---

[1]

[Vol . 8. No. 1. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, IULAIDH 14, 1899. No. 1.

ORAID GUN AINM. *

LE IAIN.

O chionn fada ’n t-saoghail bha duine ann an àiteiginn an Uidhist ris an cainteadh Mac-an-t- Saoir. Bha e pòsda, ach, a réir mar a chuala mi, cha robh e fhein ’s a bhean cho réidh ’s cho caoimhneil ri ’cheile ’s bu chòir dhaibh a bhith. Thachair dha a bhith air cheann gnothaich air latha àraidh. Dh’fhalbh e o’n taigh mu’n do ghlas an latha, agus cha d’ thug a’ bhean dha uiread is greim dhe’n bhiadh a chuireadh bhar na ciallaidh e. An uair a thill e dhachaidh mu mheadhain latha, dh’ iarr e air a mhnaoi biadh a thoirt dha, o’n a bha e gus a tholladh leis an acras. “Tha e ro anamoch gu braiceist, agus tha e ro thràth gu dinnear,” ars’ ise.

“Thoir thusa dhomhsa am biadh, agus thoir an t-ainm a thogras tu fhein air a rithist,” ars’ esan.

Tha mise a’ toirt na h-òraid so do Cheilidh nan Gàidheal, agus thugadh iad fhein an t-ainm a thogras iad oirre.

Mar a bha nàdarra gu leòr dha, cha robh meas sam bith aig Mac-an-t- Saoir air a mhnaoi. Cia mar a b’urrainn do’n duine bhochd meas a bhith aige oirre, an uair nach dùirigeadh i ach gann a dhiol dhe ’n bhiadh a thoirt dha? Cha robh ’s cha’n ’eil ’s cha bhi gràdh aig a’ mhuinntir sin dhuinn nach dùirig greim dhe ’n bhiadh dhuinn.

Ach, mar is minic a thachair, cha robh barail mhath aig Mac-an-t- Saoir air ta sam bith dhe na mnathan. O’n a bha a’ bhean aige fhein gu h-olc dha, bha e ’smaointean gu’n robh mnathan an t-saoghail gu léir air an tearradh leis an aon pheallan. Bha e fada, fada cearr ’na bharail.

Cha robh dad a b’ fhearr leis na bhith ruith sìos nam mnathan. Bhiodh e gu tric ag ràdh, gur e trì facail fhìrinn a theireadh na mnathan eadar dà cheann na bliadhna. Ars’ esan, “An uair a bhios iad ag éiridh ’s a’ mhadainn, their iad, ‘Ged a tha mi ’g éirigh, cha’n ’eil mi gu math,’ agus is fhìor dhaibh sin. Bidh cionadhar mu na cinn aca a bhios uiread ri cliabh beag, agus an uair a bhios an cinn goirt bidh iad ag ràdh, ‘Sin an ceann ’sam bheil an t-olc,’ agus is fhìor dhaibh sin. An uair a shuidheas iad aig a’ bhòrd a ghabhail bìdh, agus a

dh’iarrar orra biadh a ghabhail, their iad, ‘Bidh mise ’g itheadh rud an comhnuidh,’ agus is fhìor dhaibh sin.”

Bha duine eibhinn aucaideach ann am Beinn a’ Bhaola ris an cainteadh Uisdean Mac Dhonnachaidh. Tha cuimhne agam air fhaicinn ’s e ’na sheann duine an uair a bha mi fhein mu ochd bliadhna dh’aois. Cha rachadh fois air ach a’ deanamh spòrs dha fhein ’s do dhaoine eile. Ach cha robh diumbadh aig duine riamh air.

An uair a bha Uisdean ’na sgalaig aig Padraig Chnoc-na-mònadh, thachair dha a bhith air falbh o’n obair fad a dhà no trì laithean gun chead fhaotainn o’n ghréidhear. B’e àm a’ gheamhraidh a bh’ ann, agus na’s lugha na bhiodh feamainn air cladach, agus side feamanaidh ann, cha bhiodh a dh’obair aig na seirbhisich ach a’ deanamh fodair, no ’toiradaireachd. Bha fhios aig Uisdean air a so glé mhath, agus mar sin cha robh mòran cabhaig air gu tilleadh thun na h-obrach.

An latha ’thill e, bha eagal gu leòr air gu ’m faiceadh Fearaghus, an gréidhear e. Bu duine còir, sìobhalta a bh’ ann am Fearaghus; ach bu cho math le Uisdean gun e ’ga fhaicinn idir; oir bha fhios aige gu’n d’ rinn e dol as an rathad an uair a dh’ fhan e air falbh o’n obair fad dhà no tri laithean. Air an aobhar sin bha e ’g ealadh air chùl chnoc is ghàraidhean mar gu’m biodh fear a bhiodh a’ sealg air geoidh. Mu dheireadh fhuair e steach do ’n àthaidh far an robh na seirbhisich eile ’tìreadh an t-sìl eorna. Bha sùil am mach aige feuch am faiceadh e Fearaghus a’ tighinn rathad na h-àthadh. Fhuair e ball de sheann aodach, agus shuain e phìos de shioman fraoich timchioll air. “A nis, ’illean,” ars’ Uisdean, “feumaidh sibh cuideachadh a dheanamh leamsa feuch am faigh mi saod is gean a chur air Fearaghus. An uair a chi sinn a’ tighinn e, cuiridh sinn so fo’n bhrat, agus bidh mise ’g ràdh gur e an droch spiorad a th’ ann. Feumaidh sibh deanamh mar a dh’ iarras mise oirbh.”

Dheanadh na seirbhisich rud sam bith a dh’ iarradh Uisdean orra; oir bha meas mòr aca air. Bhiodh ceol gàire gu leòr anns gach àite sam biodh Uisdean.

Mu dheireadh chunnacas Fearaghus a’ tighinn a nall o’n taigh mhòr thun na h-àthadh. Chuireadh an seann aodach ’s an sioman fraoich fo’n bhrat eòrna air urlar na h-àthadh, agus thòisich na seirbhisich air a bhualadh leis na buailteanan mòra cho làidir ’s cho cubhagach ’s a b’ urrainn daibh. Bha Uisdean ag éigheach àird a chlaiginn, “Is e an droch spiorad a th’ ann, ’illean. Ma rinn sibh riamh e, deanaibh an diugh e. Gabhaibh dha. Cumaibh faodhaibhe. Ma thig e an uachdar, bheir e leis cuideigin as a’ bhaile. Cha’n ’eil fhios nach ann air mo thòir fhein a thainig e, a chionn gu’n d’ fhalbh mi o m’ obair gun chead. Cumaibh fobhaidh. Ma thig e an uachdar oirbh ge b’ oil leibh, na fàgaibh cnàimh slàn ann.”

Mar bu mhò a gheibheadh an rud a chuir Uisdean fo’n bhrat de bhualadh is ann a b’ fhearr a thigeadh e an uachdar. Bu ghann a bha na fir a bha ’bualadh comasach air cumail air an gàire. Bha Fearghus ’na sheasamh aig ursann an doruis, agus bu ghann a chitheadh e na fir a bha ’bualadh leis na bha de dhudan ag éirigh as a’ bhrat. Ach an uair a chunnaic Uisdean gu’n robh na fir a bha ’bualadh air thuar toirt thairis, thuirt e, “Cha’n urrainn sibh ann ’illean. Tha e cho math dhuibh leigeadh leis. An ainm Dhia, thugadh e leis Fearaghus.”

An uair a chuala Fearaghus so, thionndaidh e air falbh o dhorus na h-àthadh, agus cha duirt e gu’m b’ olc ri Uisdean.

Bha Uisdean anabarrach trom air an tombaca, mar a bha iomadh fear aig an àm ud. Bhiodh an tombaca anabarrach gann iomadh uair; oir cha robh aon dhe na bàtaichean smùide a’ dol do’n chuid ud de’n Ghàidhealtachd aig an àm ud idir. Agus tha e air aithris gu ’m bu tric le daoine a bhith ’cagnadh nan spliùcan an uair a bhiodh gainne tombaca orra.

Aig an àm, bha ’n tuath a’ deanamh mòran cailpeadh. Bha ’n tuath a bh’ aig Padraig Chnòc na monadh gu math tric a’ faotainn cuid mhath de thombaca uaithe gu brosnachadh a thoirt dhaibh gu bhith math gu deanamh na cailpeadh. Agus bu mhath a b’ fhiach do Phadraig na daoine a bha ’g obair dha a chumail ann an tombaca; oir am feadh ’s a bha e fhein a’ faighinn fichead punnd Sasunnach air an tunna dhi, cha robh e ’toirt do ’n tuath a bha ’ga deanamh dha ach dà phunnd Shasunnach.

Latha dhe na laithean chaidh Uisdean a steach do ’n t-seòmar anns an robh Padraig ’na shuidhe. Bha e aig an am air tighinn gu bhith ’na fhìor sheann duine. B’ ainneamh leis a dhol air astar fad’ o’n taigh. An uair a dh’ innis Uisdean ceann a ghnothaich do Phadraig, thuirt e ris, “Am bheil srad agad a theid ’sa phìob, Uisdean?”

“Ma ta cha’n ’eil, Fhir Chnoc na mònadh. Tha ’n càirean gu tuiteam asam o chionn dà latha le cion an tombaca. An cead dhiubhse, tha mi ’n déis earrann mhath dhe ’n spliucan a chagnadh o’n a dh’éirich mi an diugh.”

Bha rodha mòr tombaca air bòrd ann an oisinn an t-seòmar, agus thuirt Fear Chnoc na monadh, “Thoir leat rud as an rodha sin air a’ bhòrd, Uisdean.”

Ghabh Uisdean an null far an robh an rodha, agus thug e leis mu leith chromadh as. Thuirt Padraig, “Thoir leat rud a’s fhiach, Uisdean.”

An uair a chual’ Uisdean so, thill e, agus rug e air ceann an tombaca, agus tharruinn e leis e, agus thug e an dorus air. An nuas a ghabh an rodha bhar a’ bhùird, agus mar a bha Uisdean a’ sìor tharruinn an tombaca leis, bha ’n rodha ’sior chur nan car dheth, gus mu dheireadh an robh e faisge air dorus an t-seomair. Trom, aosda ’s mar a bha Padraig, dh’ éirich e cho luath ’s a bh’ aige, agus a cheart air eiginn, chaidh aige air an dorus a dhunadh mu’n deachaidh an rodha ’mach. Bha dà dheadh phunnd dhe’n tombaca aig Uisdean, mur an robh an corr aige, mu’n do dhùin Padraig an dorus air an rodha.

