[Vol . 7. No. 7. p. 1]
MAC-TALLA
AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH
VOL. VII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, SEPTEMBER 9, 1898. No. 7.
SGEULACHDAN ARABIANACH.
Na Tri Ubhlan.
CAIB. X.
An uair a bha Agib sgith caoinidh thuirt e ri ’mhathair, “As uchd Dhe riut, tha mi guidhe ort gu ’n innis thu dhomh co is athair dhomh.” “A mhic,” ars’ ise, “is e Schemsedin Mohamed, a tha h-uile latha deanamh na h-uiread dhiot, is athair dhut.”
“Cha ’n eil sibh ag innseadh na firinn dhomh,” ars’ esan; “is e bhur n-athair fhein, ach cha ’n e m’ athair-sa idir. Ach co dha is mac mi?”
An uair a chual’ a mhathair so thainig na nithean a thachair oidhche na bainnse as ur gu a cuimhne, agus mar a bha i fad iomadh bliadhna ’caitheamh a beatha mar bhantraich. Thoisich i ri sileadh dheur gu frasach, agus ri gearain gu goirt air a’ chall a thainig oirre an uair a chaill i Bedredin, fear posda cho tlachdmhor ’s a b’ urrainn a bhith aig mnaoi.
An uair a bha i mar so a’ caoidh maille ri Agib, co a thigeadh a steach ach an t-ard-chomhairleach, agus ghrad dh’ fheoraich e ciod a b’ aobhar do ’n bhron a bh’ aca. Dh’ innis a nighean dha mar a naraicheadh Agib anns an sgoil. Chuir so dragh-inntinn cho mor air an ard-chomhairleach ’s gu ’n do thoisich e ri gul comhladh riutha. Thuig e gu math gu’ n robh fios aig sluagh a’ bhaile aìr a’ mhi-fhortan a thachair dh’ a nighinn, agus chuir so gu bron ’s gu tuirse e buileach glan.
Anns an t-suidheachadh bhronach so chaidh e gun dail sam bith do luchairt an righ agus air dha e fhein a leigeadh ’na shineadh aig casan an righ, dh’ innis e dha mar a bha cuisean; agus ghuidh e air gun tugadh e cead dha a dhol air thurus troimh dhuthannan na h-aird an ear, ach gu sonraichte do Bhalsora, feuch am faigheadh e sgeul air Bedredin, mar a bhrathar. Oir cha robh e ’n comas dha na b’ fhaide laidhe fo ’n a’ mhi-chliu a bha muinntir a’ bhaile a’ cur air a theaghlach an uair a bha iad a’ creidsinn, agus ag aithris o bheul gu beul, gu ’n robh mac aig a nighinn bho fhathach.
Chuir an suidheachadh anns an robh an t-ard-chomhairleach dragh-inntinn air an righ, agus dheonaich e gu toileach cead a thoirt dha falbh a dh’iarraidh forofhais air mac a bhrathar. Dh’ ordaich e paipear a sgriobhadh dha leis am faigheadh e cead anns gach rioghachd do ’n rachadh e lan-fhorofhais a dheanamh air son mac a bhrathar, agus a thoirt leis air ais do ’n Eiphit na’m faigheadh e greim air. Bha Schemsedin cho taingeil do’n righ air son a’ chaoimhneis a nochd e dha ’s gu’n do leig e e-fhein ’na shineadh air a bheulaobh an dara uair mar chomharradh air cho taingeil ’s a bha e, agus anns an t-suidheachadh so, shil e gu frasach deoir taingealachd. Mu dheireadh an uair a ghuidh e gu durach gu ’n soirbhicheadh leis an righ anns gach doigh, ghabh e a chead dheth, agus chaidh e dhachaidh. Gun dail sam bith thoisich e ri deanamh deiseil air son an turuis, agus an ceann cheithir latha bha gach ni glan, deiseil air son falbh. Dh’ falbh e fhein agus a nighean is Agib, agus a mheud de sheirbhisich ’s de luchd-frithealaidh ’s a shaoileadh e a bhiodh feumail dhaibh.
Chuir iad an aghaidh air an t-slighe gu Damascus, agus lean iad rompa gun stad fad naoi latha deug, ach gu’n robh iad a’ gabhail fois fad dubhagan na h-oidhche. Ach air an fhicheadamh latha rainig iad comhnard maiseach a bha beagan astair a bhaile Dhamascuis. Stad iad an sin, agus chuir iad suas am buthan aig bruaich ainmhne a tha ’ruith troimh ’n bhaile, agus a tha cur sealladh maiseach air an tir mu’n cuairt.
Chuir an t-ard-chomhairleach roimhe gu’n cuireadh e seachad da latha anns an aite so, agus ’na dheigh sin gu’n gabhadh e air aghart air a thurus.
Anns a’ cheart am thug e cead do’n mhuinntir a bha ’na chuideachd a dhol do Dhamascus. Chaidh a’ chuid mhor dhiubh ann. Chaidh feadhainn ann a ghabhail ioghnaidh dhe na seallaidhean ro mhaiseach a bha ri ’m faicinn anns a’ bhaile, agus chaidh cuid eile ann a reic caochladh sheorsachan bathair a thug iad leotha as an Eiphit, no a cheannach cuid dhe na nithean iongantach, annasach a bha ri an reic anns a’ bhaile. Thug a mhathair cead a dh’ Agib a dhol do ’n bhaile maille ri cach, agus dh’ ordaicheadh do ’n chaillteanach dhubh, am fhear do ’m bu ghnath ’bhith gabhail curam dheth falbh comhladh ris air eagal gu ’n eireadh beud dha.
Chuireadh deise anabarrach riomhach air Agib, agus dh’ fhalbh e fhein agus am fear a bha ’g a choimheadachd do’n bhaile. Bha Agib na phaisde og cho maiseach ri h-aon a b’ urrainn suil fhaicinn, agus cha bu luaithe a chaidh e steach do ’n bhaile na bha aire an t-sluaigh gu buileach air a tarruinn g’ a ionnsuidh. Thainig cuid am mach as na taighean a chum sealladh na b’ fhearr fhaotainn dheth; bha cuid eile ag amharc am mach air na h-uinneagan; agus cha ’n fhoghnadh leis an fheadhainn a bha coiseachd air an t-sraid seasamh a shealltainn air ’san dol seachad, ach dh’ fheumadh iad a bhith ’coiseachd ri ’thaobh agus ’na dheigh leis an tlachd a ghabh iad dheth. A dh’ aon fhacal, cha robh neach a chunnaic e nach do ghabh tlachd dheth, agus nach d’ thug mile beannachd air an athair ’s air a’ mhathair a chuir a leithid de phaisde tlachdmhor a dh’ ionnsuidh an t-saoghail. Thachair dha fhein agus do’n fhear a bha gabhail curam dheth a dhol seachad air a’ bhuthaidh anns an robh Bedredin, agus bha ’n sluagh a bha ’g an cuartachadh cho dumhail ’s gu ’m b’ fheudar dhaibh seasamh far an robh iad.
Fhuair an cocaire-phitheannan(pastry-cook)a ghabh Bedredin g’ a ionnsuidh mar a mhac fhein bas aireamh bhliadhnaichean roimhe sid, agus dh’ fhag e a’ bhuth agus gach ni eile a bhuineadh dha aig Bedredin. Agus mar so bu le Bedredin a’ bhuth, agus bha e ’deanamh a ghnothaich cho fior mhath ’s gu ’n do choisinn e cliu mor ann am baile Dhamascuis gu leir.
An uair a chunnaic Bedredin an aireamh mhor shluaigh a bha ’n an seasamh aig a dhorus, agus iad uile ag amharc le mor-ioghnadh air Agib, agus air an duine dhubh a bha cuide ris, chaidh e fhein am mach gu sealladh ceart fhaotainn dhiubh.
Cha bu luaithe a chunnaic Bedredin Agib na ghabh e tlachd anabarrach mor dheth, ach cha b’ urrainn e radh, c’ar son. Cha do chuir maise a’ phaisde mor-ioghnadh sam bith air mar a chuir e air daoine eile; ach bha aobhar eile ann, ged nach robh fhios aigesan air, air son gu ’n do tharruinn a chridhe g’ a ionnsuidh. B’ e faireachdainean athar a thaobh mic a thug air an obair a bh’ aige a leigeadh as a laimh, agus a thug air ceum a ghabhail far an robh Agib, agus, le aoidh air a ghnuis, a radh ris, “Mo thighearn’ og, a ghabh greim air mo chridhe, bi cho math ’s gu’n tig thu steach do ’n bhuthaidh agam a chum gu ’n ith thu rud dhe’n bhiadh a th’ agam; a chum g’m bi de thoileachadh agam beachdachadh ort air mo shocair fhein.”
Labhair e na briathran so ann an doigh cho blath-chridheach ’s gu’n robh na deoir a’ sruthadh o ’shuilean. Dhruigh iad cho mor air Agib ’s gu ’n do labhair e ris a’ chaillteanach mar so, “Is toigh leam an coltas a th’ air aghaidh an duine choir so. Tha e labhairt ann an doigh cho caoimhneil ’s nach urrainn domh gun deanamh mar a tha e ’g iarraidh orm. Rachamaid a steach do ’n taigh aige, agus blaiseamaid na pitheannan a tha e ’deasachadh.”
“Gu cinnteach ceart bu chiatach an gnothach dhutsa, mac ard-chomhairleach mar a tha thu, a dhol a steach a dh’ itheadh do bhuth cocaire. Na bidh ’smaointean gu’n leig mise leat a leithid de ni suarach a dheanamh,” ars’ an caillteanach.
“Ochan! mo thighearn’ og,” arsa Bedredin, “is e gnothach eucorach do leithid earbsadh ri fear a tha cho cruaidh ort.”
An sin thionndaidh e ris a’ chaillteanach, agus thuirt e ris, “Tha mi ’guidhe ort gun bhacadh a chur air an tighearn’ og so am fabhar a thoirt dhomhsa a tha mi ’g iarraidh air. Na cuir a leithid a dhoilghios orm. B’ fhearr leam gu’n tugadh tu dhomh a dh’ urram gu’n tigeadh tu fhein a steach comhladh ris. Chuireadh e urram araon ormsa ’s ort fhein; oir leigeadh tu ris do shluagh an t-saoghail gu ’m bheil nadar iriosal annad, ged tha thu ann an dreuchd ard, urramach.
Chuir e mar so a leithid de bheul briagha air a’ chaillteanach ’s gu ’n do dh’aontaich e mu dheireadh gu’n leigeadh e le Agib a dhol a steach do’n bhuthaidh; agus chaidh e fhein a steach maille ris.
Bha aoibhneas mor air Bedredin a chionn gu’n deachaidh iad a steach mar a dh’ iarr e orra. Ghrad thug e lamh air an obair a bh’ aige an uair a thainig iad thun an dorus, agus thuirt e, “Bha mi ’deanamh pitheannan-uachdair, agus tha mi ’n dochas gu ’m bi sibh cho math ’s gu’n ith sibh rud dhiubh. Tha mi deimhine gu’n cord iad ribh; oir is i mo mhathair a dh’ ionnsaich dhomh mar a dheanainn iad agus b’ aithne dhi an deanamh air leith math. Tha iad a tighinn as gach cearn dhe ’n bhaile g’ an ceannach uam.”
An uair a thuirt e so thug e fear dhiubh as an amhainn, agus an uair a chuir e spiosraidh agus siucar air, chuir e air beulaobh Agib e, agus cha d’ fheuch Agib riamh biadh cho blasda ris, agus a thainig ri ’chaileachd cho math.
Chuir e fear eile dhe ’n cheart sheorsa air beulaobh a’ chaillteanaich agus dh’ aidich esan mar an ceudna gu ’n robh e air leith blasda.
