---

[17]

[Vol . 7. No. 3. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, OGUST 12, 1898. No. 3.

LITIR O “CHARAID NA GAILIG.”

Duaisean air an Tairgse.

FHIR-DEASACHAIDH, —Is tric a thainig e fo m’ aire, an àm dhomh a’ bhith leughadh do phaipeir ghasda, gu ’m bheil roinn mhath dhinn ann a tha ’cuir faclan Gàidhealach air a’ Bheurla aca, agus an sin, tha iad ’ga thoirt seachad mar Ghàidhlig. Cha chreid mi nach ’eil sin ’na mhilleadh mor do ’n chainnt. Mar eiseimpleirean air a so, leugh mar a leanas; (ach mar nach còir dhomh duine sam bith a’ chronachadh a tha a’ deanamh a dhichill, cha ’n ainmich mi na duilleagan air am faca mi na h-eiseimpleirean so)—

“O’n a rinn sibh ur cuid.” (Since you did your part. )

“Bha sinn sgioba de cheathar ar fhichead.” (We were a crew of twenty-four. )

“Feumaidh iad cuir suas leis.” (They must put up with it. )

“Airgead a dh’ fhaodas iad a’ bhith laimhseach.” (Money which they may be handling. )

“Bithidh agam ri sin a’ dheanamh.” (I shall have to do it. )

Cha chreid mise nach, ’eil iad so ’nan dluth-aithris air a’ Bheurla, ni nach còir idir, oir is e Gàidhlig a tha fo aire dhuinn, agus “an latha bhitheas sinn ri maorach, bitheamaid ri maorach, ach an latha bhitheas sinn ri òr, bitheamaid ris.” Bitheamaid ris, an ainm tròcair. Mar eadar-dhealachadh o na samhlaidhean a tha mi air toirt air do bheulthaobh, so dhuit dòighean-bruidhne a chunnaic mi anns a’ phaipear agad, anns nach cuir fear sam bith ag, gur e Gàidhlig nan Gàidheal a tha annta:—

“Mu ’n triall mi a chadal gu bràth an talla nam bard nach beò.”

“Ghabh e a h-uile ceist a tha ann an Leabhar Aithghearr nan Ceist, gun dol am mearachd ann an aon fhacal.”

“Tha iad air tighinn air lom o chionn ghoirid.”

“Cha mhor nach faodar a ràdh gu ’n d’ fhalbh an cuimhne.”

“Bha an tuagh gun a h-obair a’ dheanamh.”

“Is mor leo a chreidsinn.”

Is furasda ’fhaicinn, ’fhir mo chridhe, nach ann de chuideachd no de shloinneadh na Beurla na raidhean so. Nach deas-bhriathrach, geur, pongail iad? B’ fhearr leam gu ’n robh a leithid so de sgeadachadh ri ’fhaicinn air gach sreath Gàidhlig. Tha fios gu ’n abair cuid, “A lighich, leighis thu fein,” agus gun teagamh tha mi féin buailteach do ’n dearbh pheacadh sin a tha agam d’a dhi-mholadh an dràsd. Ach a chum agus gu ’n creidear gur ann da rireadh a tha mi, tha mi a’ tairgse tri duaisean airgid— $12 , $8 agus $4 —do ’n triùir sin a chuireas ugad air mo shon, an ceann sia miosan o’n latha a thig an litir so am mach, an cruinneachadh a’s fhearr de raidhean aig nach bi co-chomunn sam bith ris a’ Bheurla; tha mi coma cia as do na raidhean, ach a mhàin nach ann anns a’ Bhiobuill a gheibhear iad; agus ma gheibh mi pailteas, bheir mi seachad duaisean airson nithean eile. Cha ’n fhaigh duine tighinn anns a’ chomh-ruith nach do phàigh am MAC-TALLA gach sgillinn de ainbh-fhiach a tha aige air. Is mise, gu dileas, do charaid-sa agus

CARAID NA GAIDHLIG.

AR DUTHAICH FEIN.

Tha na Canadianaich a’ leantuinn le ceum deifireach abhaist nan Staidean ann a bhi ’ga moladh fein. Tha sinn ann an Canada ’saoilsinn a nis, gu bheil sinn uasal, ardanach, cumhachdach, measail am measg rioghachdan an t-saoghail. Thar leam fein gur coir dhuinn, agus dhomhsa gu sonruichte, aig an àm so, a bhi toilichte ’s greadhnach, do bhrigh gu do thoisich MAC-TALLA air eideadh ùr a ghabhail, agus air sgeadachadh eireachdail a chur air fein. Tha meas mor agam fein air MAC-TALLA. Thoisich e ’chuairt gu modhail, iriosal. Is ann le raimh a bha e air tus a’ seoladh anns na lochan ’us na baighean. Bha e mar so ’nochdadh gliocais sonruichte, oir buinidh e do gach neach ard ’us iosal a bhi guamach, a bhi tearuinte, ’s a bhi faicilleach, ann an tus a stri, ’s a dhichioll, ’s a dheanadais. Tha MAC-TALLA ’nis co tapaidh ’us co gaisgeil, on bha e daonnan dichiollach, aghartach, ciuin, dealasach, dochasach. Shoirbhich leis gu maith, ged bha iomadh spairn aige r’a dheanamh, agus aig an àm so, tha e cuir air eididh nuaidh, dreachmhoir, ealanta. Bha meas ’us speis laidir agam fein daonnan air gach duiune ’bha tapaidh, cruadalach, deanadach, agus a dh’ éirich bho inbhe iosal gu h-inbhe ard, urramach, ghasda. Is boidheach, da rireadh, an trusgan anns am bheil MAC-TALLA air uidheamachadh; chuir e suas an seol-meadhoin agus tha e ’cur roimhe seoladh maith ’us tarbhach a dheanamh anns na laithean a tha air thoiseach oirnn. Cha ’n ’eil an diugh air uachdar an t-saoghail, agus cha robh riamh roimhe so, paipear Gaidhealach a’ tighinn a mach gach seachduinn loma lan de ’n Ghaidhlig a’s fearr agus a’s modha tlachd ’us snasmhoireachd. Co nach abair, mata, gu bheil dochas mor aige fein gu soirbhich gu pailt le MAC-TALLA, gu dean e iomadh, iomadh seoladh cliuiteach, tarbhach, agus gu tabhair e urram nuadh ’us misneach laidir do na Ghaidhlig, ’us do gach Gaidheal lag-chridheach, gealtach, air am bheil eagal a bhi ’g aideachadh gur Gaidheal e, ged tha e soilleir ma tha inntinn, no duinealas, no tapadh air bith aige, gur ann do ’n fhuil Ghaidhealach a tha ’na chuislean a thig e dha gach taingealachd a thabhairt. Cha ’n eil Gaidheal ann an Canada nach bu choir caoimhneas furanach a bhuileachadh air MAC-TALLA, ’na thrusgan ùr, tlachdmhor, agus comhnadh faoilidh a thabhairt dha anns an oidheirp chliuiteach a tha e ’deanamh air ainm, ’us ailleachd, ’us eachdraidh nan Gaidheal a chumail suas agus ’ardachadh. Ma tha Gaidheal ann an Canada— ’s is maith a’s aithne dhomhsa gu bheil iomadh Gaidheal suarach, leibideach ’n ar measg, —nach ’eil proiseil gu bheil MAC-TALLA co easguidh, eutrom, aghartach ’s a tha e, cromadh e ’cheann, a’s na deanadh e iomradh gu brath air Gaidheal no air Gaidhlig.

Cha b’ urrainn domh gun mo mholadh a thogail air MAC-TALLA le ’sgeadachadh ùr, aluinn. Cha chuimhne le neach air bith aimsir co briagha, taitneach a bhi againn, ’s a tha againn air a bhliadhna so. Bha ’n uair anabarrach ciuin, fabharach, boidheach air feadh Chanada gu leir bho thoiseach an earraich. Fhuair na tuathanaich an cothrom a b’ fhearr airson an grunnd a dheasachadh agus airson an t-siol a chur gu glan, gu tioram ’s gu furasda. Bha, agus tha, frasan priseil againn. Bha, mar so, na h-achaidhean maoth, ùrail, torach; agus aig an àm so, faodar a radh gu cinnteach gu bi feur ’us arbhar, gu bi cruinneachd ’us coirce ann an saoibhreas sonruichte air feadh Chanada gu leir. Tha ar suilean air am fosgladh bho àm gu h-àm agus tha sinn a’ faicinn cia co beartach ’s a tha an dùthaich anns am bheil sinn a’ gabhail comhnuidh. Tha òr ’us clachan luachmhor gle lionmhor ann an Canada. Nam bitheadh tuigse cheart, ’us ionracas iomchuidh air an nochdadh leothasan a tha ’gabhail orra fein a bhi ’riaghladh na dùthcha le cumhachd ’us gliocas anabarrach, thigeadh ar dùthaich air a h-aghaidh. Mo thruaighe! cha bhitheadh balachain bheaga ’deanamh gniomharan iongantach air bith nan nochdadh iad barrachd onoir, agus ionracais, ’us firinnteachd, na tha na daoine feineil, fuaimneach, truagha gu tric gun eanchainn, gun dichioll, gun eolas a tha ’riaghladh Chanada an ear ’s an iar an diugh. Bhitheadh Chanada ’deanamh euchd gasda, foirmeil, fiughanta nan abradh i ris a chuid a’s modha de bhuill a Pharlamaid: “Falbhaibh dachaidh, agus fanaibh aig an tigh gu brath, oir gus an ionnsuich sibh barrachd maith a dheanamh do Chanada ’s barrachd gliocais, ’us stuama, ’s eud a nochdadh ann an cuisean iomadach na dùthcha ’thuigsinn agus a cheartachadh. Is ann le tlachd mor a ghabhas sinn beachd air gach comharradh diongmhalta ’chi sinn, gu bheil Canada ’fas gu luath ann am malairt, ann am beartas, agus ann an dichioll innleachdach a tha ’tarruing gnuis ’us aire rioghachdan an t-saoghail oirre. Tha Uachdaran Chanada, Iarla Abireadhain, a’ dol a dh’ fhagail Chanada ann an uine ghearr. Rinn e fein agus a’ Bhan-Iarla gach dichioll thall ’s a bhos air iad fein a dheanamh cairdeil, caoimhneil, faoilidh do luchd-aiteachaidh Chanada. Is e boirionnach blath-chridheach, caoimhneil a tha ’s a Bhan-Iarla. Is maith a’s aithne dhi oraid a liobhairt gu pongail, easguidh, druighteach, boidheach, ’us sgearrail, ùr-labhrach. Is ann bho theaghlach onorach a thainig an t-Iarla fein. Is e dream àluinn a tha ’s na Gordanaich bho ’n tainig e. Tha e da rireadh duilich, aite ard-uachdarain Chanada ’lionadh, gun oilbheum a thabhairt seachad, agus gun mearachd air bith a dheanamh. Is iomadh latha fada on bha Albannach a’ riaghladh Chanada roimhe. Mar robh Iarla Abireadhain fuasach comasach, no tapaidh, bha e beusach, caoimhneil, uasal co-dhiu.

