---

[89]

[Vol . 8. No. 12. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, SEPTEMBER 29, 1899. No. 12.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. XXXVIII.

SINN A TOIRT AN CUIR ASDA.

An uair a bha sinn a smaointean gu ’n robh iad gu math trom ’nan cadal, thoisich sinn ri bruidhinn gu beag eadrainn fhein mu thimchioll ciod bu choir dhuinn a dheanamh. Thuirt fear is fear dhinn nach robh dad bu ghlice dhuinn na ar casan a thoirt as gun dail sam bith. Thuirt Tomas ruinn gu’m bu choir dhuinn oidhirp a thoirt air rud dhe ’n fhudar ’s dhe’n luaidhe a bha cho pailt aig na fir a bha ’nan cadal a thoirt uapa. “Ni sinn feum dhuinn fhein air da dhoigh,” ars’ esan, “gheibh sinn am fudar ’san luaidhe gus an cur gu feum dhuinn fhein, agus bheir sinn uapasan an t-inneal-sgrios a’s fhearr a th’ aca. Cha ’n fhearr gunnachan ann an cath na sguinn de sheana mhaidean, an uair nach bi fudar is luaidhe ri ’m faotainn. Ghabh mi fhein beachd air an aite anns an do chuir iad am fudar ’s an luaidhe as an laimh. Cha chreid mi nach teid agam fhein ’s aig Balso air a chuis a dheanamh. Bithibhse lan-dheas gus bhur casan a thoirt as ma thachras gu’n duisg iad. Na biodh curam sam bith oirbh m’ar deidhinne. Is ann ro chabhagach a thig an gnothach oirnn ar neo bheir sinn sinn-fhein as gu sabhailte.”

Cha duirt fear seach fear dhinn aon fhacal an aghaidh so. Bha sinn car beag air ar cruadhachadh leis na cunnartan anns an robh sinn a’ tachairt; agus o’n a bha sinn gu fortanach a’ faighinn gu sabhailte as gach cunnart anns an robh sinn, bha ar misneach gu math na bu treise na shaoileadh duine.

Bu duine ladair, treun tapaidh a bh’ ann am Balso. Bha e car uine na sheirbhiseach aig Tomas mu’n d’fhalbh sinn a Demerara. Cha bu duine dubh e ’s cha bu duine geal e. Bha e leitheach mu leitheach eadar an da dhath. Bha ’n fhuil Spaineach agus an fhuil Innseanach a’ ruith ’na chuislean. Bha e ’na dhuine cho math fradharc is claisneachd ’sa chunnaic mi riamh, agus cha mhor nach robh e cho luath ris na luin. Bha feum againne air iomadh uair. Dheanadh e rud sam bith air chomhairle Thomais.

Gu bog balbh rinn sinne deiseil gus am monadh a thoirt oirnn co dhiubh thigeadh torachd oirnn no nach tigeadh. Ciod sam bith mar a thigeadh cuisean mu’n cuairt, dh’ fheumamaid sinn fhein a thoirt as mu’n soilleiricheadh an latha. Bha sinn an deigh dluth air ceud slat a dheanamh a’ direadh a’ mhonaidh mu’n do chairich Tomas agus Balso as a’ bhad ’san robh iad. Shuidhich sinn so eadrainn mu ’n do chairich sinn. Bha sinn gu falbh cho failidh ’s a b’ urrainn duinn; ach nan duisgedh fuaim ar cas na fir a bha ’nan cadal, ghrad leanadh Tomas agus Balso sinn.

Ged a bha sinn a’ direadh ris a’ mhonadh air ar socair mar a dh’ iarradh oirnn, bha cas a’ falbh ’s cas a’ fuireach againn, mar a bhiodh aig na h-eich an uair a bhiodh iad a’ dol do’n mhuillean. Bha na cridheachan air chrith againn leis an eagal a bh’ oirnn gu’n eireadh beud do Thomas agus do Bhalso, an dithis a b’ fhearr a bha ’nar measg. Sheas sinn far an robh sinn; oir shuidhich sinn nach rachamaid ceum na b’ fhaide gus am biodh fios againn cia mar a rachadh an gnothach leis na fir. Cha robh sinn fada ’nar seasamh an uair a thug sinn an aire gu’n robh iad a’ tighinn. Thog ar cridheachan leis an toileachadh. Dh’ aithnich sinn gu ’n deachaidh a’ chuis leotha gu math an uair a chunnaic sinn gu ’n robh deadh eallach air gach fear dhiubh.

An uair a thainig iad dluth gu leor dhuinn, chuir Tomas a lamh air a bheul, a ciallachadh nach robh sinn ri guth a radh aig an am. Ghabh sinn romhainn le ceum cho cabhagach ’s a b’ urrainn duinn. An uair a choisich sinn mu mhile air feadh chreagan is phreasan, agus iomadh cnap-starra eile a bha ’tachairt ruinn a’ direadh gualann na beinne, shuidh sinn beagan uine gus ar n-anail a leigeadh. Thuirt Tomas ruinn nach robh math dhuinn fois no tamh a dheanamh, no idir fuireach ri greim bidh a ghabhail gus am biodh an latha geal ann. “Is docha nach bi na fir ud fada gun dusgadh; agus theid mi an urras nach bi iad fada ’nan dusgadh an uair a dh’ ionndrainneas iad rud no dha a bha gle fheumail dhaibh. Faodaidh sibhse ’bhith cinnteach gu’m bi iad air ar toir an uine gun bhith fada.”

An uair a thuirt Tomas so ruinn, ghrad dh’ aontaich sinn gu’n robh e ceart. Gun dail bha sinn air shuibhal; agus ged a bha an rathad doirbh gu leor ri choiseachd, agus sinn fhein sgith le cion fois is cadail, chuir sinn astar math nar deigh mu’n d’ eirich a’ ghrian.

An uair a dh’ eirich a’ ghrian gu math, bha cothrom againn air deadh shealladh fhaotainn air an duthaich mu’n cuairt. Bha sinn aig an am air gualann na beinne. Mu thri mile anns an aird iar-dheas oirnn, bha sinn a’ faicinn amhainn mhor, agus badan de choille thiugh gun a bhith ro ard, an sid ’s an so air na bruaichean aice. Cho fad ’s a b’ urrainn duinn a thuigsinn, cha bhiodh e furasda do mharcaichean moran cabhaig a dheanamh a’ dol troimh ’n chuid ud dhe ’n duthaich. Agus ged a bha sinn sgith gu leor, shuidhich sinn gu’n ruigeamaid bruaich na h-aimhne mu’n deanamaid a’ bheag a dh’ fhois. Bha sinn uile gle aoibhneach an uair a chunnaic sinn sealladh dhe’n amhainn. Bha sinn aireamh laithean anns an fhasach thioram theith; agus ged nach robh sinn buileach eiseil a chion uisge, bha sinn iomadh uair gann gu leor dheth.

Rainig sinn bruaich na h-aimhne mu dheireadh. Bha sinn cho taingeil, tha mi creidsinn, ’s a bha sinn latha riamh. Thachair baidean dhe’n chrodh-fhiadhaich ruinn faisge air an amhainn, agus ged a bha eagal oirnn gu ’n cluinneadh ar luchd-torachd fuaim na h-uruchrach, loisg sinn orra, agus mharbh sinn fear dhe na gamhna. Cha robh sinn fada ’ga fheannadh, agus bha rud dheth deas againn gu ar biadh.

An uair a ghabh sinn ar biadh, thug sinn lamh air na h-eallaich a thug Tomas agus Balso o na fir a bha air ar toir. Cha robh ann am beachd Thomais dad a thoirt uatha ach am fudar ’s an luaidhe. Ach thug Balso leis eallach a dhroma dhe gach ni a thachair ri laimh. Am measg gach rud a thug e leis bha maileid mhath throm de leathar laidir. A bharrachd air a bhith air a cheangal gu teann le strapaichean leathair, agus le bucaill, bha glas mhath laidir oirre. Bha D. S. ann an litrichean mora sgriobhte oirre mar an ceudna.

Bha Tomas diumbach gu leor de Bhalso air son a mhaileid a thoirt leis. “Cha ’n ’eil mi creidsinn gu ’n robh e idir ceart dhut, a Bhalso, gnothach a ghabhail ri ni sam bith a bhuineadh do na daoine ach am fudar ’s an luaidhe,” arsa Tomas. “Mur b’e gu’n robh ’nam bheachd an cumail o chron a dheanamh oirnn fhein agus air daoine eile, cha robh mi air dad sam bith a thoirt uapa. Faodar a radh gu’m bheil cogadh eadar iadsan agus sinne, agus tha fhios againn gu’m bheil iomadh ni a tha mi laghail aig am eile laghail gu leor an am cogaidh. Cha bhiodh e laghail dhuinn beatha duine thoirt air falbh na’s lugha na dheanamaid e gus ar beatha fhein a shabhaladh.”

Ach ged a bha Tomas an aghaidh do Bhalso deanamh mar a rinn e, bha h-uile fear eile ag radh gu’n d’rinn e ceart gu leor. Bha iad ag radh naach d’ rinn Balso orrasan ach mar a dheanadh iad fhein oirnne nan robh an cothrom aca.

Dh’ fhosgladh a’ mhaileid mu dheireadh. Bha moran de bhuinn oir is airgid innte ris an abrar, milreis. Seasaidh iad da thasdan is tri sgillinn dhe ’n airgiod Bhreatunnach. Bha bann-airgid anns a’ mhaileid mar an ceudna, agus b’ fhiach e deich mile milreis. Bha am bann-airgid so sgriobhte ann an ainm Dhaniel Shampsoin, am fear a bha na chompanach seomair agam car uine an uair a bha mi ann an Glasacho. Ghrad thuig mise gu’m b’e a bha seinn an orain Bheurla an oidhche roimhe sid. Bha mi cinnteach gu’n cuala mi guth an duine roimhe, ach cha b’ urrainn domh a radh c’aite.

Bha beagan litrichean anns a’ mhaileid. Bha aon te ann a fhuair e o mhathair beagan mhiosan roimhe sid, agus gu cinnteach ceart bha briathran innte a bha anabarrach uile fhein druighteach. Bha e soilleir gu leor do neach sam bith a leughadh an litir, gu’n robh an te a sgriobh i ’na boirionnach gle dhiadhaidh. Bha i lan de chomhairlean matha agus iomradh air a dheanamh innte air a ghealladh a thug e mu’n d’ fhalbh e o’n taigh, gu’n tugadh e gach oidhirp air cul a chur ris an olc, agus dluth-leantuinn ris an ni a tha math.

