---

[249]

[Vol . 7. No. 32. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, AM MART 3, 1899. No. 32.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. XVI.

MO CHOMPANACH ’SA PHRIOSAN.

Thainig mi dhachaidh aig an àm ghnàthaichte feasgar, agus bha dùil agam gu’m biodh mo chompanach dhachaidh an ùine gun bhith fada. Bha mi’ gabhail fadachd gu leòr nach robh e ’tighinn feuch am faighinn am mach cia mar a chaidh cùisean leis. Ged nach robh e ’nan chomas cuideachadh a dheanamh leis, bha truas gu leòr agam ris, o’n a bha mi aig an àm a’ làn chreidsinn gur e an fhìrinn a bha e ag innseadh dhomh mu’n d’ fhalbh e ’s a’ mhadainn. Chaid mi am mach air cheann gnothaich, agus ged a bha mi gun tilleadh gus an robh e deich uairean a dh’ oidhche, cha robh esan romham a staigh an uair a thill mi. Chuir so dragh orm; oir ged nach robh dlùth chompanas eadrainn, bha sinn ciùin, sìobhalta, càirdeil gu leor ri chéile.

Thuirt mi ri muinntir an taighe, gu’n robh eagal orm gu’n d’ eirich beud dha o’n a bha e cho fada gun tighinn. Ach thuirt iad rium a beul a cheile, gu’n robh iad cinnteach nach b’ eagal dha, o’n a bha e gu math tric gle anamoch gun tighinn dachaidh. Thuirt iad rium mar an ceudna, gu’m b’iomadh oidhche a dh’ fhan e am muigh gun tighinn dhachaidh idir.

Ged a thug so beagan foise do m’ inntinn, cha robh mi saor is eagal gu’n d’éirich tubaist air choireiginn dha, ar neo, gu’n robh e tinn.

An uair a chaidh mi ’laidhe bha mi ’smaointean air; agus cha robh uair a dhùnainn mo shùilean nach robh mi a’ bruadar air. Mu dheireadh thainig a’ mhadainn; ach cha tainig esan. Bha ’n leaba anns am biodh e ’cadal direach mar a chaireadh i ’sa’ mhadainn an latha roimhe sid.

Dh’éirich mi agus chuir mi umam. An uair a shuidh mi ag mo bhiadh, bha ’chathair air am b’ àbhaist dha ’bhith ’na shuidhe falamh; agus ged nach bu tric leinn mòran comhraidh a bhith eadrainn aig ar biadh ’s a’ mhadainn, bu toileachadh leam e bhith ’nam chuideachd. Thainig na briathran a labhair e an uair a bha sinn a’ dealachadh an latha roimhe sid as ùr ’nam aire, agus eadar a h-uile rud a bh’ann cha b’urrainn mi ach fior bheagan bidh a ghabhail.

An uair a ràinig mi a’ bhùth, thug fear na buthadh a thaobh mi, agus dh’ innis e dhomh gu’n robh mo chompanach, Daniel Samson, air a chur an sàs airson airgiod a ghoid air a mhaighstir; agus thuirt e rium gur docha gu’m bithinn air mo thoirt gu cuirt, agus air mo cheasnachadh mar fhianuis ’na aghaidh. Thuirt e rium mar an ceudna mi thoirt mo cheart aire gu’n innsinn an fhìrinn gu saor, soilleir, an uair a rachadh mo cheasnachadh. “Ach thoir do cheart aire,” ars’ esan, “nach bi thu deas gu bhith ’bruidhinn air aon ni a’s aithne dhut m’a thimchioll. Ma tha dad cearr agad ri ràdh ma dheidhinn, na abair e gus an cuirear air do mhionnan thu.”

Ma bha dragh orm roimhe sid air son Dhaneil, bha mòran a bharrachd orm an uair a chuala mi mar a thachair dha. Ghrad thuig mi nach robh facal fìrinn anns na thuirt e rium mu’n airgiod urrais, agus mu’n airgiod a thuirt e rium a chuir e dh’ ionnsuidh a mhathar. Lughdaich so gu mòr mo mheas air; ach an deigh a h-uile rud, bha truas gu leòr agam ris aig an am. Bha mòran a bharrachd truais agam ris an uair a fhuair mi am mach mar a thuit e air falbh o na ceumannan cearta agus cothromach anns an robh e ag imeachd car ùine an deigh dha falbh a taigh ’athar.

Aig an àm ud, cha robh mi ’tuigsinn gu ’m bheil ceangal dlùth eadar a bhith ann am fiachan agus a bhith ’g innseadh nam breug. Ach an diugh, tha e soilleir gu leòr dhomh, gu’m feum am fear a thuiteas ann an trom fhiachan le ’mhi-dhòigh ’s le’ ghòraiche fhein, teannadh ri innseadh nam breug gus a leithsgeul fhein a ghabhail. Is fhad a bhios fear o’n taigh mu’n toir e droch sgeul dhachaidh air fhein.

An uair a bha mi air an rathad dhachaidh, cheannaich mi paipear a bh’ air a chur am mach am feasgar ud fhein; agus bha cunntas ghearr ann air mar a ghlacadh mo chompanach, agus an t-aobhar air son an do ghlacadh e. An uair a ràinig mi an taigh bha dithis no triùir de luchd lagha ’s de luchd rannsachaidh a staigh romham. Bha iad an deis a’ chiste aigesan, an leaba anns am biodh e ’cadal, agus gach cùil is preasa ’rannsachadh feuch am faigheadh iad forofhais air airgiod no air ni sam bith eile a shaoileadh iad a bhiodh feumail dhaibh a chum cùis-dhìtidh làidir a bhi aca ’na aghaidh. Bu cho math leam daoine eile ’fhaicinn riutha. Ach bha iad ciùin, sìobhalta gu leòr riumsa; oir cha robh aobhar aca ’bhith coimheach no iargalta rium.

Ged a bha fhios aca nach robh mise ’fuireach anns an taigh ach ùine ghoirid, rinn iad ceasnachadh gu leòr orm, a chionn gu’n robh mi ’cadal anns an aon seomar ri Daniel Samson. Fhreagair mi gach ceisd a chuir iad orm cho modhail ’s cho pongail ’sa b’ aithne dhomh. Ach bha e soilleir dhaibh fhein agus dhomhsa nach deanadh aon fhiosrachadh a bha mise comasach air a thoirt dhaibh an gille bochd a dhìteadh.

Thugadh gun dàil air beulaobh an luchd-lagha e; agus an deigh dhaibh beagan ceasnachaidh a dheanamh air, shuidhich iad gu’m biodh e air a chumail anns a’ phrìosan gus an tigeadh na Morofhearan Dearga do’n bhaile.

An ceann beagan ùine thainig na Morofhearan Dearga do’n bhaile. Thugadh iomadh tagradh air am beulaobh. Agus thugadh cùisean mo chompanaich air am beulaobh mar an ceudna. Thugadh mise an làthair mar fhianuis; ach cha d’ rinneadh moran ceasnachaidh orm o’n a fhuaradh iomadh dearbhadh gu’n robh e ciontach.

Rinn am fear-tagraidh a bh’ air a thaobh a dhleasdanas anabarrach math. Cha d’ fheuch e ri dheanamh am mach gu’n robh Daniel neo-chiontach; oir cha robh feum ann dha. Ach labhair e mòran mu thimchioll na dòigh mheasail, chliùitich anns an robh Daniel a’ caitheamh a bheatha, araon mu’n d’ fhalbh e o taigh ’athar, agus an deigh dha obair ’fhaotainn ann an Glasacho. Nochd e gu soilleir gu’m b’ ann air chomhairle dhroch companach a chlaon e air falbh o’n eisimpleir agus o na comhairlean matha a thugadh dha ann an taigh ’athar. Cha’n ’eil cuimhne agamsa ach air fìor bheagan dhe na labhair an duine; ach their mi, gu’n saoileadh neach sam bith a bhiodh ’g a eisdeachd, gur gann a bha Daniel a leith cho ciontach ’s a bha ’n luchd-dìtidh toileach a chur as a leith.

Mu dheireadh labhair fear dhe na Morofhearan Dearga; agus ghabh e sealladh air a’ chùis a chuir ioghnadh gu leòr orm aig an àm. An àite bhith toileach leithsgeul a’ chiontaich a ghabhail mar a shaoileadh duine, an deis na labhair am fear-tagraidh a bh’ air a thaobh, is ann a thuirt e, gu’n robh an dòigh mheasail, chliùiteach anns an d’ fhuair e thogail a’ deanamh na cionta ’chuir e an gnìomh na bu neo-leithsgeulaiche. Nam bu duine aig nach robh eòlas ’na òige air fìrinn is onair is ceartas a dheanadh a’ chionta ’rinn e, ghabhadh daoine beagan dhe ’leithsgeul. Ach duine a fhuair eisimpleir agus teagasg math, agus aig an robh làn fhios gur e an t-olc a bha e ’deanamh an uair a bha e ’toirt leis airgiod a mhaighstir gun chead, agus a’ feuchainn cho math ’s a b’urrainn e ri falach a chur air an olc a bha e deanamh, bha e’ nochdadh gu soilleir, gu’n do thuit e air falbh gu h-anabarrach o’n staid anns an robh e an toiseach. Ged a dheanadh duine gun tùr, gun fhiosrachadh, gun eòlas, dol as an rathad a bhiodh mòr, cha chuireadh e uiread a dh’ ioghnadh air daoine.

Cha’n ’eil trian agam air chuimhne dhe na thubhairt e; ach cha bu mhisde mi riamh gus a so na chuala mi e ag radh. Dh’òrdaich e Daniel bochd a chumail ann am priosan fad bliadhna gu leith. An uair a chual’ an gille bochd a’ bhinn a thugadh am mach ’na aghaidh, thoisich e ri sileadh nan deur gu fra[ ? ] .

