---

[113]

[Vol . 8. No. 15. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, OCTOBER 20, 1899. No. 15.

SEAN-FHACAIL.

Is lionmhor na briathran goirid agus glic a chaidh a labhairt o chionn nan linntean nach deachaidh air a shon sin nan sean fhacail; ’s fheudar gur h-eadh, ach cha ’n e a h-uile briathrachadh eadhon math ris an gabhtar idir. Tha lagh diomhair ann a tha cuartachadh theachd is buanas shean-fhacal. Tha ’m feart so gu suidhichte ann an inntinn nadurra ’n duine tha e coltach, oir is car ionann tha mi ’g aithnicheadh tha doigh roghnachadh nan sean-fhacal anns gach canain. ’S a’ Ghaidhlig mu ’s bheil e cho geur ’s gun sgailc e air a chuspair shonruichte bhios ann le cuimse ’s cumhachd cha bhi gnothach ris ged a bhiodh gach maitheas eile air, mar bheil e goirid feumaidh e bhi ’na dhan no na rann air neo cha bhitear a stri ris, ’s mar bi gliocas is faicill iomlan air an leigeil ris ann bi an dul sin leis an greimich ’s an croch e ri togar an t-sluagh gu tur a dh’ easbhuidh air, ach ma bhios fior airidheachd ann ’s nach dealaich an tlachd ris ge b’e gean ’s am faod thu fhein a bhi, ’s gu ’m faigh e cead siubhal ’s iongantach mar a ni e ’rathad, ach gidheadh anns gach aite thaghlas e fanaidh e, ach biodh coir’ air bith air, ciod air bith cho faoin, ’s mur teid as da gu buileach an uine ghearr, cha bhi air a’ chuid a’s fhearr air a radh mu dheighinn ach, gu’n tuirt an leithid so de dhuine gasda leithid so de bhriathran tapaidh, ach na shean fhacal cha teid e. Leugh mi mu dhuin’ a bh’ann uair de’n robh ’n saoghal, fear truisidh shean-fhacal Bheurla, agus air dha beachdachadh air feabhus nam feadhnach dhiubh a thionail e air feadh na tire, bhuail barail e gu ’n robh aigesan e fhein de ghliocas ’s de sgaiteachd teangadh na dheanamh facail ris am faodite sean-fhacail a radh, ’s bhiodh iad air leis ni bu taitniche gu fada na moran de na clibeinean cainnt ’bha ’m beul an t-sluaigh cheana. Leag e air deanamh fheadhainn ura, ’s cha ’n ’eil teagamh nach deach e ri obair gu foghainteach, chlo-bhuail e faodaidh coig ceud dhiubh sin ’s dh’ innis e dhaoine ’n t-saoghail gu’n robh esan a’ deanamh saor thiodhlac dhoibh orra, ’s cha robh teagamh aige nach tugta aite urramach dhoibh re uine am measg shean-fhacal na duthcha. Tha ceudan bliadhna o ’n a bha ’n duine so beo ’s ciod air bith deireas a bh’ air na briathran a a bha e cho dichiollach a’ fuineadh an uair sin cha’n ’eil dith na h-aoise orra nis co dhiu ach cha’n abrar sean-fhacal ri aon diubh fhathasd ’s cha’n eil cinnt no eadhon coslas gu’n abrar. Tha so ag innsesdh gu’m bheil ni-eigin a bharrachd air deagh bharail ’us chomhairle ga ’n iarraidh ’s na sean-fhacail. Cha b’e ’n aon duine dheanadh iad. Tha na sean-fhacail a’s fhearr cho simplidh nan cainnt ach a’ ciallachadh uiread ’s gum b’e ’n duine sin a shuidheadh a dh’aona ghnothach a dheanamh shean-fhacal ghlice ma b’ fhior dha fhein a cheart fhear mu dheireadh a dh’ amaiseadh air an leithid. Cha b’ ann mar sin a chaidh na sean-fhacail choire chruthachadh ’s nam b’ann cha bhiodh iad a’ chaoidh an ni a tha iad, nan aithris gu’n chearb air inntinnibh an t-sluaigh.

