---

[129]

[Vol . 7. No. 17. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, NOBHEMBER 18, 1898. No. 17.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. I.

LAITHEAN M’ OIGE.

Chuala mi iomradh air fear a bha ’g radh gu ’n robh cuimhne aige air an stob air an robh an crùisgean an crochadh an oidhche a rugadh e! Is e so cuimhne a’s fhearr air an cuala mi iomradh riamh. Ged nach ’eil mo chuimhne-sa cho fior mhath ri cuimhne an duine chòir ud, tha deadh chuimhne agam air mòran nithean a chunnaic agus a chuala mi o’n a bha mi ’nam phàisde beag. Smaoinich mi nach biodh as an rathad dhomh cuid dhe na nithean a chunnaic agus a chuala mi a sgrìobhadh, gun fhios nach fhaodadh iad a bhith ’chum buannachd do mhuinntir eile. Thug na chunnaic mi, na chuala mi, agus na thachair dhomh a’ dol troimh ’n t-saoghal gus a so, tomhas mòr de ghliocas dhomh. Mar a tha ’n sean fhacal ag ràdh, “Cha deanar duine glic ach air a chosg fhein.” Ach ged a tha so fior gu leòr, tha e mar an ceudna fior gu ’m faod duine glic sam bith iomadh dragh agus trioblaid a sheachnadh le bhith gu cùramach a’ gabhail beachd air an dòigh anns am bheil soirbheachadh no mi-fhortan a’ tighinn an rathad dhaoine eile. Tha eòlas air eachdraigh beatha dhaoine eile dhomhsa agus dhuibhse dìreach mar a tha eòlas air a’ chairt-iùil do ’n mharaiche. Tha na sgeirean, na sruithean, na rudhachan, agus na callachan sabhailte air an comharrachadh am mach gu soilleir anns a’ chairt-iùil, a chum gu ’m bi luchd-falbh na mara air am faicill roimh gach cunnart, agus gu ’n teid iad a ghabhail tearmuinn do ’n challa shabhailte ann an uair na h-eiginn. Tha ’n leabhar a chuir Dia ann an lamhan dhaoine ag innseadh dhuinn mòran mu thimchioll nan dòighean anns an do thuislich na daoine cho diadhaidh ’s a bha riamh air an talamh. Tha so air innseadh dhuinn, cha ’n ann a chum gu ’n rachamaid ceum is ceum air seachram mar a chaidh iadsan, ach a chum gu ’n seachnamaid gach ceap-tuislidh air an do thuislich iadsan; dìreach mar a tha na sgeirean agus na bodhachan air an comharrachadh gu soilleir anns a’ chalrt-iùil, a chum gu ’m biodh gach sgiobair luinge air ’fhaicill air eagal gu ’n dean e long-bhristeadh orra.

Am feadh ’s a bhios mi ’g innseadh cuid dhe na bheil air chuimhne agam dhe na chunnaic ’s a chuala mi, agus a thachair rium, thig orm mòran a sgriobhadh mu thimchioll mo bheatha fhein, agus mar a fhuair mi air aghart ceum air cheum a dh’ ionnsuidh an t-suidheachaidh anns am bheil mi an diugh. Cha ’n ’eil moit sam bith orm, ged a rinn mi fortan le mo chruaidh-chosnadh fhein. Bu bheag orm riamh na daoine moiteil, agus cha ’n ’eil mi ’smaointean gu ’n robh mor-mheas aig duine riamh orra, ged a bha iad fhein an dùil gu ’n robh.

Rugadh mise ann an gleannan boidheach ’s a’ Ghàidhealtachd. Cha robh aig m’ athair a dh’ fhearann ach na chumadh còig mairt-laoigh, dà each, agus mu fhichead caora. Anns an àm ud bha daoine aig am biodh uiread so de dh’ fhearann agus de stoc air am meas glé mhath dheth. Agus dh’ fhaoidte sin; oir bha iad air an deagh bheathachadh le toradh an cuid fearainn agus an cuid spréidhe fhein. Bha iomadh duine bochd ’s an dùthaich a bha ann am freasdal, mar a theirteadh, “a bhith ceannach a’ pheice.” Ach bha e furasda gu leòr min is gràn fhaotainn anns an dùthaich. Na ’m biodh an t-airgiod ann an làmh duine, gheibheadh e min is gràn aig muilleir ’s aig marsanta. Faodar a ràdh gu ’n robh an dùthaich anns an d’ rugadh mise ’g a beathachadh fhein gu ìre bhig aig an àm ud.

Bha ’m buntàta ’fas ann am pailteas; oir cha robh guth air gaiseadh aig an àm ud. Bha iasg gu leòr ri fhaotainn, gu h-àraidh fad an fhoghair ’s a’ gheamhraidh an uair a thigeadh an sgadan agus an sùidhean a steach do ’n locha. Cha robh ach gann punnd de dh’ ìm no de dh’ fheòil a’ falbh as an dùthaich; agus cha robh de phrìs air na h-uighean ach dà sgillinn ’s bonn-a- sia an dusan. Bhiodh am pailteas de chàl ’s de churrain aig gach teaghlach ach ainneamh. An uair a mharbhteadh mart math, no a sia no seachd de mhoilt ’s de chaoraich toiseach a’ gheamhraidh ann an teaghlach, bhiodh eanraich math, reamhar agus feòil sea leis an aran ’s leis a’ bhuntàta. Agus bu mhath am biadh e gu fuachd a’ gheamhraidh ’s an earraich a chumail am muigh, agus gu slàinte is fallainneachd a chur anns na daoine a bhiodh ’ga ghabhail. An uair a thigeadh duine dhachaidh fliuch, fuar feasgar an déigh dha bhith ’gearradh, no ’feamanadh, no ’taomadh, no treabhadh, bu mhath am biadh dha trinnsear math de dh’ eanraich, cnap math feòla, agus a dhìol de dh’ aran math coirce, no eòrna, agus de bhuntàta, seach an tì thana, lachdunn air am bheil daoine cho déidheil an diugh. Cha ’n ioghnadh ged a bha ceatharnaich mhòra, làidir, chruadalach ann an uair ud a sheasadh ri fliuchadh, ri fuachd ’s ri anastachd. Cha chluinnteadh, ach glé ainneamh, guth no iomradh air greim-lòin, no air déideadh, no air fichead eile dhe na h-eucailean a tha cho cumanta am measg an t-sluaigh an diugh. B’ ainneamh a chuirteadh feum air doctair, no air a chuid chungaidhean.

A null mu thoiseach an earraich, an uair a dh’ fhàsadh am bainne gann, agus a bhiodh an fheòil a’ dol an deireadh a ruith, bhiodh pailteas de dh’ ìm ’s de chàise aig an àireamh bu mhò dhe ’n t-sluagh. Agus gu cinnteach cha robh iad mosach m’a dheidhinn. Bha càirdeas, is comunn, is gaol am measg an t-sluaigh an uair ud nach ’eil am measg an t-sluaigh ’s an àm so. Dheanadh iad cuideachadh le chéile aig iomadh àm dhe ’n bhliadhna nach deanar ach glé ainneamh ann an àite sam bith an diugh. Bu chaoimhneil, càirdeil iad ri chéile aig àm dripeil na bliadhna. Rachadh gillean òga, tapaidh a bhuain na mònadh do ’n duine bhochd, dhripeil aig an robh teaghlach lag; agus cha b’ i mòine na bantraich bu deireannaiche a bhiodh gun bhuain. An àm an fhoghair, gheibheadh am fear a bhiodh air dheireadh leis a’ bhuain, leis an dlùthadh, agus le togail a’ bhuntàta, cuideachadh o ’n fheadhainn a bhiodh ullamh air thoiseach air. An àm tubhadh nan taighean gheibheadh an duine bochd, lapach cuideachadh uapasan a bha treun, tapaidh, luath, làidir. Am feadh ’s a bha gach fear a’ giùlan uallaich fhein cho math ’s a dh’ fhaodadh e, bhiodh e feuchainn ri bhith giùlan uallaich chàich mar an ceudna.

Bhiodh na h-oidhcheannan fada geamhraidh air an cur seachad ann an dòigh a bha neo-lochdach gu leòr. Bhiodh sgeulachdan is duain na Feinne air an aithris ann an iomadh taigh. Agus chumteadh air chuimhne gach sean-fhacal, is dubh fhacal, is tòimhseachan air an cualas iomradh. An uair a bhiodh iad sgìth dhe so, bhiodh an ùine air a cur seachad le comhradh deadh-chainnteach, geur-chuiseach, agus le ceòl is dannsa.

Bha m’ athair-sa (cha ’n ann a chionn mise ’g a ràdh) ’na dhuine cho glic, deanadach, dòigheil ri duine a bh’ anns an àite. B’ iomadh fear bu mhò a chuireadh a dh’ obair as a dheigh na e, ach b’ ainneamh fear a dheanadh obair na bu shnasaile na e. Cha bhiodh cearb air aon obair a dheanadh e an uair a bhiodh i ullamh. Bhiodh am fearann air a dheadh àiteach; bhiodh an t-arbhar air a bhuain ’s air a chur fo dhion gu doigheil, snasail; agus bhiodh gach taigh air a thubhadh ’s air a shiomanachadh cho math ’s nach ruigeadh e leas éirigh as a leabaidh an uair a thigeadh an stoirm. A dh’ aon fhacal, cha bhiodh ceann sgaoilte air obair sam bith anns an cuireadh e a làmh.

Bha mo mhàthair a cheart cho math gus a cuid fhein a dh’ obair an taighe a dheanamh ’s a bha m’ athair. Bheathaicheadh i crodh, is laoigh, is gamhna cho math ri te a bh’ anns an dùthaich; dheanadh i ìm is càise gu leòr; b’ ainneamh a chunnacas riamh deur de bhainne goirt aice; cha robh na b’ fhearr na i air calanas anns an dùthaich. Eatorra le chéile bha iad a’ cumail gach ni cho dòigheil ’s cho òrdail ’s a b’ urrainn a bhith. Cha robh fiachan aig marsanta no aig uachdaran riamh orra.