[Vol . 7. No. 7. p. 2]
Fhad ’s a bha iad ag itheadh, bha Bedredin gle churamach a’ gabhail beachd air Agib; agus an uair a bheachdaich e gu math air a rithist agus a rithist, smaoinich e gur docha gu’m faodadh a leithid de mhac a bhith aige fhein o ’n mhnaoi uasail mhaisich a phos e anns an Eiphit. Agus thug an smaointean so air teannadh ri sileadh nan deur. Bha e ’na inntinn ceisd a chur air Agib mu thimchioll a thuruis do Dhamascus; ach cha d’ fhuair e uine gu so a dheanamh, oir bha leithid de chabhaig air a’ chaillteanach gu tilleadh air ais ’s gu ’n d’ thug e leis Agib cho luath ’s a bha e ullamh dhe’n bhiadh.
Cha bu luaithe a dh’ fhalbh an caillteanach agus Agib na ghrad dhuin Bedredin a’ bhuth, agus dh’ fhalbh e gu cabhagach ’n an deigh, agus rug e orra mu’n deachaidh iad am mach air geata ’bhaile. Ghabh an caillteanach ioghnadh mor an uair a chunnaic e gu’n robh e ’g an leantuinn.
“A bheadagain mhimhodhail,” ars’ esan ’s e ’labhairt le feirg, “ciod a tha dhith ort?”
“Mo charaid ionmhuinn,” arsa Bedredin, “na bi cur dragh ort fhein. Tha mi ’dol air cheann gnothaich am mach as a’ bhaile.”
Cha robh an caillteanach idir riaraichte leis an fhreagairt so, agus air tionndadh ri Agib, thuirt e ris, “Is tusa ’s coireach ris a so; thuig mise gu ’m biodh aithreachas orm air son leigeadh leat do thoil fhein a dheanamh. Chuir thu romhad a dhol a steach do bhuth an duine so, agus cha robh mise glic an uair a leig mi leat sin a dheanamh.”
“Is docha,” ars’ Agib, “gu ’m bheil gnothach sonraichte aig an duine am mach as a’ bhaile, agus faodaidh e an rathad a ghabhail mar a ghabhas daoine eile.”
Am feadh ’s a bha iad a’ labhairt mar so bha iad a’ coiseachd taobh ri taobh, agus cha do sheall iad ’nan deigh gus an robh iad dluth air pailliuin an ard-chomhairlich. Suil gu’n d’ thug iad thar an guaille, chunnaic iad Bedredin ’g an leantuinn. An uair a chunnaic Agib gu’n robh e air chul an salach, bhuail an fhearg e; oir bha eagal air gu’m faigheadh a sheanair am mach gu’n robh e ag itheadh phitheannan ann am buth cocaire. Ghrad thog e cnapach math cloiche a thachair, agus bhuail e air Bedredin i ann an clar an aodainn, agus leig e ’fhuil gu talamh. An sin thug e ’chasan as cho luath ’s a b’ urrainn e, agus chaidh e am falach ann am pailliuin a’ chaillteanaich. Thuirt an caillteanach ri Bedredin gur ann aige fhein a bha ’choire ris na tubaistean a dh’ eirich dha, agus nach robh aobhar dha teannadh ri coire a chur air neach sam bith eile.
Thill Bedredin air ais do ’n bhaile, agus e ’cur casg air an fhuil leis an aparan, oir cha d’ fhan e ri chur dheth leis a’ chabhaig a bh’ air an am falbh o’n taigh.
“Nach bu mhi an t-amadan,” ars’ esan ris fhein, “an uair a dh’ fhalbh mi as an taigh gus a dhol an deigh a’ pheasain ud. Is cinnteach nach deanadh e orm mar a rinn, mur biodh e ’smaointean gu’n robh ’n am bheachd cron a dheanamh air.”
An uair a rainig e an taigh, cheangail e suas an lot, agus thug e fois dh’ a inntinn fhein le bhith ’smaointean gu ’n robh iomadh neach eile air an talamh air an d’ thainig mi fhortan bu mho na thainig air fhein.
Lean Bedredin air a’ cheird a bh’ aige ann an Damascus.
An ceann tri latha dh’ fhalbh Schemsedin air a thurus feuch am faigheadh e forofhais air Bedredin. An deigh dha siubhal troimh iomadh duthaich agus taghal ann am moran bhailtean, rainig e Balsora mu dheireadh. Gun dail sam bith chuir e teachdaireachd thun an righ a dh’iarraidh cead a dhol a bhruidhinn ris. An uair a thuig an righ co e, agus gu ’n robh e ann an ard inbhe, dh’ iarr e thoirt gun dail ’na lathair. Dh’fheoraich an righ dheth ciod an gnothuch a thug do Bhalsora e.
“Le’r cead a righ,” ars esan, “thainig mi feuch am faigh mi ’mach ciod a dh’ eirich do mhac Niuredin Ali, mo bhrathair. Bha mo bhrathair, mar a tha fhios agaibh, ann bhur seirbhis fhein mar ard-chomhairleach.”
“Is fhad o ’n a dh’ eug do bhrathair Neuredin,” ars’ an righ. “Agus mu dheidhinn a mhic, cha ’n ’eil agamsa ri radh ach gu’n d’ fhalbh e as a so an ceann da mhios an deigh bas ’athar. Cha ’n fhacas a choltas, agus cha mho a chualas guth no iomradh m’a dheidhinn riamh o’n a dh’ fhalbh, ged a thug mise teann-ordugh forofhais a dheanamh m’ a dheidhinn anns gach cearn dhe’n rioghachd. Ach tha ’mhathair, nighean fir dhe na h-ard-chomhairlich a bh’ agam, beo fhathast anns a’ bhaile.
An uair a chuala Schemsedin so dh’ iarr e cead air an righ a toirt leis do ’n Eiphit. Thug an righ sin dha. Air an latha sin fhein chaidh e fhein agus a nighean agus Agib, do’n taigh aice.
(Ri leantuinn.)
AN CEATHRAMH RIGH SEUMAS AGUS AN TIGHEARN OG.
(Atr a leantuinn.)
Faodaidh sin bhi cìnnteach gu ’n do lean a chàirdean ’eisimpleir. Bha fear-na-bainnse sàmhach; ach chìte ’shùilean a’ lasadh, agus àrdan a’ tighinn ’n a shròin, ’nuair dh’ eirich an coigreach air a bhonnaibh ’s a thuirt e— “Fhir Bhaile na Manach, a’ réir choltais cha’n ’eil cuireadh agadsa bhi so an nochd, agus a réir choltais cha’n e do bheatha—uime sin ma tha boinne de fhuil duin’ -uasail annad, fàgaidh tu an comunn an sìth.” “ ’Ne sin do bheachd, ’oladh ladurna?” ars’ an Tighearn’ òg; “agus cò thusa féin, aig a’ bheil a’ chridhe labhairt riumsa air an dòigh so?” “Cha dean e eadar-dhealachadh cò mise,” ars’ an coigreach. “Cha’n ’eil mi ach a’ labhairt airson na cuideachd; agus tha fhios a’m nach ’eil a h-aon diubh nach ’eil de m’ bharailsa.” “ ’S mata a labhair thu, ’òlaich,” ars’ an Tighearn’ òg: “ach thàinig sinn a chur onair air an lànain òig, agus bithidh dreach eile air an oidhche mu’n dealaich sinn. So, ’ghillean; òlaibh.”
“Ma tha thusa, cur romhad fuireach,” ars’ an coigreach, “ ’s éiginn dhomhsa falbh,” ’s e ’g eiridh gu bhonnaibh. Mu ’n d’ fhàg e ’n t-seòmar, thuirt e ’n cluas fir-na-bainnse— “Leig thusa,” ars’ esan, “a chùis gu m’ radhsa. Ciod air bith a nì no a their an duin’ ud, no a chomunn, na leig dad ort gus an till mise. Cha bhi mi thar deich mionaidean. So mo làmh gu socraich mise ’chùis.” Dh’fhag an coigreach an comunn, ’s an Tighearn òg ’s a chàirdean a’ cur a mach an teanga, ’magadh air. Chaidh e mar dha cheud ceum bho’n tigh, agus sheinn e fìdeag airgid, a thug scail as gach creig a bha mar mhìle mu’n cuairt. Co luath ’s a rinn e so, thill e; agus a thiota bha e ’n a àite, ri taobh fir-na-bainnse. “A Thighearn’ òig,” ars’ “esan, bha do chuideachd cho taitneach leam ’s gu’n do thill mi; cha dùraichdinn t-fhàgail.” “Tha thu air fàs tuilleadh a’s mimhodhail, a bhallaich,” ars’ an Tighearn’ òg, ’se glacadh a’ chlaidheamh; “cha leig mi so ni’s faide.” “Stad beag! ciall! ciall!” ars’ an coigreach, ’s e farcluis ciod a chluinneadh e bho ’n taobh a mach. Air a’ mhionaid so chualas farum eachraidh, fuaim chlaidhean agus focal comanda. A thiota, bha ’n tigh làn do oifigich ’s do shaighdearan, fo’n armaibh!
“Thigibh air ur-n- aghaidh, ’ghillean,” ars’ an coigreach; ’nam biodh sibh mionaid na b’ fhaide, chaill mise mo cheann. Faicibh an duin’ uasal ud agus a ghillean,” ’s e comharrachadh a mach fear Baile na Manach, “glacaibh iad; ’s na stad na fois duibh ann an caisteal Shrìla, gus am faic mise ciod a nithear riu.”
Cha luaithe chaidh am facal a ràdh na rinn saighdear greim air gach fear air colair na-h- amhach, g’ am breadadh a mach air an dorus, far an robh réisimeid each deas gus an cuibhleadh do Shrìla. Bha ìoghnadh nach bu bheag air luchd na bainnse, agus cha bu lugha ioghnadh an Tighearn’ òig, a thionndaidh air a’ shail, a cur roimhe gu ’m biodh fios ciod an lagh no ’n ughdarras a bh’ aig a’ choigreach esan agus a chàirdean a chur am priòsan. “Ciod no cò thu?” ars’ esan. “Cha’n ’eil dad mi-laghail anns a’ cheist,” ars’ an coigreach. “A Mhorair Marchbank, thig an so, agus innis do’n duin’ -uasal so cò mise.” “ ’Ne nach aithne dha sibh!” ars’ am Morair. “Tha’n sin agad do Rìgh dligheach—Righ Séumas!” “An cuala tu riamh iomradh air a leithid sud do dhuine?” ars’ an Righ ris an Tighearn òg, le feth-ghàire. Cha robh comas aig an Tighearn’ òg facal a ràdh.
“Cluinn mi, ‘Mhontgomeri, ’” ars an Rìgh ’s e ’tarruing a mhailean a nuas air a shùilean; “ged nach aithne dhuitse mise, ’s fad bho na ’b aithne dhomhsa thusa. Cha’n ’eil stath agam an aghaidh thu dh’ iarraidh do mhàil; agus innis dhomhsa ciod a tha agad air fear-na-bainnse, agus theid a phaigheadh air a’ mhionaidsa. Rachadh fuil a dhòrtadh an nochd, agus thachradh gnothach maslach ’n am rìoghachdsa, mar bhith fior thuiteamais. A nis, chaidh do phàigheadh; agus gheibh thu féin ’s do bhalaich as, ma gheallas tu nach cuir thu gu bràth trioblaid air Riddell, no air a theaghlach; agus cuimhnich, ma chuireas, nach tig thu dheth cho saor.”
Cha ruig sinn a leis ìnnse gu’n deach an gealladh a thoir seachad, agus leigeadh Tighearn’ òg Bhaile na Manach agus a chomunn air falbh. “Nis,” ars’ an Righ, “fhir-na-bainnse agus a chàirdean, bho na leighis mi ’chùis, ’s eiginn domh mo thuarasdal fhaotainn— ’s e sin, pòg bho bhean-na-bainnse.”