Bha mar an ceudna Leabhar Urnuigh na h-Eaglaise Sasunnaich anns a’ mhaileid; ach cha robh coltas gu ’n d’ rinneadh moran leughaidh air. Tharruinn a h-uile rud a bh’ ann ar n-inntinn cho mor a dh’ ionnsuidh Dhaniel ’s gu ’n d’ innis mi dhaibh, cha b’ e mhain gu ’m b’ aithne dhomh e, ach mar an ceudna gach ni a b’ aithne dhomh m’a dheidhinn.

Dh’ eisd iad uile gu foighidneach ris gach ni a dh’ innis mi dhaibh m’a dheidhinn. An uair a chuir mi crioch

---

[90]

[Vol . 8. No. 12. p. 2]

air na bh’ agam ri radh, chomhairlich mi dhaibh a’ mhaileid agus gach ni a bha ’na broinn a ghleidheadh gu curamach gus an tugamaid seachad i, uair no uaireiginn, do’n fhear leis am bu leis i.

Rinn fear thall ’s a bhos gaire fanaid orm. “Am bheil thu ’n duil,” arsa fear dhiubh, “gu’n cuir sinne ar beatha ann an cunnart gus do chomhairle-sa ghabhail? Nam faigheadh Daniel Sampson agus na fir a bha comhladh ris greim oirnn aon uair, cha rachainn an urras gu’n tugadh iad moran fathamuis dhuinn.”

An uair a chunnaic mi nach gabhadh iad mo chomhairle, dh’ fhan mi samhach. Bha sin fhein cho math dhomh.

“Faodaidh sinn feum a dheanamh dhe’n or ’s dhe’n airgiod,” arsa Tomas; “ach ged a dh’ fheuchadh fear sam bith dhinn ris a bhann-airgid a thionndadh gu or no gu airgiod, cha deanamaid ach sinn fhein a chur ann an crois as nach fhaigheamaid ri ar beo. Agus o nach urrainn duinn feum a dheanamh de ’n bhann-airgid, is fhearr dhuinn a ghleidheadh gun fhios nach fhaigheamaid doigh air a chur a dh’ ionnsuidh an duine do’n buin e. Tha ainm a’ bhanca againn, agus cho luath ’s a gheibh sinn cothrom, faodaidh sinn a chur uige ann an litir.”

(Ri leantuinn.)

DIASAN GAIDHEALACH—SEAN AGUS NUADH.

Choisinn am paipear a leanas a cheud duais aig a Mhod Ghaidhealach anns an Oban an uiridh. Bha e air a sgriobhadh le Donnacha Mac Calum, an Glascho.—

Tha inntinn an duine gu tric ag aomadh gu bhi rannsachadh a mach agus a sgrudadh nithean a bhuineas do staid agus do shuidheachadh a chomh-chreutair anns na laithean a dh’ fhalbh. Tha e nadurra do na linntean a tha lathair a bhi sealltuinn air an ais air cleachdan nan linntean a chaidh seachad, agus ged a tha chuid mhor de eachdraidh neo-sgriobhte an t-saoghail paisgte suas ann an diomhaireachd agus ’an dorchadas, gidheadh thatar comasach, le rannsachadh agus le geur-bheachdachadh, a bhi toirt soluis agus eolais air nithean a bha, roimhe so, diomhair agus dorcha. Tha e, mar an ceudna, nadurra gu ’m bi gach neach, gach pobull agus gach cinneach, a’ gabhail tlachd ann a bhi cumail suas eachdraidh agus morachd an duthcha shonraichte fein, chionn tha gradh duthcha a’ laidhe gu domhainn ann an cridheachan dhaoine. Bha eachdraidh a’ Ghaidheil (cosmhail ri eachdraidh dhuthchannan eile) paisgte ann an dorchadas re moran linntean a dh’ fhalbh, ach is mor an solus a chaidh thilgeadh air eachdraidh a’ Ghaidheil o shean, anns an linn so fein. ’S ann le soilleireachd eachdraidh agus eolais a mhain a thatar comasach air tighinn gu comhdhunadh chinnteach mu staid, mu shuidheachadh, agus mu chleachdan ar n-aithrichean, agus tha na Gaidheil gu sonruichte fo mhor chomain do na daoine foghluimte a thug an uine agus an saothair gu bhi cur dealbh na firinn air eachdraidh an duthcha. Le moran, roimh so, cha robh an Gaidheal air a mheas ach mar thraill, mar dhuine borb, aineolach, ’s gun mhath sam bith ach mar inneal-cogaidh. Mar tha an saoghal a’ fas na’s sine, tha’n Gaidheal a’ tighinn gu rioghachd fein—tha moran de na coirichean a bhuineadh dha gu laghail, ceart, air an aiseag air an ais dha, agus feumar aideachadh gu’m bheil a staid agus a shuidheachadh air an la an diugh, na ’s fear agus na ’s cothromaiche na bha iad anns na laithean o shein. Cha b’ ann gun saothair ’s gun dragh a choisinn e sin, ach mar tha’n seanfhacal ag radh— “Cha tig math gun dragh.”

Air dhomh, la an deigh la, a bhi beachdachadh air cuisean a’ Ghaidheil agus a dhuthcha, bha mi fo bhuaireas agus fo iomagain, agus air oidhche shonruichte an deigh dhomh gabhail gu tamh chunnaic mi aisling a thug solas do’m chridhe. Thainig neach araidh am fagus dhomh ’s mi m’ laidhe fo sgaile craoibhe moire ann an tir nach b’ aithne dhomh. Ann a laimh dheis bha cromag fhada dharaich— ’n a laimh chli bha gloinne-sula fada caol—bha e gun cheann-aodach, gun chasbheart—bha aghaidh dealrach mar an solus, agus a cheann air a chrunadh le liath-reothadh na h-aoise. Car tiota bha mi fo uamhas, agus air chrith bho mhullach mo chinn gu bonn mo choise. Dh’ fheuch mi ri bruidhinn, ach bha glas-bheoil orm ’s nach b’ urrainn mi facal a radh—dh’ fheuch mi ri eiridh, ach cha robh lugh coise no laimh agam. Thug an neach a bha ’n so fainear gu’n robh mi fo eagal agus fo thrioblaid. Ann am briathran ciuine thubhairt e rium, “A mhic a’ Ghaidheil, na bi fo eagal, ach eirich agus lean mo cheumansa, bheir mise beagan misnich agus soilleireachaidh dhuit mu na nithean a tha cur trioblaid ort.” Dh’ fhag an t-eagal mi, thainig lugh nam ball air ais, agus fhuair mi comas na teanga. Gu h h-umhal ’s neo-sgathach lean mi e, a’ cur na ceiste ris, “Co thusa, no ciod e d’ ainm.” “Is mise,” ars’ esan, “An t-Aosda, agus is Aosda m’ ainm.” Threoraich e mi thar rathad corrach, cas, gu mullach beinne airde bho’m faicear fad agus farsuingeachd an domhain gu h-iomlan—bho eiridh gu laidhe na greine. “Fosgail,” ars an t-Aosda, “do shuilean—mosgail suas, agus cuir an gloinne so ri d’ shuil.” Rinn mi mar dh’ iarradh orm; chur mi ’n gloinne fada caol ri ’m shuil; sheall mi mu’n cuairt, agus chunnaic mi sealladh a chuir mor ioghnadh orm. “Ciod,” ars an t-Aosda, “a tha thu faicinn?” “Tha mi faicinn,” arsa mise, “aireamh ro-mhor de m’ chomh-chreutairean a’ gluasad an sid agus an so aig iochdar na beinne mar gu’m biodh iad a’ deanamh uidheamachaidh air son turuis fhada.” “Aig iochdar na beinne moire so,” thubhairt an t-Aosda, “tha thu faicinn sreathan de bheanntan a’s lugha a’ sgaoileadh a mach air gach taobh; aig iochdar nam beann sin, mata, tha critheal a’ chinne-daoine.” Air dhomh a bhi beachdachadh le smuaintean cudthromach air a’ mhor-shluagh a’ gluasad an sid agus an so, mar sheangain air tom, agus air an aite sin far an d’ fhuair an Cinneadh-daoine am priomh-thoiseach, thug mi fairear gu’n robh iad a’ sgapadh o cheile, cuid a’ dol tuath, cuid a dol deas, cuid a’ dol an ear, agus cuid eile an iar. “Tionndaidh an gloinne-sula an rathad so,” ars an t-Aosda, ’s e sineadh a laimhe ris an airde- ’n-iar. Rinn mi sin. “An ceud buidheann a tha thu faicinn air an t-slighe chum na h-airde- ’n-iar, ’s iad sin,” ars’ esan, “an sluaigh ris an abrar na Gaidheil, an Cinneach sin bho ’n d’ thainig Gaidheil do la fein; cum do shuil orra.” “ ’S mi a chumas Aosda ghradhaich,” arsa mise, “bu mhiann leam a bhi ’n an cuideachd.” “Na abair sin,” ars esan ’s e crathadh a chinn. “Thuit do la agus do linn fein ann an am sith agus soilleireachd. Cha ’n e sin dhaibh-san a chaidh romhad, agus a tha thu a nis a’ faicinn; ’s iomadh trioblaid, cruaidh chas, agus cath trom troimh ’m feum iad dol mu’m faigh iod a bhuaidh sin a tha feitheamh orra.” An deigh nan Gaidheal thug mi fainear gu’n robh dream eile a’ gabhail na slighe ceudna; b’ iad sin na Teutonaich, no mar theirear an diugh—na Germailtich. A’ gabhail geur beachd air an da bhuidheann sin, na Gaidheil agus na Teutonaich—chiall mi sealladh air a’ chuid eile de’n mhor-shluagh a chunnaic mi aig iochdar na beinne moire; ach, thubhairt an t-Aosda, “Cha ’n ’eil ar gnothuch-ne riutha aig an am; fagar iad, gach aon a’ gabhail a rathaid fhein.”

A’ cumail ar suilean air na Gaidheil tha sinn a’ faicinn gu ’n d’ rinn cuid dhiu aiteachas mu 800 mile an Iar de ’n aite dh’ fhag iad, agus thug iad an ainm fhein air an aite sin—Galatia— ’se sin tir no aite nan Gaidheal. C’uin a thainig iad an sin cha’n eil fios, ach bha iad ag aiteachadh na tire sin mu 300 no 400 bliadhna roimh theachd Chriosda, agus bha Ghaidhlig air a bruidhinn an sin aig am an naoimh Jerome. “B’ iad na Gaidheil,” ars an t-Aosda, “a reir barail dhaoine foghluimte, an ceud buidheann a chuir cas air tir na h-Eorpa as an Asia, agus bha na Teutonaich aig an sail. Air an turus troimh ’n Eorpa, bha na Gaidheil o am gu h-am a’ cur catha ri treubhan eile a bha tighinn ’n an car, agus b’ iomadh cath cruaidh agus fuilteach a chaidh chur eadar iad fein agus na Teutonaich, na Greugaich, agus na Roimhich. ’Sann bho na Gaidheil, na Teutonaich, na Greugaich, agus na Roimhich a thainig gach sluagh a tha ’n diugh ag aiteachadh na Roinn-Eorpa.”