Tha dearbhadh pailt ann gur h-iad na sean fhacail tlachd’ is toradh gach uile chainnt sam bi iad; ’s cian o’n a thugadh fa-near le seann sgriobhadairean an t-saoghail gu’n robh earalachadh glic, ’us luachmhorachd toinnisg, ri ’m faotainn ’s na sean-fhacail aca fhein. Tha ’n leabhar naomh o thoiseach gu chrioch ’cur thairis leo. Nach tric a thugadh ruith shuistidh orrasan leo a dhearbh nach robh “Fiadh gun urram ach na dhuthaich fhein;” iadsan a “shiollaidheadh a’ mheana-chuileag ach a shluigeadh an camhal;” ach cha teid an sionnach ni ’s fhaide na bheir a chasan e, ’s cha teid mise seach a’ Ghlaidhlig! ’s cha’n ’eil luachmhorachd nan sean-fhacal a th’innte oirleach air ais air leamsa orra-san th’ann an cainnt sam bith eile. B’ iad ionann ard phearsa sgoile na duthcha o’ chionn nan linntean. Biodh iad unnta fhein fior nan ceud chiall no nam brigh ’s ann a treorachadh gu firinn, gu grinnead, gu riaghailt mhath ’s geur theagasg a bhitheas iad an comhnuidh. Tha earal coimhlionta unnta do ’n duine do reir a ghiulain fhein ’s mar an ceudna thaobh a dhleasnais da choimhearsnach. Co dhiubh thachras do neach a bhi sealbhachadh sonais ’is sogh an t-saoghail no tha e ’n teinn le bochdainne is trioblaid, tha comhairle dha no comhnadh, a reir fheum, ’s na sean-fhacail, co dhuibh ’s e feabhus, gheibh e sin o sheanairean a bha thall ’s a chunnaic ’nuair a leabhras iad ris anns na briathran a’s usa ’n tuigsinn, a’s crionna rabhadh is teagasg, ’s a’ cuimsiche dh’ amaiseas dha air smior na firinn. Cha’n ’eil oiseinn de theampull cridhe ’n duine anns nach ’eil lagh no bagradh freagarrach crochta leo. ’S mar is ann o’n chridhe tha iad ’s ann mar sin a’s fhearr is aithne dhoibh an cridhe riughinn agus le diread ghuineach saighid an lathrach ’sam bi cron no ’n coire shonrachadh. A thuille air sin is teoma ’n tuigse th’ unnta ged ’s abhaiseach na briathran. Is cudthromach am fiosrachadh ged ’s ann ach gann an cagar a dhinnsear e. Is farsuinn an eachdruidh a nochdas iad ged is goirid an aithris. Cha ghnath leo labhairt ach ris na h-aignidhean a’s cliuitiche, cha ’n fhulaing iad na spiocairean, na sguinn, no na slaightearan, cha’n ’eil ni salach no suarach air ainmeachadh idir leo le meas no modh, ach cha’n ’eil faoin-ghrinneas sam bith ’gam bacadh o fhianuis na firinn a sheasamh. ’Nuair nitear an t-olc tha ’n sean-fhacal a’ feitheamh le peanas. ’S iad is dara coguis an duine, ’s iad a’s miosa oirnn no eadhon an caraid sin a ghabhas fath air a’ cheart uair sam bheil sinn a’ fulang agartais inntinn air taillibh na mi shealbh a thug sinn ’n ar caramh fhein, gus an droch mhanadh a chur esan oirnn urachadh d’ar cumhne, faodaidh sinn an duine sarachail sin a ghrocadh bhuainn, ach cha dealaich leithid an t-sean-fhacail ruinn a tha sior radh “Am fear nach seall roimhe seallaidh e as a dheigh.” Ged nach biodh de lagh air aghaidh na Ghaidhealtachd ach lagh neo-sgriobhte nan sean-fhacal cha bhiodh an t-uireasbhuidh a b’fhaoine air an t-sluagh airson reacan riaghailt gliocais ’as fior dhaonnachd.

Bu mhath leam a thoirt fa-near cuideachd ged tha na ceart shean-fhacail air uairean ri ’n tachairt riu araon an Gaidhlig ’s am Beurla, gu ’m bheil eadar-dhealachadh mor eadar a mhor-roinn de dh’ fheadhainn Ghaidhlig ’s an fheadhainn Bheurla. Cha ’n ionann blas nan canainean, ’s idir cha ’n ionann blas nan sean-fhacal. Tha e coltach mar an ceudna nach ’eil na sean-fhacail Bheurla cho fior fhreagarrach ’s a shaoileadh duine, airson gu ’n cleachtadh iad am measg dhaoine ionnsuichte, co dhiubh ’s e sin a bhinn fo’m bheil iad aig an am. Tha mi cinnteach gu bheil e na choire orra nach eil na briathran a th’ unnta ioma-lubach gu leor. Tha ’m pailteas dhiubh neo ’r thainig beusach cliuteach ach air ghloinnead an tobair bi slachar ann, ’s tha fhios gu ’m bheil corra fhacal tha car suarach teagmhach nam measg, ’s ma dh’ fhaoidte gu ’n d’ rinn iad sin gu mi-shealbhach di-meas a tharruing air an iomlan; ’s coltach e gu ’n do mhill beagan taois ghoirt air choireiginn am meall uile, ’s daoine measail cha cheadaich an gnathachadh. A rithist tha na sean-fhacail Ghallda cho math cho geur ’s cho freagarrach air gach doigh ach an aon ’s nach gabh feabhas an diread ’s an treisead gliocais faotainn ach anns a’ Ghaidhlig. Ach tha coire orrasan agus ’se sin nach ’eil urram canain aig a’ chainnt sam bheil iad. Ma chuirear ann am Beurla sgoilleirichte iad caillidh iad gu tur an tlusmhorachd, ’am brigh, sam blas, ’so nach faod iad tighinn an lathair mead-mhoir ’is morchuis na duthcha ’s an deise dhuthchal ’s ma ’s fhior taireil ’s am bheil iad theid as doibh, seadh, chaidh as doibh anns an tomhas a’s motha cheana. Co aig tha coir air cainnt nan Gall a labhairt a nis? ’S airson a sgriobhadh dheth cha’n ’eil a chridhe aig duine—mar h-ann le car de mhagaireachd air fhein no le seorsa de sgeigeireachd ailiseach air cuid eiginn eile bhios e ’g obair—ach Beurla na Ban-righinn a chleachdadh. Ciod eile ach Beurla, ’s a’ Bheurla a’s spailpiche ’s a’s spagluinniche ghabhas faotainn. Mar a’s duilidhe tuigsinn ’s ann a ’s motha meas oirre. Bheirear so fa-near do reir na Beurla gu tric nach e ’n ni mu’m bheilear ag innseadh tha cudthromach idir ach an doigh anns am bheil an ni air innseadh. Tha bharail so lan cheadaichte ’s a toirt cothroim anabarrach do dh’ fhein speis sgriobhadairean. ’S e maise nan sean-fhacal Ghaidhealach co dhiubh gu bheil ard ghliocas na durra unnta ’ga fhoillseachadh gu ’n an tuille spleadhaireachd cainnte mu dheighinn. Biodh sean-fhacail eile mar a tha iad tha ’n fheadhainn Ghaidhlig cho taitneach ’s cho freagarrach ’s nach e mhain nach ’eil ni na ’n aghaidh, ach ’s ann ro bhochd a bhiodh a chanain as an eugmhais. Goirt ’s g’ an ruig iad duine air uairean tha ’n sluagh ’g an gradhachadh agus ’s airidh air sin iad oir dh’fhas iad a deagh ionmhas cridhe ’Ghaidheil ’s tha teisteas na h-aosmhorachd aca gu’m bheil iad buan nan gliocais. Tha de bhuaidh air a’ chainnt ’s am bheil iad gu’n do mhair i uige so, a dh’ aindeoin co theireadh e, beo fallain ’s gu’m bheil i air an latha ’n diugh moran ni

