith cho cabhagach; cha robh eagal sam bith orm mu ’n airgiod, agus tha mi duilich gu’n do chuir thu thu-fhein gu dragh sam bith m’a dheidhinn.”

“Cha bhiodh e ceart dhomh,” ars’ ise, “gun tighinn leis an deigh cho caoimhneil ’s a bha thu rium.”

An uair a thuirt i so thug i dhomh an t-airgiod, agus shuidh i ri m’ thaobh.

An uair a fhuair mi an cothrom so air an tuilleadh eolais a chur oirre, rinn mi feum math dheth, agus dh’ innis mi dhi gu’n do thuit mi ann an gaol oirre. Ach dh’eirich i le cabhaig agus dh’ fhalbh i, mar gu’m biodh i diumbach dhiom a chionn mi dh’ innseadh dhi gu’n do thuit mi ann an gaol oirre. Bha mi ’g armharc oirre gus an deachaidh i as mo shealladh. An uair a chaill mi sealladh oirre ghabh mi mo chead dhe ’n mharsanta, agus dh’ fhalbh mi ’mach as a’ mhargadh ’s gun fhios agam c’aite an robh mi ’dol.

Bha mi ’coiseachd air mo shocair agus mi ’smaointean air mar a thachair. Agus dh’ fhairich mi neach ’g am ribeadh o m’ chulaobh. Agus an uair a thionndadh mi dh’ fhaicinn co’ bh’ann, ciod a b’ iongantaiche leam na fhaicinn gur i a’ bhean-choimhideachd a bha maille ris a’ mhnaoi-uasail a bha ’g am ribeadh. “Chuir mo bhana-mhaighstir, tha mi ’ciallachadh, a’ bhean-uasal og a bha ’bruidhinn riut ann am buth a’ mharsanta, mise far am bheil thu a dh’ innseadh dhut gu’m bheil toil aice bruidhinn riut. Ma leanas tu mise bheir mi thu a dh’ ionnsuidh an aite anns am bheil i.”

Lean mi i, agus thug i mi gu taigh bancair. Shuidh mi ri’ taobh, agus labhair i rium mar so:— “Na biodh ioghnadh ort, ’fhir mo ghraidh, ged a dh’ fhalbh mi cho ealamh as do chuideachd. Cha robh mi ’meas gu’n robh e iomchuidh dhomh, ann an eisdeachd a’ mharsanta, freagairt fabharrach a thoirt dhut a thaobh na h-aidmheil a rinn thu mu thimchioll a’ ghraidh a th’ agad dhomh. Ach a dh’ innseadh na firinn, thug na thuirt thu rium mor thoileachadh dhomh. Tha mi ’g am mheas fhein anabarrach sona gu’n do thuit do leithid de dhuine gasda ann an gaol orm. Cha ’n ’eil fhios agam ciod an drughadh a rinn a cheud shealladh a chunnaic tu dhiom ort; ach faodaidh tu mo chreidsinn an uair a their mi, nach luaithe ’chunnaic mi thu na thuit mi ann an gaol ort. Cha deachaidh tu bhar m’ inntinn o’n de. Agus leis an toil a bh’ agam d’fhaicinn thainig mi gu math trath an diugh do ’n bhuthaidh.”

“A bhaintighearna,” arsa mise, agus mi air mo lionadh le gradh ’s le gairdeachas, “cha b’ urrainn dhomhsa sgeul a chluinntinn bu mho a bheireadh de thoileachadh dhomh na’n sgeul a tha thu ’g innseadh dhomh. Cha b’ urrainn gaol a bhith aig fear air te sam bith a’s mo na’n gaol a th’ agam ort o’n a cheud uair a fhuair mi sealladh dhiot. Thug a’ mhaise a chunnaic mi annad air mo chridhe geilleadh anns a’ mhionaid.”

“Na biomaid a’ cur seachad na h-uine ann an comhradh gun moran feuma,” ars’ ise, “tha mi creidsinn gu’m bheil gach facal a tha thu ’g radh fior, agus dearbhaidh mi dhuitsa gun dail gu’m bheil uiread de ghaol agam ort ’s a th’ agad fhein ormsa. An cuir thu ’dh’ urram orm gu’n tig thu do’n taigh agam? no, an fhearr leit mise a dhol do’n taigh agad fhein?”

“A bhaintighearna,” arsa mise, “cha ’n ’eil annamsa ach coigreach, agus tha mi ’fuireach ann an taigh-osda, aite anns nach ’eil e freagarrach do mhnaoi-uasail mar a tha thusa ’dhol. Tha e moran na’s coltaiche dhomhsa dhol do ’n taigh agadsa, ma dh’ innseas tu dhomh far am bheil e.”

“Tha mi ’fuireach air an t-sraid Leathainn,” ars’ ise. “Thig air Di-haoine, mu mheadhain latha, agus feoraich air son an taighe a bh’ aig Abon Schama nach maireann, a bha ’na ard-cheannard air an arm; agus gheibh thu mise anns an taigh.” An uair a thuirt i so, dhealaich sinn; agus bha mi ’gabhail fadachd gu leor gus an tigeadh Di-haoine.

’S a’ mhadainn Di-haoine dh’ eirich mi gu math trath, chuir mi uman an deise a b’ fhearr a bh’ agam, agus chuir mi leith cheud bonn oir ’nam sporan. Thuarasdalaich mi fear aig an robh aiseal gu falbh leam, agus an uair a rainig mi an t-Sraid Leathainn, thuirt mi ris an duine e bha comhladh rium forofhais a dheanamh air son an taighe dh’ ionnsuidh an robh mi ’dol. Rinn e so, agus thug e dh’ ionnsuidh an taighe mi. Phaigh mi gu math e, agus thuirt mi ris a bhith cinnteach gu’n tigeadh e g’am iarraidh trath ’s a’ mhadainn gus mo thoirt do’n taigh-osda.

Bhuail mi aig an dorus, agus ghrad thainig dithis shearbhantan beaga, boidheach, ann an eideadh riomhach a dh’fhosgladh an doruis dhomh. “Thigibh a steach ma’s e bhur toil e,” ars’ iadsan, “bha ar banamhaighstir a’ ghabhail fadachd gu leor nach robh sibh a’ tighinn. Bha i ’bruidhinn oirbh gun fhois o chionn da latha.”

Chaidh mi steach troimh ’n dorus do chuirt a bha gle fharsuinn. Ann am meadhain na cuirte so bha pailliuin mor, agus bha seachd ceumannan staidhreach a’ direadh thun an dorus aige. Bha e air a chuartachadh le callaid iaruinn, agus bha lios mor-thimchioll air. Bha iomadh seorsa chraobh anns an lios, cuid dhiubh air an robh measan, agus cuid air nach robh. Bha moran eun a’ ceileireadh anns an lios, agus bu taitneach a bhith ’g eisdeachd riutha agus ri fuaim nan tobraichean a bha tilgeadh an uisge os an cionn. Chord an sealladh so rium anabarrach math, gu h-araidh o’n a bha fhios agam gu’n robh an te leis am bu leis gach ni dhiubh ann an trom ghaol orm. Thug na searbhantan a steach mi do sheomar a bha anabarrach mor, briagha. Chaidh te dhiubh, a dh’ innseadh dha banamhaighstir gu’n robh mi air tighinn, agus dh’fhan an te eile comhladh rium.

