---

[257]

[Vol . 7. No. 33. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, AM MART 17, 1899. No. 33.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. XVII.

ATHAIR DHANIEL.

Ann ceann beagan mhionaidean dh’ fhosgladh dorus an t-seomair, agus nochd leith sheann duine ’steach far an robh mi. Feumaidh gu’n robh e aon uair ’na dhuine anabarrach dreachar. Ged e bha e aig an àm ud corr is tri fichead bliadhna, bha e cho direach ri saighead. Bha ’aghaidh fhlathail, chruinn air, agus ged nach robh e trom ann am feoil, bha choltas air a bhith gle shlàn, fallain. Bha ’fhalt is ’fheusag cho geal ris a’ chaoraich. Bha ’n deise a bha uime cho math ’s gu’m foghnadh i do dhuine uasal sam bith. Agus bha fainne briagha òir air a mheòir.

Cho luath ’s a nochd e steach air dorus an t seòmair, dh’éirich mi ’nam sheasamh.

“An tusa Eachunn Camaran?” ars’ esan.

“Is mi, le ’r cead,” arsa mise.

“Dean suidhe air a’ chathair ud,” ars’ esan, agus e ’comharrachadh cathrach a bha faisge air an teine.

Shuidh mi air a’ chathair mar a dh’ iarr e orm; agus shuidh esan air cathair a bha aig taobh eile an teine.

Bha e ’na thosd mionaid no dhà, mar gu’m biodh e gun fhios aige gu ro mhath ciod a theireadh e. Mu dheireadh thuirt e, “Bha toil agam beagan comhraidh a bhith agam riut mu thimchioll mo mhic. Tha thu ’tuigsinn, tha mi ’creidsinn, gur mise athair an duine òig mhi-fhortanaich a chaidh a dhiteadh an latha roimhe. Bha e fuireach comhladh riut fhein ’s an àm ’san deachaidh a ghlacadh; agus bha toil agam fios fhaotainn uat mu dheidhinn na dòigh anns an robh e ’cur seachad na h-ùine fhad ’s a bha e comhladh riut. Bha mi mar tha anns an taigh, ach cha robh thusa ’staigh. Thug bean an taighe, agus an nighean òg a th’anns an taigh, am barail dhomh air an dol am mach a bh’aige, o chionn iomadh latha; ach bu ghlé thoigh leam gu ’n tugadh tusa dhomh mion-chunntas air gach ni a’s aithne dhut m’a dheidhinn o’n a chuir thu eòlas air. Bha mi far an robh e ’s a’ phriosan, agus thuirt e rium gur tusa an aon chompanach a bh’ aige, o’n a thainig e do Ghlasacho, a thug comhairle na còrach air agus mur b’ e gu’n robh e air a dhol tuilleadh is fad air aghart leis an obair a thug mu dheireadh do’n phrìosan e, tha e ag radh, gu’n robh e air do chomhairle ’ghabhail. Bu mhiann leam fios fhaotainn ciod a’ chomhairle a thug thu air.”

An uair a chuala mi so, cha robh fhios agam ciod a theirinn, agus, bha mi greis ’nam thosd. An uair a chunnaic esan gu’n robh mi ’nam thosd, thuirt e, “Faodaidh tu d’inntinn a leigeadh ris dhomhsa gu saor; oir cha dean mi mi-fheum sam bith dhe na dh’ innseas tu dhomh.”

Thuirt mi ris gu’n robh mi toileach gu leor gach ni a b’fhiosrach mi mu thimchioll a mhic innseadh dha; ach o nach robh sinn uine fhada ’fuireach comhladh, gu’m faodadh e thuigsinn nach b’urrainn domhsa mòran fiosrachaidh a thoirt dha.

Ged a bhiodh cuimhne agam air gach facal a bha eadrainn, cha bhiodh e chum mòran feuma dhomh fhein no do neach eile teannadh ri ’aithris an so. Ach ged a tha cuimhne gle math agam air an oidhche ud agus air brìgh a’ chomhraidh a bha eadar mi fhein ’s an seann duine còir, cha’n ’eil cuimhne agam air a’ bheag dhe na dearbh fhacail a bha eadrainn.

Dh’ innis mi dha gach ni air am b’ fhiosrach mi. Ach b’e an ni gu sonraichte a chuir dragh air an inntinn aige, an cunntas a thug mi dha mu thimchioll a’ chomuinn anns an robh a mhac a’ cur seachad na h-uine a h-uile oidhche Di-domhnaich. Dh’innis mi dha mu’n reusonachadh a bha eadar mi fhein ’s a mhac mu’n doigh mhi-laghail anns am bheil daoine a’ buinig airgid le gill ann an comuinn dhe’n t-seorsa ud, agus mar a chuir mi am muigh ’s am mach an aghaidh seasamh no suidhe ’na leithid de chomunn air oidhche sam bith dhe’n t-seachdain.

Fhuair e barrachd mor fiosrachaidh uam na bha mi an toiseach an dùil; oir bha e cho math gu ceasnachadh ri iomadh fear-lagha. Agus feumaidh mi radh nach cuireadh an doigh a bh’ aige air mo cheasnachadh miolachd air neach sam bith.

An uair a fhuair e a h-uile fiosrachadh a bha mise comasach a thoirt dha, bha e greis ’na thosd. ’Na dheigh sin labhair e rium mar a leanas:— “Is iomadh deuchainn is trioblaid a tha ’tachairt ri daoine ’dol troimh ’n t-saoghal so. Is beag a shaoilinn bliadhnachan roimhe so gu’m bidhinn an diugh, cha’n e mhain brònach, ach mar an ceudna fo mhasladh. Ach tha aon ni ann a tha ’cumail suas mo chridhe aig an àm so, agus is e sin, gu’n d’rinn mi gach ni a b’urrainn mi agus a b’ aithne dhomh a chum mo theaghlach a thogail gu measail, cliuiteach. Cha robh ni a ghabhadh deanamh nach d’ rinn mi a chum gu’m biodh iad fìrinneach, onarach, stuama, measarra, agus deadh-bheusach. Cha b’ e mhain gu’n robh mi fhein agus mo bhean le eisimpleir agus le comhairle ’g an teòrachadh anns na ceumannan so, ach b’e ar guidhe ri Dia, moch is anamoch is meadhain latha, gu’m biodh e ’stiùireadh, agus a’ teagasg, agus a’ dion gach aon dhe ar teaghlach. Gus a so, ghluais gach aon dhiubh iad fhein cho iomchuidh agus cho measail anns gach dòigh ’sa b’ urrainn a bhith, ach Daniel ’na onar. Rud a tha ’cur mòran ioghnaidh ormsa an diugh, cha robh a h-aon dhe’n teaghlach cho grinn, cho tlachdmhor, agus cho iomchuidh ris anns gach doigh gus an do chuir sinn do’n àrd-sgoil e. Anns an sgoil sin rinn e companas ri mac Iarla; agus riamh o’n uair ud, bha e ’sior dhol uaithe a h-uile latha.

“A nis, feumaidh mi innseadh dhut nach b’ urrainn mo mhac-sa, no mac eile, gnothach bu ghòraiche ’dheanamh na companas a dheanamh suas ri duine sam bith a bh’ ann an suidheachadh mòran na b’ airde na e fhein. Bha mac an Iarla glè dheònach companas a bhith aige ri mo mhac-sa an uair a bha iad comhladh anns an sgoil, do bhrigh gu’n robh mo mhacsa cho gorach ’s gu’n robh e ’toirt bìdh is dibhe is airgid dha iomadh uair. Ach cha’n fhaigheadh mo mhac-sa cead suidhe aig bòrd an Iarla na’s mò na gheibheadh am fear a’s suaraiche a choisicheas an t-sràid. Nan robh fhios aig an Iarla gu’n robh a mhac a’ cumail comuinn ri mo mhac-sa, cha bhiodh e idir toilichte.

“Tha mòran a dh’àrd-uaislean na tìre ag amharc sios air mo leithid-sa, a chionn nach robh m’ athair, agus mo sheanair, agus mo shinnsearachd gu leir, fo ainm a bhith àrd, uasal, urramach. Ach cha’n ’eil dad de nàire òrmsa air son gu’n robh m’ athair agus mo sheanair ’nan daoine a fhuair troimh ’n t-saoghal le fallus an gruaidhe, agus le cruas an dòrn. Agus cha’n aithne dhomh c’ar son a chromain mo cheann a lathair duine sam bith.

“Am feadh ’s a tha e ceart agus glic do dhaoine a bhith ’g iarraidh a bhith ’dìreadh na’s àirde ’s na’s àirde ann an suidheachadh anns an t-saoghal so, cha bu chòir dhaibh a bhith feuchainn ri comunn a chumail ri daoine a tha tuilleadh is àrd os an cionn, agus aig nach ’eil de ghaol orra ach gaol an fhithich air a’ chnaimh.

“Mu’n d’ fhuair mise mach mar a bha cùisean, bha mo mhac air a dhol tuilleadh is fad air aghart ann an stròdhalachd, agus ann an iomadh droch cleachdadh eile. Thug sinn dhachaidh as an sgoil e mu’n d’fhuair e de sgoil na bha sinn an dùil a taoirt dha.

“Cha robh e fad aig an taigh an uair a thuig sinn nach e bhith ’na thàmh a fhreagradh air idir. Cha b’ aill leis cluas no geill a thoirt dhomhsa no dha ’mhàthair. Thòisich e ri bhith anabarrach trom-inntinneach. Thuig sinn gu’n robh nàire air airson nan gnothaichean gòrach a bha e ’deanamh an uair a bha e anns an sgoil. Agus o’n a bha e ’na thàmh aig an taigh, bhuail e anns an inntinn aige, gu ’m biodh daoine ag radh, gur ann a chionn nach b’urrainn da e fhein a cheannsachadh an àite sam bith a bha e air a chumail aig an taigh. Bha e ’g iarraidh cead falbh a Breatunn, agus a dhol gu ruige cearn air choir-eiginn fad as dhe’n t-saoghal. Ach bha e ro òg leinn air son a leigeadh air falbh aig an àm. Is docha nan do leig sinn air falbh e nach biodh cùisean cho cearr ’s a tha iad an diugh.

“O’n a bha sinn an aghaidh dha falbh do na rioghachdan thall, ghuidh e oirnn a leigeadh cho fad air falbh o’n taigh, agus o a luchd-eolais ’s a ghabhadh deanamh. Fhuaradh àite dha anns a’ bhaile so; agus air eagal nach biodh a thuarasdal mòr gu leòr gus a chumail an am biadh ’s an aodach ’s an airgiod pòca mar bu choltach dha ’bhith, bha mi ’cur suim araidh g’a ionnsuidh uair ’s a’ mhios.