Air an turus rathad na h-airde ’n Iar, dh’ aitich na Gaidheil earannan de’n Eadailt, de thir nan Switseach, de’n Fhraing agus de’n Spainne, agus mar dhearbhadh air sin dh’ fhag iad Comharran ’nan deigh nach gabh aicheadh.

Mar thubhairtear cheana, tha moran de shean eachdraidh a’ Ghaidheil air a paisgeadh suas ann an dorchadas, agus ’s ann le bhi leughadh aghaidh naduir, anns na litreachan maireannach sin—ainm aitean—a thatar comasach air beagan soluis a thilgeadh air an dorchadas sin leis am bheil eachdraidh neo-sgriobhte a’ Ghaidheil o shean air a h-iadhadh mu’n cuairt. Thug na Gaidheil mata, ainmean Gaidhlig air moran aitean feadh na h-Eorpa, agus le bhi lorgachadh a mach freumh agus brigh nan ainmean, thatar a’ tighinn gus a’ chomh-dhunadh, gu’n d’ aitich iad am fearann sin a tha giulan gus an la’n diugh ainmean Gaidhlig. Faodaidh e bhi ’na ni furasd sluagh a cheannsachadh leis an laimh laidir, ach cha ’n eil e idir cho furasd canain a mhilleadh gu buileach. Ged a dh’ fhaodas aon chanain a bhi air a slugadh a suas le canain eile, gidheadh cha ’n eil a’ chanain sin a tha air a slugadh a suas air a call ach am pairt. Tha canain a tha mar so air a tathadh ri canain a’s treise, a’ fantuinn beo ann an doigh, ged is ann fo shamhladh, no ann an eideadh canain eile, chionn tha i toirt beatha agus cumhachd do’n chanain sin eile.

Tha sin gu sonruichte fior ann an ainm aitean—tha na h-ainmean sin air an sgriobhadh cho domhain air aghaidh an t-saoghail nadurra ’s nach gabh iad ach gann dubhadh a mach ged a dh’ fhaodas iad a bhi air atharrachadh dreacha. Agus mar sin le bhi ’sgrudadh agus a rannsachadh a mach ann an solus eolais agus fiosrachaidh, brigh, agus freumh nan ainmean leis am bheil a’ chuid mhor de ’n t-saoghal nadurra aithnichte, tha luchd-rannsachaidh comasach air faotainn a mach ciod a ghne dhaoine a thug na h-ainmean seachad.

’S ann air an doigh sin a thatar a’ tighinn gu comh-dhunadh gu’n d’aitich na Gaidheil cuid de dhuthchannan na h-Eorpa air an turus a chum na h-Airde ’n Iar, agus a chum Breatunn. Bha na Gaidheil agus na Teutonaich ’nan coimheirsnich dhlutha eadhon air an turus troimh ’n Eorpa, agus ’s e sliochd nan Gaidheil agus nan Teutonach a tha ’n diugh ag aiteachadh nan Eileinean Breatunnach fo na h-ainmean coitchionn—Albannach, Eirionnach, agus Sasunnach.

O mhor roinn na h-Eorpa, mata, bha Breatunn agus Eirinn air

---

[91]

[Vol . 8. No. 12. p. 3]

an aiteachadh le Gaidheil. Tha Gaidheil na h-Alba ’s na h-Eirinn bho’n aon stoc, agus tha iad a bruidhinn na canain ceudna. Tha an Sasunnach agus Gall na h-Alba air an tarruing anns a mhor-chuid o’n stoc Teutonach. Ach tha e duilich a radh air an la ’n diugh, c’aite am bheil an teaghlach Gaidhealach anns nach ’eil boinne no dha de dh’fhuil a choigrich ’n an cuislean. Tha na Sasunnaich, bho na linntean a dh’ fhalbh gus a nis, ’g am meas fhein fada os ceann nan Gaidheal agus ag agairt dhaibh fhein mor chliu air son an eolais, am morachd agus am maitheis—gu’m bheil gach maitheas a tha ’s an t-saoghal a toiseachadh agus a’ criochnachadh anns an t-Sasunnach—gun esan, agus esan a mhain riaghlair an domhain, agus gur ann aigesan a mhain, a tha iuchair eolais an t-saoghail. Is tric a gheibhear e ag amharc sios le tair air a’ Ghaidheal, agus ’g a meas mar chreutair aineolach, suarach—a’ toirt aite-suidhe cuil dha anns gach ni. Tha fios aig an t-saoghal gu ro-mhath, gur iomadh tamailt agus tair a chaidh charnadh air ceann a’ Ghaidheil, an da chuid an eachdraidh ’s an cainnt; agus cha b’ ioghnadh e idir ged a ghluasadh a leithid sin de dhroch-ghnathachas naimhdeas ann an cridhe a’ Ghaidheil an aghaidh a luchd-maslachaidh.

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. XII.

Bha airgiod gu leor aig a’ phrionnsa agus aig Marsabhan gus an cosgais a phaigheadh, agus ghabh iad air an aghart cho cabhagach ’s a b’ urrainn iad. Ged nach do thachair rud sam bith orra a chuireadh maille orra, o ’n a bha astar fad’ aca ri chur ’nan deigh, thug iad uine mhath air an rathad. Mu dheireadh rainig iad gu sabhailte ceanna-bhaile Shina.

An aite dhol do’n taigh anns an robh e ’fuireach mu ’n d’ fhalbh e, is ann a thug Marsabhan am prionnsa do thaigh-osda. Dh’ fhan iad tri latha anns an taigh-osda a’ leigeadh an sgios an deigh gach uidil is allaban troimh ’n deachaidh iad air an turus. Re nan tri latha so, bha taillear ag obair aca gu math trang a’ deanamh trusgan reuladair do phrionnsa Alsaman. Agus an uair a bha ’n trusgan glan ullamh, chaidh iad le cheile do ’n taigh-fharagaidh, far an do chuir am prionnsa an trusgan uime.

Threoraich Marsabhan am prionnsa troimh ’n bhaile gus an d’ rainig iad dluth air luchairt an righ, far an d’ fhag e e gus an rachadh e fhein far an robh a mhathair a dh’ innseadh dhi gu’n robh am prionnsa an aite eiginn faisg’ air laimh, a chum gu’n aithriseadh i an sgeul ro aoibhneach so do nighean an righ.

Fhuair Marsabhan do ’n phrionnsa a h-uile seorsa inneil air an cuireadh reuladair feum. Agus an uair a theagaisg e dha a h-uile car mar bu choir dha a dhol ann an ceann a’ ghnothaich, thug e dh’ ionnsuidh geata na luchairt e air an ath mhadainn.

An uair a rainig am prionnsa geata na luchairt, ghlaodh e aird a chlaiginn, ag radh. “Is reuladair mise, agus tha mi air tighinn a leigheas na bana-phrionnsa, Badoura, nighean Ghaidher, righ moralach, cumhachdach Shina, air na cumhnantan a shuidhich e fhein, gu ’m faigh mi i ri ’posadh ma leighiseas mi i, ar neo gu’n caill mi mo bheatha ma theid an gnothach ’nam aghaidh.”

Ann an uine ghoirid chaidh an sgeul am fad ’s am farsuinn air feadh a’ bhaile, gu’n robh reuladair og, maiseach air tighinn a leigheas nighean an righ, agus chruinnich aireamh mhor shluaigh thun a’ gheata, far an robh Alsaman ’na sheasamh a’ feitheamh gus an leigeadh na saighdearan a bha ’gleidheadh an doruis a steach e. Fad uine mhath roimhe sid, cha d’ thainig aon lighiche, no reuladair, no draoidh a thairgse nighean an righ a leigheas; oir an uair a chuala ’s a chunnaic iad gu’n do chuireadh aireamh mhor gu bas a chionn nach deachaidh aca air nighean an righ a leigheas, sguir iad a thighinn. Bha gach neach a chuala mu ’n ghnothach a’ smaointean nach robh duine tuilleadh ann a bha cho fad’ as a chiall ’s gu’n gabhadh e os laimh an obair chunnartach ud a dheanamh.

An uair a chunnaic an sluagh cho og ’s cho dreachar ’sa bha am prionnsa, agus a dh’ aithnich iad air a choltas gu’m bu duine e a chaidh a bhreith is arach aim an inbhe aird, bha truas gu leor aca ris. Thuirt feadhainn dhe na bha ’nan seasamh dluth dha, “Ciod air an t-saoghal is ciall dhut, an uair a tha thu anns an doigh so a’ cur do bheatha ann an cunnart a bhith air a grad thoirt air falbh? Nach bu choir do na bheil de chinn an crochadh air geatachan a’ bhaile do chumail o oidhirp a thoirt air obair a dheanamh a dh’ fhairtlich air a h-uile fear a dh’ fheuch rithe? An ainm Dhe, smaoinich le curam air na tha ’nad bheachd a dheanamh; agus leig an obair chunnartach a chuir thu romhad gu buileach as do cheann, agus thoir thu fhein as.”

A dh’ aindeoin na theireadh an sluagh ris cha gheilleadh am prionnsa dhaibh. Agus o nach robh e ’faicinn aon duine ’tighinn gus a thoirt a steach do ’n luchairt, labhair e na ceart bhriathran a labhair e roimhe le guth cho laidir ’s cho misneachail ’s gu’n do chuir e uamhas air gach neach. Thuirt iad uile a beul a cheile, “Leigibh leis. Tha e suidhichte air basachadh. Gu’n deanadh Dia trocair air ’anam!” An uair a ghlaodh e an treas uair anns na ceart bhriathran, thainig an t-ard-chomhairleach, agus thug e steach an lathair an righ e.

Cho luath ’s a thainig am prionnsa an lathair an righ, chrom e e-fhein le mor-umhlachd ’na lathair, agus phog e an t-urlar.