Gun tuilleadh a radh, chaidh e gu siobhalt suas far an robh bean-na-bainnse le ’ceann crom, agus rudhadh aingeil’ ’na gruaidhean. Phòg e i, chuir e slabhraidh oir m’ a muineil bàn-chraineach, agus ghabh e ’chead dhiubh. A thiota bha e ’n glaic a dhialaid, am meadhon a réisimeid eachraidh. Dh’fhàs Màiri agus a fear suas anns gach dòigh mar mhiann caraid le ’n teaghlach beag bòidheach. Phòs Seònaid duin’ -uasal gasda, dlù air a piuthair; agus bho bheag gus a’ mhòr b’ iad fad’ iomadh ’bliadhna farmad nan coimhearsnach. —C. N. G. ’saHighland News.
(A’ chrioch.)
MAC ’IC RAONAILL NA CEAPACH.
Tha e coltach nach b’ urradh do dhaoine bhi ’n an tàmh aig baile ri àm cogaidh o chéin. Rachadh iad o dhùthaich gu dùthaich, o thir gu tir, a thogail chreach, co deas ’s a theid daoine ’nis gu malairt, no cosnaichean gu Galldachd.
Chuala Mac- ’ic-Raonuill na Ceapach gu ’n robh Fear Dheargachaidh ann an Còmhull, a bha ’n a churaidh ainmeil a Chloinn ’Illebhàin, air thurus an Eirinn, oir bha iad a’ dol thairis gu tric ’s an àm sin ’s a’ cur air aghaidh malairt agus ghnothuichean eadar an da rioghachd. Chaidh e siar mu dheas, agus chreach e Srath-Eachaig. Thill Fear Dheargachaidh dhachaidh, agus air cluinntinn an call mor a thainig air, am feadh a bha e air falbh, thog e air. Bha fios aige nach robh feum dha falbh gu folluiseach leis na dh’ eirich leis, oir co bha coltach ri fir dhana bhràigh Lochabar, ’s Mac- ’ic-Raonaill na Ceapach air an ceann? ’s an robh e ri suidhe sios an deigh a chreachadh? ’S e so a rinn e: thog e air mar dhuine bochd a bhios a’ siubhal nan dorsan. Bha ’chlaidheamh an cleith fo luirich. Lean e gu dian air an luirg agus rug e orra aig Srachurra, far an do stad iad leis an spréidh. Bha iad a’ tilgeadh cloiche neart ’nuair bha e ’dol seachad. “So
[Vol . 7. No. 7. p. 3]
a sheann laoich,” arsa fear dhiubh, a’ thoirt dha na cloiche, “feuch do neart air sin, feumaidh tu a tilgeadh.” Thilg e i gun mhoran treise chur rithe “Feumaidh tu a feuchainn fhathast a bhodaich.” Thilg e i ’s chuir e tharpa uile. Thainig fear mor garbh, agus rug e air gu carachd. Rug fear na lùirich air, thog e o’n làr e agus thilg e air na clacha cruaidh e. Rug Mac- ’ic-Raonuill air a ghunna ’s thilg e air a’ bhodach ladurna, laidir. Chrom Mac ’Illebhàin ’s leig e seachad am peileir; thilg e seachad an lùireach; leum e nunn—bha Mac- ’ic-Raonuill fodha. Chuir e ’chas air a mhuineal, a chlaidheamh ruisgte ’na laimh, deas gu ’shàthadh ann nan éireadh a dhaoine as a leth. Thachair so uile ann am priobadh na sùl—sheall iad le ioghnadh. “Thoir do bhòid ’s do bhriathra dhomh,” arsa Fear Dheargachaidh, “gu ’n till thu ’chreach ’s gach ni thug thu leat, gu sàbhailte dhachaidh.” Rinn e sin, amhuil mar a gheall.
Tha da ni r’a thoirt fa-near an so, a leigeas ris gné a’s nòis dhaoine ’s na h-àmaibh sin. Ciod a bheireadh air Mac- ’ic-Raonuill na Ceapach dol cho fada o bhràigh Lochabar gu iochdar Chòmhaill a thogail creiche? A chionn gu ’n cual’ e iomradh air Fear Dheargachaidh a bhi ’na dhuine laidir, ’s gu b’ àill leis a chreachadh agus cliu a ghaisge féin a mheudachadh. A ris, nach robh misneach Mhic ’Illebhàin na bu choltaiche ri neach a chaill a thùr, ’nuair a chaidh e ’na aonar an deigh feachd? Cha ’n urrainn sinn aighnidhean dhaoine ’s na linntibh sin a bhreithneachadh; chaill e a chuid ’s bu cho-ionnan leis a bhi marbh ’s a bhi beò. Cha ghabhadh a h-aon do na daoine foghainteach sin tàmailt airson an t-saoghail; agus b’ ann le gniomhara mor a bha cliu agus alladh air a chosnadh.
Ach tha ni eile ri ’thoirt fa-near, —focal aon diubh. Cha b’ ann airson luach na spréidhe ’bha daoine fiachail a’ togail chreach. Bha iad làn do mhor urram; bha Fear Dheargachaidh cho sàbhailte ’n uair a thug Mac- ’ic-Raonuill na Ceapaich ’fhocal ’s ged a bhiodh e am measg a dhaoine fein.
NA CARAICH.
LE DONULL MAC CALUM.
Beagan ùin’ an déigh do Chalum Brocair faotainn dhachaidh ás a’ prìosan chuir Para nam Feadag, àrd bhuachaille nam fiadh, fios air, os ìosal, agus dh’ fheòraich e dheth an ann às a’ bheachd a bha e ’n uair a chaidh e ’shealg mar gu’m b’ ann leis fein a bha ’m mona. Dh’ innis Calum dha mar thug an Gille Bàn an car as. “As déigh siod,” deir Para, “cha ghabh Sir Harold Tripod an t-seilg a’ nasgaidh Gheall an t-uacharan do Chaptain Goblets a’ cheud chroiteir ’rachadh a ghlacadh a sealg gu’n rachadh a’ chuir as an fhearann. A nis, a Chaluim, ma chuidicheas tu leam-sa Lorain agus an Gille Bàn a ’ghlacadh gheibh thu fhéin té de na craitean aca agus gheibh mis’ an té eile” “Ni mise,” deir Calum, “mo dhichioll. O’n nach eil aobhar amharuis ’s am bith aig Lorain orm, mar th’ aig a’ Gille feuchaidh mi air-san an toiseach.”
Fhuair Lorain a mach gu’n do thaghail Calum air Para nam Feadag agus is math a bha fios aige nach b’e rud math sam bith a shuidhich iad.
Ghabh Calum air a bhi anabarach mòr le Lorain agus gheall e gu’n cuireadh e air seòl e air am faigheadh e cothrom math seilg. Leig Lorain air gu’m bitheadh e, gu buileach, air a stiùreadh leis.
Air an ath sheachdain thaghail Calum air Lorain, agus thuirt e ris gu ’n d’ fhuair e mach gu ’m biodh na Sasannaich ’s na gillean eile ’falbh ás an dùthaich air an ath Dhi luain, roimh bhriseadh an là, agus mar sin, air an là sin gum bitheadh cothrom math seilg aige.
Leig Lorain air gu’n do chreid e, gu breagh h-uile lide dheth siod, agus thuirt e ri Calum— “Nach mis’, a bhalaich, tha d’ chomain. Faodaidh mi, mu ta, innseadh dhuit gu’n teid mi, air an là sin a shealg choinean air Eilean an Dùin. Na mharbhas mi dhiu cuiridh mi ann am poca bhith ’s leth-làn feamainn-chìrean, bhith ’s mi toirt dhachaidh do’n chrodh, agus ma thig duin’ orm falaichidh mi ’n gunna le suaineadh ann am’ pheitig mhuilichinnich.
Air Di-luain, mar chaidh a shuidheachadh, thug Lorain an sgoth mu ’n cuairt nan Goban gu Eilean an Dùin. Lìon e poca de’n fheamainn-chìrean shuain e iaruinn, a thauir e air a chladach na pheitig mhuilichinnich.
’Nuair a bha ghrian a dol foidhe ciod a chunnaic e achyachtnan Sasannach a deanadh dìreach air! Cha luaithe ràinig iad na dh’ éigh Para nam Feadag ris na gillibh— ‘Ann an ainm an Rìgh glacaibh Lorain ’s gu ’n toir sinn gun dàil do’n phrìosan e. Sin na coinean a mharbh e ’s a’ phoca leis an fheamainn-chìrean agus an gunna air a shuaineadh ’s a’ pheitig mhuilichinnich. Cuiribh air bòrd air anyachtiad.” Chuir na gillean an céill an t-òrdadh. Chaidh Lorain a cheangal ’s a chuir air bòrd leis a phoca leis a pheitig mhuilichinnich.
’S e Captain Goblets a ’bheir a dhòigh ann a bhi faicinn Para nam Feadag a deanadh gnìomh cho tapaidh! “Well done, Par’ de Fedag, ”ars’ esan, “here’s the bottle. Let us have a royal âran in honour of this victory over the enemy.Ghabh Para am botul á lamh a’ Chaptain, agus thug e dram do na gillean. Dh’ òl iadsan siod gu ruchanach. An sin ghabh iad an cùrsa do’n bhaile mhòr thoirt Lorain do’n phrìosan.
Beagan mu ’n d’ ràinig iad thuirt an Captain ri ri Para—“Let us see what kind of gun the villan has and how many rabbits he has killed. ”Rannsaich iad a pheiteag mhuilichinneach ’s am poca ’s tha fios agad dé nach d’ fhuair iad ’s dé fhuair iad!
’Nuair a chunnaic Captain Goblets mr bha ’chùis shaoil iad gu’n rachadh e ás a bheachd le feirg. Thill e leis anyachtagus dh’ fhàg e Lorain far an d’ fhuair se e.
Chuir e mach Par’ de Fedag ’s na gillean uil’ air Eilean an Dùin. Cha robh ac’ ach a bhi faotainn dhachaidh as a sin mar a thàradh iad. Na caraich!
LITRICHEAN EOGHAIN OIG.
Chaidh na Litrichean a leanas a sgriobhadh a dh’ ionnsaidh an “Teachdaire Ghaelaich” ’s a bliadhna 1829, le Lachunn Mac Gilleathain á Eilean Chola— “Lachunn na Gaidhlig” —mar theirte ris. ’S e ar beachd gun taitinn iad ris an òigridh. Bheir sinn a reir iarrtus aon de ’r cairdean, te dhiu gach seachdain fhad ’s a mhaireas iad. Tuigidh ar luchd-leughaidh gu ’r e ’n Doctair Mac Leoid— “Caraid nan Gaidheal” a bh’ air stiùir an “Teachdaire.”
Litir do Dh’ Fhear Ullachaidh an “Teachdaire.”
UASAIL URRAMAICH, —Bha mi ann an comunn an oidhche-roimhe far an cuala mi iad ag ràdh gur a h-olladh ainmeil sibh, gu bheil ceann anabarach maith agaibh, ’s nach ’eil galar, mar h-e ’m bàs fein e, nach leighis sibh. Cha’n urrainn mise ainm a chur air mo ghalar, ach ’n uair dh’ innseas mi mar tha mi faireachdain cha’n eagal nach tuig sibh e.
Tha caileag bheag bhòidheach anns an sgoil maille rium, ’s cha’n ’eil uair a sheallas i orm nach tig teas ann am aodann, agus nach fairich mi mar gu ’n rachadh gath ’n am chridhe. Shaoileadh neach gu bheil i tuigsinn gu’n d’ rinn i mo choire, oir ma thachras gu’n coinnich ar e sùilean a cheile, lasaidh a gruaidhean a thiotadh, agus seallaidh i air an lar. Och ’s e fàth mo ghearain nach ’eil i, do reir coslais, deigheil air mo chomunn, agus nach ’eil agamsa sonus, na socair, na sith ach ’nuair a tha mi na cuideachd-sa. Rachainn deich mìle thar monaidh ri re-dorcha a dheanamh a riar— ’ar leam gum fàgadh e ait mi car mìos na ’n gabhadh i sràid uaigneach leam, agus O! bu mhise an duine sona, ged nach ’eil ni no earras aig a h-aon againn, na ’n abradh tus’ a Mharsali, gun posadh tu Eoghan!
