---

[177]

[Vol . 7. No. 23. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, DESEMBER 30, 1898. No. 23.

MAIRI NIGHEAN IAIN BHAIN.

Thug MAC-TALLA iomradh air bàs na ban-bhàird so ann an àireamh no dha air ais. Tha iomadh neach duilich air son an sgeul.

Rugadh Màiri Nic-a- Phearsain, tha sinn am barail, anns a bhliadhna 1820. Bha i aig àm a bàis dluth air a cheithir fichead. Bu nighean i do Iain Domhnullach, “Iain Ban Mac Aonghais Oig,” duine gasda aig an robh gabhail fhearainn ann a Sgeabost, an sgire Shnithesoirt, (Snizort) anns an Eilean Sgiathanach. Bha a màthair a mhuinntir Uige, anns an eilean cheudna, “Fionnghal Nighean Neill,” nighean do Niall Mac Aonghais, duine air an robh deagh bhiuthas na latha fein. Fhuair Màiri a breith ’s a h-arach ann an Sgeabost. Dh’ fhas i suas na h-ighinn mhaisich agus na h-ighinn chliuitich. Anns a bhliadhna 1848, phòs i fear Isaac Mac-a- Phearsain, greusaiche, a mhuinntir Inbhirnis. Ach ’s ann a mhuinntir an Eilean Sgiathanach a bha athair ’s a mhàthair. Chuir i bliadhnachan sona seachad an Inbhirnis le ’companach caoimhneil, agus leanaban tlachdmhor a fas suas ri glùn. Ach, mo thruaighe! tha gach sonas ’san t-saoghal neo-chinnteach agus neo-mhaireannach. Anns a bhliadhna 1871, bha i air a fagail na bantraich gun chul taic, agus ceathrar dhilleachdan air a cùram. Cha deanadh gul is caoidh feum. B’ fheudar cruadhachadh ris. Dh’ fhag i Inbhernis agus chaidh i do Ghlasacho. Chaidh i an sin do ’n tigh-eiridinn, a dh’ ionnsachadh a bhi na banaltrum. Fhuair i air adhart gu math, agus an ceann uine nach robh fada thainig i mach làn ionnsaichte le coir sgriobhte, no barantas gu ’n robh i foghluimte mar bhean-eiridnidh agus mar bhean-ghluine. Bha i nise ann an suidheachadh anns an robh i comasach air i fein agus a teaghlach a chumail suas ann an doigh mhaith. Dh’ fhan i an Glascho, no eadar sin ’us Grianaig, gus na dh’ fhas a teaghlach suas agus an deach iad air tigheadas dhaibh fhein. Ach fad na h-uine bha h-inntinn a dol air ais do dh’ Eilean a Cheo. ’S ann mu ’n àm sin a thuirt i:—

Ged tha mo cheann air liathadh
Le deuchainnean is bron,
Is grian mo leth-cheud bliadhna
A’ dol sios fo neoil;
Tha m’ aigne air an lionadh
Le iarrtus ro mhor,
Gum faicinn Eilean Sgiathach
Nan siantanan ’s a Cheò.

Leis an iarrtus sin ga brosnachadh thog i oirre anns a bhliadhna 1882, a fagail Ghlascho, ’s a cur a h-aghaidh air tir nam beann, ann a rùn gu ’n cuireadh i a chuid a bha air thoiseach oirre de ’latha seachad ann an tir a breith ’s a h-araich. ’S ann mar sin a bha; ghabh i ’n t-aiseag air a bhàta smùid, ’s i seinn:—

Is uallach mi ’cur cùl ri m’ aineol,
Fagail Chluaidh gu tir nam beannaibh;

Ged a tha mo cheann air liathadh,
’S aois a’ gealachadh mo chiabhag,
Nuair nochd mi ri Eilean Diarmaid
Dh’ fhalbh na striachan as mo mhala.

’S ged a bha mo chridhe leointe,
Snidhe bho mo shuil a dortadh,
Faicinn Ratharsair gun Leodach,
Rinn mi sòlas ri Dun-canna. &c .

Nochd fear-Sgeaboist mor chaoimhneas dith. ’Nuair ’thainig i air ais do ’n Eilean Sgiathanach thug e tigh saor dhith gu bhi aice dhith fhein fhad ’s bu bheò i. Tha moran de spiorad nan sean uachdaran Ghaidhealach ann a Lachluinn Domhnullach, fear-Sgeaboist. Bha toil aige bard no ban-bhard a bhi aige mar aig na h-uachdarain o shean. Cha ’n e mhain sin, ach mhisnich e i gu a cuid bardachd fhaotainn air a sgriobhadh sios, agus gu ’n seasadh esan cosdais an cur an clò, ni a rinn e gu h-uasal. Sgriobh an Gaidheal ceanalta, Iain Mac Ille-bhàin, an Inbhernis, sios dhith facal air an fhacal mar a thug i dha gach sreath ’us rann, gus an robh leabhar deanta anns an a bheil corr ’us tri cheud taobh duilleag de bhardachd ghlain, gun aon fhacal o cheann gu ceann deth a dhuisgeas smaoin thruaillidh ’an cridhe an fhir-leughaidh.

Bha Màiri Nic-a- Phearsain na boireannach aig an robh buadhan inntinn anabarrach geur agus beothail. Bha aignidhean laidir air a siubhal a bha furasd’ a ghluasad gu bròn no gu aoibhneas, agus tha sin gu soilleir ri fhaicinn na ’bardachd. Bha i mar an ceudna comascch air a corruich a nochdadh an aghaidh luchd-ainneirt ann am briathran geur, sgaiteach, a bhiodh searbh gu leor ri ’n eisdeachd. Bha i lan chomasach air iad fein innse do dhroch uachdarain agus do dhroch bhaillidhean na dùthcha. Ach cha do chuir i ’chuid so dheth cuid bardachd ann an clò.

Bha cuimhne anabarrach math aice. Bha i comharrcichte ’thaobh so. Bha taghadh na Gailig aice agus Beurla chluaise mhath gu leor, ach cha robh aice ach fior bheagan foghlum. Coltach ri Donnachadh Bàn, bha i neo-chomasach air a cuid oran fein a sgriobhadh sios. Ach bha iad aice air a meadhair gun mhearachd facail. Cha ’n e sin a mhain, ach, co-dhiu, a leth uiread eile ’s a chaidh a sgriobhadh dhe cuid bardachd fein, agus a bhar air sin moran de bhardachd muinntir eile nach deach riamh an clò.

Bha ’bhana-bhard na boireannach toinisgeil. Chuir mi latha seachad na tigh seasgair—bothan taobh na coille—ann a samhradh na bliadhna 1888. Bha comhradh againn mo thimchioll iomadh ni, timeil agus spioradail, agus fhuair mi gu ’n robh eolas agus breithneachadh domhain aice. Bha e na ni taitneach suidhe sios ag eisdeachd rithe mar bha i a cur faireachduinn agus gluasadan neo-fhaicsinneach a h-inntinn ann am briathran snasmhor, cuimseach, na h-uile facal co freagarrach air a chur na àite fein.

Beagan uine an deigh dhomh tilleadh dhachaidh fhuair mi litir ghasda uaipe air a sgriobhadh ann an Gailig. So earrann de ’n litir sin:— “A charaide, —Tha mi toilichte gun do rainig thu slàn, agus gun d’ fhuair thu do theaghlach agus do choimhthional mar bu mhath leat; agus gun robh beò fhathast dhe mo chairdean na thigeadh miltean a choimhead an fhraoich agus na moine a chuir mi leat.” &c .

Cha robh neach beò air an talamh bu dilse agus bu bhlath-chridheiche do chlann nan Gaidheal na Màiri Nighean Iain Bhain. Bha daimh shonruichte aice ri muinntir an eilean anns an d’ rugadh i, ach labhradh neach Gaidhlig rithe agus bu choma co as a bha e, bha e faotainn aite blath an cridhe Màiri. Bha moran de uaislean na Gaidhealtachd eolach oirre agus gle mhath dhith. Bha i eolach anns gach aite air eileanan agus garbh-chriochan na h-Alba, agus bha gach dachaidh fosgailte dhith.

Ach thriall i “do thalla nam bard nach beò.” Tha baird Ghaidhealach an linn so a nis ach beag uile air triall a null. Dh’ fhalbh Màiri Nic Ealair, Eoghan Mac Colla, agus a nise Màiri Nic-a- Phearsain. Tha Niall Mac Leoid againn fathast. Gu ma fada gu ’n cluinnear a bhàs.

Bidh sinn a criochnachadh a chunntais aithghearr agus neo-choimhlionta so air a bhana-bhaird nach maireann, le bhi cur sios an rann leis na chriochnaich i aon de na dain a dh’ fhag i sgriobhte:—

“Beannachd leibh, a chairdean
Anns gach cearn tha fo na neoil,
Gach mac is nighean màthar
A Eilean àrd a’ Cheò;
Is cuimhnichidh sibh Màiri
’N uair bhios i cnamh fo ’n fhod—
’S e na dh’ fhuiling mi de thàmailt
A thug mo bhàrdachd beò.”

C. C.
Strathalba, E. P. I., Des. 23, ’98.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. VII.

AIR MO CHUIREADH GU BANAIS.

