---

[321]

[Vol . 7. No. 41. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN-DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, MAIGH 12, 1899. No. 41.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. XXIII.

COMHRADH RI M’ MHAIGHSTIR.

Cho luath ’s a shaoil mi gu’n robh mi laidir gu obair a dheanamh, chaidh mi do’n bhuthaidh; ach cha leigeadh am maighstir leam lamh a chur ann an car obrach. Thuirt mi ris gu ’m b’ fhearr leam a bhith ’deanamh beagan obrach na bhith ’nam thamh. Thuirt mi ris mar an ceudna, gu’m feumainn a bheag no mhor a dh’ obair a dheanamh feuch an coisninn beagan tuarasdail, o’n a bha mi cho fada ’nam thamh.

Thainig fiamh gaire air, agus thuirt e, “Bidh do thuarasdal a cheart cho math fhad ’s a bha thu tinn ’s a bha e an uair a bha thu slan, agus ag obair gu trang. Cha do bhrist mise riamh fhathast air tuarasdal seirbhisich, ged a thachradh dha bhith car uine tinn.”

An uair a thuirt e so, dh’iarr e orm a dhol a steach comhladh ris do’n t-seomar-chunntais gus am bruidhneadh e rium a thaobh gnothaich a bha sonraichte, agus a bha e toileach aig an àm a chumail an cleith air gach neach, ach orm fhein.

Lean mi steach do’n t-seomar e, agus an uair a rinn an cleireach suas an t-suim a dh’ ionnsuidh an tigeadh mo thuarasdal fad na h-uine a bha mi gun chomas obair a dheanamh, chuir e an t-suim air mo bheulaobh air a’ bhord.

Is gann gu’n leigeadh mo nàire leam tuarasdal nach do choisinn mi a ghabhail. An uair a leig mi ris dha gu’n robh e ’na ghnothach mi-choltach dhomh a bhith ’smaointean gu’n robh mi airidh air tuarasdal nach do choisinn mi, thuirt e, “Gabh thusa rud sam bith a gheibh thu le deadh rùn. Mur bithinnsa ’faicinn gu’m b’e mo dhleasdanas a thoirt dhut, cha’n fhaigheadh tu e. Gus a so bha thu ’nad sheirbhiseach gle dhìleas dhomhsa. Agus tha mi ’n dochas gu’n lean thu air a bhith mar sin.

“A nis, tha ni sonraichte agam ri innseadh dhut; agus feumaidh tu gun ghuth a thoirt air ri neach sam bith gus an toir mi fhein cead dhut. Tha mi fhein agus dithis no triuir eile a’ dol a dh’ fhosgladh bùth mhor ann an Demerara; tha fhios agad gur ann an ceann a deas America a tha ’m baile so. Tha ’n t-aite anabarrach teith, agus tha e mar an ceudna car mi-fhallain. Ach tha e air innseadh dhomhsa le daoine a bha àireamh bhliadhnachan ann, gu ’n teid aig daoine a tha òg, laidir, fallain, air iomadh bliadhna a chur seachad ann gu ’n tinneas sam bith ’fhaireachadh, ma bhios iad a’ caitheamh am beatha le measarrachd agus le stuamachd. Ach am fear a bhios a’ gabhail na deoch laidir, cha seas a shlainte ris idir anns an aite theith ud. Tha thusa ’nad dhuine og a tha stuama anns gach doigh, cho fad ’s is aithne dhomhsa, agus is ann ort a tha mi a’ maideachadh gus do chur a null do’n àite theith ud. Ach cha’n eil thu cho math ann a d’ shlainte ’s a dh’ fheumadh tu. Bhuail e anns a’ cheann agam gu’n leiginn leat a dhol dachaidh do’n Ghaidhealtachd fad beagan mhiosan, a chum gu’m fàsadh tu làidir, agus gu ’m biodh tu mar sin na’s fulangaiche air teas an aite, agus air an obair a bhios agad ri dheanamh. Bidh do thuarasdal agad o sheachdain gu seachdain fhad ’s a bhlos tu anns a’ Ghaidhealtachd cho math ’s ged a bhiodh tu ’g obair dhomhsa anns a’ bhuthaidh. Tha mi ’n dochas gu’n aontaich thu deanamh mar a tha mi ag radh. Agus their mi so; ma thoisicheas do shlainte ri bristeadh ann an Demarara, thig thu air ais an so gun dàil sam bith.”

Bha mi greis a’ smaoineachadh air na thuirt e rium mu’n d’ thug mi freagradh dha. Thainig a’ chùis cho cabhagach orm ’s nach robh fhios agam ciod a theirinn ris. Cha bu mhath leam cur ’na aghaidh; agus aig a’ cheart àm, cha robh mi cinnteach gu ’m b’e mo ghliocas falbh gu ruige duthaich a bha anabarrach teith, agus mi-fhallain.

Thuirt mi ris mu dheireadh, gu’m bu mhath leam beagan ùine fhaotainn gu smaoineachadh air a’ chuis mu’n tugainn freagradh dha.

Cha do mhi-chord so ris idir. An aite sin, is ann a thuirt e rium, gu’m b’e mo ghliocas aig gach am an aire thabhairt nach tugainn gealladh seachad, mur bithinn cinnteach gu’n rachadh agam air a choimhlionadh. “Bheir mi dhut seachdain gus do chomhairle chur riut fhein, agus ris an Dughallach, do charaid. Tha easan ’na dhuine turail, geurchuiseach,” ars’ esan, “agus theid mi an urras gu’n toir e dhut a’ chomhairle ’shaoileas e a thig a chum do mhath.”

Air an fheasgar sin fhein chaidh mi a chur mo chomhairle ri mo charaid, Domhnull Dughallach. An uair a dh’innis mi dha facal air an fhacal mar a thuirt mo mhaighstir rium, cha robh fhios aige gu ro mhath ciod a theireadh e. Ach mu dheireadh thuirt e rium, “Mar a’s mo a ghabhas mi beachd air an tairgse a tha ’n duine coir a toirt dhut, is ann a’s fhearr a tha i cordadh rium. Ma theid thu gu ruige Demerara, agus gu’n seas do shlainte dhut, gheibh thu air aghart gu’n teagamh; sin ri radh, ma bhios tu glic, agus gu ’n seachainn thu gach uile choslas uilc. Ach mur toir thu an aire mhath dhut fhein, caillidh tu araon do chliù agus do shlàinte, agus, ma thig thu idir beo air ais, cha bhi annad ach am fìor dhiol-deirce. Cuimhnich nach ionnan Demerara agus Glasacho idir. Cha’n ’eil guth aig an deicheamh fear dhe na bheil ann an Demerara gu’m bheil Dia idir ann. Cha’n aithnich thu Di-domhnaich seach latha eile dhe ’n t-seachdain. Tha moran dhe na daoine a tha ’fuireach anns a’ bhaile anabarrach fhiadhaich, agus aineolach. A dh’ aon fhacal, olc ’s mar a tha muinntir Ghlasacho, tha muinntir Dhemerara mile uair na’s miosa.” Dh’ eisd mi le mor-aire ris na thubhairt mo charaid rium; oir bha fhios agam gu’n tugadh e dhomh a bharail gu saor, soilleir air a’ chùis.

Thuirt mi ris gu’m faca mi fear a bha àireamh bhliadhnachan ann an Demerara, agus gu’n robh e air bualadh anns a’ cheann agam gu’m bu chòir dhomh a dhol a bhruidhinn ris mu’n àite.

“Mo dhìchuimhn,” ars’ esan, “bha thu fhein agus triuir no cheathrar eile ag òl ’s ri beagan aimhreit is straidhlich anns an taigh aig Harst o’n a chunnaic mi mu dheireadh thu. Ma theid thu gu ruige Demerara, cha fhreagair e dhut a bhith ’cur seachad an fheasgair ann comunn luchd-òil.”

“Tha e fior gu leòr gu’n robh mi anns an taigh aig Harst; ach cha robh tuasaid sam bith ’nar measg. Agus ged a bhitheadh, cha bu mhise am fear a dheanamh feum innte. Ach co bha ’g innseadh dhuibhse gu’n robh mi anns an taigh aig Harst.”

“Bha, am fear a thug cuireadh dhut gus a dhol ann. Ach o’n a d’ innseadh dhomhsa gur ann gle fhad an aghaidh do thoile a chaidh thu ann, cha’n abair mi an corr riut an diugh mu’n chuis.”

An ceann na seachdain thuirt mi ri m’ mhaighstir gu’n robh mi toileach a dhol gu ruige Demerara. Bha e gle thoilichte a chionn gu’n d’ aontaich mi gu’n rachainn ann. Thuirt e rium gu ’m bu chòir dhomh deanamh deiseil gun dàil sam bith gus a dhol dhachaidh do’n Ghàidhealtachd.

Bha mo charaid, Domhnull Dughallach, a’ comhairleachadh dhomh falbh dhachaidh air a’ cheud chomhdhail a gheibhinn; ach an deigh na chunnaic mi anns an taigh aig Harst, bha eagal orm falbh air a’ bhàta comhladh ri fir a bha trom air an ol. Bha mi ’g am dheanamh fhein lan-chinnteach gu’m biodh an sgiobair, agus ma dh’ fhaoidte, an sgiobadh air leith iomall na daoraich fad na h-uine a bhiodh iad air an turus dhachaidh. An uair a dh’ innis mi do ’m charaid an t-aobhar a bh’ agam air son gun fhalbh air a’ bhàta so, dh’ aontaich e gu’n robh mi ceart gu leòr. Mar sin leig mi as mo cheann falbh comhladh riutha.

An ceann seachdain, no deich latha, thainig bàta beag eile as a’ Ghaidhealtachd, agus shuidhich mi gu’m falbhainn dhachaidh leatha, ged a bha ’m port do’n robh i ’dol astar mòr o thaigh m’ athar.

Thug mi leam biadh gu leor dhe gach seorsa an latha ’chaidh mi air bord innte aig a’ cheidhe ann an Glasacho.

Bha sinn sianar air bord, agus ged nach robh aithne no eolas agamsa air fear seach fear dhe’n choignear eile, bha beagan eòlais aca san airm’ athair ’s air mo mhàthair, agus air na daoine o’n d’ thainig iad. Mu ’n d’ rainig sinn Grianaig bha sinn cho càirdeil ’s cho companta ’s ged a bhiomaid ann an cuideachd a chéile fad ùine mhòr.

O’n a bha ’n t-anamoch ann, agus coltas air an oidhche gu’m biodh i [ ? ] dorcha, chuir sinn seachad an oidhche ann an Grianaig. Chaidh sinn sgriob suas am baile a ghabhail seallaidh; agus gu cinnteach ceart cha bu shealladh taitneach an sealladh a chunnaic sinn. Bha fir is mnathan air mhisg a’ tachairt ruinn. Bha feadhainn dhiubh ann an aodach luideach, salach; agus bha feadhainn eile air an robh deadh aodach.