Ged a bha na nithean so a dh’ ainmich mi gu math, bha nithean eile annta a rinn mòran a bharrachd feuma dhomhsa, agus b’ e sin, an t-suim ’s an cùram a bha iad a’ gabhail dhiom air eagal gu ’n leanainn eiseimpleir dhroch chompanach. Cha ’n fhaodainn a dhol air chéilidh do thaigh sam bith anns am biodh daoine gun mhodh a’ cruinneachadh. Air Di-donaich, cha ’n fhaighinn cead a dhol a shiubhal a’ mhonaidh, no dhol timchioll a’ chladaich mar a rachadh gillean òga, gòrach eile a bh’ anns an àite. Ach gheibhinn mo dhìol cluichd a dheanamh aig an taigh air latha seachdain comhladh ri gillean òga sam bith a ghluaiseadh iad fhein gu modhail, iomchuidh.

Ged nach robh an stamhnadh a bha mo phàrantan a’ cur orm a’ cordadh rium aig an àm, bha mi iomadh latha glé thaingeil dhaibh o ’n uair ud. Thuig mi gu ’m b’ ann air mo ghaol agus nach b’ ann air mo ghràin a bha iad ’g am chumail fo smachd. “Ge b’ e nach ionnsaichear aig a’ ghlùin cha ’n ionnsaichear aig an uilinn.” Ged a bhiodh iad air mòran airgid fhàgail agam, rud nach robh comasach dhaibh a dheanamh, bu bheag feuma ’dheanadh e dhomh a’ dol troimh chùrsa na beatha an coimeas ris an eiseimpleir a chuir iad fa m’ chomhair, agus ris an smachd a bh’ aca orm.

---

[130]

[Vol . 7. No. 17. p. 2]

Tha mi nis ’nam sheann duine, agus bu choltach gu ’m biodh fios agam air iomadh rud air am bheil daoine a tha na ’s òige na mi aineolach, agus theirinn nach ’eil e an comas do phàrantan ni sam bith a thoirt do ’n cloinn a’s feumaile dhaibh ré an beatha na modh agus smachd a chur annta, agus eisimpleir mhath a chur fa ’n comhair. Ged bu leotha ionmhas a chruinne-ché dh’ fhaodadh iad a chall no mi-fheum a dheanamh dheth. Ach ma chuirear modh is ionnsachadh ann an daoine òga, agus gu h-àraidh ma chuirear eisimpleir mhath, dhiadhaidh fa ’n comhair ’nan òige, faodar dòchas a bhith gu ’n gluais iad iad-fhein gu h-iomchuidh, measail, cliùiteach fad uile làithean am beatha.

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. VII.

Bha m’ athair-sa ann am Bagdad ri linn righ Haroun Alraschid, agus bha e air a radh gu ’m b’e marsanta cho beairteach ’s a bh’ ann am Bagdad gu leir. Bha e gle dheidheil air toileachas-inntinn, agus air an aobhar sin cha robh e toirt an aire dha ghnothach cho math ’s bu choir dha. An aite saoibhreas fhagail agamsa aig am a bhais, mar a dh’ fhaodadh e ’dheanamh, is ann a bha moran fhiachan air. Ach chaidh agamsa ri uine air na fiachan a phaigheadh gu leir, agus ’na dheigh sin shoirbhich leam mar nach b’ olc.

Air madainn araidh an uair a dh’ fhosgail mi a bhuth thainig bean uasal, a’ marcachd air aiseal, agus dithis dhe cuid sheirbhiseach, gu dorus na buthadh. Le cuideachadh nan seirbhiseach thainig i air lar.

“Nach duirt mi ribh,” arsa fear dhiubh, “gu’n robh e tuilleadh is trath dhuibh tighinn a dheanamh ceannachd do na buithean. Na ’n do ghabh sibh mo chomhairle-sa cha bhiodh sibh a’ feitheamh cho fad ’s a bhitheas sibh.”

Sheall a’ bhean uasal mu’n cuairt oirre, agus an uair a chunnaic i nach robh buth fosgailte ach a’ bhuth agamsa, dh’ iarr i orm cead a thoirt dhi suidhe anns a bhuthaidh agam gus am biodh na buithean eile air am fosgladh. Thuirt mi rithe gu’n robh lan chead aice air suidhe anns a’ bhuthaidh agam fhad ’s a thogradh i. Shuidh i gu toileach, agus an uair a chunnaic i nach robh duine an lathair ach mise agus a dithis sheirbhiseach, thog i an srol bhar a h-aghaidh. Agus feumaidh mi ’radh nach fhaca mi boirionnach riamh cho briagha rithe. Cha bu luaithe chunnaic mi i na thuit mi ann an trom-ghaol oirre. Cha robh mi ’togail mo shuil dhith, agus dh’ aithnich mi oirre nach bu mhisde leatha mi bhith cumail mo shuil oirre idir; oir thug i uair is uair cothrom dhomh air lan-shealladh dhe h-aghaidh ’fhaicinn.

An deigh dhi a h-aghaidh a chomhdach, dh’ fheoraich i dhiom an robh na h-aodaichean riomhach a bha dhith oirre agam.

“Cha ’n ’eil iad agam idir,” arsa mise, “cha’n ’eil annamsa ach duine og a tha air ur-thoiseachadh. Cha ’n ’eil mi fhathast comasach air am bathar a’s fhearr a cheannach. Tha e ’cur dragh mor orm nach ’eil ni agam a fhreagras oirbh. Ach a chum nach bi agaibh ri dhol o bhuthaidh gu buthaidh, theid mise, ma thogras sibh, agus ceannaichidh mi dhuibh na tha dhith oirbh air a’ phris a’s isle.”

Dh’ aontaich i leam anns an t-seasamh bonn, agus thoisich i ri comhradh rium. Bha ’n comhradh a’ cordadh rium cho math ’s gu’n robh mi mu dheireadh a’ cur an ire dhi nach d’ thainig na marsantan fhathast. Bha mi ’ga dheanamh so air ghaol a cumail a’ comhradh rium cho fad ’s a b’ urrainn mi.

Bha i pailt cho tlachdmhor ’na comhradh ’s a bha i ’na cruth ’s ’na coslas; ach b’ eiginn domh sgur de chomhradh rithe, tlachdmhor ’s mar a bha i. Dh’ fhalbh mi le cabhaig feuch am faighinn na h-aodaichean a bha dhith oirre. Thill mi ann an uine aithghearr, agus an uair a thagh i na h-aodaichean a thaitinn rithe, dh’ aontaich i gu’n tugadh i dhomh coig mile bonn airgid air an son. Phaisg mi gu grinn curamach na cheannaich i uam, agus thug mi e do ’n t-seirbhiseach a bha comhladh rithe gus a ghiulan dhachaich. Dh’ fhag i slan agam, agus dh’ fhalbh i. Chaidh mi thun an doruis, agus bha mo shuil oirre gus an deachaidh i as mo shealladh.

Cha bu luaithe a dh’ fhalbh i na thug mi an aire gu’n d’ thug an tlachd a ghabh mi dhith orm dearmad a dheanamh air ni a bha gle chudtromach. Cha d’ thug mi uiread is cuimhne gu’n d’ fhalbh i gun aon bhonn a phaigheadh air son na thug i leatha. Cha b’e mhain sin, ach cha do smaoinich mi fhaighneachd dhith, co i, no c’ aite an robh i ’fuireach. Ach air a shon sin, chunnaic mi gu’n robh mi an sas air son fiachan troma do na marsantan o ’n do cheannaich mi an t-aodach, agus gu’m faodadh gu’m biodh iad ag iarraidh an airgid orm gun dail sam bith. Chaidh mi far an robh iad, agus leig mi orm gu’m b’ aithne dhomh a’ bhean uasal gu math, agus ghabh mi mo leithsgeul riutha cho math ’s a dh’ fhaodainn. Ach an am tilleadh dhachaidh bha mi fo dha eallach—eallach gaoil agus eallach fhiachan.

Dh’ iarr mi dail sheachd latha air na marsantan o’n do cheannaich mi am bathar; ach an uair a chaidh na seachd latha seachad, cha robh fois na tamh agam leotha. Ach an uair a ghuidh mi gu durachdach orra gu ’n tugadh iad dhomh dail seachdain eile, dh’ aontaich iad gu’n deanadh iad sin.

Air an ath latha thainig a’ bhean uasal do ’n mhargadh, agus seirbhisich comhladh rithe mar bu ghnath leatha. Thainig i direach a dh’ ionnsuidh na buthadh agamsa. “Cha do phaigh mi thu cho trath ’s bu choir dhomh. So agad do chuid airgid. Thoir an lathair a’ bhancair e, agus bi cinnteach gu ’m bheil do chuid fhein agad.”

Chaidh an seirbhiseach a ghiulain an t-airgiod gu m’ ionnsuidh comhladh rium gu ruige am banca, agus fhuair sinn an t-suim ceart gu leor. ’Na dheigh fhuair mi de thoileachadh gu’n robh mi greis mhath a’ comhradh rithe anns a’ bhuthaidh. Thug na bha eadrainn de chomhradh orm a chreidsinn gu’n robh i anabarrach glic, tuigseach.

Gun dail sam bith, chaidh mi far an robh na marsantan leis an airgiod a bh’ aca orm. Thug iad gu toileach dhomh tuilleadh bathair a bha mi gus a reic ris a’ mhnaoi-uasail. Is e ’bh’ ann gu’n tug a’ bhean uasal leatha fiach mile bonn oir gun uiread is peighinn a phaigheadh air a shon; agus cha b’e sin a mhain, ach cha d’ innis i, co i, no c’aite an robh i ’fuireach. Chuir so ioghnadh gu leor orm; gu sonraichte an uair a thug mi fa near, gu’m faodadh i mo chur ann am fiachan troma, agus gun bharrantas sam bith agam gu’m paigheadh i aon pheighinn air son na thug i leatha. Cha robh fhios agam am faicinn gu brath tuilleadh sealladh dhith. Thuirt mi rium fhein, “phaigh i mi air son na thug i leatha an uair a bha i an so roimhe; ach is docha gu’m fag i mi an drasda ann am fiachan gu ’m amhaich. Cha chreid mi gur e bana-mhealltair a bh’ innte; agus shaoilinn nach cuireadh i mise ann an trom-fhiachan co dhiubh. Cha ’n eil e coltach gu ’m bheil eolas sam bith aig na marsantan oìrre; agus gabhaidh iad greim ormsa air son nam fiach. A dh’ aon fhacal, ged a bha mi air tuiteam cho trom ann an gaol oirre ’s a bha mi, bha mi gle neo-fhoiseil ’nam inntinn an uair a thug mi fa near mar a bha cuisean.