Cha duirt Padraig mu ’n chùis ach so:— “Droch Uisdean. Feuch nach mi a bha tapaidh an uair a chaidh agam air an dorus a dhunadh mu ’n deachaidh an rodha am mach.”

Cha robh an corr m’a dhéidhinn. Anns an àm ud ged a dheanadh duine éibhinn, aucaideach mar a bha Uisdean iomadh ni nach cordadh ri daoine, cha’n abradh iad a’ bheag m’a dheidhinn. Bha Uisdean ’na dhuine òg gun phosadh aig an àm ’s an d’ rinn e so air Padraig.

Iomadh bliadhna ’na dheigh sid an uair a bha Uisdean a’ togail an teaghlaich, thachair dha bhith ri ceilp air an Ruadhbhruthach. Latha àraidh ’s e losgadh na feamainn, chunnaic e am Bailidh a’ tighinn an nuas o Chreag-Ghorraidh. Bha fhios aige gu’m bu tric leis a’ Bhaillidh spliucan math làn a bhith ’na phòcaid. An uair a bha’m Baillidh a’ tighinn dlùth do’n àite anns an robh e, leum e air falbh o ’n athadh-cheilpeadh, agus thòisich e ri cladhach le spaid ann an

* Leughadh an oraid so ann an Taigh-Ceilidh nan Gaidheal an Glasacho ’s an carrach so chaidh.

---

[2]

[Vol . 8. No. 1. p. 2]

talamh-toll a bha faisge air an rathad. An uair a thainig am Baillidh far an robhe, bha esan cho trang a’ cladhach ’s nach robh e ’leigeadh air gu ’n robh fhios aige gu’n robh am Baillidh dlùth dha. Thuirt am Baillidh ris:— ”Ubh, ubh, Uisdean! ciod e an cladhach a tha fa’near dhut mar sin? Is ann a tha thu mar gu’m biodh duine a bhiodh air iomairt ghabhail a’ chaoich. Theid an athadh-cheilpeadh a dholaidh ort mur grad chuir thu tuilleadh feamann oirre.

“Ma ta, Mhr. Shadha, tha mi gun srad thombaca o chionn dà latha. Sùil gu’n d’ thug mi thar mo ghuaille, chunnaic mi scunc a’ dol a steach do tohll ann an so, agus tha mi feuch am faigh mi greim oirre.”

“Coma leat, Uisdean, dhe’n chreutair mhosach ’s dhe cuid tombaca. Bheir mi fhein dhut na dh’ fhoghnas dhut gu cionn latha no dhà.”

An uair a thuirt am Baillidh so, chuir e ’lamh ann am pòca ’chòta, agus thug e do dh’ Uisdean an spliùcan mar a bha e.

Thug Uisdean mìle taing dha, agus ghrad thoisich e air losgadh na ceilpeadh.

Iomadh bliadhna ’na dheigh sid bha Uisdean air Di-domhnaich àraidh a’ dol do’n eaglais. Agus an uair a bhae, leitheach rathaid thainig dithis dhaoine òga ’na chodhail a bha mar an ceudna a’ dol do ’n eaglais. An uair a bha iad nan triuir greis a coiseachd air an aghart, thuirt fear dhiubh ’s e ’toirt làmh air a’ spliùcan, “So dhut cromadh thombaca ’Uisdean, agus ni thu ruidhle dannsa dhomh an ath latha thachras sinn ri ’cheile.”

Bha ’bhrògan aig Uisdean fo ’achlais, agus ghrad thilg e air a’ chnoc iad, agus thuirt e, “Ma ta, ghràidhean, cha ’n fhaca tu dad riamh a’s fhearr na pàigheadh an làimh.” Thug e deich mionaidean air dannsa air a’ chnoc, ged a b’e Di-domhnaich a bh’ ann.

Anns an t-seann aimsir bha daoine, mar bu trice ag amharc sìos air na tàillearan. Cha robh cron sam bith ri chur as leith nan tàillearan mar dhaoine; ach bha tomhas de mhi-chliù air a chur as leith na ceirde. Aig an àm ud cha robh meas mòr air fear a bhiodh a’ cosnadh a lòin ’na shuidhe ri taobh an teine. A bharrachd air a so, b’iad na daoine a bhiodh beag, meata, agus nach biodh comasach air an lòn a chosnadh le cruas an dòrn air muir ’s air tìr, a chuirteadh, dh’ ionnsachadh na taillearachd. Ach ged a bha so mar so, gidheadh bha na taillearan riamh, mar luchd-ceirde, ainmeil air son cho sunndach ’s a bha iad. Bha, agus tha, iad comharraichte air son cho grinn, glan, speisealta ’s a chumadh iad iad-fhein. Nach fhad o’n a chualas na briathran so:— “Nam faigheadh tu,

Ceud sagart gun a bhith sanntach,
Ceud taillear gun a bhith sunndach,
Ceud gobha gun a bhith paidhteach,
Ceud greusaiche gun a bhith breugach,
Ceud breabadair gun a bhith bradach,
Ceud cailleach nach deach riamh air cheilidh, chuireadh iad an crun air an righ gun aon bhuille.

(Ri Leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. II.

An ceann na bliadhna, thug an righ a mhac ceum a thaobh, agus thuirt e ris, “A mhic, an d’ thug thu le mor-churam fa near na thuirt mi riut an uiridh mu dheidhinn posaidh? Am bheil thu fhathist a’ diultadh a thoirt de thoileachadh dhomh gu’n gabh thu mo chomhairle, agus an leig thu dhomh am bas fhaotainn gun an toileachadh ud a thoirt dhomh?”

Cha robh athadh sam bith air mac an righ an uair a labhair ’athair ris, agus anns a’ mhionaid labhair e mar so ri ’athair:— “Le ’r cead, thug mi gu math tric fa near na chuir sibh mu m’ choinneamh; ach mar is tric smaoinicheas mi air a’ chuis, is ann is fhaide tha m’ inntinn an aghaidh gnothach a ghabhail ri posadh. A dh’ aon fhacal, tha na leugh mi ann an eachdraidh mu dheidhinn na rinn na mnathan de dh’ olc air feadh an t-saoghail, agus mar a tha iad a’ sior dheanamh uilc anns gach aite, a’ toirt orm cul a chur buileach glan ri posadh. Agus tha dochas agam gu’n toir sibh mathanas dhomh ma ghabhas mi de dhanadas a radh ribh, nach dean e feum sam bith facal tuilleadh a radh rium mu dheidhinn posaidh.”

Cha dubhairt e an corr; agus, gun fhuireach ri facal dhe na bh’ aig an righ ri radh ris, ghabh e am mach as an t-seomar.

Bhiodh righ sam bith eile, ach Shasman ’na onar, gle fheargach ri mac a dheanadh mar a rinn Alsaman, agus bheireadh e air nach deanadh e a’ leithid a rithist. Ach bha gradh mor aig an righ dh’ a mhac, agus b’fhearr leis a bhith foighidneach, siobhalta ris na feuchainn ri ’cho-eigneachadh gus a chomhairle a ghabhail.

Gun dail sam bith dh’ innis an righ do ’n ard-chomhairleach mar a thuirt a mhac ris. “Lean mi do chomhairle,” ars’ esan, “ach tha Alsaman na ’s fhaide an diugh o ghabhail na comhairle na bha e mu ’n am so an uiridh. Dh’ innis e ’inntinn dhomh an diugh le danadas cainnte a chuir ioghnadh orm. Tha mo dhiol agam ri dheanamh cumail o fhas corruch ris. Tha aithraichean a bha cho deigheil air clann fhaotainn ’s a bha mise, gle amaideach, an uair a tha iad a feuchainn ris an fhios agus an t-sith a tha dligheach dhaibh a chur a dhith orra fhein. Innis dhomh, guidheam ort, ciod an doigh anns an toir mi air mo mhac mo chomhairle ’ghabhail.”

“Le ’r cead, a righ,” ars’ an t-ard-chomhairleach ’s e ’freagairt, “ma bhios foighidin mhath aig daoine, theid aca air iomadh rud a dheanamh nach gabhadh deanamh air dhoigh eile. Ach ged a tha so fior, cha’n ’eil fhios co dhiubh ni no nach dean foighidin feum anns a’ chuis so. Cha bhi aithreachas sam bith oirbh air a’ cheann mu dheireadh, ged a bheireadh sibh dail bliadhna eile do bhur mac gu smaoineachadh air a’ chuis. Ma ghabhas e bhur comhairle anns an uine sin, bidh aobhar agaibh a bhith gle thaingeil, nach do ghnathaich sibh ach foighidin agus comhairlean graidh gus a thoirt gu umhlachd. Agus ma chuireas e roimhe nach gabh e bhur comhairle, aig ceann na bliadhna, faodaidh sibh bruidhinn ris ann an lathair nan comhairleach gu leir, agus a radh ris gur e a dhleasdanas do ’n rioghachd posadh gun dail sam bith; agus shaoilinn nach diultadh e bhur comhairle ’ghabhail ann an lathair nan comhairleach.”

Dh’ aontaich an righ gu’n robh na thuirt an t-ard-chomhairleach ris gle cheart agus cothromach; ach o’n a bha toil mhor aige a mhac fhaicinn posada, bha bliadhna eile na dhail anabarrach fada leis, agus b’ ann gle aindeonach a thug e a leithid de dhail seachad.

An deigh do ’n ard-chomhairleach falbh, chaidh an righ do sheomar na banrigh, agus dh’ innis e dhi ann am briathran tursach mar a dhiult a mhac an dara uair a chomhairle ’ghabhail, ged a bha e ’ga chomhairleachadh cho ciuin ’s cho foighidneach ’s cho siobhalta ’is a ghabhadh deanamh. “Tha fhios agam,” ars’ esan, “gu’m bheil barrachd earbsa aige annadsa, agus gu’n eisd e riut na ’s deonaiche na dh’eisdeas e riumsa. Air an aobhar sin, bu mhiann leam gu’n gabhadh tu a’ cheud chothrom air bruidhinn ris mu ’n phosadh, agus gu’n tugadh tu air a chreidsinn, ma leanas e air a bhith cho rag ’s a tha e, gu’n toir e ormsa gnothach a dheanamh air son am bi aithreachas orm fhein, agus airsan, air a’ cheann mu dheireadh.”