“Fhuair mi teist air o na maighisteirean nach do mhi-chòrd rium idir. Bha e anabarrach dìleas dhaibh gus o chionn leith bhliadhna. B’ ann car gun fhios dhaibh a fhuair an lagh greim air. Nan robh fhios agamsa air mar a bha cùisean, bha mi air an t-suim a phaigheadh, ged a bhiodh i a’ choig uiread ’s a bha i. Ach tha ’n call a nis deante agus cha dean caoidh no gearain suas e.

“A nis, gabh mo chomhairle, agus seachain na droch chompanaich. Sgriosar companach nan amadan. Agus idir na bi ag iarraidh a bhith tric ann an cuideachd dhaoine a bhios ’gam meas fhein tuilleadh is uasal air son do chomuinn. Gleidh d’ àite

---

[258]

[Vol . 7. No. 33. p. 2]

fhein, agus biodh meas agad ort fhein, agus chi thu gu’m bi meas aig daoine eile ort. Is e thu bhith cho measail ort fhein ’s nach rachadh tu do’n chomunn anns an robh mo mhac-sa a’ cur seachad mòran dhe’n uine, a thug ormsa fios a chur ort, agus m’ inntinn a leigeadh ris cho saor dhut a’ nochd.”

Fhad ’s a bha’n duine còir a’ bruidhinn rium, bha mi ’g éisdeachd ris le mòr aire, araon a chionn gu’n robh fhios agam gu’m b’e mo dhleasdanas sin a dheanamh, agus mar an ceudna, a chionn gu’n robh toil agam fios fhaotainn air mar a thainig mo sheana chompanach gu bhith mar a bha e.

“Cha bhi mi ’gad chumail mòran na’s fhaide,” ars’ esan, “o’n a tha cuid mhor dhe’n oidhche air a dhol seachad. Ach cha bu mhisde leam fios fhaotainn mu d’ dheidhinn fhein. Tha mi ’tuigsinn gur ann as a’ Ghàidhealtachd a thainig tu.”

O’n a dh’innis an duine còir dhomh mòran m’a dheidhinn fhein ’s a theaghlaich, thuirt mi rium fhein, nach bu chòir dhomh a bhith tuilleadh is dùinte ris. Air an aobhar sin thug mi dha cunntas ghearr air an t-suidheachadh anns an robh m’ athair, air an obair ’s air an tuarasdal a bh’ agam o’n a thainig mi do’ n bhaile.

An uair a dh’ fheoraich e dhiom ciod a bha romham a leantuinn, thuirt mi ris, nach robh ’nam bheachd aig an àm dealachadh ris an obair a bh’ agam, o’n a bha i ’cordadh rium math gu leòr.

“Ma bhios tu deònach a dhol gu ruige Sasunn, gheibh mise obair mhath dhut latha sam bith. Mur tachair obair a bhith agam fhein dhut, theid agam air obair fhaotainn dhut ann an àite eile. Is ann an Libhirpul a tha mise ’fuireach. Tha mi ’nam cheann-suidhe air Cuideachd bheairteach aig am bheil àireamh mhath loingeas, a tha ’seòladh eadar Breatunn agus iomadh cearn eile dhe’n t-saoghal. Mar is trice, theid againn air àite fhaotainn do dhaoine òga anns am faod sinn earbsa ’chur.”

Thug mi taing dha, agus an uair a thug e dhomh ’ainm air paipear, dh’ fhalbh mi dhachaidh.

(Ri leantuinn.)

FEARCHAR MAC SHEATHACHAIN.

(Air a leantuinn.)

Thachair iomadh ni eagallach, oillteil anns an fhasach so.

B’ ann sios an gleann so, a dh’imich bannal de’n Fhreiceadan agus Corporal Calum Mac-a- Phearsoin air an ceann, fo aithne treud chaorach a’ ghlacadh agus am fear leis am bu leis iad a’ chuir an sas, oir bha air a chuir as a leth, gu’n do thog e iad o na Camshronaich an Loch Ial. Fhuaras an treud agus tri cheud ann diubh, leis na saighdearan air taobh beinne; bu reamhar, dubh-cheannach na caoraich iad fo olunn briagh, fada; agus ’nam bun, agus ’na shuidhe air creig, le a lorg ’na laimh, an neach air an robhtar a’ cuir gu’n do ghoid e iad. B’ esan aon de na ceatharnaich air an d’ thugadh iomradh a’ cheana. Bu ro neonach an neach e ’na choltas, agus feusag fhada, liath air, a rainig seachad air a chrios, agus da chu dubh graineil, feargach, anabarrach mor, ’na chois. Rinn e gaire fochaideach an uair a chuir an corporal lamh ann, agus b’ ann le gleadhraich, agus braoidhlich a thainig a chuid gaireachdaich air ais chuca as na beanntan agus as na creagan, agus rinn na coin ulfhartaich, agus dh’ eirich na friodhanan orra, agus sradan as na suilean aca gu caoireach, caoir-ghealach.

Chuartaichear na caoirich leis na saighdearan a nise, agus dh’ iomainear rompa sios a’ bheinn a steach gus a’ ghleann, agus as a sin leo gu baile Muire, agus piobaire a’ cluich roimh an treud, oir leanaidh na caoirich ceol na pioba mar is trice, a’ leigeil ris gu ’m beil barrachd ceill aca agus a tha aig na Sasunnaich. Bu mhear am Freiceadan Dubh oir b’ ann gun dragh a rinnear togail nan caorach leo, ach cha robh ’nam measg neach bu mho mire na am buachaille glacta, ged a bha a lamh ceangailte ri laimh dheis brathair Mhic-a- Phearsoin, chum agus nach rachadh e as orra; agus dh’imichear mar sin leo, gus an do ruigear sruth luath, an sin thuit an caoirich agus na coin ’nan caoban uir-duibhe, agus le gaire sgeig fiadhaich a dh’ fhalbh le gaoth a’ mhonaidh, chaidh am buachaille as an t-sealladh orra, agus cha robh ann deth ri ’fhaicinn ach fainne falamh a’ chuibhrich an crochadh ri caol dorn Mhic-a- Phearsoin, a dh’ fhairich gach fuiltean ag togail friodhain air fo ’bhoineid le eagal agus le geilt.

Theirteadh, gu’m b’ aite-comhnuidh an gleann dorch so do na “Daoine-sith,” no na “deagh-choimhearsnaich” mar a a their na Goill riutha; agus rachadh so a’ dhearbhadh le fianuis uamhasach le bean fir de oifigich a’ bhannal no an roinn sin anns an robh Fearchar. Bu bhuidhe an tapadh leis na daoine-sithe, nan gabhadh nigheanan oga, agus mnathan leth-tromach a’ ghoid leo, agus dh’ fhagadh iad culag-connaidh no achlas chuilcean-criona an riochd na feadhna chaidh a’ ghoid, ach iad ann an neul no eadhon marbh. Is math leo a bharrachd na h-isein aca fein a’ bhith air an togail le mathraichean daonna.

B’e an t-oifigeach so Donnachadh Caimbeul: bha a bhean gun chlann agus fadachd throm uirre d’a thaobh sin; bha i air gach tobair ainmeil a bha am fagus di, a’ thaghail, ach cha robh feum an sin di. Feasgar samhraidh di, an am do’n t-solus mairnealachadh air na beanntan, an uair a bha i aig dorus a buth, a’ coimhead gun aire air an Ial air an robh na gathan-greine gu dearg a’ dearrsadh, thainig gu h-obann os a comhair—cho obann sin agus mar gu’m b’ann as an talamh a thainig iad—fear agus bean bheag agus coltas air leth ainneamh orra, agus thairg iad leanabh ri’ altrum di. Bha Mona na h-aonar oir bha a fear ri a dhleasnas ann an aite-eiginn, agus cha robh neach ris an cuireadh i a comhairle, no neach air an iarradh i cead, mar sin ghabh i aca air a’ bhad, oir is sanntach, a deir an sean-fhacal, a tha bean gun chlann.

“Gabh an ungaidh so,” thubhairt am fear beag gu driughteach, a’ toirt di cobhain bhig deanta de shligean, “agus cuimhnich gu’n suath thu suilean an leinibh leatha gu lathailteach.”

“Gabh an sporran so,” ars’ a’ bhean bheag, a’ toirt poca bhig di, deanta de shioda uaine, agus lan airgid, “is e so an roimh-iocadh uainne, agus thig sinn a rithisd ann an gradaig.”

Sheid a’ mhuinntir chuimir so air aghaidh an leinibh aca, agus chaidh iad a sealladh Mona, no d’a reir fein, chaidh iadsan agus ceo na h-oidhche feadh a’ cheile.

Cha robh fios aig Mona air luach an airgid, mar a bha na buinn clo-buailte le iomhaigh an t-seathaimh Chonstantin, fear de shean-righrean na h-Alba agus b’ iad buinn oir a bha ann an cuid diubh. Bu neonach, iongantach an leanabh, bu ghlas-neulach, glasdaidh e; suilean geura, dealrach ’na cheann, agus iad fo mhulad, a dhudam agus a dhadam air mar bu trice, agus lamhan luaineach aige a rachadh solas na greine trompa. Ach thainig le bean an oifigich air an deoiridh so ’arach, agus an deigh beanntuinn ris na suilean aige leis an acfhuinn-suathaidh, dheanadh e an comhnuidh gaire chridheil agus aoibhneas cho mor, agus gur beag nach tigeadh an tinneas ospagach air.

Thachair so cho tric agus gu ’n do bhuail e an inntinn Mona gu ’n cuireadh i an ungaidh ri a suilean fein, agus cha bu luaithe rinn i sin na chunnaic i le iongnadh baidne mhor de na Daoine-Sithe—fir agus mnathan a’ chota chaoil uaine—a’ dannsadh mu ’n cuairt oirre—agus a’ cuir fraoich orra fein agus a’ cluich le iomadh abhchaid tuaisteach chum an leinibh a’ chumail o fhadal; bha Mona a nis cinnteach as an leanabh; bu gharrach e de na spioradan d’am bu chomhnuidh Larach Mor.

Nach i bha ’na teinn a nis? Bu chunnartach di neul an eagail a’ bhith oirre rompa, no oilbheum a’ thoirt daibh, agus ge mor a chrathadh i le sealladh nan luspardan uaine so m’a timchioll, cha do leig i dad oirre agus agus ghabh i uirre mar nach robh i ’gam faicinn; ach ag sior-urnuigh airson ath-thilleadh a fir, agus airson toirt seachad an leinibh-sithe; ach coma rinn i a dleasnas gu dileas da, oir dh’ fhas e laidir, boidheach; agus an uair a thainig, fa dheoidh, na parantan ’ga iarraidh gu dol leo, ghuil a’ bhean choir gu trom air a shon, oir is ann a bha gradh aice air a’ chreutair bhochd gun fhios di, ged nach b’ ann de shliochd Adhaimh no de neamh e.