Chaidh mios seachad mu’n cuala mi iomradh oirre a rithist; agus re na h-uine sin bha dragh gu leor air m’ inntinn. Bha na marsantan ’g am chur thuige gu mor air son nam fiachan, agus gus an riarachadh bha mi suidhichte gu’n reicinn gach ni a bh’ agam gus am paigheadh. Air latha araidh thainig i, agus phaigh i dhomh a h-uile bonn a bh’ agam oirre. Bha mi greis mhath a’ comhradh rithe. Chuir i iomadh ceisd orm, agus am measg gach ceisd eile, dh’ fheoraich i dhiom an robh mi posda, agus thuirt mi rithe nach do phos mi riamh.

Rinn an seirbhiseach a bha comhladh rithe gaire, agus an uair a thug e ceum beag a thaobh mi, thuirt e, “tha mise ag aithneachadh air do shuilean gu’m bheil gaol agad air a mhnaoi uasail so, agus tha ioghnadh orm nach do leig thu ris d’ inntinn dhi. Tha barrachd gaoil aicese ortsa na th’ agadsa orre-se. Cha’n ’eil mor fheum sam bith aice air a’ bhathar a tha i ’ceannach uat. Is e an gaol a th’ aice ort a tha ’toirt oirre a bhith ’tighinn do’n bhuthaidh agad. Is e so a thug oirre fhaighneachd am bheil thu posda. Cuir tairsge posaidh m’a coinneamh. Is e do choire fhein a bhios ann mur pos thu?”

Thuirt mi ris gu’n robh mi ann an trom ghaol oirre o’n latha a chunnaic mi a’ cheud shealladh dhi; ach nach robh de mhisnich agam a smaoinicheadh gu’n gabhadh i mi ri m’ phosadh; agus gu’n robh mi fada ’na chomain air son ’na dh’ innis e dhomh.

An uair a bha mi ’cur an oir ann an aite sabhailte dh’ innis esan do ’n mhnaoi uasail an comhradh a bh’ eadar mi fhin ’s e fhein.

An uine ghoirid ’na dheigh sin dh’ eirich a’ bhean uasal gu falbh, agus an uair a bha i ’gabhail a cead dhiom, thuirt i gu’n cuireadh i an seirbhiseach le teachdaireachd far an robh mi, agus nach robh agam ach deanamh mar a dh’ iarraidh e orm.

Phaigh mi na fiachan a bh’ aig na marsantan orm, agus bha mi aireamh laithean gu neo-fhoiseil a’ feitheamh ri fios fhaotainn o’n mhnaoi uasail.

Mu dheireadh thainig an seirbhiseach far an robh mi, agus ghabh mi ris le mor-chaoimhneas. An uair a dh’ fheoraich mi cia mar a bha ’bhana-mhaighstir, thuirt e, “Is tu fear cho fortanach ’s a th’ air an t-saoghal; oir tha i ann an trom ghaol ort. Tha i air bhainidh gus d’ fhaicinn; agus nam biodh a cead fhein aice, thigeadh i far am bheil thu, agus chuireadh i seachad a h-uine gu leir ’nad chuideachd.”

“Dh’ aithnich mise air a coltas agus air a cainnt gur e fior bhean uasal a th’ innte,” arsa mise.

“Tha thu ceart gu leor,” ars’ esan, tha meas mor aig Sobaide, a’ bhan-righ oirre. Is i a thog ’sa dh’ araich i o’n a bha i ’na naoidhean, agus tha i ag earbsa gach ni rithe. Bha toil aice posadh, agus dh’ innis i do’n bhan-righ gu’n do thuit i ann an trom-ghaol ortsa, agus ma gheibh i aonta na ban-righ posaidh i thu gun teagamh. Ach mu’n toir a’ bhan-righ a h-aonta feumaidh i thusa fhaicinn, a chum gu ’m bi i comasach air a thuigsinn an d’rinn a bhean uasal og roghainn mhath an uair a roghnaich i thusa. Agus ma ghabhas a’ bhan-righ barail mhath ortsa, ni i a’ bhanais air a cosg fhein. Faodaidh tu a bhith cinnteach gu ’n taitinn thu ris a’ bhan-righ mar a thaitinn thu ris a’ mhnaoi uasail oig. An rud a thaitneas ris an dara te taitnidh e ris an te eile; oir tha iad anabarrach mor aig a cheile. Cha ’n ’eil agadsa ri dheanamh ach tighinn do’n luchairt. Chuireadh mise ’g ad iarraidh, agus faodaidh tu falbh comhladh rium uair sam bith a thogras tu.”

“Tha mise mar tha suidhichte gu ’m falbh mi comhladh riut ge b’ e air bith aite do’n iarr thu orm a dhol,” arsa mise.

“Gle cheart,” ars’ esan, “ach tha fhios agad nach fhaod fir a dhol gu follaiseach do chuirt nam ban anns an luchairt, agus feumar do thoirt ann cho falachaidh ’s a ghabhas deanamh. Rinn a’ bhean uasal og a cuid fhein dhe’n ghnothach gle mhath. Feumaidh tusa do chuid fhein dhe’n ghnothach a dheanamh gu curamach faicileach. Mur dean thu so, is docha gu’n caill thu do bheatha air a shaillibh.”

(Ri leantuinn.)

---

[131]

[Vol . 7. No. 17. p. 3]

LITIR A ONTARIO.

FHIR-DEASACHAIDH,— ’S iomadh latha thainig ’sa dh’ fhalbh o’n sgriobh mi mu dheireadh a dh’ ionnsaidh MHIC-TALLA. Dh’ fhalbh maise agus bòidhchead an t-samhraidh agus breacadh an fhoghair o’n uair sin, agus tha nise gach comharradh ri fhaicinn nach eil an geamhradh ro fhada bhuainn. Tha an duilleach air tuiteam bhar nan craobh, tha gach lus maoth air a gearradh sios, cha chluinnear ceilearadh nan ian an àm éiridh na gréine, tha gruaim fhuar a fas air aghaidh nan speuran. Tha gach creutair ag iarraidh fasgaidh o’n ghaoith fhuar a tha séideadh o’n àirde ’n ear air a measgadh le uisge fuar agus sneachda. Tha na h-oidhcheannan air fàs fada agus fuar; feumaidh bean-an-taighe tuilleadh phlaideachan a chur air na leapaichean, agus an teine bhi air a chumail làn connaidh. Am ballach beag a bha falbh cas-ruisgte fad an t-samhraidh, bidh e nise ghnàth ag eigheach caiseart fhaotainn dha, agus ’s iomadh clann bhochd a tha gun chòmhdach aca air son an fhuachd, a dh’ fheumas a bhi gan tional féin nan grulagan taobh a chéile air son iad féin a chumail blàth. Na ’m fosgladh daoine mòra agus saoibhir an t-saoghail so an cridheachan agus gu’n sealladh iad le truas air gach creutair bochd a tha gun bhiadh, gun aodach, air son còmhnadh a dheanamh leotha, saoilidh mi gu’m biodh iad a deanamh tròcair an àm feuma, agus an sin dh’ fhaoidte radh mu’n timchioll, “Is beannaichte na daoine tròcaireach, oir gheibh iad tròcair.”

Is iomadh duine bha beò, slàn, fallain an uair a sgriobh mi mu dheireadh, nach fhaicear tuilleadh ann an tir nam beò. Agus tha cuid anns an àite so a gheall an athair ’sam mathair a thréigsinn, agus dlùth-leantuinn ri mnaoi phòsda. Bha mi an la roimhe a toirt caraid a bha aig an t-seann dachaidh fad da mhios an deigh dha bhi àireamh bhliadhnaichean ann an dùthaich fad as, dh’ ionnsuidh cala ’n rathaid iaruinn, agus an uair a bha e fàgail beannachd aig a chuideachd uile thainig e mu dheireadh a dh’ionnsuidh a mhàthar, agus ged a tha an radh ud fior, gu’n tréig mac a mhàthair, cha’n eil e air a ràdh gun trèig màthair a mac. Bha a mhàthair ud le cridhe goirt a tùrsa an deigh a mic, agus thug i orm a bhi smaoineachadh nach eil cridhe air an t-saoghal cho goirt ri cridhe màthar a caoidh a mic.

Bha side bhriagha thioram againn an so fad an t-samhraidh, agus an fhoghair. Fhuaireadh am fiar ’s gach bàrrr eile a chur fo dhion gun bhoinne uisge fhaicinn. Dh’ fhàs an t-uisge anns na tobraichean anabarrach iseal, agus bha aig cuid a dhaoine gu tric ri ’n cuid cruidh a chur astar mile no dha a dh’ ionnsuidh an uisge. Tha am bàrr uile air a bhualadh, agus ann an cu d a dh’ àiteachan rinn e gle mhath. Tha na prisean gle mhath; a pheasair, 60c am buiseal; an coirce, 27c; agus an crithneachd, 70c. Tha an crithneachd saor, ach ’s math e bhi pailt. Tha flùr math a creic air $3 .75 am barailte. Cha’n eil am buntàta cho math; bhuail an reothadh e ann an Iulaidh, agus aig roinn mhor bha e air a mhilleadh gu buileach. Bha e creic air son dolair am poca (90 punnd) o chionn mios, ach tha e nise air tuiteam gu 75c am poca. Thuit pris nam muc, agus tha moran air am mealladh, oir bha dùil aca ri pris mhor orra. Chaidh a phris aon uair cho àrd ri sia dolair an ceud beò, agus is math an airidh iadsan a bha le mullach an t-sannt ag iarraidh pris a b’ fhearr na sin a bhi air am mealladh. Tha pris gle math air spréidh; tha bliadhnaich a creic o $15 gu $20 an ceann. Tha pris nan each air a dhol an àirde cuideachd; eich a bhatar a creic air $5 a dha bhliadhna ’n ama so, thatar a nise faotainn o $25 gu $30 orra, agus iad da bhliadhna na ’s sine.