A’ cheud uair a chunnaic a’ bhanrigh a mac, dh’ innis i dha gu’n cual’ i gu’n do dhiult e dh’ a athair an dara uair gnothach a ghabhail ri posadh, agus gu’n robh ’athair fo dhragh inntinn anabarrach mor air a shon.

Fhreagair a mac i, agus thuirt e mar so, “Tha mi ’guidhe oirbh nach bi sibh a’ cur corr doilghios orm le bhith bruidhinn rium mu ’n chuis sin. Tha m’ inntinn cho mor troimh a cheile ’s gu’m bheil eagal orm gu’n labhair mi briathran nach freagradh dhomh a labhairt ribhse.”

Thuig a mhathair air an doigh anns an do labhair e rithe gu’n robh e cho math dhi gun an corr a radh ris gus am faigheadh i cothrom na b’ fhearr air.

An ceann uine mhath ’na dheigh sid, thachair gu’n d’ fhuair a’ bhanrigh cothrom math air bruidhinn ri ’mac, agus bha dochas aice gu’n rachadh aice air a dhearbhadh dha, gu’m b’ e a ghliocas cho math ri ’bhuannachd comhairle ’athar a ghabhail gun dail sam bith. “A mhic,” ars’ ise, “mur ’eil dad agad ’na aghaidh, b’ fhearr leam gu’n innseadh tu dhomh ciod a tha ’toirt ort a bhith cho fad an aghaidh posadh? Ma ’s e a chionn gu’m bheil cuid dhe na boirionnaich aingidh, cha b’ urrainn aobhar a bhith na bu laige ’s na bu mhi-reusonta. Cha’n ’eil mi ’dol a ghabhail leithsgeul nan droch bhoirionnach idir; tha iad lionmhor gu leor. Ach bu ghnothach ro eucorach an cur uile fo ’n aon diteadh. Mo leireadh! a mhic, leugh thusa moran mu thimchioll dhroch mhnathan a rinn moran uilc; cha ’n ’eil mise a’ dol a ghabhail an leithsgeil idir. Ach cha d’ thug thu fa near mar bu choir dhut gu’m bheil iomadh righ agus prionnsa anns an t-saoghal a tha anabarrach an-iochdmhor, cruaidh-chridheach, bruideil, eucorach, agus gu’n do chuir na chaidh a sgriobhadh mu’n deidhinn ioghnadh gu leor ormsa, agus air gach aon eile a leugh e. A nis, faodaidh tu mise chreidsinn an uair a their mi riut, gu ’m bheil na droch fhir mile uair na ’s lionmhoire na na droch mhnathan; agus faodar a thuigsinn gur mor an t-aineart agus an eucoir a tha na mnathan a’ fulang o na droch fhir so.”

Fhreagair Alsaman, agus thuirt e ri ’mhathair, “Cha’n ’eil teagamh sam bith agamsa nach ’eil aireamh mhor de mhnathan anns an t-saoghal a tha beusach, banail, glic, tlachdmhor, agus gle iomchuidh ’nan gluasad. B’ fhearr gu’n robh a h-uile te cho math anns gach doigh ’s a tha sibhse. Ach is e an rud a tha ’tighinn eadar mise agus posadh, nach ’eil fhios aig duine co dhiubh a bhios e riaraichte leis an roghainn a ni e no nach bi. Agus mar is trice, cha’n fhaigh fear dhe mo sheorsa-sa cead an te a roghnaicheas e fhein a phosadh.

“Ach abramaid gu’n robh toil agamsa posadh mar a tha m’ athair gu durachdach ag iarraidh orm. Ciod an seorsa mna tha tha sibh a’ saoilsinn a gheibheadh e dhomh? Is docha gur e nighean fir dhe na righrean a tha faisge oirnn a gheibh e dhomh, agus faodaidh e bhith gu’m bi a h-athair a’ smaointean gu’m bheil e a’ cur urram mor oirnn ma bheir e a nighean dhomhsa ri posadh. Biodh i briagha no grannda, feumaidh mise cur suas leatha. Agus ged a b’ i te cho briagha ’s a th’ air an t-saoghal, co is urrainn a radh gu’m bheil nadar math aice, no gu’m bheil i tlachdmhor, ciuin, foighidneach, umhail, agus iriosal? Co is urrainn a bhith cinnteach nach ann air riomhadh ’s air iomadh ni faoin eile a bhios i a’ smaoineachadh agus a’ labhairt, an aite ’bhith ’smaoineachadh agus a labhairt air nithean feumail, tuigseach? A dh’ aon fhacal, co theid an urras nach bi i uaibhreach, ardanach, ceannasach, luath-bheulach, cas, crosda, agus

---

[3]

[Vol . 8. No. 1. p. 3]

sgaireapach air gach ni a thig gu a laimh?”

“Tha sibh a’ faicinn,” ars’ esan ’s e ’dol air aghart leis a’ chomhradh, “gu’m faod aon ni gun bhith mor inntinn duine a thionndadh an aghaidh posaidh. Agus ged a bhiodh a’ bhean a gheibhteadh dhomh cho math anns gach doigh ’s a b’ urrainn boirionnach a bhith, tha iomadh aobhar agam air son fuireach o phosadh.”

Fhreagair a’ bhanrigh, agus thuirt i, “A mhic, an e gu’m bheil aobharan eile agad air son fuireach o phosadh? Ma tha innis dhomhsa iad, agus cha bhi mi fada ’g ad chur ’na do thosd.”

“Abradh sibhse na tha agaibh ri radh, agus ma dh’fhaoidte gu’n teid agamsa air freagairt a thoirt dhuibh,” ars’ am prionnsa.

“Is e tha mi ciallachadh, a mhic,” ars’ ise, “gu’m bheil e furasda gu leor do phrionnsa, ma thacras dha droch bhean a phosadh, a cur air falbh, agus an aire ’thoirt nach dean i ana-caitheamh air a mhaoin.”

“Tha sin fior gu leor,” ars’ esan, “ach cha ’n ’eil sibh a’ toirt fa near gu’n tog a leithid sin de ghnothach aimhrit, agus dragh, agus bristeadh-cridhe do dhaoine a tha ann an suidheachadh ard agus urramach. Nach b’ fhearr do dh’fhear gu mor fuireach o phosadh agus a bhi aig sith is samhchair fad uile laithean a bheatha, na posadh agus a bhith fo thrioblaid inntinn a’ cur suas leis a mhnaoi, ar neo ’ga cur air falbh?”

“Ach, a mhic,” ars’ a’ bhanrigh, “is ann a tha ’chuis coltach gu’m bheil toil agad crioch a chur air an teaghlach a bha ’riaghladh na rioghachd ann an doigh ro urramach o chionn iomadh linn.”

“Cha’n ’eil iarraidh sam bith agam a bhith beo an deigh m’ athar. Cha bhiodh e ’na ioghnadh mor ged a gheibhinn bas roimhe; oir tha clann gu tric a’ basachadh air thoiseach air na parantan. Tha e ’na chliu agus ’na ghloir do theaghlach rioghail, gu’m biodh an t-aon mu dheireadh dhe ’n teaghlach a bhiodh a’ riaghladh, measail, cliuiteach, anns gach doigh; agus tha mise ’cur romham gu’n gluais mi ann an cos-cheuman nan daoine o ’n d’ thainig mi.”

O am gu am ’na dheigh sid bha ’bhanrigh a’ comhradh ri Alsaman, a mac, mu thimchioll posaidh; ach a dh’ aindeoin na dheanadh i chomhairleachadh air, bha esan cho fada an aghaidh posaidh ’s a bha e riamh, agus cha b’ urrainn a mhathair iomadh uair facal a chur an aghaidh na theireadh e rithe.

(Ri Leantuinn.)

Carson ’na muc ’s an t-seomar, coltach ri tigh na theine? Mar ’s luaithe chuireas tu as e ’sa ann is fhearr.

Is suarach an cairdeas a dh’fheumas a cheanach tric.

BRUTUS.

“Is e Farmad a ni Treabhadh.”

Bha mi ann an Lunnain, air bheachd a bhi triall dachaigh, ’nuair a thachair mi ri duin-uasal àraidh nach ’eil gu h-iomlan an urras ris a’ Ghàidhlig, air an d’ fhuair mi eolas ’nam oige ’nuair a bha mi ’tùineachadh am baile-mor na h-Eadailt. Leig e dhomh ’thuigsinn gun robh fios aige mi bhi ’falbh a dh’ Albainn, ach shaoil leis nach cuirinn fad’ an aghaidh a bhi air mo chuireadh do dh’ àite comhnuidh dùthchail-san. Bha gnùis an duine so aig an àm cho taitneach agus cho tlachdmhor; bha aghaidh cho tairis agus cho coibhneil, ’s gun robh e glé shoilleir r’a fhaicinn gu’m bu mhor a thoil-inntinn-sa ri bhi ’coinneachadh ri caraid a b’ aithne dha bho ’oige. Bha fios aige nach biodh e farasda an tràth sin a bhi air dhoigh sam bith a’ diùltadh tairgse ’bha cho fialaidh, cho suairce is cho bàigheil. Bha e a’ tùineachadh aig Saluzzo ann am Piedmont, a mhor-roinn sin de rioghachd na h-Eadailt ris an abrar mar cho-ainm Sardinia, far an d’ rugadh e do theaghlach uasal a bha ré ioma linn fo mhor-chliù airson ard-bhuaidhean an corp ’s an inntinn, gun luaidhe air iad ’bhi ’n an sgoilearan. Ann an companas neach cho iunnsaichte, a bha air a thogail bho oige a measg eireachdais agus ard-mhodhalachd bha maise an turuis do ’n Eadailt gu dùbailte taitneach dhomhsa. Tha ’n dùthaich mu ’n cuairt Saluzzo glé fhreagarrach airson àite-comhnuidh do dhuine foghluimte, agus tha ’n t-sealg air na monaidhean agus air na beanntaibh a tha gu tric a’ boillsgeadh fo theas na gréine, ’na sholas do ’iomadh chàirdean. ’Nam measg-san is taitneach leis bhi ’g àireamh morain ris am bheil fiughair ard aig geach neach, agus is liuthad do na h-inntinnibh as àirde buaidhean ’san Eadailt tha a’ sior-fhaotainn annsan cul-taice ro luachmhor agus neartmhor. Cha ’n e a mhàin gu’n do leugh e ach rannsaich e gach ni ann an litreachas Shasuinn air am bu choir gach fear a mheasadh e-fhein ’n a dhuin’ -uasal a bhi fiosrach; tha e mioneolach mu gach ni ann an Eachdraidh ’s ann am Bardachd na Gàidhealtachd a mheasar leis-san nach airidh dhuinn a bhi ’dichuimhneachadh air dhoigh sam bith. Ged tha a bhrathairean-san uile ’nan daoine fiosrach agus ionnsaichte, tha iad air an toirt thairis gu bhi gabhail beacd air doigh-riaghlaidh na Rioghachd gu ’n fhios ciod e a dh’fhaodas tachairt anns na h-amannaibh trioblaideach agus teinnteach so. Bha ’n t-astar, mar a thubhairt mi, gle thlachdmhor; agus cha d’ fhairich sinn moran sgiths a’ chionn ’s nach d’ rinn sinn deifir anabarrach air an t-slighe. Air an rathad co thachair oirnn ach athair-céile an duin-uasail so— ’se sin Am Mor-Dhiùchd a dh’ fhàs cho ainmeil agus cho cliùiteach ri linn a chogaidh thiamhaidh mu dheireadh. Air dhomh cuireadh fhootainn bho ’n Diùchd gu suipeir a ghabhail maille ris, thug e dhomh reason gu bhi creidsinn nach robh co-fhulangus air bith aige ri modh-riaghlaidh na Gràisge, a tha ’Spiorad, ’n a bheachd-san glé dhochannach do shaorsa na h-Eadailt. Air chionn criche na cuirme, a bha de nadur gle bhlasda agus shoghail, leig e dhomh bhi faicinn gu robh e de ghleus neo-rasgach ’n a inntinn, agus do bhrigh gu bheil e cho ealamh gu chmhairle ’ghabhail cho luath ri command a thabhairt the e ’na Sheanalair a’ m’ bheachdsa ris am faod sinn amharc le dochas. Bha aige mar oid-ionnsaichidh an làithibh ’oige spiorad cho bàigheil, cho lan tluis us trocair ’s a chunnacas ’san Eadailt, gu h-àraidh anns na linnibh deireannach so; duine mu ’n do labhair an Seanalair gu tric le mor-chaomhalachd agus air uairibh le fiamh-ghàire air a ghnùis.