Cha robh mi fad anns an t-seomar an uair a thainig a’ bhean-uasal a steach agus i ann an trusgan a bha anabarrach maiseach le moran sheudan agus dhaoimean. Ach ged a bha ’n trusgan anns an robh i maiseach, bu mhaisiche na sin a h-aghaidh chiuin, bhlath, fhlathail fhein. Bha pearsa ro eireachdail aice. Is gann a ruigeas mi leas innseadh gu’n robh aoibhneas mor orm an uair a chunnaic mi i.

An uair a chuir sinn failte air a cheile, shuidh sinn taobh ri taobh air langsaid, agus bha comhradh taitneach eadrainn mu thimchioll iomadh ni. An uair a bha sinn greis a’ comhradh gabh sinn biadh; agus ’na dheigh sin bha sinn a’ comhradh gus an d’ thainig an oidhche. Air an oidhche bha biadh is deoch is ceol againn, agus chuir sinn seachad an oidhche leis gach solas is toileachadh air an robh miann againn.

Anns a’ mhadainn an uair a dh’ eirich mi chuir mi an sporran anns an robh an leith cheud bonn oir gun fhios fo’n chluasaig. An uair a bha mi ’gabhail mo chead dhi dh’ fheoraich i dhiom c’uin a chitheadh i rithist mi, thuirt mi rithe gu’n tillinn am beul na h-oidhche. Thug so toileachadh mor dhi, agus lean i thun an doruis mi. Agus an uair a bha mi ’dealachadh rithe thuirt i rium mi bhith cinnteach gu’n seasainn ri m’ ghealladh.

(Ri leantuinn.)

MAIRI NIGHEAN EOGHAINN BHAIN.

B’e sin latha na bochduinn do iomadh a h-aon, anns an do dhealaich Mac Chailean ri oighreachd a shìnnsirean, ’san àite ’san d’ fhuair mise mo thogail.

Shaoil le muinntir an Doire-mhòir nach d’ thigeadh imrich orra am fad ’s bu bheo iad. Am feadh a phàigheadh iad am màl, agus cha robh sin doirbh r’a dheanamh, cha robh iomaguin orra; agus aonda cha d’ iarr iad. ’S ann an sin a bha choimhearsnachd chàirdeil, ge nach ’eil an diugh ach an aon smùid o thigh a bhuachaille ghallda, far an robh roimhe so dà-theaghlach-dheug a chòmhnuidh.

An là a fhuair sinne bàirlinn gu falbh, shaoil sinn nach robh ann ach maoitheadh chum barrachd màil fhaotainn; agus thairg sinn sin gu toileach; ach cead fuireach cha d’ fhuair sinn. Reiceadh am meanbh-chrodh, agus mu dheireadh b’eiginn dealachadh ris an aon mhart. C’ uin a dhì-chuimhnicheas mise ciùcharan bochd nam pàistean ag ionndrainn a bhainne nach robh ni b’ fhaide ri thoirt dhoibh? c’ uin a dhì-chuimhnicheas mis an sealladh ma dheireadh a fhuair mi do m’ bhadan bòidheach ghabhar, a’ miogadaich air bile na’n creag, mar gum biodh iad ga m’ fhuran gu dol gam bleodhann? ach cuach cha do leigeadh dhomh a chur fòdhpa. Thainig latha na h-imrich, bha na maoir na chois; agus oi’che ni b’ fhaide cha robh ri fhaotuinn de fhasgadh tighe. B’eiginn falbh. Rainig e mo chridhe a ghaoir ’a thug an teine as, air lic an teintein ’nuair a bha iad ga bhàthadh. O’n a dh’ fhartlaich oirnn bhotan fhaotainn san dùthaich cha robh againn ach a Ghalldachd a thoirt fo’ ar ceann. Bha’n t-seana-bhean, mo mhàthair-chéile san àm sin beò, na cripleach, lag aosda; thog Iain i ann an cliabh air a dhruim, lean mis e, le Aonghas beag na naoidhean air mo chìch, agus thusa nach maireann, Alastair ghaolaich, a’ d’ loireanach lag, a’ coiseachd le d’ phiuthair ri m’ thaobh. Ghiulain ar coimhearsnaich leo am beagan airneis a bh’

(Air a leantuinn air taobh 110.)

---

[108]

[Vol . 7. No. 14. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, OCTOBER 28, 1898.

Di-satharna s’a chaidh, chaoch Uilleam Purves, aon de na daoine bu mheasail bh’ ann ann Sidni Tuath. Bha e fad thri bliadhn’ deug na àrd-bhàillidh air a bhaile; cha d’ rinn e ach an dreuchd sin a leigeil uaithe air an earrach s’a chaidh. Bha e air aois mhath a ruigheachd, agus bha e tinn o chionn treis a dh’ ùine. Bha e air a thiodhlacadh Di-màirt. Bha àireamh mhor sluaigh air an tòrradh.

Cha’n eil teagamh sam bith nach robh Innseanaich, Mhinnesota a faighinn aobhair gu leòr air a bhi mi-thoilichte le ’n crannchur, agus gur beag an t-ioghnadh ged a rinn iad ceannairc. Mar a thuirt sinn roimhe, cha do choisinn Riaghladh nan Stàitean ach droch cliù ’nan déiligeadh ris na h-Innseanaich. Ann an Canada, ’nuair a chuirear fearann air leith do na h-Innseanaich, tha e air fhàgail aca; cha’n urrainn duine geal no dubh a thoirt uapa a dheòin no dh’ aindeoin. Ach anns na Stàitean, ged rachadh fearann a chur air leith dhaibh, dh’ fhaoite mu’n rachadh bliadhna seachad gu’m biodh a dharna leth no an treas cuid air a thoirt uapa leis na daoine geala. Cha chuir na h-Innseanaich suas le obair dhe’n t-seòrsa sin ach fhad ’s is fheudar dhaibh, agus is iomadh ceannairc fhuilteach a rinn iad an tailleabh na h-eucoir sin roimhe so. Bu chòir do riaghladh nan Stàitean ceartas a thoirt do na h-Innseanaich bhochda. Bha latha ann ’s bhuineadh an dùthaich gu h-iomlan dhaibh, ’s bha iad ’nan treubhan mora lionmhor. Agus an diugh, ’nuair a tha an àireamh a sior fhàs na’s lugha ’s gach coltas orra gu’n teid as dhaibh gu buileach, bu chòir feuchainn ri ceartas agus caoimhneas a nochdadh dhaibh. Cha’n eil iad cho math no cho tapaidh gu feum a dheanamh dhe’n talamh ris na daoine geala, ach ged nach eil, bu chòir an cuid fhéin dheth fhàgail aca, agus a bhi déiligeadh riutha cho caoimhneil ’s cho ceart ’sa ghabhadh deanamh. Na’m biodhte deanamh sin, cha bhiodh iad idir cho draghail ’sa tha iad.

Cluinnear daoine gu tric a gearan gu bheil innealan a cur as do obair, gu bheil iad a cumail obrach o dhaoine le bhi deanamh na h-obrach bu chòir a bhi air a dheanamh le daoine, agus gu’m bu chòir bacail a chur orra. Cha’n eil teagamh nach eil tomhas firinn aig daoine leabhras mar sin, agus gu bheil, air uairibh luchd-obrach a call air sàileabh innealan, ach cha ’n eil teagamh sam bith, ma dh’ amhaircear air a chuis ann an seadh ceart, nach ann a tha innealan a deanamh feum do’n fhear a tha ’g obair ’s do ’n fhear nach eil. Le innealan, gabhaidh nithean deanamh moran na’s saoire na ghabhas iad deanamh le lamhan dhaoine. Cuiridh sin barrachd féill air na nithean sin, oir bidh daoine ’gan ceannach nach b’ urrainn an ceannach roimhe; agus bidh sin ’na mheadhon air obair a thoirt do bharrachd dhaoine aig a cheann mu dheireadh ’s bha faotainnn obrach an toiseach. Cha chòir a bhi ’g amharc air innealan mar naimhdean do’n fhear-obrach idir; ’s ann a tha iad ’nan dlùth chàirdean dha.