Chaidh sinn seachad air dorsan nan taighean-òsda a bh’ air na sraidean troimh ’n robh sinn a’ coiseachd, agus bha iad gu math trang ag òl ’s a’ comhradh ’s a’ connsachadh ’s a’ glaigeal ’s a’ gleadhraich.

Tha ’n sean-fhacal ag radh, Gur mo lochd duine na beinn mu’m mothaich e fhein dha. Bha sinne ’gabhail beachd air an obair ghòraich agus fhaoin a bh’ aig a’ chuideachd a bha ’deanamh mi-bhuil dhe’n airgiod a choisinn iad gu goirt, agus bha sinn a’ smaointean nach deanadh a h-aon

---

[322]

[Vol . 7. No. 41. p. 2]

dhinn fhein car cho gòrach sid; ach bha iadsan a’ smaointean gu ’n robh iad na bu ghlice gu mòr na na daoine a bha seachnadh nan taighean-osda mar a bha sinne. Mar a shaoileas am fear a bhios gun mhodh gur e am modh am mi-mhodh, mar sin mar an ceudna, saoilidh am fear a bhios amaideach, aig iomadh àm, gur e an t-amaideas an gliocas. So mar a labhair an duine glic o shean:— “Tha slighe ann a chithear direach le duine; ach is iad a crioch slighean a’ bhais.

(Ri leantuinn.)

CHUM CAIRDEAN NA GAIDHLIG.

’S i ’Ghaidhlig choir a chiad chainnt a dh’ ionnsaich a chuid a’s motha againn. Gun teagamh cha chuala moran dhinn smid Beurla riamh o bheul ar màthar. Thug sinn co-dhiu, deich no dusan bliadhna a labhairt cainnt ar màthar, ma ’n do theann sinn ri deilbh ar smaointinn anns a’ Bheurla. De sin a thachair? Chuir sinn cùl ris a’ Ghaidhlig agus thug sinn ar n-aghaidh gu buileach air a Bheurla, los gur usa leinn gu mor air an latha ’n diugh ar briathran a chur an geill anns a chainnt chruaidh Shasunnaich na anns a chainnt bhuig, liobharra sin a thug ar sinnsreadh leotha mar dhileab thairis á Tir nam Beann. An ann mar so bu choir do ’n chùis a bhith? Cha ’n ’eil mi ’creidsinn gu ’m beil aon neach ’n ar measg a their gu ’r ann. Cha ’n ’eil mi ’g raitinn gu ’r ann againn fhin a mhain tha choire airson mar chaidh a Ghaidhlig a dhiochuimhneachadh. Faodaidh a choire sin a bhith ’an aite no dha. Anns a cheud aite, cha ’n ’eil i air a teagasg anns na sgoilean; agus anns an darra h-aite, ma dh’ fhaoidte gu ’m beil sinn fhin ni ’s mosgadaiche ga taobh na bu choir duinn. Cha ’n ’eil mi ’g raitinn idir gur i bu choir duinn a chleachdadh an aite na Beurla; ach tha mi gu laidir de ’n bharail gu ’m faod sinn Beurla gu leoir ionnsachadh gun a Ghaidhlig a dhiochuimhneachadh.

Cha ’n ’eil a h-aon ’n ar measg aig nach ’eil gaol air a mhàthair; agus bhuaithe sin, saoilidh mi gu bheil, mar an ceudna, gradh aige da ’n chainnt sin a dh’ ionnsaich i dha. Ciamar nach ’eil? ’S e fuaim binn, blasda na cainnt so a chual ar cluasan an toiseach; ’s ann le ’cuid oran beusach a bhathas ’g ar taladh agus sinn ’n ar cloinn; agus ’s ann innte a labhair sinn na ciad bhriathran leanabail neo-chiontach sin a bha na ’n aobhar thoileachaidh mhoir do na parantan caomh, curamach, dealasach a dh’ araich sinn.

Tha reusan mor eil’ againn air cuimhne chumail air a Ghaidhlig: tha i na cainnt aosda. Tha daoin’ ionnsaicht’ ag innse dhuinn nach ’eil anns a Bheurla ach cainnt òg an taice rithe. Ged tha ’Ghaidhlig fior aosda, cha ’n ’eil, air a shon sin, duine sam bith an diugh a creidsinn gur ann sa’ Ghaidhlig a chuir Adhamh failt is furan air Eubh. B’ e barail an oid-fhoghluim ainmeil sin, Mac Ille Dhuibh, gu bheil i co-dhiu, ceithir mile bliadhna ’dh’ aois, agus mar so cho sean ris a Ghreugais, agus gle choltach, ni ’s sinne na ’n Laidionn. Tha eachdraidh ag innse dhuinn gu ’n robh an treas cuid de shluagh na Frainge a’ labhairt Gaidhlig gu ruig a bhliadhna 400. Cha robh facal ’ga labhairt ann a’ Sasunn ’nuair chaidh Caesar air tir ann ach Gaidhlig. Tha miltean de bhliadhnaichean bho ’n a bha sluagh na h-Alba ’comhradh ri cheile ’s a’ Ghaidhlig. Bha i ’n cleachdadh, bheag no mhor, ’san dùthaich so fhein uige so; agus bithidh i ’n cleachdadh ann cuideachd gu deireadh an t-saoghail, mar a leig sinn fhein air diochuimhn’ i. Tha mi ’n dochas nach leig!

A bharrachd air gu ’r cainnt ar mathair i agus gu bheil i na canan aosda, tha iomadh reusan eile againn air a cumail ’n ar cuimhne agus a bhith dileas di. Tha i ’na cainnt bheartaich. Thug i iomadh facal boidheach an iasad do ’n Laidionn. ’Nuair a bhios facal ur ri dheanamh anns a Bheurla feumaidh i ’dhol am meinn te dheth na canain eile; ach ’n uair a bhios facal ur ri chuir ris a’ Ghaidhlig, tha storas gu leoir innte fhein gus a leasachadh.

“Cha fheum i iasad,
’S cho mho dh’ iarras bhuath’ .”

Tha storas mor, a rithisd, air fhagail againn leis na Baird Ghaidhealach. Tha bardachd Oisean air a h-eadar-theangachadh gu h-iomadh canan eile, ach gu h-araid gu Fraingis. Tha e air a radh le daoine foghluimte nach ’eil sgriobhadh aca ’s a’ Fhraingeis a’s boidhche ’s a’s beartaiche na obair Oisean. Faodaidh sinn mar so a thuigsinn de cho fiachail ’s a tha bardachd Oisean anns a’ chainnt ’s an d’ rinneadh i; oir tha fios aig gach aon gu ’n caill sgriobhadh sam bith moran ’s an eadar-theangachadh.

Tha iomadh bard ainmeil ann a dh’ fhaodainn beagan a radh mu ’n deighinn; ach cha ’n ’eil uine agam ’san àm air a bheag a sgriobhadh. Seallamaid air bardachd an fhilidh ainmeil sin, Mac Mhaighstir Alasdair. Tha anabarr sgoilearachd agus fiosrachaidh air a nochdadh dhuinn ’na chuid bardachd. Tha “Birlinn Chloinn Raonuill” na dhearbhadh laidir air foghlum a’ bhaird agus air beartas na Gaidhlig. Tha chuid oran do Phrionnsa Tearlach, mar an ceudna, ro thaitneach leis gach mac Gaidheil a chuala dad riamh mu eachdraidh na Stiubhartach, agus mu ’n eucoir a bhatar a deanamh orra.

Bheireadhmaid suil a nis car tiota air bardachd Dhonnachaidh Bhàin. Leughamaid na h-orain thlachdmhoir sin, “Coire Cheathaich” agus “Beinn Dorain” Tha e duilich leam a chreidsinn gu bheil bardachd ni ’s nadurra, ni ’s beusaiche, agus ni ’s seolta ri fhaighinn ann an obair baird a sgriobh riamh ’an cainnt sam bith.

Agus co a dh’ fhasadh sgith do bhi leughadh no cluinntinn bardachd Alasdair ’Ic Fhionghain? “Thairneadh e fo ’n chrann,” agus ’s iomadh cath doirbh a chunnaic e. Tha mi ’n duil nach robh e dad air deireadh air Oisean fhein ann a bhith ’toirt iomraidh air blair.

Nach taitneach, blasda, firinneach a rithisd bardachd Eoghain ’Ic Lachuinn. Bha esan ’na shar sgoilear; bha e eolach air iomadh canan, ach thug e gradh air leth do ’n t-sean Ghaidhlig. Bha e cho deigheil oirre ’s gun mheas e iomchuidh teannadh ri Foclair anns a chainnt sin. Ach, creach nan creach! bhrist air a shlainte agus e gle òg, agus chaochail e ma ’m b’ urrainn da crioch a chur air an obair a ghabh e os laimh.

Bha moran eile ann mar tha Iain Lom, Rob Donn, Uilleam Ros, Ailean Dall, agus Iain Mac Illeathain—baird a mhaireas an cliu fhad ’s a bhios Gaidhlig air chuimhne. ’Nar latha-ne tha Niall Mac Leoid air “toiseach na cleithne”; agus is taitneach, da rireadh, an leabhar oran a chuir e a mach, “Clarsach an Doire.”

Bha iomadh sgriobhadair agus bard eil’ ann air nach urrainn mise cuimhneachadh aig an àm so; ach ’n am measg uile, cha ’n ’eil aon a’s airidhe air meas is onair na ’n t Ollamh Leodach, Caraid nan Gaidheal, ughdar an “Teachdaire Ghaidhealaich” agus “Cuairtear nan Gleann.” Cha teid ainm an duin’ uasail sin air diochuimhn’ fhad ’s a bhios Gaidhlig ’ga sgriobhadh no ’ga leughadh. Is tric a bha e air a mharbh mheadhon-oidhche aig a’ bhord-sgriobhaidh a’ cuir an ceill coir a luchd-duthcha, dha ’n d’ thug e gradh a chridhe. Am bi nair’ oirnn, mata, ged a tha sinn ’an Albainn Uir, aideachadh gu ’r meoir sinn de ’n aon chraoibh ris na daoine fiachail sin a dh’ ainmich mi, a rinn na h-uiread as leth nan Gaidheal agus na Gaidhlig!

Cumadhmaid mata, suas a’ Ghaidhlig. Bitheadhmaid ’ga labhairt, ’ga sgriobhadh, agus ’ga leughadh anns a h-uile àm freagarrach. Tha mi an dochas nach bi an uine fada gus am bi Comuinn Ghaidhealach air an cur air bonn ’n ar measg ’an Ceap Breatunn, mar a tha a cheana ’an iomadh cearn’ eile far am beil an sluagh a’ deanamh dichioll mor air a’ Ghaidhlig agus cleachdannan nan Gaidheal a chumail air chuimhne.