An àm a bhith ’g a thoirt air falbh a seòmar na cùirte do’n phriosan, sheall e gu geur ormsa, mar gu’m biodh toil aige crathadh laimhe a thoirt dhomh. Nan robh mi dlùth gu leòr dha, bha mi air mo làmh a thoirt dha gun teagamh. Ged a bha fhios agam gu’n robh e ciontach, gidheadh bha truas gu leòr agam ris. B’ aithne dha e fhein a ghluasad gle iomchuidh ann an cuideachd sam bith anns am bitheadh e; agus theireadh a h-uile duine a chuir eòlas air gu’m b’e an call gu’n d’éirich dha mar a dh’ éirich.

Ged a chaidh mise ’laidhe an oidhche ud, faodaidh mi ràdh gur e fìor bheagan cadail a rinn mi. Cha robh am fear a chuireadh an lath’ ud do’n phriosan a’ dol bhar mo smaointean. Thainig a leithid a dh’ atharrachadh air o’n latha chaidh a ghlacadh ’s gur gann a dh’ aithnichinn e. Agus ged a bha amhrus làidir aige gu’n cuirteadh do’n phriosan e, cha robh dùil sam bith aige gu ’n cumteadh ann e fad bliadhna gu leith. Ach an uair a chual’ e a’ bhinn a thugadh am mach ’na aghaidh, thainig dath a’ bhàis air.

An ceann beagan laithean, an uair a chaidh mi dhachaidh anamoch feasgar, bha litir air a’ bhòrd ’g am fheitheamh. An uair a sheall mi oirre, dh’ aithnich mi nach fhaca mi an làmh-sgriobhaidh a bh’ oirre riamh roimhe. Ghrad dh’ fhosgail mi i. Ciod a bh’ ann ach litir o athair Dhainiel. Cha robh innte ach beagan fhacal anns an robh

---

[250]

[Vol . 7. No. 32. p. 2]

e ’g iarraidh orm a dhol g’a fhaicinn do’n taigh anns an robh e fuireach.

Bu leasg leam a dhiùltadh; ach cha robh toil sam bith agam a dhol far an robh e. Bha amhrus laidir agam gu’m b’ ann a dh’ fheorach mu dheidhinn a mhic a thainig e.

Cho luath ’s a ghabh mi greim bìdh, chuir mi umam aodach a b’ fhearr na ’n t-aodach a bha mi ’cosg a h-uile latha, agus dh’ fhalbh mi. Ged a bha mi ùine mhath ann an Glasacho, cha robh mi mion-eòlach air uile shràidean a’ bhaile; ach le treòrachadh dhaoine ’thachair rium, fhuair mi ’dh’ ionnsuidh na sràide thun an robh mi ’dol ann an ùine gun bhith fada. An uair a rainig mi an taigh, dh’ aithnich mi gu’m bu duine a bha gu math air a chois a bha fuireach ann; oir bha e ’na thaigh mòr, agus glé mhaiseach o’n taobh am muigh.

An uair a bhuail mi an glag, thainig fleasgach òg air an robh cota biorach, agus brollach mor geal, a dh’ fhosgladh an doruis. Is ann a ghabh mi miapadh an uair a chunnaic mi e.

Dh’ iarr e orm a dhol a steach. Lean mi e a steach do sheomar gun a bhith mor, anns an robh àireamh mhòr leabhraichean ann am preasachan glaine mòr-thimchioll a’ bhalla. Dh’ iarr e orm suidhe air ceathair; agus an uair a dh’ fheoraich e dhiom an robh gnothach sam bith agam ri fear an taighe, thuirt mi ris, gu’n d’ fhuair mi litir o fhear do’m b’ ainm Samson, ag iarraidh orm tighinn thun an taighe. An uair a chual’ e so, chaidh e mach as an t-seomar.

An uair a chaidh e ’mach as an t-seòmar, thug mi sùil air feadh an t-seomair le mor-ioghnadh; oir cha ’n fhaca mi uiread sid de leabhraichean cruinn ann an aon àite riamh roimhe.

(Ri leantuinn.)

FEARCHAR MAC SHEATHACHAIN.

(Air a leantuinn.)

Bha e lag, glas-neulach, caithte, oir b’ eagalach mar a chaidh a leònadh le beum tuaighe; gidheadh, bu bheag nach do leum e o a leabaidh ag cluinntinn da fuaim nam pioban aig an reiseameid a’ fas fann, agus iad a’ coiseachd troimh bhaile Muire agus ri taobh Loch-Ial. A’ bharrachd air so, bha aimhreit air a’ thaobh inisg a chuireadh am mach air le a naimhdean, na ceatharnaich, ris an do chog e gu tric, agus b’e so an inisg gu’n robh eagal air gu’n tigeadh air an Fhreiceadan Dubh imeachd thar na criche Gàidhealaich. Mar a bha an leithidean a dh’ fhathuinnean a’ faotuinn greim ni’s teinne air cach, bha cridhe uallach, feargach Fhearchair air boile le corruich agus nàire nach do thoill e.

Fa dheoìgh, oidhche bha an sin, thainig seann chailleach gu diomhair do’n bhothan anns an robh e, a dh’ innseadh dha gu’n robh na dearbh cheatharnaich, a dh’ fhiach ri a dheanamh ’na bhleidire a’ cur rompa, gu’n iadhadh iad mu thimchioll a thaighe, gus a mharbhadh mar dhioghaltas air lotan araidh a rinn a chlaidheamh air cuid de’n companaich.

B’ fhada o sin a thugadh an comas o na ceatharnaich le lùths agus dealas an Fhreiceadan Duibh, agus cha robh na chuireadh cluain orra, ach cothrom fhaighinn aìr Fearchar a’ mharbhadh agus a’ ghearradh ’na bhloighdean mine.

“Agus an e so an innleachd aca?” arsa Fearchar ris a’ chaillich.

“Is e, air neo am bothan a’ losgadh ’na ghual, agus thusa ’na bhroinn.”

“Ma’s ann mar sin, a’ mhathair,” ars esan, “is mithich domh togail orm gus na beanntan. Is fearr leabaidh fhuar an fhraoich mhil-bholtraich na rostadh ann am bothan agus i ’na lasair, mar shionnach ’na bhrocluinn.”

Dh’ iarr an luchd-aitich mu’n cuairt air, aite-cleith eile ’thoirt air, no fuireach gus am faigheadh e a luths a rithisd, ach bu diomhain daibh.

“Nan robh mise agus mo lan luths agam, dh’ fheighinn an so,” thubhairt Fearchar, “agus cha b’ eagal domh an uair a bhitheadh mo chlaidheamh agus mo thargaid fodham. Ma thig na ceatharnaich so, is e am beatha mo beatha-sa gu deachdta, mur cuirinn triuir dhiubh fein a’ dhith. Ach is ann a tha mi cho lag ri giullan agus e a’ fas, agus mar sin bheir mi am monadh fosgarra orm gus an ruig mi Abar-fealdaidh.”

“Is fada an eubh o sin agus comhair o Fhearchar Mac Sheathachain,” arsa a’ chailleach, Mona, a’ fiachainn ri a comhairle a’ sparradh air.

“B’ iad ‘Oidhirp’ agus ‘Theab’ na coin bu mhiosa bha riamh aig Fionn,” ars an saighdear. “Bithidh la a’s t-fhoghar agaibh uile o Fhearchar, air son na rinn sibh air a sgath; ach tha a luchd-caidridh a’ feitheamh ris, agus feumaidh e togail air. Nach bu mhor an naire nan tugadh am Freiceadan Dubh a’ chaismeachd gu ruig machraichean nan Gall gun Fhearchar ’nan cuideachd? Ciod a dh’ eireadh am beachd Finab, a chaiptean? Agus ciod e bu bharail do na h-Abraich?”

“Fan ort, prioba, clos ort fathasd,” arsa Mona.

“Fan! clos! bhitheadh cnamhan m’ athar a’ toirt a’ ghlig asda gu farumach anns an uaigh, an Gleann-sil, tha fad as far an do chaochail e air sgath righ Sheumais.”

“Ach an rabhadh so dhuit, Fhearchair, air eagal gu’m falbh thu gu cian nan cian.”

“Is fhaide gu sin na gu Bealltuinn, agus is eiginn domh Aber-fealdaidh a’ thoirt orm an la sin.”

An uair a chunnaic iad gu’n robh e seasmhach thubhairt cailleachan eile eatorra fein gu’n tigeadh an ‘Tarbh-choill’ air; ach ged a bha creideamh laidir aig Fearchar ann an saobh-sgeulachdan a dhuthcha, rinn e faite gaire tartarach; oir is e neul dubh a tha anns an Tarbh-choill, agus ma chithear air oidhche Shamhna e, bha e ’na shuaicheantas air aimsir stoirmeil, agus na leth-fhacal air mi-thapadh a tha dluth air tachairt.

“Cha robh thu ro ghlic an uair a ghabh thu anns an arm, Fhearchair,” agus bu e sin an t-agartas mu dheireadh aca.

“Cia mar?”

“Cuiridh an teanga snaim nach fuasgail na fiaclain.”

“Mar a rinn teanganan nam fear agaibh, na daoine bochda, an uair a phos iad sibh,” fhreagair Fearchar le deadh ghean. “Na bitheadh eagal oirbh do’m thaobh; mu ’s leagh an sneachd air Beinn Neimheis, agus mu ’s tig lus leth-an-t- samhraidh fo bhlath air Caisteal Dubh Inbher-lochaidh, bithidh mi maille ribh uair eile.” Thog e a bhreacan air, chuir e a thargaid air a ghualainn le seogan, agus ghairm e air Bran, cu na ceist, le fead, agus chuir e aghaidh air a thurus. Ghabh e an rathad a bu ghiorra, timchioll cas Bheinn-neimheis gu ceann Loch Liobhainn troimh Larach mor, agus na beanntan domhainn a tha ’sineadh gu Bruthaichean Rannoich, agus b’ e sin an turus fada, fasail, cunnartach, ach cha b’ eagal dad da, agus a chu athach na dhion, a chlaidheamh agus a dhagachan ’na fhochair, a bhreacan gu a chomhdachadh; agus b’e am fraoch a bu leabaidh da, ge b’e aite anns an stadadh e.