Tha cùisean gle chorrach eadar Breatunn ’s an Fraing aig an àm so. Tha iad a còmhstri mu àite ann an Africa ris an canar Fashoda; tha an da dhùthaich ag agairt còir air, agus mur tarruinn aon seach aon dhiubh air ais ’s e ’n claidheamh a chuireas an gnothuch ceart. Bhuinneadh an t-àite air tùs do’n Eiphit, agus ’nuair a ghabh Breatunn os laimh an Eiphit a riaghladh, ghabh i os laimh Fashoda a riaghladh mar aon de Roinnean na h-Eiphit. Ach o chionn àireamh bhliadhnaichean, bha Fashoda air fhàgail fo làimh nan Dervishes, agus cha ’n eil ach ùine ghoirid o’n thug Breatunn uap’ e. Bha buidheann bheag de shaighdearan Frangach ann am Fashoda air toiseach air an arm Bhreatunnach, agus a chionn gu robh, ged nach robh iad comasach air iad fhéin a dhion ’s ged a tha iad a nise air am biathadh gach latha le ceannard an airm Breatunnaich, (oir cha’n eil biadh no droch aca fhéin) tha an Fhraing ag agairt còir air an dùthaich. Tha Breatunn a cur an aghaidh sin a muigh ’sa mach, agus tha daoine a feitheamh gach latha feuch de tha dol a thachairt. Mur toir an Fhraing géill, tha eagal gu’n toisich an cogadh ris an robh dùil aig daoine o chionn fhada. Agus ma thoisicheas bidh e na chogadh eagalach. Tha an Fhraing a cur a cuid airm an uidheam cho cabhagach ’sa ghabhas deanamh, ach tha na daoine fad-cheannach ag radh nach teid i a ghleachd ri Breatunn mur seas Ruisia air a cùl, nach biodh na comas cumail ri Breatunn leatha fhéin ach ùine gle ghoirid. Ach a dh’aindeoin sin cha’n eil fhios ciod a dh fhaodas i dheanamh.

Tha an geamhradh air tòiseachadh cheana ann an cuid de na Stàitean an Iar. Timchioll air Chicago, shil moran sneachda; bha e ann an àiteachan cho domhainn ri ochd òirlich, agus rinneadh milleadh mor air bàrr leis an stoirm, agus mhilleadh moran shoithichean air Loch Michigan. Tha citheachan sneachda air na sràidean ’s air na ròidean cho domhainn ’s gu bheil stad air a chuir air gach seòrsa carbaid. Cha robh an dùthaich riamh ann an suidheachadh cho dona cho trath ’sa bhliadhna.

GEUR FHREAGAIRT.

Bha eildeir àraidh anns an àirde-niar, a bha ainmeil air beurradaireachd is deas-chainnt. Chaidh triuir oileanach òg bheadaidh á Glascho a choimhead air, feuch am faigheadh iad beagan spòrs as. ’Nuair a rainig iad faisg, chuir a cheud fhear fàilt air, “Seadh, Athair Abrahaim, cia mar tha thu ’n diugh?” “Tha thu cearr,” ars an dara fear, “ ’s e tha ’so Athair Isaac.” “H-ud!” ars an treas fear, “tha sibh le chéile ’mearachd, is e tha ’so sean athair Iacob.” Sheall a’ foirfeach gu geur air an triuir ghillean, ’s ars esan. “Tha sibh uile cearr; cha mhi Abraham, no Isaac, no Iacob; ach ’s mi Saul, mac Chis, a’ sireadh asail athar, agus feuch, fhuair mi tri dhiubh!”

IAIN AGUS SINE.

Bha Iain sloighteil agus Sìne bhuaireasach a bhean, air là àraidh a’ siubhail ri taobh aibhne, agus thòisich iad ri trod mar a b’àbhuist. ’An ceann gach tiota theireadh Sìne ri Iain, an slaodaire leibideach. Bha Iain air a bhrosnachadh chum na h-uiread fheirg, leis na focail thàireil so air an labhairt co tric ’s gun do thilg e Sìne thar a bhruaich, ann am meadhon an t-srutha. Rinn Sìne bhochd a dìcheall gu tìr a thoirt a mach mar dheanadh gach neach eile ’na h-àite. Ach cha bu luaithe a ghreimicheadh i air slataig sheilich a bha fàs ri taobh na h-aibhne, na ghlaodhadh i mach le àirde claiginn “Feuch riut a Shlaodaire leibidich!” “Mata,” ars’ Iain, is e ’gearradh na slataig le sgithinn, “o leig mi gach ni eile leat leigidh mi sin leat cuideachd.” Leis na h-uile rud a bh’ ann bhàthadh Sìne. Air an là a’ màireach thòisich a càirdean ri feuchainn airson a chuirp sios o’n àite anns an do thuit i; ach thòisich Iain ri feuchainn suas o’n áite sin. “Is cinneach gu bheil thu air boile,” arsa neach éiginn ris, “ma tha dùil agad gum faigh thu’n corp an rathad sin.” “Mata,” ars Iain, “an uair a bha mo bhean beo bha i dol co fad an aghaidh tuigse nàduir ’s nach biodh bonn iongantais orm air dhi a bhi marbh, ged a rachadh i cho fada an aghaidh an t-srutha.”

'
Cha ’n urrainn dhut paipear Gailig fhaighinn an aite sam bith ach Mac-Talla, ’s bu choir dhut a bhi gle mheasail air.

Am Feillire.

OCTOBER, 1898.

1 Di-satharna Blar na Leargainn, 1263.
2 DI-DONAICH 17mh Donaich na Trianaid.
3 Di-luain Blar Allt Chuailleachain, 1594
4 Di-mairt
5 Di-ciaduin Blar Dhunchaillinn, 1315.
6 Dior-daoin
7 Di-haoine
8 Di-satharna Losgadh Chicago, 1871.
9 DI-DONAICH 18mh Donaich na Trianaid.
10 Di-luain
11 Di-mairt Faotainn a mach America, 1492.
12 Di-ciaduin
13 Dior-daoin
14 Di-haoine Breith Uilleam Penn, 1644.
15 Di-satharna Breith Ailein Ramsay, 1686.
16 DI-DONAICH 19mh Donaich na Trianaid.
17 Di-luain Tuiteam Sebastopol, 1854.
18 Di-mairt
19 Di-ciaduin Bas Chandlis 1873.
20 Dior-daoin
21 Di-haoine Bas Raibeirt Ghordain, 1853.
22 Di-satharna
23 DI-DONAICH 20mh Donaich na Trianaid.
24 Di-luain Bas Dhaniel Webster, 1852.
25 Di-mairt
26 Di-ciaduin
27 Dior-daoin Breith Sheumais Mhic Mhuirich, 1736.
28 Di-haoine
29 Di-satharna Blàr Charrochaidh, 1562.
30 DI-DONAICH 21mh Donaich na Trianaid.
31 Di-luain Oidhche Shamhna.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Ceathramh mu Dheireadh, L. 7, U. 1, M. 51 M
An Solus Ur, L. 15, U. 8, M. 23 M
A’ Cheud Cheathramh, L. 22, U. 4, M. 55 M
An Solus Lan, L. 29, U. 8, M. 4 M

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

---

[109]

[Vol . 7. No. 14. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Ann am baileSt . John, N. B. ,an oidhche roimhe, bha a chuid mhor de na solaiselectricair an cur as, agus chaidh na carbaid-sraide a stad, le dha no tri easgannan a fhuair do aon de phioban-uisge a bhaile.