Cha’n ’eil fhios a’m ciod is coireach rithe, tha mi ’am oganach sgiolta tapaidh; tha mi o chionn ghoirid air fas stolda, ciùin, agus tha mi ’nis a toiseachadh ri duanagan òran feuch an cluinn i gur bard mi. Cha’n ’eil oidhche nach h-i mo smuain dheirionnach, cha’n ’eil maduinn nach h-i ceud chuspair mo bhreathnachaidh, ’s e bhi cluinntinn a h-ainme agus daoine a bruidhinn uimpe ceol is binne am chluasaibh, ach ma thachras gun abair iad gu bheil gaol aice air an fhear ud, no air an fhear ud eile, thig mar gu’m biodh laigse na m’ chridhe. Ghabh mi leth-sgeul an la roimhe gu dol do thigh a h-athar; thainig iad uile far an robh mi ach ise. Cha do leig mi bheag orm, ach thubhairt mi rium fein gu ’m fac i mi ’tighinn agus gun d’ fholaich ’si i féin; air a shon so cha do ghabh mi greim bìdh fad dà latha; ach dh’ fhoghlum mi rìs nach robh i aig an tigh. Chunnaic mi latha eile i a sraideamachd le òganach, thuirt mi rium fhéin ’se so Iain Dubh; las m’ anam le eud, ach chum mi falach e; chaidh mi dhachaidh is ghabh mi mo leaba, ach chuala mi ris gur h-e bh’ann a bràthair.
Mar so air mo riasladh, cha’n ’eil biadh na deoch a gabhail orm. Am fear a b’ àbhaist a bhi bòidheach ruiteach, ’s ann tha e air fas tana glas-neulach. Duine their gu’n d’ rinneadh buitseachd dhomh ’s duine their nach ’eil orm ach dathagan. Cha’n ’eil ni a shaoileadh mo mhàthair a dheanadh feum nach d’ fheuch i, eadar sùgh ghilleacha-geula, ’s bainne blàth na buaile, ’s an leithide sin. Cha’n ’eil agam suim de chomunn na chòmhradh, cha’n ’eil uair is feàrr a ta mi na ’n uair a ghabhas mi sraid aonaranach a bheachd-smuaineachadh ’s ag osnaich; no theagamh gu’n toir mi fein agus Mactalla greis air seinn.
Bu mhaiseach Edin le chuid gheug is crann,
Ach ’s beag de dh’ aighear fhuair air n’ athair ann,
Bu diomhain do na h-aingil maith bhi ’n dùil
Gun cuireadh iad air aiteas le ’n cruit-chiùil;
Bu diomhain do na h-eòin, air ob ’sair gheig
Bhi cur ri ceol ’s an fheasgar bhoidheach chéit’;
Bu diomhain do ’n t-sruth mhòr bhi cròn’aich dha.
’S do bheachan breac bhi srannaich ’measg nam blà,
Cha robh na’n ceòl ach glòramas gun bhlas,
Cha robh an Gàradh ach mar fhàsach ghlas;
Bha Adhamh coir no ònaran fo ghruaim
Gus ’n d’ fhuair e Eubh,’ a bhean a b’ éibhinn snuadh.
Fuirichidh mi gu Feill-leathain feuch ciod a’ chomhairle bheir sibh orm, no feuch ciod an dòigh air an fheàrr dhomh deanamh suas ri Marsali, O feartan na h-ighinn so! dhall i mi le suilibh—thug i buaidh orm gun bhuille bhualadh—cheangail i mi gun slabhraidh—chuir á fèith-ghaire fo luinn-dubh mi! Is mise le mor-spéis bhur seirbhiseach umhail,
EOGHAN OG.
Eilean Chola,
An coigeamh mios, 1829.
FIOS-FREAGAIRT.
Tha e fior gur Ollaidh sinne ach s duilich leinn airson Eoghain Oig nach Ollaidh-leighis sinn. Ach bheireamaid a chomhairle air tuille meas a bhi aige air fein na bhi na thràill do nighean air bith. Tha e ro pheacach an sealladh Dhe an cridhe thoirt do ni no do neach ach e fein. Leigeadh Eoghan Og air gu bheil e suarach mu Mharsali, agus math dh’ dh’fhaoidte nach bi i cho mor aisde fhein. Fàsadh Eoghan slan, agus is dòcha gu’m fas Marsali tinn.
DUAISEAN.
Tha mi a tairgse tri duaisean airgid— $12 , $8 agus $4 —do ’n triùir sin a chuireas ugad eadar so ’s an 15mh latha de Februaraidh, 1899, an cruinneachadh a’s fhearr de raidhean Gailig(Gaelic phrases and idioms)aig nach bi co-chomunn sam bith ris a’ Bheurla; tha mi coma cia as do na raidhean, ach a mhàin nach ann anns a’ Bhiobuill a gheibhear iad; agus ma gheibh mi pailteas, bheir mi seachad duaisean airson nithean eile. Cha ’n fhaigh duine tighinn anns a’ chomh-ruith nach do phàigh am MAC-TALLA gach sgillinn de ainbh-fhiach a tha aige air. Seoladh iadsan a tha deonach feuchainn air son nan duaisean so, an litrichean gu,
CARAID NA GAIDHLIG.
Office of “MAC-TALLA,”
Sydney, C. B.
[Vol . 7. No. 7. p. 4]
MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.
“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.
“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth,
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.
A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.
Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.
Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—
1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.
2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.
3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.
SIDNI, SEPTEMBER 9, 1898.
BISMARC.
Am measg luchd-comhairle righrean an t-saoghail, cha robh ’na latha fein, laoch a bu mhodha ’s a bu treise na ’m Prionnsa Bismarc. Ruig e caann-uidhe ’thuruis agus tha e ’nis tosdach ann an suain a bhais. Tha e fior gu robh e tri agus ceithir fichead bliadhna an uair a chaochail e. Is iomadh spairn chruaidh a rinn e; is iomadh gniomh cudthromach a chriochnuich e; agus is iomadh euchd foghainteach a choisinn e air sgath tir dhùthchais agus airson morachd ’us neirt, ’us ainm na Gearmailt. Is ann bho dhaoine uasal a thainig e. Bha fuil laoch ghaisgeil ’us urramach a’ ruith ’na chuislean. Is ann bho ’mhathair—boirionnach flathail, tapaidh—a thug e na buaidhean iongantach a bhuineadh dha. Bha eanchainn laidir aige. Is e ceatharnach mor a bha ann, agus air an aobhar so, bha e follaiseach gle luath ’na bheatha gu deanadh e gniomharan mora ann an cuis no saothair air bith a roghnuicheadh e. Anns an oil-thigh ann an tus a laithean, nochd e gu robh e comasach agus neo-sgathach, agus misneachail; agus nach cumadh eagal no cladhaireachd air bith air ais e, nam b’ aill leis dol an aghaidh beachdan ’us abhaistean aig an robh moran cairdean dileas agus seasmhach. Cha do ruith e ’chuairt anns an oil-thigh gun nithean cearbach a dheanamh a thug doilgheas da an uair a dh’ fhas e ’na fhear-comhairle do righ Phrussia. Chunnaic e gle mhoch nach robh a’ Ghearmailt mar bu choir dhi ’bhi. Bha moran de righrean ’us de phrionnsachan beaga, straiceil innte. Is ann aig Austria a bha ’n t-ughdarras a bu mhodha ann an riaghladh na Gearmailt, agus aig a’ cheart àm, bha e fior nach bu Ghearmailtich idir a bha ann am moran de na daoine ’s de na treubhan thairis air am bheil an t-Iompaire Ioseph a’ rioghachadh. Is ann aig Francfort a b’ abhaist do Phàrlamaid na Gearmailt cruinneachadh airson cuisean na dùthcha ’riaghladh. Bha Pàrlamaid air chor eiginn aig gach righ beag, proiseil dha fein. Bha e ’cur gu Francfort, fear, no luchd-comhairle, a bha mallle ri luchd-comhairle a thainig o rioghachdan eile na Gearmailt, a’ tabhairt aire do nithean cudthromach na dùthcha gu h-iomlan. Am feadh a bha e fathast ’na dhuine òg, fhuair e eolas air Uilleam, a bha ’na righ ’na dheigh so ann am Prussia, agus a bha fa-dheireadh air ’ardachadh gu bhi ’na Iompaire na Gearmailt. Dh’ aithnich Uilleam air ball gur e duine comasach, laidir, mearganta ’bha ann am Bismarc, agus thug e cairdeas agus comhnadh sonruichte do ’n fhear-comhairle òg, ghleusda, chumhachdach so. Bha Uilleam agus Bismarc ag altrum nam beachdan ceudna mu dheibhinn an ughdarrais a bhuineadh do righrean Phrussia. Bha iad le ’cheile ’creidsinn gu robh na righrean air an ardachadh gu mor os cionn gach luchd-comhairle, agus maithean ’us daoine ’bha ’tuineachadh anns an dùthaich. Rinn Bismarc suas inntinn gle thrath gu cuireadh e crioch air Pàrlamaid Fhrancfort; gu cuireadh e sios cumhachd Austria; agus gu togadh e Prussia gus an inbhe ’b’ airde, ’s a bu mheasaile, agus gu cuireadh e mu dheireadh an crun—mar Iompaire na Gearmailt—air ceann Uilleim, a charaid caoimhneil fein. Bha ’n obair eagallach duilich agus mor a ghabh Bismarc os laimh. Cha robh ’na latha, fear-comhairle eile air an t-saoghal, a bha co treubhach, seòlta, aiginneach, surdail ris fein. Bha e car uine bheag aig cuirt Ruisia, agus ann am Paris agus an Lunnainn. Fhuair e mar so, eolas air a shon fein, air righrean ’us luchd-comhairle na Roinn-Eòrpa gu leir. Is maith a bha fios aige gu feumadh e comhnadh ’fhaotainn de dheoin no d’a aindeoin, bho na rioghachdan a bha ’n an coimhearsnaich aig a’ Ghearmailt. Is ann da fein a b’ aithne meud ’us treise no laigse nan righrean ’us nan iompairean ’fhaicinn agus a’ cnuasachadh. Fhuair e air aghaidh gu tapaidh agus gu luath ann an cuisean a dhùthcha fein a riaghladh agus a stiuradh. Chuir e roimhe crioch a chur air uachdaranachd Austria ann am Pàrlamaid na Gearmailt. Rinn Prussia ’us Austria cogadh le ’cheile an aghaidh Dhanmairc. Fhuair iad buaidh air an rioghachd bheag, thapaidh so, ’s thug iad uaithe da roinn bheartach. Ann an uine ghearr fhuair Bismarc aobhar no leth-sgeul cogaidh an aghaidh Austria, chum gu bristeadh e gu brath cumhachd na rioghachd sin anns a’ Ghearmailt. Ann an roghadh nan ceannard, (Bhar Moltce) bha fear-cuideachaidh glic, tuigseach, foghainteach aig Bismarc; ceannard airm a bha ’na aite fein, co comasach, innleachdach, cinnteach ris an ard-fhear-comhairle fein. Shonruich Bhar Moltce ’mach cuairt a’ chogaidh an aghaidh Austria, mun deachaidh claidheamh a tharruing as a thruaill. Thoisich an cogadh, agus an uine gle ghoirid thug Prussia buaidh ann an stri nan lann air Austria agus air rioghachdan eile a bha an taobh a stigh de ’n Ghearmailt. On thug e ’cumhachd o Austria, fhuair Bismarc ceum fada air aghaidh. Naisg e ri ’cheile ’n cuibhrionn mu thuath de ’n Ghearmailt, agus choisinn e ainm ’us cliu co mor agus co iongantach, ’s gu robh eagal air righrean na Roinn-Eòrpa roimhe. Bha Iompaire nam Frangach a’ tabhairt oilbheum dha, agus ghabh e ’n a cheann smachdachadh geur, goirt a thabhairt do na Frangaich. Thug an t-Iompaire Napoleon cothrom, ’na amaideachd bhochd, do Bhismarc gairm air na Gearmailtich gu leir, cuideachadh a dheanamh leis ann an cogadh an aghaidh nam Frangach. Bha cuimhne bhrònach, gheur anns a’ Ghearmailt air gach call, ’us trioblaid, ’us tamailt a dh’ fhuiling an dùthaich ’s a daoine bho ’Bhonapairt, ann an latha ’chumhachd agus uabhair. Bha Bhar Mholtce ’s a cheannardan agus feachd na Gearmailt deas ’us easguidh airson a’ chogaidh. Bha an ceannard àluinn, min-eolach, air gach cnoc, ’us gleann, ’us baile, ’s daighneach anns an Fhraing. Thoisich an cogadh. Chaidh an righ Uilleam agus Bismarc maille ri cach leis an fheachd a dh’ ionnsuidh na comhstri. Bhuaidhich gu h-iongantach leis na Gearmailtich. Chaidh an Fhraing isleachadh gu buileach. Bha daoine ’saoilsinn gu robh Bismarc ’us Bhar Mholtce ’dol a chiosnachadh na Frainge, ’s a dol a chur an ughdarras fein suas ann am Paris. Striochd na Frangaich. Thug iad suas Alsace ’s Lorraine, da roinn ghasda, thorach a tha faisge air a’ Ghearmailt. Thoilich na Frangaich cis no suim eagalach airgid a phaigheadh. Agus a nis on bha ’n saoghal gu leir a’ moladh gaisge ’s euchdan na Gearmailtich, on bha gach Gearmailteach a’ tabhairt taingealachd bho dhurachd anma do Bhismarc agus doibhsan a bha saoithreachadh leis, dh’ arduich Bismarc an righ Uilleam gu inbhe uasal, urramach. Chaidh an righ eireachdail so ’chrunadh mar Iompaire na Gearmailt aig Versailles, agus ann an luchairt maiseach as iomraiteach righrean na Frainge. Chriochnuich mar so, an laoch treun, aghartach, mor-chuiseach, an obair dhuilich, gharbh, chruaidh a ghabh e os laimh, am feadh a bha e fathast òg. Mairidh ainm ’s a chliu ’na dhùthaich fein agus ann an dùthchannan eile, oir is e fear-comhairle buadhach, ealanta a bha ann; agus faodar briathran Oisein mu Fhionn a labhairt mu dheibhinn Bhismarc:
Ach seasaidh thu, athar, leat fein;
Co e coimeas righ Sheallama nam feart.”