---

[114]

[Vol . 8. No. 15. p. 2]

’s measaile le coigrich na bha i o chionn linntean, nach foghainn e dh’innseadh air a h-inbhe gu’m bheil cha ’n e mhain sgoileirean na duthcha so fhein, ach mar an ceudna sgoileirean an t-saoghail, na Gearmailtich, a’ faighinn iunntasan innte.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. XV.

Chuir na briathran a labhair an righ ioghnadh agus dragh gu leor air Badoura. Cha robh i ’faicinn cia mar a b’urrainn i nighean an righ a phosadh, agus riaghladh na rioghachd a ghabhail os laimh. Bha eagal oirre gu’n gabhadh an righ fior dhroch bharail oirre, nam faigheadh e mach gur e boirionnach a bh’ innte, agus gu ’n robh i posda ri prionns’ Alsaman, an deigh dhi a mhealladh cho fada. Bha eagal oirre mar an ceudna gu’n caitheadh e diumbadh agus dioghaltas oirre, nan diultadh i a nighean a phosadh, gu h-araidh o ’n a shuidhich e ’inntinn gu buileach air a nighean agus an rioghachd a thoirt dhi. A bharrachd air a sid, cha robh fhios aice an tachradh Alsaman rithe ann an luchairt ’athar. Comhladh ris na smaointeanan so, bha i ’faicinn gur docha gu’n coisneadh i rioghachd eile dh’a fear, nam b’ e ’s gu’m faigheadh i forofhais air. Agus thug so oirre gu ’n do shuidhich i gu’n gabhadh i an tairgse thug an righ dhi. Ged a bha i beagan uine ’na tosd a’ smaointean air na nithean so, shaoil an righ gur e an diuideachd a bha ’g a cumail ’na tosd. Mu dheireadh thuirt i, “Tha mi anabarrach fad ann an comain bhur morachd air son na deadh bharail a th’ agaibh orm, air son na h-urram a tha sibh a cur orm, agus an fhabhair mhoir a tha sibh a’ tairgseadh dhomh. Agus ged nach ’eil mi meas gu’m bheil mi araidh air a h-aon seach aon diubh, gidheadh cha dana leam an diultadh. Ach, le ’r cead, a righ, cha ’n urrainn domh na tairgseachan a ghabhail na ’s lugha na gheallas sibh gu’n toir sibh dhomh cuideachd bhur chomhairle mhath aig gach am; oir cha bhi mi deonach ni sam bith a dheanamh gus am faigh mi bhur n-aonta-sa an toiseach.”

Ged a rinnneadh na cumhnantan posaidh an lath’ ud fhein, cha do rinneadh am posadh agus a’ bhanais gus an la-iar-na-mhaireach.

Aig a’ cheart am dh’innis Badoura do na h-oifigich a bha maille rithe gu ’n robh i ’dol a phosadh nighean a righ. Mar a dh’ ainmicheadh cheana, bha iad gu leir a’ smaointean gur e Alsaman fhein a bha air an ceann. Agus thuirt i riutha, gu’n robh a’ bhan-phrionnsa a’ toirt a lan aonta do ’n phosadh. Dh’ innis i mar an ceudna do na mnathan coimhideachd mar a bha cuisean air thuar a bhith, agus chuir i gu math ’nam faireachadh iad air eagal gu’n innseadh iad dad sam bith m’a deidhinn.

Air an ath mhadainn, ghairm an righ a’ chomhairle gu leir, agus dh’ innis e dhaibh gu’n robh e gus a nighean a thoirt ri ’posadh do dh’ Alsaman, mac righ nan Eileanan. Agus an uair a thugadh Badoura an lathar na comhairle, thug an righ oirre suidhe ri ’thaobh. An sin dh’ innis e do ’n luchd-comhairle, gu ’n robh e suidhichte air an rioghachd a leigeadh bhar a lamhan, agus gu’n robh e ’fagail na rioghachd aig a’ phrionnsa og, mhaiseach a bha ’na shuidhe ri ’thaobh, agus gu’n robh e ’n dochas gu’n tugadh sluagh na rioghachd gu leir geill is urram dha. An uair a thuirt e so, thainig e nuas bhar na righ-chathrach, agus dh’ ordaich e do Bhadoura a dhol suas agus suidhe oirre.

Cho luath ’s a sgaoil a’ chomhairle, ghairmeadh Badoura ’na righ anns a’ bhaile, agus air feadh na rioghachd gu leir; agus bha greadhnachas nach bu bheag air feadh na rioghachd gu leir fad aireamh laithean.