“An leig sinn eachdraidh chaomh ar tir
A scriobadh dheth gach clar,
’S a Ghaidhlig choir a chuir a dhith
Le linn nach tuig a gnaths;
A chanain aosda, ghlormhoir, bhinn,
A dhuisgeadh fuinn nam bard,
Am fan sinn diomhanach gun suim
Is daoi ’ga cur gu bas?”

AM BRAIGHEACH GLAS.

Chunnacas carribou air an t-seachdain s’a chaidh aig Loch Ainslie agus e cho dàna ’s gu’n d’thainig e gle fhaisg air aon de na taighean. Chaidh grunnan dhaoine dh’fheuchainn ri ghlacadh, ach dh’fhairtlich e orra. Bha e na bheothach anabarrach mor.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

An t-Amadan Crotach.

CAIB. XXVII.

Gus an car a thoirt as an t-seana mhnaoi, fhuair Alnascar poca anns an do chuir e coig ceud pios glaine. Chuir e am poca so fo ’achlais, agus gus e fhein a chur as aithne, chuir e aodach seana mhna uime. Bha claidheamh goirid aige fo ’n chleoca.

Air madainn araidh thachair an t-seana-bhean ris agus i air a turus feuch an tachradh duine rithe as an tugadh i an car. Chaidh e far an robh i, agus thuirt e rithe, ann an guth seana mhna, “An urrainn dut toimhsean a thoirt dhomhsa an iasad? Tha mi air ur-thighinn a Persia, agus tha coig ceud bonn oir agam, agus tha toil agam fios fhaotainn am bheil an cudam ceart annta.”

“Mo bhean mhath,” ars’ an t-seana chailleach, “cha b’ urrainn duit an t-iasad iarraidh air neach bu fhreagarraiche na mise. Lean thusa mise; agus bheir mi thu far am bheil mo mhac. Is e fear-malairt airgid a th’ ann, agus toimhsaidh e an t-or dhut a nasgaidh. Greasamaid oirnn air eagal gu’m falbh e o’n taigh.”

Lean mo bhrathair i do ’n taigh, agus dh’ fhosgail an t-searbhanta an dorus dhaibh. Thug i do ’n talla e, agus dh’ iarr i air fuireach ann tiotadh gus an rachadh i a dh’ iarraidh a mic.

An uine ghoirid thainig an duine dubh a steach. “Thig an so, a sheana-bhean, agus lean mise,” ars’ esan ri m’ bhrathair.

An uair a thuirt e so, ghabh e air aghart gus a dhol do ’n t-seomar anns an robh ’na bheachd mo bhrathair a a mharbhadh. Lean Alnascar e, agus gun dail thug e buille dha leis a’ chlaidheamh ann an cul na h-amhaich a chuir an ceann dheth. Rug e air a’ cheann anns an dara laimh, agus leis an laimh eile, shlaod e an corp leis gus an do thilg e sios e do ’n t-seomar fo thalamh, far an robh na cuirp eile.

Thainig an t-searbhanta leis an t-salann mar bu ghnath leatha; ach an uair a chunnaic i Alnascar le ’chlaidheamh ruisgte ’na laimh, thilg i uaipe an salann, agus theich i. Ach rug mo bhrathair oirre, agus mharbh e i mar an ceudna.

An uair a chuala an t-seana chailleach aingidh am fuaim ’s an t-sraidhlich a bha air feadh an t-seomair, ghrad thainig i steach. Rug mo bhrathair oirre, agus thuirt e rithe, “A chearachaill mhealltach, mhollaichte! am bheil thu ’g am aithneachadh?”

“Ochan, a mhic!” ars’ ise ’s i air chrith le eagal, “co thu? Cha chuimhne leam d’ fhaicinn riamh.”

“Cha ’n ’eil fad o’n a bha thu ’s an taigh agam ’g ad nigheadh fhein, agus a’ gabhail d’ urnuigh, A chearachaill chealgach! am bheil cuimhne agad idir air?” ars’ esan.

Leig i i-fhein air a gluinean a dh’

---

[323]

[Vol . 7. No. 41. p. 3]

iarraidh mathanais air, ach an aite mathanas a thoirt dhi, is ann a ghearr e i na ceithir piosan.

Cha robh beo anns an taigh ach a’ bhean-uasal og, agus cha robh fios sam bith aice gu’n robh cach air an cur gu bas. Chaidh Alnascar g’ a h-iarraidh air feadh an taighe, agus fhuair e i ’na seomar fhein. Cha mhor nach deachaidh i a cochull a cridhe leis an eagal an uair a chunnaic i e. Ghuidh i air gu’n leigeadh e a beatha leatha, agus dh’ aontaich e gu toileach sin a dheanamh.

“A bhaintighearna,” ars’ esan, “cia mar a chaidh agad air a bhith beo comhladh ris an t-sluagh aingidh a bha anns an taigh so? Tha mise an deigh an cur uile gu bas mar bu mhath a thoill iad o chionn fada.”

“Bha mise posda ri marsanta cho onarach ’s a bha beo,” ars’ ise; “agus bhiodh an t-seana-bhean mhollaichte ud, agus mise aineolach air a doighean, a’ tighinn uair is uair g’ am fhaicinn. Air latha araidh thuirt i rium, “A bhaintighearna, tha banais mhor gus a bhith anns an taigh againn, agus tha fhios gu’n cordadh cuisean riut gle mhath nan rachadh tu thun na bainnse. Cha do stad i dhe mo chomhairleachadh gus an d’ thug i orm aontachadh gu’m falbhainn comhladh rithe. An uair a chuir mi umam an t-aodach a b’ fhearr a bh’ agam, agus a thug mi leam ceud bonn oir, lean mi i. Thug i do ’n taigh so mi, agus tha mi nis ann o chionn tri bliadhna, air mo chumail an aghaidh mo thoile leis an duine-dhubh, agus mi gle bhronach.”

“Feumaidh gu’n do chuir an duine-dubh moran airgid ma seach leis an droch obair a bh’ aige,” arsa mo bhrathair.

“Tha ann na dh’ fhagas tusa beairteach ri do bheo, ma bheir thu leat e,” ars’ ise. “Lean mise, agus chi thu e,”

Lean Alnascar i do sheomar anns an robh caochladh chisteachan luma-lan oir is airgid; agus thug an sealladh a chunnaic e toileachadh gu leor dha.

“Bi falbh,” ars’ ise, “agus faigh daoine gu leor gus na bheil an so a dh’ airgiod a thoirt air falbh.”

Ghrad dh’ fhalbh mo bhrathair, agus cho luath ’s a fhuair e deichnear dhaoine gus an t-ionmhas a thoirt air falbh, thill e thun an taighe.

Ciod a b’ iongantaiche leis na an geata fhaotainn fosgailte; ach is ann a bha ’n t-ioghnadh air an uair a chaidh e steach do ’n taigh agus a chunnaic e nach b’ e mhain gu’n do theich a bhean-uasal ach gu’n d’ fhuair i doigh air na bha ’dh’ ionmhas anns an taigh a thoirt leatha.

Coma co dhiubh, o nach robh toil aige tilleadh air falbh lom, falamh, mar a thainig e, thoisich e ri toirt leis an innsridh a bh’ anns an taigh. B’ fhiach an t-innsreadh moran a bharrachd air na coig ceud bonn oir a thugadh uaithe. Ach an uair a chaidh e ’mach as an taigh, dhichuimhnich e an geata dhunadh. Agus an uair a chunnaic na coimhearsnaich an obair a bh-aige, thug iad fios do ’n luchd-lagha mar a bha.

Chaidil Alnascar gle mhath an oidhche ud; ach anns a’ mhadainn bha fichead de mhaoir o ’n bhreithimh mu’n cuairt an taighe aige. An uair a chaidh e ’mach far an robh iad, thuirt iad ris, “Tiugainn comhladh ruinne; tha toil aig ar maighstir a bhith bruidhinn riut.”

Ghuidh mo bhrathair orra foighidin a dheanamh ris, agus thairg e dhaibh suim airgid, nan leigeadh iad leis teicheadh; ach an aite eisdeachd ris, is ann a rug iad air agus cheangail iad e, agus thug iad leotha e. Thachair seann fhear-eolais do m’ bhrathair riutha air an t-sraid, agus dh’ fheoraich e dhiubh c’aite an robh iad ’g a thabhairt. An uair a dh’ innis iad dha mar a bha, thairg e suim mhath airgid dhaibh air son mo bhrathair a leigeadh as; ach cha tugadh iad cluas no geill dha.

An uair a thug na maoir fa chomhair a’ bhreithimh e, dh’ fheoraich e dheth c’aite an d’ fhuair e an t-innsreadh a thug e dhachaidh an oidhche roimhe sid.

“A mhaighstir,” ars’ Alnascar, “tha mi deas gus an fhirinn innseadh dhut gu saor, soilleir; ach ceadaich dhomh an toiseach a bhith cho dana ’s gu’n iarr mi a dh’ athchuinge ort nach dean thu peanas sam bith orm.”

“Tha mi ’g a ghealltain sin dhut,” ars’ am breitheamh.

An sin dh’ innis mo bhrathair dha gu saor, soilleir facal air an fhacal mar a dh’ eirich dha o’n latha a chaidh a’ chailleach do ’n taigh aige a ghabhail a h-urnuigh, gus an latha ’theich a bhean-uasal leis an or, an deigh dha an duine-dubh, an t-searbhanta, agus a’ chailleach a mharbhadh. Agus ghuidh e air a’ bhreitheamh gu’m fagadh e cuibhrionn dhe ’n innsreadh aige an aite na thug iad uaithe de dh’ or.

An uair a chuala am breitheamh mar a bha, chuir e na maoir a dh’ iarraidh an innsridh gu leir. Chuir e ris fhein e; agus thug e teann-ordugh do mo bhrathair a bhith grad fhalbh as a’ bhaile, agus gu’n tilleadh ann gu brath tuilleadh. Bha eagal air, nam fanadh mo bhrathair anns a’ bhaile, gu’m faigheadh an righ fios gu’n d’ rinn e eucoir air.

Thug Alnascar umhlachd do dh’ aithne a’ bhreithimh gun fhacal gearain, agus dh’ fhalbh e as a’ bhaile gus a dhol gu ruige baile eile. Ach thachair robair ris air an rathad, agus thug e dheth a h-uile snaithle a bha uime. An uair a chuala mise an droch naigheachd so, thug mi leam deise aodaich, agus dh’ fhalbh mi g’ a iarraidh, agus thug mi steach do ’n bhaile e an uair a bha daoine ’nan cadal. Ghabh mi curam dheth mar a ghabh mi dhe mo bhrathrean eile.