Bha mi a smaoineachadh leis cho fada ’sa bha mi gun sgriobhadh gu’n dùisgeadh cuid-eigin eile as a shuain anns an àite so, agus gu’n sgriobhadh e litir gu MAC-TALLA, ach tha mi faicinn nach robh anns an smaoin sin ach diomhanas. Cha mhor nach eil e cho furasda na mairbh a dhùsgadh as an cadal ri daoine chur a sgriobhadh Gailig, ged a tha moran ann a dh’ fhaodadh am peann uisneachadh “mar pheann an laimh fir-sgriobhaidh deas, a sgriobhas sios gu luath.” Ach cha chuir iad de dhragh orra fhein na chuireas sios ni sam bith, luath no mall.

Bha Gilleasbuig Domhnullach agus a bhean fad da mhios aig tigh an athar ’s am màthar, faisg air an àite so air an fhoghar. Bha Gilleasbuig anns a Chlondaic fad bliadhna, agus tha cùnntas gu math cruaidh aig air a chruadal a tha ri fhulang anns an àite fhuar, fhiadhaich ud. Tha e ag ràdh gur e fear ainneamh a sheasas da bhliadhna an sud gun bristeadh air a shlàinte. Tha òr gu leòr ann, ach b’ fhearr gréim bidh na cnap oir ’nuair a bhiodh duine bàsachadh leis an acras. Thug esan agus companach dha suas leotha deich ceud fichead punnd bidh, agus chum sin riutha fhad ’sa bha iad ann. Bha e ’g innse gur h-iomadh uair a chaidh $75 a thairgse dha air leth-cheud punnd flùir, agus nach gabhadh e idir e, oir cha reiceadh e punnd dheth. Tha Nial Mac-an-t- Saoir, a bha bhos mu’n àm so ’n uiridh ann am baile Durham, air fuireach tuilleadh us fada anns an dùthaich sin, agus bhrist air a shlàinte. Rinn e moran airgeid agus òir, ach gu de ’s fhiach sin an uair nach eil an t-slàinte aig duine ri mealltuinn.

Tha mi faicinn gu bheil an Doctair Mac Neill, á Chicago a’ gabhail MHIC-TALLA. Faodaidh mi radh gur ann am baile beag Phriceville a rugadh ’sa thogadh Uisdean, no Eoghan, mar a theireamaid ris an so. Ged a tha e nise ’na dhotair ann am baile mor Chicago, ’si Ghàilig a chumas e riumsa a h-uile uair a chi mi e. Tha e tighinn a dha no tri dh’ uairean sa bhliadhna a choimhead air athair, a tha nise air fàs gu math sean; cha mhor mhac a tha cho dleasannach ris anns an dòigh sin. Tha aon àithne nach do chum an dotair fhathast—cha do phòs e. Ach cha’n eil teagamh nach eil e mar a tha iomadh fear eile, dhe’n bharail nach eil a bhi bristeadh na h-àithne sin na pheacadh mor sam bith.

Bha upraid mhór againn an so an àm a bhi bhòtadh air son stad a chur air an stuth làidir. Bha a chuid bu mhotha air son stad a chur air, co-dhiubh a bhios sin air a deanamh no nach bi. Tha sinn an dòchas gu’m bi, ged a tha cuid ag radh nach leig sinn a leas duil a bhi againn ris aig an àm so. Bha mi gle bhuidheach dhe ’n MHAC-TALLA, mar a thug e seachad a bharail fhéin, agus ’si sin a bharail bu chor a bhi aig na h-uile neach, nan sealladh iad air ’san dòigh bu chòir dhaibh. Is mor an cron a tha an stuth làidir a deanamh, agus bu choir do na h-uile aon a tha ’g aideachadh a bhi ’na Chriosduidh a bhi ’na aghaidh.

Tha sinn a cumail suas na Gàilig gu math anns a bhaile so; tha an t-Urr. Maighstir Mathanach ’ga searmonachadh na h-uile maduinn Sàbaid anns an eaglais Chleirich. Bha an comancahadh againn an so o chionn da sheachdain, agus chaidh a h-aon deug de bhuill ùra a stigh ris an eaglais

Tha mi a smaoineachadh gu bheil mo litir a nis fada gu leòr, agus gu bheil an t-àm agam sgur. Tha mi toilichte fhaicinn gu’n deach am MAC-TALLA am meud o’n sgriobh mi roimhe; ’se sin a thug orm na h-uiread a sgriobhadh aig an àm so. Sguiridh mi, ma ta, a gealltuinn nach bi mi cho fada gun sgriobhadh a rithist. Is mi do charaid dileas,

IAIN MAC ’ILLEASBUIG.
Priceville , Ont. ,Nobh. 3, 1898.

SUIRIDHE DHOMHNUILL BHIG IS ANNA.

Ann an aon de ghlinn uaine eilean bòidheach, còmhnard Prionns’ Iomhair, bha fleasgach òg, beadarrach ris an abradh daoine am bitheantas “Domhnull Beag,” a gabhail còmhnuidh. Ged nach robh Dòmhnull—mar thuigeas sibh bho ’n ainm—anabarrach mor, foghainteach na phearsa, bha e cho luath, làidir, aigeannach ri uiread de dhuine ’san dùthaich gu leir. Tha ’mhàthair ag radh, ged a shiubhladh tu ’h-uile ceum eadar an Ceap an Ear agus Rudha na h-Airde ’n Iar, nach fhaigheadh tu mac màthar anns an astar, cho glic, feumail, beusach, eireachdail ri Domhnull. Tha moran ann nach eil idir a creidsinn sin, ach sud agad teisteas a mhàthar air, agus co a’s fhearr fios na ise?

Mar chaidh na bliadhnaichean seachad thòisich Domhnull air toirt fainear an ni a mhothaich Adhamh ann an Garadh Eden, agus iomadh fear eile bho ’n uair sin,— “Nach robh e maith do ’n duine a bhi ’na aonar.” Mar sin thòisich e ri sealltuinn mu chuairt am measg nigheanagan na coimhearsnachd air son mnatha. Tha e air innseadh gun robh sùil aig iomadh caileag chiùin, ghasda, mhaiseach ann an Domhnull, ach nam measg uile cha robh ach aon té do ’n d’ thug e spéis.

“Ciod e,” ars a mhàthair, “thug ort a leithid de thlachd a ghabhail do dh’ Anna seach te eile?”

“Innsidh mi sin dhuibh,” arsa Domhnull. “Tha buaidh air Anna nach eil air moran de nigheanan an latha ’n diugh. Tha i anabarrach math air gearradh connaidh; agus, mar is math tha fios agaibhse, ’se sin ni is fuathach le m’ anam féin. Chuir mi romham na ’m posainn am feasda nach gabhainn ach te a bhitheadh math air an tuaigh. Cha ’n eil agam air na caileagan spaideil, pròiseil, nach dean ni a’s fearr na scolaireachd no crotchetidh, no srann a thoirt air organ no air piano.”

Coma co dhiubh, thoisich Domhnull air taghal air Anna gu math tric. Ma dheireadh thall fhuair an laochan do mhisneach na dh’ fhaighneachd de dh’ Anna am pòsadh i e. Ach mo chreach! dhiùlt i sin a dheanamh. Tha e coltach gun d’ thug i bòid nach pòsadh i fear a bhitheadh ris an tombaca; agus, gu mi-fhortanach, bha Domhnull gle dheigheil air an luibhe mhosaich sin. Ciod e nise ghabhadh deanamh? Bha da ni ann nach bitheadh Domhnull beò as an aonais—an tombaca agus Anna; agus bha e nise soilleir nach b’ urrainn e a shealbhachadh ach aon dhiu. Cha bhristeadh Anna air a bòid ’s cha mhò b’ urrainn Domhnull bochd sgur dhe ’n “smocadh.” An robh duine riamh na leithid de chàs?

Is docha ma dh’ innseas mi an dòigh anns an robh inntinn Anna air a h-atharrachadh nach creid sibh mi. Is e sgeul iongantach a tha ann da rireadh, agus ma tha i fior tha e soilleir nach deachaidh linn nam miorbhuilean fathast seachad. Cha’n fhiach sgeula Norah O’Neil agus na bean shithe a bhi bruidhinn orra idir an taca ris an ni so a thachair anns an latha ’s am bheil sinn beò. Ged ’dhiùlt Anna Dòmhnull lean e air taghall oirre na bu trice na bha e riamh, is na h-uile cothrom a gheibheadh e chuireadh e an céill a ghradh dhith. Oidhche de na h-oidhcheannan dh’ fhan e car anmoch. Cha robh anns an t-seòmar ach iad fhéin le cheile. ’N uair a bhual an cloc da uair dheug dh’ eirich Domhnull gu falbh. Smaoinich e gum faighneachdadh e anns an dealachadh, air son an uair m’a dheireadh, an gabhadh i idir e. Tha ’mhàthair ag radh gu ’n robh e na chleachdadh aig Domhnull a bhi ri ùrnuigh, gu sònruichte ’nuair a bhitheadh e ’n àite cumhang. Agus gu dearbh bha e aig an àm so ann an

(Air a leantuinn air taobh 134.)

---

[132]

[Vol . 7. No. 17. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.

BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, NOBHEMBER 18, 1898.

AN SAOGHAL TROIMHE CHEILE.