Thoisich a’ bhanais an oidhche ud fhein; agus, mar a dh’ fhaodar a thuigsinn, bha an teaglach rioghail, agus ard mhaithean na rioghachd gu leir, anabarrach solasach. An uair a thainig an t-am, chuireadh a charaid og a laidhe a reir gnaths agus cleachdadh na duthchadh.

Anns a’ mhaduinn aig an am ghnathaichte, dh’ eirich Badoura, agus chaidh i do thalla na comhairle, far an robh ard-mhaithean na cuirte gu leir cruinn gus failte a chur air an righ og, agus comh-ghairdeachas a dheanamh maille ris an deigh dha bean og, mhaiseach, agus rioghachd mhor, shaoibhir, fhaotainn. Aig a’ cheart am chaidh righ Armonos, agus a’ bhanrigh, do ’n t-seomar anns an robh a’ bhanrigh og ’na laidhe, a dh’ fheorach dhith cia mar a bha i, agus a chur failte na maidne oirre. Ach an aite bruidhinn riutha, is ann a chrom i a ceann; agus dh’ aithnich iad nach robh i toilichte.

Gus a h-inntinn a thogail, thuirt a h-athair rithe’ “A nighean, na bi cho trom-inntinneach sin idir. An uair a thainig prionns’ Alsaman air tir an so, bha ’inntinn lan shuidhichte air a dhol gun dail sam bith do chuirt ’athar. Ged a thug sinne air le comhairleachadh fuireach an so, agus thusa ’phosadh, gidheadh is docha gu’m bheil doilighios air a chionn nach d’ fhuair e dhol a dh’fhaicinn ’athar agus a mhathar cho luath ’s bu mhath leis. Feumaidh tu foighidin a dheanamh gus an teid beagan uine seachad, agus an sin chi thu gu’m bi e cho miadhail ort, agus cho caoimhneil riut ’s is urrainn fear a bhith ri mnaoi.’

Chaith Badoura agus Ebene an latha gu leir a’ comhradh ris na comhairlich, agus ris na h-uaislean urramach a thainig do ’n luchairt a bhruidhinn ’s a bhrosgal riutha, agus ag amharc air an ordugh anns an robh armailt na rioghachd deas air son a dhol ann an coinneamh aon namhaid a chuireadh dragh orra. Bha gach aon suil gu geur a’ beachdachadh air Badoura, an righ ur, og; agus bha na h-uile anabarrach riaraichte leis an doigh rioghail urramach anns an deachaidh i ann an ceann a h-uile gnothaich a bhuineadh do riaghladh na rioghachd.

Bha am feasgar ann mu ’n do thill Badoura do sheomar na banrigh oige, agus thuig i gu soilleir nach robh a’ bhanrigh riaraichte leis an t-suidheachadh anns an robh i. Dh’ fheuch Badoura ri saod a chur oirre le bhith ’g innseadh naigheachdan eibhinn, annasach dhi, agus ri thoirt oirre a chreidsinn, gu’n robh gaol mor aice oirre. An sin an uair a thainig an t-am dhaibh a dhol a laidhe, thug Badoura oirre a dhol do ’n leabaidh, agus chaidh i fhein a dh’urnuigh gus an do thuig i gu’n do thuit a’ bhanrigh na cadal. Chaidh i do’n leabaidh gun a’ bhanrigh a dhusgadh, agus dh’ eirich i anns a’ mhadainn gun a dusgadh. Bha doilighios gu leor air Badoura a chionn gu’m b’ fheudar dhi a bhi ’cumail suas na mealltaireachd so gun fhios. Bha i cho mor fo dhragh inntinn air a shon ’s a bha i air son mar a chaill i Alsaman.

Cha bu luaithe dh’ eirich Badoura na chaidh i do sheomar na comhairle. Aig a’ cheart am chaidh Armanos do ’n t-seomar anns an robh a nighean. Fhuair e i ’na suidhe leatha fhein ’s i ’sileadh na deur gu tursach. Thuig e anns a’ mhionaid ciod a bha ’g a fagail cho mi-riaraichte le a staid. Bha e lan-chreidsinn gur ann a’ deanamh dimeas agus tair air a nighean a bha am prionnsa, a chionn nach robh e cho caoimhneil rithe ’s bu chor dha, agus bhrosnaich so e gu fior dhroch nadar. “A nighean, biodh foighidin agad car beagan uine,” ars’ esan. “Ged a rinn mise righ dhe ’n fhear a phos thu, cha bhi mi fada ’toirt na rioghachd uaithe, mur nochd e gun dail gu’m bheil meas aige ort mar is coir a bhith aig fear air mnaoi. Leigidh mise fhaicinn dha gu’n teid a chur air falbh as an rioghachd, agus masladh gu leor air a cheann, mur atharraich e a dhoighean fo ’n am so am maireach. Tha ’n obair a th’ aige an deis mo nadar a bhrosnachadh gu mor; agus tha tamailt orm gu’m biodh duine cho mi-nadarra ris posda aig mo nighinn.”