Bha a chu dileas Bran air comh-leabaidh ris o’n a bha e ’na chuilean; bu tric leis cadal am breacan a mhaighstir agus bu mhordhalach an samhladh e air an t-seann mhialchu Albannach d’ am bu bheus anns na bliadhnachan a dh’ aom an ruaig a’ chur air an tarbh bhan (ainmhidh nach ’eil a nis an lathair) air an fhaol-chu agus air an fhiadh. Bu shinnsear a leithid ud de chu do’n fheadhainn a tha againn an diugh, ged nach ’eil a shliochd cho treun ris; ach bha am fear so cho mor, cho laidir agus cho misneachail, agus gu’m beireadh e air an fhiadh bu luaithe ceum; ’ga leagail gus an lar; gu dearbh, anns an t-sabaid deireannaich chaidh chuir leis na ceatharnaich, rinn e beatha Fhearchair a’ theasraiginn le reubadh as a’ cheile a’ dheanamh air a mheirleach a bha dol an sas ann am Fearchar gu cuir as da. Bha e ’na chu mollach, glas; bha feithean a luirgnean mar thoinntein an iaruinn; bu leathann, domhain a chliabh; agus a shuilean dealrach mar an iolair. Is tric leis a leithid de chu aite ard ’fhaotainn anns na sgeoil Ghaidhealaich. B’ ainmeil an gliocas agus an gradh a bha aca do ’m maighstirean, agus bu chomharradh air bas agus bu mhanadh air bron an ulfhartaich, throm, mhuladach aca a’ reir beachd nan seann daoine.

Bha Bran agus a mhaighstir riamh le cheile. Shaoil le Fearchar gu ’n robh e os cionn luach an am seilge, agus an deigh da gabhail anns an Fhreiceadan Dubh, bha Bran an comhnuidh cuideachd ris an uair a bhitheadh esan ’na chaithris, agus bha a chuid fein aige de gach dleasnas, agus b’ abhaist do Fhearchar a’ radh “gu’m b’ fhearr cluasan Bhrain, na cluasan an reiseimeid uile gu leir.”

Bha a ghrian air dol fodha, roimh daibh an clachan beag uaine ’fhagail, agus bha buinn nam beann cro-dhearg a’ fas dorch, ged a bha am mullaichean soilleir fathasd le dealradh na greine. Air eagal feadhainn de’n bhuidheann chreachaich a bha air a thoir a bhith an lathair, a’ toirt sula air, agus a’ sgrudadh gach ceum de a choiseachd, o chulthaobh creige no bad-rainnich, lean e ri uine rathad araidh a sheol do ’n iar e, gus an do thainig beul an anamoich agus na h-oidhche air, leis an deach a chleith air an t-saoghal uile; an sin, thug e fein suil uaithe gu furachair faicilleach, cleas an deagh shealgaire, agus bhuail e gun tuilleadh dalach air seann rathad nan treudairean agus na Féinne, duinte air gach taobh o’n t-saoghal am mach, agus sinte an gleann domhain Coire-choille gu ruig bearna stacach, sturrach Glinne Comhainn.

Dh’ eirich Beinn Neibheis no Beinn Neimh air a laimh chli, gu h-uaibhreach, aibhseach, iongantach, ged nach robh ann dith ach a mullach ri ’fhaicinn, faisg air na reultan, ’na shamhladh air siorruidheachd, comhdaichte le sneachd geal, bith-bhuain. Air a laimh dheis gleanntan domhainn a’ meunanaich eadar monaidhean tomadach, a dh’eirich ’nam meallan athach air muin a cheile, an sliosan air an sgoltadh leis na ceudan uillt; torran garbha chreagan, ’nan sreathan agus ’nam bannalan breacadh nan sliosan sin; agus mar fhraoidhneasan orra sin, duilleagan dosrach, iteagach an rainnich agus a’ chonnaisg dhuibh; no duin chlach, grabach, cabach, nach deach a’ shuidheachadh riamh le lamhan duine, agus a choltas air gach ni gu’m b’ ann do shaoghal eile iad. Fa chomhair Fhearchair, bha fasach Larachmor, ag leagail ris greadnachais aonaranaich, far an d’ thugadh dealrachadh loinnreach nan reultan air gach cumadh anns an duthaich, air gach preas critheanach no craoibh dhuilleagaich, air gach lom-chreig agus garbh-charraig a thilgeadh sios leis na siantan, a’ bhith aogaidh, taibhseil, gruamach; agus bha gach caochan bras a’ leumadh ’na amar gu h-uaigneach, dubharach, eadar na toman-fraoich dosach, toipeanach agus gach duilleag a cur cagair ann an cluais an dara duilleig, cagar a bu diomhair, do-thuigsinneach. Dheargadh so air cail agus air inntinn duine sam bith, agus gu sonruichte air inntinn Gaidheil; oir bheireadh loiseam dithreabhach, agus morachd uamhasach an aite sin, allsga agus suaimhneas air aoradh duine, an am an dubh-thrath.

Cha robh a’ ghealach ann. Neoil mhora, dhoilleir a’ siubhail an speur ag folach nan reultan air an turusaiche agus a cuir an tuilleadh doilleireachd air aisridh Fhearchair. Shaoilear gu ’n robh an cu fein fo oillt an ionaid ud, agus e a’ gluasad gu stolda, dluth ri sailtean a mhaighstir.

---

[251]

[Vol . 7. No. 32. p. 3]

Cha robh a cuir air smaointean Fhearchair re na h-uine so ach na ceatharnaich fhuilteach, leis am bu mhiann aig an am dioghaltas air fein agus air an Fhreiceadan Dubh a’ thoirt am mach gun iochd, gun truas; ach mar a b’ fhaide a tharruing e uapa agus o thaobh Loch Lochaidh agus Loch-ial, far am b’ abhaist daibh comhnuidh, bhuail rudan eile air a smaointean a bha buailteach a cheana do gach saobh-chreideamh; agus bha na sgeoil fhiadhaich a’ thaobh an dearbh aite dhiomhair sin a bha e a’ siubhal, a’ tighinn an lionmhorachd ’na mheamhair agus ’na chuimhne, gus am b’ fhearr leis-san, Fearchar Mac Sheathachain, ’aghaidh a’ thoirt air balla ghunnachan mora no air sia daoine eile agus an claidheimh ’nan lamhan, na bhith ’na aonar anns a’ bheinn far an cuireadh eadhon buaileadh calltuinn agus cuilionn ri ’cheile, an t-eagal air.

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. XIX.

Cha robh mi ’n duil an toiseach gu’n robh mi air mo ghortachadh cho dona, agus air an aobhar sin ghrad dh’ eirich mi, agus thug mi oidhirp air falbh a sealladh an t-sluaigh cho luath ’s a b’ urrainn mi. Bha ’n sluagh a’ deanamh ceol-spors dhiom, agus air ghaol faighinn as an sealladh cho luath ’s a b’ urrainn mi, thilg mi lan no dha mo laimhe a dh’ or ’s a dh’ airgiod air an t-sraid, agus fhad ’s a bha iad ’g a chruinneachadh, fhuair mi cothrom teicheadh as am fianuis. Ach lean am borobair gu dluth air mo shail, agus e ’sior ghlaodhaich, “Dean air do shocair, a dhuine; c’ar son a tha thu ’ruith cho luath? Nam biodh fhios agad air cho craidhteach ’sa tha mo chridhe air son an droch dhiol a rinn am breitheamh ort—thusa ’tha cho fialaidh, agus a chuir comain mhor ormsa, agus air mo chairdean! Nach math a thuirt mise riut, gu’n cuireadh tu do bheatha ann an cunnart, an uair a bha thu cho rag ’s nach leigeadh tu leamsa falbh comhladh riut? Tha thu nis a’ faicinn mar a dh’eirich dhut, a chionn nach gabhadh tu mo chomhairle-sa. Agus mur b’ e gu’n do chuir mise romham do leantuinn a dh’ fhaicinn c’aite an robh thu ’dol, cha ’n eil fhios ciod a bha air eiridh dhut. Caite am bheil thu ’dol? Stad rium.”

Bha ’m borobair a’ falbh ’nam dheigh o shraid gu sraid, agus e ’sior ghlaodhaich air an doigh ud. Cha ’n fhoghnadh leis am masladh a thug e orm aig taigh a’ bhreithimh, ach dh’ fheumadh e aire muinntir a’ bhaile a tharruinn g’ am ionnsuidh. Bha mi aig an am ’na leithid a dh’ fheirg ’s gur gann nach deachaidh mi ’na dhail gus an sgian a chur air an sgornan aige. Ach o’n a bha fhios agam gu’n cuireadh so an dunaigh mu m’ cheann gu buileach, ghabh mi doigh eile air faighinn as a luib. Thug mi an aire gu’n robh moran sluaigh ag amharc am mach air na dorsan ’s air na h-uinneagan an uair a bha iad ’ga chluinntinn-san a’ glaodhaich ’nam dheigh; agus chaidh mi steach do thaigh-osda. B’ aithne dhomh fear an taigh osda gu math, agus ghuidh mi air gu durachdach gun an duine caothaich ud a leigeadh a steach ’nam dheigh. Gheall e gu ’n deanadh e sid, agus sheas e ri ’ghealladh. Ach fhuair e dragh gu leor a’ cumail a’ bhorobair am muigh; oir bha e ’cur roimhe gu’n rachadh e steach a h-uile cor. An uair a chunnaic e nach fhaigheadh e steach, chain agus smad e fear an taigh osda thun a bhrogan. Cha robh duine ’thachradh ris, nach seasadh e ’bhruidhinn ris, agus a dh’ innseadh dha am feum mor a rinn e dhomhsa. Ach bha mise gle thoilichte aon uair ’s gu’n d’ fhuair mi as mo luib e.

Ghuidh fear an taigh osda orm gu’n innsinn dha na driodartan a thachair dhomh; agus dh’ innis mi dha gu saor gach ni mar a thachair dhomh. Dh’ iarr mi air seomraichean a thoirt dhomh anns am bithinn a’ fuireach gus an rachainn am feobhas. “B’ fhear dhuit,” ars’ esan, “a dhol dhachaidh do d’ thaigh fhein. Bhiodh tu moran na b’ fhearr frithealadh agus aire na bhios tu an so.”