Is iomadh sochair ’us obair mhaith a rinn Bismarc do na Gearmailtich. Bha ’n t-Iompaire Uilleam agus e fein daonnan ’n an cairdean dluth agus ionmhuinn. Cha robh, mo thruaighe! an t-Iompaire Frederic ach uine ghoirid ’na iompaire ’nuair a thainig am bàs air. Is e duine glic, ceanalta, blath-chridheach a bha ann. Cha do nochd an t-iompaire òg am meas agus an taingealachd do Bhismarc, air an robh an laoch aosmhor airidh. Dh’ fhag am Prionnsa Bismarc Berlin, agus thainig crioch air a ghliocas ann an cuisean mora na Gearmailt. Chaochail e ’na dhachaidh agus air oighreachd fein, agus tha ’Ghearmailt a’ deancaoidh ’us tuireadh goirt, on thainig am bàs air caraid dileas, reachdmhor, ard-inntinneach, agus ard-chridheach na Gearmailt, d’ an tug e gradh blath anma.
CONA.
SOUTH END WAREHOUSE.
FLUR AGUS MIN,
TI AGUS SIUCAR,
FEOIL AGUS IASG.
FIAR AGUS COIRCE,
BIADH DHAOINE,
AGUS
BHEOTHAICHEAN.
Amhlan dhe gach seorsa, agus iomadh ni eile nach gabh ainmeachadh an so.
Taghail, agus cha mhi-chord na prisean riut.
Caipt. R. Mac Neill,
Sidni, C. B.
Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C, B
[Vol . 7. No. 7. p. 5]
NAIDHEACHDAN.
Thachair sgiorradh cunnartach do ghill’ òg, York Pass,anns a bhaile so, air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e-fhéin us gill’ eile cluich le daga nuair a dh’ fhalbh an urchair aisde, agus chaidh am peilear an sàs ’na chorp. Tha e a nise á cunnart, agus air a dhol gu math am feobhas.
Toiseach na linne so rinn na Greugaich ar-a- mach an aghaidh na Tuirce, agus an ceann àireamh bhliadhnaichean fhuair iad an saorsa. De na Greugaich a bha anns a chogadh sin, cha ’n eil an diugh beò ach aon duine, lighiche d’ an ainm Mavrogenis, agus tha e ceud bliadhna dh’ aois. Tha e fuireach comhla ri piuthar dha, a tha deich bliadhna na ’s sine na e-fhéin.
Chaidh soitheach-seolaidh d’ an ainm “Jessie M.” a ghlacadh faisg air St. Ann’s, Di-satharna s’a chaidh, agus luchd de stuth laidir ’s de thombaca aic’ air bòrd. Bha fear Aonghas Moireastan agus dithis ghillean òga air an t-soitheach mar sgioba. Thatar ag radh gu ’m b’ fhiach na bha air bòrd ceithir mile ’s coig ceud dolair. Buinidh an soitheach do chuideigin ann a Halifacs.
Bha an t-side toiseach na seachdain so gle bhlàth; tha cuid a dhaoine dhe ’n bharail gum b’ iad so na na lathaichean ris an robh dùil againn meadhon an t-samhraidh, ach ’s fheudar gabhail riutha ge b’e àm a thig iad. Tha na tuathanaich a faighinn deagh chothrom air an cuid feoir us buana a chur fo dhion, cothrom air an robh roinn mhor dhiubh gle fheumach. Bha moran feòir a mach air feadh na dùthcha gus o chionn gle ghoirid.
Tha Breatunn, a reir coltais, a cur roimpe ma thig cogadh, nach bi ise gun a bhi ullaichte air son gach nàmhaid a dh’ fhaodas éiridh na h-aghaidh. Tha i an dràsda a dol a chur suas daighneachd ùr air eilean Mhic-an-Aba, ann an acarsaid Halifacs. Tha an Riaghladh an deigh fearann a cheannach, agus tha na gunnaichean ’s gach inneal-chogaidh eile a bhios anns an daighneachd gu bhi dhe ’n t-seorsa ’s ùire ’s a’s fhearr a ghabhas faotainn. Tha réiseamaid eile, a bharrachd air na th’ ann an dràsda, ri bhi air a cur a nall do ghearasdan Halifacs, air chor ’s gu ’m bi am baile sin air a dheagh dhion.
Tha sgeul air tighinn á Austria, ag innse gu bheil dileab mor air tigh’n air nighinn bhochd a bha roimhe so ag obair ann an stor beag ann am baile Vienna, air leth-dolair ’san latha. Chaochail a h-athair, air an robh barail bhochd aice fhein ’s aig gach neach eile, ach air do ’n tigh anns an robh e fuireach a bhi air a rannsachadh, fhuaireadh fiach da no tri millean dolair de dh’ òr ’s de notaichean am falach ann an tuill ’s ann an sgaran. Dh’ fhàg e tiomnadh anns an robh deich muillean dolair air fhagail aig a nighinn—air cnumha nach toireadh i sgillinn dheth seachad air son cuideachadh le bochdan, eaglais, tigh-eiridinn no cuspair sam bith dhe ’n t-seorsa sin. Nach ann air an nighinn a thainig an da latha!
Tha Dreyfus bochd, a bha air a dhiteadh gu h-eucorach ’s air fhògradh as an Fhraing o chionn beagan bhliadhnaichean air ais, ri bhi air fheuchainn a rithist, agus cha ’n eil teagamh nach bi e air a shaoradh. Air an t-seachdain s’a chaidh, dh’ aidich Còirneal Henri, fear de dh’ oifigich an airm Fhrangach, gu ’m b’ esan a sgriobh litir àraidh a bha air a cur air Dreyfus, agus a bha air a h-uisneachadh a chum ditidh an duine thruaigh sin. An deigh dha an t-aideachadh sin a dheanamh, thainig Henri ri bheatha fhéin. Cha ’n eil teagamh nach robh Riaghladh na Frainge lan fhiosrach air neo-chionta Dhreyfuis, ach dhiùlt iad uair us uair cothrom a thoirt dha air e-fhéin a shaoradh. Ach tha cuisean a nise air an deanamh cho follaiseach ’s nach urrainn dhaibh gun cheartas a thoirt dha.
Ann a Wales, bha àireamh mhor de na mèinnean guail dùinte o chionn da mhios no còrr, agus an luchd-obrach a diùltadh an còrr obrach a dheanamh gus an àrdaichte an tuarasdail. O chionn ghoirid, dh’ aontaich na maighistearan beagan a bharrachd a thoirt dhaibh, agus tha na daoine nise air a dhol air ais gu ’n obair.
Chaidh gill’ òg a mharbhadh anns a Mhèinn a Tuath, Di-haoine s’a chaidh, Seumas Mac-an-Tòisich, aois shia bliadhn’ deug. Dh’ fheuch e ri leum air bocsa guail, ach chaill e a ghreim; thuit e fo na cuidhlichean agus bha a cheann air a phrannadh, ’s cha robh e beò tiotadh. Bhuineadh e do Mhèinn Chaledonia, agus chaidh a chorp a thoirt dhachaidh gu bhi air adhlacadh.
Tha muinntir na seann dùthcha a fàs gle mheasail air im Chanada. Tha e nise faotainn na h-aon phris ann an Sasunn ’sa tha im Denmark—im a bha riamh roimhe so a faotainn pris na b’ fhearr na im duthcha sam bith eile. Tha so na dheagh mhisneachd do thuathanaich na dùthcha so, agus bu chòir dhaibh a bhi dichiollach ann an cumail suas an deagh chliù a tha an cuid ime air a chosnadh.
Tha nise mu sheachd mile de na Galacianaich ann an Canada, an deigh fearainn a thogail anns an Iar Thuath. Tha cuid a dhaoine dhe ’n bharail gu bheil gu leòr dhiubh ann, agus nach bu chòir do ’n riaghladh leigeil leis a chòrr dhiubh tighinn, gus am faicear gu de ’n seorsa dhaoine bhios annta. Bhiodh sin glé iomchuidh, ach mar a tha cùisean an dràsda, cha ’n eil e an comas an Riaghlaidh an cumail as an dùthaich; cha ’n eil lagh ann leis an gabhadh bacadh a chur orra.
Chaochail minìstear d’ am b’ ainm an t-Urr. Edward Allen, ann an Tiverton, an Sasunn, o chionn seachdain no dha ais. Cha ’n eil teagamh nach b’e am pears-eaglais bu shine bh’ air an t-saoghal: bha e ceud bliadhna ’sa h-aon a dh’ aois. Sguir e a shearmonachadh anns a bhliadhna 1839, agus e ann an droch shlàinte. Dh’ innis na dotairean dha gu robh tinneas a chridhe air, agus nach robh dòigh aige air a dhol am feobhas. Bha e beò tri fichead bliadhna an deigh sin, ni a tha dearbhadh gu ’n teid aig na dotairean air a bhi am mearachd cho math ri muinntir eile.