Am measg nan uile a ghabh os laimh a nighean a leigheas, cha robh a h-aon dhe ’n do ghabh an righ a leithid de thlachd ’s a ghabh e dhe ’n phrionnsa, agus bha truas gu leor aige ris, o ’n a bha e ’cur a bheatha ann an cunnart cho mor. Agus o ’n a dh’ aithnich e gu’n robh Alsaman na b’ fhearr an airidh air meas agus air urram na h-aon de chach, thug e air suidhe ri ’thaobh.

“A dhuine oig,” ars’ esan, “is gann a chreideas mi gu’m biodh e fhathast comasach dhut eolas gu leor fhaotainn leis an rachadh agad air mo nighean a leigheas. B’ fhearr leam gu’n rachadh agad air a leigheas, agus bheirinn dhut i ri posadh le m’ uile chridhe. Bhithinn fada na bu deonaiche a toirt dhut na do aon sam bith eile a thainig an so gus a leigheas. Ach, aig a’ cheart am, feumaidh mi innseadh dhut le mor dhurachd, mur teid a’ chuis leat, gu’n cuirear an ceann dhiot, ged a tha thu ’nad dhuine uasal og, eireachdail.”

“Le ’r cead, a righ,” ars’ am prionnsa, “tha mi anabarrach fada ’nar comain air son na h-urram a tha sibh toileach a chur orm, agus air son a chaoimhneis mhoir a tha sibh a’ nochdadh dhomh. Ach bu mhath leam gu’n creideadh sibh nach tiginnsa a duthaich fad air falbh—duthaich, ma dh’ fhaoidte, air nach cuala sibh iomradh riamh—mur bithinn lan chinnteach gu’n rachadh agam air bhur nighean a leigheas. Ciod a theireadh an saoghal mu m’ dheidhinn, nam bithinn cho neo-steidheil nach tugainn oidhirp air bhur nighean a leigheas, an deigh gach sgios is uidil is allaban a dh’ fhuiling mi a’ tighinn air an astar so? Nan deanainn so, cha bhiodh a’ bheag de mheas agaibh fhein orm. Ma’s eiginn domh am bas fhulang, bidh de thoileachadh agam aig uair mo bhais, nach do chaill mi am meas mor a tha agaibhse orm. Air an aobhar sin, tha mi ’guidhe air bhur morachd, nach cum sibh moille sam bith orm o dhol an ceann a’ ghnothaich a ghabh mi os laimh; agus an sin chi sibh gu’n teid an gnothach leam.”

An uair a chual’ an righ so, thug e ordugh do ’n chaillteanach a bha ’gabhail curaim dhe ’n bhana-phrionnsa, Alsaman a thoirt a steach do ’n t-seomar aice. Ach aig a’ cheart am thuirt e ris, gu’m faodadh e, nan togradh e fhein, tilleadh air falbh gun dol na b’ fhaide. Cha do ghabh am prionnsa suim sam bith dhe na briathran so, ach lean e an caillteanach am mach as an t-seomar.

An uair a rainig iad faisge air an aite anns an robh seomar nighean an righ, choisich am prionnsa ceumannan air thoiseach air a’ chaillteanach leis an toil a bh’ aig sealladh de nighean an righ fhaotainn gun dail sam bith. Ach ghreas an caillteanach a chas, agus an uair rug e air ghairdean air thuirt e, “Dean air do shocair; cha ’n urrainn duit faighinn a steach gun mo chead-sa. Tha chuis coltach gu’m bheil fior thoil agad greasad air a’ bhas fhaotainn. Cha robh a leithid so de chabhaig air aon fhear dhe na reuladairean ’s de na draoidhean a thug mise steach far am bheil nighean an righ, agus tha eagal orm gu’m bi a’ cheart uiread de chabhaig ort a’ tilleadh an uair a theid a’ chuis ’na d’ aghaidh.”

“A charaid,” ars’ am prionnsa ’s e ’g amharc gu dluth air a’ chaillteanach, “is e b’ aobhar dha sin, nach robh fear seach fear dhe na reuladairean air am bheil thu ’bruidhinn cho cinnteach asda fhein ’s a tha mise. Bha iad cinnteach gu leor gu’n cuirteadh gu bas iad nan rachadh an gnothach ’nan aghaidh; ach cha robh cinnt sam bith aca gu’n rachadh an gnothach leotha. Agus mar sin, bha aobhar aca ’bhith fo eagal. Ach tha fhios is cinnt agamsa, gur ann far an do choisinn iadsan am bas a tha mise gus mo lan shonas fhaotainn.”

Bha iad le cheile aig an dorus an uair a labhair e na briathran so. Dh’ fhosgail an caillteanach an dorus, agus thug e am prionnsa steach do thalla mor maiseach. Ann an ceann shuas an talla bha dorus an t-seomar anns an robh nighean an righ. Sheas Alsaman far an robh e, agus o nach robh ach sgail-bhrat a’ dunadh an doruis, air eagal gu’n cluinneadh nighean an righ a ghuth, labhair e gu beag ris a’ chaillteanach, agus thuirt e ris, “A chum a dhearbhadh dhut nach ann aon chuid le ann-danadas, no le aineolas na h-oige a thainig mi a leigheas nighean an righ, fagaidh mi gu do roghainn fhein co dhiubh a leighiseas mi nighean an righ gun dol na’s fhaide na so fhein, no ’na do lathair fhein a staigh anns an t-seomar far am bheil i.”

Ghabh an caillteanach uamhas an uair a chual’ e mar a labhair am prionnsa, agus thuirt e ris, “Is coma co ’n t-aite anns an leighis thu i ma theid agad air a leigheas. Ge b’ e air bith aite no doigh air an leighis thu i, coisnidh tu cliu mor dhut fhein, cha ’n ann a mhain ’s an rioghachd so, ach mar an ceudna anns gach rioghachd fo ’n ghrein.”

Fhreagair am prionnsa, agus thuirt e, “Tha e pailt cho math dhomh a leigheas gun a faicinn, a chum gu’n tog thusa fianuis air mo thaobh gu’m bheil mi sgileil. Ged a tha toil gu leor agam a’ bhana-phrionnsa fhaicinn, a tha gus a bhith agam mar mhnaoi, gidheadh, a chum gu’n leig mi ris dhut gu’m bheil meas agam ort, fan-

(Air a leantuinn air taobh 94)

---

[92]

[Vol . 8. No. 12. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, SEPTEMBER 29, 1899.

LITIR A CEAP NOR.

Tha mi direach an deigh a bhi leughadh naidheachdan Framboise, le “Ceann Liath,” ’s an aireamh mu dheireadh de ’n MHAC-TALLA. Tha e toirt gu’m chnimhne gu bheil an t-am agam fhein teannadh ri beagan de naidheachdan an aite so a ghreasad d’a ionnsaidh mar an ceudna. Tha e toirt ni a’s dorra dhomh na sin gu ’m chuimhne, agus ’se sin, cho ro choltach ’s a tha e fas gur gearr an uine gus am feud mise, ma thoilicheas mi, “Ceann Maol,” a sgriobhadh aig crioch gach litir. Tha ’m bearradair agam, Alasdair Og, ag radh rium gu bheil m’ fhalt a’ fas gle thana air mullach mo chinn; agus ma dh’ fhaodas breth a thoirt a reir coltas a dha shuil an am a bhi ga innse dhomh, cha’n ann ri fala-dha ’tha e idir. Tha fios aig MAC-TALLA, maille ri moran eile, gu bheil an ceann liath ’n a chrun gloire do gach neach a tha gluasad ’an slighean a ghliocais. Tha mi ’creidsinn gu bheil “Ceann Liath” dhe ’n aireamh agus ’se ar dochas gur iomadh la bhios e air a chaomhnadh gu bhi ’sgriobhadh gu MAC-TALLA.

Tha sinn an deigh ar cuid feoir fhaotainn fo dhion; ach tha moran arbhair air a bhi gearrta o chionn aireamh laithean, nach d’ fhuaradh fathast a ghreidheadh, le cho mi-fhreagarrach ’s a tha ’n aimsir. Tha ’n cruithneachd ’s an coirce moran na ’s fhearr na bha iad an uiridh. Bidh barr math de dheadh bhuntata againn; ’s nam biodh seol sam bith againn air beagan airgid a chosnadh a chum paidheadh a mhinistear agus na cis, mheasadh iomadh duine e fein sona aig an dearbh am so. ’S minic a choisinn daoine beagan airgid air na roidean mora; ach ged tha moran de’n rathad eadar an Ceap agus Ingonish cho feumach air leasachadh ’s a ghabhas a bhi, ’s e beagan dheth sin a tha ’n dan dha air a bhliadhna so.

’Se ’n ceum rathaid eadar an t-aite so, agusPleasant Baymoran a’s cunnartaiche. Cha ruigear a leas tuilleadh dearbhaidh a thoirt air a sin na gu ’n chaill each le aon de Chloinn-an-Toisich, a cheithir cruidhean ann air an t-samhradh so. Tha neach eiginn a ghabh an rathad maslach ud o chionn ghoirid, a’ sgriobhadh ma thimchioll mar an “t-slighe aimhleathan a tha treorachadh gu sgrios,” O chionn beagan bhliadhnaichean ’s beag nach robh suil againn gu’m biodh an rathad ur a chaidh a ruith eadar an da aite, air fhosgladh suas a thiotadh. Chaidh oibreachadh air taobhPleasant Baygu mullach a mhonaidh. Air an taobh againne de’n bheinn chaidh a choille thoirt a earrann de’n t-slighe, agus drochaid mhath fhiodha chur air an abhuinn, aig bonn na beinne—drochaid a tha fior ainmig air a’ gabhail le neach sam bith; agus a reir coltais, a bhios air a grodadh fada mus teid an rathad ur ud fhosgladh suas. B’ ann le Seumas Mac Coinnich a chaidh an rathad ur a ruith; agus ged tha bheinn ard, cha’n eil direadh cas ’an aite sam bith de’n t-slighe, an taobh a roghnaich esan.

M. D.
Ceap Nor, Sept. 23, ’99

Beachdan Neonach.