Beagan mhiosan do Mhona an deigh so, agus i a’ fas ni’s uaigniche le fadal gus a fear ’fhaicinn, bha i ’dol troimh Larach Mor, agus i ’na h-aonar. Mar a dh’eirich di air an turus roimh, chunnaic i gu h-obann, an taobh asteach de’n chearcall-sithe, na sithichean ’nam miltean, agus iad ri mire agus ri dannsadh, agus ’nam measgsan an leanabh a dh’ araich i, agus a pharantan mar an ceudna; ghabh i amhghar ’s iomaguin, agus bhruidhinn i riutha.

Chaidh iad uile ’nan tosd ann am prioba, agus ghabh na daoine agus na mnathan beaga fearg agus corruich. Dh’ fhas an gnuisean dearg, agus bu lannrach na caoirean ’nan suilean.

“Cia mar is leir duit-sa sinn?” dh’ fharraid athair an leinibh, a’ sgrogadh a cheann-bheirt bhinnich air a shuil dheis.

“Nach d’ araich mi do leanabh, a’ dhuine choir?” arsa Mona, gu h-eagalach.

“Ach ciamar is urrainn do d’leithid-sa ar leithid-ne ’fhaicinn?” ghlaodh na miltean guthannan beaga.

Bha Mona air chrith, agus ’na tosd.

“Oich! oich!” ghlaodh na guthannan beaga uile a beul a’ cheile, mar oiteig gaoithe, “chleachd i an ungaidh againne”

“Bheir mise atharrach air sin,” thubhairt aon de na daoine beaga, a bha ’na fhamhair am measg a chompanach mar a bha barrachd agus da throidh a dh’ airde ann (is righ an cam-shuileach am measg nan dall) agus sheid e suas ’na h-aghaidh, agus air a’ bhad dh’ fhalbh sluagh nan cotaichean uaine air fad as a sealladh; cha bu leir di ach an cearcal-sith agus sliosan loma, uaine a’ ghlinn samhaich. Cha d’ fhagadh fear de na miltean a bh’ ann roimhe.

“Cha’n eagal duit, a’ Mhona,” dh’ eubh guth beag r’a taobh,” soirbhichidh leis an fhear agad.” B’e an leanabh-sith a labhair.

“Ach tha a bharra-mhanadh am mach air,” thubhairt guth eile gu feargach.

Fo eagal trom, phill a’ bhean bhochd d’a taigh, agus ni a bha na ioghnadh mor leatha, bha i an deigh deich laithean agus oidhchean a’ chaitheamh am muigh. Ach cha’n fhaca i a fear a rithisd; anns an eadar-thrath chaidh e air bord soithich eiginn gu dol gu tir chein, an deigh da bhith air a thogail gu inbhe fir-brataich. Mar sin rinneadh fior an fhaisneis gu’n soirbhicheadh leis. Ach bha ’uair ’ga ruith, oir chaidh a mharbhadh aig Ticonderoga.

Bha sgeul eile air inntinn Fhearchair, agus cha bu bheag an dragh a chuir sin air. Ann am bothan airidh, an so, chaidh caraid da asteach an am seilge, agus e a’ sireadh dion na h-oidhche. Fhuair e teine air fhadadh ann a cheana; bha so ’na chulaidh-eagail da, agus air streapadh suas da, shuidh e air mullach an taighe, ach a dh’ fheuchainn cia mar a rachadh an oidhche

---

[259]

[Vol . 7. No. 33. p. 3]

seachad. Thainig sean fhear beag asteach an uine gun ’bhith fada. Bu mhor agus bu ro mhor a chasan a lamhan agus a cheann a reir meud a chuirp, bu fhada agus bu cham a shron, air dath teine, agus a shuilean cho dealrach ris na reultan, oidhche reodhta geamhraidh, agus bu uamhasach na drilean a bha lasadh asda an uair a bhuaileadh solus an teine orra; thug e bharr a dhroma cual-ribheidean agus thoisich e air seideadh orra leis a’ bheul mhor, gus an robh a ghruaidhean air thuar sgainidh, agus a lion beagan agus beagan, a reir neart a sheididh, dh’ fhas craicionn air an ultach tioram, air an tainig uidh air n-uidh, fiamh, gnuis ’us cruth duine.

Cha tigeadh leis an fhear a bha air a’ mhullach an corr ’fhulang, agus air eagal gu’n tigeadh a choltas fein air na bha shios, chuir e bonn sia-sgillinn ’na dhaga (mar a tha dion anns gach spiorad ri luaidh, leis nach teid buamastairean an Donais a’ leonadh air chor air bith) agus leig e urchair calg-direach an aghaidh ceann a’ bhocain, a chaidh as a shealladh le sgriach, a’ reubadh air fad le a chabhaig am balla-moine sin a bu taobh do’n bhothan agus thuit an taigh uile mar sin ’na larach.

Bha Fearchar ’na chuimhne. Thainig ’na inntinn iomadh eile a bharrachd orra so an deigh a’ cheile, mar a bha curaidhean ard, glas-nulach aig an robh sliosan cho seanga sin agus gu’n rachadh gathan na greine trompa, do ’m b’ abhaist a bhith ag iadhadh mu’n cuairt an imcheist faisg air cuirn agus uaighean mointeach linntean eile; draoidhean mordhalach, spaideil aig an robh gun teagamh faisneachd agus fios an am ri teachd, nan cuireadh iad am mach e, agus tannasgan, taibhsean bocain, bodaich, deamhnan, uruisgean, glastigean, agus sithichean nach gabh aireamh. Cha ruigear a leas iongnadh a’ ghabhail ri so, oir is iad priomh-laithean an Fhreiceadan Duibh a tha fo ar n-aire, agus tha fios cinnteach gur ann anns a bhliadhna 1831, a chaidh da leannan ri teampull na Gealaiche, a bha an riochd leth-chearcall, agus a bha ann an Arcubh agus gu’m b’ ann an sin, air a gluinean a chuir a’ bhean ath-chuinge air Woden (sean dia breugach Lochlunnach) teachd an lathair.

Ag gabhail cheumannan fada sinte da, bha Fearchar a’ cuir cluain air fein leis a’ bheachd so, nach fhaic iadsan a rugadh san oidhche—agus is tric a dh’ innis a mhathair da gur ann anns an oidhche a rugadh esan—tannaisg no taibhse; agus chuir e ris, agus ghabh e deur mhath as a chorn-seilge, agus cheangail e a bhreacan ni bu teinne air fein, agus rinn e leis a ’mheur dealbh mac-meanmnach a’ chroinn-cheusaidh mar dhion na aghaidh olc a’ cheairn uile, agus gu seachd sonruichte an aghaidh bodaich tuathaich, do ’m b’ abhaist a’ bhith ag raoiceil am measg creagan na Larach Moire, agus doinionnan sneachda a’ thilgeil sios a’ Choire-choille, agus meallan mora de chlach-graineil a’ thilgeil ann an Loch Liobhann. Ghairm Fearchar air Bran, agus theann e ri “Spaisdearachd an Fhreiceadain Duibh” ’fheadarachd, chum inntinn a’ thogail, agus ghabh e roimhe gu duineil, ach thoisich deoir leathann gaillinn air spairteadh ’na aodann.

Thog e a shuilean ri Beinn Neimhis. Bha neoil na h-oidhche a’ tionail air a mullach adhbhail, agus iad a’ toinneamh, a’ sniomh agus a’ cuairteachadh ’nan cuairt-shruth air ioma-ghaoith agus a’ snamh gu siubhlach o a bearnan gu a binnean. Bha grunsgul agus borbhan an tairneanaich am measg nan creagan reubta os a ceann, a’ leigeil ris do Fhearchar, gu’n robh an doinionn dluth; agus ged is ann o shliochd treun gun athadh ’s gun sgath a thainig e, agus gun eagal air fein roimh ni air talamh, thigeadh ball-chrith air uair agus a rithist, agus duil aige ri eigh an Tairbh Uisge agus sgriachan tonnasgan an stoirm ag eirigh anns a’ ghaoith.

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. XX.

Bha ’n righ gu mor an geall air a bhith cluinntinn naigheachdan anns am biodh driodartan iongantach agus leig e ris dhomh gu’n robh fior thoil aige fios fhaotainn air mar a thachair do m’ shianar bhraithrean; agus thuirt mi ris, “Le’r cead, a righ b’ e Bacbouc a b’ ainm do m’ bhrathair bu shinne; agus bha crotach; agus dh’ ionnsaich e an taillearachd.

Beagan uine an deigh dha a’ cheaird ionnsachadh, chuir e suas buth-thaillearachd mu choinneamh a’ mhuillin a bh’ anns an aite. Ach gu mi-fhortanach, cha robh e ’faighinn a’ bheag a dh’ obair; agus bu ghann a rachadh aige air e fhein a chumail suas.

Bha am muillear gu math beairteach agus bha bean anabarrach maiseach aige.

Air latha araidh, an uair a bha mo bhrathir ag obair anns a’ bhuthaidh, thug e an aire do bhean a’ mhuillear agus i ’g amhre am mach air an uinneig, agus ghabh e tlachd mor dhi.

Ma thug bean a’ mhuillear an aire dha, cha do ghabh i suim sam bith dhe; ach dhuin i an uinneag, agus cha do sheall i am mach oirre an latha sin tuilleadh.

Is gann gu’n do thog an taillear truagh a shuil bhar na h-uinneig fad an latha. Bha e ’toirt iomadh bruideadh dhe ’n t-snathaid dh’ a chorraig; agus ged a bha e sas anns an obair, cha robh an obair a’ dol air aghart ach gle athaiseach. An uair a thainig an t-am an uinneag a dhunadh aig feasgar, is gann a bha fhios aige cia mar a dhuineadh e i; oir bha e an dochas a h-uile mionaid gu’n tigeadh bean a’ mhuillear thun na h-uinneig. Ach mu dheireadh b’ eiginn da an uinneag a dhunadh, agus a dhol dhachaidh dha thaigh beag, bochd fhein, far an do chuir e seachad an oidhche gle neo-fhoiseil.

Dh’ eirich e gu math trath ’s a’ mhadainn, agus ghrad chaidh e do ’n bhuthaidh, an dochas gu’m faiceadh e sealladh de bhean a’ mhuillear; ach cha deachaidh cuisean leis dad na b’ fhearr na chaidh iad an latha roimhe sid; oir cha do sheas bean a’ mhuillear aig an uinneig ach tiotadh beag. Ach thug an sealladh a chunnaic e dhi air, gu’n robh barrachd gaoil aig oirre na bh’ aige roimhe.