Cha robh mi fad ag obair anns a’ bhuthaidh an uair a chuir mi eòlas air an àireamh bu mhò dhe na daoine a bha ’g obair comhladh rium. Bha fear no dithis dhiubh gu h-àraidh a bha anabarrach caoimhneil rium. An uair a bha mi air ùr-thòiseachadh bha iad gu tric ag innseadh dhomh mar bu chòir dhomh cuid dhe ’n obair a dheanamh. Agus b’ iomadh uair a thug iad lamh-chuideachaidh dhomh. Bha so anabarrach mòr agam; oir dh’ fhaodainn a radh gu ’n robh mi ’nam choigreach anns an tìr choimhich. Bha sinn a’ tòiseachadh ri obair aig ochd uairean ’s a’ mhadainn, agus a’ sgur aig seachd uairean feasgar. Ach a h-uile Di-sathairne bha ’bhùth air a dùnadh aig còig uairean feasgar. Mar bu trice bha mi ’dol sgrìob an sid ’s an so air feadh a’ bhaile nam biodh sìde thioram ann. Agus bu mhinic a thachair mi fhein agus mo cho-luchd-oibre ri chéile air an t-sràid, agus a ghabh sinn cuairt am mach gu iomall a’ bhaile. Mar so dhùisg dlùth-chàirdeas suas eadar mi-fhin agus an dithis a dh’ ainmich mi. Am feasgar Di-sathairne nach rachainn cuairt comhladh riutha am mach as a’ bhaile, bu tric leam an ùine a chur seachad ann an taigh mo dheadh charaid, Domhull Dughallach, far am faighinn faillte chridheil agus aoidheachd uair sam bith a ruiginn.

Mu ’n àm ’s an robh mi bliadhna ann an Glasacho, fhuair mi cuireadh o fhear dhe mo dhlùth-chompanaich gus a dhol gu banais peathar dha a bha ’dol a phosadh seòladair. Mu ’n do ghabh mi an cuireadh chuir mi mo chomhairle ri Domhull Dughallach. Ghrad chomhairlich e dhomh a dhol thun na bainnse; agus thuirt e gu ’m b’ fheairrde mi a bhith ’dol an dràsta ’s a rithist am measg cuideachd. Ars’ esan rium, “Is coir do na h-uile fear a dhol uair no uaireiginn do chuideachd anns am bi daoine òga mar a bhios e fhein; ar neo mur teid, cha ’n aithne dha e fhein a ghluasad mar is còir dha am measg cuideachd. Is ainneamh cuideachd anns nach fhaicear

---

[178]

[Vol . 7. No. 23. p. 2]

nithean nach ’eil taitneach; ach air a shon sin, faodaidh a h-uile duine glic an aire a thoirt dha fhein. Feumaidh tu ni eiginn a thoirt do bhean na bainnse mar ghean math. Tha e ’na chleachdadh againn anns a’ Ghalldachd. Thoir meatagan matha dhi. Cuir g’a h-ionnsuidh iad latha no dhà mu ’n tig latha ’phòsaidh.

Ghabh mi comhairle mo charaid, agus dh’ aontaich mi a dhol thun na bainnse. Gun dàil sam bith an uair a fhuair mi am mach o a bràthair meudachd nam meatagan a fhreagradh dhi cheannaich mi iad, agus chuir mi uice iad.

Oidhche na bainnse chuir mi mi-fhin ann an òrdugh cho math ’s a b’ aithne dhomh, agus dh’ fhalbh mi comhladh ri dithis no triùir eile dhe na gillean-bùthadh a fhuair cuireadh mar a fhuair mi-fhin. An uair a ràinig sinn taigh na bainnse bha ’m pòsadh dìreach seachad, agus bha ’mhuinntir a fhuair cuireadh a’ teannadh ri suidhe aig bòrd na bainnse. Ged nach robh mòran aig a’ bhanais, b’ eiginn a’ chuideachd a roinn, agus air eagal oilbheum a thoirt do na daoine a b’ aineolaiche air muinntir an teaghlaich, chuireadh càirdean fir na bainnse agus beagan eile ’nan suidhe gu biadh anns an t-seòmar anns an robh sgiobadh na bainnse gu bhith ’nan suidhe; agus chuireadh a’ chuid eile dhe na bha làthair ’nan suidhe aig biadh ann an seòmar eile. Bha mise air aon dhe ’n fheadhainn a fhuair a dh’ urram suidhe aig an aon bhòrd ri sgiobadh na bainnse. Chuireadh ’nam shuidhe mi mu ’n coinneamh aig taobh eile a’ bhùird. Bha fear is bean na bainnse glé dhreachar gu nàdarra, agus an oidhche ud anns na deadh thrusgain a bha umpa le chéile, bha iad air dhithis cho tlachdmhor ’s a b’ urrainn duine fhaicinn ach ainneamh. Ach feumaidh mi gu saor ’aideachadh nach b’ ann orra a bha m’ aire-sa fad na h-oidhche ud, agus fad iomadh latha ’s oidhche na dhéigh sid, ach air a’ mhaighdinn-phòsaidh—piuthar bean na bainnse—boirionnach òg cho ciùin coltas, agus cho maiseach anns gach doigh ’s a chunnaic mi riamh. Bha i mu sheachd bliadhna deug—dìreach an aon aois rium fhein. Anns an t-suidhe dhomh aig a’ bhord sheall mi oirre, agus thuit mi ann an trom ghaol oirre anns a’ mhionaid.

B’ e an ath rud air an do leag mi mo shuil, mios phithean a bha dìreach air mo bheulaobh, agus ged a bha mi ann an dòigh toilichte gu ’n robh mi mu choinneamh na maighdinn mhaisich a bh’ aig taobh eile a’ bhùird, b’ fhearr leam gu mòr a bhith ’nam shuidhe ann an àite eile; oir thuig mi gur ann orm a thigeadh am pithean a chur as a chéile. Cha ’n fhaca mise pithean riamh roimhe ach aon uair eile ann an taigh mo charaid, Domhull Dughallach, agus gu fortanach ghabh mi beachd air mar a bha Domhull ’ga chur as a chéile. Dh’ fhairich mi m’ aodann a’ fàs blàth an uair a chunnaic mi an obair a bh’ agam ri dheanamh; thachair so dhomh gu h-àraidh an uair a thug mi an aire gu ’n robh an nighean òg agus a chuideachd gu léir a’ sìor amharc orm.

Chaidh mi ’n dàil a’ phithein gu duineil, agus chuir mi as a chéile e mar nach b’ olc. Mur b’e gu ’n do ghabh mi beachd sònraichte air mar a chuir mo charaid, Domhull Dughallach, am pithean as a chéile, bha mi air a bhith fodha dheth aig an àm. Tha e ’na ghnothach car tàmailteach do dhuine a ràdh nach aithne dha am biadh a chuirear air a bheulaobh air a’ bhòrd a roinn ’s a riarachadh mar bu chòir. Mar a tha ’m facal ag ràdh, “Is dall gach aineolach.” Bidh a h-uile fear aineolach mur gabh e beachd le cùram air gach ni a chi ’s a chluinneas e. Tha mòran ann a tha ’dol troimh ’n t-saoghal mar gu ’m biodh iad dall, bodhar. Ged a thug an Cruithfhear sùilean is cluasan dhaibh, cha ’n ’eil iad a’ deanamh mòran feuma leotha. Ma ghabhas sinn beachd air, chi sinn gu soilleir gu ’m bheil a h-uile fear a tha ’faotainn air aghart anns an t-saoghal a’ deanamh feum math dhe shùilean ’s dhe ’chluasan. B’ ann an oidhche ud aig a’ bhanais a thuig mise an toiseach cho feumail ’s a bhiodh e dhomh beachd a ghabhail le mòr chùram air gach ni a chithinn daoine bu ghlice agus a b’ fhiosraiche na mi-fhin a’ deanamh. Riamh o ’n uair ud chuir mi romham gu ’n cumainn mo shùilean agus mo chluasan gu math fosgailte, ge b’e air bith àite anns an tachradh dhomh a bhith.

Bha na bha mu ’n bhòrd comhladh rium a’ smaointean, an uair a chunnaic iad cho sgiobalta ’s a rinn mi mo ghnothach, gu ’n robh mi na b’ eòlaiche air cuideachd nan uaislean na bha mi. Cha do leig mise dad orm; agus cha mhò a chuir mi dad as am barail iad. Nan do chuir iad a’ cheisd orm, is dòcha gu ’n d’ innis mi dhaibh an suidheachadh anns an robh m’ athair ’s mo mhàthair; ach bha iad na bu mhodhaile ’s na b’ iomchuidhe na gu ’n teannadh iad ri mo cheasnachadh. Cha robh iad farraideach idir; agus ged a bhitheadh, cha ’n ’eil mi ag ràdh gu ’n leiginn m’ inntinn agus mo chor ris dhaibh.

Bu bheag orm riamh na daoine farraideach. Is iomadh uair a thachair iad rium. Agus gu cinnteach is mi a bha sgìth dhiubh a h-uile uair a thachair iad rium. Cha rachadh dùnadh air am beoil ach a’ cur cheisdean orm. Thachair boirionnach còir rium aon uair, agus o’n a chuala mi iomradh gu ’n robh i anabarrach farraideach chuir mi romham gu ’n cumainn cunntas air a h-uile ceisd a chuireadh i orm. Tha mi deimhin gu ’n do chuir i pailt leith cheud ceisd orm ann an uair gu leith an uaireadair. Mu dheireadh dh’ fhàs mi cho sgìth dhith ’s a bha ’n gobha dhe ’mhàthair an uair a thiodhlaic e seachd uairean i. Chuir mi romham an latha ud nach bithinn fhein farraideach gu bràth.

Tha e iomchuidh gu leòr dhuinn nithean fheòrach de dhaoine eile; oir mar a tha ’n seanfhacal ag ràdh, “Cha ’n fhiosrach mur a faighneachd.” Ach tha dealachadh mòr eadar a bhith ’cur cheisdean modhail, iomchuidh air daoine, agus a bhith ’faighneachd ceud rud dhiubh ris nach ’eil gnothach sam bith aca.

Tha cuimhne mhath agam air iomadh naigheachd a chluinntinn mu ghille òg, tapaidh aig an robh freagairt gle dheas do na h-uile duine farraideach a thachradh ris. Bha e latha àraidh a’ falbh troimh ’n bhaile agus bascaid air a ghàirdean. Thachair aon de dh’ uaislean na dùthchadh ris, agus thuirt e, “Ciod e th’ agad anns a’ bhascaid, a laochain?”

“Cha bu duine uasal a dh’ fhaighneachdadh, agus cha bu duine mi-mhodhail a gheibheadh fios,” ars’ an giullan.

Bha ’cheart ghille òg so latha eile a’ falbh air cheann turuis air astar fada, agus thachair bodach mosach farraideach ris, agus thuirt e, “Co leis thu, ’laochain?”