Tha mi nis a’ dol dh’ innseadh dhuibh mar a thachair do Shacabac, mo shiathamh brathair. Anns a’ cheud dol am mach bha e dichiollach gu leor gus an ceud bonn airgid a dh’ fhagadh aige a chur gu feum math. Ach mu dheireadh thainig mi-fhortan ’na rathad a thug air a dhol a dh’ iarraidh na deirce; agus bha e gle ghleusda gu sin a dheanamh.

Chuir e roimhe gu’n rachadh e mar bu trice do thaighean dhaoine mora, beairteach; agus gus so a dheanamh, dh’ fheumadh e an luchd-muinntir a chur air a thaobh le brosgul ’s le beul-briagha.

Air latha araidh an uair a bha e ’dol seachad air taigh anabarrach mor, maiseach, chunnaic e moran sheirbhiseach mu na dorsan, agus chaidh e far an robh fear dhiubh, agus dh’ fheoraich e dheth co dha bhuineadh an taigh.

“A dhuine mhath,” ars’ an seirbhiseach, “co as a thainig thusa, an uair a tha thu cur a leithid sin de cheisd ormsa? Nach ’eil gach ni a tha thu ’faicinn a’ toirt ort a thuigsinn, gur e so an luchairt aig a’ Phersianach?”

Chuala mo bhrathair roimhe sid, gu’n robh na Persianaich a thainig do bhagdad ’nan daoine a bha anabarrach iochdar, agus fialaidh. Agus an uair a dh’iarr e deirce air an t-seirbhiseach, thuirt e ris, “Gabh a steach far am bheil maighstir an taighe, agus iarr deirce air; theid mi an urras nach till e air falbh falamh thu.”

Thug mo bhrathair taing do ’n t-seirbhiseach, agus ghabh e steach do ’n luchairt. Bha ’n aitreamh cho mor ’s cho farsuinn ’s gu’n d’ thug e uine mhath air coiseachd o sheomar gu seomar mu’n do raing e an seomar anns an robh fear an taighe. Ged a bha na seomraichean, agus gach ni a bha ri fhaicinn troimh na h-uinneagan, anabarrach briagha, cha b’ ann orra bha ’n aire aig mo bhrathair anns an am.

An uair a dh’ fhosgladh dorus an t-seomair cho briagha ’s a bh’ anns an luchairt gu leir, bha seann duine maiseach, agus feusag fhada gheal air, ’na shuidhe air langsaid anns an t-seomar. Dh’ aithnich mo bhrathair anns a’ mhionaid gu’m b’ e so fear an taighe.

Labhair e ri m’ bhrathair gu siobhalta, agus dh’ fheoraich e dheth ciod a bha e ag iarraidh.

“Mo thighearna,” fhreagair mo bhrathair, “is duine bochd mi aig am bheil feum air cuideachadh fhaotainn o dhaoine beairteach agus fialaidh, mar a tha sibh fein.”

Cha b’ urrainn da a ghearain a dheanamh ri duine bu fhreagarraiche air a chor na ’n duine so, a bha cho ion-mholta ann am mile doigh.

(Ri leantuinn.)

MAIRI BHAN AGUS NA CEARCAN.

LE IAIN MAC PHAIDEIN, GLASCHU.

Cha robh cearcan anns an dùthaich cho math ris na cearcan aig Màiri, agus mu tha teagamh aig neach sam bith ann an dad a thubhairt mi, feòraicheadh e do Mhairi fhein, agus cuiridh mi geall cudainn, gu’n cuir Màiri a h-aonta ris a h-uile facal dheth. Ach dh’ionnsaich na cearcan aig Mairi droch cleachduinn, agus direach mar a dh’ éirich do chreudairean eile, is aithne dhuinn, agus a bhios ag iomachd air dà chois coltach ris na cearcan, an uair dh’ ionnsaicheas iad droch cleachduinn, tha e fuasach duilich leo dealachadh ris an droch cleachduinn. A nis, b’ e ’n droch cleachduinn anns na thuit na cearcan aig Mairi, a bhi a bristeadh agus ag òl na ’n uibhean. ’S i Màiri a dh’ fhaodadh a radh, ann an da-ar-rìredh, gur ceannach air an ubh an gog, agus gun teagamh, bu shuarach an ceòl do Mhàiri gogail na circe, an uair a bha a’ chearc an déigh an t-ubh òl. Thuirt Mairi fein gur h-i chearc ruadh a thòisich an toiseach air. ’S an sin an coileach, agus an taobh a stigh deth sheachdain cha robh cearc aig Màiri nach robh a suas ris a’ ghnothach, gus mu dheireadh, an d’ thainig a chùis gu aona-chennn, agus cha robh Màiri a faodainn ubh idir.

Thachair dhith dol sgriob o’n tigh air latha àraidh, agus an uair a bha i nùnn gu tigh Ailean Mhic Uilleam, chunnaic i gu’n robh Ailean fein a ruamhar anns a ghàradh air cùl an taighe, agus b’ e siud a cheud sealladh a fhuair i deth dh’ Ailean o na thìll e o iasgach na h-Aird-a- near.

Ach ’s e a bhuail ann an inntinn Mairi, an uair a chunnaic i Ailean, gur h-iomadh rud a chi an neach a shiùbhlas an saoghal, agus gu ’m faodadh e bhith gu ’n rachadh aig Ailean air doigh air choraiginn a thoirt dhith a chumadh na cearcan o bhi ’g òl na ’n uibhean. An uair a chunnaic Ailean Màiri a tighinn stob e an caibe anns an talamh, agus ghabh e suas gu bràigh a ghàraidh, a bha ri taobh an rathaid mhoir, agus rinn e fein agus Màiri crathadh lamh gu cridheal. An uair a thug iad tacan a seanachas, dh’ innis Màiri an rud a bha gu sònraichte aig an am ud a cuir dragh oirre, agus dh’ fheoraich i deth dh’ Ailean, am b’ aithne dha dòigh na seòil air an rachadh aice air na cearcan a thionndadh o ’n droch cleachduinn, a dh’ ionnsaich iad gun fhios ciamar.

“Ma ta,” ars’ Ailean, “chuala mise, uair is uair, agus o iomadh a h-aon, gu ’n gabhadh na cearcan cumail o ’n obair sin, le gucag uibhe lionadh le mustard agus fhàgail far am faigheadh iad e.”

“Mur biodh e cho fada san latha,” arsa Mairi, “dh’fhalbh mi do ’n bhùth, agus gheibhinn an mustard.” “Cha’n ’eil fhios agam,” ars’ Ailean, “nach ’eil deth mhustard a stigh aig Moir, na ni an gnothach dhuibh.” Ghlaoidh e air a mhnaoi, ’s thàinig i mach, dh’innis e dhith mar a bha, ’s thuirt a bhean gu ’n robh i beachd gu ’n robh aice deth mhustard na dheanadh an gnothach, ’s dh’ iarr i air Màiri dol a stigh. Chaidh iad a stigh uan triùir, ’s rinn Màiri tacan math céilidh, dh’ innis Ailean dhith mar a chuireadh i an

(Air a leantuinn air taobh 326.)

---

[324]

[Vol . 7. No. 41. p. 4]

MAC-TALLA:

Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, C. B., MAIGH 12, 1899.

NA CEILTICH.

Is e eilean boidheach, uaine ’tha ann an Eirinn. Tha eachdraidh iongantach a tha ’dol fad air ais aig an duthaich so. Bha ’n rioghachd so ’mealtuinn soirbheachaidh laidir agus cumhachdach ann an linntean aosmhor an t-saoghail. Is iomadh righ mor, neartmhor a bha aig Eirinn; agus rinn a daoine iomadh euchd anns na bliadhnachan a tha tosdach ann an tir na di-chuimhne. Tha leabhraichean fiachail agus lan eolais mu na righrean a bha ’s a dh’ fhalbh am feadh a bha ceithir righrean anns an duthaich maille ri ard-righ na h-Eirinn, aig an robh a luchairt eireachdail ann an Tara, no ann an Teamhair. Dh’ fhalbh na laithean greadhnach ud. Thainig crioch air morachd Thara. Cha chluinnear clarsach ni ’s mo ann an talla na luchairt anns am bu nos do righrean uasal ’us ardanach Eirinn a bhi ’gabhail comhnuidh. Tha e co soilleir ri solus an latha gur iad na Gaidheil a thuinich air tus anns an eilean so, ’s a thug na h-ainmean a tha iad a’ giulan gus an latha ’n diugh, do iomadh cnoc, ’us caol, ’us camus, ’us dun, ’us meall, ’us lub, ’us port, ’us amhainn. Is ann do aon teaghlach a bhuineadh, anns na laithean a tha ciar le aois, Gaidheil Albainn agus Gaidheil Eirinn. Cha ’n ’eil Gaidhlig Eirinn co blasda, milis, fonnmhor ri Gaidhlig Oisein nan caomh dhan ’us nam beusan ciuin. Tha na h-Eirionnaich muirneach mun canain fein; agus eadhon anns na Staidean tha iad a’ dearbhadh gu bheil meas ’us miagh aca air cainnt nan daoine bho ’n tainig iad. Anns an litir mu dheireadh a sgriobh mi, thug mi seachad focail Ghaidhlig a tha r’ am faotainn ann an ceann mu dheas Albainn, agus a tha ’nochdadh gur iad na Gaidheil a bhuilich air iomadh aird ’us amhainn na h-ainmean a bhitheas daonnan aca. Bheir mi ’nis ainmean a tha ’tachairt oirnn an sud agus an so ann an Eirinn, agus a tha ’cur an ceill gur Gaidhlig iad fein agus an sloinneadh.

Is e ’s brigh do Eirinn, i iar fhonn. Ann an Antrim, tha na h-aimhnichean Barns, Bush, buas; Braid, braghad; Main, min; Don, dubh, an no amhainn. Anns an Doire, tha ’n amhainn Roe, ruadh; Foyle, Feabhal, fual; Eas, Esk, uisge. Ann an Donegal (Dun nan Gall) tha na sruthan Finn, geal; Suilly, suileach no saileach. Ann an Tyrone, (Tir Eoghainn) tha ’n amhainn Derg, dearg; agus Mourne, muirn. Ann an Sligo (sligeach) tha ’n amhainn Gara, garbh; Easkey, uisge; Avengorm, amhainn ghorm.