Toiseach na seachdain s’a chaidh, thuit fear Brown bhar carbad guail a bha tigh’nn a stigh gu Sidni Tuath, as a mhèinn; chaidh te dha chasan fo na cuidhlichean ’s bha i air a gearradh dheth. An ceann beagan ùine chaochail e.

Chaidh tri cheud punnd de ghum spruis a chur air falbh do na Stàitean, à Parrsboro, N. S., air an t-seachdain s’a chadh. Tha da mhile pùnnd dhe ’n ni cheudna ri bhi air a chur air falbh an ceann mios no dha eile. Cumaidh sin cagnadh ri iomadh cùlag us clàrag fad a gheamhraidh.

Tha iomadh sgeul air a h-aithris mu Impire China: uair a bhios e beò ’s da uair nach bi. Ach co-dhiubh a tha e beò no marbh tha e coltach gu ’n d’ fhuair e an droch riasladh o mhuime, agus gu ’n deach aice air a chur bhar na cathrach. Tha ’san ainm gu bheil i sin ’s Li Hung Chang air pòsadh.

Chaochail fear Deòrsa King ann a Halifacs, o chionn ghoirid, a fàgail mar dhileab aig bràthair us piuthar dha, còta anns an d’ fhuaireadh an deigh a bhàis: notaichean, leabhar-banca agus paipearan eile, a b’ fhiach uile gu leir seachd ceud deug ’s tri fichead us sia dolair. Bha so uile air fhalach fo linigeadh a chòta.

Thatar a fàgail air mnaoi anns an Iar-thuath, gu ’n do mhort i a fear-pòsda agus a ceathrar chloinne féin. Rinneadh an gniomh le tuaigh. Is ban Ghalicianach i. Thainig a cheud bhuidheann de ’n t-sluagh sin do Chanada am bliadhna fhéin, agus ma tha bheag de ’n t-seòrsa mhnathan ud ’nam measg, b’ fhearr nach d’ thainig iad. Bu choir do ’n riaghladh a bhi gle fhaiceallach a thaobh luchd-imrich.

Chuala sinn uile mu Lyman Dartt, an gill’ òg a bha air a dhiteadh gu bàs an uiridh, air son ceannaiche-paca Armenianach a mharbhadh faisg air Truro, agus a fhuair mathanas an deigh sin. Tha e am bliadhna anns an arm Gheancach, agus bha e anns na blàir a chuireadh timchioll air Santiago. Bhiodh e ’na dheagh shaighdear na ’m biodh a h-uile h-urchair a loisgeadh e cho marbhteach ris an te a chaidh ’san Armenianach.

Bha sabaid shalach eadar daoine geala ’s daoine dubha ann an cearna de stàit Mississippi, toiseach na seachdain. Bhatar a feuchainn ri duine dubh a ghlacadh air son cionta air choireigin, agus loisg e-fhéin us feadhainn eile bha còmhla ris air na maoir. Ghabh na daoine geala pàirt nam maor, agus mar sin thòisich am blàr. Bha aon duine geal air a mharbhadh, ’s deichnar dhaoine dubha; chaidh àireamh a leòn air gach taobh.

Chuireadh iadsan a bhios a’ cur ugainn òrdugh-airgeid de sheòrsa sam bith, comain oirnn na ’n toireadh iad fa-near ainm an fhir-deasachaidh a sgriobhadh ceart. Tha sinn air uairean air ar cur gu dragh le daoine bhi feuchainn ris an ainm a chur gu h-iomlan anns an òrdugh, ’s iad ’ga dheanamh air thuaimse. Cuireadh iad ann “J. G. MacKinnon,” agus na biodh iad a’ cur John, no James, no Joseph, no Joshua, no Jeremiah, no ainm sam bith eile, an àite na litir J. Tha an t-ainm ri fhaicinn anns gach àireamh dhe ’n phaipeir, agus cha ruig neach sam bith a leas mearachd a dheanamh. Faodaidh daoine, le beagan faicill, moran dragha chaomhnadh do mhuinntir eile.

Cha bhi ’n ùine fada nis gus an tòisichear air obair na mèinn ùire ann am Port Morien. Tha e coltach gu bheil timeannan matha gu bhi ann, agus tha cuid de na teaghlaichean a tilleadh gu ’n seann dachaidhean.

Tha an soitheach Frangach a chaidh a ghlacadh ann an Sidni Tuath air an t-seachdain s’a chaidh air son smuglaidh, air a leigeil m’a sgaoil, an deigh eàin ceithir cheud dolair a phàigheadh. Chaidh an luchd a thoirt uaipe air chùl sin.

Tha na h-ubhlan gu bhi gle ghann air feadh an t-saoghail air an fhoghar so. Anns na Stàitean cha bhi ann ach mu ’n choigeamh cuid ’sa b’ àbhaist a bhi ann bliadhnaichean roimhe. Tha iad gu bhi nas gainne na b’ àbhaist ann ann an Ontario, agus mar an ceudna anns an Roinn Eòrpa.

Thachair droch sgiorradh ann an Glace Bay, Di-satharna s’a chaidh, leis ’n do chaill fear Hillier a bheatha. Bha e ’gearradh guail ann am mèinn Chaledonia, agus thuit tòrr dheth air a mhuin, ’ga leòn cho dona ’s gu ’n do chaochail e am feasgar sin fhéin. Bha e pòsda, agus dh’ fhàg e ochdnar de chloinn òg.

Re nan tri bliadhna fichead mu dheireadh, chuireadh air falbh á Halifacs, fiach tri muillein fichead dolair ( £23 ,000,000) de ghiomaich. Le ’n gabhail thar a chéile, bhatar a cur air falbh fiach muillein dolair gach bliadhna. Tha na giomaich na ’n ni luachmhor do ’n dùthaich so, agus bu chòir feuchainn ri ’n cumail o dhol as gu buileach, mar a thachair ann an dùthchannan eile.

Ann am Boston, aon latha air an t-seachdain s’a chaidh, chaidh dithis dhaoine bha ’g obair air mulltach taighe bhar a chéile, agus thòisich iad air sabaid. Rinn iad greim air a chéile, agus an deigh dhaibh a bhi gleachd car tacain, thuit iad thairis, a bualadh air cabhsair na sraide a bha leth-cheud troigh fòdhpa. Chaidh an toirt le cheile do ’n tigh-eiridinn, far ’n do chaochail iad an ceann beagan mhionaidean. Thatar ag radh gu robh iad air leth dhaoraich a dol gu ’n obair.

IADSAN A’ PHAIGH.