“Cha teid mi dhachaidh idir,” arsa mise; “bidh am borobair mollaicht’ ud a latha ’s a dh’ oidhche ’ga chur fhein a staigh orm; agus cuiridh a chuid boilich is mi-mhodh am bas orm. A thuilleadh air so, an deigh na thachair dhomh an diugh, tha mi ’cur romham gu’m falbh mi as a’ bhaile gun moran dalach. Feumaidh mi dhol far an treoraich an cruaidh-fhortan mi.”

Cho luath ’s a chaidh mo chas am feobhas, thug mi mo chuid dhe’n t-saoghal do m’ chairdean, ach na bha mi saoilsinn a bhiodh feumail dhomh air son mo thuruis.

Dh’ fhalbh mi a Bagdad, agus thainig mi an so. Bha mi ’gam dheanamh fhein cinnteach nach tachradh am borobair mollaichte so rium ann an aite cho fad air falbh o m’ dhuthaich fhein; agus an deigh a h-uile rud, tha e an so ’n ’ur cuideachd-se. Na biodh ioghnadh oirbh ged a tha cabhag orm gu falbh. Tha e furasda gu leor dhuibh a thuigsinn, gur e sealladh gle neo-thaitneach leam a ghnuis fhaicinn. Is e bu mhathair-aobhair air mi bhith crubach, agus a bhith cho fada air falbh o m’ dhuthaich agus o m’ chairdean.

Au uair a labhair e na briathran so dh’ eirich e, agus ghabh e mach as an taigh. Lean fear an taighe e thun a’ gheata, agus dh’ innis e dha gu’n robh dorran air a chionn mar a thachair.

An uair a dh’ fhalbh an duine og (thuirt an taillear ’s e ’dol air aghart leis an naigheachd) bha an naigheachd a dh’ innis e dhuinn a’ cur ioghnaidh gu leor oirnn. Agus thionndaidh sinn ris a bhorobair agus thuirt sinn ris gu’n robh e gu mor ri choireachadh, ma bha an naigheachd a chuala sinn fior.

“A dhaoine uaisle,” ars’ esan ’se ’togail a chinn, “bha mi gu buileach ’nam thosd am feadh ’s a bha an duine og a’ labhairt, agus uaithe sin faodaidh sibh a thuigsinn nach do labhair e facal ach an fhirinn. Ach a dh’ aindeoin na thubhairt e, tha mi ’cumail am mach gu’m bu ghnothach ceart dhomh deanamh mar a rinn mi. Faodaidh sibh fhein breith a thoirt air a chuis. Nach do chuir e e-fhein ann an cunnart, agus an robh e ’n comas dha tighinn as cho math ’s a thainig e, gun mo chuideachadh-sa? Faodaidh e bhith toilichte gu ’n d’ fhuair e as a chunnart gun dad eile ach a chas a ghoirteachadh. Nach do chuir mise mi-fhein ann an cunnart moran na bu mho, a chum easan a thoirt am mach as an taigh, an uair a shaoil leam gu’n robh iad a’ deanamh droch dhiol air? Am bheil aobhar sam bith aige air a bhi ’gearain orm, agus gam chaineadh? Sin na bheil aig neach air son a bhith ’deanamh cuideachaidh le daoine neo-thaingeil. Tha e’ fagail ormsa gu’m bheil mi bith-bhriathrach. Cha ’n ’eil an fhirinn aige. Tha sinn ann seachdnar bhraithrean, agus is mise am fear a’s lugha aig am bheil ri radh, agus a’s mo tuigse dhe’n t-seachdnar. Agus gus so a dhearbhadh dhuibh, a dhaoine uaisle, foghnaidh dhomh m’ eachdraidh fhein, agus an eachdraidh-san innseadh dhuibh. Eisdibh gu foigidneach rium, tha mi ’guidhe oirbh.”

Ri linn an righ Bilih, a bha cho ainmeil air son cho filaidh ’s a bha e ris na daoine bochda, bha deichnear mheirleach a’ tathaich nan rathaidean mora a bha faisge air Bagdad, agus bha iad fad uine mhor ri spuinneadh agus ri foirneart anabarrach mor. An uair a thainig na cuisean so gu cluasan an righ, chuir e fios air an ard-bheritheamh, agus thuirt e ris, gu’m feumadh e an toirt uile ’na lathair an ’ceann deich latha. Chuir am breitheamh moran dhaoine air an toir, agus chaidh an glacadh uile air an latha ainmichte.

Bha mise ’coiseachd air bruaich na h-aimhne, agus chunnaic mi deichnear dhaoine ann an eideadh riomhach a’ dol do bhata. Dh’ fhaodainn aithneachadh gur e robairean a bh’ annta nan tug mi an aire gu’n robh freiceadan maille riutha. Ach o nach robh mi ach a’ gabhail beachd air an deichnear air an robh an t-aodach riomhach agus mi’n duil gur ann a chur seachad na feusd bhliadhnail le subhachas a bha iad a’ dol, chaidh mi do’n bhata maille riutha gun aon fhacal a radh, an duil gu’n leigeadh iad dhomh a bhith ’nan cuideachd aig a’ chuirm. Chaidh sinn sios an amhainn, gus an d’rainig sinn mu choinneamh luchairt an righ, far an deachaidh sinn air tir. Sin an uair a thuig mise am mearachd mor a rinn mi, agus a thuig mi co ’chuideachd anns an robh mi. Cha bu luaithe chaidh sinn air tir na ghrad bha sinn air ar cuairteachadh le buidheann ur de sheirbhisich a’ bhreithimh. Cheangail iad sinn uile, agus thug iad leotha sinn an lathair an righ. Cha dubhairt mise aon fhacal riutha an uair a bha iad ’gam cheangal; oir cha robh e’ chum math sam bith dhomh facal a radh, no teannadh ri cur ’nan aghaidh. Cha bhiodh agam air a shon ach gu’n deanadh iad droch dhiol orm; oir bha fhios agam nach eisdeadh iad ri aon fhacal a theirinn. Cha robh annta ach daoine gun iochd gun truas nach eisdeadh ri reusan. Fhuair iad mi comhladh ris na robairean, agus bha iad a’ creidsinn gu’m bu mhi fear dhiubh.

An uair a thugadh air beulaobh an righ sinn, dh’ ordaich e an ceann a thoirt bhar an deichnear robairean anns a’ mhionaid. Chuir am fear a bha gus ar cur gu bas ’nar seasamh sinn taobh ri taobh, agus gu fortanach dhomhsa bha mi air dheireadh na cuideachd. Sgath e an ceann bhar fir an deigh fir dhiubh gus an d’ rainig e mise, agus stad e. An uair a chunnaic an righ nach do chuir e an ceann dhiomsa, ghabh e fearg, agus thuirt e, “Nach d’ aithn mise dhut an deichnear a chur gu bas, agus cha do chuir thu gu bas ach na naoinear?”

“A cheannaird nan creidmheach,” ars’ esan, “gu ’n gleidheadh am freasdal mise o eas-umhlachd a thoirt do bhur n-aithne. Tha deich cuirp agus deich cinn an so; faodaidh sibh fhein an cunntas.”

An uair a chunnaic an righ gu ’n robh an deichnear marbh, sheall e ormsa le mor-ioghnadh, agus an uair a thug e an aire nach robh coltas robair air mo ghnuis thuirt e, “A sheann duine choir, cia mar a thachair dhutsa ’bhith ’measg nan daoine uamhasach ud a bha airidh air mile bas?”

“A cheannaird nan creidmheach, aidichidh mi an fhirinn. Anns a’ mhaduinn an diugh chunnaic mi an deichnear so, a dh’ ordaich sibh a chur gu bas, agus iad a’ dol air bord a’ bhata. Chaidh mi air bord comhladh riutha, o’n a bha duil agam gur ann a’ dol a dh’ ionnsuidh na feisd bhliadhnail a bha iad.”

Cha b’ urrainn an righ cumail air a ghaire, an uair a chual’ e mar a thachair dhomh a bhith ann am measg nam meirleach. An aite bhith ’faighinn beum dhomh air son a bhith tuilleadh is briathrach, mar a bha am fear crubach so a’ deanamh, is ann a bha e ro thoilichte dhiom, a chionn cho glic ’sa bha mi, agus cho faicleach ’s a bha mi air mo theangaidh.

“A Cheannaird nan creidmheach,” arsa mise, “cha ruig sibh a leas ioghnadh a ghabhail ged a bha mi ’nam thosd aig an am ud, ged a bha iomadh aon ann a bhiodh gle dheas gu bruidhinn. Tha mi ’cur romham an comhnuidh nach abair mi a’ bheag, agus air an aobhar sin, is e an Tosdach a theirear rium. Is e so an dealachadh a’s mo a tha eadar mi fhein agus

(Air a leantuinn air taobh 254.)

---

[252]

[Vol . 7. No. 32. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, AM MART 3, 1899.

NA CEILTICH.

Tha dochas laidir agam a nis gu bi luchd-leughaidh MHIC-TALLA de ’n aon bheachd leam fein, mu dheibhinn nan Gaidheal a thug, anns na linntean a tha fad as, na h-ainmean Caolas, Baile-chaolais, Caol an t-snaimh, do na h-aitean sud air am bheil sinn gle eolach. Baile ’Mhoid: is e so an t-ainm Gaidhealach airson Bute; oir, b’ abhaist, anns na bliadhnachan a chaidh seachad, Mod no Cuirt ceartais a bhi air a ghleidheadh anns a’ bhaile so. Is e Mod an t-ainm brioghmhor, uasal, urramach a tha air a thabhairt do na chruinneachadh, a tha gach bliadhna air a dheanamh ann an cearna sonruichte de ’n Ghaidhealtachd, airson beatha nuadh agus taitneas aghmhor a thabhairt do chanain Oisein ’us nan Gaidheal, ’us do gach ceol ’us clarsach, ’us do gach buaidh oraideach, ’us do gach abhaist laghach, luachmhor a bhuineadh do shinnsirean nan Gaidheal. Aontaichidh sinn uile le MAC-TALLA ann a bhi ’g altrum an dochais gu dileas, farumach, gu dean Mod nan Gaidheal moran maith do na Ghaidhlig, ’us do na Gaidheil; agus gu fas e gach bliadhna ni ’s boidhche, ni ’s cumhachdaiche, ’s ni ’s airidh air meas ’us miagh ’us cliu.