So ainmean eile ’tha co Gaidhealach ri Maol Chinntire: Bangor, beann agus char; Adar, ath agus dara; Claire, clair; Fergus, fear ’us guth, no gus; Dunbeg, Dun agus beag; Shannon, sean amhainn; Deel, daol; Starr, storr; Feale, fual; Flesh, fleasc no fleasg; Lanne, linnhe; Avenbui, amhainn buidhe; Lee, liath; Bandon, ban ’us dun, no donn; Islin, is uisge ’s linn; Barrow, bearbha; Stanley, slan; Bann, bann; Tipperary, Tobar arra; Arra, a reidh; Tar, tara; Nier, an iar; Nore, an fheoir; Avenmore, amhainn ’us mor; Dublinn, dubh ’us linn; Liffey, liath ’us buidhe, bhuidhe; Dour, Dobhair; Avey, amhainn ’us an; Boyne, boinne; Dee, da ’us abh; Annalee, an liath; Camlin, cam ’us linn; Loch Erne, loch iar, an no amhainn; Melvin, meall, min; Gill, goil; Loch Conn, loch cuain; Mask, measca; Loughrea, loch riabh, riabhach; Loch Roe, loch ruadh; Loch Derg, loch dearg; Loch Doo, loch dubh; Loch Allua, allaidh; Loch Ouchter, uachdar; Loch Sheelin, sith ’us linn; Loch Neagh, loch an eathach; Loch Gur, loch gair, gearr; Loch Foyle, loch feabhail, fuail; Loch Suilly, loch suileach no saileach.

Tha ainm nan eileanan Eirionnach gle Ghaidhealach: Rathlinn, rath ’us linn; Innistrahull, innis tri chaoil; Inishbofin, innis bo fionn; Inishfree, innis freadh; Inniskea, innis sgiath; Innisturk, innis torc; Innishorc, innis thorc; Leetrim, liath dhruim; Kerry, Cearraidhe, ciar; Corc, corcach; Kildare, coill, dara; Meath, midhe; Armagh, ard magh; Donn, dun; Cavan, cabhan; Cluain, Cloyne, ceann, uamha; Clonsost, cluain ’us sosta; Clonfert, cluain feart; Clonard, cluain ard; Clonakilly, cluain na coille; Clontarf, cluain tarbh; Clonegal, cluain nan Gall; Clonmel, cluain meal a; Moville, magh ’us bhile; Magherboy, magh ’us buidhe—machair; Magherros, magh ’us ros; Mayluing, magh ’us linne; Maylurg, magh an luirg; Magheralin, machair, aluinn; Bantry, ban ’us traighe; Ballydehob, baile da thaobh; Inchgeolagh, innis Gaidhealach; Ballyneen, baile ’n fhion; Kinsale, ceann ’us saile; Fermoy, fear ’us magh; Kenmare, ceann mara; Killarney, coill fhearnaidh; Dunmore, dun mor; Tralee, traigh ’us liath; Kenry, ceann ’us righ; Kilrush, coill ’us ros; Killaloe, cill da lua; Dromore, druim mor; Ballyveaghan, baile bheagan; Killediseirt, coille diseart; Kenmarra, ceann mara; Oranmore, odhar an mor; Glenamaddy, gleann ’us madadh; Carrick, carruig; Strabane, srath ’us ban; Aughnaclay, achadh nan clach; Ballyhannis, baile ’us sanas; Maolan, maol; Donros, dun ’us ros; Leck, leac; Lumavaddy, leum a’ mhadaidh; Tobermore, tobar, mor; Ballytorc, baile ’us torc; Ballina, baile ’n ath; Roscrea, ros criadh; Cahir, cathair; Crumlinn, crom ’us linn; Lisburn, lios ’us burn; Dunleck, dun ’us leac; Drogheda, drochaid ’us ath; Dunboyne, dun ’us boinne; Dunard, dun ’us ard; Rathdruim, rath ’us druim.

Tha na h-ainmean a sgriobh mi ’nis ag innseadh gu cinnteach gu bheil iad fior Ghaidhealach; agus gur iad na daoine ceudna ’bhuilich mar dhileab nach teirig gu brath, na h-ainmean a tha cnoic, ’us comhnardan, ’us sruthan, ’us lochan, ’us caoil, ’us acairseidean Albainn ’us Eirinn a’ giulan thairis air teas ’us fuachd ’us stoirm ’us samchair nam bliadhnachan.

CONA.

UAIGH ROB RUAIDH.

Thachair o chionn ghoirid, ann an Clachan Bhochuidir, seorsa do mheirle tha da-riribh nar ri aithris. ’S ann ’sa chladh so a bha’n duine iomraiteach Rob Ruadh Macgriogair air a thiodhlacadh, ceann na h-airde ’n oir do’n chladh, fo lic-lighe mhor chutdhromaich, air an robh dealbh a’ chlaidheamh a b’ abhaist da iomairt air a ghearradh, agus craobh ghiuthais agus reull, mar shuaicheantas agus mar chuimhneachan air urram agus airde an duine. Fo’n lic-lighe so chaidh iomadh aon de Chloinn Ghriogair a thiodhlacadh o linn an duine ainmeil so, agus cuid diubh gun ach o chionn beagan bhliadhnachan. Bha ainm Rob Ruaidh air a thogail gu cliuiteach, ard leis gach sgeul (cuid diubh fior, agus cuid diubh breugach) tha air an aithris mu dheibhinn ann an leabhraichean a chuireadh a mach, gu h-araidh le Sir Walter Scott. Thug an t-iomradh chaidh mar so a mach air moran dol o am gu h-am a dh’amharc na lice fo’n robh an curaidh treun ’na shineadh; ach o chionn mhios smaointich trusdair o thaobh-eiginn a thainig an rathad, gum bu ghasda ’n ni dhoibh claigeann an duine so ’ghoid as an uaigh, no cnaimhean air bith eile ’thachradh orra, mar chuimhneachan air Rob, agus mar dhearbhadh air an treuntas fein ann an tir nam beann am masg nam marbh. Thainig iad ’s an oidhche, agus thog iad an leac, chladhaich iad an uaigh, agus cha’n ’eil ag nach d’ fhuair iad lurga caillich no bodaich agus is docha claigeann; ach is cinnteach sinn nach d’fhuair iad uiread agus fiacaill no cnaimh-ludaig do chorp Rob: ach, beag no mor mar fhuair iad, thar na trusdair, na bruidean, as. Cha’n ’eil teagamh air bith nach robh tuille ’s fear no dithis mu’n cuairt a’ ghnothuich so, oir cha b’e ’n fhaoineachd an leac a thogail—cuid do na peasain leibideach, na garraich ghrannda, ghlaisneulach, a tha siubhal na duthcha air toir nithibh iongantach. ’S truagh nach b’ urrainear greim fhaotainn orra! Dhuraichdeamaid am faicinn air an tumadh gu math ’s gu ro-mhath, ’an lub nan giadh; ’na dheigh sin, air an glasadh anns a bhrangas, agus mar fhiachaibh, air na h-uile-caillich do’n chinne Ghriogarach a tha mar fhichead mile do’n aite smugaid a thilgeadh air gach aon diubh ann an clar an aodainn—na spuinneadairean salach! trusdair gun tlus gun daontachd gun tuisge! Bu choir do’ na h-uile h-aon oidhearp a thoirt air greim a dheanamh air na meirlich a thug tamailt co mor air an duthaich!— “Cuairtear nan Gleann,” 1842.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
7.15 a. m.
9.15 a. m.
11.30 a. m.
2.10 p. m.
4.30 p. m.

SHIDNI TUATH.
8.15 a. m.
10.15 a. m.
12.15 a. m.
3.00 p. m.
5.30 p. m.

Freagraidh na tursan so gu math air muinntir a bhios a falbh no tighinn air Rathaid-iaruinn Shidni us Louisbourg.

A TAGHAL AIGVICTORIA PIER.

A FAGAIL

SHIDNI.
9.15 a. m.
4.30 p. m.

SHIDNI TUATH.
12.15 p. m.
5.30 p. m.

Gheibhear na bataichean fhastadh air sonexcursionsle feorach anns an oifis.

J . A. YOUNG, Manager.

DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.

---

[325]

[Vol . 7. No. 41. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Thainig bàs gle aithghear air fear Domhnull Steele, ann a Seana Bhridgeport, oidhche Di-luain. Chaidh e laidhe an oidhche sin ’se cho slàn sa b’ àbhaist dha bhi, ach ’sa mhaduinn Di-màirt, nuair a chaidh a bhean ’ga dhùsgadh, bha e marbh. Bha e mu thri fichead bliadhna dh’ aois, agus bha e ’g obair a càradh charbadan-guail.

Oidhche na Sàbaid s’a chaidh, bha duine s bean us dithis chloinne, Domhnullaich, air an losgadh gu bàs ann anChalky Headceann iomallach de Newfoundland. Bha iad a còmhnuidh ann an taigh beag anns a choille, fad o thaighean eile, agus cha robh fhios aig na coimhearsnaich air mar a thachair gus an ath latha. Fhuair aon phaisde, aois shia bliadhna, as le bheatha.

Thainig nighean òg a mhuinntir na h-Aimhne Meadhonaich, Isabeil Nic Neacail, ri beatha fhéin ann am Boston an la roimhe. Cha’n eil ach mu choig miosan o’n chaidh i do’n bhaile sin; cha d’ fhuair i cosnadh mar a bha dhith oirre, agus b’ fheudar dhi dhol a dh’ obair ann am factoridh. Bha ’n tuarasdal an sin cho beag ’s gur gann a bha i ’ga cumail fhéin beò; dh’fhas i tinn, agus chaidh i air aimhreit na h-inntinn cho dona ’s gun do chuir i lamh na beatha fhéin.

Chaidh dithis iasgairean, Benjamin Rigs, agus Iain Scott, a bhàthadh faisg air Ceap Nor, Di-ciaduin air an t-seachdain s’a chaidh. Bhuineadh iad do ’n t-soitheach iagaich Ruby, agus bha iad a mach ann am bata a cur lion, nuair a chaidh am bàta thairis. Chunnacas mar a thachair leothasan a bh’ air bòrd an t-soithich, agus chaidh bàta chur a mach gu san sàbhaladh ach mu ’n d’ rainig am bàta bha iadsan air a dhol fodha, ’s cha ’n fhacas iad tuilleadh. Cha d’ fhuaireadh an cuirp idir. Bu daoin’ òga, gun a bhi posd’ iad le chéile.

Sgaoil comhairle na siorrachd Di-satharna s’a chàidh, an deigh roinn mhath obrach a dheanamh. Tha na tacsaichean gu bhi beagan na’s àirde am bliadhna na b’ àbhaist; feumar sin a dheanamh air son an t-siorrachd a chumail o dhol na’s truime anns na fiachan na tha i. Chaidh deich mile dolair a ghabhail an iasad air aon am banca agus luchd-fiach eile d’ an robhas a pàigheadh riabh àrd, a phàigheadh. Fhuaireadh an t-airgead sin air 4 p.c. , riabh gle iseal. Di-haoine, chaidh àireamh phearsachan-eaglais us uaislean eile as na méinnean, air beulaobh na comhairle, ag guidhe gu ’n toireadh iad ionnsuidh air an lagh a chur a dh’ obair air son stad a chur air creic stuth laidir, ach dhiult iad sin a dheanamh. Beagan mu ’n do sgaoil iad Di-satharna, chuireadh Iain Dughlach, cléireach na siorrachd, as a dhreuchd, agus bha Domhull M. Mac Mhuirich air a chur ’na aite gu toiseach na bliadhna s’a tighinn.