CONA.

Bidh ainmean na muinntir a phàigh anns an ath àireamh. Thusa nach do phàigh fhathast, cuir ugainn do dholar ’s bidh t’ ainm fhéin ann am measg chàch.

---

[18]

[Vol . 7. No. 3. p. 2]

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Na Tri Ubhlan.

CAIB. VI.

Cha robh e fada ’na chadal an uair a thainig fathach far an robh e. Bha am fathach so, mar bu ghnath le ’sheorsa, a’ cur seachad an latha anns an ait-adhlacaidh, agus a’ falbh air feadh an t-saoghail air an oidhche. An uair a chunnaic e Bedredin ’na chadal air uaigh ’athar, bheachdaich e gu dluth air, agus ar leis nach fhac’ e duine riamh cho briagha ris. Thuirt e ris fhein, “Is ann a tha ’n creutair maiseach so coltach ri aingeal a chuireadh Dia a nuas a Parras a chum daoine an t-saoghail so a bhrosnachadh gu teas ghradh a thoirt dha air son a mhor mhaise.”

Mu dheireadh, an uair a bha ’m fathach greis mhath a’ beachdachadh air Bedredin, dh’fhalbh e air iteig do n iarmailt.

Cha robh e fad air falbh an uair a thachair bean-shithe ris, agus chuir iad failte air a cheile. ’Na dheigh sin thuirt e rithe, “Thig a nuas do’n ait-adhlacaidh comhladh riumsa far am bheil mi ’fuireach, agus nochdaidh mi dhut duine a tha anabarrach briagha, agus a thaitneas riut cho math ’s a thaitinn e riumsa.”

Dh’ aontaich a’ bhean-shithe leis, agus ann am priobadh na sul bha iad aig an uaigh.

“Seall air sin,” ars’ am fathach ris a’ bhean-shithe, agus e ’comharrachadh am mach Bhedredin dhi. “Am faca tu duine og riamh cho deas ’s cho dealbhach ’s cho maiseach ris?”

An uair a bheachdaich a’ bhean-shithe gu math dluth air Bedredin, thuirt i ris an fhathach, “Tha mi ’g aideachadh gu’m bheil e ’na dhuine anabarrach maiseach. Ach tha mi ’n drasta fhein air tighinn a Cairo far am faca mi an aon bhoirionnach a’s briagha ’chunnaic suil riamh. Is i moran is briagha na’n duine og so; agus ma dh’ eisdeas tu rium, innsidh mi dhut naigheachd iongantach m’ a deidhinn.”

“Bidh mi ’n ad chomain ma dh’innseas tu an naigheachd sin dhomh,” ars’ am fathach.

“Tha ard-chomhairleach aig righ na h-Eiphit,” ars’ a bhean-shithe, “do’n ainm Shemsedin, agus tha aon nighean aige a tha mu fhichead bliadhna dh’ aois. Cha’n fhacas boirionnach riamh cho briagha rithe. Chual’ an righ gu ’n robh i anabarrach briagha, agus an latha roimhe chuir e fios air a h-athair agus thuirt e ris, ‘Tha mi tuigsinn gu ’m bheil nighean agad a th’ aig aois posaidh; agus tha toil agam a posadh; am bheil thu deonach a toirt dhomh?’

An uair a chual’ an t-ard-chomhairleach an ni a bh’ ann am beachd an righ, ghabh e dragh mor, agus an aite an tairgse a ghabhail le mor aoibhneas mar a dheanadh iomadh fear a bhiodh ’na aite, fhreagair e an righ, agus thuirt e ris, “Le ’r cead, a righ, cha’n eil mise airidh air an urran a tha sibh toileach a chur orm, agus tha mi le mor umhlachd a’ guidhe oirbh gu’n toir sibh mathanas dhomh a chionn nach ’eil mi deonach deanamh mar a tha sibh ag iarraidh. Tha fhios agaibh gu’n robh brathair agam do ’m b’ainm Nuredin, aig an robh a dh’ urram, mar a th’ agam fhein, a bhith ’na ard-chomhairleach agaibh. Thainig ni eiginn eadrainn, a thug air an rioghachd fhagail le cabhaig. Agus o’n uair sin cha chuala mi iomradh air gus o chionn cheithir latha, an uair a chuala mi gu’n do dh’ eug e ann am Balsora, far an robh e ’na ard-chomhairleach aig an righ.

Dh’ fhag e aon mhac ’na dheigh, agus bha cordadh eadrainn gu’m posadh a mhac-san mo nighean-sa, nam biodh mac is nighean againn. Agus tha mi deimhin gu’n robh an ni so ’na bheachd-san an uair a dh’ eug e. Agus o’n a tha toil agam cumail ris a’ chordadh a bh’ eadrainn, tha mi ’guidhe oirbh gu’n leig sibh leam seasamh ris. Tha moran de thighearna eile anns a’ chuirt aig am bheil nigheanan mar a th’ agamsa, air am faod sibh, ma chi sibh iomchuidh e, an t-urram sin a chur a tha sibh toileach a chur ormsa.”

Bha corruich mhor air righ na h-Eiphit ri Shemsedin a chionn a nighean a dhiultadh dha, agus thuirt e ris, agus e ann am mullach na feirge, “An e so doigh anns am bheil thu ’g am phaigheadh air son mi bhith toileach mi fhein iriosleachadh cho mor ’s gu’n deanainn cleamhnas riut? Leigidh mise fhaicinn dhut gu’n dean mi dioghaltas ort a chionn a’ chridhe bhith agad fear eile a roghnachadh do d’ nighinn air thoiseach ormsa. Tha mise ’toirt m’ fhacail gu’m feum do nighean an seirbhiseach a’s suaraiche a th’ agamsa ’phosadh.”

An uair a labhair an righ na briathran so, dh’ ordaich e do ’n ard-chomhairleach e bhith grad fhalbh as a shealladh. Chaidh an t-ard-chomhairleach dhachaidh agus e fo mhor dhragh inntinn.

“Air an latha sin fhein chuir an righ fios air an t-seirbhiseach a b’ isle a bh’aige anns an stabull. Tha’n seirbhiseach so ’na dhuine cho granda ’s gu’n cuireadh e eagal air dearg mheirleach. Tha e bronnach, crotach luigeach, spleadhach. An uair a dh’ aithn e do ’n ard-chomhairleach ’aontachadh gu’m posadh e a nighean ris a’ chulaidh-eagail so, thug e fa near gu’n deanteadh an cordadh ’na lathair fhein.

“Tha gach ulluchadh feumail air son na bainnse neonaich so a nis deiseil, agus tha na searbhantan a bhuineas do thighearnan na cuirte, aig dorus an taighe-fharagaidh, le an lochrainn ’nan laimh, a’ feitheamh gus an d’ thig fear na bainnse am mach an deis e fhein fharagadh. Tha iad a’ dol comhladh ris far am bheil bean na bainnse. Tha i a nise an deis trusgan na bainnse a chur uimpe. An uair a dh’fhalbh mise a Cairo choinnich na mnathan-uaisle mi agus iad a’ dol ’g a toirt do ’n talla far am bheil aice ri fear na bainnse a choinneachadh; agus tha duil aca ris a h-uile mionaid. Chunnaic mi i, agus air m’ fhacal tha i cho briagha ’s nach urrainn neach sam bith gun tlachd a ghabhail dhith.”

An uair a sguir a’ bhean-shithe de labhairt, thuirt am fathach rithe, “A dh’ aindeoin na tha thu ’deanamh de mholadh oirre, cha chreid mi gur urrainn dhi a bhith na ’s briagha na ’n duine og so.”

“Cha ’n ’eil mi ’dol a chonnsachadh riut mu’n chuis,” arsa ’bhean-shithe, “oir tha mi ’creidsinn gu’m bu choir gu’m biodh e fhein agus an creutair gradhach air am bheil mi ’bruidhinn air am posadh ri’ cheile. Agus tha mi ’smaointean gu’m bu mhath an obair dhuinn bacadh a chur air a’ ghniomh eucorach a tha righ na h-Eiphit a deanamh; agus an duine og maiseach so a chur ann an aite na traill chrotaich, ghranda a tha’n righ a’ toirt oirre a phosadh g’ a aindeoin.

“Tha thu gle cheart,” ars’ am fathach; “tha mi anabarrach fada ’n a do chomain air son na smaointean a chinnich ’na do cheann. Thugamaid an car as? Tha mi ’g aontachadh gur coir dioghaltas a dheanamh air righ na h-Eiphit. Thugamaid comhfhurtachd do dh’ athair na h-ighinn, agus thugamaid toil-inntinn do’n nighinn an aite an doilgheis ris am bheil suil aice. Ni mise gach ni ’n am chomas a’ chum a’ chuis a chur air aghart, agus tha mi deimhin gu’n dean thusa do chuid fhein dhe’n obair. Bheir mise gu ruige Cairo e mu’n duisg e, agus ’na dheigh sin fagaidh mi gach ni ’na do lamhan-sa, agus bheir thu air falbh e a dh’ aiteiginn eile, an uair a chi thu an t-am iomchuidh.”

An uair a shuidhich am fathach agus a’ bhean-shithe eatorra fhein gach ni mar bu choir dhaibh a dheanamh, thog am fathach leis Bedredin gu socrach, agus dh’ fhalbh e leis gu ruige Cairo. Cha robh e tiotadh air an rathad. An uair a rainig e, leig e as Bedredin aig dorus taigh’ osda a bha dluth air an taigh-fharagaidh anns an robh am fear crotach ’g a nigheadh fhein.

Anns an am dhuisg Bedredin, agus bha ioghnadh anabarrach mor air an uair a fhuair e e-fhein ann am meadhain baile mhoir anns nach robh e riamh roimhe. An uair a bha e ’dol a thoirt glaodh as le ioghnadh, agus a dh’ fheorach c’aite an robh, chuir am fathach a lamh, air a ghualainn, agus thuirt e ris gun fhacal a radh. Anns a’ mhionaid chuir e lochran ann an laimh Bhedredin, agus thuirt e ris e dhol maille ris a’ chuideachd a bha ’falbh o’n taigh-fharagaidh do’n talla anns an robh am posadh gus a bhith. “Tha fear na bainnse crotach,” ars’ esan, “agus tha e furasda gu leor dhut ’aithneachadh. Bi air a laimh dheis agus grad fhosgail do sporan, agus thoir lan do dhuirn de ’n or do’n luchd-ciuil ’s do na dannsairean, agus mar an ceudna do na searbhantan a chi thu ann an cuideachd bean na bainnse an uair a thig iad dluth dhut. Na dean caomhnadh sam bith air an or. Bi cinnteach gu’n toir thu lan do dhuirn do gach neach. Cuimhnich gu’n dean thu gach ni a tha mise ag aithneadh dhut gun dragh inntinn sam bith. Na biodh eagal ort roimh neach sam bith, agus fag a’ chuid eile aig neach a’s airde cumhachd na thu fhein, agus cuiridh e cuisean ann an ordugh mar a chi e fhein iomchuidh.”