Thainig crioch air an trioblaid uamhasach a bha eadar Breatunn agus an Ehraing o cheann seachduin no dha. Is e daoine innleachdach, inntinneach agus gleusda ’tha daonnan ann am moran de na Frangaich anns gach ginealach. On thoisich iad air Ceann-suidhe ’bhi aca thar an duthcha, ’s mar so air doigh ùr riaghlaidh a bhi aca, tha iad fuasach ciogailteach, neo-sheasmhach. Cuiridh an gnothuch a’s faoine ’s a’s suaraiche fearg oillteil orra; ’us cosmhuil ri paisdean beaga ni iad farum ’us straighlich eagalach, gus an cuir iad thairis an luchd-riaghlaidh. Cha do sheas an luchd-riaghlaidh mu dheireadh a bha aca ach ceithir miosan. An uair a thoisicheas gearan no uprait air bith, beag no mor, glic no amaideach, feumaidh luchd-comhairle nan Frangach glaodhach a mach le airde ’n cinn mar nach robh aca stuaim no toinisg riamh. Tha iad aig an àm so fein air bruach atharrachaidh no aramaich muladaich, mur tabhair iad aire gu feum a’s fhearr na tha iad a’ deanamh d’ an teanga ’s d’ an seanachas, ’us d’ an comh-luadar, ’us d’ an gniomharan le duthchannan eile. Thainig an Ceannard Marchand le cead ’us stiuradh luchd-riaghlaidh na Frainge, o airde ’n iar Africa thairis air a’ mhor-roinn gus an d’ ruig e ceann na Nile—amhainn iomraiteach na h-Eiphit. Tha na Frangaich ag agairt coir air Fashoda agus air cuibhrionn fearainn farsuing, beartach a bhuineadh do ’n Eiphit mun do thoisich ceannairc Arabi anns an Eiphit. Is e duine struidheil a bha anns a’ Chedibhe, seanair a’ Chedibhe a tha nis, lag ’us aineolach mar e, ’mealtuinn sgaile na cumhachd anns an Eiphit, oir is e ’m Morair Cromair—uachdaran co glic, comasach ’us fearail ’s a bha riamh aig Breatunn—a tha ’riaghladh cuisean na duthcha, ’s a tha ’faotainn soirbheachaidh—air nach robh riamh aithne aig an Eiphit bho linn Ioseiph—do gach ard ’us iosal; do gach ceaird ’us obair; do gach baile ’s achadh anns an tir. Fhuair an Cedibhe, air an d’ rinn mi iomradh, moran airgid bho dhaoine beartach anns an Fhraing agus ann am Breatunn. Thog e luchairt an deigh luchairt, agus ghabh e latha suilbhir dheth gun smuain onorach a bhuileachadh orrasan bho ’n d’ fhuair e an t-òr ’s an t-airgiod. A reir gach coslais cha robh beachd air bith aig a Chedibhe air riadh no calp a phaigheadh gu brath ris na daoine ’thug an t-airgiod dha air tus. Chunnaic luchd-riaghlaidh Bhreatuinn agus na Frainge gu tainig an t-àm anns am feumadh iad smachd a chur air a’ Chedibhe mi-onorach agus caoin-shuarach, agus oidheirp dhurachdach a’ dheanamh air-son an cuid fein ’fhaotainn air ais do na daoine ’thug seachad e do ’n Chedibhe leis an dochas gu faigheadh iad riadh air a shon, agus fa-dheoidh gu faigheadh iad an calp air ais mar an ceudna. Chuir iad grabadh air a’ Chedibhe ’us rinn iad riaghailtean trid am faigheadh na daoine bho ’n d’ fhuair an Chedibhe an t-airgiod, urras airson an airgid agus gealladh laidir gu faigheadh iad an riadh gu cinnteach. Cha robh an Chedibhe aon chuid duineil no tapaidh. Is e uachdaran lag, gun fheum a bha ann. Dh’ fhas aon de ’cheannardan (Arabi) co dàn, dalma ’s gu do ghabh e air fein long na dùthcha ’stiuradh, a reir a thoil mhaith fein. Dh’ fhas e gle shoilleir do luchd-comhairle Bhreatuinn agus na Frainge gu feumadh iad Arabi ’s aramach a chiosnachadh le neart a’ chlaidheimh; oir, mur deanadh iad so, gu rachadh gnothuichean na h-Eiphit bun os cionn; gu rachadh an dùthaich gu sgipidh ’us gu muladach air a h-ais gu staid bhronach, bhochd; agus gu cailleadh na daoine ’thug an òr ’us an airgiod do ’n Chedibhe, an airgiod gu buileach. Cha tugadh Arabi feart air achmhasan air bith a fhuair e. Thainig Breatunn agus an Fhraing gus a’ chomh-dhunadh gu cuireadh iad le cheile ann an stri nan lann crioch air uabhar ’us aramach Arabi, ’us gu ’n aisigeadh iad sith ’us seasgaireachd air an ais do ’n Eiphit. Roghnaich iad ann an tus na comhstri, ballachan Alecsandria a leagainn agus sealbh a ghabhail air a’ bhaile. Bha cabhlach Bhreatuinn agus na Frainge cruinn le cheile ann am Bagh Alecsandria. Fhuair ceannard cabhlach nam Frangach ordugh bho Cheann-suide na Frainge am bagh fhagail le ’longan-cogaidh, agus gun comhnadh air bith a thabhairt seachad air-son crioch a chur air ugdarras mosach, caillteach Arabi. Chuir longan-cogaidh Bhreatuinn Alecsandria as a cheile, agus rinn na saighdearan Breatunnach greim air a’ bhaile mhor. Chuir feachd Bhreatuinn aig Tel-el-Cebir crioch air aramach ’us air cumhachd Arabi. Ghabh na Breatunnaich os laimh an Eiphit a riaghladh, agus is maith agus is ro-mhaith a fhuaradh iad cheana a dh’ aindeoin gach farmaid ’us ceap-tuislidh a nochd agus a chuir na Frangaich an gniomh. On thoisich Breatunn air an Eiphit a riaghladh, tha na Frangaich a’ faotainn riadh an cuid airgid, agus tha gach cinnte aca gu bheil an airgiod tearuinte gun amharus, mar nach robh e riamh roimhe, ’s mar nach bitheadh e gu brath, as eugmhais Bhreatuinn. Dh’ innis mi cheana ann am MAC-TALLA, cia co maith ’s a shoirbhich leis an Eirionnach ghasda, am Morair Citchener; agus cia mar thug e buaidh air a’ Chalifa, ’s mar fhuair e air an ais do ’n Eiphit Cartoum, agus bailtean ’us roinnean farsuing eile ’bhuineadh do ’n Eiphit bho cheann iomadh latha ’s bliadhna. Cha do chosd an Fhraing a h-airgiod no fuil a saighdearan ann an saorsa, ’s seasmhachd, ’us soirbheachadh aisig air an ais do thir na h-Eiphit. Nach dàna, mata, do na Frangaich a bhi ’cumail a mach a nis gu bheil coir acasan air cuibhrionn de ’n dùthaich agus de ’n Nile mar an ceudna. Chosd cuisean na h-Eiphit cradh, ’us iomaguin, ’us maoin, ’us gaisge gu leoir do Bhreatunn; agus is ceart tha ’luchd-riaghlaidh agus a sluagh gu leir, am feadh a tha iad ag innseadh do na Frangaich gu fan iadsan anns an Eiphit, agus nach tabhair iad sealbh air a chuid a’s lugha de ’n dùthaich no de h-amhainn do’n Fhraing no do rioghachd air bith eile. Tha saoibhreas mor na tire a’ faotainn cothroim air e fein a nochdadh. Tha ceartas a nis air a thabhairt do ’n duine bhochd co maith ris an duine bheartach; agus tha aig na h-Eiphitich aobhar sonruichte ’bhi ’g radh, gu b’e da rireadh, latha grianach a thainig le ughdarras Bhreatuinn air an Eiphit; agus gu bitheadh an tir cosmhuil ri dorchadas na h-oidhche, nam fagadh na Breatunnaich an dùthaich. Tha dichioll air a dheanamh a nis aig an tigh ’us thairis air nach robh eolas aig Breatunn bho chogadh a’ Chrimea, air-son gach long-cogaidh bheag ’us mhor a chur anns an uidheam a’s fhearr a chum gniomh gaisgeil a nochdadh ma thig feum air gunnachan mora ’loisgeadh agus air claidheamh geur a tharruing. Tha rioghachdan uaibhreach na h-Eòrpa ’g am mealladh fein, le bhi ’saoilsinn nach tarruing Breatunn air chor air bith an claidheamh as a thruaill, agus gu faod iadsan an toil fein a ghabhail, gun eagal air bith gu dean Breatunn cogadh ’n an aghaidh. Tha amharus laidir air feadh an t-saoghail an diugh, gu bheil luchd-riaghlaidh Bhreatunn a dol a ghabhail tir na h-Eiphit fo ’n sgiath, ’s an didein, ’s an sgaile, ’us fo ’n ughdarras fein; agus nach faigh an Fhraing, no ’n Sultan—ceannard baoghalta nan Turcach—cothrom no cumhachd air bith thairis an Eiphit. Ni Breatunn ceartas ’us firinnteachd ann an cuisean na h-Eiphit. Gheibh gach fine ’s duine an coir dhligheach fein, gus an sgillin mu dheireadh; agus gheibh na h-Eiphitich tuath ’us deas, ard ’us iosal, ceartas ’us ionracas; agus gach saorsa, ’s sonas, ’us agh, ’us tearuinteachd a’s urrainn do riaghladh glan, comasach, glic, laidir ’us neo-sgathach a bhuileachadh air dùthaich no air daoine air bith fo ’n ghréin.

CONA.

CEILIDH NAN GAIDHEAL.

Gheibhear air taobh eile riaghailtean a tha aig comunn de’n ainm so a tha ann am baile Ghlascho. Mar chi neach sam bith ni na riaghailtean a leughadh, cha’n eil ni mu thimchioll a chomuinn nach eil furasda gu leòr a dheanamh, agus tha sinn fhéin dhe’n bharail gu’m faodadh iomadh comunn dhe’n t-seòrsa cheudna bhi air a shuidheachadh ann an Canada air a gheamhradh so. Tha iomadh baile beag agus sgireachd air feadh na dùthcha anns am bheil de Ghàidheil, sean agus og, na chumadh “Ceilidh” suas fad a gheamhraidh gun dragh no cosguis mor sam bith. Gheibheadh iad sin deagh luach an saoithreach anns an obair, agus bheireadh iad toil-inntinn mhor do mhuinntir eile aig am bheil gràdh do chainnt agus do àbhaistean an sinnsir.

---

[133]

[Vol . 7. No. 17. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Anns an deich miosan a chaidh seachad thàinig dlùth air ochd mile deug us coig ceud (18,478) de luchd-imrich á Breatunn do Chanada. Tha sin a thri uiread ’sa chaidh do Australia ’san ùine cheudna, agus ceithir mile a bharrachd air na chaidh do roinnean Breatunnach ann an Africa.