Air an treas latha fhuair e barrachd toileachaidh; oir sheall bean a’ mhuillear air le suil gle bhlath; agus leis an doigh anns an robh e ’beachdachadh oirre thuig i gle mhath gu ’n do ghabh e tlachd dhith.

Cha do mhi-chord a’ chuis rithe idir; an aite sin, is ann a chuir i roimpe gu’n deanadh i ceol-spors dheth. Sheall i air le aoidh ’s le fiamh gaire air a gnuis, ach air eagal gu’m bristadh air a gaire, agus gu’n aithnicheadh e gur ann a’ deanamh ceol-spors deth a bha i, ghrad dhruid i an uinneag. Bha Bacbouc, an duine truagh, cho faoin na bharail ’s gu ’n do lan chreid e gu ’n robh tlachd mor aig bean a’ mhuillear dheth.

Chuir bean a’ mhuillear roimpe gu’n deanadh i gun dail ceol spors dhe m’ bhrathair.

Bha pios de dh’ aodach grinn aice a bha i ’gleidheadh gus gun a dheanamh dhi fhein. Phaisg i an t-aodach ann an neapaiginn briagha sioda, agus chuir i te dhe na searbhantan leis a dh’ ionnsuidh an taillear. Dh’ innis i do ’n t-searbhanta gur ann gu ceol-spors a dheanamh de ’n taillear a bha i. An uair a rainig an t-searbhanta leis an aodach, thuirt i, “Tha mo bhanamhaighstir gus a bhith ’toirt obrach dhut, agus tha i ag iarraidh ort gun fasanta a dheanamh dhi air an aodach so. Tha i gu math tric a’ faighinn atharrachadh aodaich, agus coisnidh tu cuid mhath air deanamh aodaich dhi.”

Cha do chuir mo bhrathair teagamh nach robh gaol aig bean a’ mhuillear air. Agus bha e ’smaointean gu’n b’ ann gus a leigeadh ris dha, gu’n do thuig i gu’n robh tlachd aige dhi, agus gus a dhearbhadh dha, gu’n robh meas aice fhein airsan, a chuir i an t-aodach thuige gus an gun a dheanamh. O’n a bha e dhe’n bharail so, thuirt e ris an t-searbhanta, i thoirt fios gu ’bana-mhaighstir, nach deanadh e obair sam bith eile gus an deanadh e an gun an toiseach; agus gu’m biodh e deiseal anns a’ mhadainn am maireach. Dh’ oibrich e cho math ’s gu’n robh an gun deiseal aige am feasgar ud fhein.

An la-iar-na-mhaireach thainig an t-searbhanta feuch an robh an gun deiseal. Thug Bacbouc dhi an gun air a phasgadh gu curamach, agus thuirt e rithe, “Tha leithid de thoil agam do bhanamhaighstir a thoileachadh ’s gu’n d’ rinn mi an gun cho cabhagach ’s a b’ urrainn mi. B’ fhearr leam nach tugadh i obair do thaillear sam bith eile ach dhomh fhein.”

Dh’ fhalbh an t-searbhanta leis a’ ghun; ach an ceann tiotaidh thill i air a h-ais, agus thuirt i gu beag ri mo bhrathair, “Rinn mi dichuimhne an pairt dhe ’n teachdaireachd air an d’ thainig mi; thuirt mo bhanamhaighstir rium a beannachd a thoirt dhut, agus dh’ iarr i orm ’fheorach dhiot cia mar a chuir thu seachad an oidhche an raoir. Ach dh’ a taobh fhein, am boirionnach bochd, tha leithid de ghaol aice ort ’s nach d’ rinn i norradh cadail an raoir.”

“Abair thusa rithe,” arsa mo bhrathair faoin, truagh, “gu’m bheil a leithid de ghaol agam oirre ’s nach do dhuin mo shuil o chionn cheithir oidhche.”

An deigh nam beannachdan a chuir bean a’ mhuillear thuige, bha mo bhrathair a’ lan chreidsinn gu’n robh gaol mor aice air, agus gu’n nochadh i iomadh caoimhneas agus fabhar dha.

An uine gun bhith fada, thill an t-searbhanta far an robh mo bhrathair agus pios a dh’ aodach sioda aice. “Tha mo bhanamhaighstir anabarrach toilichte leis a’ ghun a rinn thu dhi,” ars’ ise; “tha e ’freagairt dhi cho math ’s a b’ urrainn a bhith. Agus o ’n a tha e cho fior mhath, cha robh toil aice teannadh ri chaitheamh gus am faigheadh i cot’ iochdair. Tha i ’g irraidh ort cot’ iochdair a dheanamh dhi air an aodach shioda so.”

“Foghnaidh sin,” arsa Bacbouc; “bidh e deiseil agam mu’n duin mi ’bhuth. Thig g’ a iarraidh am beul anamoch na h-oidhche.”

Bha bean a’ mhuillear gu math tric aig an uinneig an lath’ ud, agus rinn i gach ni a b’ urrainn i gus a thoirt air mo bhrathair truagh a chreidsinn, gu’n robh i ann an trom ghaol air. Bheireadh an doigh anns an robh e ag obair gaire air gamhain. Cha robh e fada ’cur crioch air a’ chot’ iochdair. Thainig an t-searbhanta g’ a iarraidh; ach cha d’ thug i aon bhonn airgid thun an taillear gus deanamh an aodaich a phaigeadh. Ach aig a cheart am bha ’n duine truagh gus a tholladh leis an acras; oir bha e gun ghreim bidh a bhlasad fad an latha. Cha robh peighinn aige a cheannaicheadh a bhiadh. Cho math ’s gun robh a bhith trom ann an gaol, cha chumadh e an t-acras air falbh an comhnuidh. B’ fheudar dha iasad airgid fhaotainn gus a shuipear a cheannach.

Air an ath mhaduinn, cho luath ’s a dh’ fhosgail e ’bhuth, thainig an t-searbhanta far an robh e a dh’ innseadh dha, gu’n robh toil aig a’ mhuillear bruidhinn ris.

“Tha mo bhanamhaighstir ’g ad shior mholladh ris, agus an uair a sheall i dha an obair a rinn thu, chord i ris cho math ’s gu’m bheil e-fhein a’ dol a thoirt obrach dhut. Tha i mar aon obair ’g ad mholadh, a chum gu’m biodh cothrom agaibh, taobh air

(Air a leantuinn air taobh 262.)

---

[260]

[Vol . 7. No. 33. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, AM MART 17, 1899.

GNOTHUICHEAN CUDTHROMACH AN T-SAOGHAIL.

Ged tha ’bhliadhna so fathast ann an laithean a h-oige, tha canradh ’us ulfhartaich ’us deasboireachd gu leoir thall ’s a bhos air feadh an t-saoghail. Is e dileab thruagh, thrioblaideach a fhuair a bhliadhna ’tha ’nis a ruith a cuairt bho na bhliadhna ’tha ann an tir na di-chuimhne. Tha tasan ’us fraoch ’us fearg gle laidir agus gle dhanarra, le torunn bagrach, cruaidh am measg nan rioghachdan. Cha ’n ’eil fe nan eun aig Ceann-suidhe ’s luchd-riaghlaidh nan Staidean anns gach dichioll airson a’ chumhnaint a rinn iad leis an Spainn a dheanamh laghail agus seasmhach. Tha aireamh mhor air feadh nan Staidean a tha ’creidsinn gu robh mearachd muladach air a dheanamh an uair a dh’ fhag luchd-riaghlaidh na duthcha tir-mor America, ’s a thoisich iad air sealbh a ghabhail le laimh lag no laidir air eileanan dluth air an tigh agus an taobh eile ’n t-saoghail. Tha na ceannardan a bha ann an Cuba a clambar ’n a measg fein mu dheibhinn na feola ’s an loin a fhuair am feachd ri itheadh, am feadh a bha na saighdearan ann an teas ’us mi-fhallaineachd Chuba. On nach robh biadh glan, fallain, ceart aca fein ann an Cuba, cha robh comas aige daoine nan Staidean air comhnadh a thabhairt do na Cubanaich a bha ’faighinn a’ bhais le ocras mar a bha paipeirean, naigheachd anns na Staidean gun tamh a’ cur an ceill. Nam b’e ’n diugh an de, cha ghabhainn idir iongantas ged nach cuireadh na Staidean aon long-cogaidh no reisimeid shaighdearan gu Cuba. Thug an t-eilean agus a shluagh baoghalta, ceannairceach, dragh nach ’eil faoin le ’dhonnalaich ’us le ghleadhraich do na Staidean cheana. Gheibh iad iomadh dragh ’us cradh ’us cosd fathast mum bi Cuba samhach, socrach le laghannan direach, ceart, ’us le riaghladh d’ an tabhair gach ard ’us iosal, gach Innseanach ’us fear geal ’us dubh, geill gu dileas agus gu modhail.

Cha ’n ann gun saothair anabarrach a fhuair luchd-riaghlaidh nan Staidean aontachd na Parlamaid airson am fichead muillion dollair a phaigheadh leis an do cheannaich iad na h-Eileanan Philippianach bho ’n Spainn. Tha e gle shoilleir gu bheil luchd-aiteachaidh nan eileanan ud a dol ri ’n dulan airson na h-eileanan a ghleidheadh doibh fein, agus nach tabhair iad feairt air an Spainn agus air na Staidean agus air gach creic ’us ceannach a rinneadh air na h-eileanan anns an d’ rugadh iad, agus far an do chaith an sinnsirean an laithean. Feumaidh na Staidean feachd gaisgeil agus cabhlach laidir a chumail suas anns na h-eileanan ud, ma tha iarrtus suidhichte aca air uachdaranachd fhaotainn thairis orra. Bithidh cosd anabarrach dluth-cheangailte ris an fheachd ’us ris a’ chabhlach so. Fasaidh na Staidean sgith ann an uine ghearr, ma dh’ fhaoidte, de bhi ’paigheadh airgid co mor ’us co luachmhor airson nan Eileanan Philippianach.