“B’e an duine so,” ars’ an Seanalair, ’s e tabhairt leabhar thana a phocaid, “Ughdair Eachdraidh tha dhomhsa gle phriseil do ’n ainm, mar a chi thu, “Le mi e Prigioni,” Di Silvio Pellico, a tha ’toirt cunntais mu Eachdraidh dhéistinnich Fhir-Teagaisg m’ oige Silvio Pellico nach maireann. Cha mor gu’n d’robh mi ach mu dheich bliadhna dh’aois ’nuair a threoraich e m’ aire gu Bardachd Priomh-Bhaird do dhuthcha, a chaidh a tharruing chum na cainnt Eadailtich fuidh riaghladh An Aba Cesarroti—cliu dha ’ainm—agus a bha fo mhor-mheas aig duine nach b’ airidh, gu h-araidh a measg Ghàidheil, ainm a leigeil air dichuimhne gu bràth. Riamh bho’n àm sin b’e mo thlachd a bhi cluinntinn mu sgeula na h-aimsir a dh’fhalbh ged nach ’eil bron sam bith ’n a ’m chridhe airson mulaid Aichill mhoir mac Pheluis a bha air iomadh doigh cho eu-cosmhuil agus cho dealaichte bho inntinn eudmhoir mo luchd-duthcha. Cha b’ionnan e is Mac-Chumhail, an Righ bha air na Fiantaibh.”

Tha e air aithris dhuinn,” thubhairt mi, “gu’m be sin an curaidh corr. ’Dh’fhaodadh gach neach a bha air thalamh tighinn n’ a thalla-san gun iarraidh.”

“Dh’fhaodadh,” fhreagair e, “ach an diugh ’s ann aig an Fhasan mar is tric, tha an lamh-an-uachdar. Buinidh buaidh na h-Atharrais do inntinn an duine, agus uime sin feumaidh gach neach a bhi ’s an fhasan ar n-eadh an saoghal fhagail, ged i stric a chunnacas duine a’ leantuinn eiseimpleir chaich gu ’chunnart ’s cha ’n ann a chum a leas. Chuidich e mo luchd-duthcha-sa ’nam féin-spéis, ’nan eud chum dioghaltais a’ thoirt a mach: neartaich e do luchd-duthcha-sa ’n an deigh mhi-laghail air a bhi leantuinn eiseimpleirean is deas-ghnathan an Athraichean gus a nis nach duraichd iad cinneach eile a bhi mealtuinn sochair sam bith nach ’eil iadsan fein a’ sealbhachadh.”

“Tha mi ’g iarraidh maitheanais oirbh,” arsa mise, “ach is coir dhuinn an lorg-san a leantuinn, oir cha do ghiulain siad iad fein gu mi-riaghailteach ’nan cuairt. Tha eisempleir ar n-athraichean air a cur f’ar comhair am bitheantas le Oisean—bard a bheil agaibhse mor-mheas a chum ar brosnachadh gu gniomharan euchdach, treuna agus gaisgeil. Is e dleasdanas gach aon dhinn a bhi sior-chumail ’n a chuimhne an t-òrdugh a thug Fionn do Oscar,

Leansa cliu na dh’ aom a chaoidh
Mar d’ athraichean bi-sa fein.

“Cha’n ’eil thusa ach òg,” fhreagair am Mor-dhiùc ’s e gam earalachadh, “agus ’s e ’n eisempleir a leanas tu a chleachdas tu mu dheireadh. ’S furasda dhomhsa comhairle ’thoirt seachd, ach tha chaithe’ -beatha fhein an laimh gach neach; is e bial a labhras ach ’s e gniomh a dhearbhas co a ghluaiseas gu ceart. Is mi-fhortanach gu dearbh an duine sin aig nach ’eil eisempleir sam bith r’a leantuinn ach inntinn fhein, ach is duilich gu bheil e fior gur e an cinneach Gàidhealach an cinneach a’s farmadaiche th’ air an t-saoghal. Lean iad air an fharmad ro fhada, agus tha bhuil; dh’ fhag e a thoradh amhaidh ’n a dhéigh. Thug iad a leithid a chreideis do’n ràdh chumanta—gu ’m bu dana cù air otraich féin— ’s ’nuair a chaidh iad air an aineol gu’n robh iad lag agus fann a ghnath. Cha chobharadh iad a chéile. Shaoil leo gu’m b’e farmad a dheanadh treabhadh; cha b’ ionnan ’s mar bha Fionn nach d’ fhag riamh caraid a laimh-dheis. Is cinnteach mi nach toir farmad dha neach sam bith a’ chomas fheumail gu cliu Athraichean a leantuinn. Is fior nach eil buaidh mhaith sam bith nach fhaodar chur gu droch fheum, ach tha buaidh na h-Atharrais, ’nuair tha i ’toirt ceadachadh do bhuaidh an Fharmaid, ag oibreachadh gu aimhleas an àite leas nan Gàidheal. Is cruaidh an radh e, ach tha e fior ged tha e searbh, nach dligheach do neach eadhon a charaid a sheasamh ach anns a ch[ ? ]ir a mhain. Is maith an ni bhi creidmheach; is maith an ni bhi dochasach; is maith an ni bhi fo ioghnadh. ’S coir dhuinn mor-speis agus lan-mheas a bhi againn air daoinibh còire. Tha e ’n ni feumail. Ged is ann air na eanntan a’s àirde is trice tha ceo tiugh, gidheadh ’s ann le bhi sìor-choimhid an àirde tha ar n-inntinnean air an togail suas. Tha e a reir lagha nadurrach gu fàs sinn coltach ris an ni sin air a bheil sinn an comhnuidh a’ beachdachadh. Ma thogas neach cla fhuar ’n a dhorn caillidh a lamh a blàths gus an ruig i an aon staid teise ris a’ chloich. An rud tha neach gu bitheanta a’ faicinn is e as nadurraiche dha a dheanamh.

(Air a leantuinn air taobh 6.)

---

[4]

[Vol . 8. No. 1. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

SIDNI, C. B., IULAIDH 14, 1899.

LEABHRAICHEAN GAIDHLIG.