“Tha mi le m’ athair.”

“Co as a thàinig tu?”

“Tha sin as mo dhéigh.”

“C’ àite ’ruigeas tu?”

“Tha sin romham.”

“An tug gnothach sam bith o ’n taigh thu?”

“Cha tug, ach thug mo chasan o ’n taigh mi.”

“Cha ’n ’eil thu modhail, a laochain.”

“Saoilidh am fear a bhios gun mhodh gur e am modh am mi-mhodh.”

Cha robh an corr eatorra.

Nam faigheadh na daoine farraideach freagairtean dhe ’n t-seòrsa so, dheanadh iad beagan air an socair. Ach bidh daoine coma freagairtean mi-mhodhail a thoirt air daoine mi-mhodhail. Mar a tha Solamh ag ràdh, “Na freagair amadan a réir amaideachd air eagal gu ’m bi thu coltach ris.”

(Ri leantuinn.)

DENNIS COSTELLO.

O chionn beagan bhliadhnachan, bha muinntir taobh na h-àird’ an iar do dh’ Eirinn air bàinidh gu dol thairis do dh’ America. Bha daoine sanntach, seòlta, cealgach, a’ siubhal na dùthcha, a’ toirt cunntas aimideach air tarbhachd agus soirbheas na dùthcha sin—mar nach robh aig daoine bochd ach an cas a chuir air tìr taobh eile a’ chuain, ’s nach biodh saothair, no cruaidh-chas, no deuchainn air bith r’ an cionneachadh—mar gum biodh òr a’ fàs air gach craoibh, agus mil ’us bainne a’ sruthadh o gach creig. Chreid na h-Eirionnaich bhochda gach ni ’chual iad; ’s cha robh ach na h-uile fear tilgeadh dheth a chuid fearainn a’ reic na bh’ aige air aghaidh an t-saoghail, ’s a’ togail air gu tràigh; agus b’e ’cheud fhear a gheibheadh a chas air clàr na luinge a’ chulaidh-fharmaid bu mhò. Bha iadsan a bha ’gam breugadh ’s ’gam mealladh air falbh, gu suarach ciod a dh’éireadh dhoibh, nam faigheadh iad am faradh.

Am measg nam feadhnach a bha togarach air falbh, a’s oighreachd fharsuing fhaotainn anns “a’ choille nach teirig gu bràth,” bha Dennis Costello. ’Nis, bha Dennis na dhuine measail cothromach ’na dhùthaich féin. Bha baile beag fearainn aige, mu thomhas ochd-acair-dheug, airson màl ìosal, a thainig a nuas o athair gu mac o lìnntean fad as. Bhiodh dà no tri aighean, bò reamhar, ’us fichead no dà-fhichead caor’ aig Dennis an dràsda ’sa rìsd aig féill; agus cha do shuidh e riamh gu lòn bìthidh bu mhiosa na sliseag do mhuiceil co math ’sa chaidh riamh air mèise—càl-ceirsleach co aillidh ’sa thogadh ’an gàradh—buntàta co fhiamh-ghaireach thioram ’sa thogadh riamh á coire—sliseag chàise ’us beagan ìme, a rinneadh ’na thigh féín—agus air uairibh cuach do leann co taitneach ’sa chaidh am beul sagairt, agus có bu déidheil air Dennis na’n sagairt? Cha robh maduinn Sàbaid nach do ghabh e ’lòn maduinn maille ris, oir bha’n tigh-aoraidh dlùth do’n àite ’san robh Dennis a’ tàmh. Bha Dennis mar an ceudna na fhear-cèaird teòma—na shaor chairtean ’us chrann, a’s uiread aige ri dheanamh ’sa bha ’na chomas a ghabhail os-làimh. Bha e, mar so, na dhuine co cothromach, neo-eisimealach, ’na dhòigh féin, ’sa bha ’san tìr.

An uair a bha Dennis ochd-bliadhna-deug a dh’ aois, phòs e àilleag an àite, nighean coimhearsnaich—Anna O’Néil ’s cha robh a samhladh n’a coimeas taobh na h-àird’ an iar do dh’ Eirinn uile. Bha pailteas aig Dennis, ’s bha e suarach mu thochar. Cha robh a dhìth air ach làmh gheal agus cridhe blàth Anna O’Néil; ach cha’n fhonadh so le ’athair. Cha robh feasgar fad shèa seachduinnean nach do choinnich an seann duine agus athair na maighdean, a shocrachadh gach cùis. ’S iomad cuach leanna ’dh’òl na seòid mu’n robh an còrdadh seachad, agus na h-uile mi air a réiteachadh. Ma dheireadh bha gach cùis air an socrachadh; agus thug seann O’Néil cóig buinn fhichead òir, latha na bainnse, maille ri crann iaruinn ’us cliath chliata, mar thochar do ’n chaileig luraich.

Bu ghrianach aighearach maduinn latha na bainnse ann am Baile-na-mòine, far an robh Dennis a’ tàmh. Chuir e suas a dheise ùr bhainnse—cosag do dh’ aodach gorm co finealta ’sa thainig riamh á Sasunn—putanan bhuidhe òir-dhearg a’ dearsadh ri gathan na gréine— ’s gach nì o mhullach a chinn gu bonn a chas ùr, nodha eireachdail; agus cha deach bean-bainnse a b’ àillidh, bu mhodhail bu mhàlda, bu bhanail, na Anna O’Néil riamh an làthair sagairt. Chruinnich

---

[179]

[Vol . 7. No. 23. p. 3]

mòran—òigridh an àite—fleasgaich ’us gruagaichean; ’s mar robh fearas-cuideachd ’us cridhealas, càirdeas ’us sùgradh, ann am Baile-na-mòine air an latha sin, is iongantach leamsa. Cha ’n e ’mhàin gu’n robh bean-na-bainnse àillidh, boidheach, lurach ri fhaicinn; ach bha i glic, cialach, deanadail, grunndail.

Bha i nis ochd bliadhna ’na bean phòsda; ’s bha aice ceathrar phàisdean co fallain, lùghmhor, mhireagach, ’sa sheas riamh air fòid ghuirm na h-Eirinn. Mar b’i Anna ’na h-òige a’ chaileag bu bhòidhche ’san tìr, b’i nis a’ bhean phòsda bu chiallaiche agus bu ghléidhteiche bh’ ann. ’Nuair a bhiodh mnathan pòsd’ eile ’nan suain sa’ mhaduinn, chìte bean Dhennis a mach a’ glanadh a soithichean bainne—a’ réiteachadh an tighe—a’ ceartachadh gach nì; ’s cha robh tigh no àite de ’n t-seòrsa ’san sgìreachd bu ghlainne, ’sa b’ fhearr a bh’ air a réiteachadh, na aitribh ’us àite Dhennis Chostello. Chìte i aig a cuibhle, ’s snìomh anairt do na pàisdean; ’s cha robh bad a chaidh air an druim ’nan òige nach i féin a rinn, ’sa chum, ’sa ghearr, ’sa dh’ fhuigheal e. Air uairibh, chìte i suidhe air an reilean dlùth do ’n àite am biodh Dennis ri obair, ’s na pàisdean beaga mireag mu’n cuairt di; airneo buaichailleachd na Driommain duibh air ceann iomaire, ’s ma dh’ fheudta leanabh beag aice air a’ chìch.

Mar so chaidh laithean ’us bliadhnachan seachad, a’s có bu shona na Dennis Costello agus Anna O’Néil? Esan o mhoch gu anmoch ri saothair an fhearainn, a’ feadarachd gu sunndach aotram “Gille nan Cuaran” no “Paddie O’Rafardie;” ise a’ bleodhan nam bò, a’ crònan an òrain, “Ho ro, ho ro, an Driomman dhubh éile,” airneo a’ tàladh a naoidhean leo, a’s iad a’ cuir seachad beagan o àm gu h-àm, cùl an làimh, airson an teaghlaich.

Mu’n àm so, thòisich daoine a bhi air am breith-as le America, Australia, agus aitean eile fad as—gu h-àraidh America. Bha duine seòlta ’san àite sin a bha faradh soithichean, ’s a’ cur luchd an deigh luchd do dhaoine thairis; agus smuainich e nam faigheadh e ’thòirt air Dennis dealachadh ris na bh’ aige, a’s dol a null, gu ’n éireadh an dùthaith uile, agus gu ’n leanadh iad neach a bha co measail. Cha robh latha nach robh an duine so a’ coinneachadh Dhennis—leigeil ris da littrichean, ma’s fìor, a fhuair e nall o ’luchd-eòlais, agus a’ cuir ’na cheann, an àite ochd acraichean-deug fearainn a bhi aige, gum biodh dùthaich aige taobh eile a’ chuain mhòir. Chòmhlaicheadh an duine seòlta so e air gach féill, a’s anns gach àite a b’ urrainn da. Ma dheireadh smuainich Dennis ma dh’ fheudta gu’n robh an fhìrinn aige. “A’ bheil mi an so,” ars’ esan, “ach na m’ thràill? —a’ saothrachadh, mi féin agus mo bhean, air crioman beag fearainn is gann a chumas làn ar beòil rinn,” Chaill e a thlachd de ’n àite anns an d’ rugadh ’s na thogadh e féin agus na daoine o’n d’thainig e. Bha sannt ’us ciocras fearainn an deigh làn ghreim a dheanamh air ’anam, ’s cha ’n fhònadh leis ach miltean a bhi age, an àite nan ochd-acair-dheug. Chuir e roimhe dol thairis; ach bha eagal air so innse d’a mhnaoith—cheil e oirre na bha ’na bheachd. Chunnaic i gu math gu ’n robh ni-eigin a’ cuir air—ni-eigin a bha dùsgadh imcheist a’s cùram. Bha e dol air ais gu mòr ’na choslas, ’s bha e trom brònach ’na spiorad.