Rinneadh bàthadh muladach air Loch Phottle faisg air Sidni Tuath, Di-haoine s’a chaidh, dithis dhaoin’ òga, Bert Beutan agus Stanley Robertson, a chaidh a mach a dh’ iasgach. Dh’fhàg iad am baile mu dha uair feasgar, agus cha d’ fhuaras sgeul orra uaithe sin. Fhuaireadh am bàta anns an robh iad air a bheul fodha aig taobh an locha, agus ceap us lamhannan fir dhiubh air a chladach faisg air, ach gu ruige so cha d’ fhuaireadh na cuirp. Tha grunnd an locha lan mhaidean, agus dhraoighnichean eile, agus tha e gu math doirbh a rannsachadh. Thadiverag obair ann o chionn dha no tri lathaichean. Thatar ag radh le cuid gu’m facas dithis dhaoin’ òga coltach riutha air a charbad-iaruinn a chaidh a mach ’sa mhaduinn Di-satharna, ach ’se ’s docha nach eil an sin ach uiread bruidhne. Bha iad nan daoin’ òga bha gle ghealltannach, agus tha am bàs air doigh cho cianail, a cur duilichinn air gach neach a bha eòlach orra.

Tha luchd-riaghlaidh an rathaid-iaruinn air a dhol gu bristeadh na Sàbaid. Feasgar na Sàbaid s’a chaidh, dh’ fhalbh train à Sidni air son an luchd-turuis a thainig air a Bhruce oidhche Shathurna a thoirt gu Truro, agus an t-Sàbaid roimhe sin dh’ fhalbh train guail. Tha an t-àm stad a chur air an obair ud, air neo cha’n fhada bios latha fois aig an luchd-obrach idir.

Tha’n cogadh anns na Philipines a dol leis na Geancaich na’s fhearr na bha e. Tha na nàisinnich an impis striochdadh. Tha riaghladh nan Stàitean a toirt cead do Admiral Dewey ceannardachd an airm a leigeadh uaithe car ùine, agus ’se ’s dòcha gu’n tìg e air sgriob dhachaidh. Ma thig, bidh e cunnartach gu’n cuir na caileagan, sean us òg, séisd ris leis na pògan, mar a rinn iad a chur ri Hobson.

Tha aon de phaipearan Halifacs ag innse gu bheil an “obair iaruinn” ri tòiseachadh air an t-seachdain so no air an t-seachdain s a tighinn. Cha ’n eil e coltach gu bheil sin fior, ach ged nach eil tha làn dhuil aca-san aig am bu chòir fios a bhith, nach teid ùine mhòr sam bith seachad gus an toisich an obair. Tha moran dhe’n bharail, o nach eil an obair a tòiseachadh cho luath ’sa shaoileadh iad fhéin iomchuidh, nach eil i gu tòiseachadh idir. Ach ni a bhios fada tighinn, ’se a’s dòcha fuireach agus a bhi buan nuair a thig e.

Chaidh fear Iain Gillios a mharbhadh ann am méinn an Dominion No. 1, Di-màìrt s’a chaidh. Bha e fhéin us seachdnar dhaoin’ eile a dol sios gu’n obair, agus air do ’n chrò anns an robh iad bualadh an taobh an tuill, chaidh e car air a thaobh, agus bha esan air a thilgeadh a mach; thuit e sios an comhair a chinn tri fichead troigh s’a coig deug, agus bha e air a mharbhadh air ball. Bha a lamh ’sa chas air am bristeadh, ’sa cheann air a phrannadh gu dona. Bha an duine bochd a fuireach aig Meinn Ghardiner; bhuineadh e do Bhroad Cove, agus bha e mu shia bliadhna fichead a dh’ aois. Cha robh e pòsd’ idir.

Cha’n eil teagamh sam bith a nise nach eil an rathad-iaruinn eadar Broad Cove us Caolas Chanso ri bhi air a chur air adhart air an t-samhradh so. Tha Mac Coinnich agus Mann an deigh còir na seana chuideachd a cheannach, agus tha iad a bharrachd air sin a’ ceannach nam mèinnean guail a tha air an rathad. Tha aca ri deich mile dolair a phàigheadh do ionmhas na roinne mar urras air gu’n dean iad an obair a chur air adhart. Tha iad a faotainn $4000 am mile o Riaghladh Nobha Scotia, agus tha aca ri còig mile fichead tunna guail a chur a mach gach bliadhna. Tha an rathad gu bhi còrr us ceud mile dh’ fhad. Tha so ’na dheagh sgeul do shiorrachd Inbhirnis; ged is ann ris a chladach a tha’n rathad gu bhith, cha ’n eil teagamh, air son sin, nach dean e feum mor do’n t-siorrachd air fad.

Tha e cur ioghnaidh air daoine cho beag cluais ’sa thug comhairle na siorrachd dhaibhsan a chaidh air am beulaobh os leith na “Scott Act.” Cha do dh’ iarr iad orra ach ni a bha gle reusanta, duine chur air thuarasdal air son an lagh fhiachainn fad shia miosan, agus an ceann na h-ùine sin, na’m faiceadh iad nach gabhadh feum deanamh leis, gu’m biodh iadsan deònach na b’ urrainn dhaibh a dheanamh air son a chur air chul, agus lagh eile ghabhail ’na àite. Ach de’n choig duine fichead a bha ’nam buill ’sa chomhairle, cha do bhòt air son sin a dheanamh ach naodhnar. Tha so a nochdadh soilleir gu leòr nach eil a mhor chuid dhiubh air son ionnsuidh sam bith a thoirt air an lagh a chur gu feum. Tha cuid dhiubh a’ gabhail mar leisgeul gur ann air eagal gu’m biodh an t-siorrachd air a creach le cosguis a bhòt iad mar a rinn iad, ach ’s gann gu bheil an sin ach leisgeul fhein; tha iadsan a bhot air taobh an lagha, ann an cùisean eile, cheart cho cùmhnach air airgead na siorrachd riutha-san a bhòt na aghaidh. Agus cha mhor creachaidh a ghabhadh deanamh le cosguis-lagha ann an sia miosan co-dhiu.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

[Dealbh]
MA thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort air an earrach so, bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Bidh aireamh mhor de charbadan ur a stigh againn mu mheadhain Maigh—carbadan cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do’nCanada Carriage Co.an Ceap Breatunn.
SINDI, C. B.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach, Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte.

Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

---

[326]

[Vol . 7. No. 41. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 323.)

innleachd air dòigh a bha gus na cearcan a chuir o bhi ’g òl nan uibhean.

An uair a fhuair Mairi dhachaidh air an fheasgar ud, thòisich i air an obair gun tuilidh maoile; rinn i amustardna thaois agus lìon i dhà na trì deth ghucagan nan uibhean leis an taois, ’s chuir i ann an eagaibh a chéile iad cho snasmhor ’s nach aithnicheadh neach nach robh na h-uibhean slàn.

An uair a ghabh na cearcan mu thàmh, dhiùin Màiri a h-ùile fròg a bheir an tigh aca, b’e sud a dh’ iarr Ailean oirre a dheanadh, agus na cearcan a chumail a stigh an-la-iar-na mhàireach ni b’ fhaide na b’ àbhaist dhi, ach ged nach robh na cearcan a faicinn leus soluis an uair a thainig a mhaduinn ’s math a bha iad a tuigsinn gu’n robh e fada thar an am aca fhaodainn a mach, ’s thug an coileach an tùchadh air fein a glaodhaich.

Cho luath sa dh’ fhosgail Màiri an dorus aca, leum iad a mach nan ruith, a nùnn dh’ ionnsaidh an t-soithich am b’ abhaist dhoibh am biadh fhaodainn, ach cha d’ fhuair iad srad air a mhàs, thoisich iad air gàrcail, ’s air gearan cruaidh cha’n eil teagamh nach robh iad a’ deasbaireachd na ceisd. C’ar son nach do chuir Mairi biadh san t-saoitheach an diugh mar a b’ abhaist? Co dhiù; bha Màiri fein ag ràdh gur e sud an seanachas a bh’ aca.

Ach thug an coileach an aire do na h-uibhean a bheir an làr crioman beag o’n t-soitheach, ’sa munn a bha e ’s e gairm nan cearc as a dheigh, iad sud ga leanachd gu teann. Cho luath ’s a rainig e ’n t-ubh thug e làn a ghuibh ás, agus shluig e sud mu’n d’ fheuch e idir a bhlas, na cearcan a deanadh an ni ceudna, ’s ann an uine ghoirid, cha robh a bheag de na h-uibhean a làthair, agus ’s ann a thòisich Màiri ri smaoineachadh nach robh moran feum anns an doigh a thug Ailean dhith air son na cearcan a chuir o dheoghal.

Ach mhothaich Màiri gu’n robh an coileach a fas fuasach neònach na choltas; bha amhach sinnte mach bh’ uaithe, mar ga ’m biodh e dol a ghlaoghaich ach san a bha a sgiathan air tuiteam slaoda ris ’s cha robh smid a sios na nios aige ’s e ga thacadh, ach mar a thuirt Mairi fein, “Cha d’ thainig ach seòrsa deth ròmhan mì-nàdara a nuas o bhun an sgòrnain aige, thòisich e ’n sin air dol an comhair a chùil, agus thuit e air a dhruim direach air an làr, ’s bha a chasan a cluich os a chionn cho luath ri casan figheadair air beairt.”

“O chreudair,” arsa Mairi, “tha thusa ’n geall na ’s fhiach thu, cha b’ fheàrr mis an uair a thug mi feart air Ailean duth, tha mi duigh gun chearc gun choileach.”

Chrom i sios a thogail a choilich a shaoil i a bh’ anns na h-osbagan deireannach, ach an uair a bhean i dha sann a leum an t-ian troidhean o’n talamh, thug e sgriach oillteil as agus bha e air a bhonnaibh a rithist, agus mu’n gann a sheall Mairi mu’n cuairt oire, bha leth-dusan deth na cearcan a dol troimh ’n cheart chluich a chaidh an coileach troimhe. Ghlaodh Màiri mort. Thainig a bana-choimhearsnach a mach na ruith, an uair a chunnaic am boirionnach mar a bha, sann a sheas i mar gam biodh i bodhar dall. Cha ghabhadh Mairi deth dh’ ùine na dh’ innseadh d’a bana-choimhearsnaich—cha robh dùnadh a dol air a beul ach a càineadh Ailean. Ach thoisich na cearcan air tighinn thuige uidh air nuidh, thug an coileach an sruthan air, agus bha e ’g òl an uisge, te ’n déigh te deth na cearcan ga leanachd ’sa deanadh a ni ceudna. Their Màiri fein, gus an latha ’n diugh, gur h i chearc ruadh bu mho a bha cuir deth dhuilichinn oire, ged is i fein a thòisich air an droch obair ud an toiseach, ’s daor a chrean i air. Bha i dol mu’n cuairt, mar gu’m biodh an sturdan na ceann, a h-amhach sinnte cho fad ’sa ghabhadh i sineadh, a beul fosgailte agus na deoir a bha sruthadh o sùilean a tuiteam n’am boineachan trom bhar bàrr a guib.