Ma dh’ fhaoidte gu bheil moran de chairdean MHIC-TALLA nach cuala gu deachaidh ann an 1895, Leabhar na h-Urnuigh Choitchionn, no Leabhar na h-Eaglaise Shasunnaich eadar-theangachadh a dh’ ionnsuidh na Gaidhlig. Bho laithean an dara righ Tearlach agus an Ard-Easbuig Laud, tha Eaglais Easbuigeach ann an Albainn. Tha an diugh seachd Easbuigean agus faisg air tri cheud gu leir ministeir anns an eaglais so ann an Albainn. Cha ’n e eaglais bhochd no bheag mata, ’tha innte. Buinidh moran Gaidheil di; agus gun teagamh, is ann air an sgath-san a chaidh Leabhar na h-Urnuigh a thionndadh gu Gaidhlig. Tha dragh ’us upraid anabarrach aig an am so ann an Sasunn mu dheibhinn Leabhar na h-Urnuigh, agus an doigh air am bheil ministeirean na h-Eaglaise Shasunnaich ’ga leantuinn no ’ga sheachnadh. Is ann an 1890 a chaidh cuideachd a chur air leth airson an Leabhair so ’eadar-theangachadh, agus sgiamh Gaidhealach a thabhairt da. Ann an 1895 chlo-bhualadh Leabhar na h-Urnuigh Choitchionn ann an sgeadachadh ur na Gaidhlig. Faodaidh sinn a bhi cinnteach gu robh feum mor ann am beachd nan easbuigean air an leabhar so ’thionndadh gu Gaidhlig, a chum gu faigheadh na Gaidheil comas air na h-urnuighean, air na laoidhdhrann, ’s air gach ni eile ’tha anns an leabhar a leughadh ’nan canain fein. Na abradh neach air bith gu bheil a’ Ghaidhlig air leabaidh a bais, agus gu bheil i aig ceann uidhe ’turuis. Fhuaradh iadsan a dh’ eadar-theangaich an leabhar gu math. Ged tha, an sud agus an so, blas na Beurla air a’ Ghaidhlig; agus ged nach ’eil cordadh nam briathran daonnan co snasmhor, milis ’s a dh’ fhaodadh iad a bhi; tha na sgoilearan a chuir an leabhar ann an uidheam Ghaidhealach, airidh air cliu airson na h-oibre mhaith a rinn iad. Is eiginn gu bheil greadhnachas ’us tlachd sonruichte aig na Gaidheil a bhuineas do ’n eaglais Easbuigeach ann an Albainn, do bhrigh gu bheil aca ’nan cainnt fein gach urnuigh ’us foghlum a tha ann an Leabhar na h-Urnuigh Choitchionn. Tha Gaidhlig air a searmonachadh do na comh-thionalan anns a’ Ghaidhealtach a tha ’leantuinn na eaglaise Easbuigeach. Tha, air uairean, ministeirean na h-eaglaise so aig am bheil Gaidhlig a’ searmonachadh ann am bailtean mora na duthcha, ’s a leughadh nan urnuighean anns a’ Ghaidhlig a tha air uidheamachadh anns an leabhar a bha air a clodh-bhualadh ann an 1895. Bithidh gach Gaidheal ard-chridheach ’us caoimhneil ag altrum an dochais, gu tarruing Leabhar Gaidhealach na h-urnuigh, Gaidheil Albainn ni ’s dluithe ’s ni ’s baigheile ri ’cheile, agus gu faic iad ann an doigh fior-thaitneach gu faod daoine ’bhi ’nan cairdean carthannach, tlusail, ged nach buin iad do ’n eaglais cheudna. Tha na h-Albannaich comharraichte am measg nan sluagh, oir tha iad fior-dhileas d’ an eaglais fein, agus tha iad fiosrach agus easgaidh airson beachdan ’us eachdraidh an eaglaise fein a dhion agus a mholadh, agus air dearbhadh a thabhairt seachad gu bheil i fada air thoiseach air gach eaglais eile anns an duthaich. Tha e gun teagamh iomchuidh gu bitheadh gach duine eolach air beachdan sonruichte ha h-eaglaise ’tha ro thaitneach ’na sealladh fein; oir thig e do gach neach a bhi cinnteach gu bheil an eaglais agus a beachdan air an steidheachadh air teagasg fior ’us soilleir a’ Bhiobuill. Mar tha na bliadhnachan a’ gabhail gu luath seachad, ’us a tha fineachan na talmhainn a’ faotainn eolais a’s airde ’s a’s fearr air a’ cheile, tha beachdan beaga, suarach a teicheadh air falbh, tha ardan ’us mor-chuis ’us feinealachd a’ call an treoir ’s an danadais, ’us tha daoine ’faicinn agus a tuigsinn gu bheil saorsa ’s comas air a bhuileachadh air gach neach airson a bheachdan ’s abhaistean fein ’altrum agus a chumail suas. On tha inntinn an t-sluaigh ag amhairc air iomadh beachd ’us ni bho iomadh aird ’us aite seallaidh; agus on tha iomadh eadar-dhealachadh ann an smuaintean agus ceud-fathan dhaoine, thig e dhoibh a bhi cairdeil, agus gun a bhi ’creidsinn gu bheil iad fein daonnan ceart, agus gu bheil neach eile cearr ma tha ’smuaintean agus a chreidimh air atharrachadh doigh. Leabhar na h-Urnuigh Choitchionn agus frithealadh nan Sacramaidean agus riaghailtean ’us deasghnathan eile na h-Eaglais, a reir cleachdaidh Eaglais Shasunn, maille ris an t-Saltair no Sailm Dhaibhidh air am poncachadh mar a sheinnear no a theirear iad ann an eaglaisibh; agus an riaghailt no an doigh air deanamh, orduchadh agus coisrigeadh Easbuigean, Shagartan agus Dheaconan. Ann an Gaidhlig chruaidh, sgairteil, tha mar so aobhar ’us eolas, ’us riaghailtean Leabhair na h-Urnuigh air an cur fa chomhair gach Gaidheil a’ tha ’na bhall de Eaglais Easbuigeach Albainn. Tha na freagairtean a’s gnath do bhuill na h-Eaglaise Shasunnaich a sheinn no ’aithris air an cur anns an uidheam so: “Gloir do ’n Athair, agus do’ n Mhac, agus do’ n Spiorad Naomh. Mar a bha air tus, a tha ’nis, agus a bhitheas gu brath, saoghal gun chrioch. Amen. A Thighearna, dean trocair oirnn. Agus eisd ruinn gu trocaireach an uair a ghairmeas sinn ort. Agus dean do shluagh taghta aoibhneach. Agus beannaich d’ oighreachd. Do bhrigh nach ’eil neach air bith eile ’tha cogadh air ar son ach thusa ’mhain a Dhe.” Tha urnuighean boidheach agus druighteach an leabhair air am bheil mi ’deanamh luaidh, air an eadar-theangachadh gu pongail agus gu maith. “Treoraich sinn, O Thighearna, ’n ar n-uile dheanadais le d’ fhabhar ro ghrasail, agus thoir air ar n-aghaidh sinn le d’ shior chomhnadh: a chum ’n ar n-uile oibribh a thoisich, a bhuanaich agus a chriochnaich sinn annad-sa, gu’ n gloraich sinn d’ Ainm Naomh, agus fa-dheoidh le d’ throcair gu ’m faigh sinn a’ bheatha mhaireannach, trid Iosa Criosd ar Tighearna. Amen.” Tha ’n urnuigh ghasda so air a cur ann an sgeadachadh grinn Gaidhealach. Tha urnuigh airson na Banrigh gle shnasmhor ’us gle bhoidheach. Is e so cuibhrionn de ’n urnuigh: “Gu h-umhal tha sinn a’ guidhe ort cridhe do sheirbhisich Bhictoria ar Ban-righinn agus ar Riaghladair aomadh agus a stiuradh a chum ’na h-uile smuaintibh bhriathraibh agus oibribh, gu ’n sior-iarr i d’ onoir agus do ghloir, agus gu ’m bi i durachdach a ghleidheadh do shluaigh a chuir Thu fo ’curam, ann an soirbheachadh, sith agus diadhachd. Deonaich so, O Athair throcairich, air sgath do Mhic ionmhuinn, Iosa Criosd ar Tighearna. Amen.”

Tha ’m beannachadh so air eadar-theangachadh ann am briathran tha fior chrabhach agus taitneach: “Gu ’n ghleidheadh sith Dhe a tha os ceann gach uile thuigse, ur cridheachan agus ur n-inntinnean ann an eolas agus ann an gradh Dhe, agus a Mhic Iosa Criosd ar Tighearna. Agus gu ’n robh beannachadh Dhe uile-chumhachdaich an Athar, a Mhic agus an Spioraid Naoimh ’n ’ur measg, agus gu ’n gabhadh e comhnuidh maille ruibh do ghnath. Amen.”

Bithidh gach Gaidheal dileas gle thoilichte gu bheil Leabhar na h-Urnuigh air eadar-theangachadh airson maith ’us comhnadh nan Gaidheal a bhuineas do ’n Eaglais Easbuigeach ann an Albainn. Tha dearbhadh gasda againn nach ’eil cainnt Oisein fathast a’ cromadh a cinn le laigse ’s sneachd na sean aoise. Thig do iomadh Gaidheal nach ’eil ach fann ’na chairdeas do ’n Ghaidhlig agus do ’n oidheirp a tha MAC-TALLA ’deanamh airson beatha laidir, fharsuing a thabhairt di, guth treubhach agus aobhar aluinn, trid an coir dha fas dileas, durachdach agus faoilidh as leth cainnt urramaich nan laoch, ’s nam beann, ’s nan gleann, ’s nan comhnardan.

CONA.

SYDNEY HOTEL.

Luchd-Cuideachaidh.

Tha DEICHNEAR NIGHEAN a dhith oirnn air son Obair Taighe; mar an ceudna Cocaire Math Phitheannan (Pastry) d’ an toirear deagh thuarasdal. Feumaidh iad uile Beurla bhi aca.

G. L. HANNINGTON.
Sidni, Iun 29, 1899.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 19, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air son Old Tank agus Grand Lake Sidings air a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

P . L. NAISMITH, Supt.

---

[5]

[Vol . 8. No. 1. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha an Carnival a toiseachadh Di-ciaduin, an darna latha deug. Tha sinn an dochas gu’m bi side bhriagha ann agus gu’n teid gach ni seachad gun dragh no sgiorradh sam bith.

Tha Coinnich Mac Coinnich a nise na fhear-cumail a phriosain anns a bhaile ’so, ’s tha e-fhéin ’sa theaghlach a fuireach ann an tigh na curtach. Tha an Siorram Buchanan a fuireach ann an tigh Bhurchell, air sràid Shearlot.

Ma bha teagamh aig daoine nach robh an obair-iaruinn a dol air adhart, tha iad air an cur as an teagamh roimhe so. Thatar a cur air dòigh thaighean ’sa deanamh deiseil air son togalaichean ura chur suas; thatar ag obair air bàta mor (scow) a ghiulaineas da mhile tunna, air son a bhi tarruinn cloich-aoil.

Tha na sgoilean a nise air an dunadh, agus tha cothrom aig an luchd teagaisg ’s aig na sgoilearan air gnothuichean a ghabhail air an socair ri teas an t-samhraidh. Fhuair na maighstirean-sgoile a bha air son ceasnachadh a sheasamh, cead an sgoilean a sgaoileadh deireadh na seachdain s’a chaidh.

Bha stoirm throm ann air an t-seachdain s’a chaidh, tairneanaich us dealanaich, us uisge mor. Cha chuala sinn gu’n d’ rinneadh call sam bith air feadh na duthcha, ach gu’n do leagadh àireamh de phuist antelegrpheadar so ’s na Narrows Mhora. Tha uisge gu leòr a sileadh a nise, agus bu choir do nithean fàs math a dheanamh.

Rinneadh mort grànda air bord soithich iasgaich Frangach faisg air St. Pierre o chionn da sheachdain air ais. Rinn an sgioba ceannairc an aghaidh a chaiptein, agus ghabh iad dha leis na sgeinean, ’ga ghearradh na phiosan. Ghlacadh an soithich ’s an sgioba le soitheach-cogaidh Breatunnach, agus chaidh an toirt gu St. Pierre.

Thainig ceithir cheud eile de na Galicians do Chanada toiseach na seachdain s’a chaidh. Mar a rinn iadsan dhe’n chinneadh cheudna, tha iad a dol a shuidheachadh anns an Iar Thuath. Cha’n eil meas mor sam bith orra an sin, agus thatar dhe’n bharail nach bu choir leigeil leotha suidheachadh ach beagan theaghlaichean an sid ’s an so, air dhoigh ’s gu’m bi cothrom aca air deagh bheusan ionnsachadh o’n coimhearsnaich, ni air am bheil iad, a reir sgeoil, gle fheumach.