Tha cuid de ar leughadairean air nach urrainn dhuinn a thoirt a chreidsinn gu bheil facal firinn anns na “Sgeulachdan Arabianach.” Tha iad dhe ’n bharail nach eil annta ach na tula-bhriagan, agus cha ’n eil math dhulnne no do neach eile dhol a ràdh àicheadh. Ach cha ’n eil an fheadhain sin a cur dragh no iomguin sam bith oirnn. ’Se ’n fheadhain a tha cur iomguin oirnn, ’sa tha cumail tàmh na h-oidhche uainn, iad sin nach eil a creidsinn gu bheil sinn ag innse na firinn, nuair a bheir sinn iomradh air gach cosguis fo ’n deachaidh sinn air son am MAC-TALLA a mheudachadh ’sa dheanamh na ’s taitniche d’a leughadairean, agus cho feumach ’sa tha sinn air airgead gus a chosguis sin a dhioladh, ’s gus am paipear a chumail air adhart. Tha roinn mhor diubh sin ann, barrachd mor ’s bu mhath leinn a bhi ann. Cha chuir iad suim sam bith ann an gearan an fhir-dheasachaidh, cumaidh iad an t-airgead a tha dligheach dhàsan nan sporanan féin, leughaidh iad am paipear gu cùramach, (eadar sgeulachdan us eile), innsidh iad d’ an coimhearsnaich gach ni éibhinn agus annasach a chi iad ann, ach cha toir iad smaoin air an fhear-dheasachaidh no air na clò-bhualadairean a tha le mor shaothair a cur a phaipeir an uidheam—tha iad cearta coma dhiubh; mur teid aca air a bhi beò gun an cuid fhein fhaotainn, rachadh iad a thigh Iain Ghròt, ’s fanadh iad ann! Fhir a tha leughadh, am bheil thusa air àireamh na feadhnach ud? Ma tha, feuch nach fhada bhitheas!
Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.
AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.
AMHERST, N. S.
A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.
Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deidh ainm mor fhaotainn.
Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.
AM FLUR
a’s saoire tha ’n Ceap Breatunn ’ga creic aig ALASDAIR MARTUINN bho Thri Dolair ( $3 .00) gu Ceithir us Tri Chairteil ( $4 .75). Is Flur math e cuideachd.
ALASDAIR MARTUINN.
SIDNI, C. B., Ogust 19, 1898.
GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.
NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.
AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.
Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c
TORMAD DOMHNULLACH.
Cha ’n urrainn dhut paipear Gailig fhaighinn an aite sam bith ach Mac-Talla, ’s bu choir dhut a bhi gle mheasail air.
BATHAR CRUAIDH.
Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.
Aonghas Mac Leoid,
Sidni, C. B.
[Vol . 7. No. 7. p. 6]
RUARAIDH MOR AIR TAGHADH LUCHD-PARLAMAID.
LE IAIN MAC CORMAIG.
Is mòr an dragh agus an ùpraid a tha feadh na dùthcha a nis an uair a thàtar a’ taghadh buill ùra a dhol do’n Phàrlamaid; agus is mor an t-eadar-dhealachadh a tha ceangailte ris a’ ghnothach so an diugh nach robh ann bho chionn còrr agus trì fichead bliadhna ’n uair bha mise og. ’S an àm sin cha robh còir no cothrom aig duine a ghuth a thogail an àm taghadh na Pàrlamaid, ach luchd-fearainn mhòra mar a tha Fear-a’ -Choire, Eòghan-a’ -chnuic, Lachunn an t-Srath chaoil ’s an seòrsa sin; ach a nis, a mhic chridhe tha ’n darna duine cho math ris an duin’ eile— ’s tha a’ chrois a ni Seumas breac nam marag le ’làmhan fuar pliutach an déigh tighinn as an traigh fhaochag, a cheart cho math agus a’ seasamh a cheart uiread ri té bàillidh no ministeir. Bho shean ’sann a bhiodh tu ag ainmeachadh gu folleaiseach ainm an fhir sin a b’ annsa leat, gun fhiamh gun eagal ach an diugh ’sann a dh’ fheumas tu snàgadh a stigh do chùil dhuibh mar gu ’m biodh an dearg mheirleach ann, agus an déigh dhuit do chrois a chur mu choinnimh ainm an fhir a’s miann leat tillidh tu mach gu sàmhach stòlda ’s tha ’n gnothuch seachad. Aig an Taghadh mu dheireadh chaidh mi fhein air son na ceud uaire a leigeil ris gu’n robh mi murrach air Fear-Pàrlamaid a thaghadh. ’S ann ’san tigh sgoil a bha ’n cruinneachadh. Cha robh mòran sgil agam fhein air a’ chùis mar tha fhios agad, ach chuir mi romham gu’n deannainn mar a b’ fheàrr a dh’ fhaotainn. Ghabh mi stigh do’n bhothan-thaghaidh mar their iad ris: shìn an Siorram dhomh paipear bàn, agus thug mi a chuilidh orm—cùl a’ bhrait bhàin. Sheall mi air an ùrlar agus thòisich mi air breathnachadh mar so— “Nach iongantach an gnothach,” arsa mise rium fhéin, “gu’n tàinig a leithid de dh’ atharrachadh air lagh na rioghachd, agus sin ri m’ latha fhéin, gu ’m faod duine bochd mar tha mise aig nach ’eil ach aona mhart agus caora mhaol, le da sgrioch de’n pheann feartan Pàrlamaid Bhreatunn a thilgeadh bun os cionn. MacPharlain no Poltalloch ma ta. Co fear dhiu ni Ruairidh ’na dhuine sona a nochd.”
“Ciod e air an t-saoghal a tha ’gad chumail a stigh ’sa’ chuilidh sin cho fada a Ruairidh?” arsa cuid-eigin air mo chulaobh. Chlisg mi, oir co bha so ach an Siorram.
“Nach ’eil fhios agad nach ’eil e ceadaichte do dhuine sam bith tiota a chur seachad a stigh a sin? Thig a mach cho luath ’sa rinn thu riamh e. An deachaidh tu chadal?
“A Shiorraim,” arsa mise, “tha mi smaoineachadh gu’m bi e ceaart dhiubhse bhi daonnan a’ cumail air chuimhne nach ’eil annaibh ach seirbhiseach paighte na Stàid, agus comhla ris a sin gu bheil e fada an aghaidh an lagh dhuibhse no do h-aon eile tighinn a chur dragh ormsa na air duine ’sam bi eile anns a’ gnothach so.
“Ach tha feadhain eile ag iarraidh a stigh, a Ruairidh,” ars’ an Siorram.
“Ma tha,” arsa mise, “biodh foighidinn aca gus am bi mise réidh. Cha ’n ’eil fhios-agam an tigeadh iad fhéin a mach cho deas ’g am leigeil-se a stigh. ’N uair a thig duine an so tha còir aige sealltainn air ais a liuthad bliadhna ’sa sheas a’ Phàrlamaid, agus a h-uile Achd, math agus olc a thug iad dhuinn—a thomhas air meigh mar gu ’m b’ eadh—ach an fhiach i ath-bheothachadh; agus gabhaidh sin moran ùine. Cha ’n ’eil teagamh nach bu choir cuilidh na dha eile de ’n t-seòrsa a bhi agaibh, ach o nach ’eil, so am fear nach ’eil dol a dh’ fhulang ’chionn nach do rinn sibhse ur dleasdanas.” Le so a ràdh tharruing mi nall a chùrtainn agus dhruid mi mach an Siorram ge b’ oil leis e.
“Faodaidh daoine,” arsa mise rium fhein, “a radh gu’m bu chòir dhomh a h-uile ni tha so a shocrachadh aig an tigh. Ach có tha cosd air an obair so, có ach mise ’s mo leithid ’s c’arson nach gabhainn fiach m’ airgid—tha’n dile mhòr a mach ’s tha mise gu seasgair a so.”
Anns na smaointean a bh’ agam chuala mi ceum coise a’ tighinn, agus co a chuir a stigh a cheann ach Para Ruadh nan giomach.
“Mach a sin, a Ruairidh, cho luath ’sa bheir do chasan thu, tha thu fada gu leòir a turrachadal a stigh a sin.” “Théid thusa ’mach co dhiu agus sin gle chlis,” arsa mise. “Na biodh eagal ’sam bith ort nach tig mise mach cho luath ’sa ni mi mo ghnothach. Cuimhnich ’ille math gu’n do phàigh mise m’ airgid-bhochd gu dìleas agus gu h-onarach, agus a bharrachd air a sin tha mi m’ fhoirfeach ’san eaglais agus tha còir agam tighinn a so an diugh a thaghadh Fear-Pàrlamaid a reir mo choguis; agus cuimhnich nach ’eil e ceadaichte dhuitse no do dh’ fhear eile tighinn a chur dragh orm, agus theagamh thoirt orm leis a’ chabhaig crois a chur ’s an àite cheàrr, agus de b’ fhiach m’ obair na dhéigh sin.”
Tharruing mi ’n sgàil-bhrat air ais a rithisd agus dh’ fhalbh e, ’s gun e idir toileach. Eadar a h-uile ùpraid a bh’ ann bha mo cheann a’ fàs goirt agus smaointich mi gu’n robh cho math dhomh tighinn gu co-dhùnadh air chor-eigin.
Bha mòran ùp àp aig an dorus agus air eagal gu’m biodh am Ministeir am measg chàich chunna mi gu ’m b’ fheàrr dhomh rudeigin a dheanamh.
Chuir mi mach mo cheann seach a chùrtainn aon uair uile agus arsa mise— “A Shiorraim, am biodh e ceart dhòmh-sa facal no dhà de chomhairle a thoirt do na fir a tha ’g iarraidh a stigh do ’n Phàrlamaid a sgriobhadh air a’ phaipear so?” “Bithidh,” ars’ esan, “ceart gu leòir, a Ruairidh, ach greas a mach.” “Air ar socair a Shiorraim,” arsa mise, “tha dhith ormsa an gnothuch a dheanamh ‘ceart’ cho math ri gu ‘sgiobalta’ —cha’n e a mhilleadh air fad, agus dol thairis air a rithisd, a chur tuille cosdais air an dùthaich ’s gu leoir oirre mar tha.”
Thug mi stigh mo cheann a rithisd, sheall mi air a’ phaipear, ach bha e glé dhuilich dhomh a dheanamh a mach co dha a bheirinn mo chrois. Ma bha puing mhath aig an darna fear bha puing a cheart cho math aig an fhear eile, ach an deigh sin uile bha taobh blàth agam ris an darna fear nach robh agam ris an fhear eile. ’S e rinn mi mu dheireadh, rud a tha mi smaointeachadh a bha gle cheart, agus a b’ urrainn duine ’s am bith a dheanamh, thug mi dhaibh crois an t-aon. ’N uair a chaidh mi mach shìn mi’m paipear do ’n t-Siorram ’s gu ’m faiceadh e cho cothromach, ’sa rinn mi mo dhlaasdanas. Rug e air agus cha b’e idir a chur anns a’ chiste mhòir còmhla ri càch a rinn e. Phaisg e gu cùramach e agus chuir e na phòc e agus ’n uair a bha mi falbh thuirt e gu’m b’ fheàrr leis gu’n robh a h-uile duine ’san dùthaich cho soilleir rium. Tha mi cinnteach gu’n d’ innis e h-uile facal dheth do’n Mhinistear.
SLIOCHD AN TRI FICHEAD BURAIDH.