Tha an Cortes, no Parlamaid na Spainne, cruinn aig an àm so; ’s da rireadh tha clambar ’us iorghuill bhorb, fhuaimneach, am measg nan daoine mora ’us beaga ’bhuineas do ’n Pharlamaid. Cha chulaidh fharmaid na ceannardan a bha ’cur a chatha air muir ’s air tir ann an Cuba, ’s aig an robh fortan muladach anns gach blar a ghleachd iad as leth na Spainne. Tha ioghnadh oillteil air Spainnteach neo-sgathach anns a’ Pharlamaid, nach deachaidh na ceannardan arda ’chur gu bas cheana, on bha iad co fann, gealtach, gun ghaisge, gun tabhachd, as leth saorsa ’s onoir ’us morachd na Spainne. Tha e gle chinnteach gu teid gniomharan ’us comhluadar nan ceannardan a rannsachadh gu geur ’us gu mionaideach. Feumar aideachadh nach ’eil sgeula taitneach air bith ri innseadh mu na ceannardan Spainnteach ann an Cuba; oir, ged bha da cheud mile saighdear aca, cha b’ urrainn iad an t-eilean a chiosnachadh, agus cha do ghleachd iad aon bhlar dalma, dana, euchdail an aghaidh nan Staidean agus as leth na Spainne. Is i duthaich bheartach a tha anns an Spainn, agus buinidh iomadh beus do na Spainntich. Feumaidh iad turus nuadh a roghnachadh agus a ghabhail a nis, agus ainm ’us aite ’s ughdarras foghainteach a chosnadh doibh fein a rithist am measg rioghachdan cumhachdach an t-saoghail. Thugadh iad thairis de ’bhi ’deanamh oraidean foirmeil, arda, ’s thugadh aire gu mor a’s fearr ’s a’s modha buannachd do thapadh, do dhichioll, do dhealas, do stri threun, ghasda le lamh ’us eanchainn.

Thainig crioch obann air cuairt ’us laithean Mhaighstir Felics Faure, Ceann-suidhe na Frainge. Is ann an inbhe iosal a rugadh e. Bha e ’deasachadh leathrach ann an laithean oige. Chinn an saoghal gu laghach agus gu fabharach leis, agus thruis e moran maoin leis gach malairt ’us obair d’ an tug e ’neart ’us ’aire. Ged nach robh e aig am air bith comasach, no tapaidh, no geur-inntinneach ann an tomhas sonruichte, bha e daonnan tuigseach, comasach, faicilleach. Lion e iomadh aite duilich ann an seirbhis na Frainge gu h-onorach, easgaidh, mun deachaidh a roghnachadh mar Cheann-suidhe na Erainge. Tha e gle shoilleir nach e gliocas faoin no foighidinn bhochd air an robh feum gach latha aige, am feadh a bha e ’sealbhachadh na h-inbhe a’s airde anns an Fhraing. Rinn e gun teagamh gach spairn ’us oidheirp a b’ urrainn da airson sith ’us sonais a ghleidheadh anns an duthaich; ’us airson nan daoine ciogailteach, buaireasach a tha ann am Parlamaid na Frainge ’stiuradh gu seimh, gu tearuinte, ’us gu beusach. Ged a bhitheadh fuil nan righrean a’ ruith ’na chuislean, cha bhitheadh barrachd iarrtuis aige air gach ni beag ’us mor, air gach abhaist ghlic ’us shuarach, air gach straic ’us beus ’us grinneis ’us modh a bhuineas no ’bhuineadh riamh do luchairtean eireachdail nan daoine rioghail. Bu ghasda leis a bhi ann an dluth-chairdean le righrean mora na Roinn-Eorpa, ’s a bhi ’faotainn uatha an speis agus an t-urram a’s nos do righrean a nochdadh le pailteas molaidh ’us durachd d’a cheile. Dh’ fhag Faure ainm maith ’na dheigh, agus tha ’m moran anns an Fhraing a tha bronach do bhrigh gu bheil e tosdach ann an suain a’ bhais, ged nach robh e ach ochd-deug agus da fhichead bliadhna. Is maith da rireadh do ’n Fhraing gu bheil lagh co glic aice airson Ceann-suidhe ur a roghnachadh. Feumaidh an da Pharlamaid cruinneachadh air ball aig luchairt ainmeil lurach Bhearsailles, agus an comhairle ’chur le cheile airson roghainn a dheanamh do neach eiginn gu bhi ’na Cheann-suidhe air an Fhraing. Is e Maighstir Emile Loubet a tha ’nis ’na Cheann-suidhe air an Fhraing. Is e duine measail a tha ann; agus dhearbh e cheana gu bheil e gaisgeil, tapaidh, agus gu dean e ’chulaidh mhaitheis gun sgath, gun eagal, gun eisimeil air bith, air an duthaich a riaghladh gu caoimhneil, laidir, ceart. Thoisich e cheana air grabadh a chur air nan daoine luasganach, amaideach a bheireadh aramach fuileachdach air aghaidh, nam faigheadh iad an toil fein.

CONA.

Cha d’ thainig am MAC-TALLA mach idir air an t-seachdain s’a chaidh. Bha beagan cearr air an inneal air am bheilear ’ga chlo-bhualadh, agus bha chuid a b’ fhearr dhe ’n t-seachdain so air a dhol seachad mu’n d’ fhuaireadh dòigh air a chur ceart. Air an aobhar sin chaidh àireamh na seachdain s’a chaidh a leigeil seachad, oir cha bhiodh e ’nar comas an da àireamh a chur a mach cho faisg air a chéile. Chi na leughadairean gu bheil dreach na’s fhearr air a phaipeir air an t-seachdain so na bha air o chionn treis a dh’ ùine.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Leughaidh,
Leabhraichean Nollaig us Bliadhn’ Uire, &c .

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

COMHAIRLE.

CUIREADH iadsan a tha measail air sgeulachd mhath 5c. air adhart agus gheibh iad aon de na “Novels” a’s uire, agus litreachas feumail eile. Dean cinnteach as le sgriobhadh trath gu,
BOX 70, Sydney,
Cape Breton, N. S.

---

[261]

[Vol . 7. No. 33. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Bidh ainmean na muinntir a phaigh o chionn da sheachdain anns an ath phaipear. Cha’n urrainnear àite dheanamh dhaibh air an t-seachdain so.

Tha Riaghladh Bhreatunn a reir gach coltas gu bhi muillean gu leth punnd air deireadh ann an cùnntas na bliadhna so—tha an teachd a steach an uiread sin air deireadh air a chosguis, ni nach do thachair o chionn iomadh bliadhna.

Leugh sinn o chionn da sheachdain air ais mu dhuine chunnaic smeòrach, ’s mu fhear eile fhuair mathan aig dorus an t-sabhail; air an t-seachdain s’a chaidh, leugh sinn mu dhuine chunnaic nathair bheò anns an t-sneachda; agus air an t-seachdain so, tha sinn a leughadh gu facas ann an Glace Bay dealan-dé. Ma tha gach sgeul dhiubh sin fior, feumaidh gu bheil earrach tràth gu bhi againn.

Thatar a bruidhinn air gu bheil làithean matha dh’ fheitheamh air Port Morien fhathast. Chaidh mèinnFalse Bay Beacha chreic ri cuideachd Shasunnach a tha dol ’ga h-obrachadh an ùine ghoirid. Bhuineadh a mhéinn sin do’n t-seanalair Montgomery Moore, a cheannaich i o chionn còrr us bliadhna air ais. Tha dochas aig daoine gu ’m bi Port Morien fhathast mar a bha e roimhe, na àite anns am bi moran obrach a dol air adhart, agus anns am bi roinn mhath sluaigh a còmhnuidh.

Tha air a gheamhradh so, sia sgoilean deuga ann an siorrachd Cheap Breatunn gun luchd-teagaisg sia ann an siorrachd Victoria, naodh ann an siorrachd Inbhirnis, agus seachd ann an siorrachd Richmond—ochd deug air fhichead air an eilean air fad. Tha e na ghnothuch bochd àireamh cho mor de na sgoilean a bhi dùinte, agus a chlann a bhi fàs suas as eugmhais an ionnsachaidh sin bu chòir dhaibh a bhi faotainn. Tha sinn an dòchas nach eil aon de na sgoilean dùinte le coire sluaigh na sgireachd.

Tha ceann-suidhe cuideachd bheairteach ann an Lunnann(Milwall Dock Company)air a dhol air chall. Dh’ fhàg e an tigh ag radh nach biodh e air falbh ach aon oidhche. ’Nuair nach do thill e an ceann thri no ceithir a lathaichean, chaidh na leabhraichean a rannsachadh, agus thatar ag radh gu bheil iad a sealltuinn gu bheil faisg air da cheud ’s da fhichead mile punnd Sasunnach (mu $1 ,200,000) de dh’ airgead na cuideachd air nach eil cùnntas, agus ’si bharail choitchionn gu’n d’ rinn esan an t-suim sin a ghoid. Bha e ann an dreuchd o chionn fichead bliadhna, agus cha robh amhrus aig neach riamh gu robh e deanamh ni nach robh ceart no onarach.

Tha e fàs coltach a nise gu bheil an rathad iaruinn eadarPort Hastingsagus ceann a tuath siorrachd Inbhirnis ri bhi air a chur air adhart. Bhatar a bruidhinn air o chionn àireamh bhliadhnaichean. Dh’ aontaich comhairle siorrachd Inbhirnis ceud mile dolair a thoirt mar chuideachadh do’n chuideachd a bha dol ’ga chur adhart. Bha an ùine suas deireadh na bliadhna s’a dh’fhalbh agus cha’n ùraicheadh a chomhairle an tairgse mur pàigheadh a chuideachd da mhile dolair mar dhearbhadh gu robh iad deònach agus comasach air an obair a chur air adhart. Tha a chuideachd an deigh sin a dheanamh, agus a bharrachd air sin cheannaich iad na mèinnean guail timchioll airPort Hood.Tha dòchas aig muinntir Inbhirnis a reir sin gu’n teid an obair air adhart gun dàil. Thatar ag radh mar an ceudna, gu bheil rathad-iaruinn ri bhi air a dheanamh eadar Orangedale agus ceann a tuath na siorrachd leis an Reids, iadsan leis an leis rathad-iaruinn Newfoundland.

Tha moran tinneis agus bàis air feadh na dùthcha aig an àm so. Ann an coithional Mhira, chaochail a ceithir deug re nan ochd seachdainean a chaidh seachd.

Ann an St. Peters, air an treas latha, chaochail Domhnull Urchadan, a bha ’na fhear-tional na cusbuinn anns a bhaile sin o chionn deich bliadhna fichead air ais. Cha robh e tinn ach beagan ùine. Bha e air fear de’n cheud dhaoine a thainig gu St. Peters, agus bha e gle mheasail aig gach aon aig an robh eòlas air.

Chaidh dithis dhaoine òga, Iain Mac Neill, agus Tearlach Daly, a ghlacadh an Seana Bhridgeport Di-satharna an 4mh la, air amhrus gu’m b’ iad a bhrist a stigh do thigh cala ’n rathad-iaruinn o chionn beagan ùine air ais. Daly air fheuchainn leis a Bhreitheamh Dodd agus air fhaotainn ciontach. Tha Mac Neill ri bhi air fheuchainn aig a Chùirt Mhòir a’s t-samhradh.