Thachair droch sgiorradh ann an Glace Bay, air Di-luain, an treas latha dhe’n mhios; bha dithis bhoirionnach, Mrs. Adamson agus Miss Nic Amhlaidh, a dol tarsuinn an rathad-iaruinn, nuair a ghabh an t-each eagal ’s sheas e far an robh e mu choinneamh an inneal-iaruinn. Bhuaileadh an carbad, agus bha ’n dithis bhoirionnach air an tilgeil a mach. Bhrist Mrs. Adamson a cas, agus tri aisnean, agus chaidh a bana-chompanach a ghoirteachadh gu dona cuideachd. Tha Mrs. Adamson gle iseal, agus tha eagal nach fhaigh i a chuid a’s fhearr dheth. Is bantrach i, mu dha fhichead bliadhna dh’ aois, agus tha ceathrar de chloinn bhig air a curam.

Tha sinn duilich nach d’ fhuair sinn am paipear a chur a mach air an t-seachdain s’a chaidh mar a b’abhaist. Bha sinn a feitheamh ri luchd-paipear ris an robh duil againn romh thoiseach a mhios, ach a bha fadalach ann an tighinn. Cha robh sinn air son am MAC-TALLA thigh’nn a mach anns an t-seann riochd, agus dh’fheith sinn ris a phaipeir ur. Tha fhios againn gu’n gabh ar leughadairean ar leisgeul. Tha am MAC-TALLA nise ’g amharc na ’s fhearr na bha e riamh, agus tha dochas againn gu’n cord e ris na Gaidheil, agus ma bha iad measail air, agus dileas dha roimhe so, gu’m bi iad moran na ’s measaile air agus na’s dilse dha an deigh so.

A FRAMBOISE.

Tha aimsir fhionnar bhriagha againn a nise agus pailteas uisge a’ sileadh airson gach pòr a chinntinn gu math. Tha ’m feur a coimhead gu math gealltunach; ’se ’m fochann agus bàrr a bhuntata is fhaide air ais.

Tha beagan an dràsda ’sa rithist de na bh’ air falbh ’s na Staitean a teicheadh bho’n teas ’sa tighinn thugainn dhachaidh a dh’ ionnsuidh fionnarachd agus fallaineachd an t-samhraidh. A dh’ aindeoin gach ni a dh’ fhaodas iad fhaotuinn fo bhratach a Gheancaich cha’n eil e ’n comas dhaibh a leithid de chomhfhurtachd fhaotuinn ri teas an t-samhraidh uaithe ’sa gheibh iad aig an dachaidhean an Ceap Breatuinn.

Tha muinntir a deanamh gle mhath air iasgach nan giomach air an t-samhradh so, ach an deigh sud is ainneamh fear nach ann ri gearain a tha e. Ach bithidh an gearain ann co-dhiu. Tha dochas againn gu faigh sinn iasgach gu toiseach an fhoghair. Tha iad am bliadhna a cur air falbh gu ruige Boston gach giomach anns a bheil deich oirlich gu leth a dh’ fhad. Tha bàta smuide beag a taghal nan cladaichean, agus a ceannach nan giomach mar sud aig seachd sentichean gach aon agus an sin tha i coinneachadh ann a Caolas Chanso ri bataichean Bhoston; ’s mar sin tha ’n giomach a ruigheachd Bhoston gu beò, slàn, fallain, agus tha sinn a tuigsinn a togail pris mhor air a mhargadh an sin.

Tha co-fhaireachduinn againn ris a mhuinntir a chaill an dillsean ’san daimhean ann am meinn Chaledonia. Tha moran chairdean aig an duin’ og, Calum Mac Amhlaidh, a chaidh a mhilleadh ann anns an àite so. Tha triuir pheathrichean mathar aige an so. Agus cha’n ’eil teagamh nach eil iad gu leir ro dhuilich airson a bhuille a fhuair am piuthar. Ach coma, air muir no tir, tinn no slan, cha’n eil ri dhol as bho ’n bhàs.

’S mi a dh’earbadh a mo charaid Ailean a bhi riamh dileas do’n Ghaidhlig, agus tha mi ’n dochas gur a lionmhor duais eile a choisneas e air a shon sud.

Iun, 30, ’99. CEANN-LIATH.

Am Bathar a’s Fhearr.
Na Prisean a’s Isle.
GHEIBH THU SIN AIG
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
SIDNI, C. B.
Bathar Tioram, Aodaichean, Amhlan, agus iomadh seorsa bathair nach gabh ainmeachadh an so.
THIG AGUS GHEIBH THU BARGAN.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

Ma thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort air an t-samhradh so, bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Tha na carbadan a fhuair sinn air a mhios a chaidh air an creic cha mhor uile; tha duil againn ri tuilleadh mu mheadhon a mhios so—carbadan cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do ’nCanada Carriage Co. ,an Ceap Breatunn,
Sidni, C. B.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

C . H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte. Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

---

[6]

[Vol . 8. No. 1. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 3.)

Agus mar sin ma bhitheas tu an comhnuidh ag altrum farmaid ri neach eile tha thu air an rathad dhìreach gu fàs cosmhuil ris—chum maith no chum uilc. Tha Farmad mar tha ’n Uaill—taobh maith agus dona oirre—agus uime sin tha claon-bhàigh agus leith-bhreith ’g a leantainn air gach taobh. Tha Farmad ann air sgàth farmaid; sin r’a radh farmad air a shon fein; tha farmad ann air sgath bhi faotainn ni-eigin tha e feumail dhuinn bhi sealbhachadh no bhi mealtuinn no bhi deanamh; sin r’a radh, tha e cubhaidh Buaidh an fharmaid a’ chleachdadh air sgàth a bhi ’g ar cuideachadh chum ni-eigin is còir dhuinn a dheanamh a chuir an gniomh le ’r n-uile neart. Tha mo luchd-duthcha-sa gu dearbh, comharraichte airson dà nì—farmad agus dioghaltas. Saoilidh mi gur trice thug an dà ni so, maille ris an fhein-speis agus an fhein-bhuannachd bha comh-cheangalta riu, air mo luchd-duthcha iomadh ni a chur an gniomh air an deanadh na Gaidheil mu’n do sheinn Oisean tair agus di-meas. Tha farmad gu h-àraidh, tha mi meas, a’ gintinn ciocrais do-shàsuichte ’n ar cridheachan agus a’ toirt oirnn a’ bhi siòr-fheuchainn ri sonas fhaotainn, agus uime sin tha sinn ’ga sheachnadh. B’e farmad a chuir an smuain ann an cridhe Bhrutuis gu bhi marbhadh Cheusair, an t-aon duine aig an àm sin bha comasach air gràisge na Roimhe a stiùireadh. Gun teagamh bithidh cuimhne agad air sin bho Shakespeare—filidh, a’m’ bheachdsa, tha ’n a shamhladh iomlan air inntinn Bhreatainn anns an staid as àirde agus as iomlaine.”

“Tha mi a’ tabhairt taing diubh gu treibh-dhireach,” arsa mi-fhin ’s mi ’freagairt, “airson an dochas tha agaibh-se ann am Bard bho ’n d’fhoghluim mi cho liuthad ni tha prìseal; ach tha e eucomasach dhomh bhi creidsinn gu’n do thuig sibh ’fhior-bhrigh. Cia b’e air bith am mothuchadh tha ’g a dheanamh comasach do Bhrutus a bhi mort duine aig an robh (le ’uile chiont agus dhroch-bheairt) gidheadh cridhe daonna, tha mi do rireadh a’ creidsinn gu’n d’thug am Priomh-bhard dha creideas mar fhear-smuaineachaidh aig an robh ni na b’ àirde gu ghluasad. Nuair tha duine aig a bheil fior rùn beusach agus tha saor bho dhubhailcean a latha, a’ gabhail beachd àraidh a dhealbhadh leis ’n a inntinn féin mu chrioch-àraid an duine air thalamh, tha dian-iarrtus aige mu ghnothuchan na h-Inntinn, agus cha ’n fhaodar air dhoigh sam bith a chur air dearmad. A shamhuil so de dhuine dhuraichdinn a ràdh bha ’m Brutus.”

(Ri Leantuinn.)

Is fhasadh deadh ainm a chall no choisneadh.

Is ann’ t-am a thig an cruadal a dh’ aithnichear na cairdean.

Carnival Samhraidh Shidni.

AIR
Iulaidh 12, 13 & 14, 1899.

BIDH
Soithichean Cogaidh
BREATUNNACH, FRANGACH & GEANCACH
a lathair a ghabhail pairt.

Cuiridh Ramhaichean a’s fhearr ’s a’s ainmeile an Canada Reisean
AGUS
Bidh Duaisean o $200 sios gu $50 air an toirt seachad.

REISEAN EILE
aig bataichean beag us mor—le aon ràmh, da ràmh, us ceithir ràimh; reisean thubaichean; reisean snàimh, &c ., air son am bi Buinn-Chuimhne Oir us Airgiod air an toirt mar dhuaisean.

Reisean Sheoladairean
bhar nan soithichean-cogaidh; duaisean o $30 gu $10 .

Bataichean Iasgaich
Reis sheolaidh, deich mile dh’ astar. Duaisean $50 gu $25 . Reis Iomairidh, $10 agus $5 . Bataichean Philots—ceithir ràimh— $30 agus $15 . Bataichean Philots air an iomaireadh le gearradairean guail—ceithir ràimh— $30 agus $15 .

AIR TIR
bidh Reisean Rothairean; Ruith; Leum Ard; Leum Fada; Tilgeadh na Cloiche Neirt; agus gach cluich eile dhe ’n t-seorsa sin.

Coimh-cheol Bhand.

OBAIR THEINE
Soillseachadh anns an Acarsaid leis na Soithichean Cogaidh; Teintein Eibhneis; Soillseachadh mor anns a bhaile, &c ., &c .

Fosgladh na Pairc Throtaidh

BIDH FARADH ISEAL
air na carbaid-iaruinn ’s air na bataichean-smuide.

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann anCoxheath ,mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, C B

MAC-TALLA:
Paipear Gailig, —an aon fhear dhe sheorsa tha ri fhaotainn.

A TIGHINN A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

Naigheachdan na Seachdain, Sgeulachdan, Dain, Orain, Eachdraidh, Litrichean, agus nithean taitneach eile air an toirt seachad o am gu am.