Tha ’n treibh Innseanach ris an canar na Piutes, a creidsinn gur h-i ghrian athair mor a chruthachaidh uile, agus gur h-i a ghealach a bhean. Is iad na rionnagan a chlann, agus nuair a thig an athair, a ghrian, mu’n cuairt, folaichidh iad iad-fein cho luath ’s is urrainn daibh; tha eagal mor aca roimhe a chionn, tha iad a creidsinn, ma bheireas e orra gu’n ith e iad. Mar sin tha na Piutes a creidsinn, nuair a dh’ eireas a ghrian ’sa mhaduinn, ’sa theid na rionnagan as an t-sealladh, gu bheil a ghrian an deigh na’s urrainn dha dheanamh gus aon de na rionnagan fhaotainn air son a bhraiceist, ’s gun deachaidh each am folach. Ach co luath ’sa theid a ghrian a laidhe anns an iar feasgar, tha na rionnagan a tighinn a mach a rithist a chluich ’sa ghabhail solais maille ri ’m mathair, a ghealach, air am bheil gaol mor aca. Tha ’ghealach, mar an ceudna, anabarrach measail air a cloinn, ach uair ’sa mhios tha i foluch a h-aghaidh ’sa deanamh broin air son o cloinne, na rionnagan, a tha a fear-posda an-iochdmhor, a ghrian, an deigh ithe fad a mhios.

Air an aobhar sin, tha eagal mor aig na h-Innseanaich so roimh ’n ghrein, agus tha iad ag amharc oirre mar chumhachd iongantach, ach ’s ann do ’n ghealaich a dh’ innnseas iad an ruintean agus gach diomhaireachd a bhios aca, a chionn gu bheil i caomh, seimh, agus sgiamhach mar bu choir do mhathair a bhith. Tha iad ag amharc air Bhenus, an rionnag fheasgair, mar an aon a’s treine de chloinn na gealaich air fad, a chionn gur h-i a cheud te a nochdas i-fhein feasgar ’nuair a tha ’ghrian a dol fodha anns an airde ’n iar.

Air son nan rionnagan-smuide, tha iad a’ creidsinn gur iad sin rionnagan air an d’ fhuair a’ ghrian greim, ach an deigh dhi toiseachadh air an ithe, gu’n d’ fhuair iad air doigh eigin as a lamhan: ’se ’n smuid sholuis a tha os an deigh fuil na rionnaig, a tha sileadh gu bras am feadh a tha i teicheadh bho h-athair, a ghrian. Nuair a tha ’n rionnag-smuide dol a sealladh, tha fhios aig na Piutes gu’n d’ fhuair a ghrian greim air an rionnag leointe ’s gu’n do dh’ith e i.

Cha’n eil an so ach beagan de na beachdan neonach a th’ aig pairt de na fineachan fiadhaich mu ’n chruthachadh mhor a tha ’g an cuartachadh. Cha ’n eil solus aca, no comas air eolas fhaotainn mar a th’ againne, agus cha’n iongantach ged a bhitheadh beachdan cearr agus neonach aca. Ach neonach ’s gu bheil iad, tha iad boidheach, agus a nochdadh gu h-araidh gu bheil gradh na mathar cho blath ’nam measg ’sa tha e ann ar duthaich fhein.

Bha gille beag ann am baile ’sa Ghearmailt d’ am b’ainm Seoras Iain Stutz, agus nuair a bha e deich bliadhna dh’ aois chuir a mhathair ceithir mile dolair dh’ an bhanca air a shon. Uine ghoirid an deigh sin chaochail i, gun fhios a bhi aige-san gu’n d’ rinn i solar sam bith air a shon. Thainig e mach do America, agus tha e na gharadair ann am baile beag an New Jersey ’se nise tri-fichead bliadhna ’sa sia deug a dh’aois. Fhuair e mach o chionn ghoirid gu robh an t-airgead so ’na laidhe anns a bhanca, agus gu robh e air fas o bhi na $4 .000 gu bhi ’na $75 .580.

Tha esan a chumas air fhein nuair a tha fearg agus corruich a dian-ghoil an taobh a stigh dheth, an deigh buaidh fhaotainn a ni furasda dha iomadh buaidh eil’ fhaotainn. Tha gach buaidh a gheibh duine a deanamh na h-ath bhuaidh na’s furasda toirt a mach.

Bha Eirionnach uair ann an tigh-osda, agus an am dha a dhol a laidhe thug e ordugh e bhi air a dhusgadh gu math trath ’sa mhaduinn. An deigh dha cadal, fhuair fear no dha dhe ’chompanaich dubhaich agus dhubh iad ’aodann. ’Nuair a chaidh eigheach air ’sa mhaduinn, thug e leum as an leabaidh, agus b’e cheud rud a rinn e sealltuinn ann an sgathan. “A mhic an t-saoghail!” ars esan, “nach mi-shuimeil muinntir an taighe so: car son nach do dhuisg iad an duine ceart?”

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair
Foghair us Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Sept. 28, 1899.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

Ceannaich Punnd de
Union Blend Tea
AGUS BIDH COTHROM AGAD AIR DUAIS MHATH AIRGEID FHAOTAINN.

Tha iuchair anns gach pasg puinnd. Gleidh na h-iuchraichean agus thoir a stigh iad ann an Nobhember s’a tighinn. An neach aig am bi an aireamh a’s motha dh’ iuchraichean, gheibh e
CEUD DOLAIR A DH’AIRGEAD

Tha ochd bocsaichean airgeid ri bhi air am fosgladh air a cheud latha de Desember, anns am bheil $5 , $10 , $15 , $20 , $25 , $50 , $75 , agus $100 . Cha ’n eil ann ach aon iuchair air son gach bocsa, agus neach a chuireas a stigh an iuchair cheart, gheibh e na th’ anns a bhocsa dh’ fhosglas i gu saor agus a nasguidh. GheibhearUnion Blend Teaaig
Matheson , Townsend & Co. ,
Sidni, C. B.

---

[93]

[Vol . 8. No. 12. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha na saoir ann a Habhana, ceanna-bhaile Chuba, an drasda airstrike ,ag agairt nach bu choir a bhi aca ri obrachadh ach ochd uairean ’s an latha. Tha na Cubanaich ag ionnsachadh doighean nan Geancach gu math.

Chaochail duin’ og a mhuinntir Loch Ainslie, Murchadh C. Dughlach, ann am Boston, air a choigeamh latha deug dhe’n mhios so. Bha e air a thoirt air falbh le fiabhrus leis an robh e tinn anns an ospadal tri seachduinean. Thugadh a chorp dhachaidh gu Loch Ainslie gu bhi air adhlacadh.

Chaidh fear Mac-a- Mhaighstir a mharbhadh air an rathad-iaruinn faisg a Riverton, an siorrachd Phictou, toiseach na seachdain s’a chaidh. Bha e ’na shineadh air an rathad ’s an daorach air, agus chaidh na carbadan thairis air, ’ga mharbhadh air bal. Fhuaireadh botull de stuth laidir ’na phocaid.

Chaidh Rob Burke, mac do Iain Burke, aois choig bliadhna, a bhathadh ann an Lingan feasgar Di-mairt air an t-seachdain s’a chaidh. B’abhaist dha bhi dol dh’ionnsuidh na laimhrig an coinneamh athar a h-uile feasgar; air an fheasgar ud cha robh ’athair roimhe, agus thatar a deanamh a mach gu’n do thuit e dh’ an uisge ’se feuchainn ri dhol air bord soithich a bha aig an laimhrig. Cha d’ fhuaireadh a chorp fhathast.

Tha eilean beag air oirthir siorrachd Lunenburg, N. S. ris an canar Eilean an Daraich, agus a reir barail cuid a dhaoine tha ionmhas Chaiptein Kidd am falach ann. Thatar a’ cladhach air son an ionmhais sin o chionn faisg air ceud bliadhna, ach airgeid no or no ni eile cha d’fhuaireadh ann fhathast, agus ’se ’s docha nach fhaigh. Ach cha luaithe sguireas aon chuideachd a chladhach na thoisicheas cuideachd eile.

Reic tuathanach a mhuinntir Phictou ceithir tubaichean ime ann an Antigonich an la roimhe. Thomhais iad ceud us coig puinnd fhichead, ach nuair a chaidh am feuchainn an ath latha, fhuaireadh gu robh faisg air ceud punnd de chlachan annta. Fhuair e coig sentichean deug am punnd air son nan clach cho math ’sa fhuair e air son an ime; ach cha b’ iongantach leinn ged a gheibheadh e beagan a bharrachd air sin air sailleabh a chuid malairt.

Tha Iapan a deanamh gach dichioll is urrainn dhi air faotainn suas ris na rioghachdan Eorpach. Tha i ’n drasda ’cur a mach buidheann dhaoine a dh’ fheuchas ri ceann a tuath an t-saoghail a ruigheachd. Tha na h-Iapanaich a creidsinn, mar is math a dh’fhaodas iad, gur e dh’ fhag Breatunn cho cumhachdach ’sa tha i an diugh, an tlachd a bha aig a sluagh riamh ann a bhi siubhal an t-saoghail ’sa faotainn a mach aiteachan agus duthchannan ura; agus tha iad a smaoineachadh gu feum iad fein eiseimpleir nam Breatunnach a ghabhail anns an doigh sin, ma tha iad air son a bhi coltach riutha ann am morachd ’s an cumhachd. Agus o nach eil an corr aiteachan ri fhaotainn, bheir iad oidhirp air ceann a tuath an t-saoghail a thoirt a mach.

Tha’m barr crithneachd ann am Manitoba anabarrach math air an fhoghar so, agus fhuaireadh a ghearradh ’s gabhail aige gun an reothadh a dheanamh cron sam bith air. Tha sin na sgeul math do Mhanitoba, agus do Chanada air fad.

Bha Banca ann am baile Phictou N. S., o chionn aireamh mhor bhliadhnaichean, ach bhrist air agus tha e nise air sgur a dheanamh gnothuich. Chaill iadsan aig an robh pairt ann corr us ochd fichead mile dolair ( $161 ,970) dhe’n cuid airgeid.

Chaidh an dithis dhaoine air an d’ rinneadh greim mar mheirlich each ann an Sidni air an 11mh latha dhe’n mhios so a thoirt air beulaobh luchd-ceartais ann an St. Peter’s air an t-seachdain s’a chaidh, agus tha iad ri bhi air am feuchainn aig a chuirt mhoir. Thug iad seachad mar an ainmean, Murchadh agus Oliver Buckley. Cha b’e ’n ainmean fein a thug iad seachad ann an Sidni idir.

Tha sgeul anns na paipearan-naigheachd ag radh gu bheil aireamh mhor Eirionnach ann an ceann a deas Africa a tha ullamh gu reiseamaid a thogail a theid a chogadh air taobh an Transvaal, ma ’se ’s gu’n brist cogadh a mach eadar a cho-fhlaitheachd sin agus Breatunn. Tha e air a radh mar an ceudna, gu bheil deich mile Eirionnach an New York a tha deiseil gu dhol do’n Transvaal air a ghnothuch cheudna.