An uair a shaoil Mairi gu’n robh na cearcan á cunnart, bha i air son falbh a dh’ aon obair far an robh Ailean, agus o nach b’ urrainn i ’n còr a dheunadh air bheireadh i droch theanga dha. “Ach a Mhàiri,” arsa bana-choimhearsnach, “cha’n ’eil mise a tuigsinn ni de na tha mi faicinn no a cluinntinn. Ciod a rinn Ailean ort? No ciod a rinn thu fein air na cearcan?” Dh’ innis Màiri do’n bhoirionnach eile, facal air an fhacal, mar a thachair o thoiseach gu deireadh a ghnothaich. “Biodh foighidinn agadsa, Mhàiri,” ars’ am boirionnach, “tha ’n seann-fhacal agradh, ‘Gu ’m faigh foighidinn furtachd. ’” Ghabh Màiri comhairle a bana-chomhearsnach, agus cha deachaidh i ’n rathad a bha Ailean air an latha ud no iomadh latha as a dhéigh, agus a cheud uair a thachair i air, ’s ann a thug i taing mhor dha air son an doigh a thug e dhith gus na cearcan a leughas, o’n droch cleachdainn a dh’ ionnsaich iad. “Cha do chuir iad,” ars ise, “gob air ubh, o sud ’s cha chreid gu’n cuir cho fad sa bhios cinn air na h-amhaichean aca.”

AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leighsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH
agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill us teisteannas.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia.
agus
127 State St., Boston Mass.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

Am Feillire.

MAIGH, 1899.

1 Di-luain A’ Bhealltuinn
2 Di-mairt Breith Iain Galt, 1779.
3 Di-ciaduin Breith Shéumais Mhic-an-Taillear, 1753.
4 Dior-daoin
5 Di-haoine Bàs an Ollaimh Mac Dhun-leibhe, 1873.
6 Di-satharna
7 DI-DONAICH V. Donaich an déigh na Càisg
8 Di-luain Bàs an Ridir Séumas Mac Coinnich 1691.
9 Di-mairt
10 Di-ciaduin Toisich ar-a- mach ’sna h-Innsean, 1857.
11 Dior-daoin
12 Di-haoine An fhéill chongail.
13 Di-satharna Bàs Donnachadh Bhàin, 1812
14 DI-DONAICH
15 Di-luain Bas Sir Séumas Domhnullach, 1857.
16 Di-mairt
17 Di-ciaduin An fhéill chatain.
18 Dior-daoin An eaglais shaor, 1843.
19 Di-haoine Fosgladh àrd-sgoil Chille Ribhinn, 1411.
20 Di-satharna
21 DI-DONAICH Di-donaich Caingis.
22 Di-luain Là Inbhir-ruairidh, 1308.
23 Di-mairt
24 Di-ciaduin Bàs Righ Daibhidh I., 1153.
25 Dior-daoin Bàs an Ridir U. Grànnd, 1832
26 Di-haoine Breith Sheasaidh Ghrànnd, 1805.
27 Di-satharna
28 DI-DONAICH Di-donaich na Trianaid.
29 Di-luain Bàs a’ Chardinal Beutonach, 1546.
30 Di-mairt
31 Di-ciaduin Bàs Ollamh Chalmers, 1825.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Cairteal mu dheireadh L. 2, U. 1, M. 33 F
An Solus Ur, L. 9, U. 1, M. 25 F
A’ Cheud Chairteal L. 17, U. 0, M. 59 F
An Solus Lan, L. 25, U. 1, M. 35 M
An Cairteal mu dheireadh L. 31, U. 6, M. 41 F

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C.B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

MAC-TALLA:

Paipear Gailig, —an aon fhear dhe sheorsa tha ri fhaotainn.

A TIGHINN A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

Naigheachdan na Seachdain, Sgeulachdan, Dain, Orain, Eachdraidh, Litrichean, agus nithean taitneach eile air an toirt seachad o am gu am.

THA SGOILEARAN
matha Gailig a sgriobhadh dha daonnan, agus a cumail leughadh taitneach ri sean agus og.

’S coir do gach neach aig am bheil gradh do
CHAINNT A SHINNSIR,
a bhi ’ga ghabhail, ’ga phaigheadh, ’s ’ga leughadh.

A PHRIS:
DOLAR ’SA BHLIADNNA.

Bu choir dhaibhsan a tha deanamh ghnothuich
SANAS
a chur anns a MHAC-TALLA; oir, tha e ’na phaipear cho math anns an doigh sin ’sa ghabhas faotainn.

THA E DOL
FAD US FARSUING,
agus anns gach aite do ’m bheil e dol thatar ’ga shar leughadh.

CUIR DEUCHAINN AIR.

H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.

CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”

Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.

---

[327]

[Vol . 7. No. 41. p. 7]

An Act to Incorporate “The Mac-Talla Printing and Publishing Company, Limited.”

Be it enacted by the GOVERNOR, COUNCIL, and ASSEMBLY, as follows:

1. Jonathan G. MacKinnon, of Sydney, in the County of Cape Breton, Journalist; Alexander Matheson, of Sydney, in the County of Cape Breton, Postmaster; Daniel D. McKenzie, of North Sydney, in the County of Cape Breton, Barrister-at-Law; Hugh Ross, of Sydney, in the County of Cape Breton, Barrister-at-Law; Neil Ferguson, of Sydney, aforesaid merchant, their associates, successors and assigns, are hereby constituted a body corporate, under the name of “The Mac-Talla Printing and Publishing Company, Limited,” and hereafter referred to as “The Company.”

2. The said Company shall have power and authority to do any matter or thing necessary incidental or conducive to the carrying out of any of the following objects or purposes for which it is hereby created:

(a) The acquiring, owning, leasing, selling, printing or publishing of any daily or weekly English or Gaelic newspaper, the establishment and carrying on of a general job printing and publishing business, with the power of holding, acquiring, leasing, owning and mortgaging such real and personal estate as may be necessary for the efficient conduct of such printing and publishing business.

3. The Company may purchase or otherwise acquire the capital stock, real and personal property of any corporation, and may subscribe for, purchase, hold and dispose of the capital stock of any other corporation for any of the aforesaid purposes, and may issue in payment, in whole or in part therefor such portion of its capital stock as the directors may determine to be proper.

4. The Company may sue and be sued, and possess power to make or become parties to promissory notes and bills of exchange, the name of the Company to be subscribed thereto or endorsed thereon by such officer or officers of the Company as the directors may from time to time determine.

5. The capital stock of the Company shall be ten thousand dollars, divided into one thousand shares of ten dollars each, which shall be personal property transmissible and assignable as such, but the Company shall not go into operation until one-eighth of the capital stock has been subscribed for, and the whole of the stock so subscribed paid up. The shareholders at any special general meeting may upon a vote representing two-thirds in value of the stock, increase the capital stock to twenty thousand dollars.

6. The directors shall have power to fix the terms of all the subscriptions to the capital stock, to issue the same, or any number of shares thereof in payment of any claim against the Company, or for property, franchises, patents or privileges granted to the Company, and all shares so issued shall be held and taken to be full paid up stock, and shall not be liable to further calls or assessments on account thereof, but the capital stock referred to in this and the preceeding section shall only be issued at the full par value.

7. No member or director of the Company shall be liable in his person or separate estate for the debts or liabilities of the Company to a greater amount in the whole than the amount of stock held by him, deducting therefrom the amount actually paid on account of such stock, unless he shall have rendered himself liable for a greater sum by becoming surety for the debts of the Company; but no shareholder who may have transferred his interest in the stock of the Company shall cease to be liable for any contract entered into before the date of such transfer, so as any action in respect thereof shall be brought within six months after such transfer.

8. The first general meeting of the Company shall be held in Sydney, in the County of Cape Breton, at such time as the above corporators or any three of them shall determine, and of which due notice shall be given by mailing a written notice of such time and place, postage prepaid, to the address of each of the sareholders of the Company, at which or at any subsequent meeting, the Company may be organized by the election of not less than three directors and of other necessary officers and the shareholders present in person or by proxy shall have power to organize the Company, establish by-laws, and elect all necessary officers. The first or any subsequent meeting may be adjourned from time to time by a majority of votes of subscribers or shareholders present.

9. At all meetings of the Company each shareholder shall be entitled to one vote for each share then held by him. Such vote may be given in person or by proxy, the holder of such proxy being himself a shareholder; but no shareholder shall be entitled either in person or by proxy to vote at any meeting until he shall have paid all the calls upon shares held by him.

10. Until the first general meeting of the Company the persons named in the first section or their duly constituted appointees, may open books for subscriptions for shares and act as directors until a board is elected by the shareholders as herein provided.

11. If at anytime an election of directors be not made or do not take effect at the proper time, the Company shall not be held to be thereby dissolved, but such election may take place at any general meeting of the Company duly called for that purpose, and the retiring directors shall continue in office until their successors shall be elected.

12. The general administration of the affairs of the Company is vested in the board of directors, who shall have the power to fill vacancies for the residue of any term, excepting that no person shall be eligible as director who is not a registered shareholder. A majority of the directors shall constitute a quorum for the transaction of business. The directors may from time to time make, alter or amend any by-laws, rules, or regulations not inconsistent with this act or the laws of the province as they may deem necessary and proper for the management of the affairs of the Company generally, or may repeal any such by-laws, rules or regulations so made and every such by-law and every repeal, amendment or re-enactment thereof unless in the meantime confirmed at a general meeting of the Company called for that purpose shall only have force until the next general meeting of the Company, and in default of confirmation thereof, shall, at and from that time cease to have force. Provided that every by-law, rule or regulation or any repeal, alteration or amendment thereof shall be subject to the approval of the Governor in Council.

13. One-fourth in value of the shareholders of the Company shall at all times have a right to call a special general meeting thereof for the transaction of any business specified in such written requisition and notice as they may issue to that effect, and ten days’ notice of any special meeting shall be given in one newspaper published in Sydney and sent to every registered shareholder by mail, postage prepaid, or given by personal service.

14. The annual general meeting of the shareholders of the Company for the election of directors and other general purposes of the Company shall be held in the Company’s office in the Town of Sydney, in the County of Cape Breton, each year, at such place and time as may be appointed by the by-laws of the Company, and two weeks’ previous notice thsreof shall be given, as provided in the last preceding section.