An t-Urr. Raonull Domhnullach, Glace Bay.
Mairi A. D. Nic Gill-fhaollain, U . S. W. Margaree.
Iain Mac Leoid, Dunbheagain.
Aonghas Mac Asguill, Rudha ’n Rothaich.
Seumas R. Dùghlach, Grand Mira Tuath.
Uilleam Domhnullach, Drochaid Mharion.
Eos. S. Mac-a- Phi, Pòn Mor.
M. R. Mac Aonghais, Amaguadus Pond, 50c
Coinneach A. Mac Fhearghais, L’Ardoise Iseal.
Alasdair Mac Rath, Sidni. (25c)
Aonghas Gillios, Sapho , Wash.
Alasdair Mac-an-t- Saoir, North Burns, Mich.
Iain Mac Bhiocair, Rescue , Mich.
Domhnull Mac Leoid, Bad Axe, Mich.
Murchadh Mac Gilleain, High Bank,E. P. I.
Tearlach Mac Coinnich, Elliots P. O. ,E. P. I.
Aonghas Mac Laomuin, Steidhseal, E. P. I.
An t-Olamh A. Domhnullach, Antigonish .
Am Breitheamh Mac Isaic, Antigonish .
Abie Mac Gille-mhaoil, Westville , N. S.

BAS.

Ann anRescue , Michigan,air a 15mh latha dhe ’n mhios so, Uilleam Mac Coinnich, 57 bliadhna ’s 7 miosan a dh’ aois. Rugadh e air taobh deas an Eilein Mhoir, anns a bhliadhna 1841. Bu mhac e do Iain Mac Coinnich, a chaochail anns a bhliadhna 1848, a’ fàgail bantrach agus ceathrar chloinne de ’m b’ esan an t-aon bu shine. ’Nuair a bha e seachd bliadhn’ deug a dh’ aois, chaidh e gu ruige Ontario, far an d’ fhuirich e fad sheachd bliadhna. Phòs e anns a bhliadhna 1860, Sina Nic Gaw, a tha nise air a fàgail na bantraich. Dh’ fhàg e dithis mhac, Iain. H. agus Màrtuinn. Tha dithis pheathraichean agus bràthair dha beò fhathast—Màiri A., a tha pòsda aig fear Lambkin, ann am Michigan; Cairistiona, ann an Ontario; agus Iain, ann an Oregon. Bha Uilleam na dhuine còir air an robh mor mheas aig na coimhearsnaich uile.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Maduinn, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $3 .00
Sia miosan, 1.50
Tri miosan, .75
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

Am bheil romhad tigh no sabhal ur a thogail? Ma tha, paighidh e dhut do chuid thairnnean, glaine, paipear, paint, aol, plaster, luaidhe, glasan, ludagan, rop agus uidheaman saoirsneachd a cheannach bho

C . P. MOORE.

’Nuair a thoisicheas tu air an fhiar, ma bhios speal, sgrioban, forc no cas forca a dhith ort, theirig g’ an iarraidh gu

C . P. MOORE.

Nuair bhios a chlann ag iarraidh sgliat no leabhar ur, paipear sgriobhaidh, pinn, no inc, ceannaich iad bho

C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Sin an t-aite anns am faigh thu gach ni dhiubh so gle shaor.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

---

[110]

[Vol . 7. No. 14. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 107.)

againn, agus thaisbein iad gach caoimhneas a b’ urrainn caomh chairdeas a nochda. An là a dh’ fhàg sinn an Doire-mòr, shaoil mi gu’n sgàineadh mo chridhe; bhithinn ceart, air leam, nam faigheadh mo dheòir sileadh, ach faochadh air an dòigh so cha d’ fhuair mi. Shuidh sinn greis air cnochd na ’n càrn, a’ gabhail an t-seallaidh ma dheireadh de’n àite san d’ fhuair sinn ar n-àrach. Bha na tighean cheana gan rùsgadh—bha méilich na’n caorach mòr air a bheinn—fead a bhuachaill ghallda, agus tabhann a chuid con air an uchdaich. Bha sinn brònach, ach taing Dhà-san a thug duinn an comas; cha chualas guidhe no droch-rùn o a h-aon againn. “Cha’n eagal duinn,” ars’ Iain, “tha’n saoghal farsuing, agus seasaidh Dia sinn; tha mis’ ann an so a’ giulan mo mhàthar, agus thus’ a Mhàiri, agus mo phàistean ag imeachd maille rium, air an imrich bhochd so, ceart co sonadh, agus math a dh’ fhaoidte am chulaidh-fharmaid co mòr ri oighr’ an fhearainn, a chuir air an allaban sinn.”

Ciod a th’ agad air, ach gun d’ràinig sinn Glaschu, agus le litir an duine bheannuichte nach maireann, mo mhinisteir gaolach, (is beag a shaoil mi nach faicinn tuille a ghnùis fhlathail,) fhuair sinn a stigh do obair Chotain, far an robh cosnadh maith seasmhach aig Iain, agus aig na pàistean, mar thainig iad air an adhart. Bha sinn socrach, agus tha dòchas agam gun robh sin taingeil. Bha’n t-seana-bhean fathasd beo, —a tùr agus a meodhair aic’, mar a bha riamh. Bha do chonaltradh taitneach aice mu eachdruidh na Gael’tachd, ’s gum b’ fhaochadh do Iain, ’nuair a thigeadh e stigh sgìth o’n obair, suidhe sios a sheanachas leatha. Fhuair sinn deagh chothrom a thoirt do’n chloinn; leughadh iad a Bheurl’ agus a Ghaelic co’ -ionann; agus na chunnaic an t-seana-bhean riamh, ach a bhi gad éisdeachds’, Alastair rùnaich, a’ leughadh a Bhiobuill, agus leabhraichean maith eile a bhiodh agad, agus is tus’ a dheanadh sin gu suidhichte, cialluch. Thoilich e Dia an t-seana-bhean a ghairm air falbh; agus thuit i ann an suain a bhàis, a’ tiomna suas a h-anama do’n t-Slanuighear bheannuichte chaidh gu bàs air a son. Dh’ ionndrain sinne i gu mòr; an àite bhi taingeil an fhad ’s bu deòin le Dia a caomhnadh, ’s ann a bha sin ga caoidh thar tomhais. Smachdaich Dia sinn. Ghabh mo mhac lurach, àluinn am fiabhrus gabhaltach a bha san àm sin ’sa bhaile mhòr agus beagan na dhéigh sin ghabh athair agus a phiuthar e. ’S ann aige-san a mhain a thug comas domhs a sheasamh, aig a bheil fhios air na dh’ fhuiling mise san àm. Na canadh daoine gu bràth nach ’eil iochd anns na Gaill; is mi nach d’ fhuair gun iochd iad. Ged a chum eagal an fhiabhruis air falbh a chuid bu mhò de m’ luchd-eolais, thog Dia suas domh càirdean a sheas mi; ghabh bana-choimhearsnach air nach robh ach beag eolais agam, mo chaileag uam, agus chuir mi Aonghas, a sheachain am fiabhrus, do thigh caraid. Thugadh an duine agus Alastair do’n Tigh-eiridinn, am bràighe bhaile, agus dheònaicheadh dhomh fhein an leantuinn. Bu trom airsneulach mo cheum, as déigh a charbaid a bha ’ga ’n giulan. Shaoil mi nach b’ urrainn domh a bhi ni bu bhrònaich ged bhithinn ga’n leantuinn do’n Chìll; ach, O! ’s fhad o chéile, mar dh’ fhairich mise, an dà ni. Chualadh mi cho liugha sgeula m’an Tigh-eiridinn, ’s gun robh oillt orm roimhe. Ach ’s mi nach ruigeadh a leas; chuireadh iad ann an seomar a dh’ fhòghnadh do righ, agus leigh agus muime-thinneis a fhrithealadh dhoibh, a bha co cùramach umpa ’s ged a b’ iad a b’ ionmhuinne leo a bh’ air aghaidh an t-saoghail.