An uair a fhuair Bedredin na comhairlean so chaidh e gu dorus an taigh-fharagaidh. Las e an lochrann mar a rinn na seirbhisich eile ’bha ’n lathair, agus dh’fhalbh e am measg na cuideachd mar gu’m biodh e ’na sheirbhiseach aig aon a dh’ ard-uaislean a’ bhaile. Bha am fear crotach a’ falbh rompa ’s e marcachd air aon de dh’ eich an righ.

Mar a bha ’chuideachd ag imeachd air an aghart, bha Bedredin an drasta ’s a rithist a’ toirt lan a dhuirn dhe ’n or do’n luchd-ciuil ’s do na dannsairean. Bha ’n fhialachd a bha e ’nochdadh, agus a’ mhaise ’s an aoidh a bh’ air a ghnuis a’ toirt air na h-uile gu’n robh iad a’ gabhail tlachd mor dheth.

Mu dheireadh rainig a’ chuideachd an taigh aig Shemsedin, an t-ard-chomhairleach. B’ e ’n duine so brathar athar Bhedredin, agus bu bheag a bha e ’smaoineachadh aig an am gu’n robh mac a bhrathar cho dluth air laimh. A chum bacadh a chur air eas-ordugh sam bith, bha na dorsairean a’ cumail nan seirbhiseach aig an robh na lochrainn air falbh o’n dorus air eagal gun rachadh iad a steach. Cha’n fhaigheadh Bedredin a steach na ’s mo na gheibheadh cach. Ged a bha cead aig an luchd-ciuil a dhol a steach, cha rachadh iad a steach mur faigheadh Bedredin cead a dhol a steach comhladh riutha. “Ma ghabhas sibh beachd air,” ars’ iadsan, “tuigidh sibh nach e seirbhiseach a th’ ann. Cha’n ’eil teagamh nach e coigreach a th’ ann aig am bheil toil a’ bhanais ’fhaicinn.” Agus an uair a thuirt iad so, thug iad leotha steach e gun taing do na dorsairean. Thug iad an lochrann as a laimh, agus thug iad do neach eile e.

An uair a thugadh a steach do ’n talla e, chuireadh ’na sheasamh e aig deas laimh fir na bainnse. Bha esan ’na shuidhe air langsaid ri taobh bean na bainnse.

Ged a bha bean na bainnse air a h-eideadh ann an trusgan anabarrach maiseach, bha ’h-aghaidh a’ nochdadh gu’n robh i air a lionadh le doilghios agus le bron. Cha robh so a’ cur ioghnaidh air neach sam bith a chitheadh an creutair duaichnidh a bha ’n righ a’ toirt oirre a phosadh an aghaidh a toile.

Bha mnathan uaisle na cuirte ’nan suidhe air cathraichean air gach taobh de sgiobadh na bainnse, gach aon a reir na h-inbhe anns an robh iad. Agus bha iad uile air an eideadh ann an trusgain a bha anabarrach maiseach, agus coinneal cheireach ann an laimh gach te dhuibh; agus bu chiatach an sealladh a bhith ’g am faicinn.

---

[19]

[Vol . 7. No. 3. p. 3]

An uair a chaidh Bedredìn a steach do ’n t-seomar, cha b’ urrainn do na mnathan uaisle an suilean a thogail dheth; oir bha e anabarrach tlachdmhor ’na chruth, ’na choslas, agus ’na ghluasad. An uair a shuidh e, dh’ eirich iad uile as an aite ’s an robh iad ’nan suidhe, agus chaidh iad dluth dha, a chum gu’m faigheadh iad sealladh ceart dheth. Agus an uair a shuidh iad far an robh iad roimhe, cha mhor nach robh iad uile ann an trom ghaol air.

Ri leantuinn.

DOMHNULL AGUS PADRUIG.

Anns a’ bhliadhna 1815, dh’fhalbh àireamh de luchd-imrich as a chuid sin de Bhraidalbainn a tha ’criochnachadh ri Loch Tay ann an siorrachd Pheirt, gu tighinn a nall do Chanada Uachdrach. An ceann thri miosan, rainig iad siorrachd Ghlinn-a- Garaidh, far ’n do shuidhich iad air fearann a bha air a thoirt dhaibh saor á grùnnd leis a’ Chrùn. Tha cuid de ’n sliochd air an fhearann sin gus an litha ’n diugh.

Shuidhich dithis de na daoine còire air fearainn ri taobh a chéile. Bheir sinn Dòmhnull mar ainm air an darna fear agus Pàdruig air an fhear eile. Bha Domhnull na dhuine a ghabhadh an saoghal air a shocair; bha deagh chridhe ’na chom, agus cha robh cron sam bith ann d’a choimhearsnach. Ach bha e anabarrach trom air an t-snaoisein; bha ’m bocsa snaoisein ri laimh daonnan, agus cha d’ thàinig duine riamh ’na rathad do nach do thairg e na thigeadh ris de’n stuth a bh’ ann. Bha an deagh shròn air fhéin agus chuireadh i as do bharrachd snaoisein ’sa chuireadh dusan sròn chumanta. Na ’m biodh i dhith an t-snaoisein uine sam bith, bhiodh a maighstir ann an suidheachadh truagh. Feumar aideachadh nach robh àm a b’ acraiche sròn Dhomhnuill na an uair a bhiodh e anns an eaglais. Chromadh e a cheann, agus ghabhadh e lan na spàinne bige dhe’n t-snaoisein, agus an sin leigeadh e dha no tri de shreathardan a bheireadh mac-talla á ceithir ballachan na h-eaglais.

Gheibhear anns gach cearna de’n t-saoghal air an latha ’n diugh daoine a ghabhas orra fhéin a bhi ’nan luchd-amhairc thairis air beusan mhuinntir eile, agus faodar a bhi cinnteach nach robh an saoghal as an aonias anns na làithean a dh’ aom. Bha daoine dhe’n t-seorsa sin ann an siorrachd Ghlinn-a- Garaidh toiseach na linne so, agus b’ ann dhiubh Pàdruig. ’S fhada mus fhaichte sadach snaoisein air broilleach a léine ghil-san no air a chasaig dhuibh ’nuair a nochdadh e e-fhéin anns an eaglais air maduinn na Sàbaid. Bhiodh aghaidh cho cràbhach ’sa b’ urrrainn dha a chumail, agus cha robh an gille bu sgaomaiche ’san sgireachd comasach air dad de ’aotromas a nochdadh ’na làthair. Bha earaillean aige g’ an toirt air sean ’s air òg, ann an àm agus ann an an-àm, agus na bheachd fhéin bha iad sin a’ gabhail àite na fialuidheachd a bhiodh iomchuidh dha a chleachdadh ann an cur air adhart nithean a bhiodh a chum a leas féin agus math a choimhearsnaich.

Chaidh aig air a thoirt a chreidsinn air bean Dhòmhnuill gu’m b’ fhear-iodhall-aoraidh a céile, agus gu’m b’ e an dia bréige dhan robh e a latha ’sa dh’ oidhche a deanamh ùmhlachd, an snaoisean. Leis gach earail a bha e faotainn o Phàdruìg am folais, agus o Chaorstaidh, a bhean, gu diomhair, bha cluasan Dhomhnuill air an cumail gu math teth. Bha eagal air ’na chridhe fhéin nach robh iad uile gu leir cearr anns na bha iad ag radh dha thaobh. Bha deagh fhios aige gu robh àrd-uachdaranachd aig an t-snaoisean air, oir cha robh uair a dh’fheuch e ri sgur dheth nach do dh’ fhairtlich e air, agus an deigh ionnsuidh a thoirt air sgur dheth bhiodh e na bu truim’ air na bha e riamh roimhe.

A chum ’s gu’m faiceadh Dòmhnull le shùilean fhéin na bha e ’cosg ris an t-snaoisean, fhuair Pàdruig a mach le geur cheasnachadh na bha e a’ cur a dh’ airgead ann gach bliadhna, agus an sin thòiseach e-fhéin air cur ma seach na suime sin gus an robh aige na cheannaich làir bhriagha a bh’ aig fear da ’nabuidhean. Thug e an làir so mar ghibht d’a mhnaoi, a bha mar sin comasach air a dhol do’n t-searmon ’s de bhùth a’ cheannaiche, no do àite sam bith a bhiodh i deònach a dhol, gu socair, agus gun chùram no eagal gu’m fliuchadh i a casan. ’S ann a’ marcachd a bhitheadh i, oir anns na h-amannan ud cha robh carbadan ri’m faotainn ’s an dùthaich, agus ge do bhitheadh, cha robh ròidean ann air an gabhadh iad cuidhleadh.

Cha b’ fhada gus an robh fhios aig gach aon ’s an sgireachd, sean us òg, mar a chaidh an làir dhonn a cheannach, agus ’se “lair an t-snaoisein” a b’ ainm dhi o sin a mach. Cha d’ fhuair Dòmhnull buille cho goirt riamh roimhe; cha robh deò de’ dhuinealas air fhagàil ’nuair a chunnaic e bean Phàdruig a marcachd “lair an t-snaoisein,” air a giùlan leatha gu tiaruinte thar clachan us maidean, sluic us cnuic an rathaid mhòir, cho aotrom ’s air cho ullach ’sa bha Sindbad an Seòladair air a ghiulan air sgiathan an roc.

Ma bha “lair an t-snaoisein” a’ cur dorrain air Dòmhnull, ’s ann air bean Dhòmhnuill a bha i ’cur an dorrain da rireadh. Cha robh uair a chitheadh i bean Phàdruig ’s an làir dhonn air an rathad nach robh i air a losgadh gu ’cridhe, agus bha aig Dòmhnull ri a cuid truid a ghiùlan mar a b’ fhearr a b’ urrainn dha. “Mur biodh Domhull ’na fhear iodhal-aoraidh,” arsa Caorstaidh rithe fhein, “dh’fhaodainnsa bhi air an aon doigh ri bean Phadruig, a’ marcachd air feadh na dùthcha, mar a chithinn iomchuidh.” Ach ’se am peanas a bha ri bhi air a chur air Dòmhnull anns an t-saoghal ri teachd a bha ’cur na fior iomguin air Caorstaidh; cha mhor nach robh a bhi smaoineachadh air sin a’ bristeadh a cridhe.

Beagan us mios an deigh do “lair an t-snaoisein” a bhi air a ceannach, bha bean Phàdruig aon latha air chéilidh an tigh coimhearsnaich, agus air dhi a bhi dol dhachaidh, thug i air an làir dhuinn leum thairis air clais dhomhainn uisge a bha ’san rathad. B’àbhaist dhi a bhi gle fhortanach ann an càsan de’n t-seòrs’ ud, ach bha mi-fhortan an dàn dhi air an turus so. Chaill an lair dhonn greim a casan, thuit am beothach bochd dh’ an chlais, agus chaidh i á cnàmh na h-amhach. Fhuair a bana-mharcaiche i-fhéin ’na sineadh air bruaich na claise, agus a gàirdean air a bhristeadh.