Bha anabarr gràidh aig Dennis air a mhnaoith ’s air a pàisdean—cha robh cridhe na bu bhlàithe ann an Eirinn uile, agus b’e a ghràdh d’a theaghlach a dh’ fhàg e co iarrtach déigheil air barrachd fearainn, ’s air barrachd soibhreas na bh’ aige. Chuir e roimhe dol a null e féin, ’sa’ cheud dol a mach a dh’ amharc an àite, ’s a theaghlach fhàgail na dheigh gus am pilleadh e, ach bha ’chridhe làn mulaid dealachadh riu. Dh’fhàs e leisg, trom, lunndach, gun spiorad—a chadal ’san oidh-bruaidleanach, briste. Rinn e dearmad air a chuid fearainn—bha na fodhannan, ’sa’ chopacach, ’s an sgiolan a’ fàs gu dosrach, ’sa’ falach an eòrna. Bha ’n tubhadh air falbh bhàrr nan tighean leis a ghaoith, ’s am boinne-snidhe tighinn a stigh do’n t-seòmar a b’àbhaist a bhi co tioram sheasgair. Bha ’bhean, mo thruaighe! deanamh a dìchioll. Fhad ’sa b’ urrainn d ’ise an tighe chumail fo dhreach, agus na h-uile ni ’dheanamh taitneach dha, cha robh dìth no dearas; ach cha robh i sona.

Oidhche de na h-oidhchean, chuir e roimh gach ni ’innse d’a mhnàoith—a chridhe fhosgladh dhi, ’s gach cùis a chuir m’a coinneamh. Dh’fheuch e so a dheanamh uair a’s uair, ach chaidh e na aghaidh—thainig reachd ’na mhuineal. Ma dheireadh thòisich e:—

“Anna, a ghràidh, a chuisle mo chridhe! tha mi sgìth de’n àite so; cha ’n eil farsuinneachd ann.”

“Cha’n eil, a rùn,” ars’ ise, “ach taing dhasan o’m bheil e againn, gu’n robh fhathast pailteas, ’us seasgarachd ’us sìth, us slàinte againn ann; a’s ciod tuille bu chòir do dhaoine iarraidh? —ni’s leòir dhuinn féin, agus beagan r’a sheachnadh.”

“Tha sin fìor,” ars’ esan, “ach nach fhaic thusa, a chuisle, gu bheil mise an so a nis o na rugadh mi—far an robh m’ athair ’s mo sheanair a’ saothrachadh le falus ar gruaidh— ’s cha ’n eil sinn fathast leth co beartach ri Nick Delany, ’chaidh thairis gun bhonn ’na phòca do dh’ America o chionn leth-dusan bliadhna.”

“Ach, a chuisle ’sa ghràidh, mo Dhennis donn féin,” ars’ ise, “na creid thusa na chluinneas tu. Ma tha òir a’s airgiod ann am pailteas co mòr thall ann an America, cha mhòr tha d’a choslas orrasan tha tighinn air an ais.”

“Nach coma có tha tighinn air an ais?” deir Dennis. “Nach ’eil màl a nis ag éiridh co àrd—na tighearna a’ fàs co bochd, sanntach, seach mar bha iad? Cha’n eil e nar comas am màl a dhìoladh, no sgillinn a chuir mu seach airson ar teaghlaich.”

“A chéile mo ghaoil,” ars’ Anna, a’s i tiormachadh a sùil, “nach ’eil beartas gu leòir againn?” Tharruing i dlùth air; shuidh i air suidheachan comhlaich r’a thaobh; ghlac i a làmh; dh’ amharc i gu caomh gaolach ’na aodann. “Tha sinn òg, làidir,” deir i, “agus nach fhaic thu Tim òg, m’eudail geal,” a’s i ’cur a làimh air ceann a mic— “nach fhaic thu Tim, cha’n fhada gus an cuidich e linn, mo lurachan caomh!”

“Deich mìle beannachd air a cheann,” arsa Dennis, “agus deich mile beannachd o Dhia ort, mo ghràdh geal òg! Nach ann air an son féin tha mise togairt thairis, chum am barrachd a sholar air an son?”

Bha mòran aig Anna ri ràdh, ach cha robh e ’na comas. Chunnaic i gu ’n robh buaireas air a companach. Dh’ fhàg i e car tamuill, a’s chaidh i steach do sheòmar beag leatha féin, far na ghuil i gu fad agus gu goirt. Bha iomad seanachas eatorra na dheigh so; ach chunnaic Anna nach robh math dhi ’bhi labhairt. Thainig an t-àm seòlaidh—thainig long mhòr nan trì chrann, ’s bha’n dùthaich uile fo ghluasad. Bha iadsan a bha ri falbh a’ cur gach ni air bòrd; bha uidheamachadh mòr ’ga dheanamh leis gach aon. Thog Dennis Costello na bh’aig do dh’ airgiod ullamh; reic e na b’ urrainn da; a’s chuir e roimhe Anna ’s na pàisdean fhàgail, a’s cùram an àite earbsa riu fhad ’s bhiodh e air falbh. Cha chluinnte diog a mach á beul na mnatha ciùin. Bha i a’ cuir gach goireas suas ann an ciste airson a fir—a’ trusadh a chuid anairt a’s aodaich, ’s na deòir a’ tuiteam gu silteach thairis orra. Bha Dennis bochd a nis trom-chridheach da rìreadh; ach bha e seasmhach, ’s cha robh stà bhi ’cur na aghaidh. Thainig mòran de ’chàirdean a ghabhail an cead dheth an oidhche mu’n robh e ri falbh, a’s thug Anna biadh ’us deoch dhoibh, a reir cleachdadh na dùthcha. Bha mairt-fheoil shaillte, ’us muiceil, ’us càl-cearslach, ’us geòidh, ’us cearcan, a nis deas aice, ged a b’ ann le cridhe trom a dheasaich i iad. Ach cha bhiodh i an deireadh air càch, chionn gum b’e so cleachdadh na dùthcha. Bha ’n sagairt aig ceann uachdarach a’ bhùird. Bha chuideachd cridheil, aighearach; ach Dennis truagh, bha ’chridhe an impis sgàineadh, a’s pàisd aig air gach glùn. Bha Anna frithealadh do ’n bhòrd, ’s a’ deanamh dleasnais ’us onoir an tighe mar a b’fhearr a b’ urrainn d’i.

Dhealaich a’ chuideachd; dh’fhalbh iad uile, an deigh iomad fàsgadh càirdeil a thoirt do làimh Dhennis. Phòg an sagairt e, a’s dh’fhàg e aig a bheannachd dùrachdach. Bha ’n dorus a nis air a dhùnadh; agus charraich Dennis a chiste gu cùl an doruis, gun fhios d’a mhnaoith, mar a shaoil leis, chum a giùlan air falbh ’sa’ mhaduinn gun fhios d’i. Cha do chaidil e lochd. Dh’fheuch e éiridh gun ise a dhùsgadh. Bha i ann an suain shàmhach, ’s a naoidhean ’na h-uchd. Bha dithis eile ann an leaba bhig dlùth dha, taobh ri taobh—gu h-ait, neo-chiontach, ciùin, sàmhach—làmh bheag gheal an dara h-aon air uachdar an aodaich, thairis air an aon eile. Bha cridhe Dhennis mar gu’n sgàineadh e. Bha tuainealach ’na cheann; ach coma, chuir e roimhe éiridh gun fhios, a’s falbh. Fhuair e mach as an leaba gu ’n fhios d’i. Chuir e air a chuid aodaich. Thainig e nall air ais, gus an sealladh ma dheireadh a ghabhail dh’ ise, agus de’n naoidhean a bha ’na shuain ’na broilleach. Sheas e ag amharc orra; ach ghrad dhùisg ise. Rinn i greim bàis air a phàisdean, ’s le spàirn mhòr labhair i:—

“Eisd mi,” deir ise, “an uair a labhair thu mu dhol thairis air imrich air tùs, cha do chuir mi, a’d’ aghaidh—bha fios agam nach robh math dhomh facal a labhairt; ach na smuainich thusa gu’n dealaich mi ri athar mo phàisdean, Dennis Costello, mo chéile, a’s mo cheud ghràdh. Cha dealach. Thusa nach do labhair diog riamh rium ach briathran gràdh, an dealaich thu riumsa? —an dealaich thu ri d’ phàisdean, airson beagan tuille òir a’s airgiod? Falbh, falbh—imich a nios; oir ma is beò mi, agus Esan a rinn mi, tha mi bòideachadh nach dealaich ni eile mi uatsa ach am bàs. Seadh, éisd rium. An do dhi-chuimhnich thu a’ bhòid a thug thu an làthair Dhia agus dhaoine, mo dhìon, mo sheasamh, mo ghradhachadh! Am fàg thu mi? Fàg na pàisdean, —tilg iad air saoghal truagh, air coigrich gun iochd; ach Anna O’Néil, ’se am bàs amhàin a sgaras ise uait.”

“Anna O’Néil,” arsa Dennis, “éisd rium. ’Ne gu ’n tréiginn thu? Na tig an t-aon latha an tog mi mo làmh, ma dh’ fhàgas mi thusa mo na pàisdean. Ged a robh òr ann an America mar sligean air an tràigh bhàin, cha’n fhàg mi thu. Cha’n fhàg, a chuisle mo chridhe, cha’n fhàg; ni mo a dh’ fhàgas mi mo mhic na mo nigheannan. Fhad ’sa tha’n deò an Dennis Costello, cha tréig a sibh.”

Phòg e a leanabanan a ris agus a ris. Thilg e dheth a chuid aodaich, a’s chaidh e air ais d’a leaba an t aon duine bu shona ’bha taobh na h-àird’ an iar do dh’ Eirinn. ’Nuair a phill an càirdean ’sa’ mhaduinn a thoirt comhfhurtachd d’a mhnaoith, fhuair iad Dennis Costello ’sa leanabh air a ghlùn, a’s e gabhail duanaig dha— “Gràdh mo chridhe, mo chrùisgean làn, làn; gràdh mo chridhe, mo chrùisgean làn!”