Tha àireamh de litrichean ’s de sgriobhaidhean eile againn air laimh nach urrainn dhuinn a chur anns an àireamh so. Gheibh iad àite air an t-seachdain s’a tighinn. Tha “Gleann-a- Bhaird” a sgriobhadh “Litir eile gu Iain Beag,” anns a bheil e toirt seòlaidhean dha a thaobh bàrdachd agus eadar-theangachadh, a bhios gle fheumail dhaibh-san a tha dhe’n bharail gu bheil aca tomhas beag no mor de gheibht na bardachd.

Tha dùil aig an Ard-Riaghlaidh gu’n tig faisg air leth-cheud mile de thuathanaich nan Stàitean an imrich do’n Iar-Thuath air a bhliadhna so. Tha sin na dheagh sgeul, ma tha na daoine tha tighinn dhe’n t-seòrsa cheart. Tha Canada farsuinn, agus mar is motha thig innte a dùthchannan eile de dhaoine dichiollach, beusach, ’s ann a’s fhearr. Tha de dh’ fheurann anns an Iar Thuath leis fhéin na bheireadh beòlaind mhath do mhuilleanan sluaigh.

Bha Cordelia Viau agus a companach, Sam Parslaw, air an crochadh Di-haoine s’a chaidh ann an St. Scholostique, an Cuebec, air son mort Isidore Poirier, gniomh a rinn iad o chionn faisg air bliadhna gu leth air ais. ’Si Cordelia Viau an treas boirionnach a bha air a chrochadh ann an Canada o’n chaidh na roinnean aonadh anns a bhliadhna 1867. Bha tagradh as a leith air a chur a dh ’ionnsaidh an Ard-Riaghlaidh ag iarraidh a beatha leigeadh leatha, ach chaidh sin a dhiùltadh. Tha e ceart gu’m biodh binn an lagha air a ghiùlan a mach.

Bha corp Morair Herschell air a chur air falbh gu Breatunn Di-màirt, an 6mh latha. Thainig an soitheach-cogaidh Breatunnaich Talbot gu ruige New York gus a ghiùlan a null. Chaidh urram mòr a chur air le muinntir nan Stàitean agus leis na Breatunnaich. Bha a chiste-laidhe air a cómhdach thairis le bratach Bhreatuinn, agus bha saighdearan nan Stàitean agus seòladairean Breatunnach ’ga giùlan. Bha Morair Herschell na dhuine glic, geur-chùiseach, air an robh meas mor. Bha e na dheagh charaide do Chanada, agus ionndrainidh an dùthaich so gu mor a ghuth anns a chomhairle a tha ri bhi ceartachadh chùisean eadar i-fhein ’s na Stàitean. Bha e daonnan air son ceartas fhaicinn aig Canada.

POSADH.

—Ann am Mansa St. Andrews, Sidni, air a 14mh latha, leis an Urr. I. F. Forbes, air a chuideachadh leis an Urr. D. Mac Ille-mhaoil, Iain A. Cuthais, Lingan Road, ri Mairearad Anna Mhoireastan, Loch Lomond.

BAS.

—Aig Baoghasdal Barachois, air Di-sathairne an 4mh latha de’n mhios so, Seumas, mac, gràdhach Mhicheil ’Ic Suain, da bhliadhna air fhichead a dh’ aois. Bha e na ghille còir tlachdmhor agus gle mheasail aig na h-uile a bha eòlach air. R. I. P.

[Dealbh]
MA thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort air an earrach so, bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Bidh aireamh mhor de charbadan ur a stigh againn mu mheadhain Maigh—carbadan cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do’nCanada Carriage Co.an Ceap Breatunn.
SIDNI, C. B.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte.

Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

---

[262]

[Vol . 7. No. 33. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 259.)

thaobh, air an tuilleadh dhe ’r gaol ’s dhe ’r caoimhneas a nochdadh dh’ a cheile.”

Chreid mo bhrathair a h-uile facal a thuirt an t-searbhanta ris, agus dh’ fhalbh e comhladh rithe do ’n mhuillean. Ghabh am muillear ris gle chaoimhneil. Sheall e dha corn mor aodaich, agus thuirt e ris. gu’n robh toil aige gu’n deanadh e fichead leine dha; agus thuirt e ris, an corr dhe ’n aodach a thilleadh dhachaidh.

Bha mo bhrathair fad na seachdain cho trang ’s a b’ urrainn e a’ deanamh nan leintean do ’n mhuillear. Cha bu luaithe a bha na leintean ullamh na thug am muillear dha corn mor aodaich eile, agus dh’ iarr e air fichead paidhear dhrathaisean a dheanamh dha. An uair a bha iad deiseil, chaidh e dhachaidh leotha. Agus dh’ fhaighneachd am muillear dheth, ciod a bhiodh e ag iarraidh air son a shaoithreach. Thuirt e nach b’ uilear dha fichead bonn airgid. Ghrad dh’ iarr am muillear air an t-searbhanta an sporran anns an robh an t-airgiod a thoirt g’ a ionnsuidh. Ach o ’n a bha ’n t-searbhanta air a’ teagasg le ’banamhaighstir, sheall i air mo bhrathair le aghaidh ghruamaich, a chum gu’n tugadh i air a chreidsinn, gu’m biodh diumbadh aig a banamhaighstir ris nan gabhadh e bonn dhe ’n airgiod. Thuig e ciod a bha i ’ciallachadh, agus dhiult e bonn dhe ’n airgiod a ghabhail, ged a bha e gle fheumach air gus an t-iasad a fhuair e a phaigheadh.

An uair a dh’ fhalbh e as a’ mhuillean, thainig e far an robh mise a dh’ iarraidh beagan airgid an iasad orm, agus thuirt e rium nach do phaigh am muillear no ’bhean peighinn dha.

Thug mi dha am beagan a thachair a bhith ’nam sporran, agus so na bh’ aige fad beagan laithean gus e fhein a chumail beo. Ach cha robh biadh aige a b’ fhearr na brochan tanna; agus cha robh am pailteas dhe sin fhein aige.

Air latha araidh chaidh mo bhrathair far an robh am muillear. Bha am muillear an lath’ ud gu math trang ag obair; agus o ’n a shaoil leis gur ann a dh’ iarraidh airgid air a chaidh mo bhrathair, thairg e beagan dha. Thachair gu’n robh an t-searbhanta an lathair, agus le sealltuinn gu gruamach air mo bhrathair mar a rinn i roimhe, thug i air nach do ghabh e bonn uaithe. Thuirt e ris a’ mhuillear, nach b’ ann a dh’ iarraidh airgid a thainig e, ach a dh’ fheorach cia mar a bha e. Thug am muillear taing dha, agus thug e dha aodach gus cota mor a dheanamh dha.

An ceann latha no dha, an uair a bha ’n cota mor deiseil, chaidh Bacbouc dhachaidh leis thun a’ mhuillear. Thug am muillear am mach an sporran gus an duine truagh a phaigheadh; ach sheall an t-searbhanta air mar a b’ abhaist dhi, agus thuirt e ris a’ mhuillear, “A chiomhearsnaich, na biodh cabhag sam bith ort gus mo phaigheadh. Ni sinn cunntas uaireiginn eile.”

Chaidh an duine truagh, faion dhachaidh luchdaichte le tri droch ghalairean—gaol, acras, agus cion airgid.

Cha b’ e mhain gu’n robh bean a’ mhuillear gle shanntach, ach bha i mar an ceudna lan de dhroch nadar; oir, ged a chum i a chuid fhein o m’ bhrathair, cha robh i riaraichte gus an d’ thug i air a’ mhuillear dioghaltas a dheanamh air a chionn gu’u do ghabh e gaol oirre. So an doigh a ghabh e: —Chuir am muillear fios air Bacbouc gus e dhol a ghabhail a shuipearach comhladh ris. Agus an deigh dha suipear nach mor a b’ fhiach a thoirt dha, thuirt am muillear ris, “A bhrathair, tha e ro anamoch gus thu dhol dhachaidh a’ nochd tuilleadh; is fhearr dhut fuireach comhladh rinn fhein.”

Dheonaich an taillear so a dheanamh. Chuireadh a laidhe e do ’n leabaidh a bh’ anns a’ mhuillean.

Mu mheadhain oidhche, chaidh am muillear do ’n mhuillean far an robh e, agus thuirt e, “A choimhearsnaich am bheil thu ’nad chadal? Tha ’n aiseal agam tinn, agus tha moran grain agam ri bhleith. Am bi thu cho math ’s gu’n cuir thu am muillean mu ’n cuairt dhomh an aite an aiseil?”

Gus a nochdadh gu’n robh deadh nadar aige, ghrad dh’ aontaich Bacbouc gu’n deanadh e mar a dh’ iarr am muillear air, nan sealladh e dha mar a rachadh e an ceann na h-obrach. Cheangail am muillear e ann an aite an aiseal, agus an uair a thug e dha coig no sia de bhuillean matha air an drium le cuaille bata, thuirt e ris, “Siuthad a nis, a chiomhearsnaich.”

“Ho! c’ar son a tha thu ’ghabhail orm air an doigh sin?” arsa mo bhrathair.

“Gus do dheanamh sunndach,” ars’ am muillear; “oir cha dean an aiseal car dhomh mur bi mi ’gabhail dhi le bata.”

Chuir a h-uile rud a bh’ ann uamhas air Bacbouc, ach cha bu dana leis facal a radh. An uair a chaidh e mu’n cuairt a’ coig no ’sia dh’ uairean, bha toil aige anail a leigeadh; ach thug am muillear dha aon dusan de dheadh bhuillean dhe ’n bhata, agus thuirt e ris, “Biodh misneach agad, a choimhearsnaich! na stad idir. Feumaidh tu leantail romhad gun d’ anail a leigeadh, ar neo millidh tu a’ mhin ormsa.”

Thug am muillear air mo bhrathair a bhith ’cur mu ’n cuairt a’ mhuillinn fad na h oidhche. Ann an soilleireachadh an latha, dh’ fhalbh am muillear dhachaidh, agus dh’ fhag e esan ceangailte ris a’ mhuillean.

An ceann greis mhath thainig an t-searbhanta, agus dh’ fhuasgail i o ’n mhuillean e. “Ah! is ann agam fhein ’s aig mo bhanamhaighstir a bha ’n truas riut!” ars’ a’ bheisd charach. “Cha robh lamh againn anns an droch dhiol a rinn mo mhaighstir ort idir.

Cha dubhairt an duine truagh aon fhacal rithe; oir bha e air a chlaoidh gu h-anabarrach leis an obair, agus leis na fhuair e de bhuillean troma. Dh’ ealaidh e dhachaidh, agus chuir e roimhe nach tugadh e suil gu brath tuilleadh air bean a’ mhuillear

(Ri leantuinn.)