’Nuair a chuala Caorstaidh mar a thachair, ghreas i leas an sgeul gu Dòmhnull, a bha aig a cheart àm a’ caradh mogais, a bha e ’n deigh a chur dheth chois. Ceart cho luath ’sa thuig Dòmhnull gne an sgiorradh a bh’ann, bha an t-uallach a bh’ air a mor ghiulan air a thoirt air falbh. Leum e gu grad bhar na caithreach, air an robh e ’na shuidhe, leig e sgriach aoibhneis as mar gu’m b’ aon de dh’ Innseanaich fiadhaich na coille e, thòisich e air feadaireachd a phuirt “Seann Triubhas,” ’s air dannsa gu h-iollagach, ’s greim aig air iallan na mogais ’se deanamh cuairt leatha os a chionn, a’ cumail tim ri chuid ciùil fhéin le cas ruisgte ’s le cas mhoguiseach. Cha robh fhios aig a bhean gu de dheanadh no theireadh i gus’ ’n do shuidh Domhnull ’se na shruthan faluis, agus e cho toilichte ris an righ. B’àbhaist dha na h-uile geamhradh a dhol gu bhaile mor Mhontreal, a reic na bhiodh aige ri sheachnadh de thoradh na talmhainn agus a cheannach a na bhiodh de bhathar a dhith air; chuir e roimhe, cho luath ’sa fhuair e ’fhalus a thiormachadh, ’nuair a rachadh e air an turus sin a bhliadhna ud gu’n cuireadh e air leth uiread airgid ’sa chosgadh gàirdean briste na mnatha do Phàdruig, agus gu’n ceannaicheadh e fhiach de’n t-snaoisein a b’ fhearr a bhiodh ri fhaotainn ’sa bhaile. Rinn e sin gu litireil, agus chaidh iomadh latha agus mios seachad mu’m fhacas “adharc” Dhomhnuill falamh; ’s iomadh uair chridheil a chuir e fhéin ’sa chàirdean seachad a’ gabhail feum an t-snaoisein, ma bha feum ann.

Rinn am bàs muladach a thainig air “làir an t-snaoisein,” cuide ris an sgiorradh a dh’éirich d’a mhnaoi, atharrachadh mor a thoirt air Pàdruig, agus mar an ceudna air bean Dhomhnuill; agus gu latha ’bhàis dh’fhaodadh an duine còir sin na thigeadh ri ’shroin dhe’n t-snaoisein a ghabhail àm sam bith, gun a bhean fhéin no Pàdruig guth a radh ’na aghaidh.

DOMHNULL MAC ’ILLEASBUIG.

RIGH SEUMAS AGUS AN CIOBAIR.

Bha righ Seumas V. na h-Alba na dhuine ro ait, ’s bu taitneach leis gu minic greadhnachas a lùchairt fhàgail agus gu h-iorasal cuairt a thoirt ann an riochd neach eile, air feadh na dùthcha, a’ cumail cuideachd ris na h-iochdarain bhochd a bha ’na rioghachd, a thoirt aire d’ an caithe-beatha, d’ an cleachda ’s d’ an giùlan, ’s co-pàirteachadh leo d’ an teachd-an-tir neo-riomhach, ’s do ’n t-sùgradh chòir, thlachdmhor a bhiodh aca féin. Air uair de na h-uairean, dh’ éirich dha tachairt air ciobair a bha ri taobh tuim am bun a threud ’s e cur seachad na h-aimsireach a’ càramh a bhròg. Rinn an righ suidhe làimh ris is thòisich e ri conaltradh ris, ’s cha bu neo-thlachdmhor leis a chuideachd, ’s an deigh moran seanchais a dhèanamh ris chuir e folach air a mhinidh bh’ aige ris na brògan ’s ’nuair dh’ ionndrainneadh leis a chiobair e dh’ amhairc e air a shon mu’n cuairt da gu furachail, cùramach, ’s an uair a dh’ fhairtlich air fhaotainn, dh’ fheòraich e de’n righ an robh fhios aige air dad mu dheibhinn. Air a shon so, leig an righ air féin gu’n do ghabh e fearg mhor, ’s thuirt e ris a chiobair, ’s e bruidhinn ann an dòigh ro àrdanach, “A bhalaich, na biodh de dhànadas agad smuainteachadh no idir a ràdh gu’n tugainn-sa leam do mhinidh.” Fhreagair an ciobair còir gu calma, mar so (gun fhios aige co bh’ aige) “Cha’n eil mis’ ag ràdh riut, as an aodann gu’n d’ thug thu leat e, ach tha mi fiosrach mur biodh a h-aon an so ach mi-fhein ’s mo chù dubh nach biodh e air chall orm.” Thòisich an righ an sin air a smàdadh ann am briathraibh ro thàireil a bha ciallachadh gu’n gabhadh e air ’nam b’ fhiach dha teannadh ris, Sheall an ciobair còir air ’s e tilgeadh dheth a bhreacain ’s a toirt a mach sgìne ’s peighinn no dha de airgiod is faoineis eile ’bha na phòca, thuirt e ris, “cuiridh mi na th’ agam an so an geall riut ma theid mi ’d dhàil ann an gleachd gu’n cuir mi fodham ’s gu’n ciosnaich mi thu, is feuchaidh mi buille no dha leat leis na dùirn as a dheigh sin ma’s e do thoil-sa.” Ghabh na fir an caramh a chéile, ’s air a cheud char chuir Eoghann an righ fodha. Chaidh iad an sin ann am foirm “bualaidh” ’s thug iad buille no dha gu smiorail, ach mu dheireadh b’ fheudar do’n righ striochdadh d’ a cho-sheise. Thug e ’n sin mathair-aobhair na h aimhreit, a mhinidh, air lom, ’s dh’ iarr e maitheanas air Eoghann, ag innseadh dha gu’m b’ ann le feala-dha a thòisich e, ’s gu’n deanadh iad réite, ’s an uair a bha iad a crathadh lamhan le chéile chàirich an righ mìr òir ann am bois Eoghain ’s thuirt e ris, “A dhuine bhochd ’s airidh thu air dreuchd ni’s fearr na th’ agad, agus tha e ’m chomas-sa sin a thoirt dhuit, agus innis dhomh ciod an dreuchd a’s roghnaiche leat.” “Ma ta le’r cead,” ars’ an duine bochd( ’s e toirt an aire gu’m bu neach eigin measail a bh’ aige ged nach robh fios aige co e), “cha’n eil mise ro dhéigheil urram an t-saoghail so, ach ma tha eòlas agaibh air mo mhaighistir, ’s toil agaibh feum a dheanamh dhòmh sa, feuchaibh an cuir sibh impidh air ciobaireachd an àit ud( ’s e ’ga ainmeachadh) a thoirt dhomh am feadh is beò mi, o’n a bhithinn air

(Air a leantuinn air taobh 22.)

---

[20]

[Vol . 7. No. 3. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth,
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na eolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, C. B. OGUST 12, 1898.

PARLAMAID OTTABHA.

Da rireadh, tha na Pàrlamaidean lionmhor ann an Canada. Mur bheil gnothuichean cudthromach na dùthcha air an riaghladh gu maith ’us gu ro-mhaith, cha ’n urrainn neach air bith a radh nach ’eil àireamh mhor de Bhuill-Pàrlamaid againn bho aon chuan stuadhach gu cuain farsuing eile. Nam bitheadh aig ar Pàrlamaidean an gliocas agus an t-ionracas air am bheil iad gun tamh a’ deanamh luaidh, bhitheadh cuisean iomadach Chanada ann an uidheam thaitneach, thearuinte, thlachdmhor. Tha, gun teagamh, Canada ’paigheadh airgid moir doibhsan a tha ’gabhail os laimh ar dùthaich a riaghladh gu ceart, gu h-onorach ’us gu comasach. Is abhaist doibh-san a bhuineas do chuideachd air bith a bhi ’g am moladh fein le guth ard, dàna, ’s a bhi ’cumail a mach ann an òraidean fuaimneach, deas bhriathrach, gur ann doibhsan a’s coir do ’n dùthaich, a cuisean, agus a riaghladh a thabhairt, oir co cinnteach ris a’ bhàs, ni iadsan oidheirp ’us dichioll le ceartas, ’us firinnteachd ’us ionracas, air an aire ’s fhearr a thabhairt do ’n dùthaich ’us do gach maoin, ’us saoibhreas, ’us innleachd, ’us malairt a tha aice. Cha ’n ann gun dragh ’us imcheist nach robh suarach a chaidh Roinnean Chanada ’nasgadh r’a cheile. Nach bu choir, faodaidh neach air bith a radh, do luchd-aiteachaidh Nobha Scotia, ’s Bhrunsuic Nuaidh, ’us Eilean a’ Phrionnsa ’bhi toilichte le aona Phàrlamaid. Bhitheadh air an dòigh so, moran airgid air a chaomhnadh, am feadh a bhitheadh gach curam ’us aire air am buileachadh air na nithean a bhuineas gu sonruichte do na tri Roinnean a dh’ ainmich mi. Tha e follaiseach gu leoir, nach ann gun doilgheas ’us dragh anabarrach a bheir daoine air bith suas gach inbhe, ’s onoir, ’us cumhachd, ’us samhladh riaghlaidh ’us rioghachaidh a bha riamh aca. Cha ’n fhaigh na Roinnean ud re uine fhada aon Phàrlamaid. Thig an t-àm anns an tog ciall ’us reuson an ceann gu laidir, ceanalta, ’s anns am faic daoine tuigseach nan Roinnean ud nach ’eil feum, no maith, no stath soilleir air bith ann a bhi ’gleidheadh tri Pàrlamaidean suas, am feadh a dh’ fhaodadh aon Phàrlamaid leis na daoine tapaidh, ealanta, deanadach a rachadh innte, curam gasda ’ghabhail do chùisean ’us do mhalairt nan roinnean iochdrach, agus dichioll ’us treoir a nochdadh anns gach ionmhas eisg, ’us guail, ’us mèinn a thabhairt am follais, agus a charamh ann am margadh mor ’us leathann an t-saoghail gu h-iomlan. Tha Newfoundland fathast deonach air leantuinn le ’fein, agus gun chairdeas dluth no aonachadh daimheil a bhi aice ri Canada. Tha eagal orm gu bheil ughdarras tuille ’s cumhachdach acasan anns an eilean ud, aig am bheil greim daingeann air an iasgaireachd, ’s a tha iarrtuiseach air malairt an eilean a ghleidheadh gu buileach ’nan lamhan fein. Is ann air taobh thall a’ chuain, tha mi ’tuigsinn, a tha na daoine so ’gabhail comhnuidh, agus is ann g’ an ionnsuidh fein is aill leo gach iasg ’us malairt, leis gach airgiod a ghabhas cosnadh air an doigh so, a thabhairt. Thainig an t-àm anns am bheil e mar fhiachaibh air Newfoundland na geimhlean geur ’us cruaidh ud a bhristeadh as a cheile, ’s air saorsa cheart ’fhaotainn di fein ’us da daoine. Nam bitheadh i cheana, mar bu choir di, dluth cheangailte ri Canada, thigeadh crioch ann an uine ghearr air gach dalmachd a tha na Frangaich ’nochdadh, le bhi ’g agairt coir air cuibhrionn de ’n eilean airson cothrom a thabhairt d’ an iasgairean air maghar ’fhaotainn ’s air an liontan a sgaoileadh agus a thiormachadh. Tha MAC-TALLA ’s mi fein a’ creidsinn gu tainig an t-àm anns an coir oidheirp mhor a dheanamh air na Frangaich a riarachadh agus crioch a chur gu brath air gach sealbh a tha iad ag iarruidh agus deonach a ghabhail ann an oirean agus ann an cladach Newfoundland.