Tha mi fein car cinnteach gur iad na Gaidheil d’ am buin sinn fein a thug na h-ainmean Caol ’us Caoileas do na h-ionadan air an d’ rinn mi iomradh. Na Caoil Mhoideach: (The Kyles of Bute) is ann air an doigh so ’tha an t-ainm so ri bhi air a’ sgriobhadh; oir is ann bho Mhod a thainig an t-ainm air tus. Tha dochas agam gu bheil e ’nis soilleir gu leoir gu robh na Gaidheil araon lionmhor ’us comasach, ann an aoisean ciara ’n t-saoghail, ann an airde deas ’us iar-dheas na Roinn-Eòrpa; do bhrigh gu d’ fhag iad ann an ainmean iomadh cnoic ’us rois ’us aird ’us maoil ’us caoil ’us sruith ’us loch ’us fuarain, cuimhneachain sheasmhach agus fhonnmhor orra fein agus air a’ Ghaidhlig a labhair iad.

Tha ’m focal Dobhair a’ ciallachadh uisge, no oir dùthcha. Is e ’n seadh mu dheireadh a’s fhearr a fhreagras do Dhobhair, a tha ri taobh no air bruaich a’ Chaolais Shasunnaich.

Is e Aristotle, am feallsaimh geur ’us treun-inntinneach Greugach, —a bha ’n a fhear-teagaisg do ’n ghaisgeach churanta, Alasdair Mor—a rinn a’ cheud iomradh air na h-Eileanan Breatunnach. Tha e ’sgriobhadh air an doigh so: “An taobh a mach Carraighean Herculeis tha ’n cuan a’ siubhal timchioll na talmhainn; agus ann, tha da eilean anabarrach mor, ris an goirear na h-Eileanan Breatunnach, Albainn agus Ierne, (Eirionn) a tha air an suidheachadh air taobh thall nan Ceilteach (Celter) .” Ged tha ’n Greugach a’ deanamh fein de ’n ainm Breatunnach, tha e ’tabhairt an ainm Albion no Albainn do na rioghachdan air am bheil sinn gle eolach leis an ainm a bhuineas doibh—Sasunn agus Albainn. Chi sinn gu furasda mata, gu robh an Greugach foghluimte ’creidsinn, leis an t-solus a bha aige, gu robh aon rioghachd air a chiallachadh leis an ainm Albion; agus mar so gu robh Sasunn agus Albainn a’ faotainn an ainm cheudna.

Tha Plinidh, eachdaire glic Romanach, ag radh, gur e Albion a b’ ainm do ’n dùthaich fharsuing, air am bheil aithne againn mar Shasunn agus Albainn, am feadh a bha na h-eileanan uile ’giulan an ainm Breatunnach.

Tha Stephanus, aig an robh a dhachaidh far am bheil baile mor nan Turcach, a’ sgriobhadh gu bheil an t-eilean Albion an diugh air ainmeachadh Breatunn, bho na creagan geala ’tha ’n cuan a’ glanadh agus a’ luasgadh m’a thimchioll.

Thainig Iulius Ceasar ann an dluths sonruichte air iomadh doigh leis na seana Bhreatunnaich. Is e Romanach comasach, lamhach a bha ann; agus is ann da fein a b’ aithne buaidh fhaotainn air daoine garbh ’us seimh, air fineachan lionmhor agus tearc, ann an stri fuileachdach nan lann ’us nan clogaidean. Sgriobhadh e Ladiunn gu pongail, fileanta; ’s gus an latha ’n diugh tha moram urram air a charamh air gach leabhar a chur e ann an uidheam. Anns an leabhar a sgriobh e mu chogadh nan Gaul, (De Bello Gallico)tha e ’g innseadh dhuinn gu robh meadhon Bhreatunn air aiteachadh le sluagh a bha, mar bha daoine ’creidsinn, o thus anns an eilean, no bho aimsir fad air chul. B’e beachd Cheasair gu robh oirean Bhreatuinn air aiteachadh le daoine ’thainig bho Bhelgium—daoine ’thainig a nall air sgath cobhartaich, agus a shuidhich iad fein anns an tir. “An aite airgid tha na Breatunnaich a’ deanamh feum de umha agus de iaruinn. Tha staoin air ’fhaotainn ann an cridhe na dùthcha. Tha iaruinn air ’fhaotainn air na h-oirean. Tha ’n t-aileadh ni ’s blaithe na aileadh na Frainge. Cha ’n ’eil am fuachd co dian agus co cruaidh. Is iad luchd-aiteachaidh Chantuin a’s modha suairceas, ’us modhalachd ’us tuigse. Cha ’n ’eil ach eadar-dhealachadh beag eadar iad fein agus na Gaidheil a tha air taobh an ear a’ Chaolais a tha eadar an Roinn-Eòrpa ’s Breatunn. Cha ’n ’eil iadsan a tha ’tuineachadh ann an cridhe na duthcha ach ain-minic a’ cur coirce. Tha iad a’ tighinn beo air bainne ’s feoil; agus tha iad g’ an sgeadachadh fein le craicinn. Tha na Breatunnaich eile ’g an dath fein le dath eiginn a tha ’tabhairt doibh snuadh gorm, agus a’ buileachadh orra colg ’us aogas a’s uamhasaiche anns a’ bhlar. Tha iad a’ leigeil do fhalt an cinn fas gu craobhach, tiugh, fada.”

Is e dream cumhachdach, ealanta, eolach, iomraiteach a bha thar iomadh ginealach a’ mealtuinn ughdarrais ’us urraim ro-mhoir, a bha anns na Druidhean. Tha sgoilearan a’ cumail a mach gu d’ fhuair na daoine crabhach, seolta ’s fiosrach so, an t-ainm Druidh no Druidhean, no Draoidh no Draoidhean, bho fhocal Greugach a tha ’ciallachadh craobh dharaich; do bhrigh gu bu nos do ’n dream so ’bhi ’deanamh an gniomharan crabhach agus iongantach anns na doireachan daraich. Tha Ceasar ag innseadh dhuinn gu robh na Druidhean, am measg nan seana Bhreatunnaich, a’ gabhail curaim do nithean crabhach; agus gur ann doibhsan a bhuineadh gach aire ’s riaghladh mu na h-iobairtean diomhair ’us follaiseach a bha air an tairgseadh no air an liobhairt suas. “Is iad na Druidhean a tha ’n an ard-bhreitheimh anns gach connsachadh ’us connspoid ’us deaasboireachd diomhair ’us follaiseach; agus is ann doibhsan mar an ceudna, a bhuineas duaisean no peanasan a thabhairt seachad, a reir an deadh bheachd no ’n gliocais fein. Mur aontaich neach air bith leis a’ bhreith a bheir na Druidhean seachad, tha e air fhogradh air falbh bho na h-iobairtean, agus air an aobhar so, tha e air taobh a mach balla tiugh, laidir, diongmhalta ’n lagha. Cha ’n ’eil e mar fhiachaibh air na Druidhean cogadh a dheanamh no sleagh ’us claidheamh iomchair, no cisean a phaigheadh. Tha iad a’ teagasg gu sonruichte nach ’eil an t-anam a’ basachadh leis a’ chorp, ach gu bheil e an deigh bas a’ chuirp anns an robh e ’gabhail comhnuidh, air atharrachadh agus air a threorachach gu cuirp eile.”

Is iad so ma ta, beachdan Cheasair mu Bhreatunn agus mu na fineachan a bha ’tuineachadh ann, an uair a thainig e fein agus ’fheachd do Bhreatunn, a chum ’s gu faigheadh e uachdaranachd thairis air fineachan na tire so, mar fhuair e le laimh laidir, bhuadhmhor thairis air iomadh dùthaich ’us fine eile.

CONA.

EDDY ’S
Indurated Fibre Ware
TUBAICHEAN, BUCAIDEAN, &C .

Tha iad air fas cho measail ’s gur gann a tha tigh ceart as an aonais. Nuair a theid thu cheannach
INDURATED FIBRE WARE
feuch gu faigh thu an seorsa tha air a dheanamh le
E . B. EDDY.

Tha ar n-ainm ’na urras air an stuth.

Tha SEORSACHAN EILE ’g an creic aig an aon phris. Ach ma ni thu na dha a choimeas ri cheile, chi thu nach eil iad cho math, agus gheibh thu mach nach bi iad cho buan. Air son do mhath fhein mata, ceannaich sin a tha air a dheanamh le
THE E. B. EDDY CO., Ltd.
AGENTS:
Iain Peter’s & Co., Halifax, N. S.
Schofield Bros., St. John, N. B.

---

[253]

[Vol . 7. No. 32. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha Parlamaid Chanada ri suidhe air an 16mh latha dhe’n mhios so. Tha sin na ’s traithe na bhatar an dùil, agus ’se ’s dòcha gu bheil an luchd-riaghlaidh air son gnothach sgiobalta dheanamh dheth air an turus so, agus gu’n sgaoil an tigh mu thoiseach an t-samhraidh.

Chaochail Eachunn Mac Coinnich, ann an Eilean Christmas, air an darna latha deug dhe’n mhios a dh’ fhalbh, an deigh aois tri fichead bliadhna ’sa naodh a ruigheachd. Bha e ’na dhuine gle mheasail anns a choimhearsnach. Bu bhràthair e do’n Urr. A. Mac Coinnich, sagartVictoria Mines.

Tha sinn duilich a bhi againn ri innse sgeula bàis Iain Drummond, aon mhac an Urr. D. Drummond, ministear an Eilean Mhoir, a chaochail ’sa mhaduinn Di-haoine s’a chaidh. Bha e tinn o chionn treis mhath a dh’ ùine. Tha co-fhaireachdain nan càirdean uile aig ’athair ’s aig a mhàthair, a tha air am fiosrachadh cho goirt.

Chaochail am Morair Herschell, ball de ’n chomhairle a bha ceartachadh chùisean eadar Breatunn agus na Stàitean, ann anNew York ’sa mhaduinn Di ciaduin s’a chaidh. O chionn beagan sheachdainean air ais, thuit e air cabhsair na sràide, agus ’se ’n goirteachadh a fhuair e leis an leagadh sin a thug a thinneas agus a dh’ aobharaich a bhas.