Bha ’n t-anamoch ann mu ’n d’ thainig Badoura air ais do sheomar na banrigh. Thug i greis air comhradh ris a’ bhanrigh mar a rinn i an oidhche roimhe sid, agus an uair a bhi i ’dol a dh’ urnuigh, thuirt i rithe gu’m b’ fhearr dhi dhol a laidhe. Ach cha tugadh a’ bhanrigh geill dhi. Thuirt i ri Badoura, “Am bheil duil agad an car a thoirt asamsa mar a rinn thu o chionn da oidhche. Innis dhomh, guidheam ort, c’ar son a tha thu cho coma dhiom, agus mi ’nam bhoirionnach og a tha gle mhaiseach? Tha tlachd gu leor agamsa dhiotsa, agus tha mi ’g am mheas fhein gle shona gu ’m bheil fear taighe agam cho maiseach agus cho tlachdmhor riut. Bhiodh diumbadh is fuath is grain aig a h-uile te eile ort, nam biodh tu cho suarach mu ’n deidhinn ’s a tha thu mu’m dheidhinnsa. Cha tugadh iad mathanas dhut gu siorruidh; ach dheanamh iad do bheatha thoirt air falbh. Ach ged nach ’eil gaol cho mor agam ort ’s a bh’ agam roimhe so, cha bu mhath leam gu’n tigeadh mi-fhortan sam bith ’nad rathad. Air an aobhar sin, cha’n urrainn domh gun innseadh dhut, gu ’m bheil m’ athair anabarrach diumbach dhiot. Tha e nis a’ lan-chreidsinn nach ’eil meas sam bith agad ormsa. Agus mur nochd thu gu’m bheil am barrachd meas agad orm, ni e dioghaltas ort gu follaiseach am maireach. Uime sin, tha mi ’guidhe ort nach dean thu dimeas ormsa na’s fhaide na rinn thu.”

Chuir na briathran so dragh anabarrach mor air an inntinn aig Badoura. Cha do chuir i teagamh nach d’ innis a’ bhanrigh dhi an tul-fhirinn. Chuir i gu soilleir uidhireachd gu’n robh Armanos, an righ, car coimheach rithe an latha roimhe sid. Thuig i nach robh rathad aice air faighinn as a’ chrois anns an robh i mur innseadh i gur e boirionnach a bh’ innte. Ach bha eagal oirre gu’m biodh nighean an righ ann am feirg rithe air son a bhith ’cumail am mach gur e firionnach a bh’innte. Ach o ’n a bha i ’smaointean gu’n gabhadh Alsaman, air a thurus gu luchairt ’athar, rathad Eilein Ebene, bha toil aice i fhein a ghleidheadh beo gus am faiceadh i e. Mur innseadh i do nighean an righ mar a bha cuisean, bha fhios aice nach eiridh gu math dhi. Agus o’n a bha so mar so, shuidhich i gu’n innseadh i do’n bhana-phrionnsa, ris an robh i posda, gach ni a thachair dhi o ’n dh’ fhalbh i a taigh a h-athar.

(Ri leantuinn.)

EACHDRAIDH IAIN FOST.

CAIB VII.

CLEASAN A RINN FOST.

Bha an t-Impire aon uair miannach air Fost fhaicinn agus cuid d’a chleasan fhaicinn mar an ceudna. ’N uair thugadh e air beulaobh an Impire dh’ iarr an t-Impire air rud-eigin cridheil a dheanamh. Dh’ amhairc Fost mu’n cuairt air agus chunnaic e morair mor a’ sealltuinn a mach air uinneig. Ghlaoidh Fost air an spiorad; agus air ball bha da adhairc ’n an seasamh air ceann a’ mhoraire, agus cha b’ urrainn dha a cheann a thoirt a stigh gus an d’ thug Fost dheth na h-adhaircean a rithis. Bha fearg mhor aig a mhorair so ri Fost; agus a dheanamh dioghlaidh air chaidh e mile mach as a’

---

[115]

[Vol . 8. No. 15. p. 3]

bhaile ’g a fhalach fein taobh an rathaid a bhiodh Fost a dol dhachaidh. ’N uair a bha Fost a’ dol seachad ruith am morair ’s e air each gabhaidh a mach as a’ choille air muin Fost, ach le cuideachadh an spioraid thug Fost am morair ’s an t-each air beulaobh caisteal an Impire, agus shuidhich e da adhairc cho mhor ri feadhainn daimh air ceann a’ mhorair, agus cha d’ fhuair am morair dheth iad gu la a bhais.

CAIB VIII.

MAR A DH’ ITH FOST AN LOD FEOIR.

Bha feallsanaich is fir fhoghluim mhoir le Fost aon la a mach ann an achadh anns an robh lod feoir. “Gu de a dh’ iarras tu,” thuirt Fost ri sgonnbhalach a bh’ ag obair ris an fheur, “air son lan mo bhroinn don’ fheur?” Shaoil am balach gu ’n robh Fost air a chuthach; ach thuirt e ris gheibh thu lan do chuirp air son sgilinn. Rinneadh cordadh aig a so. Thoisich Fost air itheadh agus ann an tiotadh bha leth an lod fheoir air itheadh! Bha na fir eile a’ srachdadh ag gaireachdaich air a’ bhalach, ’s draoin ioghnaidh air gu’n robh e brath am feur a chall. Ghuidh e air Fost sgur; rinn Fost so a’ gabhail truas do’n bhalachan bhochd. Mu ’n do rainig am balach an tigh leis a’ chairt ’s ann a fhuair e gu’n robh am feur a dh’ ith Fost air a chur air ais innte.

CAIB IX.

MAR A DHALL FOST NA H-OILEANAICH.

Choinnich tri oileanaich dheug ri seachd eile aon la aig tigh Fost; thoisich an da bhuidheann ri connspaid ’s mu dheireadh ri buillean. ’N uair a chunnaic Fost gu’n robh an tri deug ro laidir air son an t-seachd eile ’s nach robh cothrom na Feinne ri fhaotainn ghrios e doille air na h-oileanaich air fad. Bha iad an sin a’ smuideadh air a cheile air doigh cho iongantach ’s gu’n robh luchd na sraid ri gaire fanoid. Chaidh an toirt d’ an seomraichean agus fhuair iad am fradharc ’s a’ mhionaid.