Is min-eolach tha MAC-TALLA ’s mi fein air na geallaidhean arda ’s lionmhor a’s gnath do ’n chuideachd a tha ’n aghaidh luchd-riaghlaidh na dùthcha ’bhi ’tabhairt seachad le briathran dùrachdach, snasmhor. Ann am beachd na cuideachd so, tha gach ni ’tha ’n luchd-riaghlaidh a’ deanamh, cearr agus truagh. Tha iad a’ struidheadh ionmhais na dùthcha gu h-amaideach ’us gu mi-onorach. Is e luchd-riaghlaidh gun stuaim, gun ionracas, gun ghliocas, gun fhirinteachd, a tha annta. Feumar an cumhachd a thabhairt uatha air ball; agus an uair a gheibh a’ chuideachd a tha ’labhairt gu gaisgeil, dealasach air a mhodh so, greim air stiuir na rioghachd, ni iadsan seoladaireachd àluinn. Bitheadh iad direach, guamach, measail, glan ’us uasal. Thig na cisean a nuas: agus chi gach neach anns gach baile ’s port gu tainig latha grianach air an tir, agus gur ann do ’n luchd-riaghlaidh ùir da rireadh a’s aithne seoladh maith, fabharach a dheanamh ann an uisgeachan seimh, flathail, gun stoirm, no torman uaibhreach, no sruth borb air bith. Is ann mar so, le geallaidhean milis, boidheach, a fhuair a chuideachd a tha ’nis a’ stiuradh na luinge againn, a’ chumhachd a tha iad a’ sealbhachadh. Is e cridheachan farsuing, laghach, carthannach, a’s coir do MHAC-TALLA ’s d’a chairdean uile ’bhi aca ’s altrum. Far am bheil luchd-riaghlaidh a’ deanamh an dichioll ’s an culaidh-mhaitheis; far am bheil iad dileas, ’us le ceartas ’us firinn a’ riaghladh na tir: tha iad airidh air cliu ’s air moladh. Sgaoil Pàrlamaid Ottabha bho cheann seachduinn no dha. Tha cairdean an luchd-riaghlaidh ag aideachadh nach d’ rinn iad euchd air bith; nach do thaisbean iad inntinn gheur, dhomhain; nach do dhearbh iad gu bheil iarrtas suidhichte aca a bhi ’cur an gniomh nan geallaidhean foghainteach a rinn iad, ’us gu bheil iad gu mor ni ’s laige air feadh Chanada na bha iad mu ’n àm so an uiridh. Tha eagal mor orm nach ’eil aig Laurier, ged is e Frangach modhail, beusach a tha ann, an treubhantas inntinn ’us cridhe ’dh’ fheumas esan a bhi aige a tha air ceann luchd-riaghlaidh na dùthcha. An àite ’bhi ’lughdachadh ain-fhiach ’us costuis Chanada, is ann ’tha e fein ’us a luchd-comhairle ’meudachadh gu luath cost ’us cisean na tir. Tha e cearbach nach ’eil an luchd-riaghlaidh daonnan ag iarruidh tairgse an ear ’s an iar airson gach obair ’us rathad-iaruinn, ’us airson gach biadh ’us eudach air am bi feum aca, do gach gniomh ’us seirbhiseach a bhuineas do Chanada. Tha ’n Ridir Tearlach Tupper, fathast deas-bhriathrach, agus geur ’us treun ’na inntinn agus ann an deasboireachd. Is maith a’s aithne do Fhoster coire ’fhaotainn agus mearachdan fhaicinn agus a’ chomharrachadh a mach. Tha e deas ’us fileanta gach uair a tha ’Phàrlamaid a’ toirt aire do ionmhas na dùthcha. B’ fhearr gu deanamh buill na Pàrlamaid ni ’s lugha de mholadh orra fein, agus ni ’s lugha de chaineadh air na buill agus air a’ chuideachd a tha air taobh eile ’n tighe. Bitheadh iad uile eudmhor as leth na corach agus an ionracais, agus an aghaidh gach ana-ceartais ’us foill, agus gach ni nach ’eil glan, àrd, uasal, oirdheirc. Thainig an t-àm anns an coir do gach duine tuigseach anns an dùthaich gun a bhi air a chumail sios le geimhlean na cuideachd d’ am buin e; ach le neart, ’us saorsa, ’us duinealas, ’us le gradh seasmhach do ’n ionracas, innseadh nach tabhair esan gnuis no cuideachadh air bith do luchd-riaghlaidh nach bi dileas d’ an geallaidhean, agus nach bi guamach, uasal, dichiollach treibhdhireach, neo-lochdach.

CONA.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

---

[21]

[Vol . 7. No. 3. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Thainig Sir Tearlach Tupper do’n bhaile so oidhche Di-ciadnin; tha e gu bhi anns an t-siorrachd fad dha no tri sheachdainean.

Chaidh fear Alastair Friseal a ghlacadh ann an Nobha Scotia an latha roimhe air son oifis a phosta ann anSheet Harbora robaigeadh ’sa chur ’na theine.

Tha am fiar gu bhi gle mhath ann an Nobha Scotia air an fhoghar so; na’s fhearr na bha e o chionn iomadh bliadhna. Tha gach seorsa barra eile gle ghealltanach cuideachd.

Tha àireamh mhor de chuirp nan daoine a chaidh a chall leis an t-soitheach Burgogne nach deach a thoirt air falbh fhathast, agus thatar ’g am faicinn anns an uisge le soithichean a tha ’dol seachad air an àite anns ’n do chailleadh an soitheach.

Cho iomraiteach ’s gu robh an Clondaic, cha’n iad na sgèoil a’s fhearr a tha tighinn as aig an àm so. Tha àireamh mhath ann, gun teagamh, a tha ’n deigh am fortan a dheanamh, agus àireamh nach beag a’ deanamh am fortain, ach tha moran de na chaidh ann nach eil eadhon a’ faotainn obrach, agus a tha an deigh na bha aca de chuid an t-saoghail a chall.

Chaidh da iasgair a chur air tir ann anLiverpool , N. S. ,air an t-seachdain s’a chaidh, an deigh dhaibh a bhi mach air a chuan ann am bàta beag fad sheachd latha. Buinidh fear dhiubh do Nobha Scotia agus am fear eile do Australia. Bha iad ag obair air soitheach iasgaich Geancach. Cha mhor nach robh iad air toirt suas leis an acras ’nuair a fhuaireadh iad.

Chaidh an car a thoirt á aireamh mhor dhaoine anns na Stàitean le fear d’am b’ ainm Jarnegan, a bha ’gabhail air gu robh e air dòigh fhaotainn air òr a thoirt á sàl na mara. Chuir moran dhaoine beairteach roinn de’n cuid airgeid ann, an duil gu robh iad a’ dol a dheanamh saoibhreas mor, ach bha iad air am mealladh. Fhuair Jarnegan mu $350 .000 de’n airgead agus o chionn da sheachdain air ais theich e do’n Fhraing. Cha’n eil fhios fhathast co-dhiu ghabhas e toirt air ais as an dùthaich sin gu cùirt a sheasamh no nach gabh. ’S iongantach na h-innleachdan a ni cuid a dhaoine dhealbh air son airgead fhaotainn, agus tha e cheart cho iongantach sin cho ullamh ’sa tha cuid eile gu bhi air an ribeadh leis na h-innleachdan sin.

Cha’n fhada ’n ùine nise gus an gabh litir cur do chearna sam bith de Chanada, do Newfoundland, do Bhreatuinn, agus do dha no tri dhuthchannan eile air son da shent an àite tri mar a tha ’n dràsda. Tha sin gle cheart, agus ni e Canada agus an t-Seann Duthaich a tharruing na’s dluithe dha cheile na bha iad riamh roimhe, oir bidh barrachd mor de litrichean a dol air ais ’s air adhart eadar an da dhùthaich ’sa b’àbhaist; ni sin an sluagh na’s eòlaiche air a chéile, agus bidh an seann chàirdeas agus an dàimh air a dhùsgadh suas a rithist. Tha Canada gun teagamh anns na bliadhnaichean so a teannadh na’s dlùithe ’s na’s dluithe air an dùthaich mhathaireil, agus tha an sluagh taobh air thaobh gle bhuidheach gu bheil. Cosgaidh litir a chur do na Stàitean tri sentichean, mar a b’àbhaist.

Faodar a radh gu bheil an cogadh seachad; tha teachdairean o’n Spainn ’s o na Stàitean ri bhi cuideachd an uine ghoirid gus an réit a dheanamh, agus gach ni a chur air dòigh. Cha’n urrainn do’n Spàinn dad a dheanamh ach gabhail ris na cumhachan a thairgeas na Stàitean dhi, agus cha ’n eil teagamh nach bi luchd-riaghlaidh na dùthcha sin cho aotrom oirre ’s is urrainn dhaibh. ’S math an gnothuch gu bheil crioch air tigh’nn air an t-stri fhuilteach.

Air an naodhamh latha fichead dhe ’n mhios s’a tighinn, tha cothrom ri bhi air a thoirt do mhuinntir Chanada air a radh co-dhiu tha no nach eil iad air son bacail iomlan a chur air deanamh agus reic deoch làidir anns an dùthaich. Is ceist chudthromach so, agus is còir do gach duine a chùis a rannsachadh a mach dha féin a chum ’s gu’n teid aige air a freagairt gu cogaiseach agus gu ceart. Tha sinn an dòchas nach eil duine anns an dùthaich a tha cho coma-co-dhiu mu’n chùis ’s nach dean e dhol a mach a bhòtadh; cha’n eil a leithid sin ceart. Tha aig an Ard-Riaghladh ris an darna cuid a dheanamh a thaobh an stuth làidir, a bhacail gu buileach no a bhi ’ga cheadachadh mar a thatar aig an am a deanamh, ach mu’n dean iad cuid seach cuid, tha iad air son barail an t-sluaigh fhaotainn, agus ’se dleasanas an t-sluaigh am barail a thoirt dhaibh. Ma tha neach a creidsinn gu’m biodh e a chum buannachd na dùthcha reic agus deanamh stuth làidir a bhacadh, rachadh e mach mar dhuine air an lath’ ud agus thoireadh e a bhòt a réir sin. Ma tha e dhe’n bharail nach bitheadh, cuireadh e a bharail an ceill air an dòigh cheudna. Ach na deanadh e idir fuireach aig an tigh air an lath’ ud mur eil e lan dheònach air a bhi striochte leis a bhinn a bheirear a mach leis an àireamh a’s motha dhiubhsan a theid a mach, agus a ni am dleasanas.