THA SGOILEARAN
matha Gailig a sgriobhadh dha daonnan, agus a cumail leughadh taitneach ri sean agus og.

’S coir do gach neach aig am bheil gradh do
CHAINNT A SHINNSIR,
a bhi ’ga ghabhail, ’ga phaigheadh, ’s ’ga leughadh.

A PHRIS:
DOLAR ’SA BHLIADNNA.

Bu choir dhaibhsan a tha deanamh ghnothuich
SANAS
a chur anns a MHAC-TALLA; oir, tha e ’na phaipear cho math anns an doigh sin ’sa ghabhas faotainn.

THA E DOL
FAD US FARSUING,
agus anns gach aite do ’m bheil e dol thatar ’ga shar leughadh.

CUIR DEUCHAINN AIR.

J . S. BROOKMAN, M. D. ,
LIGHICHE.
OIFIS: Na Thigh-comhnuidh air Sraid Shearlot.
SIDNI, C. B

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

---

[7]

[Vol . 8. No. 1. p. 7]

THE GREAT EUM’.

LE DONULL MAC CALUM.

Anns an eachdraidh so tha sinn a nis a fagail The MacDodo, Peter VI., ’n ar deigh. Cha chual e ciamar chaidh do Chaomhan, chaochail e air an oidhche roimh ’n mhod. Chaidh tuile ubraid a dheanadh mu thimchioll The MacDodo marbh no chaidh a dheanadh mu thimchioll The MacDodo beo.

Eadar a luchd-daimh feadh na Galldachd, sliochd an aiteam a dh’ fhuadaich Roderick X. an treasa The Mac-Dodo roimh Peter VI., nuair a chuir e na Leirgean-a- choine fo fheidh, agus critearan an Talamh-fhuar, sliochd an aiteam, aig a cheart am, a dh’ athraich The MacDodo ud o na Toranuaine do ’n aite sin, bha strigh cho mor co bu mhotha chuireadh urram air The MacDodo marbh ’s gu bheil a bhliadhna ’s an d’ fhuair e bas fathast air a cuimhneachadh mar “Bhliadhna na conspaid mhor.”

Chuir fir na Galldachd a suas clach-chinn mhor air an triath, a bha na culaidh-fharmaid do na croitearan. Tha an sgriobhadh so ri fhaicinn orra gus an la an duigh:—

IN MEMORIAM
THE MACDODO, PETRI VI.

Vericundo et summisso animo,
hospes,
caput apertum demitte
dum hoc elogium legis.
Sci Eum
gui mortuus
Sub hoc tam celso lapide
jacat,
per vitam,
totam regionem guam-circum
te videas tenuisse:
Eum docissimun disertissimum
sapientissimum virum
Sna aetate fuisse;
nunc autem
Eum Custodem Elysium
habitare.

Nuair a chunnaic na croitearan gu ’n d’ fhuair fir na Galldachd an lamh an uachdar orra thaobh na cloiche thionndaidh iad an aire o The Mac Dodo marbh gu The MacDodo beo.”

’Se fear do’n b’ ainm Harry B. Scrubber a bha ag oighreachadh an aite Peter VI. ’Se ’n titil a ghabh esan, The MacDodo, Edward V.

’Nuair a ghabh Edward V. seilbh air an oighreachd rinn na croitearan greadhnachas co mor ’s gu’n do chuir iad gu naire na rinn fir na Galldachd air son The MacDodo marbh.

So an address a thug iad dha;—

TO
His Lordship The MacDodo Edward V.
from
His most humble and obedient servants
The crofters of Talamh-fuar.
May it please your most excellent Lordship, as a proof of our loyalty and of our determination to serve you with the same humble obedience with which our forefathers in all past generations served your most glorious forefathers, to accept this small token. May our children in coming generations never feel the want of The MacDodo to rule over them. And we, your humble adorers, will ever pray.

Air an oidhche air an d’thainig Edward V. a ghabhail còmhnuidh do’n tigh-mhor chuir na croitearan a suas tein’ aigheil mòr(bon-fire)air mullach Cnoc-gorm.

Air an ath sheachdainn chaidh a chuid a bu sheòlta na chéile de na croitearn a dh’ innseadh do “The Mac Dodo” gu’m b’iadsan a chuir a suas an tein’ aighear air mullach Cnoc-gorm. Ach cha deach iad na b’fhaide na geat’ an tigh-mhòir. An sin leugh iad an sanas a bha air a chuir a suas air craobh ri taobh a gheata:—

“Notice. — £5 reward will be given to any person giving evidence that will lead to the conviction of parties who maliciously cut down a number of fine trees in theCoile Mhor,and burned the same on the top ofCnoc -gorm,along with a number of tar barrels, whereby the mountain was reduced to a black cinder, the burning tar causing the moor to burn.

“N.B. —A repetition of the same malicious mischief will ensure the evicttion of all the crofters on this estate.

—By command of The Mac Dodo, Edward V. ”

Cha’n eil an crithneachd ann an Ontario gle ghealltunnach air an t-samhradh so. Leir cho gann ’sa bha ’n sneachda, chaidh a chuid mhor de’n chrithneachd-geamhraidh bas leis an reothadh, agus tha ’n t-side cho fuar o’n thainig an samhradh ’s nach d’thainig adhartas ceart sam bith air a chrithneachd-earraich.

Am Feillire.

IULAIDH, 1899.

1 Di-satharna La na Boinne, 1690.
2 DI-DONAICH VI. Donaich na Caingis.
3 Di-luain
4 Di-mairt Saorsa nan Staidean, 1776.
5 Di-ciaduin Glacadh Lite, 1560.
6 Dior-daoin Breith Phoil Jones, 1747.
7 Di-haoine
8 Di-satharna Bas Righ Alasdair II, 1249.
9 DI-DONAICH VII. Donaich na Caingis.
10 Di-luain Bas Alasdair Mhic-an-Rothaich, 1767.
11 Di-mairt
12 Di-ciaduin Fagail a’ Chrimea, 1856.
13 Dior-daoin Crunadh Righ Alasdair III, 1249.
14 Di-haoine
15 Di-satharna An fheill Mhartainn Builg.
16 DI-DONAICH VIII. Donaich na Caingis.
17 Di-luain Toirt a mach Chawnpore, 1857.
18 Di-mairt
19 Di-ciaduin La Beinn Halidon, 1333.
20 Dior-daoin Glacadh Sruithliath, 1304.
21 Di-haoine Bas Raibeart Bhurns, 1796.
22 Di-satharna La na h-Eaglais-brice, 1298.
23 DI-DONAICH IX. Donaich na Caingis.
24 Di-luain
25 Di-mairt La Harlaw, 1411.
26 Di-ciaduin
27 Dior-daoin Posadh Banrigh Mairi ’us Darnlaidh, 1563.
28 Di-haoine
29 Di-satharna [30] Cobhair Doire 1689.
30 DI-DONAICH X. Donaich na Calngis.
31 Di-luain

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 7, U. 4, M. 17 F.
A Cheud Chairteal L. 15, U. 7, M. 45 F.
An Solus Lan L. 22, U. 5, M. 27 F.
An Cairteal mu Dheireadh L. 29, U. 8, M. 28 M.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
do 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An Seorsa ’s Fhearr air an t-Saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

Chaidh fear Ruairidh Mathanach a bhathadh aig St. Esprit, feasgar Di-haoine, an latha mu dheireadh dhe ’n mhios s’a dh’ fhalbh. Bha e-fhéin us fear Mac Gilleain a bha ’g obair aige, mach le bata a cur air doigh thrapaichean ghiomach, agus air do’n chuan a bhi gu math garbh, chaidh am bata thairis. Fhuair Mac Gilleain greimeachadh ris a bhata gus an d’ rainig cuideachadh, ach thug am Mathanach suas, agus chaidh a bhathadh.

Carson ’tha fiacail a chaidh a tharruing coltach ri ni ’chaidh air dhichuimhni? Dh’fhalbh e as a acheann.

FOSGLADH
Pairc Throtaidh
Cheap Breatunn,
ANN AN
SIDNI, C. B.,
Iulaidh 13 & 15, 1899.

Aon de na nithean a’s taitniche chithear aig a Charnival.

Bidh tri Reisean ann gach latha, agus bidh Duaisean o $120 sios gu $10 air an toirt seachad. Eadar an da latha bidh
$1 ,000.00
air a thoirt seachad mar dhuaisean. Bidh da reis gach latha fosgailte do cich a aite sam bith ’sna Roinnean Iseal; bidh aon reis fosgailte mhain do eich a bhuineas do eilean Cheap Breatunn.

D . A. HEARN,
RUNAIR.
Sidni, Iun 19, 1899.

---

[8]

[Vol . 8. No. 1. p. 8]

Sgialachd na Troidhe.

An Dara Duan.

AIR A THIONNDADH BHO GHREUGAIS HOMEIR GU GAIDHLIG ABRAICH, LE EOBHAN MAC LACHAINN.

Taisbeanadh an Fheachda; agus aireamh nam Fineachan Greugach agus Troidheach.

’S e sin ordugh ti nan ti,
’Bheir air righeachd creach no gloir,
’Luaisgeas fann-phruip earbsa dhaond’,
’S romh ’n tuit babhuinn nam faoin-thorr.
Ach fath mo chiurraidh ’s mo nair’,
Na chluinneas ant al na ’r deigh;
Cho fad ’s a chum por gun mhiagh
Comhrag dhian ri feachd na Greig’.
Feachd is morach ainm ’s gach tir,
A dh’ fhas cho diblidh ri uchd cruais.
’S gun choltas criche no duil,
Gu’n crunar an toisg le buaidh.
Na’n roghnuicheadh Troidh ’s a’ Ghreig
Cordadh reidh fo cheangal mhionn,
Chum ’s gu’n gabht’ air an da thaobh
Uil’ aireamh nan laoch air cheann,—
Gu’n tairngt’ air cothrom an loin
Luchd-comhnuidh baile nan tur;
’S a’ Ghreig roinnt’ aig cuilm araon,
Deichnear laoch mu bhiadh gach buird;
Ged iarr gach deichnear, mar choir,
Aon bho Throidh gu diol air fion,
Gheobhteadh fad gach cearn de’n bhlar
Ioma turlach ’s traill d’a dhith.
Ach ’s iad fir ’chomradh ar namh—
Luchd aitich nam mor-roinn dluth,
’Mhiadaich ar n-allaban craidh,
’Bhrisd ar cridh ’s a chnamh ar luths.
Naoidh bliadhna nan iorghainn cian,
Thriall bho shoir gu siar mu’n cuairt,
Ghrod oirnn fiubhaidh nan luath-long,
’S ar n-ur-ghaisreadh tholl a’s bhruam.
’S goirt, tursach ar mnathan graidh,
Ar maoth-phaisdean chaill an ciall,
Na ’n suidh’ air nochd-laraich fhais,
Gun fhusgais gach la mu ’r triall.
Dleasnas, ’tiarainnteachd, a’s baigh,
’S guth nadair bho ghrunnd gach cleibh,
Ag eigheach, fheara mo ruin,
Gu’n diobramaid cuis gun fheum.
Teichibh as, le ’r breochaid bharc,
Gu arois ur gaoil thair tuinn.
Tha Troidh fo dhidean nan speur,
’S do ’r neart-ne cha gheill i chaoidh.”