Thainig Fost la eile do thigh-osda agus cairdean leis. Ach cha’n fhaigheadh iad fois ’s am bith; oir bha buidheann bhalach a stigh ri ranaich ’s ri rabhaicidh uamhasaich, ’s iad air mhisg. Ghrios esan gu’m biodh am beoil air an ragadh ’s iad fosgailte; mar so thachair, ’s cha b’ urrainn iad am beoil a dhunadh. Dh’ amhairc iad air a cheile ’s cha b’ urrainn iad labhairt, agus an duil gu’n deachaidh buidseachas a dheanamh orra sheab iad a mach as an tigh-osda, ’s cha ’n fhacas ann iad riamh tuille.

CAIB X.

MAR THUG FOST AIR BEAN-UASAL TUITEAM ANN AN GAOL.

Bha duin’ -uasal og ann an Wirtemberg ann an staid chianail, ’s e an gaol air te nach eisdeadh r’a shuiridh. Dh’ innis e do Fhost an eigin anns an robh e, gu’m basaicheadh e mur faigheadh e i. Thuirt Fost ris gu’n eagal a bhi air, gu’m faigheadh e i. Dh’ atharraich Fost inntinn na ribhinn uasail gus nach b’ urrainn i smuaineachadh air ni ’s am bith ach am fear a bha ’ga h-iarraidh. Thuirt Fost ris faine a thug e dha a sheapadh air a meur. Rinn e so, agus an sin thoisich a cridhe air losgadh an taobh a stigh dhi. An aite bhi gruamach ’s ann a bha i nis lan faite ris. Cha robh fois aice gus an dubhairt i ris am posadh e i. Fhreagair esan le uile chridhe gur h-e sud a bha dhith air. Phosadh iad an la ’na dheigh sud.

CAIB XI.

MAR A THUG FOST AIR NA MNATHAN DANNSADH ’S IAD RUISGTE.

Bha Fost aon la air sraide a’ mhargaidh, is chunnaic e seachd mnathan ’nan sreath a’ reic uibhean im, &c . Cheannaich e rudeigin o gach te is dh’ fhalbh e. Cha bu luaithe bha e air falbh na a chunnaic iad gu ’n robh na bh’ aca ’g a reic air falbh tur as na basgaidean. Thuirteadh riu mu dheireadh gur h-e Fost a ghriosadh air falbh na bh’ aca. Ruith iad gu tigh Foist; agus dh’ iarr iad riarachadh mu ’n chuis. Chuir esan roimhe gu ’n tugadh e feala-dha do shluagh a’ bhaile air na cailleachan. Chuir e falbh iad ruisgte, agus an deigh toirt orra dannsadh ruisgte air sraid a’ mhargaidh car tacuin leig e iad as na geasan, agus fhuair iad gu’n robh an cuid a thugadh air falbh air a ghriosadh air ais do na basgaidean a rithis.

CAIB XII.

MAR A RINN FOST AIR NA MUCAN.

Thachair Fost aon la air fear a bha faotainn dragh uamhasach ri ceud muc a bha e ag iomain a stigh do bhaile Wirtemberg. Ruitheadh te an sud ’s te an so; ’s bha an duine bochd ’na eigin gu h-anabarrach. Ghrios Fost air na mucan is thug e air gach te dhiubh dannsadh air a casan deiridh, agus fidheal an greim aon do na casan toisich agus an te eile a’ cluich oirre; mar so dhanns is chluich iad gus an d’ thainig iad a steach do Wirtemberg. Bha fear na h-iomain a’ falbh rompa agus e fein a’ dannsadh. ’Nuair chaidh iad a steach do’n bhaile ghrios Fost air falbh na fidhleachan. Reic an duine ’s a’ mhionaid a thairg e iad na mucan, is ghleidh e an t-airgiod. Ach mu’n deachaidh e as a’ bhaile ghrios Fost air falbh na mucan as an aite mhargaidh. ’Nuair a chunnaic am fear a cheannaich iad gu’n robh iad air falbh stad e an duine a reic iad is thug e uaithe an t-airgiod. Bha am fear-duthcha bochd ’n a eigin, a’ dol dhachaidh gun or gun mhuic. ’Nuair a rainig e bha na mucan uile ’nam failean abhuisteach!

CAIB XIII.

FOST A’ SMUAINEACHADH AIR A CHRICH.

Mios no dha mu’n do ruith na ceithir bliadhna fichead a mach thoisich Fost air breithneachadh cionnus a charadh e an diabhull. Ach cha robh innleachd ri faotainn. Thoisicheadh e an sin air ranaich ris fein, “Och is duine truagh mi! Reic mi mi fein ris an diabhull air son solais beagan bhliadhnachan, agus a nis feumaidh mi paigheadh gu h-iomlan! Fhuair mi mo mhiann; shasuich mi m’ anamianna salach, is feumaidh mi a nis fulang gu siorruidh!”

Bha nabaidh diadhaidh aige a ghabh truas deth; ’s a thoisich air guidhe air leis na deoir ’na shuilibh e dheanamh aithreachais is greim a dheanamh air gealladh grais is trocair Dhe do pheacaich a ni aithreachais. Labhair an nabaidh cho durachdach, ’s gu’n do gheall Fost feuchainn ri aithreachas. Cha bu luaithe a dh’ fhalbh an duine diadhaidh so na thainig Mephistophiles far an robh Fost, a chronachadh air son mar a bhrist e a chumhnant risan agus r’a thighearn Lucifer. Thug e an sin sgeochdadh air amhaich gus nach mor nach do bhrist e i, ’s e toirt air Fost dolan gu tiamhaidh. Aig a’ cheart am mhaoidh e air mur deanadh e cumhnant is boid as ur gu ’n tugadh e as a cheile ’na mhirean e. Rinn Fost cumhnant eile, bha leithid a dh’ eagal air, ’ga thiomnadh fein do Lucifer.