Cha ruigear leinne tuille a ràdh. Cha robh fadal imrich gu bràth tuille air Dennis Costello. Bha e sona saothrachail, a’ soirbheachadh anns gach nì. Dh’éirich Tim òg a suas gu bhi na ghille tapaidh. Fhuair iad tuille fearainn. Chinnich gach ni mar a b’àill leo. Cha robh càraid ’san àite co riaraichte shunndach riu; agus is minig a chualar Dennis ag ràdh, ‘Tha America aig an dorus, nan deanadh daoine feum dheth. Am fear tha càradh ’sa’ bhaile bhos, bithidh e càradh sa’ bhaile ud thall; is fearr an t-olc eòlach na ’n t-olc aineolach.” —Cuairtear nan Gleann.

---

[180]

[Vol . 7. No. 23. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, DESEMBER 30, 1898.

Cha ’n eil gun ruith a nise ach latha no dha dhe ’n bhliadhna so; mu ’m bi nar comas labhairt ri ar càirdean a rithist, bidh an t-seana bhliadhna air triall agus bliadhn’ ùr air tighinn ’na h-àite. Bidh an t-seana bhliadhna a thug solas do chuid agus bròn do chuid eile air ar fàgail, agus a bhliadhn’ ùr air tighinn le iomadh ni an tasgadh dhuinn ris nach eil dùil againn. ’Se dùrachd MHIC-TALLA da luchd-leughaidh, agus do na Gàidheil uile, gu ’m bi a bhliadhna so tha tighinn na bliadhna mhath da-rireadh dhaibh—bliadhna a bheir g’ an ionnsuidh iomadh sòlas agus sonas—bliadhna anns am meal iad na beannachdan air am bheil am bàrd a luaidh: “Biadh us aodach agus slaint’; us saorsa, càirdeas agus sith.” Tha an dùrachd sin againn ’nar cridhe, ’nuair a chuireas sinn failte orra anns na briathran a bhios gu coitchionn air an cleachdadh: BLIADHNA MHATH UR DHUIBH.

Chuireadh an cunntas a dh’ ionnsuidh gach aon a bha air deireadh ann am pàigheadh MHIC-TALLA, o chionn dha no tri mhiosan air ais; ach tha àireamh mhor o nach d’ fhuair sinn fios-freagairt sam bith, olc no math, a dh’ innse ciod a bha ’nam beachd a dheanamh. Tha sinn an so a toirt rabhadh dhaibh sin, nach leig iad a leas suil a bhi aca ris a chòrr dail. An deigh na Bliadhn’ Uire tha againn ri postachd a phàigheadh, agus air an aobhar sin cha ’n urrainn dhuinn leantuinn air a bhi cur a phaipeir gu muinntir nach eil a pàigheadh air a shon. Air son cothrom a thoirt do na h-uile, cha chuirear stad air paipeir neach sam bith gu toiseach Februaridh; ach an uair sin, bidh ainmean na muinntir nach eil a pàigheadh air an toirt bhar nan leabhraichean.

SOITHICHEAN SMUIDE ’S LONGAN COGAIDH.

Tha sluagh ro-lionmhor a’ dol thar a’ chuain re ’n t-samhraidh. Tha daoine ag aireamh gu bheil seachd ceud gu leth mìle ’siubhal a nunn agus a nall thar an Atlantaic fharsuing, stuadhach, a h-uile bliadhna. A bharrachd air cuideachd Chunaird agus Ailein, tha cuideachdan laidir, ealanta eile ann, aig am bheil bàthaichean smùide ’tha triall le ceum deifireach, agus a’ giulan luchd trom eadar America ’s an Roinn-Eòrpa. Is maith a dh’ fhaodas ioghnadh anabarrach a bhi orrasan aig am bheil cuimhne air na longan beaga, suarach seolaidh anns am b’ abhaist do na h-Eilthirich a bhi ’tighinn bho Bhreatunn, an trath a dh’ amhairceas iad air na bàtaichean lùrach, tapaidh, a tha cosmhuil ri luchairtean uasail, maiseach, a’ ruith thar saile ’s a’ ruigheachd ann an cuig laithean ’us beagan uairean cladach Bhreatuinn bho Iorc Nuadh, agus bho bhailtean eile air an taobh so de ’n chuan dhomhain, bheucach. Tha na soithichean smùide ’tha air an togail a nis eadar cuig ceud gu leth agus sè ceud troidh air fad. Cha’n eil iomradh idir, aig an àm so, air longan fiodha. Is e stailinn a tha daonnan oir a tha gle mhinic air a chur gu feum ann an togail nam bàtaichean smùide ùra ’tha co boidheach, grinn, snasmhor, am feadh a tha iad a’ snamh air broilleach a’ chuain. Tha na longan mora so air an roinn le balla laidir a chumas uisge, ’us nach leig le uisge air bith teachd annta. Tha ochd ’us deich, ’us ma dh’ fhaoidte tuille roinnean de ’n t-seorsa so, anns gach bàta trom, farsuing. Ma thig tubaist no sgiorradh air bith air a’ bhàta, ged bhitheas roinn no dha lan uisge, gleidhidh na roinnean anns nach faigh an fhairge dol a stigh, an soitheach trom leonta gun dol fodha. Tha corr ’us ceithir cheud seirbhiseach air bord aon de na soithichean riomhach so. Feumaidh gu cinnteach, na bàtaichean smùide fuathas airgid a chosnadh a chum gach cosdas a phaigheadh, agus eadhon riadh beag a thabhairt seachad airson an airgid do na daoine ’thog iad. Tha bàtaichean smùide grinn, lurach r’ am faicinn gle thric air lochan àluinn Chanada. Buinidh do Thoronto, do Bhuffalo, do Chicago, ’us do bhailtean mora eile, longan smùide a tha cosmhuil ri aitreabh eireachdail, no ri caisteal greannar, greadhnach, am feadh a tha iad a’ snamh le tapaidh ’us maise na h-eala bho phort gu port, agus bho aon loch gu loch eile. Cha ’n fhaicear ach gle ainneamh an diugh soitheach seolaidh am meadhon a’ chuain le ’siùil sgaoilte ’mach agus soirbheas laidir ’g lionadh, agus a’ tabhairt air an t-soitheach imeachd le luathas anabarrach thar nan tonn. Co a bha riamh ann an Glascho nach robh ach beag air a bhodhradh leis an fhuaim oillteil a tha iadsan a’ deanamh a tha ’togail nan longan mora smuide. Tha miltean le ord ’n an laimh a’ bualadh le ’n uile neart, mar nach bitheadh fiughair aca gu faiceadh iad an latha maireach.

Tha longan cogaidh air an togail gun tamh ann an Amhainn Chluaidh, agus ann an ionadan eile ann am Breatunn. Is ann le longan cogaidh fiodh—an daraich—a thug Nelson, an ceannard cabhlaich foirmeil, tapaidh, buaidh air na Frangaich, agus a rinn e euchdan iomraiteach. Bha ’na longan cogaidh fiodha ard os cionn an uisge. Bha iad mall ’n an gluasad, oir cha robh aca ach breidean geala ’s soirbheas nan speur leis am b’ urrainn iad seoladh luath a dheanamh. Tha longan cogaidh an latha ’n diugh gu tur eadar-dhealuichte bho na longan fiodha ’laimhsich Nelson co duineil ’us co easgaidh. Tha Breatunn daonnan taingeil gu bheil caol fairge eadar e fein agus Mor-thir na h-Eòrpa. Is ann air a mhuir agus le ’longan seolaidh agus cogaidh a fhuair Breatunn sealbh air cuibhrionn co beartach de ’n t-saoghal, agus a choisinn e maoin, ’us storas, ’us ainm, ’us cumhachd co anabarrach mor. Tha malairt ’us bathar Bhreatuinn a ruigheachd suim eagalach anns a’ bhliadhna. Tha luchd-riaghlaidh na dùthcha ’reusanachadh air a mhodh so: “Feumar malairt iomadach an rioghachd a dhion am feadh a tha e air a’ chuan. As a’ bheartas mhor a tha ’n dùthaich a’ faotainn air an doigh so leis gach malairt a tha aice le criochan na talmhainn, bheir sinn airgiod gu leoir leis an tog sinn longan cogaidh a bheir didein ’us tearuinteachd do gach soitheach seolaidh ’us smuide ’tha ’giulan malairt no bathar fo shuaicheantas Bhreatuinn.” Is àluinn agus is lionmhor da rireadh, longan cogadh Bhreatuinn. Is treun ’us ullamh a tha cabhlach Bhreatuinn anns gach fairge ’s anns gach caol ’us camus far am bi feum air an tearmunn a’s urrainn do long cogaidh a thabhairt seachad. Cha do sguir fathast an othail agus an deasachadh a bha Breatunn a’ cur an gniomh bho chionn ghoirid, le bhi ’g uidheamachadh gach luinge cogaidh a bhuineas dha, ’chum ’s gu dionadh e a choirean fein le faobhar a’ chlaidheimh ’us le peileirean mìllteach nan gunnachan mora, mur bitheadh e comasach sith a ghleidheadh agus a mhealtuinn. An trath a bha cogadh eadar Breatunn agus an Fhraing a bagairt a bhi ann, bha mi fein gle thoilichte gu deachaidh long cogaidh gu Sidni a chum tearuinteachd a thabhairt do mo charaid MAC-TALLA, ’s do luchd-aiteachaidh Shidni. Cha ’n fheum mi di-chuimhne ’dheanamh air na bataichean smuide a chaidh chall, agus air nach cuala riamh iomradh. Aig an àm so fein, tha MAC-TALLA ’s mi fein fior-dhuilich gu deachaidh soithichean smuide ’chall anns a mhiosa so fein, agus gu bi iomadh teaghlach air gach taobh de ’n chuan gle bhronach aig a’ bhliadhna ùr, do bhrigh gu do bhathadh caraid ionmhuinn anns na long-bhriseadhan a thachair air an deireadh-fhogharaidh so.

CONA.

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann an Coxheath, mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.

SEANN STAMPAICHEAN.