Cuig-latha-deug an déigh dhoibh dol a stigh, air maduinn là a Chomunaich, chaidh a ghuin sin annam chridhe nach d’ thainig agus nach d’ thig as. Chaill an saoghal, o’n àm sin, dhomhsa mòran da thlachd—chaochail thus’ Alastair, a mhic mo ghràidh, nach dubhairt riamh ri d’ athair no ri d’ mhàthair gum b’ olc. Ach c’arson a bhithinn a’ gearan, ’s ann aige fein a ghairm d’a ionnsuidh e a bha ’m barrachd còir air? cha’n ’eil againn ach a bhi strìochdta. Dh’ fhalbh Alastair, ach taing do’n Athair chaomh cha d’ fhalbh an t-iomlan; thainig Iain uaithe, agus ochd seachduinean an déigh dha dol a stigh, phill sinn a rithist dachaidh. Ach, O! ’s ann air an dachaidh sin a’ bha’n t-atharrachadh. Alastair cha robh ann.— ’S esan a b’ àbhuist leughadh duinn anamoch, an àm gabhail mu thàmh. Mhothaich mi fhìn an neul bochd a bh’ air gruaidh an duine, ’nuair a thuirt e, “A bhean c’àite bheil am Biobull? Thoir ga m’ ionnsuidh fein an nochd e.” “Thig an so, Aonghais,” arsa mise, “agus gabh am Biobull.” “O! nach fìor,” ars’ Iain—thig a nall a laochain, buidheachas do Dia gu bheil thu ann.

Cha robh comas aig an duine gu cosnadh a ghabhail; bha e lag, fann gun mhisneach. Cha robh againn ach na bha Aonghas a’ toirt a stigh o là gu là, air chors gu’m b’ eiginn domh bhi reic uidh air uidh cuid de’n airneis a b’ fhearr a dh’ fheudamaid a sheachnadh, ann an dòchas gun d’ thigeadh làithean a b’ fhearr. Ma dheireadh bha’m màl ri dhioladh, ’s gun dad ma choinneamh. Thog Iain air a mach le uaireadair Alastair, agus ainm m’ fheudail air a ghearradh air a chùl. Thìll e stigh an déigh am màl a phàigheadh, agus leig e e fein na shìneadh air an leabuidh gun fhocal as a cheann ach mar thug Dia ma’n cuirt air a cheart fheasgar sin, cò a thainig a stigh ach a ministeir, agus b’e sin céilidh ’n àigh dhuinne. Rinn e mòran seanachais; chuir e suas ùrnuigh a dhrùigh air a cridheachan. Thog ar misneach gu mòr, bha chainnt mar dhrùchd an anamoich air luidhibh maoth a bha seargadh.

Bha slaint Iain a’ teachd air a h-aghaidh, agus fhuair e gne de chosnadh eatrom fad na bliadhna; ach oi’che de na h-oi’chean sin, toiseach a gheamhruidh, o cheann chuig bliadhna, thainig Aonghas a stigh, agus mulad mòr na ghnùis, mar gum bitheadh e gul. Ciod a th’ ort a ghràidh? arsa mise, Cha’n eil mòran, a deir e. Theagamh gum fosgail àit’ eil, ged a tha’n obair anns a bheil mi an déigh stad. Tha’n luchd-oibre air éiridh ’an aghaidh am maighstir, ag iarraidh àrdachadh turasdail, agus a’ maoitheadh an obair a losgadh mar géill iad doibh. Tha iad an déigh sgrìobhadh a tharruing a mach, agus tha iad a’ bagradh olc a dheanamh air gach neach nach cuir a làmh ris. Bha Iain na shìneadh san leabuidh, agus co luath ’s a chual e so, thog e cheann, agus thuirt e tha dòchas agam, Aonghais, nach do chuir thusa do làmh ris an droch phaipeir sin. An e mis, athair, ars’ am balach bochd, da rìreadh cha do chuir, agus cha chuir? Cha chuir a laochain,” ars’ athair, “bi dìleas, onarach, mar bha na daoin’ o’n d’ thainig thu. Seas thusa ri d’ righ agus ri laghannaibh na rioghachd, agus na biodh companas agad riu-san a tha ’g iarruidh gu mi-riaghailt. Tha againn na dh’ fhòghnas an nochd, agus na chuireas seachad an tS-àbaid, is ’nnair a thig di-luain fosglaidh Dia dorus eile. Thig Dia ri airc, ’s cha ’n airc ’nuair thig. Gabhamaid gu tàmh—a nall na leabhraichean Aonghais, agus thugamaid buidheachas do Dhia. Gabhamaid an nochd 146 Salm—togamaid am fonn le chéile. Is minic a sheinn mi e sa chuideachda mhoir, maille ri cuid diubhsan nach eil a nis ri ’m faotainn air aghaidh an t-saoghail is cha chuala mi riabh e nach d’ thug e faochadh do m’ chridhe.

Chaidh sinn do’n eagluis air an là màireach, agus chuala sinn teagasg a chuidich leinn an saoghal bochd so a’ leigeadh air dì-chuimhn. Is beannuicht’, a deir Iain, ’nuair a phill sinn dachaidh, latha na sàbaid; ’se Dia fein a chuir air leth e.

Toiseach na seachduin thainig dithis dhaoine o’n obair Chotain, air an robh sinn eolach, ag iarruidh air Iain agus air mo mhac seasamh a mach leo, nach robh feum dhoibh fuireach air leth, agus a’ labhairt mòran mu fhoirneart, agus sannt nam marsantan mòr, agus anabarrach eile mu’n righ, agus ma’n rioghachd nach b’ urrainn domhs a thuigsinn. Fàgaibh mi, ars’ Iain, cha ’n ’eil stàdh dhuibh bhi labhairt ni ’s faide. Cha seas mis a mach, is cha mhò a ni mi lochd air na daoinibh còir a thug dhomh cosnadh o thainig mi do ’n àite; agus a fhuair mi gu fìrinneach seasmhach anns gach càs. Fàgaibh mi—cha ’n ’eil fuil na ceànnaìrc ann am chuislibh. Dh’ innis iad dha gu’n robh e ’na’n comas cuideachadh a dheanamh ris, gu’n robh airgiod aca a thainig a Sasunn, arson cobhair nam feumach a sheasadh leo; agus mar chomharadh air so, thairig air bonn crùin fhàgail aige. Cha’n fhàg, ars Iain, cha’n fhagar sgillinn d’ ar n-airgiod san fhàrdoich so; tha mallachadh na chois; cha sheas mise libh, ni mò a ni mo mhac. Cha’n eil agam ach e, chunnaic mi a bhràthair, mo dheagh mhac dileas air a ghiulan do’n Chìll, gun chomas a bhi fo cheann, a’s bu chruaidh an deuchainn e; ach b’ fhearr leam esan a tha làthair fhaicinn air a chàramh r’a thaobh, na e bhi ’m broilleach na muinntir a tha ’g iarraidh fuil agus aimhréit’ a thoirt air an dùthaich. Togaibh libh ur n-airgiod. Cha ’n ’eil peighinn an nochd a’m’ fhàrdoich—cha’n ’eil sgillinn ruadh agam air aghaidh an t-saoghail; ach an là a dh éirinn libhse gu’n robh mi gun fhasgadh na h-oidhche. Falbhaibh, ars’ esan, ach guidheam oirbh, togaibh d’ar n-amaideachd; cha shoirbhich libh. Rinn iad glag gàire, nuair a dh’ fhalbh iad, a’ deanamh fanoid air a chainnt.