Cha’n eil fhios agam an cuala do luchd-leughaidh seann sgeulachd a b’ abhaist a bhi ga aithris ann an cuid a chearnan d’ an Ghaidhealtachd, mu dha bhrathair a thog orra air an aon latha ’s a dh’ fhag tigh an athar, ’s a thug an saoghal mu’n cluasan, a dh’ fheuchainn cia mar shoirbhicheadh leo. Chaidh fear dhiubh aon rathad, agus am fear eile rathad eile. An deigh daibh a bhi uine mhor air falbh, agus iad le cheile air beairteas a dheanamh, tha e coltach gu’n do bhuail e an ceann an da barthar aig an aon am gu’n tilleadh iad air an ais d’ an duthaich fein a rithist. Thog iad orra le ’n sliochd ’s le ’n cuid spreidh; agus a reir na h-eachdraidh, bha deich fir fhichead de shliochd aig gach fear dhiubh. Ge b’ e ciod am fortan no am mi-fhortan a bha ’g an stiuireadh, thachair an da bhuidheann air a cheile ann an gleann air bun cnuic ris an abrar, ma ’s math mo bheachd, Sliabh-an-tuim, ann an Creignis. Bha ghrian air dol fodha agus am feasgar air claonadh air a leithid de dhoigh ’s ma chunnaic an da sheann duine a cheile nach d’ aithnich an darna brathair am brathair eile. Shuidh an da chuideachd a leigeil an sgios agus a ghabhail greim bidh—sliochd an darna fir crioman beag a suas am bruthach, agus cach aig iochdar a’ ghlinne. Tha e coltach gu’n do thilg fear de’n feadhain a bha gu h-ard rud-eigin a nuas orrasan a bha gu h-iosal, aon chuid d’a dheoin no gun fhios, no gu ’n d’ thug e aobhar faoin air chor-eigin daibh a’ smaoineachadh gu’n robh iad a’ deanamh tair’ orra, agus ciod a bha air no dheth ach gu’n d’ eirich na feara; ruisg iad an claidheamhan, ’s am badaibh a cheile ghabh iad “gun fhios co bu Chalum.” Is e bu deireadh do ’n chomhstri nach d’ fhagadh duine beo de na bha ’n sin ach an da sheann duine. An uair a chunnaic iad an sgrios a rinneadh am measg an cuid cloinne, mheas iad gu’n robh an t-am sgur; shuidh iad air cnocan agus thoisich iad air feoraich mu eachdraidh cach a cheile, an uair, ciod a b’ iongantaiche leo ’fhaicinn na gu ’m b’ iadsan an da bhrathair a dhealaich bho chionn uine cho fhada. Ma bha seorsa toileachaidh aca a cheile ’choinneachadh bha mulad gu leoir orra bhi faicinn an leir-sgrios a thug an goraich ’s am braisead air an tri fichead oigeir a bha ’n an laidhe gun chli aig an casan. Riabh uaith sin theirear “Sliochd an tri fichead burraidh” ris an fhine Ghaidhealach a tha ’giulan an aon ainme riutha. Na ’n innsinn co iad cha ’n ’eil fhios agam nach cuirinn miothalachd air Cloinn-Chaluim!
Buaidh le Breatunn.
Fhuair an t-arm Breatunnach buaidh mhor anns an t-Soudan Di-satharna s’a chaidh. Bha blàr air a chur faisg air Omdurman, agus bha ceud mile de naDervishesann mu choinneamh ceithir mile fichead de na Breatunnaich. Lean an t-stri bho mhoch gu dubh; nochd naDervishesgaisge agus cruadal nach bu bheag, ach chaidh an latha nan aghaidh gu dona, agus b’ fheudar dhaibh an ruaig a ghabhail, a fàgail cóig mile deug dhe ’n àireamh marbh air an làraich. Tha an seanalair Kitchener agus a chuid shaighdearan gle thoillteanach air cliù air son cho math ’sa chaidh aca air naimhdean an dùthcha a chisneachadh. Tha bratach Bhreatunn a nise a’ snamh os cionn Khartoum, an t-àite anns an d’ fhuair an Gordonach cliùiteach bàs o chionn tri bliadhn’ deug air ais, agus tha uachdranachd aig Breatunn thairis air an t-Soudan gu h-iomlan.
Ionnsaidh air Beatha ’n t-Sair.
Chaidh ionnsaidh a toirt air Sàr Ruisia a mhort air an t-seachdain s’a chaidh. Bha aige ri dhol air turus troimh bhaile-mor Mhoscow, agus rinn iad-san a bha air son cur as da tigh a bha air an t-slighe a lionadh le gas, agus bha fear dhiubh ri fuireach ann agus solus a lasadh nuair a bhiodh an t-Iompaire dol seachad, an dùil gun cuireadh spraidheadh a ghas, an tigh as a cheile ’s gun biodh an urra rioghail air a mharbhadh leis na spealgan. Bha an duine sin cinnteach gum biodh e fhóin air a mharbhadh. Air doigh-eigin chaidh e air iomrall, agus las e an solus mu’n d’ thàinig an Sàr; chaidh duin-uasal agus a bhean a mharbhadh, ’s chaidh mu dheich duine fichead a leonadh, ach bha an Sàr tearuinte. ’Se duine d’ am b’ ainm Kolonoff a rinn an gniomh; fhuaireadh a chorp am measg doighnich an taighe, ’se air a reubadh gu h-eagallach.
Am bheil thu air son a’ Ghàilig a chumail suas? Ma tha, cuir a dh’ iarraidh MHIC-TALLA, an aon phaipeir Gàilig a thatar a cur a mach. Dolar ’sa bhliadhna.
[Vol . 7. No. 7. p. 7]
Ar-a- mach ann an Crete.
Bha droch thuasaid eadar na Mahomedanaich agus saighdearan Breatunnach ann am baile Chandia, an Crete, toiseach na seachdain so. Bha na Breatunnaich a chur Chriosduidhean a stigh mar oifigich anns na taighean-cosbuinn; bha so a cur ua feirge air na Mahomedanaich, agus air do sgiorradh tachairt leis ’n do mharbhadh fear dhiubh, bhrist iad a mach an aghaidh nan saighdearan. Bha còrr us fichead de na Breatunnaich air am marbhadh, agus suas ri leth-cheud air an leonadh. Bha soitheach-cogaidh Breatunnach anns an acarsaid aig an am, agus loisg i air a bhaile, ’s chaidh moran dheth a chur na theine. An sgeul mu dheireadh a fhuair sinn, bha cùisean air fas beagan na bu shitheile, agus theagamh gun d’ thàinig crioch air an iorghail roimhe so.
Am Feillire.
SEPTEMBER, 1898.
1 Dior-daoin Blar Sedan, 1870.
2 Di-haoine Teine mor Lunnainn, 1660.
3 Di-satharna Bas Chromwell, 1658.
4 DI-DONAICH 13mh Donach na Trianaid.
5 Di-luain Breith Raibeirt Mhic Fhearghais, 1750
6 Di-mairt
7 Di-ciaduin
8 Dior-daoin Glacadh Sebastopol, 1855.
9 Di-haoine Bas Chaluim Chille, 597.
10 Di-satharna (9) Blar Flodden, 1513.
11 DI-DONAICH 14mh Donach na Trianaid.
12 Di-luain Glacadh Chuibeic, 1759.
13 Di-mairt Bas Uilleam Pitt, 1806.
14 Di-ciaduin
15 Dior-daoin
16 Di-haoine Bas Sheumais VII, 1701.
17 Di-satharna Seisdeadh Dhuneideann, 1745
18 DI-DONAICH 15mh Donach na Trianaid.
19 Di-luain Clo-bhualadh a cheud leabhair, 1471.
20 Di-mairt
21 Di-ciaduin Bas Sir Walter Scott, 1832.
22 Dior-daoin Blar Sliamh-a- Chlamhain, 1745.
23 Di-haoine
24 Di-satharna
25 DI-DONAICH 16mh Donach na Trianaid.
26 Di-luain Crùnadh Uilleam Rufuis, 1087.
27 Di-mairt
28 Di-ciaduin Bas Dheorsa Buchanan, 1582
29 Dior-daoin Breith Morair Nelson, 1758
30 Di-haoine Breith Uileim Chuimein 1715
MUTHADH AN T-SOLUIS.
An Ceathramh mu Dheireadh, L. 7, U. 6, M. 37 F.
An Solus Ur, L. 15, U. 7, M. 56 F.
A’ Cheud Cheathramh, L. 22, U. 10, M. 25 F.
An Solus Lan, L. 29, U. 6, M. 54 F.
ADAN! BONAIDEAN!
THA
Floiri Nic Fhionghain
a’ cumail gach seorsa comhdach cinn a bhios na mnathan a’ cosg.
ADAN,
BONAIDEAN,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN,
GEUGAN.
agus moran de nithean eile nach gabh ainmeachadh an so. Ma cheannaicheas tu ad no bonaid uaithe, bidh iad air an deagh dheanamh, agus saor gu leor.
FEUCH GU ’N TAGHAIL THU.
MAC-TALLA
“Gu ma fada beo a’ Ghailig.”
“Lean gu dluth ri cliu do shinnsir.”
Cha bu choir do Ghaidheal sam bith a bhi as Aonais.
DO DHLEASANAS.
A bhi gabhail MHIC-TALLA.
A bhi leughadh MHIC-TALLA.
A bhi pàigheadh MHIC-TALLA.
A bhi feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail a chur ’na rathad.
An aon phaipear Gailig a tha air ur-uachdar an domhan.
Cha robh a leithid ann roimhe, ’s cha ’n eil a leithid eile ri fhaotainn fhathast.
Is Gailig gu h-iomlan e. Tha e tigh’n a mach uair ’san t-seachdain. Innsidh e naigheachdan na duthcha agus an saoghal dhut.
Bheir e dhut seanachasan taitneach air an am a ta lathair; bheir e dhut sgeulachdan agus eachdraidhean air na h-amannan a dh’ fhalbh.
A bharrachd air sin bheir e dhut o am gu am: bardachd, litrichean agus iomadh ni eile a thaitneas riut, agus a bhios a chum buannachd do t’ inntinn.
Tha aireamh de sgriobhadairean matha Gailig a’ sgriobhadh gu daonnan dha, agus tha iad lan chomasach air leughadh taitneach a chumail ri sean agus og.
Is abhaist do dhaoine ’nuair a bhios iad a’ creic ni nach bi a leithid aig neach sam bith eile, a bhi ’cur pris ard ’na cheann; ach cha ’n eil MAC-TALLA ’deanamh sin idir. Tha e air son cothrom a thoirt do na Gaidheil, sean agus og, air an cainnt fhein ionnsachadh ’sa chumail suas, agus uime sin cha ’n eil e cosg d’a luchd-gabhail ach
DOLAR ’SA BHLIADHNA.
Ioseph A. MacGillios, Q. C., M. P.
FEAR-TAGRAIDH, COMHAIRLICHE, NOTAIR, &c .
SIDNI, C. B.
A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B.
D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C. B
TAILLEARACHD.
Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.
Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.
Triubhsairean bho $3 .00 suas.
Niall Mac Coinnich,
Sidni, C, B.
Am bheil romhad tigh no sabhal ur a thogail? Ma tha, paighidh e dhut do chuid thairnnean, glaine, paipear, paint, aol, plaster, luaidhe, glasan, ludagan, rop agus uidheaman saoirsneachd a cheannach bho
C . P. MOORE.
’Nuair a thoisicheas tu air an fhiar, ma bhios speal, sgrioban, forc no cas forca a dhith ort, theirig g’ an iarraidh gu
C . P. MOORE.
Nuair bhios a chlann ag iarraidh sgliat no leabhar ur, paipear sgriobhaidh, pinn, no inc, ceannaich iad bho
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B
Sin an t-aite anns am faigh thu gach ni dhiubh so gle shaor.
AN T-AITE
ANNS AN CEANNAICH THU
Suic agus
Iaruinn Cruinn,
Creamers,
Soithichean Bainne,
Airneis-taighe,
Stobhaichean,
Flur, Min, etc., etc.
AN STOR AIG
Isaac Greenwell,
SIDNI, C. B.
[Vol . 7. No. 7. p. 8]
Coire-Cheathaich.
LE DONNACHADH BAN MAC-AN-T- SAOIR.
’Se coire-cheathaich nan aighean siubhlach,
An coire runach, is urar fonn,
Gu lurach, miad-fheurach, min-gheal, sughar,
Gach lusan fluar bu chubhraidh leam;
Gu molach, du-ghorm, torrach, luisreagach,
Corrach, pluranach, dlu-ghlan, grinn;
Caoin, ballach, ditheanach, canach, misleanach,
Gleann a’ mhilltich, ’san lionmhor mang.