PAIGHIDH mi airgead air seann stampaichean a thainig a mach anns na bliadhnaichean 1851 gu 1870. Fag na stampaichean air na cuibhrigean air an d’ thainig iad; ’s ann mar sin a’s luachmhoire bhitheas iad.

A. McPHAIL,
Orangedale , C. B.
Dec. 9, ’98. 6m.

---

[181]

[Vol . 7. No. 23. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Thainig dubhradh iomlan air a ghealaich oidhche Di-màirt ’sa chaidh. Bha an oidhche anabarrach briagha, agus fhuair daoine cothrom air an dubhradh fhaicinn gu math.

Thainig aiteamh air an t-seachdain s’a chaidh a thug air falbh am beagan sneachda bh’ againn, air chor ’s nach robh na ròidean ach dona mu àm na Nollaig. Ach thainig tuilleadh sneachda air an t-seachdain so, agus tha dochas aig daoine gu’m bi e beagan na ’s buaine.

Tha seirbheis Ghàilig ri bhi ann an eaglais St. Peter’s an deigh so, uair ’sa mhios. Roimhe so cha robh Gàilig air a sesrmonachadh ann an St. Peters idir, ach a nise tha searmonaiche math Gàilig anns a chùbaid, an t-Urr. Iain Calder, agus air maduinn a cheud Sàbaid dhe gach mios, bidh an t-seirbheis ann an Gàilig.

Tha fathunn a dol mu’n cuairt gu bheil tim-chlar an rathaid-iaruinn ri bhi air atharrachadh an ùine ghoirid agus gu’m bi an carbad a fàgail a bhaile so mu uair gu leth na’s anmoiche ’sa mhaduinn na tha e deanamh an dràsda. Bhiodh sin gle mhath, agus tha sinn an dòchas gu bheil an sgeul fior. Tha an uair air a bheil e falbh an dràsda mi-chiatach.

Chaidh bàthadh muladach a dheanamh faisg air Fourchu Dior-daoin air an t-seachdain ’sa chaidh. Bha Calum Domhnullach agus a mhac a tigh’nn dhachaidh á Louisburg le luchd bàtà de ghual, agus thainig stoirt orra, ’s bha iad air an call le chéile, ’s gun iad ach astar goirid o’n dachaidh. Chunnacas am bàtà bhar a chladaich, ach bha an stoirm cho doirbh ’s nach b’ urrainn do dhaoine dhol ’gan cuideachadh. Bha Mr. Domhnullach agus a mhac le chéile gle mheasail anns a choimhearsnachd, agus bidh ionndrain mhor orra.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte.

Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

’NUAIR THEID THU ’BHADDECK
TAGHAIL AN STOR
Albert I. Hart.
Tha stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.

Bathar Tioram,
Bathar Cruaidh,
Amhlan,
Aodaichean,
Caiseart, Adan,
Curraichdean,
Agus iomadh ni eile.

An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.

Am Feillire.

DESEMBER, 1898.

1 Dior-daoin Bas Raibeart MhicShim 1783
2 Di-haoine Breith Thormaid MhicLeoid D. D. 1783
3 Di-satharna
4 DI-DONAICH 2ra Domhnach na h-Adveint
5 Di-luain Bas Mhic Bheith, 1066
6 Di-mairt
7 Di-ciaduin
8 Dior-daoin Breith Ban-righ Mairi, 1542.
9 Di-haoine
10 Di-satharna Crùnadh Alasdair III, 1214.
11 DI-DONAICH 3ra Domhnach na h-Adveint
12 Di-luain
13 Di-mairt
14 Di-ciaduin Bas Seumas V, 1542.
15 Dior-daoin
16 Di-haoine
17 Di-satharna Fògradh Seumas VII, 1689
18 DI-DONAICH 4mh Domhnach na h-Advent
19 Di-luain
20 Di-mairt
21 Di-ciaduin An latha ’s giorra ’sa bhliadhna 8 u. 36m.
22 Dior-daoin
23 Di-haoine Rugadh Sir Isaac Newton, 1642
24 Di-satharna
25 DI-DONAICH Latha Nollaig.
26 Di-luain
27 Di-mairt
28 Di-ciaduin Feill na Naoidheanan.
29 Dior-daoin
30 Di-haoine
31 Di-satharna A’ Challuinn.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Cairteal mu dheireadh L. 6, U. 5, M. 52 M
An Solus Ur, L. 13, U. 7, M. 29 M
A’ Cheud Chairteal L. 19, U. 11, M. 8 F
An Solus Lan, L. 27, U. 7, M. 25 M

AR STOC GEAMHRAIDH.

SLEIGHEACHAN.
Air an deanamh leis a ChanadaCarriage Co.An seòrsa ’s buaine ’s a’s fasanta a tha ’sa mhargadh.

ACUINN.
Lamh-dheante; an seòrsa ’s fhearr

BEIN.
An“Saskatchewan Buffalo. ”

CLUIG agus CUIPICHEAN.
Dhe gach seorsa.

BRATAN-EACH.
Iomadh seòorsa; agus air caochladh phrisean.

Truncaichean, Maileidean, Leabhraichean-poca, Skates, Lamhannan, agus iomadh ni eile a bhios freagarrach mar ghibhtean Nollaig us Bliadhn’ Uire. A phris a’s isle.

F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.

COMHAIRLE.

CUIREADH iadsan a tha measail air sgeulachd mhath 5c. air adhart agus gheibh iad aon de na “Novels” a’s uire, agus litreachas feumail eile. Dean cinnteach as le sgriobhadh trath gu,
BOX 70, Sydney,
Cape Breton, N. S.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Maduinn, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $3 .00
Sia miosan, 1.50
Tri miosan, .75
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

---

[182]

[Vol . 7. No. 23. p. 6]

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. XII.

Bha mi anabarrach toilichte le mar a thainig gnothaichean mu ’n cuairt, agus ghrad dh’ ordaich mi do na seirbhisich measan dhe gach seorsa agus fion a chur air a’ bhord. Rinn iad sid gu h-ealamh. Bha sinn ag itheadh ’s ag ol, agus ri cridhealas gus an robh e dluth air meadhain oidhche. Chuir mi seachad an oidche na bu taitniche na rinn mi riamh roimhe. Dh’ fhan i anns an taigh fad na h-oidhche. An uair a bha i ’falbh anns a’ mhadainn bha mi air son deich buinn airgid a chur ’na laimh; ach cha ghabhadh i bonn uam. Is ann a ghabh i gu h-olc mi ’ga thairgseadh dhi. Thuirt i, “Cha ’n ann gus ni a bhuineadh dhutsa a ghabhail a thainig mi idir. Ach feumaidh tusa airgiod a ghabhail uamsa; ar neo mur gabh cha ’n fhaic thu gu brath tuilleadh mi.” An uair a thuirt i so chuir i a lamh ’na sporran agus thug i deich buinn as, agus thug i orm an gabhail an aghaidh mo thoile. “Faodaidh tu duil a bhith agad riumsa mu dhol fodha na greine tri latha o ’n diugh.”

Ghabh i a cead dhiom, agus dh’ fhalbh i; agus dh’ fhairich mi gu’n d’ thug i leatha mo chridhe an uair a dh’ fhalbh i.

Thainig i an ceann an treas latha mar a thubhairt; agus ghabh mi rithe le mor-aoibhneas. Chuir sinn seachad am feasgar agus an oidhche mar a rinn sinn roimhe; agus an uair a bha i ’falbh thug i orm deich buinn airgid a ghabhail, agus thuirt i gu’n tigeadh i an ceann an treas latha.

Thainig i an treas uair mar a gheall i; agus an uair a bha sinn le cheile air fas blath lois an fhion, thuirt i, “A ghraidh mo chridhe, ciod i do bharail orm? Nach ’eil mi maiseach agus tlachdar?”

“Tha gu dearbh,” arsa mise, “nochd mise dhut gu soilleir ann an iomadh doigh gu ’m bheil gaol mor agam ort. Tha e ’na aobhar aoibhneis gle mhor dhomh a bhith ’g ad fhaicinn. Tha thu gu buileach a’ riaghladh thairis air mo chridhe. As d’ aonais cha ’n ’eil e an comas dhomh a bhith aon chuid sona no beo.”

“Nam faiceadh tu bean uasal araidh air am bheil mi eolach, tha mi cinnteach nach canadh tu sin. Tha i na ’s oige agus na ’s maisiche na mise. Tha i anabarrach cridheil, aoidheil, agus bhiodh an duine a’s muladaiche a tha beo, cridheil, sunndach ’na cuideachd. Feumaidh mi a toirt an so; bhruidhinn mi rithe mu d’ dheidhinn, agus tha i air bhainidh gus d’ fhaicinn. Ghuidh i ormsa a toirt an so, ach cha bu dana leam sin a dheanamh gun a chur ’nad chead-sa.”

“Dean thusa mar a thogras tu,” arsa mise, “ach ciod sam bith cho tlachdar ’s a tha do bhanacharaid, tha mi deimhin nach teid aice air atharrachadh sam bith a thoirt air a’ ghradh a th’ agamsa dhut.”

“Na bi ro chinnteach asad fhein,” ars’ ise, “tha mi ’g innseadh dhut gu ’m bheil mi gus lan-dheuchainn a chur air do chridhe.”

Chuir sinn seachad na bha romhainn dhe’n oidhche mar a b’ abhaist dhuinn. Anns a’ mhadainn an uair a bha i ’falbh thug i orm coig buinn dheug airgid a ghabhail uaipe.

“Cuimhnich gu ’m bheil mo bhana-charaid gu tighinn an so comhladh rium an ceann da latha; agus tha mi’n dochas gu ’n toir thu aoidheachd chridheil dhi. Thig sinn mu dhol fodha na greine.”