Bha là an déigh là a’ dol seachad, agus cha robh cosnadh ri fhaotuinn, bha gach ni a ghabhadh reic air falbh ach an dà leabuidh agus trealaich bheag eile nach b’fhiach a chur a mach. Chaill Iain a shunnd gu buileach. Cha rachadh e ’mach air an dorus, ach a’ turamanaich taobh a ghealbhain gun smid as a cheann. Bha againn Biobuill ùr a bhuineadh do Alastair; mhothaich mi an duine ’gan toirt a mach an dràs agus a rìs, as an aite san robh iad glaiste; agus an déigh dha sùil a thoirt orra, chithinn e ’sile nan deur—a’ clisgeadh air ais le osnadh throm, agus ga’n càramh rìs anns a cheart àite san robh iad. Cha reic sibh iad, sin athair, ars’ Aonghas, agus mise beo. Da rìreadh a mhic cha bu maith leam dealachadh riu, nam b’ urrainn domh.

Air an fheasgar sin fein chaidh Aonghas amach, agus o nach do thill e san àm am bu ghnà leinn gabhuil mu thàmh, bha sin fo iomagain mhòr uime. ’Nuair a thainig e bha seorsa de lasadh ’na ghruaidh, agus togail éiginn na ghnùis a chuir ìoghnadh agus eagal oirnn. Athair, ars’ esan, thoir maitheanas domh, agus a mhàthair mo ghràidh, na dean thusa mo dhìteadh. Cha reic sibh Biobuill Alastair, ni mò an leab’ air a’ bheil sibh a’ luidhe. Sin agaibh na chuidicheas libh. Thug e mach deich buinn òir, agus chàirich e air a bhòrd iad. Chlisg athair le oillt ’s mar biodh taice r’a chùl bha e gu glan thairis air an ùrlar. Ciod e so a rinn thu, a mhic, ’se bualadh a làimhe air uchd, ciod e so a rinn thu? An do leig Dia gu builich thar a làimh thu? Ciod tha mi ’g ràdh a dh’ éirich dhuit. “Cha d’ éirich,” ars’ Aonghas, “ach gu’n do ghabh mi san arm. Tha mi nochd a’m’ shaighdear aig Righ dearg Deorsa; agus tha dòchas agam nach d’ thoir mi nàire air mo dhaoinibh no air mo dhùthaich.” Thog Iain a shùil, agus thìll an fhuil a bha ’n déigh a ghruaidh fhàgail. “Aonghais, thig dlù dhomh; dh’ fheudadh e a laochain a bhi ni bu mheasa; ’se dh’

---

[111]

[Vol . 7. No. 14. p. 7]

fheudadh; O! ’s math nach ’eil; ach c’arson nach d’ innis thu dhuinn na bha a’ d’ bheachd?” “Cha bhitheanta le òigridh,” a deir e, “an comhairle chur ri’n athair no ri’m màthair m’an gabh iad an t-or; agus is maith do’n Righ gur ann mar so a tha. Ghabh mi aig Fear an Earrachd, agus gheall e tighinn am màireach, agus mo leithsgeul a ghabhail.” Air an là màireach thàinig Ailean mòr mar a gheall e, agus ’nuair a thuig e cò sinn, rinn e còmhnadh mòr ruinn. Ciod a tha ri ràdh, ach nach do chaill e sealladh air Aonghas fhad ’s a bha e fodha. Thog e ceum air cheum e san arm; tha e nis air a rathad dachaidh, le saor dhuais o Righ ’s o dhùthaich a chumas socair e fhad ’s a’s beo e. Tha e nis réidh de’n t-Saighdearachd tuille, agus tha dùil againn ris dachaidh fo cheann mhìos. Tha Iain na shlainte, fhuair e àite aitheasach o na daoinibh cneasda nach do dhìobair e. Tha mo nighean pòsda ri gille glic, grunndail a mhuinntir na Gae’ltachd, agus a nis buidheachas do ’n Ti ghràsmhor a fhreasdail dhuinn. Tha guth an aoibhneis ri chluinntinn ’nar measg. Thainig cruadal ’n ar caramh, ach bheannuich Dia e chum ar maith. Sheas e leinn anns gach cruaidh-chàs a thainig oirnn. ’S minig a thig Iain, ann an comhnaltradh an anamoich, thairis air gach ni a thainig ’na ’r caramh, a’ lorgachadh mar is fhearr a dh’ fheudas e ceumaibh freasdail an Tighearna chum leas ar n-anama. ’S i chainnt, is maith dhomh gu’n robh mi fo thriobluid; agus de na h uile aobhar sòlais a th’ againn, cha’n e ’n t-aon is lugha, gu bheil Aonghas, do réir gach cunntais, cuimhneach air a Dhia, agus gràdhach mu Shlanuighear. Cha do dhealaich e riabh ri Biobull a bhràthar, Is minic a bha e air a shiubhal air latha bhlàir; agus na cheann-adhart da an àm na h oi’che ann an tìr chéin. Tha e ’g innse dhuinn gu’n robh a cheart leabhar so air a bheannachadh, chum math do mhòran d’a cho’ -shaighdiribh gam b’ àbhaist da a leughadh. Agus a nis nach ann againn a tha’n t-aobhar gu bhi taingeil! O na cailleadh daoine gu bràth an dòchas ann an Dia! na d’ thugadh cruaidh-chàs no bochduinn orra a lagh a bhristeadh, no dearmad a dheanamh air òrduighibh. Mar is àirde buaileas an doinionn, gu ma h-ann mar sin as dlùithe a theicheas iad fo sgaile na creige mòire anns an tir airsneulaich. Thuirt thus’, a Thighearn, agus is fìrinneach do briathra gu leir,

“A chionn gur ionmhuinn leis-san mi,
Sàr-fhuasgladh bheir mi dhà;
Air m’ ainm a chionn gur eolach e,
Ardaicheam e gach là.

Gairidh e orm, is freagram e;
’Na thrioblaid bitheam leis;
Onoir is urram bheir mi dhà,
Is fuasglam air gu deas.”

Is sinne da rìreadh a dh’ fhiosraich gur fìrinneach esan a gheall; agus uime sin a deir mi ann an cainnt na sailm cheudna,

“Their mi a nis mu thimchioll Dhé,
Mo thearmunn e, ’s mo neart;
Mo dhaingneach: cuiream dòchas ann:
Mo Dhia, ’s e Dia nam feart.”

—An Teachdaire Gaidhealach.

SGEUL BHO ’N BHEURLA.

Tha fios gu math gur ainmig le gin do ’n luchd-àiteachaidh am bàs fhaotainn ann an Ochiltree. ’Nuair a dh’ fhàsas aon de ’n t-sluagh sgith de bheatha, feumaidh iad an cairteil a ghabhail ann an cearna eile de ’n dùthaich. Ach ’s ainmig le bheag do ’n t-sluagh fàs sgith da ’m beatha, agus air an aobhar sin fanaidh iad air an fhearann is anns an tigh ’san do rugadh iad, gu’n teid an aois thairis air a bhi air a gleidheadh air chuimhne.