Di-mairt s’a thighinn tha ’n da bhirlinn, an “Columbia,” agus an “Shamrock,” ri reis a chur a mach o acarsaid New York. Cha’n eil ach ainneamh bliadhna dol seachad gun birlinn Bhreatunnach a thighinn a nall a dh’ fheuchainn ris an duais a chosnadh, ach gu ruige so cha d’ fhuaireadh sin a dheanamh; tha an duais—cupa luachmhor—a fuireach air taobh bhos a chuain. ’Si ’n “Shamrock” a bhrilinn a thainig a nall a Breatunn am bliadhna, agus tha duil mhor aig an fhear leis an leis i gu’n toir i buaidh air Gheancach. Bidh fhios am bheil an duil sin ceart seachdain o’n diugh.

Tha dithis dhaoine air an cur an sas an Guysboro air son iad a bhi coireach ri da shoitheach a long-bhristeadh air an t-samhradh so, air son an t-airgead cinnteachaidh fhaotainn. Chaidh aon soitheach a chur as an rathad faisg air Liscomb, agus an te eile faisg air St. Pierre; bha na dha luchdaichte le giomaich, ach chaidh an luchd a thoirt dhiubh mu’n do chuireadh dh’ an ghrunnd iad. Bha na eucoraich an duil gu faigheadh iad an t-airgead cinnteachaidh air son nan luchd cuideachd, ach chaidh amhrus a leagail orra; bha iad air an glacadh, agus thog cuid de na daoine bh’ air na soithichean fianuis ’nan aghaidh. Tha soitheach eile air chall a tha daoine deanamh a mach a shiubhail air an aon doigh ris na dha so. Chaidh an ais-innleachd a dheilbh toiseach na bliadhna, ach mar is tric a thachair do luchd an uilc cha deachaidh leotha mar a bha iad an duil. Cha d’ fhuair iad sgillinn de’n airgead, ach tha deagh choltas gu faigh iad aireamh bhlaidhnaichean a chur seachad anns an tigh-obrach. ’Se ’s ainm do na daoine, Otto Feltmate agus Perry Munro.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

An aithne dhut
Gu bheil Ceannaiche ur air fosgladh anns an stor a bha roimhe so aig Iain A. Mac Coinnich?

Tha e a’ cumail Bathar Tioram, Bathar Fhirionnach, Soithichean Creadha, Sina, us Gloine, Lampaichean, Ti, Siucar, Amhlan, agus iomadh ni eile.

Tha gach seorsa bathair dhiubh so ur, air an taghadh le mor churam, agus faodaidh tu bhi cinnteach a deagh chunnradh.

J . C. Mills,
SIDNI, C. B.
Iulaidh 26, 1899. —tf.

Ma thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Tha na carbadan a tha sinn a creic cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Tha iad socair. Tha iad briagha. Tha iad buan. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do ’nCanada Carriage Co. ,an Ceap Breatunn,
Sidni, C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 19, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

P . L. NAISMITH, Supt.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

---

[94]

[Vol . 8. No. 12. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 91.)

aidh mi far am bheil mi an drasta.”

Thug e ’mach peann is inc is paipear as a phocaid, agus sgriobh e litir thun na bana-phrionnsa anns na briathran a leanas:—

“Prionns’ Alsaman a dh’ ionnsuidh bana-phrionnsa Shina.

“A bhana-phrionnsa ionmholta!—

Tinn ’s mar a tha prionns’ Alsaman leis a’ ghaol a th’ aige ort, cha’n aithris e aig an am so na piantan do-labhairt a dh’ fhuiling e riamh o ’n oidhche iomraidich ud anns an d’ thug thusa le do mhaise gun choimeas air falbh uaithe an t-saorsa a bha duil aige a ghleidheadh fad uile laithean a bheatha. Cha ’n ’eil aige ri radh ach gu’n do ghabh e gaol a chridhe ort an uair a chunnaic e thu ’na do chadal ri ’thaobh; agus ged a rinn e na b’ urrainn da gus do dhusgadh feuch am faiceadh e aon sealladh dhe do shuilean lainnireach, cha ’n fhosgladh tu iad. Mar chomharradh gu’n do thuit e ann an trom ghaol ort, ghabh e de dhanadas ’fhainne fhein a chur air do mheoir, agus am fainne bha air do mheoir-sa a thoirt leis. Tha e cur an fhainne g’ad ionnsuidh anns an litir so. Ma chi thu iomchuidh a chur air ais g’a ionnsuidh mar chomharradh gu’m bheil gaol agad air, measaidh e e-fhein mar dhuine cho sona ’s a tha air an talamh. Ach mur cuir thu air ais am fainne, fuilingidh e am bas gu toileach agus gu foighidneach, do bhrigh gu’m bheil gaol mor aige ort. Tha e anns an t-seomar a’s fhaisge dhut a’ feitheamh gus am faigh e fios-freagairt.”

An uair a chuir am prionnsa crioch air an litir so, chuir e am fainne ’na broinn gun fhios do ’n chaillteanach, agus sheulaich e i. Thug e dha i, agus thuirt e, “So, a charaid, thoir sin a dh’ ionnsuidh do bhanamhaighstir; agus mur bi i air a leigheas cho luath ’s a leughas i an litir, agus a chi i na bheil ’na bhroinn, tha cead agad innseadh do gach neach, gur e mise reuladair cho beag naire agus cho aineolach ’sa bha no a bhitheas air an t-saoghal.”

(Ri leantuinn.)

Mar Thaghadh am Ministear.

FHIR A TH’ ANN, —Faodaidh tu bhi cinnteach nach ’eil sgeul ri aithris an ceardach no ’m muileann ach mu oraid Eoghain oig agus cho gleusda ’s a chuir e chas-bhacaig air na bodaich Ghallda. Tha fear no dha ’s an sgireachd a tha ’n comain Eoghain oig air son a ghlas-ghuib a chur e air Fear an Tuim, am maighstir-sgoil, ’s an Lighiche, oir bha iad a fas ro dhana, ’s am beachd nach robh acasan ach am facal a radh ’s gu ’m biodh gach ni ceart. Mo chreach! chaidh an cur as am beachd air an fheasgar ud, agus tha iad an run na biodaig do dh’ Eoghan og, ach cha ’n eil an coruich a cur cualag air Eoghan—buidheachas do dh’ Achd nan Croiteirean—an t-aon Achd a’s fearr a rainig a’ Ghaidhealtachd riamh—tha choir air Croit-an-fhidhleir a cheart cho math ’s cho seasmhach ri coirichean Fear an Tuim air oighreachd-san. Tha e air a ghonadh air son mar a chaidh ’amaideachd e thaobh an Eaglais Shasunnaich a chuir e air bonn, urachadh, agus a nochdadh do’n t-sluaigh air dhoigh nach di-chuimhnich iad an da latha so. Airson a mhaighstir-sgoil ’s an Lighiche tha iad air dearg lasair a chaothaich a chionn mar a laidh Eoghan og orra, agus ’s e cuid a’s miosa leotha gur iad fein a thug air an cinn e le Eoghan og a chuir gu dulan. Tha ’n fhirinn air uairibh searbh, agus bha i mar am burban dhaibhsan air an fheasgair ud. Tha iad ag radh gu bheil am maighstir-sgoil a boideachadh gu’n crean Eoghan og air son a chainnt aig a choinneamh ud. Dh’ innis cuidigineach so do Eoghan og agus ’s e na thubhairt esan,— “Ge mor ainteas na poite bige cha teid e seach an luath,” —cha mhisde daoine an fhirinn a chluinntinn cor uair. ’S e chuir am Maighstir-sgoil ’s an Lighiche bhi cho crosda gu’n do chuir am Bard Gogach rannan ri cheile mu’n Bhuidheann-thaghaidh, ’s mar dh’ eirich dhaibh, agus ’se an t-ainm a thug e air a’ Mhaighstir-sgoil anns a bhardachd so, “Diotrephus.” Tha beachd agad gu ’m b’e so duine a reir an Tiomnaidh Nuadh, a bha daonan an geall air a bhi air ceann gach gnothaich. Ach ’s mithich dhomh innseadh dhuit ciamar tha dol do Eoghan og agus a’ Bhuidheann-thaighaidh a tha leis. Tha mi tuigsinn gu’n do chuir Eoghan a chomhairle ri Maighstir Domhnull agus dh’ ainmich esan gu’n robh duine og tapaidh ann an Cill-a’ -chomhan—odha do Lachunn nan Ceist a bha ’n Cadaldan—agus gu’n robh e’m beachd gu’n tigeadh e do ’n sgireachd so na ’n d’ fhuair e gairm aon-sgeulach o ’n choithional. A bharrachd air a sin dh’innis e do dh’ Eoghan gu ’m biodh an Comanachadh anns an sgireachd so toiseach a mhios agus gur ann aige-san, o’n a bha’n sgireachd ban, a bha ri amharc as deigh chuisean agus gu’m feuchadh e ri Maighstir Iain a Cill-a- Chomhan fhaotainn ’g a chuideachadh air an t-Sabaid sin agus mar so gu’m biodh cothrom aig a choithional air a chluinntinn. Dh’ innis Eoghan so uile do ’n Bhuidheann-thaghaidh a chiad oidhche chruinnich iad agus dh’ aontaich iad feitheamh gus an cluinneadh iad Maighstir Iain a Cill-a’ -Chomhan.

Thainig Latha Chomanachaidh agus chuir Maighstir Domhnull a charaid Maighstir Iain a Cill-a- Chomhan an ceann na seirbheis air a bhlar-a- mach agus chaidh e fhein do ’n eaglais. A dhuine chridhe ’s ann aig Maighstir Iain a bha’n coithional—gach beag is mor, sean is og ’s an sgireachd, cho math ri moran a sgireachdan eile a thainig, cuid thar muir is thar monaidh, ’ga eisdeachd. Bha ’n latha eireachdail, le feathachan beag gaoith as an deas. Shearmonaich Maighstir Iain gu pongail gleusda mar is math is aithne dha ’s cha robh duine a chual e nach robh lan toileach a ghabhail mar am ministear. Air Di-mairt chruinnich a’ bhuidhean-taghaidh agus bha iad uile an geall air Maighstir Iain. Chaidh an coithional a chruinneachadh air an ath sheachdain agus gun ghuth mor, gun dhroch fhacal, thagh iad Maighstir Iain a Cill-a- Chomhan agus tha iad uile lan riaraichte leis. Cha robh am Maighstir-sgoil no an Lighiche aig coinneamh a’ choithional, ’s cha robh ionndrainn orra. Tha iad ag radh, ach ’s iomadh run a bhitheas iad ag radh nach ’eil fior, gu bheil iad fein agus Fear an Tuim dol a chur na h-Eaglais iaruinn tha’n slugan a’ ghlinne air doigh a rithist agus gu’m bi ministear Sasunnach aca dhaibh fein. Chi sinn, mar thuirt an dall! ach cuiridh mise so air mhanadh nach d’ rugadh am ministeir a riaraicheas an triuir ud re aon raidhe. ’Se sin ministear a sgeoil bhochd a tha ri bhi fo chomain do’n triuir ud. Ma bhios sgeul ur ’s an sgireachd sgriobhaidh mi ad ionnsaidh. Is mi do charaid dileas,

FIONN.