Thug mi fa near an taigh a chur ann an ordugh cho math ’s a ghabhadh deanamh, agus chaidh suipear mhath a dheasachadh air an coinneamh. Bha mi gabhail fadachd gu leor gus an d’ thainig iad. Cha bu luaithe a thainig iad na thug iad le cheile an srol bhar an aghaidhean. Ma chuir maise na te thainig an toiseach ioghnadh orm, bu mho na sin a chuir maise na te eile de dh’ ioghnadh orm. Bha aghaidh aice cho cumadail ’s a b’ urrainn a bhith; bha i deas, dealbhach ’na pearsa, agus bha da shuil mhora, mheallach, mhiogach, bhlatha ’na h-aodann a ghluaiseadh faireachdainean gaoil ann an cridhe fir sam bith air an amhairceadh i. Thug mi taing dhi a chionn gu ’n do chuir i a dh’ urram orm gu’n d’ thainig i do m’ thaigh; agus ghuidh mi oirre mo leithsgeul a ghabhail mur rachadh agam air caoimhneas is urram a nochdadh dhi mar bu choir dhomh.

“Na bi ’toirt taing sam bith domh,” ars’ ise, “is ann bu choir dhomsa taing a thoirt dhutsa, a chionn gu’n do leig thu le mo bhanacharaid mo thoirt an so. Ach o ’n a dheonaich thu ceadachadh dhomh tighinn, biomaid uile cho saorsnail ’sa thogras sinn, agus biodh ar n-aire air sinn fhein a thoileachadh.”

Cho luath ’s a thainig iad thug mi ordugh an t-suipear fhaotainn deiseil, agus ann an uine ghoirid shuidh sinn aice. Shuidh mise aig a’ bhord mu choinneamh na te ’thainig an oidhche ud, agus cha deachaidh fois oirre ach ag amharc orm, agus fiamh gaire air a gnuis. Cha b’ urrainn domh gun tuiteam ann an trom ghaol oirre. Ach ma thuit mise ann an gaol oirre-se, thuit ise ann an gaol ormsa; agus cha tug i oidhirp sam bith air na faireachdainean a bha ’na cridhe a chumail am falach orm.

Ged a thug an te eile an aire dhuinn, cha robh i an toiseach ach a’ sior ghaireachdaich ruinn. “Nach d’ innis mi dhut,” ars’ ise ’s i sealltaìnn orm, “gu’n robh maise agus tlachd ro mhor ’nam bhanacharaid? Tha mi ’faicinn gu’n do bhrist thu mar tha air na boidean a thug thu gu ’m biodh tu dileas dhomhsa.”

“A bhean uasal,” arsa mise ’s mi ’deanamh gaire mar a rinn i fhein, “bhiodh aobhar agad a bhith ’gearain orm nan robh mi suarach mu’n mhnaoi uasail a thug thu an so, agus air am bheil meas cho mor agad. Dh’ fhaodadh sibh le cheile coire a chur orm mur b’ aithne dhomh urram a thabhairt do shluagh a thigeadh thun mo thaighe.”

Lean sinn air ol agus air comhradh; agus mar a bha sinn a’ fas blath leis an fhion bha mi fhin agus a bhean uasal og a bha mu m’ choinneamh a’ sior amharc air cheile; agus mu dheireadh dh’ fhas an te eile cho lan de dh’ eud ’s gu ’n d’ rinn i gniomh a bha uamhasach. Dh’ eirich i o ’n bhord agus chaidh i am mach, ag radh gu ’n robh i gu tilleadh a steach an uine ghoirid. Ach beagan an deigh dhi a dhol am mach, thainig atharrachadh air aghaidh na te bha mu m’ choinneamh, agus thuit i far na cathrach air an robh i ’na suidhe. Rug mi oirre gus a togail, agus mu ’n do tharr mi sealltainn ugam no uam bha i marbh eadar mo lamhan. Ghrad chaidh mi am mach feuch am faicinn a’ bhean uasal eile; agus thuirt na seirbhisich rium gu ’n deachaidh i am mach air an dorus, agus gu ’n d’ fhalbh i. Thuig mi an uair sin gu ’m b’ i a b’ aobhar do bhas na te eile. Leis mar a bha i cho lan dhe ’n eud ’s dhe ’n droch nadar, chuir i gun fhios puinnsean anns an fhion do ’n te eile.

Chuir an tubaist so dragh anabarrach mor orm. Cha robh fhios agam ciod a dheanainn, no ciod a dh’ eireadh dhomh. Thug mi fa near nach robh dad a b’ fhearr dhomh na ’n corp a chur as an t-sealladh gun dail sam bith. O’n a bha airde na gealaich ann thug mi air na seirbhisich te dhe na leachdan mora a bh’ anns a’ chuirt air beulaobh an doruis a thogail, agus toll mor a chladhach foidhpe, agus an corp a chur ann. Rinn iad so, agus chuir iad an leac na h-aite fhein mar a bha i roimhe. Gun dail sam bith chuir mi umam deise eile, agus thug mi leam a h-uile bonn airgid a bh’ agam. Agus an uair a ghlas mi na dorsan gu leir, chuir mi seula orra. Chaidh mi far an robh am fear do ’m buineadh an taigh. Phaigh mi dha na bh’ aige orm de mhal. Thug mi dha mar an ceudna mal bliadhna, agus thug mi dha na h-iuchraichean gus an gleidheadh dhomh. Thuirt mi ris mar so:— “Tha gnothach gle chabhagach ’g am thoirt air falbh o’n taigh car uine; feumaidh mi dhol gu ruige Cairo feuch am faigh mi sgeul air m’ athair agus air braithrean m’ athar.” Dh’ fhag mi slan aige, agus ghrad mharcaich mi air falbh ann an cuideachd mo sheirbhiseach.

Chaidh mo thurus leam gle mhath, oir rainig mi Cairo gu sabhailte. Thachair braithrean m’ athhr rium; agus mar leithsgeul, thuirt mi riutha gu ’n robh mi a’ ghabhail fadachd a’ feitheamh riutha ann an Damascus; agus o nach robh mi ’cluinntinn guth no iomradh orra nach b’ urrainn mi a bhith aig fois gus an ruiginn Cairo. Bha iad gle caoimhneil rium agus gheall iad gun tugadh iad air m’athair gun diumbadh sam bith a bhith air rium a chionn falbh a Damascus gun chead fhaotainn uaithe. Bha mi ’fuireach anns an aon taigh-osda riutha, agus chunnaic mi moran dhe na nithean iongantach a bh’ ann an Cairo.

An uair a chuir iad crioch air an gnothach, thoisich iad ri deanamh deiseil gu tilleadh gu ruige Mosul. Ach o’n a bha toil agamsa an tuilleadh de dh’ ioghnaidhean na h-Eiphit fhaicinn, chaidh mi dh’ fhuireach do thaigh-osda eile, far an d’ fhan mi gus an d’ fhalbh iadsan gu ruige Mosul. Bha iad ’g am shireadh air feadh a’ bhaile; agus an uair a dh’ fhairtlich orra m’ fhaighinn, shaoil leotha gur e tilleadh do Dhamascus a rinn mi, air eagal gu’m biodh diumbadh aig m’ athar rium a chionn falbh as gun chead. Ach bha duil aca gu ’n tachrainn riutha ann an Damascuis.

Dh’ fhan mi anns an Eiphit fad thri bliadhna. Bha mi gu riaghailteach a’ cur a’ mhail a dh’ ionnsuidh a’ mharsanta o ’n do ghabh mi an taigh ann an Damascus; oir chuir mi romham gu ’m fanainn beagan bhliadhnachan ann an deigh dhomh falbh as an Eiphit. Cha do thachair driodartan sam bith dhomh anns an Eiphit; ach bithidh ioghnadh gu leor ort an uair a chluinneas tu mar a thachair dhomh an deigh dhomh tilleadh do Dhamascus.

(Ri leantuinn.)

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Leughaidh,
Leabhraichean Nollaig us Bliadhn’ Uire, &c .

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha “coltach” ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urras air mathas.

THE
E. B. EDDY Co., Ltd.,
HULL, CANADA.

---

[183]

[Vol . 7. No. 23. p. 7]

AN FHAISTNEACHD.

LE DONULL MAC CALUM.

A chiad oidhche chaidh Lorain a cheilidh air Para nam Feadag an déigh dha fhéin ’s do ’n Ghile Bhàn tigh’nn dhachaidh o’n mhòd, anns a chòmhradh bha aca air mar thachair, thuirt Lorain ri Para— “Air son mar bhrath thu orm fhéin ’s air a’ ghile, tha mise deanadh fàisneachd: dé air bith na mharbhas tu de fhéidh an deigh so, nach blaìs thu mor a d’ bheul dhiu.” “Faodaidh thusa sin,” deir Para; “ach ’s e gle bheag géill tha mise toirt do ’n fhàisneachd sin.”

A chiad turus a chaidh Para do ’n mhona ’s mharbh e fiadh, air dha bhi ruigeadh Tòr nan Sìthichean, air a shlighe dhachaidh, chual’ e ’n ceòl binn sin air a thogail nach cual’ e riamh roimhe cho binn ris. Ach mu ’n gann a chual’ se e, thilg e ’m fiadh an siod agus theich e dhachaidh cho luath ’s a bheireadh a’ chasan e. Ràinig e ’n tigh na shrutha bàite falais ’s thug e leab’ air

Air an oidhch’ an deigh sin chaidh Para nam Feadag a chéilidh air a Ghile Bhàn agus deir e ris— “Cha ’n ’eil teagamh sam bith agam a nis nach ’eil sìtheachan ann. Tha ’m fiadh a mharbh mi ’n dé ac’ an diugh ga itheadh. Cha chual’ thu riamh ceòl cho binn ’sa bh’ ac’ an raoir ’an Tòr nan Sìtheachan.” “An robh e,” deir an Gile, “coltach ri so,” ’s e toirt làmh air ional ciùil nach fhaca Para riamh roimhe. Thog an Gil’ an ceòl, agus air dha a chluinntinn, thuig Para gu ’m b’e siod obair Lorain ’s a Ghile, agus gu ’n robh am fiadh aca. “Mur bitheadh an fhàidearachd,” deir an Gile ’n uair a sguir e de ’n cheòl, “bheirinn dhuit spòg de ’n fhiadh. Ach so dhuit an ceann,” ’s e ga fhaotainn dha, “tha e beag gu leòir dhuit air son do shaothair. O’n a tha e cho briagh gheibh thu pris mhath air.” “Cha ’n ’eil atharrach air,” deir Para, “gabhaidh mi sin fhéin an tràths. Bithidh mi suas riut fhathast.”