Labhair e, ’s cho-ghluais am feachd,—
Mhiad ’s nach d’ fhiosraich beachd an righ;
Shaoil mar aon gu’m bu bhreith cheart,
’S teas-ghradh caoimhneil las na ’n cridh.
Ghluais iad mar neart nan garbh thonn,
Cuan Icaria doirbh fo ghreann;
Deas a’s ear a’ taosgadh shian,
Romh bhaideal nan nial le srann.
Mar gheilleas trom-arbhar dluth
Romh bhras-thuirling nan gaoth niar.
Raoin a’ luath-shiubhal fo’n stoirm,
Na’n tuinn tholgach, fada ’s cian;—
Sin mar chiteadh miltean sloigh,
A’ dortadh a choir nan long;
Ceo-sniomhain bho ’n smuraich ruaidh,
Mhosgladh suas le tartraich bhonn.
Ag glanadh claisean nam barc;
Greadhnach an gair—mor an uaill,
Air ghleus grad-tharruing gu sail,
Fhreagair an speur ard do ’m fuaim.

An sin, thilleadh a’ Ghreig gu tir,
Cheart aindeoin gach ni bha ’n dan,
Mur b’e gun d’ thug Iuno ’n eubh
Air ban-dia euchdach nam blar;
“Mo leir chreach, ’s mo mhianas truagh!
A nighean Iobh is uaibhreach sgiath,
An teich Greugaich as thair chuan,
Fad romh ’n am gun bhuaieh, gun diol?
’S iad a dh’ fhagadh fath na h-uaill,
Do chuirt uaibhreach ’s do thuath Throidh.
Helen cheutach nam miann craidh,
A ghluais bas do mhiltean sloigh,
Liuthad Greugach gaisgeil, ur,
A dh’ eug cian an duthaich ghaoil.
’S Paris gun ath-dhiol ’g a chionn,
An seilbh toradh a mhionn claon;
Ach togs’ ort, ’s bi sios na d’ leum,
Gu feachd Greugach nan arm cruaidh;
Grab an triall le d’ bhriathran corr,
Los nach sgaoil iad seol thair stuaidh.”

IV.

Chuala Pallas nan gorm-shul,
’S thuirling i romh neamh na still
Bharr mullach Ilimpiuis aird,
Gu luath chabhlach nam barc grinn.
Fhuair i mac Laerteis mhoir—
Saoidh mar Iobh an gliocas cinn;
A lamh cha do shin an sonn,
Chum a long thoirt sios gu tuinn.
Chunnacas a sheasamh leis fhein,
Cridh a’ ghaisgich threin fo cheal;
Sheas Minerbha ceart ri ’thaobh,
’S rinn seanchus ri laoch nam fear;
“Mhic Laerteis is mor brigh,
A chinn ghlic nan innleachd geur,
An teich sibh gun chliu, gun agh,
Na ’r n-aon mhaoim thair sail gu leir?
’S sibh a dh’ fhagadh fath gu uaill,
Aig cuirt uaibhreach ’s aig tuath Throidh.
Helen cheutach nam miann craidh,
A ghluais bas do mhiltean sloigh,
Liuthad Greugach gaisgeil, ur,
A dh’ eug cian bho ’n duthaich ghaoil;
’S Paris gun ath-dhiol d’a chionn,
An seilbh toradh a mhionn claon!
Greas, greas ort, Ulisseis aigh,
Fuadaich tamailt, bac an triall;
Fiach uile dheas-chainnt do bheoil,
’S leig dan Throidh gu meinn nan dia.”

Labhair i; ’s dh’ aithnich an laoch
Guth na ban-de nach b’ fhaoin brigh;
Ghrad ruith e, ’s tilgear air fonn
Fhalluing throm bu sgiamhach lith.
Euribat, fear-gairm ant shuinn,
Thog ant earradh ’s phaisg le sgoinn;
Ach dh’ imich e fhein na ’dheann
Gu Mac Atreuis, righ nan lann.
Choinnich e ’m flath ’s ghlac a lamh
Colbh neo-bhasmhor, siol nam buadh;
’S rainig far ’m bu dluth, na’n sreud.
Luingeas Greugach nan arm cruaidh.

’N uair thachradh ris neach a b’fhiugh,
Milidh no ceann ’stiuradh sloigh,
Dhruideadh e ris gu teann, teann,
’S an reith-chainnt a b’ fheartach gloir:

“Cha tig dhutsa, ghaisgich aigh,
Crith-eagail mar thraill gun chlith.
Suidh a’s impich cach bho thriall,
Oir ’s ain-fhios dut miann do righ,
’S a ghniomh seo cha’n bheil air fad,
Ach dearbhadh aigne nan treun;
Ge lionmhor flath th’ anns a’ chuirt,
’S tearc na thuig a run gu leir.
Gabhaibh toirt—na toillibh fraoch;
’S mor am baoghall righ fo ghruaim,
Tha cumhachd a’s neart na ’laimh,
’S aig ti nan neamh, ’s ard a luach.”

’N uair chiteadh leis neach ga choir,
De’n mheasg-shluagh ri boilich fhaoin,
Spaideadh e ’n trom cholbh ri cheann,
’S bhagradh teann le smachd neo-chaoin;

“Fosadh ort, ainmhidh gun cheil,
Thoir eisdeachd do ’n dream is fiach;
Cha chonn thusa ’m blar no ’n cuirt:
Ach diobhag gun chliu gun mhiagh.
An saoil gach umaidh ’s a’ Ghreig,
Gur leis fhein an colbh mar choir?
Is riaghailt a chur bonn os cionn,
Graisg a chur a stiuradh sloigh.
Ceannard na biodh ann ach aon,
Righ do’n toir ti naomh nan speur,
Gliocas a’s lagh, smachd a’s iul,
Gu stiuradh ’s gach cuis le ceill.”

Mar seo gu ceannsgalach, glic,
Chaisg e iom-ghluasad nam feachd.
Bho ’m buthan ’s bho’n longan tric,
Thill iad gus an cluinnteadh ’n reachd.
Bha’n gaoir a’ dortadh romh ’n fhonn,
Mar shumaid ghailbhich a’ chuain,
Bhruchdas mu’n traigh fharsuing reith,
’S an grinneal gu leir a’ fuaim.

(Ri Leantuinn.)

Is mòr a dh’fhaodar a dheanamh fuidh laimh deadh-dhuine.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Leughaidh,
Leabhraichean Nollaig us Bliadhn’ Uire, &c .

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

GHEIBH THU
AN TI
A’s fhearr ’sa Mhargadh.

NA BROGAN
A’s Fhaide Mhaireas.

AIG
TORMAD DOMHNULLACH,
SIDNI, C. B.

Brogan matha air 75c. agus 90c
Deiseachan o $3 .50 gu $9 .50
Triubhsairean air 90c

TORMAD DOMHNULLACH.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the
Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & Co. 361 Broadway, New York
Branch Office. 625 F St., Washington, D. C.

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
7.15 a. m.
9.15 a. m.
11.30 a. m.
2.10 p. m.
4.30 p. m.

SHIDNI TUATH.
8.15 a. m.
10.15 a. m.
12.15 a. m.
3.00 p. m.
5.30 p. m.

Freagraidh na tursan so gu math air muinntir a bhios a falbh no tighinn air Rathaid-iaruinn Shidni us Louisbourg.

A TAGHAL AIGVICTORIA PIER.

A FAGAIL

SHIDNI.
9.15 a. m.
4.30 p. m.

SHIDNI TUATH.
12.15 p. m.
5.30 p. m.

Gheibhear na bataichcan fhastadh air sonexcursionsle feorach anns an oifis.

J . A. YOUNG, Manager.

CALUM. —Caite bheil thu dol leis an ablach cuidhle sin, a Dhomhuill?

DOMHULL. —Tha mi dol dh’ an cheardaich leatha feuch am faigh mi“tire”ur a chur oirre. Seall fhein mar a tha i air a dhol a cumadh leis cho tana ’sa tha an“tire”air cosg; leig mi ruith leatha tuilleadh us fada.

C. —Sin agad mullach na goraiche, ’Dhomhuill; cha bu choir dhut leigeil leis na“tires”cosg mar sin idir. Co-luath ’sa chi thu iad a fas tana, thoir dh’ an cheardaich iad ’s mairidh na cuidhlichean moran na’s fhaide. Seall a cuidheal so agamsa, cho math ’sa bha i riamh, ged a tha i ruith an rathaid fad choig bliadhn’ deug. Agus ’se na“tires”a bhi air an deagh chur orra is aobhar dha.

D. —Co tha deanamh na“tires”dhutsa ’Chalum? Cha chreid mi fhein nach eil an“tire”air a chuidhil sin na’s fhearr na aon a chunnaic mi o chionn fhada.

C. —Tha, am fear a tha deanamh gach cuirean gaoidhneachd a bhios agam,—

SEUMAS S. BEUTAN,
ann an SIDNI,

agus b’e mo chomhairle dhutsa dhol g’a ionnsuidh le d’ obair fhein. Theid mi an urras ma theid, nach bi ’n t-aithreachas ort. Tha e ’g obair anns a bhaile o chionn corr us naodh bliadhna, agus tha e na’s saoire na gobha sam bith eile. Agus rud eile dheth, cha chum e fadal ort; ni e ’n obair fhad ’sa bhios tu feitheamh rithe. Tha stoc mor de gach seors’ iaruinn us cruadhach aige, agus tha e deanamh Charbadan us Chairtean, a reiceas e gu math saor. Theirig thusa choimhead air.

D. —Ma ta, ni mise sin: agus moran taing dhutsa air son do dheagh chomhairle.