Bha coinneamh aig muinntir a bhaile Di-luain air son fhaighinn a mach an robh iad deònach criochan a bhaile a mheudachadh leis an t-International Pier agus pàirt de ’n sgireachd air taobh thallMuggah ’s Creek,a ghabhail a stigh. Dh’ aontaicheadh sin a dheanamh ’nuair a thigeadh na h-obraiuhean iaruinn, ni nach eil gle fhad air falbh a nise, mur eil daoine air am mealladh.

Thainig Rudyard Kipling, an bàrd Sasunnach air am bheil ainm mor air feadh an t-saoghail aig an àm so, do New York o chionn seachdain no dha air ais, agus toil aige cuairt ghoirid a chur air na Stàitean agus Canada. Mu’n gann a rainig e, dh’ fhàs e tinn, agus bha eagal air na lighichean aon uair nach rachadh e am feabhas, ach o chionn latha no dha tha e dol na ’s fhearr, agus tha dùil ri e bhith cho slàn ’sa b’ àbhaist dha an ùine ghoirid.

Tha muinntir Shidni a nise gu math cinnteach as an obair-iaruinn. Tha e coltach gu bheil a chuideachd a dol a dh’ obair an ùine gun bhith fada, agus tha h-uile coltas air gur ann an Sidni a bhitheas iad. Tha cuid de na daoine aig am bheil fearainn far am bheil an obair gu bhith, an dùil ri fortan a dheanamh air. Ma ’s fior gach sgeul, tha aon duine, ’na bharail fhéin, a dol a dheanamh suas ri deich mile fichead dolair air na tha dh’ fhearann aige ri chreic. Ach cha bu toigh leinn geall mor a chur gu ’m faigheadh e ’n uiread sin.

Fhuair sinn air an t-seachdain so paipeir d’ an ainm La Lucha, a thatar a cur a mach ann a Havana, an Cuba. Tha aon taobh duilleig dheth ann am Beurla, agus cóig taobhannan ann an cainnt na Spainne. Tha sinn dhe’n bharail gur ann o’n thòisich an cogadh a chaidh an taobh Beurla chur ris, air son gu’n tuigeadh na Geancaich e. Tha sinn a thoirt fanear nach eil an litir “w” ach gan ri faicinn idir anns a phaipeir, agus gu bheilear a toirt air “vv” an gnothuch a dheanamh ’na h-aite. Tha an clò gu math garbh, agus tha am paipear gle ao-coltach ri paipearan na dùthcha so. Tha La Lucha gu math fada an aghaidh nan Spàinnteach. Chuireadh am paipear ugainn le Stephen Griffin, Eirionnach còir a tha ’na shaighdear ann am“Battery L, 2nd Artillery, ”ann a Havana. Tha sinn gu mor ’na chomain air a shon.

Chaochail am Breatheamh Domhnullach ann an Antigonish, Di-màirt s’a chaidh. Bha eòlas math air ann an Ceap Breatunn, agus bidh mòran duilich sgeul a bhàis fhaotainn.

Chaidh fear Iain Mac Neill, a mhuinntir an eilean so, a mharbhadh ann an Aberdeen, an stàit Washington, o chionn ghoirid. Bha e ’g obair air bord soithich, agus chaidh a bhualadh ’sa cheann le maide a thuit air. Cha robh ann ach duine òg, mac do Iain Mac Neill, ann an Sidni Tuath.

Chaidh Laura Nic-a- Phearsain, nighean a mhuinntir Eilean a Phrionnsa, a mhùchadh le gas ann am Boston, air an t-seachdain s’a chaidh. Fhuaireadh i marbh anns an leabaidh ’sa mhaduinn Dior-daoin. Cha ’n eil ach ùine ghoirid o’n dh’ fhàg i an t-Eilean; bha i ceithir bliadhna fichead a dh’ aois.

Tha am buntàta gle ghann an Ceap Breatunn air a gheamhradh so, agus tha pris gle àrd air; ann an àiteachan thatar ’ga chreic cho ard ri 85c am buiseal. Rinn an t-side reòta a bh’ ann air a mhios a dh’ fhalbh call nach bu bheag air; fhuair an reothadh do na seilearan, agus mhill e roinn mhath dheth. Cha bhi aig moran de na thuathanaich de’m buntàta fhéin na dh’ fheumas iad air son na curachd toiseach an t-samhraidh.

Chaidh nighean òg ann an Ceap Mabou, Mairi, nighean Sheumais Mhic Aonghais, a reothadh gu bàs faisg air a dachaidh a sheachdain gus an Di-luain s’a chaidh. Dh’ fhalbh i ’sa mhaduinn air cheann gnothuich gu tigh coimhearsnaich a tha mu mhile o thigh a h-athar, agus ’nuair a bha i ’tilleadh mu bheul na h-oidhche, bha an stoirm cho dona ’s gu’n do chaill i an rathad, ’s gu’n d’ thug i suas. Fhuaireadh a corp reòta gle fhaisg air a dachaidh ’sa mhaduinn an la-iar-na-mhàireach.

Chaidh an tigh aig fear Uisdean Friseal ann an Antigonish, ’na theine Di-màirt s’a chaidh, agus bha seana bhoirionnach, ban-Fhrisealach, air a losgadh gu bàs ann. Thòisich an teine, a reir coltais, anns an t-seòmar anns an robh ise, agus bha e ’n deigh faighinn air adhart gu math mu d’ thugadh an aire dha le muinntir an taighe. Chaidh gach dichioll a dheanamh air a sàbhaladh, ach mu’n d’ fhuaireadh an teine chasg, bha i air a losgadh gu bàs. Bha i tri ficheadh bliadhna dh’ aois.

Fhuair an soitheach-smuide “Stanley,” a tha ruith eadar Eilean a Phrionnsa agus tir-mor, tàire nach bu bheag leis an deigh air a gheamhradh so. Air a mhios a dh’ fhalbh, bha i aon turus fad shia latha deug anns an deigh gun chomas port a dheanamh. Bha aireamh mhath de luchd-turuis air bòrd, ach bha iad uile gu math a ruigheachd tire. Cha d’ rinneadh milleadh sam bith air an t-soitheach fhéin; tha i air a deanamh cho làidir ’s nach dearg an deigh air a cliathaichean, ged a chuireas i stad oirre.

Tha tiormachd uamhasach aca ann an Australia aig an àm so, agus tha call mor air dheamamh leis. Cha’n eil uisge ri fhaotainn idir ann am moran àiteachan, tha am feur air tiormachadh, agus tha an crodh ’s na caorach a bàsachadh ’nan ceudan. Tha e cunnartach ann an iomadh àite, gu ’m bi tinneas air aobharachadh leis na tha de chraslaichean a grodadh air an talamh, ’s gun fhios aig daoine gu de ni iad riutha. Ann an New Guinea, eilean mór a tha beagan cheudan mile tuath air Australia, bha stoirmeannan ann a rinn call eagalach air beatha agus air cuid dhaoine. Bha mu fhichead soitheach air am bristeadh, ’s air an call gu buileach. Tha so ag innse gu bheil side dhoirbh aca ann an ceann eile ’n t-saoghail, side leis nach robh sinn air ar fiosrachadh riamh anns an dùthaich so, ged a bhios sinn uaireannan ri gearain gu leòr oirre.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.

COMHAIRLE.

CUIREADH iadsan a tha measail air sgeulachd mhath 5c. air adhart agus gheibh iad aon de na “Novels” a’s uire, agus litreachas feumail eile. Dean cinnteach as le sgriobhadh trath gu,
BOX 70, Sydney,
Cape Breton, N. S.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Maduinn, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $3 .00
Sia miosan, 1.50
Tri miosan, .75
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

---

[254]

[Vol . 7. No. 32. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 251.)

mo shianar bhraithrean. Is e meud mo ghliocais a tha ’toirt orm a bhith tosdach mar so; agus a dh’ aon fhacal, is anns an aon subhailc so a tha mo chliu agus mo shonas a’ co-sheasamh.”

Bha mo bhràithrean gle ao-coltach riumsa. Bha h-uile fear dhiubh anabarrach briathrach; a bharrachd air sin bha iad ao-coltach rium ann am pearsa. Bha a cheud fhear crotach, bha an darra fear gun fhiacail ’na cheann, bha an treas fear cam, bha an ceathramh fear dall, bha an coigeamh fear a dhith nan cluasan, agus bha milleadh-maighich air an t-siathamh fear. Is iomadh ni iongantach a thachair dhaibh, agus tha fhios agam gu ’n taitneadh an eachdraidh ribh na ’n cuireadh sibh a dh’ urram ormsa ’s gu ’n eisdeadh sibh rium ga h-innse.

LITIR A CEAP NOR.

A CHARAID, —Tha ’n t-àm air tighinn anns an eiginn dhomh teannadh ri aon litir eile ’sgriobhadh gu MAC-TALLA. ’S math leam gu bheil agam ri innseadh gu bheil tri seachdainnean air ruith seachad o nach robh aon chàs de ’n amhaich ghoirt anns an àite, ged tha aobhar eagail gu ’m faod i eirigh as ùr uair sam bith.

Ged bha doimhne mhath shneachd’ againn o chionn mhios air ais, thàinig aiteamh no dha uaithe sin a thug a leithid a dhrileadh dha ’s gu bheil e tana gu leor air an talamh. An deigh na h-aiteamh mu dheireadh fhuair sinn ochd là deug de shìde gle reota, agus sin gun lasachadh sam bith gus a’ mhaduinn an de. Cha ’n fhaca mi fhein an àireamh ud de laithean reota as ceann a cheile o ’s cuimhne leam.

A nise, o nach ’eil dad a naigheachdan annasach agam aig an àm so, ’s ann a’s fheudar dhomh an còmhradh a leanas, a bha eadar dithis de Gháidheil an àite so o sgriobh mi roimhe, a chur a d’ ionnsuidh.