CAIB XIV.

A CHRIOCH A THAINIG AIR FOST.

Thainig na ceithir bliadhna fichead gu ceann. Aig an am ud dh’ fhoillsich an spiorad e fein do Fhost, a’ nochdadh dha a sgriobhaidh fein, agus ag innseadh dha gu’n tugadh an diabhull air falbh e an ath oidhch’. Bha cridhe Fost goirt agus fo gheilt. A chur air falbh a chianalais chuir e fios air na h-uileimh oga agus air a chairdean foghluimte. ’N uair a bha iad tacun leis chunnaic iad a ghnuis ag atharrachadh. Dh’ fheoraich iad ciod a b’ aobhar? Fhreagair Fost, “ ’S aithne dhuibh mi nis na h-uiread do bhliadhnachan agus mar a ghnathaich mi gach gne uilc. Rinn mi moran druidheachd a fhuair mi o’n diabhull. Reic mi mi fein ris re ceithir bliadhna fichead air chumha gu’n tugadh e dhomh gach ni a dh’ iarrainn. Bidh an uine so aig a crich a nochd. Ghairm mi sibhse chum ’s gu’m faiceadh sibh mo chrioch eagalach. Biodh mo bhas-sa ’na rabhadh dhuibh. Fanaibh air falbh o dhruidheachd na h-ifrinn. Ma thoisicheas sibh air geasachd is air buidseachas cha ’n urrainn dhuibh stad diubh gus an teid sibh leis an diabhull mar a tha mise dol a nochd co-dhiu is aill leam no nach aill.”

Thoisich iadsan air airson nach d’ innis e an gnothuch dhoibh ni bu traithe. Dh’ aidich e gu’n robh toil aige sud a dheanamh; ach gu’n dubhairt an diabhull ris na ’n innseadh e a’ chuis gu’n tugadh esan air falbh e air ball. ’N uair a smuaineachadh e air e fein aonadh ri muinntir dhiadhaidh, thigeadh an diabhull is pianadh e gu teann e. “Ach is diomhain labhairt a nis,” thuirt Fost, “is leisan m’ anam is mo chorp gu siorruidh.”

Mu’n robh am facal mu dheireadh a beul Foist thainig tairneanaich is dealanaich a bha oillteil. Chaidh Fost a steach do thalla mor a bha ’n sin agus chaidh a chompanach do sheomar a bha laimh ris a chluinntinn agus a dh’fhaicinn crioch Foist. Mu dha uair dheug thainig crith eagalach air an tigh; bhrist na h-uineagan; agus ri braidhe tairneanaich le sreun-chorr gaoithe thilgeadh na dorsan. Chaidh fuaim gaoith chumhachdaich a steach le seideil nathraichean, gaoir is ran. Chualas esan a’ glaoidhich gu tiamhaidh “Mort!” Bha do bhurralaich is do ulfhartaich anns an talla agus ged a bhitheadh na bheil do dhiabhlan a tha an ifrinn a stigh!

’N uair a thainig an latha bha do dhanadas aig na h-uileimh oga gu’n deachaidh iad a steach do ’n talla. Fhuair iad ann an sud eanchainn Foist air a bualadh a mach ’s i ’na sadraich air a’ bhala. Bha an lar dearg le fuil. Chaidh iad a mach is fhuair iad a chorp reubte, srachte air fhagail ’na mhirean air an otraich!

(A’ chrioch.)

A’ BHAINTREACH.

Bha baintreach ann roimhe, ’s bha tri nigheanan aice, ’s is e ’na bha aice airson am beathachadh, garradh cail. Bha each mor glas a h-uile latha ’tighinn do ’n gharradh a dh’ itheadh a ’chail. Thuirt an te bu shine de na nigheanan r’a mathair, “theid mise d’an gharradh an diugh ’s bheir mi leam a chuibheal, ’s cumaidh mi ’n t-each as a’ chal.” “Dean,” ars’ a mathair. Dh’ fhalbh i mach. Thainig an t-each. Thug i chuigeal as a’ chuibheil ’s bhuail i e. Lean a’ chuigeal ris an each, ’s lean a lamh-sa ris a’ chuigeal. Air falbh a bha ’n t-each, gus an d’ rainig e cnoc uaine, ’s ghlaodh e, “Fosgail, fosgail a chnuic uaine ’s leig mac an righ a stigh. Fosgail, fosgail a chnuic uaine ’s leig nighean na baintrich a stigh.” Dh’ fhosgail an cnoc, ’s chaidh iad a stigh. Rinn e uisge blath d’a casan ’s leaba bhog da leasan, ’s chaidh i laidhe an oidhche sin. Mochthrath an la’r na mhaireach ’n uair a dh’ eirich esan, bha e ’dol a shealgaireachd. Thug e dh’ ise iuchraichean an tighe air fad, ’s thuirt e rithe gu’m faodadh i h-uile seomar a stigh fhosgladh ach an t-aon; air na chunnaic i riamh gun am fear sin ’fhosgladh; a dhinneir-san a bhi

(Air a leantuinn air taobh 118.)

---

[116]

[Vol . 8. No. 15. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, OCTOBER 20, 1899.