Thatar a tolladh air son olla timchioll air Loch Ainslie fad an t-samhraidh, ach an deigh a dhol gu doimhneachd seachd ceud deug troigh thainig an t-uisge stigh agus b’ fheudar sgur. Tha iad a dol a thòiseachadh air tolladh ann an àit’ eile gun dail, agus le bhi faiceallach a thaobh an uisge, tha iad an dùil gu ’n teid aca air an olla ruigheachd aig doimhneachd da mhile troigh.

Thainig bean tuathanaich d’an ainm Laliberte, ann an cearna de Chuebeic, ri beatha fhein o chionn ghoirid, ’nuair a bha a fear anns a bhaile air cheann gnothuich. Thatar ag radh nach robh a charaid gle thoilichte cuideachd, agus gur e sin a thug oirre-se crioch a chur oirre fhein. Thainig tuathanach ann an cearn’ eile ri bheatha fhein mu’n aon am, a chur an t-sabhail na theine ’se fhein na bhroinn.

Ann an stòr beag am Montreal, a sheachdain gus an dé, loisg duine air nighinn oig, ’ga marbhadh air ball, agus an sin chuir e crioch air fhéin. Bha gealladh-pòsaidh eadar e-fhein ’san nighean, ach dhiùlt ise a phòsadh a chionn e bhi trom air an òl. Chaidh e far an robh a màthair an la ud air son fios cinnteach fhaotainn, agus nuair nach aontaicheadh i a phòsadh loisg e oirre da uair, ’ga marbhadh leis an darra urchair. Chaidh e an sin do sheòmar eile, ’s chuir e peilear troimh cheann fhéin. B’ainm dha Croteau, agus do’n nighinn Mathilde Laviguer. Bu Fhrangaich iad le cheile.

Tha leabhar-lann ri bhi air a chur air chois ann am Baileshearlot, E. P. I.; chaidh coig ceup dolair fhagail aig a bhaile air son an aobhair sin le fear Uilleam Dodd a chaochail o chionn ghoirid. Tha am Priomhair Mac Fhearchair a tairgse ceud dolair as a phocaid fhein ma ni naodhnar eile ceud an urra thoirt seachad aig an aon am. Cha’n urrainn ni a bhi ann am baile a’s feumaile na cruinneachadh math de leabhraichean a bhios air an toirt ri’n leughadh gu saor do neach sam bith a thig ’gan iarraidh. Tha leabhar-lann an Sidni o chionn a dha no tri mhiosan, agus tha ruith mhor air na leabhraichean na h-uile seachdain.

Chaidh Nobha Scotia gu làidir air son bacadh a chur air an stuth laidir—cha robh aon siorrachd nach d’ thug barrachd bhòtaichean air taobh bacaidh. Bha siorrachd Richmond, air a cheud cùnntas, beagan air deireadh, ach ’s ann a bha sin mearachd a rinneadh ann an cùnntas nan bhòtaichean. Cha’n eil roinn an Canada nach d’ thug barrachd mor bhòtaichean air taobh bacaidh, ach Cuibeic a mhain. Thug Cuibeic barrachd mor ’na aghaidh ach a dh’ aindeoin sin tha ann an Canada air fad còrr us da mhile dheug (12,218) a bharrachd air taobh bacaidh. Chaidh buidheann mhor de ’n luchd-bacaidh air beulaobh an luchd-riaghlaidh air an t-seachdain s’a chaidh, a dh’ iarraidh gu ’m biodh lagh bacaidh air a deanamh ’nuair a thigeadh a phàrlamaid cruinn ’sa gheamhradh. Ghabh Laurier agus na ministeirean eile riutha gu suilbhearra, agus gheall iad amharc air a chùis cho fabharrach ’sa dh’ fhaodadh iad. Tha moran a cur air mhanadh nach bi lagh bacaidh air a dheanamh ann an Canada a cheud-treis, ach faodaidh iad sin a bhi air am mealladh ’nam barail. ’Se ’s dòcha nach eil anns a bharail sin, aig moran co-dhiù, ach “aisling caillich air a dùrachd.”

Fhuaireadh fear Domhnull MacFhearghais marbh air a chladach ann an Glace Bay ’sa mhaduinn Di-ciaduin. Thatar a deanamh a mach gun deach a bhàthadh air feadh na h-oidhche. Bha e ag obair anns a mèinn ris an canar a Hub.

Tha àireamh na muinntir a phàigh air an t-seachdain so cho beag ’s nach fhiach dhuinn an ainmean a chur anns a phaipeir. Cumaidh sinn iad gus an ath sheachdain, feuch am bi àireamh mhath eile ri ’n cur an clo comhla riutha.

Ann anChatham , N. B. ,o chionn da sheachdain air ais, fhuaireadh fear d’ am b’ àinm Padruig Murray marbh anns an amhuinn. Chaidh dithis ghillean Frangach a ghlacadh air amhrus gu robh iad coireach ri bhàs. Bha e air an daoraich an latha mu ’n d’ fhuaireadh marbh e.

Tha na factoridhean ghlaine ann am Pittsburg, am Pennslyvania, a bha cha mhor gu buileach nan tàmh o chionn còrr us sia miosan, a nise air tòiseachadh ri obair a rithist. Tha mu dheich mile duine a bha diùltadh obrachadh annta, air a dhol air ais, agus tha duil nach bi an corr dragha nam measg an deigh so. Cha ’n eil a bhi seasamh a mach o’n obair a deanamh feum do luchd-obrach ach gle ainneamh.

Tha taghadh nan comhairleach seachad; tha dòchas againn gu’n d’ rinn an sluagh roghainn cheart, agus gum bi na siorrichdan air an riaghladh gu glic agus gu ceart fad nan tri bliadhna ri tighinn. Tha coig air fhichead comhairleach ann an siorrachd Cheap Breatunn, agus eatorra uile; tha sinn an dochas gu’n dean iad cùisean na siorrachd a chur ceart, ma tha iad cearr, agus an sin an cumail ceart. Ma ni iad sin, coisnidh iad meas dhaibh féin agus bidh iad ’nam beannachd don duthaich. Feuchadh iad, an ainm an àigh, ri beagan leasachaidh a dheanamh air na ròidean.

Thatar aig an àm so, ann an Ontario, ag obair air mòine a dheasachadh air dhòigh ’s gu’m bi i a cheart cho math air son teine ris a ghual, Cha’n eil aon mhèinn ghuail ann an Ontario, ach tha moran mòine ann, agus ma theid aca air mòine a dheanadh co math ri gual, ni e feum mor do mhuinntir na roinne sin, agus dh’ fhaoidte gu’n dean e call a chur air muinntir Nobha Scotia ’s Cheap Breatunn. Tha cuideachd ann am Barrie ag obair cheana, agus tha iad a creic na mòine an deigh a deasachadh air an dòigh a dh’ ainmicheadh, o thri dolair gu leith gu ceithir dolair an tunna, agus tha dùil aca a bhi ’ga chreic na ’s saoire na sin an ùine ghoirid.

A reir coltais cha’n eil an obair-iaruinn marbh fhathast; ’s ann a tha daoine dhe ’n bharail nach fhada gus am bi i na’s fhearr na bha i riamh. Thatar aig an àm so a ruith an fhearainn faisg air a bhaile so, agus tha iad ag radh nach eil ni a’s cinntiche na gu bheil an obair ri bhi air a cur air adhart a dh’ aithghearr aona chuid ann an Sidni no an Louisburg. Tha Mr. H. M. Whitney anns a chuideachd a tha gu bhi rithe. Tha anns an ainm mar an ceudna gu bheil cuideachd làidir ’ga cur air chois ann am Breatunn air son tòiseachadh air togail shoithichean ann an darra h-àite dhiubh sin. Tha fios nach bi a h-uile sgeul a thig fior, ach ma tha eadhon pairt dhiubh so fior, tha timeannan matha a dh’ fheitheamh air an eilean so.

POSAIDHEAN.

Ann a Hogomagh, air an treas latha, leis an Urr. A. Ros, I. D. Friseal, Ceap Mabou, ri Cairistiona Chamaran, Loch Liobhain.

Aig Sandfield, Mira, air an naodhamh latha dhe’n mhios so, leis an Urr. I. F. Forbeis, Seumas Peutan, Sidni, ri Ceit Dhomhnullach, Sandfield.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann an Coxheath, mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.
Nov. 4, ’98. tf

REULTAIREACHD.

INNSEAR T’ FHORTAN, agus an obair no ’n gnothuch a’s freagarraiche dhut a bhi ris, air son 25 sentichean. Leughadh cinnteach a reir nan reul air a thoirt do gach neach. Innis am do bhreith.

“ASTROLOGER,”
Box 70, Sydney, C. B.

Am bheil thu air son a’ Ghàidhlig a chumail suas? Ma tha, cuir a dh’ iarraidh MHIC-TALLA, an aon phaipeir Gàilig a thatar a cur a mach. Dolar ’sa bhliadhna.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Maduinn, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $3 .00
Sia miosan, 1.50
Tri miosan, .75
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

---

[134]

[Vol . 7. No. 17. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 131.)

àite cho cumhang ’sa bha e riamh—eadar Anna s’a phiob. Rinn e ùrnuigh ghoirid, dhùrachdach, a dh’ iarraidh còir air an te do ’n d’ thug e gràdh—gun a bhi aige ri sgur de ’n tombaca. An sin thubhairt e: “Anna ’ghaol, an gabh thu idir mi?” “Cha ghabh,” ars ise, “cha ’n urrainn mi.” Air ball chualas guth fann am muigh aig an dorus ag radh, “Gabh! gabh!” Dh’ aithnich i gur e guth a h-athar a bh’ ann, ged a bha e marbh bho chionn iomadh bliadhna, agus thug sin oirre gu ’n do ghabh i Domhnull.