Bha Murchadh le each ’us sleighe air a thurus gu stòr Iain Dhomhnullaich, agus a dlùthachadh ri ’cheann-uidhe, ’n uair a mhothaich e each ’us sleighe a tigh’n ’na choinneamh. Bha ’n oidhch’ air tuiteam, agus coille air gach taobh de ’n rathad; agus ged bha ghealach air eiridh, cha robh fios aige co bh’ aige gus an cual’ e guth bhàrr na sleighe ag radh, voa here. Air ball thuirt Murchadh, an e F—i a th’ ann?

F.— ’S e F—i a th’ ann, ’s mi air tilleadh á—á muileann Dhonnchaidh le mo chuid eòrna, ’s e air diùltadh a bhleth air mo shon.

Mur. —Cha ’n fhaod e bhi.

F. —Faodaidh e bhi. Nach ’eil mi ’n deigh mo chuid eòrna ’thoirt air ais, agus fhàgail aig stòr Sheoni.

Mur. —O , well, ’s dòcha nach bi call sam bith agad dheth mar sin, ma tha Seoni ’g a cheannach uait.

F. —Cha ’n ’eil, cha ’n ’eil! ach dh’ fhag mi ’n sid e a chionn na ròidean a bhi cho dona, agus m’ each cho sgìth, ’s cha ’n ’eil fhios agam de ni mi ris. Nach ’eil thu fhein am barail gur h-olc a bhuin am muillear rium, le bleth a dhiùltadh dhomh.

Mur.— ’S ann a tha sinn ri breth a thoirt air a reir an doigh ’san d’ rinn se e.

F. —Rinn air sonvengeance ,a chionn gu ’n do bhòt mi ’na aghaidh.

Mur. —Cha ’n ’eil e ’diultadh bleth do neach sam bith ach dhaibhsan a thug an car as—a gheall bhòtadh leis; ach an aite seasamh ri ’n gealladh, a bhòt ’n a aghaidh.

F. —Cha do gheall mise mo bhòt riamh dha.

Mur. —Cha chuala mis’ e ’g radh gu ’n do gheall; ach leis an doigh sheanachais a chleachd thu ris thug thu air a bhi làn chinnteach aisde.

F. —Tha mi creidsinn gu ’n robh e ’n dùil rithe gu dearbh; ach ’s urrainn mise radh leis an fhirinn, ged bhòt mi ’n a aghaidh, gu ’n robh e gle dhuilich leam sin a dheanamh; agus dh’ fhaighnich mi dheth an diugh an robh e fhein an duil nach b’ esan duine bu docha leamsa na Murchadh Mor, ged ’s ann le Murchadh a bhòt mi. Thuirt mi ris mar an ceudna, ma bhuin mise gu h-olc ris-san, gu ’n robh a nis cothrom aige-san air math a dheanamh dhomhsa ’an aghaidh an uilc—mar sin a’ carnadh éilean teine air mo cheann. Cha deanainn-sa airsan mar a rinn esan ormsa, agus cha mhodha a dheanadh tusa a leithid sid orm, a Mhurchaidh.

Mur. —Cha ’n ’eil fios agam.

F. —Sin agad a nis, cha ’n ’eil fios agad.

Mur. —Nach cuimhne leat cia cho tric ’s a dh’ àicheadh Peadar a Mhaighstir, ged bha e beagan roimhe sin gu fein-earbsach ag radh, ged threigeadh na h-uile e nach treigeadh esan e; ’s mar sin cha ’n ’eil fios agamsa no agadsa ciod an t-olc a dh’ fhaodadh sinn a dheanamh.

F. —Cha deanadh, cha deanadh.

Mur. —Am bheil Seoni ’s an stòr fathast; saoil am beir mi air.

F. —Bha, ’n uair dh’ fhàg mise. ’S docha gu ’m beir.

Mur.— (ris an each) Get on.

F.— (ri ’each fhein) Come up.

Mar so dhealaich iad F—faodaidh e bhi—a cur roimhe gu ’n deanadh esan ris a’ mhuillear mar bha e ’teagasg do ’n mhuillear deanamh ris fein.

’S fearr dhomh sgur mu ’m bi mo litir ro fhada. M. D.

Ceap Nòr, Feb. 15, ’99.

MCKINLEY.

Tha fiosrachadh a dhith orm a thaobh Jacob McKinley agus a shinnsìrean. Bha e fuireach ann am Pennsylvania, agus bha e ’na shaighdear anns a chogadh leis an d’ fhuair na Stàitean an saorsa o Bhreatunn. Phos e Elizabeth Gilbeem, a Maryland. Chaidh e air imrig do Nova Scotia ’sa bhliadhna 1782, far an robh e a togail shoithichean. Bu mhath leam fios fhaotainn air ainmean agus aitean-còmhnuidh a chuid sin de ’shliochd a tha de’n t-sloinneadh Mc Kinley.

EDWARD A. CLAYPOOL,
Genealogist,
219 Dearborn Ave.
Chicago, U. S. A.

An aite spiorad an eagail agus na geilt a bhith ’na chomharradh air fìor dhiadhachd, is ann a tha e ’na dhearbhadh, nach ’eil daoine a’ cur am muinighin ann an Dia, mar a tha e ag àithneadh dhaibh. Is e am peacadh a thug an t-eagal a steach do ’n t saoghal. Cha bu luaithe a pheacaich Adhamh na thòisich e ri e fhein fhalach ’o Dhia.

Tha dòchas fior agus foighidinn an comhnuidh a’ falbh làmh air làimh. Ma tha dòchas daingean againn ann an coimhlionaidh geallaidhean Dhè, biadh sìnn gu foighidneach a’ feitheamh gus am bi iad air an coimhlionadh dhuinn.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

SEANN STAMPAICHEAN.

PAIGHIDH mi airgead air seann stampaichean a thainig a mach anns na bliadhnaichean 1851 gu 1870. Fag na stampaichean air na cuibhrigean air an d’ thainig iad; ’s ann mar sin a’s luachmhoire bhitheas iad.

A. McPHAIL,
Orangedale , C. B.
Dec. 9, ’98. 6m.

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann an Coxheath, mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU’N TAGHAIL THU.

---

[255]

[Vol . 7. No. 32. p. 7]

LITIR A ONTARIO.

FHIR-DEASACHAIDH, —Dh’ fhalbh an t-seana bhliadhna agus thainig a bhliadhna ùr a steach o’n sgriobh mi mu dheireadh ni sam bith a dh’ ionnsaidh MHIC-TALLA. Tha na bliadhnaichean gun tàmh a gabhail seachad; tha sinn uile fàs na ’s sinne a h-uile là; agus an uair a sheallas sinn air ais cho fad ris an àm ’san robh sinn òg, saolaidh sinn nach ’eil ann ach ùine gle bheag o’n a bha sinn ’nar cloinn bhig. Ach an uair a chunntas sinn na bliadhnaichean, feumaidh sinn aideachadh, ged is duilich leinn gabhail ris, gu ’m bheil a nis a ghrian air dol gu maith fada thairis air meadhon-la ar n-òige. Agus mar thubhairt an Salmadair, “Tha la is bliadhna dian dhol seach, cha phill air ais ni ’s mo,” agus ’s gearr gus an gearrar sinn gu goirt fo sprochd is iargain aois. Tha de nàdur am mac an duine na ’s math leis a bhi ga dheanamh féin ni ’s òige na tha e. Tha moran do na fior sheann daoine aig nach ’eil fios air àireamh na bliadhna anns an d’ rugadh iad. Nuair a dh’ fharraideas sinn dhiubh gu de cho sean ’sa tha iad, their iad, “Tha mi cho sean ri Dughall Mac Dhònuill.” “Agus gu de cho sean ’sa tha Dughall?” “The e cho sean ri Eachunn Mac Iain ’Ic Eachainn Bhàin.” “Agus gu de cho sean ’sa tha Eachunn?” “Rugadh e bliadhna no dha an deigh Challum Mhoir.” “Agus c’uin a rugadh Calum?” “Rugadh e a bhliadhna a chailleadh bata nam buanaichean.” “Agus gu de àireamh na bliadhna ’thachair an call sin a dheanamh?” “Bha e direach beagan bhliadhnaichean roimh ’n bhliadhna a ghrod am buntàta.” Agus tha fear nan ceisd cho glic a tòiseachadh ’sa tha e sgur.

Tha an ùpraid a bhios daonnan mu àm na bliadhn’ ùra seachad—a taghadh luchd-dreuchd. Chaill cuid an oifig anns an robh iad agus fhuair fear eile i.

Bha cruinneachadh mor ann am baile Durham an oidhche roimhe aig Comunn nan Gaidheal. Chaidh àireamh mhor as a bhaile bheag so do ’n choinneimh, agus bha iad glé thoilichte a tighinn dhachaidh an deigh na chual’ agus na chunnaic iad.

Bha ’n t-side gu maith caochlaideach againn an so o’n thainig an geamhradh. Aon seachdain bhiodh againn uisge, agus an ath sheachdain bhìodh fuachd a toirt nan cluas dinn. Ach tha roinn mhor de ’n gheamhradh air a dhol seachad, tha na laithean air fàs ni ’s fhaide a nis na bha iad.

Cha ’n ’eil moran ’ga dheanamh air a gheamhradh so. Tha cuid ri ceannachd, ’s cuid ri creic. Aon a buannachd agus aon eile a call; cuid tha ùpraid an t-saoghail ’gan cumail ann am burn teith ni ’s mo na leigeadh iad a leas. Tha iad coslach ris an Eirionnach a ghoid a mhuc. ’N uair bha e tighinn dhachaidh ’sa mhuc aige ann am poca, thainig stoirm mhor uisge ’s thairneanach air mu ’n d’ fhuair e dhachaidh, agus bha e air eigneachadh gus fasgadh a ghabhail ann an sabhal aon de ’nabuidhean. Shaoil an t-Eirionnach gur ann air son gu ’n ghoid e fein a mhuc a thainig an stoirm uamhasach a bha ann, agus ghlaodh e a mach, ag ràdh, “Be gorra! sid agad do mhuc; agus gu dearbh b’e ’n ùpraid e ’ga dheanamh mu uircean beag muice!”