Bha an Còirneal Mac Dhùghaill an deis dha tilleadh as na h-Innsean, latha a gabhail an rathaid. Thainig e air seann duine a bha na shuidhe air cloich mhoir ri taobh an rathaid, ’s e beucail ’s a caoineadh gu goirt. Air do ’n chòirneal tighinn a nios far an robh e, dh’ éirich an seann duine ’s thiormaich e a shùilean; thug e dheth a bhoineid ’s thubhairt e, “ ’S e do bheatha dhachaidh gu tir do dhùthchais aon uair eile, a chòirneal.” “Gu robh math agad,” ars’ an còirneal; ’s an deigh stad car tacain thubhairt an còirneal, “Is gann a dh’ aithnichinn thu, nach tusa Aonghas Mac Cullach?” Tha thu ceart a chòirneil; ’s mi fein a th’ ann,” arsa Aonghas. “Feumaidh gu bheil thu aois mhor a nis, Aonghais?” arsa ’n còirneal.” “Cha ’n eil mi ro shean,” ars Aonghas; “cha ’n eil mi ach direach air tionndaidh ciad bliadhna.” “Ciad bliadhna!” ars an còirneal, ’s e smuaineachadh; “aois mhor! Feumaidh gu bheil na h-uile latha dheth. Ach tha e cur ioghnadh orm duine de d’ aois-sa, ciad bliadhna, a bhi na d’ shuidhe ’n so ri taobh an rathaid, a rànaich ’sa caoineadh mar gu ’m bitheadh pàisde ann; gu ne air thalamh an rànaich a bh’ ort?” “ ’S e m’ athair a ghabh orm,” ars Aonghas, ’s e caoineadh a rithist; “ ’s chuir e mach mi, ’s rinn e sin.” “T’ athair,” thubhairt an còirneal, le ioghnadh, “am bheil t’ athair beò fhathast?” “Beò,” ars Aonghas; “tha gle bheò; ’s ann agams’ a tha fios air, gu ’m chall.” “C’aite bheil e?” ars an còirneal; “nach anabarrach an aois a dh’ fheumas e bhith; bu mhath leam fhaicinn?” “O, tha e shuas ’san t-sabhal a sin shuas,” ars Aonghas, “ ’s cha ’n eil e ann an nàdar ro mhath na ’s mo aig an àm.” Chaidh iad le chéile a’ suas thun an t-sabhail, agus fhuair iad an t-athair trang a bualadh eòrna le sùiste mor, ’s e dol air aghaidh a caint ris féin ’sa trod gu h-anabarrach. Air faicinn a Chòirneil agus Aonghais a tighinn a stigh stad e, ’s thug e dheth a bhonaid ’s chur e fàilte air a chòirneal. Air do ’n chòirneal an seann duine fheòrich agus failte a chur air, chuir e a cheist ris: “C’arson a ghabh thu air Aonghas an diugh?” “An garrach òg,” fhreagair an t-athair, “cha ’n eil a bhith beò na cur suas leis; tha e daonnan ann an cron; b’ éigin domh gabhail air ’sa mhaduinn air son a bhi clodadh chlach air a sheanair!” —Eadar. le Alasdair Mac Ealair.

THE OLD WOMAN.

LE DONULL MAC CALUM.

Bha aig Lady Lora puithar d’am b’ ainm Lady Bess. Bha stòras mòr aig Lady Bess a d’ fhàg a h-athair aice. Bha na baintighearna so a mach air a chéile cho mòr ’s nach robh iad a taghal air a chéil’ idir. Tuigidh tu ’n t aobhar nuair a dh’ innis mi dhuit gur h-iold womana bha’nn an Lady Bess. Tha fhios agad mar tha dé bha’n Lady Lora.

Ged is ioma tairgse mhath a fhuair na baintighearnan so, dh’ fhan iad riamh gun phòsadh. Bha anold womana feitheamh ri fear aig am bitheadh uiread stòrais ’s bh’aice féin, a chuireadh a mach sgillinn air an sgillinn rithe. Bha’nnew womana feitheadh ri fear a bhitheadh ann an inbh cho àrd rithe fein, no ri Achd Pàrlamaid a bheireadh titil na mnaoi do’n fhear. Bha duine bochd uair a b’urrainn M.P. , a chuir ri ainm g’a h-iarraidh, ach ’s ann thuirt i ris—“My dear Sir, get a law passed by which after marriage we can print on our visiting cards ‘Lady and Lord Lora of Fernfield,’ and I shall marry you. ”

Mur biodh na baintighearnan so a tiom’nadh an cuid do neach eile ’se Mr. Jack a dh’ oidhricheadh orra. Ach chuir“The Hon. Lora Bess”roimpe, le bhi cumail a stigh orra le chéile, gu’n tiom’nadh iad le chéil’, an cuid dhise. Thug i fad ùine mhòr a dheanadh so agus shoirbhich leatha cho math ’s gu’n do thiomainn iad an cuid le chéile dhith. Dh’ éirich do“The Hon. Lora Bess”mar dh’éirich do mhòran, ann a bhi glacadh tuile ’s a chòir chaill i na h-uile.

Bha duil aig Lady Lora gur h-inew womana bh’ ann Lora Bess, agus bha dùil aig Lady Bess gur h-iold womana bh’innte. ’S ann air a shon sin a dh’ fhag iad an cuid, le chéil’, aice. Bhrath an paipeir naigheachd an Venus orra. Nuair a leugh na baintighearnan an sgeul so ann thug iad, gun dàil, a h-ainm ás an tiom’nadh—“Society Gossip: The Hon. Lora Bess, the wealthy heiress of Fernfield, promises to become a woman of many parts. On Monday night, at Court Royal Primrose League entertainment, arrayed in a flowing robe of green silk, embroidered with golden cord, accompanied by her aunt, the beautiful Lady Lora, she gave a lecture on ‘Matriarchy among the Savages.’ On Friday night at Peabody Buildings Dorcas Society Kitchen Soup party, dressed in a russet frock of Lewis tweed, accompanied by her aunt, the good Lady Bess, she gave a lecture on ‘How to darn our husband’s Stockings.’ ”

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leighsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH
agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill us teisteannas.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia.
agus
127 State St., Boston Mass.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU’N TAGHAIL THU.

---

[112]

[Vol . 7. No. 14. p. 8]

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha “coltach” ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urras air mathas.

THE
E. B. EDDY Co., Ltd.,
HULL, CANADA.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

SOUTH END WAREHOUSE.

FLUR AGUS MIN,
TI AGUS SIUCAR,
FEOIL AGUS IASG.
FIAR AGUS COIRCE,
BIADH DHAOINE,
AGUS
BHEOTHAICHEAN.

Amhlan dhe gach seorsa, agus iomadh ni eile nach gabh ainmeachadh an so.
Taghail, agus cha mhi-chord na prisean riut.
Caipt R. Mac Neill,
Sidni, C. B.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE CO. ,
air son Eilean Cheap Breatunn.

Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

Tha sinn mar a b’ abhaist a’ creic Truncaichean, Màileidean, Acuinneach, Bratan-carbaid, Cuipichean, Carbadan Cloinne, Olla, Dubhaich Bhròg, &c ., &c .

F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.

’NUAIR THEID THU ’BHADDECK
TAGHAIL AN STOR
Albert I. Hart.
Tha stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.

Bathar Tioram,
Bathar Cruaidh,
Amhlan,
Aodaichean,
Caiseart, Adan,
Curraichdean,
Agus iomadh ni eile.

An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.

MAC-TALLA.

“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”

“Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”

Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.

DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.

An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.

Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.

Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.

Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.

A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.

Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha; agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.

Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach

DOLAR ’SA BHLIADHNA.