Sin agad an naigheachd facal air an fhacal mar a dh’ innis màthair Dhomhnuill dhòmhsa ì. Bha ise làn chreidsinn gur e athair Anna ’labhair an guth iongantach ud. Tha moran atharrachaidh bharailean mun ghnothuch ann an so. Tha cuid ag radh gur h-i chomhachag no ’n sionnach a bh’ ann; cuid eile gu ’m bheil Domhnull naventriloquist, no gun do thuarasdalaich e neach eigin air son an guth a dheanamh aig an dorus aig an àm cheart. Chuala mi aon òganach sgathach ag radh ma ’s e athair Anna a labhair gun do thog iad cearr an ni a thubhairt e; nach e “Gabh! gabh!” a thubhairt e idir, ach “Gabh gad!” Theagamh gun robh fuath aig an fhear sin do Dhomhnull no gu ’n robh sùil aige fhein ann an Anna.

Bitheadh a bharail fhéin aig gach leughadair mun chùis. Co-dhiu leis na h-uile ni a bh’ ann fhuair Domhnull Anna. Tha iad a nise pòsda ’s cho toilichte, measail air a cheile ri caraid ’san dùthaich. Tha gach neach do ’n aithne iad a guidhe iomadh latha sona dhaibh.

Tha dòchas agam gun toir an sgeula beag so rabhadh do ghillean òga na dùthcha an tombaca a sheachnadh, ma tha iad air son bean fhaotainn gun dragh a chur air na mairbh.

AN T-EILEANACH.

CEILIDH NAN GAIDHEAL.

Riaghailtean.

I. —Ainm a’ Chomuinn “CEILIDH NAN GAIDHEAL.”

II.— ’S e prìomh Obair a’ Chomuinn a bhi ’brosnachadh a chéile gu bhi ’rannsachadh cùisean a bhuineas do Chànain, Litreachas, agus Cleachdaidhean nan Gàidheal, agus gu sonruichte, a bhi ’toirt cothruim do mhuinntir gu bhi ’labhairt anns a’ Ghàidhlig.

III. —Coinnichidh an Comunn air gach feasgar Di-sathuirne, aig leth-uair an déigh seachd gu leth-uair an deigh naoi, ann an Talla na h-Aithne, bho ’n cheud Di-sathuirne de ’n mhios mu dheireadh de ’n Fhoghar gus an Di-sathuirne mu dheireadh de ’n mhios Mhàirt.

IV. —Fosgailear agus dùinear gach Coinneamh le ùirnigh; agus ’s i a’ Ghàidhlig a bhitheas air a labhairt aig gach Coinnimh.

V. —Bithidh an Comunn fosgailt do gach neach leis an ionmhuinn prìomh obair a’ Chomuinn, air do na fir dà thastan, agus na mnathan aon tastan ’s a’ bhliadhna a phàigheadh. Cha bhi cìs eile air iarraidh orra, ach faodaidh iad an Comunn a chuideachadh a réir an toile.

VI. —Bithidh Luchd-riaghlaidh a’ Chomuinn air an deanamh suas de Cheann-suidhe Urramach, Ceann-suidhe, Iar Cheann-suidhe, Rùnair, Cléireach Iomraidh, Ionmhasair, Bàrd, agus Comhairle anns am bi fichead ball, no ni ’s lugha, a réir mar a roghnaichear aig a’ Choinnimh bhliadhnail.

VII.— ’S e dleasnas an Rùnair sgriobhaidhean a’ Chomuinn a dheanamh; agus gabhaidh an t-Ionmhasair curam de dh’ airgiod a’ Chomuinn, a réir stiùiridh na Comhairle; agus feumaidh iad obair a’ Chomuinn aithris ann an sgriobhadh aig a’ Choinnimh bhliadhnail, air an Di-sathuirne mu dheireadh de ’n mhios Mhàirt.

VIII. —1. Bithidh e laghail Buill urramach a dheanamh dhiubhsan a dhearbhas an deagh run do phrìomh obair a’ Chomuinn. 2. Feumaidh gach neach a choimhlionas na cumhnantan so a bhi air ’ainmeachadh aig a’ Choinnimh bhliadhnail; agus air dhoibh a bhi air an roghnachadh leis a’ mhor-earann, theid na h-ainmean aca ’chur air a’ chlàr-eagair, ré na h-uine e cheadaicheas a’ Chomhairle.

IX. —1. Ceadaichear leth-uair do dh’ fhear leughaidh oraide, cuig mionaidean do gach fear labhairt a leanas, agus, an déigh do ’n Cheann-suidhe labhairt, cuig mionaidean do ’n fhear oraide arson freagairt. 2. Ceadaichear cuig mionaidean deug do gach priomh fhear deasbaireachd, cuig mionaidean do gach fear labhairt a leanas, agus ’n an deigh uile, cuig mionaidean do gach priomh fhear deasbaireachd, a chum freagairt. 3. Gabhar guth-taghaidh aig deireadh deasbaireachd. 4. Mar urrainn do’n fhear oraide no do phriomh fhear deasbaireachd teachd air aghart aig an àm shuidhichte, feumaidh iad fios a thoirt do ’n Runair seachd là roimh ’n àm.

X. —Cha ’n urrainn na Riaghailtean so a bhi air an atharrachadh gun fios a thoirt do ’n Chomunn mios roimh ’n àm, agus feumaidh an t-atharrachadh a bhi air a thoirt seachad ann an sgriobhadh do ’n Runair.

LACHUNN LIATH.

’Nuair bha mise òg b’ àbhaist do sheann duine còir ris an abradh iad Lachunn Liath tighinn mu ’n cuairt a shearmonachadh. Bhuineadh Lachunn do na Baistich, ach bha daoine de gach aidmheil toigheach air, oir bha e fuasach blàth-chridheach, làn gràis agus gràidh. Theagamh gun abradh daoine an diugh nach robh moran fòghlum aig Lachunn còir. Cha ’n ’eil mise ’g radh gun robh, ach bha e glé gheur na chainnt. Latha bha sin bha e leughadh mu bhreith Chriosd. agus ’nuair a thàinig e dh’ ionnsaidh an rann tha ’g ràdh, “Cha robh àite dha anns an tigh-òsd’ ,” stad e, agus thuirt e, “A chàirdean ’s mor m’ eagal nach eil àite dha anns an tigh-òsd’ fhathast.” Bha e latha eile a leughadh mu ’n bhantraich bhochd a chuir an fheòrlainn anns an ionmhas, agus a mhol Iosa a chionn gu ’n d’ rinn i na b’ urrainn i, agus stad e— “A chàirdean cuimhnichibh gu bheil Iosa na sheasamh thairis air an ionmhas an diugh mar a bha e an latha ud, agus tha e a faicinn cuid a rùrach ’n am pòca air son bonn trì sgillinn ’nuair tha iad murrach gu leoir air sè-sgillinn na tasdan a thoirt seachad. Chunnaic e ’n spiocaire a chaidh a dh’ iarraidh mùthadh sgillinn an raoir, a chuir na chomas am bonn truaillidh, bochd sin bonn-a- sè a chuir anns an ionmhas an aite sgillinn.”

Bha Lachunn mion-eolach air laoidhean Dhùghaill Buchanain, agus Phàra Ghrannda, agus laoidheadairean eile, agus rachadh aige air rann aithris an sud ’s an so na shearmoin, a bha fuasach freagarrach. Bha e latha bha sin a searmonachadh air a’ bhlàr-a- mach ’nuair a chualas spreadhadh tairneanach. Bha e aig an àm a bruidhinn mu neart agus cumhachd Dhé, agus a gabhail anail gus an robh an spreadhadh seachad, ars’ esan— “Ann am facail Dhùghail chòir”—

“Tha mìle tairneanach na làimh
A chum a nàimhde sgrios am feirg,
Is fonn-chrith orr’ gu dol an greim
Mar choin air éill ri àm na seilg.

“Tha ’m bogha frois mu’n cuairt da cheann,
’S mar thuil nan gleann tha fuaim a ghuth;
’S mar dhealanach tha sealladh ’shùl
A’ spùtadh as na neulaibh tiugh.” F.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte.

Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.
Sidni, C. B., Nov. 1, ’98.

’NUAIR THEID THU ’BHADDECK
TAGHAIL AN STOR
Albert I. Hart.
Tha stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.

Bathar Tioram,
Bathar Cruaidh,
Amhlan,
Aodaichean,
Caiseart, Adan,
Curraichdean,
Agus iomadh ni eile.

An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.

Am bheil romhad tigh no sabhal ur a thogail? Ma tha, paighidh e dhut do chuid thairnnean, glaine, paipear, paint, aol, plaster, luaidhe, glasan, ludagan, rop agus uidheaman saoirsneachd a cheannach bho

C . P. MOORE.

’Nuair a thoisicheas tu air an fhiar, ma bhios speal, sgrioban, forc no cas forca a dhith ort, theirig g’ an iarraidh gu

C . P. MOORE.

Nuair bhios a chlann ag iarraidh sgliat no leabhar ur, paipear sgriobhaidh, pinn, no inc, ceannaich iad bho

C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Sin an t-aite anns am faigh thu gach ni dhiubh so gle shaor.

---

[135]

[Vol . 7. No. 17. p. 7]

GLEANN-COMHANN.

LE DONULL MAC CALUM.