An dara turus a chaidh Para do ’n mhona, air dha fiadh a mharbhadh ’sa thoirt leith an rathaid dhachaidh, air cnoc as a cheann chual’ e fuaim feadag Chaptain Goblets. ’S cha luaithe chual’ e sin na thilg e ’m fiadh an siod ’s a theich e dhachaidh cho luath ’s a bheireadh a’ chasan e

Air an oidhch’ an deigh sin, air do Phara bhi air chéilidh ’an tigh Lorain, dh’ innis e dha mar chual’ e fead a Chaptain ’s cho caol ’sa chaidh e as o bhi air a ghlacadh, le teicheadh agus am fiadh fhàgail an siod. “An i so,” deir Lorain, “an seòrsa fead a chual’ thu?” ’s e toirt a lathair feideag airgead, ’sa toirt srann orra. Le siod cha robh Para cho chlì ’s nach do thuig e gu ’m b’e siod obair Lorain ’sa Ghile Bhàin, agus gu ’n robh am fiadh aca. “Mur bitheadh an fhàisneachd,” deir Lorain, “bheirinn dhuit spòg de ’n fhiadh, ach so dhuit an ceann,” ’s e ga fhaotainn dha, “tha e beag gu leòir dhuit air son do shaothair. O’n a tha e cho briagh gheibh thu prìs mhath air.” “Gabhaidh mi,” deir Para, “sin fhéin an tràths. Ach bith mi suas riut fathast.”

An treas turus a chaidh Para do ’n mhona, air dha fiadh a mharbhadh, chual’ e urchair air a leigeil air an taobh eile de ’n chnoc air an robh e. Shaoil Para gu ’m b’e siod obair Lorain ’s a Ghile, agus leig e urchair g’a freagairt. An sin chual’ e fead agus shéid e fheadag g’a freagairt. Ach mu ’n gann a rinn e sin co a nochd thar mullach a chnuic ach Captain Goblets agus a chuid ghillean.

Mu ’n robh fios aig Para c’ àite ’n robh e bha e air cheangal eadar làmhan agus chasan, agus air an oidhche sin fhuair e leaba ’s a’ phrìosan.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

C. H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

UISDEAN ROS, LL. B.
Fear-Tagraidh, Notair, &c .
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, C. B.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU’N TAGHAIL THU.

---

[184]

[Vol . 7. No. 23. p. 8]

Laoidh.

“Is mòr an tighearna, agus is ro airidh e air cliù.” —Salm cxlv., 3.

Sheinn na h-ainglein òran sàimh,
Shuas gu h-àrd an cùirt nan nèamh,
A’ toirt cliù do ainm an Dé
’N uair a dhealbh e ’n cruinne-cé.

Sheinn iad dàn air gràdh is sìth,
’N uair a rugadh Righ nan righ;
’N uair a thug e buaidh le ’bhas,
Rinn iad luaidh air shuas an dàn.

Seinnear òran binn ’san là
’S an téid talamh ’s nèamh ’nan smàl;
’N uair ’thig nèamh is talamh nuadh,
Molar Dia na glòire shuas.

Am bi tosd air clann nan daoin’
Gus an deanar nuadh an saogh’l?
Chi bhi—seinnidh Eaglais Dhé
Sailm is laoidhean ’s dàin gach ré.

Seinnidh naoimh air thalamh ’ta,
Cliù an Dé gu h-ait a ghnàth;
’S iad a’ fòghlum mar is còir
Cliù a sheinn an cùirt na gloir’.

Le buaidh-chaithream aig a’ bhàs
Seinnidh iad le aoibhneas àrd;
Anns an ionad-chòmhnuidh bhuan
Bheir iad cliù is gloir do ’n Uan.

An Gleann ’s an Robh mi Og.

LE NIALL MAC LEOID.

AIR FONN, —“When the kye come hame. ”

’N uair philleas ruinn an samhradh,
Bidh gach doire ’s crann fodh chròic;
Na h-eòin air bhàrr nam meanglan
’Deanamh caithreim bhinn le ’n ceòl;
A’ chlann bheag a’ ruith le fonn
Mu gach tom a’ buainn nan ròs—
B’e mo mhiann a bhi ’s an àm sin
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.

Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg,
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg,
B’e mo mhiann a bhi ’s an àm sin
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.

’S a’ mhaduinn ’n àm dhuinn dùsgadh,
Bhiodh an driùchd air bhàrr an fheòir;
A’ chuthag ’us gug-gùg aic’
Ann an doire dlùth nan cnò;
Na laoigh og’ a’ leum le sunnt,
’S ag cuir smùide air feadh nan lòn;
Ach cha’n fhaicear sin ’s an àm so
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.
Anns a’ ghleann, &c .

’N àm an cruinneachadh do ’n bhuailidh
B’e mo luaidh a bhi ’n an còir;
Bhiodh a duanag aig gach guanaig,
Agus cuach aice a dòrn;
Bhioch mactalla ’freagairt shuas—
E ri aithris fuaim a beòil—
Ach cha cluinnear sin ’s an àm so
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.
Anns a’ ghleann, &c .

Ann an dùbhlachd gharbh a’ gheamhraidh
Cha b’e àm ’bu ghainn’ ar spòrs;
Greis air sugradh, greis air dannsa,
Greis air canntaireachd ’us ceòl;
Bhiodh gach seanair aosmhor, liath,
’G innse sgialachdan gun ghò,
Air gach gaisgeach fearail, greannmhor,
Bha ’s a’ ghleann ’n uair bha iad òg.
Anns a’ ghleann, &c .

Bha de sholas dheth gach seòrs’ ann
’Chumadh òigridh ann am fonn;
Cha robh uisge, muir, no mòinteach,
Air an còmhdach bho ar bonn;
Ach an diugh tha maor ’us lann
Air gach alltan agus òb;
Cha’n ’eil saorsa sruth nam beanntan
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.
Anns a’ ghleann, &c .

Tha na fàrdaichean ’n am fàsaich,
Far an d’ àraicheadh na seòid,
Far ’m bu chridheil fuaim an gàire,
Far ’m bu chàirdeil iad mu’n bhòrd;
Far am faigheadh coigreach bàigh,
Agus ànrach bochd a lòn;
Ach cha’n fhaigh iad sin ’s an àm so
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.
Anns a’ ghleann, &c .

Chaochail maduinn ait ar n-òige
Mar an ceò air bhàrr nam beann;
Tha ar càirdean ’s ar luchd-eòlais
Air am fògradh bhos ’us thall;
Tha cuid eile dhiubh nach gluais,
Tha ’n an cadal buan fodh ’n fhòd,
’Bha gun uaill, gun fhuath, gun antlachd
Anns a’ ghleann ’s an robh iad òg.
Anns a’ ghleann, &c .

Mo shoraidh leis gach cuairteig,
Leis gach bruachaig agus còs
Mu ’n tric an robh mi ’cluaineis
’N àm ’bhi ’buachailleachd nam bò—
’N uair a thig mo réis gu ’ceann,
Agus feasgar fann mo lò,
B’e mo mhiann a bhi ’s an àm sin
Anns a’ ghleann ’s an robh mi òg.
Anns a’ ghleann, &c .

Dean Fead is Thig Mise.

EADAR LE FIONN.

Dean fead is thig mise ga d’ ionnsaidh a luaidh,
Dean fead is thig mise ga d’ ionnsaidh a luaidh,
Biodh m’ athair ’s mo mhàthair ’s na càirdean an gruaim,
Dean fead is thig mise ga d’ ionnsaidh a luaidh.

A’ tarruing ga m’ fhaicinn, bi faiciollach, ciùin
’S na tig ’n uair a chi thu a’ chachaleith duint’,
Gabh ’nìos am frith-rath’d is ceil air gach sùil
Gu ’bheil thu a’ tighinn ga m’ faicinn-se rùin.

Aig féill no ’s a’ chlachan ged chì thu mi ann,
Na seas rium a’ bhruidhinn, ’s na crom rium do cheann,
Thoir sùil thar do ghualainn ’s rach seachad le deann;
’S na gabh ort gu’n d’ aithnich thu idir co bh’ ann.

Gu ’r coma leat mise, sìor àicheamh gu dlùth,
’S ma ’s fheudar e, labhair gu tàireil mu m’ ghnuis,
Ach feuch ri té eile nach tog thu do shùil—
Air eagal ’s gu ’n talaidh i thusa a rùin.

Thatar ag radh gu robh còrr us fichead duine air am marbhadh anns a Chlondaic ann an aon seachdain le tuiteam sneachda. Tha i ’na dùthaich a tha doirbh re a gheamhraidh, agus anabarrach cunnartach do luchd-siubhail.

Bu chòir do na h-uile, fìor Ghàidheal a bhi gabhail ’sa lughadh MHIC-TALLA. Is e an aon phaipeir Gailig a tha ri fhaotainn, agus bu choir do luchd na Gàilig an dichioll a dheanamh air a chumail suas. Cha bhi e ’na chliù dhaibh idir ma leigear bàs e, agus tha sinn an dochas nach deanar sin.

THA DROCH ANAIL
Mi-thaitneach.

Tha géireachd, losgadh-bràghaid, gaotharachd, agus meuran eile de Chion-cnamhaidh a deanamh iomadh neach mi-shona.

Bheir K. D. C., agusK . D. C. Pillsan anail gu bhi mar is còir dha bhi, agus leighsidh iad cion-cnamhaidh, ’s gach seòrsa tinneas-stamaig.

AIR AN DEAGH MHOLADH.

Sampuill a Nasguidh.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia
agus
127 State St., Boston Mass.

MAC-TALLA.

“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”

“Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”

Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.

DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.

An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.

Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.

Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.

Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.

A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.

Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha; agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.

Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach

DOLAR ’SA BHLIADHNA.