Tha duine dubh a bha na robair ainmeil, ri bhi air a chrochadh an uine ghoirid ann a Virginia.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann anCoxheath ,mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

---

[95]

[Vol . 8. No. 12. p. 7]

Mu Thimchioll Tea.

De gach luibh a tha fas ann an China, is ann do’n Tea is mo is fiu dhuinn an air’ a thoirt, leis mar tha i, a’ buileachadh deoch thaitneach air gach inbhe dhaoine ’nar measg.

Is ainmig a tha’m preas so, a tha cosmhuil ri seorsa roide, a’ cinntinn ni ’s airde na dris nan ros, no mar is mo sea no seachd troighean air airde. Is minic a shuidhichear e na shreathaibh, mu thuaiream tri no ceithir de throighibh o cheile. Tha’n duilleach is mo mu dha oirleach air fad, agus a h-aon air leud; tha iad a’ fas caol ’nam barr, mar dhuilleach dris nan ros. Tha’m preas so gach am uaine. Tha e ’giulan fras mu mheudachd spiligein peasrach, o bheil am preas a’ fas. Is ann air an deiseir is fearr a chinneas iad.

Bha e roimhe so air a mheas leis a liugha seorsa Tea bha air an reic san Roinn-Eorpa, gur ann a bha iad a’ fas o mhughadh phreas; ach fhuaradh a mach gur mearachd a bha ’n so: nach ’eil ann ach toradh an aon ghne phris, ag eadar-dhealuchadh o cheile ann an dath agus ’an cubhraidheachd, a reir an fhuinn o’n d’fhas iad, am an tionail, agus an uidheamachaidh.

Tha cheud chuid gan tional sa Mhart, ’nuair nach ’eil ach beagan duillich air fas air a phreas, agus gun ach la no dha a dh’ aois: ’s an am so cha’n ’eil iad ach beag, uaine, agus maoth: tha daoin’ a meas gur e so gne is fearr, agus le’n ro fheobhas tha iad air an gleidheadh fa chomhair righrean agus dhaoine mora; agus arson sin, theirear Tea rioghail rithe.

’S ann an Iapan a tha’n curam is mo air a ghabhail do’n phreas phriseil so; tha ’n curam air earbsa ri muinntir aig a bheil ordugh na duilleagan a choimhead o dhuslach, agus an dion o’n fhuachd. Tha iad air an trusadh leis an fhaicill is mo, agus cha bheir iad oirre nan lamhaibh gun laimhainnean grinne bhi umpa. ’Nuair, mar so a chruinnichear an Tea thaghta so, cuirear fo fhreiceadan laidir i chum an Iompaire, agus theid a gleidheadh fa chomhair teaghlach an Iompaire. Tha iad a’ meas gur ann a tha’n dath uaine aig an t-seorsa Thea so ag eiridh o’n am sam buainear an duilleach, cosmhuil ri meas an-abuich, a tha mar is trice uaine agus geur sa bhlas. Tha ’n dara tional air a dheanamh mu dheireadh a Mhairt: tha na duilleagan san am so mor, gun a bheag de’m faile-cubhraidh a chall; ach tha mughadh eadar an abuichead, cuid air teachd chum an lan chinneis, agus cuid nach ’eil. Ach tha iad air an tional feadh a cheile, ’s a ris air an sonrachadh a reir am buaidhibh fa leth; agus na duilleagan is fearr air an reic fo ainm an t-seorsa rioghail.

Tha’n treas tional a’ tachairt ann am Mios meadhonach an t-Samhraidh, ’nuair tha na duilleagan air teachd chum an lan mheudachd. ’Se so an cruinneachadh is tomadaich, ach cha’n ’eil an Tea co maith. An deigh dhoibh na duilleagan a chruinneachadh, tha iad air an toirt do na tighibh-caoineachaidh, chum an ullachadh fa chomhair feum. Chaidh na tighean sin a thogail air chosdas na rioghachd, agus feudaidh gach neach, aig nach ’eil cothrom air a dheanamh aig a thigh fein, a chuid Tea a thoirt do aon de na tighibh-caoineachaidh, agus a tiormachadh ann; ’s an uair a tha i gu tioram, lan uidheamaichte, tha iad an sin ’ga ’n cur ann an cisteachaibh linnichte le luaidhe thana, agus gan cur air falbh do’n Roinn-Eorpa.

’S anns a bhliadhna 1610 thainig a cheud Tea do’n Roinn-Eorpa, agus ’s iad na Duitsich a thug ann i. Anns a bhliadhna 1666 chosg am punnd di ann an Lunnuinn tri puinnd Shasunnach, agus mhair i aig an luach sin gu 1707.

Thachair do’n Tea mar thachair do ’n tombac, a’ leigeadh ris a bhuaidh a th’ aig cleachadh air a chinne-dhaonna. Mu thuaiream da cheud bliadhna ro ’n am so, cha robh aon chuid diu aig muinntir na h-Eorpa; ach an diugh is tearc duine bochd leis nach annsadh an Tea, (anns nach ’eil beathachadh sam bith) seach bainne sughmhor na bo. Cha’n ioghnadh ged a tha muinntir China toigheach uimpe; tha i fas aca ’nan tir fein; agus ’nuair a smuainticheas sinn air a chuis, chi sinn mor mhaitheas an Fhreasdail ann am buileachadh na luibh so co pailt nam measg, a chionn gu bheil uisge na tire sin co mi-fhallain, agus mar biodh ni-eigin aca ’na cheann, nach b’ urrainn iad feum a dheanamh dheth.

SANAS.

Tha toil againn aireamh luchd-ghabhail MHIC-TALLA a dhublachadh air an t-samhradh so, agus air son sin tha sinn a toirt nan tairgsin a leanas.

I. Neach a chuireas ugainn tri dolair air son triuir luchd-gabhail URA, gheibh e bliadhna dhe’n MHAC-TALLA dha fhein a nasguidh.

II. Neach a chuireas ugainn ceithir dolair air son ceathrar luchd gabhail URA, gheibh e bliadhna dhe’n MHAC-TALLA a nasguidh agus an leabhar-oirnn “Na Baird Ghailig.” Cha bhi an tairgse so fosgailte ach gus a teirig na th’ againn de na leabhraichean sin.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Am Feillire.

SEPTEMBER, 1899.

1 Di-haoine La Thobarmuire, 1644.
2 Di-satharna La Worcester, 1661.
3 DI-DONAICH XV. Donaich na Caingis.
4 Di-luain An t-aramach am Paris, 1870.
5 Di-mairt
6 Di-ciaduin Eirigh Righ Seumas, VII, 1688.
7 Dior-daoin
8 Di-haoine
9 Di-satharna La Flodden, 1513.
10 DI-DONAICH XVI. Donaich na Caingis.
11 Di-luain La Chamus Coinnich 1297
12 Di-mairt La Abareadhain 1644.
13 Di-ciaduin Ciad Mhod a’ Chomunn Ghaidh, ’san Oban, 1892
14 Dior-daoin
15 Di-haoine Toirt a staigh a chunntais uir, 1752.
16 Di-satharna
17 DI-DONAICH XVII. Donaich na Caingis.
18 Di-luain Glacadh Cuebec, 1759.
19 Di-mairt Clodh-bhualadh a cheud leabhair, 1471.
20 Di-ciaduin
21 Dior-daoin
22 Di-haoine Da Sliabh a’ Chiamhain, 1745.
23 Di-satharna
24 DI-DONAICH XVIII. Donaich na Caingis.
25 Di-luain
26 Di-mairt La Bhalaclava, 1854.
27 Di-ciaduin Bas Sheumais Fhaolain, 1852.
28 Dior-daoin
29 Di-haoin An fheill Mhicheil.
30 Di-satharna

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 4, U. 11, M. 19 F.
A Cheud Chairteal L. 12, U. 5, M. 35 F.
An Solus Lan L. 19, U. 8, M. 17 M
An Cairteal mu Dheireadh L. 26, U. 10, M. 49 M

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty, Varnish, Gloine, Paipear-balla

LEABHRAICHEAN GAILIG.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte. Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

Bha Eirionnach uair a moladh mart a bha e air son a chreic. “Faodaidh tu a cumail ’na gamhnaich o bhliadhna gu bliadhna,” ars esan, “agus cha’n fhas am bainne gann aice. Tha ghne sin a ruith anns an t-seorsa cruidh dhe ’m bheil i; thainig i-fhein o mhart aig nach robh laogh riamh.”

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An Seorsa ’s Fhearr air an t-Saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

SANAS.

Do Mhuinntir Cheap Breatunn.

Ma tha dealbh agad—tintype no photo—a tha thu air son a mheudachadh gu math agus gu ceart, na bi air do mhealladh le coigrich nach aithne dhut, ach cuir gu ’r n-ionnsuidh-ne i, agus ni sinn a meudachadh gu curamach, agus air doigh a chordas riut. Cha ’n ’eil teagamh nach fhaca tu ar n-obair cheana aig cuid dhe do choimhearsnaich, agus ma chunnaic, ni an obair i-fhein a mholadh dhut. Tha ar prisean iseal, air dhoigh ’s gu freagair iad air sporan an duine bhochd cho math ’sa fhreagras iad air sporan an duine bheairtich.

Halpern Copying Company,
SYDNEY, C. B.
Aug. 10, ’99. —3 mo.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the
Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & Co. 361 Broadway, New York
Branch Office. 625 F St., Washington, D. C.

---

[96]

[Vol . 8. No. 12. p. 8]

Duan Callainne.

LE EOBHAN MAC-LACHAINN.

FONN— “Beinn Dorainn.”

URLAR.