The gradh Dhe neo chrìochnach agus tha e air a thaisbeanadh dhuinn ann an Iosa Criosd. “Oir is ann mar sin a ghradhaich Dia an saoghal gu ’n d’thug e aon-ghin Mhic fein, a chum ’s ge b’e neach a chreideas ann nach sgriosar e, ach gu ’m bi a’ bheatha shiorruidh aige.” Cha tig caochladh air gràdh Dhe.

Seachain, mar a sheachaineadh tu an nathair, an neach a sgriòbhas gu mi mhodhail, ach fathast a labhras gu milis.

Cha ’n fhiach le neach aig am bheil ceud fathan mòra a bhi ri connspoid.

Am Feillire.

MART, 1899.

1 Di-ciaduin Bàs Néill Ghobha, 1807.
2 Dior-daoin Breth Prionnsa Tearlach 1720.
3 Di-haoine
4 Di-satharna Bàs Fionnaghail Nic Dhomhnuill, 1790.
5 DI-DONAICH
6 Di-luain Faotainn uaigh Bhruis, 1818.
7 Di-mairt
8 Di-ciaduin An fhéill Dhuthaich.
9 Dior-daoin Bàs Uilleam Guthrie, 1770.
10 Di-haoine Bàs Ailein na Earrachd, 1828.
11 Di-satharna An fhéill Chuinn.
12 DI-DONAICH IV Donaich dhe’n Charghas.
13 Di-luain Bàs Uilleam Dhuinn, 1849.
14 Di-mairt
15 Di-ciaduin Glacadh Lucknow, 1808.
16 Dior-daoin
17 Di-haoine An fhéill Phàdruig.
18 Di-satharna
19 DI-DONAICH V Donaich dhe ’n Charghus.
20 Di-luain Séisd Inbhirlòchaidh, 1746.
21 Di-mairt Breith Dhonnachaidh bhàin, 1724.
22 Di-ciaduin
23 Dior-daoin
24 Di-haoine
25 Di-satharna Bàs Uilleam Hamilton, 1754.
26 DI-DONAICH An fhéill Muire.
27 Di-luain Di-donaich nam Pailm.
28 Di-mairt Bàs Righ Seumas VI, 1625.
29 Di-ciaduin Bàs Sheumais Logain, 1872,
30 Dior-daoin
31 Di-haoine Di-haoiné na Ceusda.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Cairteal mu dheireadh L. 4, U. 11, M. 53 F
An Solus Ur, L. 11, U. 3, M. 39 F
A’ Cheud Chairteal L.18, U. 11, M. 10 F
An Solus Lan, L. 27, U. 2, M. 4 M

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann an Coxheath, mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.

ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.

agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.

FEUCH GU’N TAGHAIL THU.

---

[263]

[Vol . 7. No. 33. p. 7]

A FRAMBOISE.

Bho ’n a sgriobh, mi thugad roimhe is iomadh uair a thug mi suathadh air mo chluasan leis an fhuachd; cha d’ fhairich an neach a’s sine ’n so a leitheid de fhuachd a leanntuinn a h-uile latha fad tri no ceithir a sheachduinnean. Ach bho cheann latha na dha tha blaths againn agus cha ’n eil teagamh nach tug a bhiasd ud “zero” a bhreab a’s fhearr aisde air a cheann ’sa de’n bhliadhna.

Tha muinntir a bha tinn leis a “ghrip” againn a dol am feabhas, agus gu dearbh tha sinn an dochas nach dean e grip air neach tuille. ’Se ’n grip agus daolag a bhuntata da rud nach toil leinn a thighinn gar taghal idir!

Leis a phosta mu dheireadh fhuair mi tri no ceithir a litrichean, agus bho nach d’ fhuair mi uiread comhla riamh roimhe thoisich mi air a fosgladh cho luath ’sa b’ urrainn dhomh ’s aig a cheart am a moladh Iarla Minto, na Mr. Mulock airson litir a leigeil troi ’n duthaich air da shent. Ach a bhalaich, an uair a dh’ fhosgail mi a cheud aon, gu de a bha ’na broinn ach dealbh mhor ghrannda, agus gu dearbh ma bha mo shroin sa fada crom bha dealbh ne sroine na b’ fhaide na sin. Bha dealbh an neach a bh’ ann na shuidhe air bosca agus glaine aige ’sa darra laimh is botull sa laimh eile. Bha seorsa de dh’ ad air a cheann agus a falt aige air tolladh a mach troimpe ann an leth-dusan aite. Bha sron air a chumadh dh’ ainmich mi, agus am barr aice air a dheth dearg. Bha, tha mi ’n duil, rusg na bliadhna ’n uiridh da fheusag air, agus ma bha leine air cha bu leir dhomh a chionn gu’n robh an seorsa cota a bha uime air a dhunadh gu teann mu amhaich le prine na dha. Bha lan chothrom aig na h-uinnlean air sealltuinn ’s air glaodhaich a mach troi na muilchinnean, agus bha a bhriogais air reir a chota. Agus co dhiu is “corns” a bhi air meuran nan cas aige bu choreach na nach e bha iad uile gu leir ri ’m faicinn troi na brogan. Bha mi air an caothach dearg a ghabhail mur a be gu’m b’e so am na ‘valentine’ ach arsa mise, “an urrainn thusa innse dhomhsa gu de tha ’n dealbh so a leigeil ris?” “Tha,” arsa Domhnull, “agad an sin dealbh a mhisgeir.” “An e,” arsa mise, “gu’n dean a mhisg a leithid sud de dhreach a chur air neach.” “Cha ’n eil an sin,” arsa Domhnull, “ach samhladh lag an coimeas ri cruth an neach sin a tha na mhisgeir.” “A, well, well,” arsa mise, ’s mi tionndadh ris na gillean, ’s ri Seonaid, “nach mairg nach seachain an t-ol.”

Bha“drive”aig comunn na stuamachd againn air a mhios so, agus gu dearbh bu bhoidheach an sealladh e. Bha gach duine ’s ainmhidh air an cuir suas anabarrach sealltunach, stuama, agus ged nach b’ ann air thailleamh fear na bean bainnse a bha leithid againn tha mi ’n duil gu robh bean bainnse da rireadh ann, se sin “stuamachd” agus tha dochas laidir againn nach tig an latha anns an iarr iadsan a rinn ceangal posaidh rithe litir dhealaichidh a thoirt dhi.

CEANN LIATH.
Feb. 28, ’99.

LITIR A NEW ZEALAND.

A CHARAID, —Tha mi a cur gu ur n-ionnsuidh an so deich tasdain air son a MHAC-TALLA agus bu choir dhomh bhi air a chur thugaibh fada roimhe so. Tha mi a cur gu ur n-ionnsaidh mar an ceudna roinn do dh’ eachdraidh New Zealand leis an teachdare cheudna; cha do leubh mi fein fathast e, ach faodaidh gun toil leibh fein agus le “Cona” fhaicinn. ’Se duthaich gle bheanntachail a tha so agus ’s e beanntaichean teine“volcanoes”a bha anns a chuid mhor dhiubh, feodhain dhiubh nach eil ach nan cnuic bheaga agus feodhain eile a tha aireamh de mhiltean trodh a dh’ airde. Feodhain diubh leth chonard mar“saucer”air a thionndadh air a bheul fodha, agus cuid eile dhiubh a tha cas mar chumadh cupa air a thionndadh air an doigh chendna. Cuid dhiubh a tha cho cruinn os-ceann uidhe anns a mhulach agus cuid eile dhiubh anns a bheil slochd cruinn anns a mhullach aca far an robh an teine a smudadh a mach asda agus na sluic a tha so a dol faisg air cho iosal ris a bhonn agus cho cruinn ’s cho cas anns an taobh a stigh ri “bowla”. Tha an talamh timchioll dhoibh gle math. Tha ’m fagus dhomh an so pios do chomhnard cruinn, mu dha mhile tarsuinn air gach rathad agus streath dhe na beanntan ud tiomchioll air gle choltach gun do bhruchd teine mor a mach as a sud uair eigin, oir tha na clachan air uachdar agus fodh ’n talamh air losgadh mar gu’m biodh guaileanan a bhiodh ann an teallach gobha. Tha e gle choltach gu’m robh slochd domhain roimhe far ’m bheil an comhnard a bha sud gus ’n do lion e suas le talamh a bha taomadh sios leis na sruthanan a taobh nam beann. Tha anns a chomhnard ud cuideachd tobraichean neonach a tha goil mar gu ’m biodh iad air ghoil le teas; tha cuid dhiubh beagan ni’s blaithe na tobraichean eile, ach cha’n e teas a tha gan goil ach deatach no “gas” a tha ’g eiridh bha mhuinen a bha ’san talamh gle choltach gu robh an “gas” a losgadh roimh gus na dh’ fhas e cho lag ’s nach loisgeadh e ni b’ fhaide. Ma theid an “gas” a tha sud air anal creutair sam bith marbhaidh se e ann am piobadh na sul, ach cha tachair sin ach do chreutair a theid ann ’n uair a bhios an t-uisge ni ’s isle na uachdar an talmhainn. Chunnaic mi fein caora marbh ann a fear dhiubh far an deach i ’ga ol agus ceithir chlamhainn marbh comhla rithe far an deach iad ’ga h-ithe. Tha mar an ceudna dus a sioladh as an uisge so ’n uair a thig no riutheas e air uachdar an talamh a theid na chlaich chruaidh agus ni e clach dhe fiodh no lusan sam bith air a ruith e; agus ni a tha gle neonach tha an t-uisge ceudna gle fhalain ri ol; tha moran do mhuinntir a faighinn leighis dhe bhi ’ga ol agus gan nighe fein ann, ach feumaidh iad an anal agus an ceann a chumail far a rug a ghaoth iad, ni ’s airde na ’n talamh agus an “gas”. Tha moran dheth ’n t-seorsa thobraichean so mu dha cheud mile deas air so, pairt dhiubh sin cho teth ’s gu’m bruich iad feol no buntata, feadhain eile ni ’n teobh fuar, feodhan dhiubh(Geuysers)a tilgeadh an uisge suas anns na speuran gus an bheil e dol na cheo anns an iarmailt. Bha mi gorach a dol a thoiseachadh air so bho nach urrainn dhomh a dheanamh ceart. Na’m biodh sinn a cluinntinn a cheile bhiodh moran seanachais againn ach bho nach eil feumaidh mi sgur a guidhe slante agus soirbheachadh math do Mhac Fhionghain agus do ’n MHAC-TALLA.

LITIR A MANITOBA.

A MHIC TALLA CHOIR, —Tha an aimsir cho doirbh agus an tigh cho fuar agus gun do ròth an dubh cho cruaidh ris na creagan. Gu fortanach thainig a ghrian a mach an diugh le blàths neo-chumanta, mar gu’m bitheadh i gabhail truas ri creutairean breòite mar a tha mi fein, agus uime sin a dhuine chòir, cheanalta, tha mise cur fàilte as ùr air do luchd-leughaidh.