Tha falluinn dhuinte, gu daingeann, dubailt’,
A mhaireas uine, mu ’n ruisg i lom,
Do ’n fheur is cul-fhinne dh’ fhas na h-urach,
’S a bharr air lubadh le driuchda trom,
Mu choire-guanach nan torran uaine,
A’ bheil luibh a’s luachair a suas g’a cheann;
’S am fasach guamach an cas a bhuana,
Nam b’ aite cruaidh e, ’m biodh tuath le ’n suim.
Tha trusgan faoilidh air cruit an aonaich,
Chuir sult is aoidh air gach taobh a d’ chom,
Min-fheur chaorach is barra bhraonan,
’S gach lus a dh’ fhaodadh bhi ’n aodan thom,
M’an choir’ is aoidheala tha r’a fhaotainn,
A chunna’ daoine an taobh so ’n Fhraing;
Mur dean e caochladh, b’e ’n t-aighear saoghalt’
Do ghillean aotrom bhi daonnan ann.
’S ann mu ’n Ruadh-aisridh dh’ fhas na cuairteagan,
Cluthor, cuachanach, cuanar, ard,
Na h-uile cluaineag ’s am barr air luasgadh,
’S a ghaoth ’g an sguabadh a null ’sa nall:
Bun na cioba is barr a’ mhilltich,
A’ chuiseag dhireach, ’s an fhiteag cham;
Muran brioghor, ’s an grunnasg lionmhor,
Mu ’n chuile dhiomhair, am bi na suinn.
Tha sliabh na lairig an robh Mac-Bhaidi,
’Na mhothar fasaich, ’s na straca trom;
Slios na ban-leacainn, cha ’n i is taire,
’S gur tric a dh’ araich i ’n lan-damh donn:
’S na h-aighean dara nach teid ’na bha-thigh,
A bhios le ’n alach gu h-ard ’nan grunn,
’S na laoigh gu h-uiseil a la ’sa dh’ oidhche,
’S na h-uiread cruinn diu air druim Clach-fionn.
Do leacan caoimhneil, gu dearcach, braoileagach,
Breac le faoireagan is cruinn dearg ceann,
’N creamh ’na chathraichean, am bac nan staidhrichean,
Stacan fraoidhneasach nach bu ghann:
Am bearnan-brìde, ’s a pheighinn rìoghail,
S an canach min-gheal, ’s am mislean ann;
’S a h-uile mir dheth, o’n bhun is isle
Gu h-ionad cirean na crich is aird’.
’S riomhach cota na creige moire.
’S cha ’n eil am folach a’ d’ choir ’san am,
Ach mionan-coinntich, o ’s e bu nosaire,
Air a chomhdachadh bhos is thall:
Na lagain chomhnard am bun na sronag,
Am bi na sobhraichean, ’s neoinean fann,
Gu bileach, feoirneanach, milis, roineagach,
Molach, romach, gach seors’ a th’ ann.
Tha mala ghruamach, do ’n bhiolair uaine,
Mu ’n h-uile fuaran a th’ ann san fhonn;
Is doire shealbhag aig bun nan garbh-chlach,
’S an grinneal gainmhich’ gu meanbh-gheal pronn;
Na ghlugan-plumbach air ghoil gun aon-teas,
Ach coileach buirn tighin’ a grunnd eas lom,
Gach sruthan uiseal ’na chuailean cul-ghorm,
A’ ruith na sputa, ’s na luba steoll.
Tha bradan tarra-gheal ’sa choire gharbhlaich,
Tha tigh’n o’n fhairge bu ghailbheach tonn,
Le luinneis mheamnach a’ ceapa’ mheanbh-chuileag,
Gu neo-chearbach le cham-ghob crom:
Air bhuinne borb, is e leum gu foirmeil,
’Na eideadh colgail bu ghorm-glas druim,
Le shoislean airgid, gu h-iteach, meana-bhreac,
Gu lannach, dearg-bhallach, tarr-gheal sliom.
’S e Coire-cheathaich an t-aithir priseil,
’S an t-aite rioghail mu’m bidht’ a’ sealg,
Is bi’ feidh air ghiulan le lamhach fudair,
A’ cur luaidhe dhu’ -ghorm gu dlu nan calg:
An gunna gleusda, ’s an cuilean eutrom,
Gu fuileach, feumanach, treubhach, garg,
A’ ruith gu siubhlach, a’ gearradh shurdag,
’S a dol g’a dhubhlan ri cursan dearg.
Gheibhte daonnan mu d’ ghlacaibh faoine,
Na h-aighean maola, na laoigh, ’s na maing;
Sud bu mhiann leinn am maduinn ghrianach,
Bhi dol g’ an iarraidh, ’s a’ fiadhach bheann,
Ge d’ thigeadh siantan oirnn’ uisg’ is dile,
Bha seol g’ar dideann mu ’n chrich san am,
An creagan iosal am bun na frithe,
’S an leaba-dhiona, ’s mi ’m shineadh ann.
’S a mhaduinn chiuin-ghil, an am dhomh dusgadh,
Aig bun na stuice b’e ’n sugradh leam;
A’ chearc le sgiucan a’ gabhail tuchain,
’S an coileach cuirteil a’ durdail crom;
An dreathan surdail, ’s a ribheid chiuil aige,
A’ cur nan smuid dheth gu lughor binn;
An druid ’s am bru-dhearg, le moran uinich,
Ri ceileir sunntach bu shiubhlach rann.
Bha eoin an t-sleibhe ’nan ealtainn gle-ghlan,
A’ gabhail bheusan air gheig ’sa choill,
An uiseag cheutach, ’s a luinneag fein aice,
Feadan speiseil gu reidh a’ seinn:
A chuag, ’sa smeorach, am barr nan ogan,
A’ gabhail orain gu ceolmhor binn:
’Nuair ghoir an cuannal gu loinneil guanach,
’S e ’s glain’ a chualas am fuaim ’sa ghleann.
’Nuair thig iad comhla na bheil a’ d’ choirse
Do ’n h-uile seorsa bu choir bhi ann;
Damh na croice air srath na mointich,
’S e gabhail cronain le dreocam ard;
A’ dol san fheithe gu bras le h-eibhneas,
A’ mire-leumnaich ri eildeig dhuinn;
Bi sin an ribhinn a dh’ fhas gu mileanta,
Foinneamh, finealta, direach, seanng.
Tha mhaoisleach chul-bhuidh air feadh na duslainn
Aig bun nam fiuran ’g an rusga’ lom,
’S am boc gu h-utlaidh ri leaba chuirteil,
’S e ’ga burach le rutan crom;
’S am minnean riabhach bu luime cliathaich,
Le chuinnean fiadhta, is fiadhaich’ ceann,
’Na chadal guamach an lagan uaigneach,
Fo bharr na luachrach ’na chuairteig chruinn
Is lionmhor cnuasach a bha mu ’n cuairt duit,
Ri am am buana, bu luaineach clann,
Ri tionnal guamach, gu fearail, suairce,
’S a roinn gu h-uasal na fhuair iad ann;
Ceir-bheach ’na cnuacaibh, ’s an nead na chuairteig,
’S a’ mhil ’ga buannachd air cruaidh an tuim,
Aig seillein riabhach, breaca srianach,
Le ’n cronan cianail is fiata srann.
Bha cus r’a fhaotainn do chnomhan caoine,
’S cha b’ iad na caochagan aotrom gann,
Ach bagailt mhaola, bu taine plaoisg,
A’ toirt brigh a laoghan nam maoth-shlat fann;
Srath nan caochan, ’na dosa caorainn,
’S nam preasa caola, lan chraobh a’s mheang;
Nan gallan ura, ’s nam faillean dlutha,
’S am barrach duinte mu chul nan crann.
Gach aite timchioll ’n am fasach iomlan,
Mam a’s fion-ghleann, ’s an Tuilm ’ga choir;
Meall-tionail laimh ris, gu molach, tlathail,
B’e chulaidh dh’ arach an alaich oig;
Na daimh ’s na h-eildean am maduinn cheitein;
Gu moch ag eiridh air reidhlean feoir;
Greidhean dhearg dhiu air taobh gach leargain
Mu ’n choire gharbhlaich, da’n ainm an Ceo.
AN DA LEIGHEAS
AGUS
K . D. C. PILLS
Leighsidh iad an da Eucail Mhor
CION-CNAMHAIDH
agus TEANNTACHD.
Cuir a dh’ iarraidh sampuill us teisteannas.
K . D. C. COMPANY, Ltd.,
New Glasgow,Nobha Scotia.
agus
127 State St., Boston Mass.
[Dealbh]
Tha sinn a nise ’nar luchd-gnothuich aig a
CHANADACARRIAGE CO. ,
air son Eilean Cheap Breatunn.
Ma tha carbad de sheorsa sam bith a dhith ort, cumhnaidh tu airgead le ’cheannach uainne.
Tha sinn mar a b’ abhaist a’ creic Truncaichean, Màileidean, Acuinneach, Bratan-carbaid, Cuipichean, Carbadan Cloinne, Olla, Dubhaich Bhròg, &c ., &c .
F . Falconer & Son,
Sidni, C. B.
THE
DAILY RECORD.
PAIPEAR LAITHEIL
CHEAP BREATUNN.
Air a Chur a Mach a h-Uile Feasgar, ann an Sidni, C. B.
A PHRIS:
Bliadhna, $4 .00
Sia miosan, 2.00
Tri miosan, 1.00
A PHRIS RI PHAIGHEADH ROMH LAIMH.
Gheibhear anns an“Record”na naigheachdan a’s uire, a tighinn leis an telegraph as gach cearna dhe ’n t-saoghal; naigheachdan an eilein agus na siorrachd; fiosan mu na meinnean ’s mu na soithichean, etc., etc.
’S COIR DHUT A GHABHAIL.
SGRIOBH GU
JOS . MacDONALD,
Editor and Publisher,
Sydney, C. B.
J. E. EISAN.
PIANOS AGUS ORGAIN.
AN SEORSA ’S FHEARR A THATAR A CREIC.
PRISEAN GLE REUSANTA.
SIDNI, C. B.
THA EARBSA
aig daoine ann am maidsichean Eddy— ’nuair a chi iad an t-ainm air a bhocsa bidh fhios aca gu bheil iad math. Tha seorsachan air an deanamh, agus gheibh thu barrachd fiodha air son do chuid airgeid, agus seorsaichean eile rithist a tha “coltach” ri maidsichean Eddy, ach tha iad gle ao-coltach riutha an am an cur gu feum.
Tha ’n t-ainm so na urras air mathas.
THE
E. B. EDDY Co., Ltd.,
HULL, CANADA.
DH’ IARRAMAID AIR
NA GAIDHEIL
’s air muinntir eile a tha air son“Typewriter”a cheannach, iad a dh’ fheuchainn na
Blickensderfer No. 5,
mu ’n ceannaich iad seorsa sam bith eile. A phris, $35 .
Tha seorsachan eile againn cuideachd.
CREELMAN BROS.,
TYPEWRITER CO.
15 Adelaide St. East,
TORONTO, ONT.
H. D. MAC ILLE-MHAOIL,
Stewartdale , C. B.
CLOTH, DROGAID,
AGUS
Plaideachan “EUREKA.”
Mu dheich air fhichead seorsa aodaich ’ga chreic.
Cloimh air a ghabhail an coinneamh Aodaich.
Ma tha thu air son aodach math deise fhaotainn saor, taghail aige no sgriobh uige.
C . H. HARRINGTON & CO.
NA MARSANTAN A’S FHAIDE THA DEANAMH GNOTHUICH ANN AN SIDNI.
THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.
“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.
’NUAIR THEID THU ’BHADDECK
TAGHAIL AN STOR
Albert I. Hart.
Tha stoc mor aige dhe na h-uile seorsa bathair.
Bathar Tioram,
Bathar Cruaidh,
Amhlan,
Aodaichean,
Caiseart, Adan,
Curraichdean,
Agus iomadh ni eile.
An seorsa ’s fhearr ’s a’ phris a’s isle.
| title | Issue 7 |
| internal date | 1898.0 |
| display date | 1898 |
| publication date | 1898 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla VII No. 7. %p |
| parent text | Volume 7 |