’S i ’n nochd an oidhch’ is buadhoir
A dh’ ordaicheadh;
Diolaidh sinn na duain
Mar is coir dhuinn.
Tha bliadhn’ ag imeachd bhuainn,
Bliadhn’ tigh’n oirnn a nuadh,
’G inntreachadh le cuartachadh
Ordaimail.
’S i ’n nochd an oidhch’ is dual dhuinn
Bhi roiceil;
An fheisd ga car a suas
Air na bordaibh;
A’ gloinn a’ dol mu ’n cuairt,
’S fallain an stuth fuar,
Rati an Taoibh-Tutth—
Mac-an-Toisich e.
Cridhealas gun ghruaim
Aig ar n-og-feharaibh;
Bannal thogadh fuaim
Air na h-orana,
Fidheal ga cur suas—
Inneal-ciuil nam-buadh,
Sheinneadh na puirt luatha
Bu cheolmhoire.
Guidhim dhuibh ’s gach uair,
Ailleas, tlachd, a’s buaidh—
Cleachdainnean nan uaislean
Thug foghlum dhuibh.
Saoghal fada, buan;
Pailt ur bliochd ’s ur buar;
Fortan air ur sluaigh
Fhad ’s is beo iad.

SIUBHAL.

O, seinnibh an ealaidh
Romh ’n cabhagach straonadh;
An ealaidh bheag ghrad-bhriathrach,
Aigeannach, aotrom,
Huganaich chaithreamach,
Inntinneach, aithghearr,
A thogadh ar n-aigne
Bho ghart-ghreann an Fhaoillich.
Chollainn seo, Challainn sin,
Fheara mo ghaoil-sa!
Buailibh am balla
Le deannal nan gairdean!
Sar bhuillean sreallanta,
Troma nan gallan,
Bheir diosgan a’s fathrum
Air darach nan taobhan,
Gu neartmhor a’ slachdraich
Ri clachan an aolaich.
Mhuinntir tha ’s teach,
Do an cleachadh bhi caomhail,
Mo dhurachd do ’r n-aitim
Air faidead ur saoghail;
Aoibhneas a’s aiteas,
Gun eiginn, gun airce,
’S gach ni mar is taitniche,
’S ait leam bhi saor dhuibh.
Gu ma fad bhios iad maireann
Gu mathas a sgaoileadh
Sonas a’s aiteas
Bhi leanailt ri ’m macaibh;
Am Freasdal mar neart dhaibh,
Bho ghlacaibh gach baoghail.

URLAR.

Ma is math leibh mise leanailt
Air an ealaidh seo mar thoisich,
Gu’n innis mi gu grad-bhriathrach,
Cho athgoirid ’s bu choir dhomh—
’S i ’n nochd an oidhch’ is aighirich
A Shoillsich reul a athar oirnn—
’S i ’n oidhche Choinnle, Challainn,
Teachd na h-ath-bhliadhn’
As a h-oige.
Mar dh’innseas an luchd-eachdraidh dhuinn
An cleachdadh bha bho thos
Aig a’ mhuinntir a chaidh seachad,
Mu an Challainn a bhi roiceil;
Gach righeachd anns a’ chruinne
’N d’ rinn an cinne-daonda tuineachadh,
’S sulasach gach muirichinn
Ga ’m furan thun nam bordaibh.
’N uair theid sinn thun ar coimhearsnaich
G’ a choimhead mar bu doigh leinn,
’S a cholla’nicheas sinn aitreamhan
Le slachdarnaich nan crocmhiar,
’S iad briathran fhir-an-tighe ’n sin;
“A mhaca nan sonn fathasach,
A b’ fhialaidh ri luchd-tathaich,
Leam gur taitneach sibh ga ’m fheoraich
A nuas, a bhean, thoir pailteas dhuinn—
Biodh Floiri bhan ga sgapadh leat,
Fear smearach miath nan ceapairean,
Na chnapaidh air a’ bhord dhuinn;
A nall am botul unamach,
’S gu’n olamaid gu h-urranta,
Deoch-slainte nam fear furanach
’S neo-sgrubail ’s an tigh-osda.”

SIUBHAL.

Cumar oidhche na Callainn
Gu caithreamach, muirntach,
Eireachdail, fearachail—
Leanailt ri ’r duthchas—
Fiughantach, furasda,
Fialaidh gu sgapadh
Biodh annlann gu taiceil
Air ceapairean dumhail;
Riaraichear Raiti,
Stuth miaghail na bracha;
Biodh breisleach a dheataich
An claigeann gach cuirteir;
Innsidh mi sgeula—
Cha bhreugan gun ghrunnd e—
Deanaibh rium eisdeachd,
Tha reusan ga ’ghiulan
A mhuinntir na feile,
Gun cheasad, gun eiginn,
A dhiolas a’ bhannag
Do’n fhear thig ga h-ionnsaidh
A chumas le abhachd
Oidhch’ aidh na bliadhn’ -uire,
Bidh cridhealas cairdeil
A’s fallaineachd nadair,
A’s piseach gu brath,
Air an alach gun chunntas
Lionmhor mar rainich,
An stoc air gach baile,
Sliochd buan mar an darach
Bhios fallain le ’rusg;
Sonas a’s mathas,
Na ’n comhal ’s gach rathad;
’S biodh duilean an athair
Ag gabhail dhiubh cunntais.

AN CRUN-LUATH

Le foighidinn bhig fhathast
Bheir mi naidheachd dhut bha’n chrunluath
Gu h-aithghearra mu’n aitim sin
A chleachd a bhi cho gnutha,
Leis ’m bu mhiann gu’n spadadh iad
An eanchainn as do chlaigeann,
Na gu’n riaraicheadh iad dad ort
De’n phailteas tha ’s na cuiltean,
Ged bhiodh gob geur an acrais
Am farsuinneachd do ghruthain,
’S do mhionach beag ga chagnadh
Le bhi d’ thrasgadh fad a dh-uine
A mhuinntir sin, cha ’n aithne dhuibh
Na bhuineas do bhi ceanalta,
Gun eireachdas gun aithne
Ach ant shabaid a’s don-ionnsaidh
Cha chluinneadh tu dol seachad orr’
Ach toirm na sige-chaige,
Brisdeadh chuigeal mu na claignean
Agus cnapadach nan rudan,
’N uair thriallas iad bho ’n bhaile
Cha bhi breamas anns gach duthaich,
Nach sin orra ga’m far-fhuadach
Thar thalamh tha dhiubh diumbach,
Bidh driodfhortan na dunach orr’
A’ h-uile taobh a chuirear iad.
An glumagan ’s an rumaichean
Gu’n tumar iad gu’n suilean.
Na logaidean ’s na bodaich
Bhios ag cogadh ris a’ mhuinntir,
Gach tachran agus glaistig
A ni tatraich anns an oidhche,
Bidh iorraghiullaich, a’s famhairean
A’s uamh-bheistean, ag comhartaich,
Gach uraisg agus omharlair
A’s amharra mi raoiceil.
Thig siod orra gu ladarna
Ga ’n slaodadh as na lapaichean.
Gu’n eaglachadh gu bagarrach
Le slachdraich a bhios oillteil.
A nise bho’n a dh’ aithris mi
Na rannan mara b’ eol domh,
Air m’ fhallainn gur h-e ’n ceanal dhut
Mo bhannag chur air doigh dhomh;
Gu’n bhuannaich mi gu deimhinn ort
An turasdal a ghealladh leat—
Gloin fhuair de stuth na mearaichinn
A baraille na Toiseachd.

J . S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

MAC-TALLA:
Paipear Gailig, —an aon fhear dhe sheorsa tha ri fhaotainn.

A TIGHINN A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

Naigheachdan na Seachdain, Sgeulachdan, Dain, Orain, Eachdraidh, Litrichean, agus nithean taitneach eile air an toirt seachad o am gu am.

THA SGOILEARAN
matha Gailig a sgriobhadh dha daonnan, agus a cumail leughadh taitneach ri sean agus og.

’S coir do gach neach aig am bheil gradh do
CHAINNT A SHINNSIR,
a bhi ’ga ghabhail, ’ga phaigheadh, ’s ’ga leughadh.

A PHRIS:
DOLAR ’SA BHLIADNNA.

Bu choir dhaibhsan a tha deanamh ghnothuich
SANAS
a chur anns a MHAC-TALLA; oir, tha e ’na phaipear cho math anns an doigh sin ’sa ghabhas faotainn.

THA E DOL
FAD US FARSUING,
agus anns gach aite do ’m bheil e dol thatar ’ga shar leughadh.

CUIR DEUCHAINN AIR.

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
6 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
5.45 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

TURSAN FEASGAR.

DI-LUAIN AGUS DI-HAOINE. —Sidni, 7.15 agus 9 uairean; Sidni Tuath, 8 agus 10 uairean.

DI-MAIRT AGUS DI-SATHARNA. —Sidni, 8 agus 10 uairean; Sidni Tuath, 7.15 agus 9 uairean.

J . A. YOUNG, Manager.

CALUM. —Caite bheil thu dol leis an ablach cuidhle sin, a Dhomhuill?

DOMHULL. —Tha mi dol dh’ an cheardaich leatha feuch am faigh mi“tire”ur a chur oirre. Seall fhein mar a tha i air a dhol a cumadh leis cho tana ’sa tha an“tire”air cosg; leig mi ruith leatha tuilleadh us fada.

C. —Sin agad mullach na goraiche, ’Dhomhuill; cha bu choir dhut leigeil leis na“tires”cosg mar sin idir. Co-luath ’sa chi thu iad a fas tana, thoir dh’ an cheardaich iad ’s mairidh na cuidhlichean moran na’s fhaide. Seall a cuidheal so agamsa, cho math ’sa bha i riamh, ged a tha i ruith an rathaid fad choig bliadhn deug. Agus ’se na“tires”a bhi air an deagh chur orra is aobhar dha.

D. —Co tha deanamh na“tires”dhutsa ’Chalum? Cha chreid mi fhein nach eil an“tire”air a chuidhil sin na’s fhearr na aon a chunnaic mi o chionn fhada.

C. —Tha, am fear a tha deanamh gach cuirean gaoidhneachd a bhios agam,—

SEUMAS S. BEUTAN,
ann an SIDNI,

agus b’e mo chomhairle dhutsa dhol g’a ionnsuidh le d’ obair fhein. Theid mi an urras ma theid, nach bi ’n t-aithreachas ort. Tha e ’g obair anns a bhaile o chionn corr us naodh bliadhna, agus tha e na’s saoire na gobha sam bith eile. Agus rud eile dheth, cha chum e fadal ort; ni e ’n obair fhad ’sa bhios tu feitheamh rithe. Tha stoc mor de gach seors’ iaruinn us cruadhach aige, agus tha e deanamh Charbadan us Chairtean, a reiceas e gu math saor. Theirig thusa choimhead air.

D. —Ma ta, ni mise sin: agus moran taing dhutsa air son do dheagh chomhairle.