15. The Company shall have authority to borrow such sum of money, not exceeding the amount of its subscribed capital, as the directors shall deem necessary for carrying out any of the purposes or objects of this Act; and for securing the payment of the money so borrowed with interest thereon, the Company may mortgage its real and personal property, its franchises, privileges and revenues. All bonds, debentures or other securities granted for this purpose may be made payable to bearer or transferrable, by endorsement or otherwise, but no such bond or debenture shall be made for a less sum than one hundred dollars.

16. The Company shall paint or affix and shall keep painted or affixed, its name, with the word, “limited,” after it, on the outside of every office or place in which the business of the Company is carried on, in a conspicuous position, in letters easily legible, and shall have its name, with the said word, “limited,” after it, mentioned in legible characters in all notices, advertisements, and other official publications of the Company, and on all bills of exchange, promissory notes, cheques, orders for money or goods purporting to be drawn, made, signed, given or endorsed by or on behalf of the Company, and in all bills, invoices, receipts, letters, and other writings used in the transactions of the business of the Company; and the Company shall be liable to a penalty of twenty dollars for ever neglect or omission of the name of the Company in any of the above cases.

17. The Head Office and chief place of business of the Company shall be Sydney, in the County of Cape Breton, but may be changed to any other place within the Province by a by-law of the Company.

18. This act shall cease and determine unless the said Company shall be organized within two years from the passage of this act,” and actually engage in business.

The above is a copy of the Act passed at the late session of the Parliament of Nova Scotia. The object of the Company is to place the MAC-TALLA on a firm financial footing, and once that is done, it is believed that the paper can be conducted at a fair profit to the shareholders. Those who wish to become shareholders will please communicate with the publisher. For their information it may be added that 25% of the amount subscribed is to be paid at the time of subscribing, and the balance in three equal instalments at such times as the directors may deem necessary.

---

[328]

[Vol . 7. No. 41. p. 8]

A Bhriogais Uallach.

LE SOMHAIRLE BEUTAN.

Oidhche no dha an deigh Luadh a bhi ’n aite Ruairidh Mhoir Ic Ailein Ic Ruairidh air Ceap Mabou, bho chionn beagan bhliadhnaichean, rinn Somhairle math an t-oran.

Leis a bhriogais uallaich, ho ro mi,
Leis a bhriogais uallaich, ho ro mo;
A bhriogais a bh’ aig Ruairidh, ho ro ’m bi,
’S ann a chaidh a fuaigheal le snathaid mhoir.

Cha’n ’eil slinn ’s an duthaich, ho ro mi,
A fhreagras Mairi Uisdein, ho ro mo;
Le fasannan ura, ho ro ’m bi,
A chuir i ’chur ’s an dluth a bh’ anns a chlo.
Leis a bhriogais uallaich, &c .

Cha’n ’eil gan ’s an aite, ho ro mi,
Dh’ fhigheas tarstan Mairi, ho ro mo,
’S ann thuirt Anna Bhàn rium, ho ro ’m bi,
Gu’m feumadh i spal anns a h-uile dorn.

Tha mnathan an t-Sithein, ho ro mi,
A’ bri’ghinn o’s iosal, ho ro mo;
Gu’n deanamaid fhìn e, ho ro ’m bi,
Mur a b’e na caoraich a’ dhol ’s a phòn.

Bliadhna dhubh a chruadail, ho ro mi,
Thug na caoraich bh’ uainne, ho ro mo;
Dh’fhag gun dad de chluaidh sinn, ho ro ’m bi
Ged a tha an t-uamhas aig Ruairidh Mòr.

Thuirt bean Illeasbuig Cheannadaich, ho ro mi,
’S boidheach leam an dath a th’air, ho ro mo
’N uair a bhios e fada bh’ uam, ho ro ’m bi,
’S ann a tha da shealladh dheth mar chota roin.

’N a tharstan ’s ’n a thaileasg, ho ro mi,
Mar obair le snathaid, ho ro mo;
Mo bheannachd aig Mairi, ho ro ’m bi,
’S ann aice ’tha lamh air an fhighe clo.

’N a sthreaban ’s ’n a sthriochdan, ho ro mi,
Bha ’n tarstan air fhiaradh, ho ro mo;
’S iongantach an deanamh, ho ro ’m bi,
Chuireadh air a’ bial-thaobh is air a cùl.

Bha mi ann am Mabou, ho ro mi,
A’ coimhead air mo chairdean, ho ro mo;
’S cha’n fhaca mi ’h-aicheadh, ho ro ’m bi,
Ach air Calum Martainn ’n uair bha e beo.

ORAN EILE LEIS A BHARD CHEUDNA.

Chaidh Somhairle agus Ailean MacAonais Ic Sheumais bho chionn beagan bhliadhnaichean airson oibreach á Broad Cove gu Victoria Mines aig Low Point. B’ fheudar do dh’ Ailean tilleadh dhachaidh gun obair. Fhuair Somhairle air beisd de phump. Bha ’n obair cho cruaidh ’s nach d’fhan e aice ach mu thri seachduinnean. Ma ’n d’ thainig na tri seachduinnean gu’n ceann rinn Somhairle ’n t-oran so.

’S e cuidhle mo dhunach i,
’Ga tionndadh ’s nach urrainn mi,
Tha piob agus pump aisde,
’Ga ’m chumail gun mo bhathadh.

Di-luaìn ’n uair rinn mi toiseachadh,
’Se Eirionnach ’bha comhla rium;
Cha tuiginn guth dhe chomhradh,
Cha do chleachd mi ’sheorsa cànain.
’Se cuidhle, &c .

Di-luain gur mi bha togarrach,
’N uair thoìsich mi ri obair ann;
Gu’m faca mi i bogadaich,
Mar obair muilleinn sàbhaidh.

Ged fhuair mi fhein an nasgaidh iad,
Na brogan a bh’ aig Alasdair;
Cha fhaiceadh tu ’s am factoraidh,
Gach fasan bh’ air na sailean.

Gu ’r robh ’n té dheas is cuaig oirre,
An té chearr cha ’n i bu shuarraiche;
An car a chuir i a m’ chruachan,
Bi’dh mi truadh gu là mo bhais leis.

Thuirt mi ann an litir,
Ris a bhean gu ’n d’ thug iadshiftworkdhomh,
Gu’m biodh a cridhe briste,
Na ’m biodh fios aice air mo charadh.

Ged a bha mi pianail,
Fad na seachduinn ’g a mo riasladh aca;
Gu ’r h-e ’n rud a liath mi,
Cur ’g a iarraidh air an t-Sabaid.

’S mor a ghabh mi dh’ ioghnadh,
’Nuair chunna mi na daoine bh’ ann;
Cha b’ ionnan iad ’s na laoich,
A bh’ anns an tir a rinn mi fhagail.

’S ioma latha bronach,
Bha mise ’n so gun chompanach;
A cuimhneachadh mo theaghlaich,
’Am Broad Cove a rinn mi ’m fagail.

Gu ’r h-e Broad Cove nan oganach,—
Bu mhath iad ’an so comhla rium;—
Ma theid mi dh’an taigh osda,
’S mi gu’n òl ann ’ur deoch slainte.

N. B.— ’Se brathair da ’bh’ ann an Alasdair.

Oran a Phaidheadh Latha.

AIR FONN— “Mairi Bhail a’ Chro.”

Chaidh an t-òran so a dheanamh le gille a mhuinntir Bharraidh, air dha bhi seachd searbh ag obair ann an tuill long chogidh a thàtar a togail ann an Glaschu.

Gur e bhi so air feadh nan toll,
Dh’ fhag m’ inntinn trom air dòigh,
Bhi cluinntinn slachdadich ’us fuam
’Us buillean cruaidh nan ord;
Gum b’ fhearr leam fada bhi falbh o’n Bhruaich,
’Sa ’n cuan a tuath fodh sròin,
Sa tighinn gu acarsaid le’m ghràdh
Se bàta nan tri seol.

An uair a rachamaid don Bhruaich,
Cho luath ’s ga faight’ air dòigh,
Gu leigte air falbh i moch di-luain
Sa ’n cuan a tuath fodh sroin;
Dol air currsa an ear san eardheas
’S ise falbh fodh ’n t-seol,
Gum b’ inntinneach leam ceum a bhàt
Seach “car a Ghovan Road,”

Glaschu cha chòrd rium ceart
Cha’n ’eil e math air dòigh,
Nuair dh’ éireas mi sa mhaduinn tràth
Cha’n fhaic mi càil le ceo;
Cha b’ ionnan ’s eilean caomh mo ghràidh
Far an d’ fhuair mi m’ àrach òg,
Far faicinn beanntaichean ’us sàile
’Us bàtaichean fodh seol.

Ged bhuail nam cheann gu’n tiginn ann
’S gun cuirinn stall air dòigh,
Gu faighinn caileag shocair chiuin
A’ rachadh leam le deoin;
Rinn mi sud a chuir air chùl
Cha chòrd e rium an dòigh,
Bhi falbh sa mhaduinn romh na sia
’Us pios agam nam dhòrn.

Mar dean mi cabhag gu luath
A’ faighinn suas mo bhròg,
Cha’n fhaod mi fuireach ris an “Tea”
Cha bhi mi tràth gu leor,
Airson gu freagair mi do’n uair
’S gu’n cùm mi suas a chòir,
’S mar bi mi dichiollach air falbh
Cha bhi an t-airgead mòr.

Gur ann an ceann a choig-la-diag
A dh’ fhiachair dhuinn ar coir,
Gheibh sinnlinean crogantin
’S cha bhi an t-suim ro mhòr;
Ma ni sinn maduinnean a chall
’S gunovertimetighinn òirnn,
Ma ’m pàigh mi alandladysam bùth
Cha chuir mi crùn nam phòc.

Dh’fhaoidt’ gu’n còrd e rium na’s fhearr
Gu bheil so trath gu leor,
Ach chi mi o chionn mios no dhà
Dé is fhearr dhomh chuir air dòigh;
Ma gheibh mi seachad a bhliadhn’ ùr
Co-dhiu ma bhios mi beo,
Gu faigh mi bean ’s gu fas mi glic
’S cha chi mi ris an òl.

Ged rachainn dhachaidh an dràsd
Tha h-uile càil gun dòigh,
Cha d’ bhuainn mi mòinn ’s cha d’rinn mi bàr
’S tha nàr leam dol na chòir;
Ach gheibh mi cailig a so fhéin
A’ chumeas mi air dòigh,
’S ged a bhithinn gann do Bheurl’
Bi aice fhein gu leor.

N. M. P.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Leughaidh,
Leabhraichean Nollaig us Bliadhn’ Uire, &c .

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & CO. 361 Broadway, New York
Branch Office, 625 F St., Washington, D. C.

THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.

Air a Chur a Mach a h-Uile Maduinn, ann an Sidni, C. B.

A PHRIS:
Bliadhna, $3 .00
Sia miosan, 1.50
Tri miosan, .75
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.

Gheibhear anns an “Record” na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.

SGRIOBH GU—
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.

C. H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.

Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.