SOUTH END WAREHOUSE.

FLUR AGUS MIN,
TI AGUS SIUCAR,
FEOIL AGUS IASG.
FIAR AGUS COIRCE,
BIADH DHAOINE,
AGUS
BHEOTHAICHEAN.

Amhlan dhe gach seorsa, agus iomadh ni eile nach gabh ainmeachadh an so.
Taghail, agus cha mhi-chord na prisean riut.
Caipt. R Mac Neill,
Sidni, C. B.

Am bheil thu air son a’ Ghàilig a chumail suas? Ma tha, cuir a dh’ iarraidh MHIC TALLA, an aon phaipeir Gàilig a thatar a cur a mach. Dolar ’sa bhliadhna.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.
A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Am bheil romhad tigh no sabhal ur a thogail? Ma tha, paighidh e dhut do chuid thairnnean, glaine, paipear, paint, aol, plaster, luaidhe, glasan, ludagan, rop agus uidheaman saoirsneachd a cheannach bho

C . P. MOORE.

’Nuair a thoisicheas tu air an fhiar, ma bhios speal, sgrioban, forc no cas forca a dhith ort, theirig g’ an iarraidh gu

C . P. MOORE.

Nuair bhios a chlann ag iarraidh sgliat no leabhar ur, paipear sgriobhaidh, pinn, no inc, ceannaich iad bho

C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Sin an t-aite anns am faigh thu gach ni dhiubh so gle shaor.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min, etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha “coltach” ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.

Tha ’n t-ainm so na urras air mathas.

THE
E. B. EDDY Co., Ltd.,
HULL, CANADA.

---

[22]

[Vol . 7. No. 3. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 19.)

mo shuidheachadh ann ni bu shocraiche ’na tha mi ’n so, ’s o’n a gheibhinn ann min a’s bainne gu pailt, cha’n eil mi ag iarraidh tuille de shòlas na beatha so agus thig mi beò cho sona ris an righ fein.” Tha e air aithris gu ’n d’ fhuaradh dha na bha e miannachadh, agus gu’n cualas righ Seumas féin gu minic ag ràdh nach robh farmad aige ri neach ’na rioghachd ach ris a chiobair a bh’ air Strath Chonain.

Bha ’n duine bochd so ro thoilichte le ’chranchur, agus ’s math a dh’ fhaodas a sheòrsa ’bhith mar sin—Tha iad air falbh o othail ’s o ùpraid na beatha, ’s ged tha iad ag eiridh moch ’s a luidhe anmoch, a cosnadh an arain le fallas an gruadhach, tha iad a mealtuinn slàint’ a’s fallainneachd chorporra na lorg sin, agus ’nuair a gheibh iad an t-socair bi’dh i milis, taitneach leò; ’s cha’n ionann ’s mar dh’ eirich do dhreamaibh eile th’ ann an staid ’s an t-shoghal a caitheamh am beatha an diomhanas, ’s ged tha ’n t-socair aca nach urrainn toilinntinn fhaotainn uaipe.

Air fiamh na gréine theachd do’n speur o’n chuan,
A thilgeadh soillse thar gach coille ’s chuan,
’S a mhaduinn chiùin, ’s am feur fuidh dhriùchd ro throm,
’S na h-eòin ’nan coisridh ’m bàrr nan òb ’s nan tom,
A seinn an ceòil gu fonnmhor bòidheach binn,
’S mac-tall’ nan creag co-fhreagradh d’ an seinn.
’M “fear-dùthcha” suairce dùisgidh suas á shuain;
S ann leis bu taitneach claistinneachd na fuaim.
Gu sunndach ait gu’n d’ thug e mach do’n raon,
’N deigh ’sgios ’s an oidhche ’chuir á chuimhn’ gu faoin,
R’a obair chleachdta teannaidh e, gun dàil,
A chuireas neart a’s fallaineachd ’na chàil,
A’s miann air maoin cha chràidh ’s cha chlaoidh a chrì’,
S e mealtuinn neart a’s fallaineachd mar ni.

Tha fear-dùthch’ irisiol a’ mealtuinn slàinte cuirp, agus tha sàr-chothrom aig’ air amharc air slàint’ anama neo bhàsmhor; oir cha’n eil cho lion buaireadh fa chomhair, gu thoirt a thaoibh o shlighe cheartais ’s a tha aig iomadh neach eile tha caitheamh beatha ni’s greadhnaiche. —T G. ’saHighland News.

SEANA GHAIDHEAL AIR IOMRALL.

Bha o chionn mhoran bhliadhnaichean air ais da bhràthair ann an Cola. Bha bàta beag aca leis am bitheadh iad a dol do Ghlaschu le luchd uibhean. Bha fear dhiu nach robh ach òg agus e gun dad de sgoil, ach bha e ’na ghille cruaidh tapaidh. ’S e Seumas a b’ ainm dha. ’S e Pàraig a bh’ air an fhear eile agus e gu math ni bu shine; duine mor, garbh, làidir, làn sgoil is Beurla. Rainig na seòid Glaschu. Chaidh Pàraig air tir a dh’ fhaotainn marsanta do na h-uibhean, agus dh’ fhàg e cùram a bhàta air Seumas. ’S e bh’ ann nach robh a shaod air Pàraig tilleadh. Thachair cairdean is luchd-eòlais air agus chaidh iad a stigh do thigh-òsda ’s cha robh iad fada an sin ’nuair a dh’ fhàs Pàraig blàth, ’s cha robh guth no cuimhn’ air na h-uidhean no air a bhàta. Bha Seumas a gabhail fadail nach robh Pàraig a tighinn agus smaoinich e gu ’n rachadh e air tir tacan. Rinn e sin ’s cha robh e fada a coiseachd ’n uair a chaill e sealladh air a’ phort ’s air na bàtaichean, leis na togalaichean mora briagha a bha ’g éiridh air gach laimh. Sheas e ’n sin ’s chuimhnich e air a bhàta. Theagauh gu’n robh na h uibhean air an goid! Rinn e air son tilleadh ach an àite tilleadh ’s ann a bha e dol ni b’ fhaide o’n chala. ’Nuair a bha e ’gabhail fadail nach robh e ’faicinn a bhàta ruith e chum a bhi ni bu luaithe chionn bha e casruisgte agus aotrom air son ruith. Chaidh e mu dheireadh a stigh do bhùth agus ghlaodh e— “Am bheil Gàidhlig an so?” Ma fhreagair duine e cha do thuig esan. Thill e mach as agus chaidh e stigh do bhùth no dha eile ach cha d’ fhuair e Gàidhlig. Bha e ’n sin greis a’ coiseachd ’s e fàs sgith, ach sùil ’g an tug e chunnaic e duine gasda coltas a’ marcachd air each odhar. Sheall e suas air an duine so agus thubhairt e— “Am bheil Gàidhlig agadsa?” Cha do charuich am fear ud ceann no cas. Chuala duin’ -uasal air choir-eigin e a’ bruidhinn ’s thainig e nall. Bhruidhinn am balach ris mar a b’ fhearr a b’ urrainn dha ann am Beurla, ag ràdh—“The boat and the sea and the Broomielaw and the eggs come away; ”Thuig an duin’ -uasal dé bha cearr agus dh’ fhalbh e agus Seumas aig’ air laimh. ’N uair a chunnaic Seumas croinn nam bàtaichean ruith a an deannaibh nam bonn ’s dh’ fhàg e an duin’ -uasal còir as a dhéigh. Ghabh e air bòrd ’s e gle acrach, chaidh e sios do’n toll-thoisich air son biadh fhaotainn ach ’n uair a sheall e sios bha duine stigh gu ruig na cruachainnean ann an ciste Phàraig. Leum e gu h-ealamh agus dhùin e am bòrd uachdair air druim an duine agus shuidh e féin air a mhuin, ’s e glaodhaich— “O, Phàraig, a Phàraig!” Ach ’s e gille nam putan airgid bu luaithe thàinig, ’s ghabh e grein air a mheirleach ’s thug e leis e. Thill Pàraig an dorcha na h-oidhche ’s na sràidean cumhann dha. Dh’ innis Seumas dha gach ni mar a thachair—gu’n do bhruidhinn e ri fear a bha air muin each odhar, ’s nach b’ fhiach leis a fhreagairt. ’N uair a thill Seumas d’ a dhùthaich dh’ ionnsaich e ceaird agus sgoil agus fhuair e air aghaidh gu math anns an t-saoghal. —C. H. C. ’saHighland News.

DEAS FHREAGAIRT.

Bha saighdeir là dol suas an t-sràid ann am baile Hamilton, a’s sogan ’na cheann an deigh dha bhi greis ’s an tigh-òsda. Thachair e air caillich bhochd ’s chuir e fàilt oirre— “Cia mar tha sibh, a mhàthair?” “Tha mi ’n eatorras,” ars’ ise, “ach b’ fheairrde mi fios a bhi agam co tha ’g am fhoighneachd.” “Nach aithne dhut idir mi?” ars’ an spailpeir dearg. “Cha’n aithne gu dearbh,” ars’ a chailleach, “cha ’n fhiosrach mi gu ’m faca mi riamh thu.” “An ann mar sin a tha,” ars’ esan— “Is mise ma ta, mac peathar an ‘fhir ud. ’” “Am bheil thu fhein ag ràdh sin,” ars’ a’ chailleach, “Ma ta, tha thu fior choltach ri bràthair do mhàthar!”

LITIR A LUNNAINN.

FHIR-DEASACHAIDH—Tha an t-àm gu bhi pàigheadh airson MAC-TALLA air tighinn mu’n cuairt aon uair eile, agus tha mi gu toileach a cur chugaibh anns an litir so òrdugh airson £2 , 17s. Leanaidh sibh air a stiùireadh a dh’ ionnsaidh nan càirdean a tha mi ag ainmeachadh aig deireadh na duilleige.