Bha’n oidhche garbh le sneachd ’us stoirm,
Tric geal mar là le lasair ghorm,
Ri còmhradh ciùin, ’s an t-sean thigh-òsd’,
Bha saighdair aosd ’us cìobair òg;
“Tha’n sin,” deir an saighdair aosd,
“A chluinnear leam am fead na gaoith,
Le dùsgadh oidhch’ a bh’ ann o chian,
A fàsgadh m’ anam bochd le pian,
Siod glaodh a’ mhìllteir, àrd o’n ghàir,
Tha ’g éiridh suas, gun fhois gun tàmh,
Siod osn’ an òig-fhir dol gu eug
Siod gul nam ban, a caoidh na dhéigh,
’S och! o’n a fhuair mi cuid ’s an àr,
M’am faigh mi sith gheibh mìle bàs.”
“Nach innis,” deir an cìobair òg,
“Thu, nis, mu chreach na h-oidhch’ ud dh’omh- ’s;
’Si oidhch’ mar sin, gu dearbh, is stéidh
Do’n h-uile ni th’ air m’ aigne féin,
An oidhch’ a dh’fhàg am thruaghan mi,
Is anns an t-sneachd mo chuideachd sìnnt’,
An oidhch’ a bhios air cuimhn’ an t-saoghal,
Cho fhad ’s a thogas fuilteachd gaoir.”
An saighdair aosd thug freagairt dha—
“ ’Si’n oidhch’ ill’ òig air m’ aire ta
An oidhche fhuair sinn aoidheachd fhial
’S le sluagh Ghlinn-Comhain dh’ ith sinn biadh,
An oidhch’ a mharbh sinn iad gun truas,
’S a dh’ fhàg sinn iad ’s na cuithean fuar.”
“Car son na’s fhaide bhios tu beò?”
Ris dh’ eugh, le feirg, an cìobair òg.
“Mar marbh mi thu am bi mi saor,
Gun dol, an déigh a bhàis, gu’m dhaoin,
’S an fheasgar leis an d’ ith sibh biadh,
’S aig meadhon oidhch’ do’n d’ thug sibh sgian?”
“Nis innsidh mi dhuit, fhir mo ghaoil,”
Deir gu ciùin an saighdair aosd,
“Car-son, le cogais réidh, ni thu
Mo leigil sìos, le sìth, do’n ùir—
’S an oidhch’ ud, ’n uair bha chasgraidh deant’,
’S o ghleann a bhàis bha sinn a trial,
Bha bean, air pàisd bha gal, cuir tàmh;
G’a chluinntinn, deir an triath rium féin—
‘Ma’s mac tha siod, cuir stad air eugh.”
Chaidh mise suas; ’se mac a bh’ ann,
Le cheil, thug mi e saor o’n lann.”
Aig cluinntin siod an crobair òg
Na bhroilleach ghabh an saighdair, ’s phòg
Na billean shaor a bheatha dha,
’S a bheannaich tric, na bròn, a mhàth’r.

Tha a cheud chaibideil dhe’n sgeul, “Mar a rinn mi m’ fhortan,” a tòiseachadh anns an àireamh so. Is sgeul eireachdail i, agus bu chòir do gach aon a leughadh.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha “coltach” ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urras air mathas.

THE
E. B. EDDY Co., Ltd.,
HULL, CANADA.

C. H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

Am Feillire.

NOBHEMBER, 1898.

1 Di-mairt An t-Samhuinn.
2 Di-ciaduin Latha nam marbh.
3 Dior-daoin
4 Di-haoine Tighinn Uilleam III. do Bhreatunn, 1688
5 Di-satharna
6 DI-DONAICH 22 Donaich na Trianaid.
7 Di-luain (6) Pòsadh Fionnghall Dhomhnullach, 1750
8 Di-mairt
9 Di-ciaduin Glacadh Montreal, 1775
10 Dior-daoin Breith Mhartin Luther, 1483
11 Di-haoine
12 Di-satharna (13) Blar Sliamh an t-Siorra, 1715
13 DI-DONAICH 23 Donaich na Trianaid
14 Di-luain Bas Chaluim Cheann-mhor, 1093
15 Di-mairt
16 Di-ciaduin Bas Ban-righ Mairearad 1093
17 Dior-daoin
18 Di-haoine
19 Di-satharna Breith Tearlach I., 1601
20 DI-DONAICH 24 Donaich na Trianaid
21 Di-luain Bas Sheumais Hogg, 1835.
22 Di-mairt Bas Morair Chlive, 1774
23 Di-ciaduin
24 Dior-daoin Bas Iain Knox, 1572
25 Di-haoine
26 Di-satharna
27 DI-DONAICH Donaich na h-Adveint
28 Di-luain
29 Di-mairt
30 Di-ciaduin An Fhéill Anndrais

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Cairteal mu dheireadh L. 6, U. 10, M. 14 M
An Solus Ur, L. 14, U. 8, M. 9 F
A’ Cheud Chairteal L. 20, U. 0, M. 51 F
An Solus Lan, L. 28, U. 0, M. 25 M

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU’N TAGHAIL THU.

---

[136]

[Vol . 7. No. 17. p. 8]

Am Breacan Uallach.

LE ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASTAIR.

FONN.—
He ’n clo-dubh,
Ho ’n clo-dubh,
He ’n clo-dubh,
B’ fhearrr an breacan.

B’ fhèarr am breacan uallach,
Mu m’ ghuailnean ’s a chur fo m’ achlais,
Na ged a gheobhainn còta
De ’n chlò is fhèarr thig á Sasunn.

Mo laochan fhéin an t-éideadh,
A dh’ fhéumadh an crios g’ a ghlasadh;
Cuaicheineachadh féilidh,
’N déis éirigh gu dol air astar.

Fhéilidh chruinn nan cuaichein,
Gur buadhail an t-earradh gaisgich;
Shiubhlainn leat na fuarain,
Feadh fhuar-bheann, ’s bu ghasd ’air faich thu.

Fìor chulaidh an t-saighdeir,
’S neo-ghloiceil ri uchd na caisneachd;
’S ciatach ’s an advance thu,
Fo shrannraich nam piob ’s nam bratach.

Cha mhios’ anns an dol sìos thu,
’N uair sgrìobair, á duille, claiseach;
Fìor earradh na ruaige,
Gu luas a chur anns na casan.

Bu mhath gu sealg an fhéidh thu,
’N àm éirigh do’n ghréin air chreachunn;
’S dh’ fhalbhainn leat gu lòghmhor,
Didònuich a dol do’n chlachan.

Laidhinn leat gu ciorbail,
’S mar earbaig gu ’m briosgainn grad leat;
Na b’ ullaimhe air m’ armachd,
Na dearganach ’s musgaid ghlagach.

’N àm coilich a bhi dùrdan,
Air stùcan am maduinn-dhealta,
Bu ghasda d’ fhéum ’s a’ chùis sin,
Seach mùtan de thrusdar casaig.

Shiùbhlainn leat a phòsadh,
’S bhàrr feòirnein cha fhroisinn dealta;
B’ i sid an t-suanach bhòidheach,—
An òg-bhean bu mhòr a tlachd dh’i.

B’ aigeannach ’s a’ choill thu,
’G am choibhreadh le d’ bhlàs ’s le d’ fhasgadh;
Bho chathadh a’s bho chrìon-chur,
Gu ’n dìonadh tu mi ri frasachd.

Air uachdar gur a sgiamhach,
A laidheadh an sgiath air a breacadh;
’S claidheamh air crios ciatach,
Air fhiaradh os cionn do phleatan.

’S deas a thigeadh cuilbheir,
Gu suilbhearra leat fo ’n asgail;
’S a dh’ aindeoin uisge ’s urchaid,
No tuilbhéum, gu ’m biodh air fasgadh.

Bu ro mhath anns an oidhch’ thu—
Mo loinn thu mar aodach-leapn;
B’ fhèarr leam na ’m brat-lìn thu,
Is prìseil mhin’ tha ’n Glaschu.

’S baganta, grìnn, bòidheach,
Air bainis a’s air mòd am breacan;
Suas am féileadh-sguaibe,
’S dealg-ghuailne ag cur air fasdaidh.

Bu mhath an là ’s an oidhch’ thu,
Bha loinn ort am beinn ’s an cladach;
Bu mhath am feachd ’s an sith thu—
Cha rìgh am fear a chuir ás dhut.

Shaoil leis gu’n do mhaolaich so
Faobhar nan Gàidheal tapaidh;
Ach ’s ann a chuir e géir’ orr’,
Na ’s béurra na déud na h-ealtainn’.

Dh’ fhàg e iad làn mi-rùin,
Cho cìocrasach ri coin acrach;
Cha chaisg deoch an ìotadh,
Ge b’ fhìon i, ach fìr fhuil Shasunn.

Ged spìon sibh an crìdh’ asainn,
’S ar broillichean sìos a shracadh;
Cha toir sibh asainn Tèarlach,
Gu bràch gus an téid ar tachdadh.

Ri ’r n-anam tha e fuaighte,
Teann luaidhte cho cruaidh ri glasan;
’S bhuainn cha’n fhaodar fhuasgladh,
Gu’m buainear am fear ud asainn.

Cleas na mnatha-siubhla
Gheobh tùilinn mu ’m beir i h-aisead;
An ionad a bhi ’n diùmb ris,
Gu ’n dùbail d’ a fear a lasan.

Ged chuir sibh oirnne buarach
Thiugh, luadhte, gu ’r falbh a bhacadh;
Ruithidh sinn cho luath,
A’s na ’s buaine na féidh a’ ghlasraich.

Tha sinn ’s an t-sean-nàdur,
A bhà sinn romh àm an achda;
Am pearsanna ’s an ìnntinn,—
’S ’n ar rìoghalachd, cha téid lagadh.

’S i ’n fhuil bha ’n cuisl’ ar sìnnsridh,
’S an ìnsgin a bha ’n an aigne;
A dh’ fhàg dhuinne mar dhìlib—
Bhi rìoghail—O, ’s sin ar paidir!

Mollachd air gach seòrsa,
Nach deònaicheadh fòs falbh leatsa;
Cia dhiu bhiodh aca còmhdach,
No còmhruisgte, lom gu ’n craicinn.

Mo chion an t-òg feardha,
Thar fairge chaidh bhuainn air astar;
Dùrachd blàth do dhùthcha,
’S an ùrnaigh gu’n lean do phearsa.

Ged fhuair sibh làmh an uachdar,
Aon uair oirnn le seòrsa tapaig’;
An donus blàr ri bheò-san,
Ni ’m Feòladair tuilleadh tapaidh.

Tha an t-Urr. Ian Calder air a shuidheachadh mar mhinisteir air coithional St. Peter’s. Bha e air a phòsadh ris an eaglais sin Di-màirt s’a chaidh.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leighsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH
agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill us teisteannas.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia.
agus
127 State St., Boston Mass.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE CO. ,
air son Eilean Cheap Breatunn.

Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

Tha sinn mar a b’ abhaist a’ creic Truncaichean, Màileidean, Acuinneach, Bratan-carbaid, Cuipichean, Carbadan Cloinne, Olla, Dubhaich Bhròg, &c ., &c .

F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.

MAC-TALLA.

“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”

“Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”

Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.

DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.

An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.

Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.

Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.

Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.

A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.

Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha; agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.

Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach

DOLAR ’SA BHLIADHNA.