Feumaidh mi a nis a bhi sgur. Cha ’n eil mo litir cho mor ’s bu mhath leam, ach tha i mor gu leor air son na tha innte. Bidh mi a gealltuinn deanamh ni ’s fhearr an ath uair ma ’s urrainn domh. Bidh mi a nis a stad, oir ’se nochd oidhche Di-sathairne, agus cha dean e feum leantuinn tuilleadh is fada. Cluinnidh tu bhuam an ùine gun bhi fada.

Is mi do charaid,
IAIN MAC ’ILLEASBUIG.
Priceville, Ian. 21, 1899.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Leughaidh,
Leabhraichean Nollaig us Bliadhn’ Uire, &c .

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

AR STOC GEAMHRAIDH.

SLEIGHEACHAN.
Air an deanamh leis a ChanadaCarriage Co.An seòrsa ’s buaine ’s a’s fasanta a tha ’sa mhargadh.

ACUINN.
Lamh-dheante; an seòrsa ’s fhearr

BEIN.
An“Saskatchewan Buffalo. ”

CLUIG agus CUIPICHEAN.
Dhe gach seorsa.

BRATAN-EACH.
Iomadh seòorsa; agus air caochladh phrisean.

Truncaichean, Maileidean, Leabhraichean-poca, Skates, Lamhannan, agus iomadh ni eile a bhios freagarrach mar ghibhtean Nollaig us Bliadhn’ Uire. A phris a’s isle.

F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.

MAC-TALLA.

“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”

“Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”

Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.

DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.

An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.

Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.

Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.

Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.

A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.

Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha; agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.

Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach

DOLAR ’SA BHLIADHNA.

---

[256]

[Vol . 7. No. 32. p. 8]

Oran Gaoil.

’N aisling chunnaic mi ’m chadal
B’fhearr gum faicinn am dhùsgadh,
Thu ’bhith eadar mo ghlacaibh
Ga do thatadh ga dlùth rium.
Nuair a dhùisg mi ’sa mhaduinn
Is nach d’ fhuaras tu agam,
Thàinig deòir air mo rasgaibh
Shil orr’ frasach ’s bu dlùth i.

Shil orr’ frasach ’s bu dlùth i
Mu ’n ghéig ùir a dh’ fhas alainn,
Gura guirme do shùilean
Na an drùchd air bhàrr fàsaich.
Gu bheil maise ann a’ t’ ùrla
Dh’ fhàg mo chridhe-sa brùite,
Gus an d’ rinn i a mhùchadh
’S trom a dhrùidh i air m’ àirnean.

’S trom a dhrùidh i air m’ àirnean
’S cha ’n fheil atà ann an léigh dhomh,
Ged a chluinn mi guth mànrain
Cha dig gàire le éibhneas.
On is duine gun stà mi
Chaidh a mhilleadh le d’ ghràdh-sa,
’S e thu fein a bhith làmh-rium
Dheanadh slàn mi o m’ chreuchdan.

Gur h-e ’dh’ fhàgadh gun chreuchd mi
Pòg no dhà o d’ bheul cùbhraidh,
Gu bheil maise na feucaig’
Ann ad eudan ga ’giulan.
’S mi nach iarradh do spréidh leat
Bhithinn aighearach, éibhinn,
Ga do ghabhail ad léine
Le toil cléir agus dùthcha.

Cuid de bhuadhan na h-inghinn’
A bhith binn-fhaclach beul-dhearg,
Tha de ghruaidh mar bhermillion
Is cha tillear bho ’n fhéill thu.
Gun do sharaich thu sinne
Le do bhàcharan tioram,
’S e do ghradh ’th’ air mo mhilleadh
’S mi ri sireadh beachd-sgéil ort.

Ochain, Anna ’nigh ’n Dómhnaill
’S i do dhòigh ’tha cur eud orm,
Gur a binne do chòmhradh leam
Na ’n smeòrach air gheugan.
’S mor gum b’ fhearrr bhith riut pòsda
Na bhith thall anns an Olaint,
Ged bu leamsa de dh-òr
Na bha an seombar Righ Seumas.

Nuair a bha mi ’san Olaint
Is ’s mi thall ann am shaighdear,
Gur a h-iomadh te àlainnn
Le ’cuid fhàinneachan daoimein.
’Thigeadh ealamh am chomhdhail
Le lan-fhuran a pòige;—
’S mor gum b’ annsa nigh ’n Domhnaill
Ged nach bu bheo mi ach oidhche.

Oran do Bhlakie.

Rinneadh an t-òran so do Phrosessor Blackie an uair a bha tional airgeid airson a Chathair Ghàilig a steidheachadh ann an Dun-eideann.

FONN
Ho gur toigh, gur toigh, ’s gur toigh leam,
Ho gur toigh leam fhein a Ghaidhlig,
Leamsa ’s toigh an canan rioghail
Dh’ ionnsaich mi aig glun mo mhathar.

Gu moladh tha mi dh’ easbhuidh bruidhne,
Mar isein deireadh linn a dh’ fhas mi,
Is bho ’n nach d’ fhag iad sgeoid gu h-iosal,
Leughaibh-sa mar dh’inns ’na baird dhuibh.
Ho gur toigh, etc.

Ged thuit dorchadas sa linns’ oirnn,
Dhubh a mach o’n tir a h-aite,
Tha mi ’n dèigh oirre san uair so,
Mar tha’n t’ uan air bainne mhathar.

Thainig geamhradh oirnn le domhlachd,
’S bha sinn sin foidhp air dhroch caradh,
Na h-aimsir thainig aiteamh breagha,
’S thiota dh’ eirich grian is blaths oirn.

O’n bu chruaidh le freasdal priseil,
Sinn a dhol a dhith san annradh,
Dh’ eirich gaisgeach san tir iosail,
An com ’n robh cridhe tiorail Gaidheil.

Tha diomhaireachd ’san fhreasdail chaomh ud
Nach comasach clann daoine air aireamh,
Fagaidh mise an drasd a thaobh i,
Chuir i ioghnadh air righ Dài.

Air leam gu’n cluinn mi ceum an uasail,
Gabhail cuairt air feadh a phaipeir,
Chi mi thall thu ghaisgich rioghail,
Teann a nall is sin do lamh dhomh.

Bha aineolas mar sgail car aois oirn,
Sinn an cunnart gach saoghal aicheadh.
Chum ar fuasgladh o’n an doars ud,
Ghabh thu ’n Eaglais Shaor mar phatran.

Cha b’ ann mar leisgein rinn thu gluasad,
Nuair a fhuair thu mach mar a bha sinn,
Chaidh thu dh’ obair le do bhuadhan,
’N aobhar cumail suas na Gaidhlig.

Tha iad lionmhor feadh na duthcha,
Tha do ionndas air grasan,
A tha guidhe leat nan urnuigh,
D’ oidhirp shughmhor bhi gun fhailing.

Choisinn thu deadh-ghean nan uaislean
’San taobh-tuath so ’s anns gach carnaig,
Fhuair thu ionndas thar nan cuaintean,
Ghairm a nuadh na cainnt is aillte.

Rainig tusa Bhanrigh bhuadhach,
Chur an ceill ar cruas ’s ar caradh,
Thug i earrann dheth a maoin dhut,
Fhuair thu h’ aonta ’s tha i laidir.

Thar mo sgile bha do dhichioll,
Thoirt eolas gu tir nan ard-bheann,
Guidheam fallainneachd is fior-rath,
Do gach neach a shia a lamh dhut.

Cha robh bhaigeireachd dhut dualach,
’S irioslachd a ghluais na dail thu,
Thoirt dh’i lan neart do ghuaille,
Dh’ fhuasgladh air cor truagh nan Gaidheal.

Bho’n thug foghlum fradharc geur dhut,
Dhearcadh shios oirn anns a chlabar,
Ghairm thu Caithir ’s rinn thu lionadh,
’S gleidhear ann am miogh gu brath i.

Gu ma suthainnn dha-sa suaimhneas,
Thogas suas sinn as a lathaidh,
’Sa shocraich ar cas ’s ar cruas dhuinn,
Togail suas ar Cathair Ghaidhlig.

An t’Olla Iain Stiubhard Mac Dhuibh as ainm dhut,
Tha thu iomraitaich ainmeil ’s gach canan,
Fhuair thu ’n t’urram ann an Greugais,
’S mar fhear tagraidh treun nan ard-bheann.

’S mithich co dhunadh a nise,
O nach d’ fhuair mi gibht gu bardachd,
’S gun aon fhacal ach an fhirinn,
Cuiream fineid air an dan so.

Ho gur toigh, gur toigh, ’s gur toigh leam,
Ho gur toigh leam fhein a Ghaidhlig,
Leamsa ’s toigh an canan rioghail,
Dh’ ionnsaich mi aig glun mo mhathar.

Cha ’n ’eil gràdh do na bràithrean cho cumanta ’nar measg ’s du chòir dha. Is tric a chi sinn daoine a tha gu follaiseach ag aideachadh na diadhachd, a’ fuathachadh a cheile le fuath iomalan.

O CHIONN

Còrr us bliadhna, sgriobh an t-Urr. T. Watson, á Coburn, Ont., mar a leanas: —Tha K. D. C. an deigh atharrachadh mor a thoirt orm, aon uair ’s gu’n do thòisich mi air a ghabhail. Tha tinneas mo stamaig air falbh gu buileach, agus tha mi na ’s slàine na bha mi o chionn bhliadhnaichean. Tha mi creidsinn gu bheil e cheart cho math ’sa tha iadsan a tha ’ga dheanamh ag radh.

(Aug. 14, 1886) sgriobh e rithist:— “Tha mi toilichte innse gu bheil an leigheas a rinn K. D. C. orm buan.”

K. D. C. Bu choir e bhi anns a h-uile dhachaidh, on tha e math air gach eucail bheag us mhor a tha buailteach do’n stamaig, a leigheas.

Tha K. D. C. anabarrach math air son tinneasan cuim. Ma ghabhair iad comhla ri K. D. C. leighsidh iad teanntachd.

C . H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & CO. 361 Broadway, New York
Branch Office, 625 F St., Washington, D. C.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

UISDEAN ROS, LL. B.
Fear-Tagraidh, Notair, &c .
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, C. B.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte.

Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.