Chuir e mor eibhneas orm a bhi leughadh anns an àireamh mu dheireadh a fhuair mi de ’n phaipeir gu ’m bheil sibh a dol ’ga mheudachadh a rithist, oir tha so na chomharradh gu bheil bhur seann chairdean fathast dileas, agus gu’m beil càirdean ùra a tional mu’n cuairt oirbh. Tha fior Ghàidheil anns gach cearna de ’n t-saoghal gus an tig an deagh sgéula so mar fhacal misneachaidh, agus mar argumaid mhath gu bhi ’druideadh beul na muinntir sin a tha gu daonnan ag innseadh dhuinn gu ’m beil a’ Ghàidhlig a dol bàs.

Tha sibhse a deanamh bhur cuid fein gu treibhdhireach, agus cha ’n fhaod e bhi nach dean bhur leughadairean an cuid-sa. Neach sam bith a tha ’cumail a mach gu ’m beil déigh aig air a Ghàidhlig a chumail suas is cinnteach nach diù leis a bhi air dheireadh ann o bhi ’pàigheadh airson a phaipeir, oir cha’n eil againn ach an aon. Agus tha dòigh eile anns am faod na h-uile cuideachadh leibh, ’se sin a bhi ’moladh a phaipeir do ’n càirdean, oir tha eagal orm gu ’m beil iomadh Gàidheal an Albainn agus ’nur dùthaich féin nach cuala riamh iomradh air MAC-TALLA.

A guidhe gu ’n soirbhich leibh ni ’s mò agus ni ’s mò, Is mise bhur caraid dìleas,
CABAR FEIDH.
Lunnainn, 2, 7, ’98.

LITIR O’N CHUAIRTEIR.

FHIR-DEASACHAIDH: —Chaidh iomadh latha fuar us teth seachad bho’n sgriobh mi ugad roimhe. Bu leòr do’n Gheancach a ghuidhe do’n Spàinnteach na dh’ fhuiling mi le droch shide us droch ròidean—bancaichean sneachda St. Anns us lubaichean puill Framboise, agus ge b’e de ’n t-àite a dhi-chuimhnicheas mi cha dichuimhnich mi an dà àite ud. Bha aon rud a bha fortanach dhomh—bha mi am measg nan Gàidheil nach leig air cuairteir fhad ’s is urrainn dhaibh fuachd no acras. Tha deifir mor eadar da thaobh an eilein. Tha moran bheanntainnean, air an comhdachadh le coille throm, us moran ghleann le ’n aimhnichean air taobh an iar us tuath an eìlein; far an aontaich gach duine gur fior na a thuirt am bàrd Calum Gilios ’na òran taitneach a sgaoil gu farsuinn “Na Cnoic ’s na glinn bu bhoidhche leinn.” Cha’n eil taobh a deas an eilein—Siorramachd Richmond—cho briagha le a ghabhail bhar a chéile; ach tha na daoine a tha chòmhnuidh ann pailt cho gasda, anabarrrch còir. ’Se mo bheachd gu faod gach cuairtear a ràdh ann an cainnt a bhàird “Gur tearc ri fhaotainn feadh an t-saoghail daoine ’bheireadh bàrr orr’ .” Bha mi a foighneachd gu dé dh’ fhàg an spruis cho pailt ’s a choille chruaidh cho gann. Bha iad ag innse dhomh gu’m bu réusan dha so gu’n do ruith teine air deich mile fichead dhe ’n t-siorrachd ud bho chionn da fhichead bliadhna ’sa h-ochd agus a chuid a dh’ fhàg e de ’n choille chruaidh gu ’n do leag“August Gale” ’73 e, agus an darna fàs a thàinig bu spruis air fad e. Rinn an teine us an stoirm so moran call. Ri linn an teine bha a choille faisg air na taighean us chaill iomadh duine bochd a bhothan còmhnuidh, us thachair a leithid ceudna an àm na stoirme ’nuair thainig call air feadhain bu chruaidhe leo na an taighean—chaill iad pàirt de luchd an gaoil. Anns an stoirm so mharbhadh màthair Aonghais I. Dhomhnullach an Sidni a bha ’na bhall de Phàrlamaid Nobha Scotia bho chionn bheagan bhliadhnaichean. Dh’ fhàg an teaghlach an tigh ’s chaidh iad do ’n t-sabhal airson a bhi tearuinte. Sheas an tigh ach thuit an sabhal agus mharbhadh am boirionnach, ach cha d’ thainig dad ris a phàisde a bha na h-uchd. Bha mi aig an spot so, agus chunnaic mi am fear a bha an uair sin ’na phàisde—tha e comhla ri athair air a bhaile aig Loch Lomond agus e ’na dhuine foghainteach, mu shia troighean us ceithir òirlich a dh’ àirde, agus garbh a reir sin. Tha e ann an dlùth chàirdeas do ghaisgeach ainmeil Loch Lomond.

Mar is aithne dhnit tha àireamh mhor de Chomuinn Stuamachd anns an t-siorrachd so, gu h-àraidh ann an Fourche, Framboise, Loch Lomond, Grand River, agus Oban. Tha so cliùiteach do ’n òigridh agus bu chòir do ’m pàrantan ia do luchd-riaghlaidh pharaisdean am misneachadh. Ach mar is trice their iad so gu’m bheil iadsan ro shean air son a bhi na leithid so. Ach ’nan abradh tu gu’n robh iadsan ro shean airson maith a dheanamh agus air an aobhar sin nach robh reusan air iad a bhi fusreach an so ni b’ fhaide, dh’ fheumadh tu an dorus a bhi fosgailte agus do bhrògan umad gus a bhi toirt do chasan, air neo dh’ fhairicheadh tu gu’n robh tomhas beag de bhlàr Chùba agad. Tha e duilich le cuid a chreidsinn gu bheil an truaighe air an uisge bheatha. ’Se ’chleachd iad a bhi seinn ’san tìm a bh’ ann bho shean “Tha buaidh air at uisge bheatha,” agus tha sean-fhacal ag radh “An car a bhios ’san t-seana mhaide tha e duilich a thoirt as.

Bha mi bho chionn ghoirid ann an eaglais Hogomah. Bha an t-urramach Alasdair Ross, ministeir a pharaisde, bho’n tigh, agus shearmonaich an t-Urr. Mr. Grannd ’na àite. Bha mi toilichte an seann Urramach còir a chluinntinn, is fhaicinn a cumail a choltais cho math. Bha Mr. Grannd ’na mhinisteir aca air Loch Ainslie mu thimchioll coig bliadhna fichead. ’S e mo bheachd gu’m b’ i so a cheud pharaisde dha a ghabhail, agus shearmonaich e gach sàbaid gus o chionn beagan bhliadhnaichean ’nuair a leig e dheth uallach paraisde agus cheannaich e tigh ann a Hogomah far am bheil e nis a gabhail còmhnuidh. ’S e ministeir ainneamh ’san là th’ ann an diugh a chriochnaicheas a sheirbheis ’san aon choimhthional gun atharrachadh. Leig muinntir Loch Ainslie fhaicinn am meas air an t-seann Urramach chòir agus air a bhan-chompanach le còta béin a thoirt dhàsan agua cleòca dh’ ise mar chuimhneachan air gach comunn gràdhach agus latha toilichte a chuir iad seachad còmhla aig an Loch fad nan còig bliadhna fichead.

Chaidh hi bho chionn ghoirid troimh Bheinn nam Mucanach, ri ’n canar“Mount Young”an diugh, ach bho’n is Mucanach mi fhéin cha ghabh iad gu dona an seann ainm a ghabhail air an àite. Duine sam bith a tha airson a chuid a’s motha de Shiorrachd Inbhirnis fhaicinn dìreadh e gu mullach na beinne so, agus le fallas a ghruaidhe chi e sealladh.

’Nuair a bha mi ’dol troimh Ghleann nan Sgiathanach chuimhnich mi air òran a chaidh a dheanamh uair aig Loch Ainslie. Thainig Gall an rathad, agus mar is minic a thachair ’s mar tha tachairt gus an diugh ghabh dithis chaileag meas air an fhear so aig an aon àm, ’s mar a dh’ fhaodas tu a thuigsinn cha bhiodh so air uairean comhfhurtail aona chuid dhaibhsan no dhàsan, agus rinneadh òran dh’an treanaidh ’s b’e so ceathramh dheth:—

An null Gleann nan Sgiathanach
Bha sinne ’nar ruith as do dheigh,

---

[23]

[Vol . 7. No. 3. p. 7]

Thug sinn gaol ar cridhe dhut
Seach firionnach eile fodh’n ghrein,
Ghlachd e sinn ’nar cridhe
A mhisneach ’thug thu dhuinn an de.
Us mur a pos thu gin againn
Gu ’n cuir sinn siorram as do dheigh.

Cha bhiodh e gu maith dh’ am chluasan an còrr dhe ’n òran a thoirt dhuibh an dràsd. Ann an litir a sgriobh mi thugad roimhe so thachair dhomh bruidhinn air pailteas nam brògan biorach is gainnead na Gàilig aig nigheanan Bhosthn, ach bha beag an nasgaidh agam dhe. Cha robh tigh anns am faicinn bròg bhiorach nach fhaodainn sealltainn a mach airson nighean bhiorach gus ruith dh’ an teangaidh a thoirt dhomh airson mo litir ’sa MHAC-TALLA. Ann an ceann a deas Siorrachd Inbhirnis thachair te dhiubh orm a mhaoidh mo chluasan a tharruing ’nan deanainn a leithid a rithist. Bha i faicinn ceart gu leòir cuid de nigheanan Bhoston a bhi ann, ach tha mi deanamh dheth nach robh mo litir an diomhanas, oir an ath turus a chaidh mi an rathad dé a b’ ioghnadh leam ach a cheart té so a nochdadh á seòmar le deagh phaidhir mhogan mu casan, ’g gu dearbh bu bheag a bha orra de chumadh nam bròg a chunnaic mi oirre roimhe. Ar leam gu’n cuala mi meóirean a casan a faighneachd de na mogain gu de an dòigh air an tigeadh iad am fasan a rithist, is mar so fhreagair iad:—

“Ma thig an tuthag a Lunnainn,
’S ma bheirear cum’ oirre an Chicago,
’S ma theid a malairt a New York
Ri marsantan an aite so,
An sin ’s buan mhaireannach a fasan mi
’S bidh mo lathaichean gun aireamh.

An sin fhreagair an deichnear:—

A mach na brogan biorach
Is mallachd air an sronan—
Cha ’n eil meur againn gun chroit oirre
Is uinnean air gach ordaig—
Ach air bonn comhartail a mhogan
Ann an socair ni sinn comhnuidh.

Beannachd leat. Is mi do charaid, an là ’chi ’s nach fhaic,
AN CUAIRTEAR.

Am Feillire.

OGUST, 1898.