Na’m bitheadh tu ann an so an latha roimhe dheanamaid gàire cridheil ann an cuideachd a chéile. Bha aon de na nàbaidhean agam a dol a mach beagan mhiltean bho ’n bhaile a mharbhadh mhuc; thainig e mach o bhiadh maidne le mhuilcheanan air an truiseadh, agus sgian mhor bhiorach na dhòrn. Bha tuathanach a gabhail seachad aig an àm, agus bha mo nàbuidh an geall air faotainn a steach do’n charbad, a bha dol do’n choille, agus gu dhol seachad dlùth air an tigh anns an robh na mucan. Thog e an làmh anns an robh a sgian dubh; thòisich e air eughach, ’s air smèideadh, ’s air ruith an dùil gu’n stadadh an coigreach. Ach mo chreach! ’N uair a chunnaic an tuathanach am fear a bha ruith an tòir air, ghabh e clisgeadh agus eagal mòr; shaoil leis gu robh a bheatha ann ann cunnart, ’s chuir e an sgìùrsair air na h-eich; agus ma chuir, a bhalaich, thòisich iad air leum, ’s air ruith, a togail smùid eagalach de’n t-sneachda feadh na raontainn, agus a mach nan deigh dh’ falbh gach cù is madadh, bho cheann gu ceann de’n bhaile. Shaoil le mo nàbuidh gur aon de na coimhearsnaich a bha stiùradh a charbaid, agus gu robh e ruith airson spòrs, ’s chum e air, a ruith, ’s ag eughach, ’s a crathadh na sgeina, aig fadheòidh, a dhuine cha robh ni ri fhaicinn ach smùid de’n t-sneachda. Sud an sealladh, ’san t-iomradh mu dheireadh a fhuair sinn air a choigreach leis a charbad; cha’n eil fhios ciod a thachair dha. Chaidh na mucan a mharbhadh an deigh a h-uile rud a thachair, agus fhuair mi fein mo chuibhrionn.

Beannachd leat an duigh.
Is mi do charaide dileas,
MANITOBA.

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.

EDDY ’S
Indurated Fibre Ware
TUBAICHEAN, BUCAIDEAN, &C .

Tha iad air fas cho measail ’s gur gann a tha tigh ceart as an aonais. Nuair a theid thu cheannach
INDURATED FIBRE WARE
feuch gu faigh thu an seorsa tha air a dheanamh le
E . B. EDDY.

Tha ar n-ainm ’na urras air an stuth.

Tha SEORSACHAN EILE ’g an creic aig an aon phris. Ach ma ni thu na dha a choimeas ri cheile, chi thu nach eil iad cho math, agus gheibh thu mach nach bi iad cho buan. Air son do mhath fhein mata, ceannaich sin a tha air a dheanamh le
THE E. B. EDDY CO., Ltd.
AGENTS:
Iain Peter’s & Co., Halifax, N. S.
Schofield Bros., St. John, N. B.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Maduinn, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $3 .00
Sia miosan, 1.50
Tri miosan, .75
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

SEANN STAMPAICHEAN.

PAIGHIDH mi airgead air seann stampaichean a thainig a mach anns na bliadhnaichean 1851 gu 1870. Fag na stampaichean air na cuibhrigean air an d’ thainig iad; ’s ann mar sin a’s luachmhoire bhitheas iad.

A. McPHAIL,
Orangedale , C. B.
Dec. 9, ’98. 6m.

---

[264]

[Vol . 7. No. 33. p. 8]

Latha nan Tri-Righrean.

Fhuaras an duan seo am measg paipearean Mhr Alastair Gillies, Sagart a bh’ ann an Eilean Eige.

Air dhuinn bhi là ’sa bheinn-sheilg
An oidhche a’ teachd ’oirnn le smal
Chunnacas reul a b’àillidh snuadh
A’ teachd a nuas o’n airde ’n ear,
Thog Coibhi nan ciabh liath a cheann
A’ eùbadh a ghlùin sios gu grad—
“Eisdibh ri sgial tha ro bhinn
’S ar Slanuighear nise ar teachd.”

Labhair an t-seann draoidh gu h-ard—
“O moladh do dh’ ard righ na flath
A tha ’taisbean dhuinn mo Dhia na’ gràs
Mar thubhairt na faidhean bho shean;
Imich a Righ na’ geur lann
Tho(bh)airt aoraidh do righ na flath
Imich s thoir leat-sa righ Eirinn
’S righ Shasunn nach géill sa chath.”

“ ’S ro-aoibhneach leam-sa do chainnt”
Thubhairt Treunmor a b’àillidh snuadh
Mhar fhuaim sruth uaibhreach nam beann
Ghluais e romh’n ghleann fodh chruaidh,
Shiubhail na righrean gun dàil
Thar sàile le’n longaibh luath
’S an rionnag daonnan ’g an stiuireadh
Bho chùrsa na h-airde tuatha;
Mar thorc ciar air chruaich nam beann
Chuala Herod mu theachd nan righrean,
Gu gruamach, dorcha gu’n fhialachd
Bha’n t-Iudhach ag iarraidh tuasaid.

Mar ghluaiseas sruth uaibhreach nam beann
Ghluais Treunmor aig thùs nam fear
Mar dharach ard nan gleann
Sheas Righ na h-Alba ri ’shleagh;
Mar bheum-sleàgh ’teachd bho’n ghleann
A spionahh leis gach craobh us creag
Mar sin a bha gluasad nan righrean
A’ dol sios thun a chath.

“Fosadh,” thubhairt Herod le oillt,
“Air comhrag nan lann ’s nan sleagh
Ma thainig sibhse mar chàirdean
Thigibh gun dàil thun na cuirme.”
Ghluais na righrean na’n oraich
Ghluais Treunmor gun sgath gun fhiamh
Sgiath bhallach an crochadh ri thaobh
A chlogaid air taobh a chinn.

Ràinig iad aitreabh an righ
Gun ghuth air strì no air comhrag
An t-slige dol trice mu’n cuairt
Dh’aom oidhche gu luath le sòlas.
’Sa mhaduinn nuair dh’ imich na righrean
’S a dh’ fhàg iad tigh mor a choisridh
Chunnaic iad le fior thoilinntinn
An rionnag a’ teachd na’n comhdhail.

Fhuair iad òigh bu mhothar snuadh
An tigh fuar gun sgath gun dian
Righ nam feartan air a glùn
A’ ghnùis a’ dealradh mar ghrian.
Thuit na deoir bho righ nan lann
’Toirt aoraidh do Righ nan Righrean
An òigh toirt dhaibh mìle taing
Le aoibhneas ’s le mor thoilinntinn.

Cumha

Do bhean Iain Dhomhnullaich (mac Chaptain Ailean) a Margaree, a chaochail air an 16mh latha do February, 1899. —LE CARAID.

Ho ro ra il o na,
Och nan och ’s mi fo eislean,
Gu bheil mi ’s air mo sgaradh,
A Sheonaid Chalum bhon’ dh’eug thu.

Cha ne or, cha ne earras
Cha chrodh, cha ghearain, ’s cha ’n airnais,
Geda chaillt’ ad san Earrach
A chur mo ghalar an drasda’ orm.
Cha ne sid ’tha mi gearain
Ach mo bhana-charaide shar-mhath,
Bean chliuteach Iain Ailean
Seonaid Chalum ’ic Pharlain.

Mi nam shuidhe air an tullaich
’S mi ri tuireadh ’s an am so,
Dh’ fhalbh mo shugradh bhuam buileach
Is thainig mulad nach gann orm.
’S beag an t-ioghnadh do chuideachd
A bhi fo mhulad ’s gach am dheth,
Bho na chuireadh an ullaich
An ciste chumhan ’s be ’n call e.

Thuair ’ad losgadh am bliadhna
Sid an diachain bha craiteach,
Ceann na ceile ’s na riaghailt’
Lamh na fialachd sa chairdeas.
Mar sin is cridhe neo-spiocach
Agus biataiche sar mhath,
Bhi sa chadal throm shiorraidh
’S goirt a riab sid do chairdean.

Tha do chompanach truagh dhe
Sa chuailean air banadh,
Bhona chuir e san uaigh thu
’Bhean a b’ uaisle gnath’chadh.
Bha e roimhe so uallach
Fhad sa ghluaiseadh tu lamh ris,
’S mor a dh’ ardaich e uaisle.
’N latha thuair e air laimh thu.

Nuair thuair e coir bho na chleir ort
’S iomadh eud bha san am ris,
Oir b’ ainneamh bean t’ engais
Do cheiteabh ’s do bhainndidh’chd.
Bha cliu, maise ’s dea’ bheusan
A co-sthreup anns gach am riut,
’S mor an cliu thug an chleir ort
A nuair a leubh ’ad air call ne.

Tha do nighneagan deurach
Is iad fo eislean an comhnaidh,
’S beag an t-ioghnadh dhaibh fhein sid
Bhona dheug thusa ’Sheonaid;
Laidh smal air an leirsinn
Agus threig an cuis-sholais,
Chaill ’ad iuchair na gleidhteachd
A chum ri cheil’ ad gu doigheil.

Bu leat urram na h’ uaisle
Se do ghluasad ’bha stollda,
’S ann dhutsa bu dual sinn
’S og a thuair thu dea’ fhoghlum.
Se do chainnt bi cho stuama
’S do bhuaidheanan soraicht’,
A chuir islean is uaislean
A luaidh air do chomhradh.

Thainig dith air an ardaich
Far am b’ abhaisd dhut comhnaidh,
Dh’ fhalbh as muirn is ceol gaire
Thainig annradh is bron ann.
Bho na chriochnaich do laithean
Sa charadh fo’n fhoid thu,
C’aite faic mi bean t’ ailleachd
A chuireas faillte cho coir orm.

Fhad sa shiubhlas a ghrian
A dol a’ niar mar is abhaisd,
Bidh cuimn’ air do ghniomhan
Do chiall is do mharan
Cha leig mis’ thu air di ’chuimhn’
Gus an triall mi ’n deigh chaiche,
’S bidh mi m’ urnaigh ag iarraidh dhut
Fois na siorraidh’chd am Paras.

Cha’n ’eil aon chuid cridheachan matha no tuigse mhath aig luchd-tuaileis.

Cha ’n ’eil e ceart gu’n diteadh sinn neach ’s am bith nach ’eil ’s an làthair gu dhìon fèin.

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leighsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH
agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill us teisteannas.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia.
agus
127 State St., Boston Mass.

C. H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & CO. 361 Broadway, New York
Branch Office, 625 F St., Washington, D. C.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

UISDEAN ROS, LL. B.
Fear-Tagraidh, Notair, &c .
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, C. B.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.