1 Di-luain An Liunasdal.
2 Di-mairt Blar Bhlenheim, 1704.
3 Di-ciaduin Crunadh Seumas III, 1460.
4 Dior-daoin (3) Ceud thurus Cholumbuis, 1492
5 Di-haoine Bas Roib Dhuinn, 1778
6 Di-satharna (5) Blar Ghruinneart, 1598.
7 DI-DONAICH 9mh Domhnaich na Trianaid
8 Di-luain Bas Dheorsa Channing, 1827
9 Di-mairt
10 Di-ciaduin
11 Dior-daoin Blar Dhailrigh, 1309.
12 Di-haoine Breth Deorsa IV, 1762.
13 Di-satharna Bacadh deise Ghaelich, 1746
14 DI-DONAICH 10mh Dòmhnaich na Trianaid
15 Di-luain Breth Bhoniparte, 1769.
16 Di-mairt Fad an latha, 13 u. 50 m.
17 Di-ciaduin
18 Dior-daoin Blar Phreston, 1649.
19 Di-haoine Bliadhna Thearlaich, 1745.
20 Di-satharna
21 DI-DONAICH 11mh Dònaich na Trianaid.
22 Di-luain Blar Dhunchaillinn, 1669.
23 Di-mairt Bas Uilleim Uallais, 1305.
24 Di-ciaduin Feill Bhartolomeis.
25 Dior-daoin Pongannan Pheairt, 1618.
26 Di-haoine Blar Chrecy, 1346.
27 Di-satharna
28 DI-DONAICH 12mh Dònaich na Trianaid
29 Di-luain Blar Loch Aillse, 1722.
30 Di-mairt Bas Chardinail Iorc, 1807.
31 Di-ciaduin Fad an latha, 13 u. 6 m.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Lan, L. 2, U. 0, M. 15 M.
An Ceathramh mu Dheireadh, L. 9, U. 1, M. 59 M.
An Solus Ur, L. 17, U. 6, M. 20 M.
A’ Cheud Cheathramh, L. 24, U. 4, M. 18 F.
An Solus Lan, L. 31, U. 8, M. 37 M.

Cha ’n urrainn dhut paipear Gailig fhaighinn an aite sam bith ach Mac-Talla, ’s bu choir dhut a bhi gle mheasail air.

MAC-TALLA.

“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”

“ 'Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”

Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.

DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.

An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.

Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.

Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.

Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.

A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.

Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha, agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.

Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach

DOLAR ’SA BHLIADHNA.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU ’N TAGHAIL THU.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n tadhal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,

SIDNI, C. B.

---

[24]

[Vol . 7. No. 3. p. 8]

Marbhrann

a rinneadh do mhnaoi a dh’ éug air an Amhuinn Mheadhonaich, anns a bhliadhna 1894.

Ged ’s iomadh latha bha thu cianail
Ann am fasach tioram, fiadhaich,
Dh’ eirich a nise do ghrian ort;
Dh’ fhalbh gach pian is cradh uat.
Nuair thainig am maor ’gad iarraidh
Bha thu toileach a bhi triall leis,
Thuirt thu, “Tha ’n obair criochnaicht’,
’S m’ fhiachan uile paighte.”

’S ann air Iosa bha do dhochas,
’Toirt neart anam agus treoir dhut;
Thilg thu ’n sin an acair oir
Air caraig bheo do shlainte.
Cha b’ ann tre bhuaidh bha ort thaobh nadair,
Ach trid an obair a rinn gras ort,
’Nuair fhuair thu aithn’ air fear do ghraidh
Le daimh a cheangal phosaidh.

Ged a fhuair e thu lan eucail,
Air bheag maise ’s lan do chreuchdan,
’S ann a cheannaich e dha fein thu
Airson ceilc phosda.
Thug e dhiot an trusgan salach,
Chuir e umad eideadh anairt,
Eadhoin fireantachd an urrais,
Obair ghreis le snathaid.

Chuir e fainne air do mheoirean,
Air do chasan chuir e brogan,
’Nuair shin e mach dhuit an t-shlat oir
Tre ’n d’ fhuair thu coir air saorsa.
’Nuair chunnaic e thu air dhroch caramh,
Gun aon neach a dheanadh sta dhuit,
Thuirt e riut, “Mair beo gu brath,
Is leor mo ghras ’s mo ghaol dhut.

’S i an fhuil a rinn do ghlanadh,
’N fhuil chaidh ghleidheadh anns an t-shoitheach,
Chaidh a ghiulan leis an t-shagart
’Steach do ’n ionad naomha.
’Nuair chaidh gach ni a chur an ordugh,
Chaidh cuid dhi air a’ chathair throcair,
Dia a foillseachadh a ghloir,
’S ga ’n seoladh gu Fear-Saoiraidh.

So an fhuil ’s am bheil an eifeachd;
So an fhuil a rinn an reite,
Anns an la an d’ thug i eibh
An cluasaibh Dhe na trocair.
Nuair choinnich firinn agus trocair,
Rinn iad aonadh agus cordadh,
Ceartas ’us siothchaint gu h-ordail
Pogadh beul ri beul ann.

Ach tha mise an so air m’ fhagail.
Mar eun leis fein an iomall fasaich,
Cuimhneachadh do chomunn graidh,
Bha iomadh la dhomh feumail.
Ach coinnichidh fathast na cairdean,
’S cha bhi dealachadh gu brath ann;
Ann an comunn fear ar graidh,
A chaoidh nach fag ’s nach treig sinn.

Neartaich gras dhuinn ann ar n’ anam,
Dean sinn treun gu cur nan cathan,
’N aghaidh saoghal diamhain, carach,
’S leomhan guineach, beuchdach.
Biomaid gu tric air ar gluinibh,
Gleac ri ar n-athair le durachd,
Thig mi nise gu co-dhunadh
Gu robh cliu do ’n trianaid.

Rioghaich am bas air cloinn daoine,
Ni e gach ceangal a sgaoileadh,
Dealachadh mnathan ’us daoine,
Ged ’s mor an gaol d’a ’cheile.
Feudaidh mi innse ’s cha bhreug e,
Fhuair mi faireachadh bha geur air,
Thug e bhuam gun truas an te
Bha dhomh na ceilc phosda.

Oran do ’n Chomunn Ghaidhealach.

LEIS A PHIOBAIRE MHOR, ANTIGONISH, 1872.

Air fonn:— “Ho mo Mhairi laghach.”

Toisichidh mi thall
Air feadh nan gleann ’s nan craobh,
Far an d’ fhas na suinn
Nach d’ araich foill no gaoid;
Leoghain anns na h-armaibh
Ainmeil anns an raon,
Gillean laidir, iriosail,
Nach tilleadh maoir.

LUINNEAG.
’S ann leam fhein a’s toil
An comunn a tha grinn,
Fir bho al no boinead,
Co chromas an cinn,
Bheir dhuinn lan na gloine
Bho aghan a ghlinn,
’S gheibh sinn cal na Nollaig
Bu toilichte leinn.

Daoine choisneadh buaidh
Air luchd na fuath gun taing,
’S minig a chuir an ruaig,
Le roinnean cruaidh gun mheang;
’S tric a shabhail rioghachd,
’S a thug righ a fang,
’Sa chuireadh fo chis
Gach fear bhi miomhail ann.

Albainn, ged a dhealaich sinn,
Ged tha thu thall!
’S iomad fear is bean againn
’Tha ort an geall.
Cum rinn a charrannachd
A dh’ fhas ’nad chliabh,
Bho ’n ’s e is mil is baine dhut
Gun cheannach riabh.

Ged a thainig am
A chaidh do chlann ma sgaoil,
Lean gach fine fallain
Ri fearann an gaoil;
Chum iad suas na cleachdannan
’Bh’ aig Mac an Fhraoich;
Dh’ fhag sid laidir, reachdail iad
Far neart chlann-daoin.

Chi mi anns a bhaile so dhiu
An diugh Di-mairt,
Fir cho cairdeil, carranta,
’Sa chros a sail;
Baigheil, mar bha ’seanairean,
Gun chron, gun ghiamh,
Ged is laidir, fallain iad,
Gur math an gniomh.

Gniomh ’sa bheil an domal
Sonas air a reir,
’S fialaidh sibh mar sporan
’S toilichte ma fheum;
Diadhail anns gach coinneamh,
’S modhail do ’n chleir;
Dh’ fhag siod cliu a leanas ruibh.
Is beannachd Dhe.

Ach ruigidh sinn am bruthach,
Seinnidh sinn a phiob,
Bi’dh sinn ann an uidheam
Le roghainn gach ni;
Gheibh sinn “Gille Calum,”
Agus“Highland Fling, ”
Fileanta, gle ealamh,
Bho anail gun chuing.

Ladhar cha teid a phronnadh,
Stob cha teid na barr,
’S gann a gheibh an talamh
Beanailt dha le sail;
Lubagan is caran,
Baralach gu leoir,
’S cha bhi buile ’leanas.
Mearachd air a cheol.

Theid pairt a chuir na cloiche,
Pairt a chaitheamh uird,
Pairt a chuir am poca
’Stobadh gun da shuil;
Pairt dhiu air a “ghalop,”
’Ruith ’sa gearradh leum,
Mar bhiodh pairce ghearran
Nan deannaibh gun srein.

Thig gach fear air lom aca
Le bonn an oir,
Paighidh iad gu fonnmhor,
Gun bhrunndail, gun phrois;
Tairnnidh iad le carranachd,
Mu ’n cuairt am bord.
Far am boidheach caileagan,
’S bean is oigh.

Bidh bonnaich mhor mar mhuigh aca,
Na suidh’ air bord,
Air an cur an uidheam
Le roghainn gach seors’;
Aran agus caise,
Buntat’ agus im,
’S fliuchan do ’n stuth laidir
’N aite na ti.

Olam air na gillean
Sileadh bho ’n a ghleann,
Eolas nach dean milleadh
Air cinneadh no clann;
Pog thoirt da cho milis,
Ri mile na Fraing,
Olaibh air ur cinneadh,
’S na siribh e gann

Faic litir o “Charaid na Gàilig” air taobh eile. Bidh tuilleadh mu na duaisean a tha e tairgse anns an ath àireamh.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leighsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH
agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill us teisteannas.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia
agus
127 State St., Boston Mass.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Feasgar, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $4 .00
Sia miosan, 2.00
Tri miosan, 1.00
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an“Record”na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE CO. ,
air son Eilean Cheap Breatunn.

Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.

Tha sinn mar a b’ abhaist a’ creic Truncaichean, Màileidean, Acuinneach, Bratan-carbaid, Cuipichean, Carbadan Cloinne, Olla, Dubhaich Bhròg, &c ., &c .

F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.

SANAS.
Tha searbhanta mhath a dhith orm gun dail.
Gheibh i deagh tharasdal.
CAIPT. RUAIRIDH MACNEILL.
Sidni, C. B., Ogust 11, 1898.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

C . H. HARRINGTON & CO.
NA MARSANTAN A’S FHAIDE THA DEANAMH GNOTHUICH ANN AN SIDNI.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

’NUAIR THEID THU ’BHADDECK
TAGHAIL AN STOR
Albert I. Hart.
Tha stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.

Bathar Tioram,
Bathar Cruaidh,
Amhlan,
Aodaichean,
Caiseart, Adan,
Curraichdean,
Agus iomadh ni eile.

An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.