Tha cogadh air toiseachadh anns an Transvaal. Rinn an litir a chur riaghladh na duthcha sin dh’ionnsuidh an riaghlaidh Bhreatunnaich stad a chur air gach ionnsuidh a bha Breatunn a toirt air sith a ghleidheadh. Dh’ iarr iad an t-arm Breatunnach a bhi air a toirt air falbh o chriochan an Transvaal, agus na bha shaighdearan aice air an t-slighe a ghairm air ais. Cha’n eisdeadh Breatunn ri sin agus air ball bhrist na Boerich a stigh air a criochan. Cha do chuireadh blar a b’ fhiach fhathast; cha’n eil Breatunn gu ruige so ach ’ga dion fhein, oir cha ’n eil a h-armailt anns an duthaich sin cho laidir ’s bu mhath leatha i bhith a toiseachadh air a chogadh. Tha choltas air gu’m bi an cogadh ruighinn gu leor, agus tha i uime sin air son a bhi lan chinnteach as a neart mu’n teid i air adhart. Tha ’n Transvaal gu ire bhig air a chuartachadh le a cuid fearainn-se, agus mar sin cha’n urrainnear cuideachadh sam bith a dheanamh leis na Boerich le duthchannan eile nach eil ro chairdeil ri Breatunn. Cha’n eil teagamh nach deachaidh fuil a dhortadh, agus aireamh air gach taobh a mharbhadh, ach tha cho liutha sgeul a tighinn ’s nach eil fhios gu cinnteach de thachair. An uine ghearr bidh duil ri fiosan a’s cinntiche bhi tighinn, ach gu ruige so, cha’n eil anns a mhor chuid dhiubh ach seanchas air thuaimse.

Tha sinn toilichte chluinntinn gu bheil class Gailig ri bhi air a theagasg ann an Colaiste Knox, an Toronto, air a gheamhradh so, agus mar an ceudna anns a’ Cholaiste Chleireach am Montreal. Tha sin gle iomchuidh, oir tha mu cheud gu leth coithional de’n Eaglais Chleirich ann an Canada anns am bheil Gailig air a searmonachadh, agus tha e feumail gu’m biodh iadsan a tha gu bhi saoithreachadh anns na coithionalan sin air an ullachadh air son smaoineachadh agus labhairt anns a chainnt sin. Mar is trice tha dearmad mor air a dheanamh air sin. Ni foghlumaichean Gaidhealach strith mhor gu iad fhein a dheanamh coilionta ann am Beurla ’s anns gach ionnsachadh feumail eile, ach a thaobh na Gailig, ma bhios an eolas oirre cho math a fhagail a cholaiste ’s a bha e dol ann, measar gu bheil iad a deanamh gle mhath, agus gur airidh iad air am mor mholadh. Chuala sinn roimhe so mu dhuin’ og aig nach robh ach fior bheagan Beurla a dol dh’ an cholaiste, ach an am a bhi ’ga fhagail, cha robh aige ach fior bheagan Gailig. Tha sinn an dochas gu bheil na lathaichean sin faisg air a bhi seachad, agus nach dean iadsan a tha cur rompa bhi searmonachadh na Gailig dearmad air a h-ionnsachadh ni’s mo, agus ’nuair a bhios iad ullamh anns a cholaiste gu’m bi iad comasach air a labhairt gu pongail agus gu ceart.

Tha e toirt toileachadh mor dhuinn gu bheil againn ri innse d’ar leughadairean gu bheil cairdean MHIC-TALLA a dol an lionmhorachd gu math air an t-samhradh ’s air an fhoghar so. Tha aireamh mhor a cur ’ga iarraidh as ur, agus cha’n eil ach fior chorra dhuine a sgur dhe ghabhail. Tha so a toirt misneach mhath dhuinn; oir tha e nochdadh gu bheil am paipear Gailig a’ cordadh ris na Gaidheil agus gu bheil iad deonach a bhi ’ga leughadh ’s ’ga chumail suas. Cha ’n eil aobhar sam bith nach biodh paipear Gailig soirbheachail anns an duthaich so. Tha de Ghaidheil innte na chumadh suas e gu math. Cha’n eil againn ach seasamh an guaillibh a cheile, luchd-sgriobhaidh ’s luchd-leughaidh, agus bidh am MAC-TALLA an uine ghearr air a chur air bonn dhe nach bi e furasda charachadh. Cha ’n eil sinn air son cur as do’n Bheurla; cha’n urrainn dhuinn, ’s ged a b’urrainn cha deanamaid e; ach air son sin, car son nach cumamaid suas ar canain fhein. Tha cothrom aig sluagh da-chainnteach nach eil aig sluagh aon-chainnteach, agus ged nach biodh ann ach sin fhein na fabhar, b’ fhiach do na Gaidheil a Ghailig a chumail beo ’s an cleachadh.

Tha cuid de na paipearan-naigheachd a laidhe gu trom air anExhibitiona bha ann a Halifax air an fhoghar so, agus air an doigh air an robh e air a chur air adhart. Agus cha’n eil sin a cur ioghnadh sam bith oirnn. ’Se crioch araidh feilleachan dhe’n t-seors’ ud a bhi deanamh cuideachaidh le tuathanaich na duthcha, ann a bhi toirt misnich agus cothroim dhaibh air a bhi faicinn agus ag ionnsachadh dhoighean air an doighean-tuathanachais a leasachadh, agus mar sin an duthaich air fad a thoirt gu bhi na ’s adhartaiche na tha i. Ach aig Feill Nobha Scotia, ’s e gle bheag aire tha sin a faotainn; tha reisean each, cleasan gus cluichean air an cur air adhart a tha gun fheum, agus cuid diubh da-rireadh cronail, moran diubh nach gann a leigeadh lagh na duthcha air adhart ’nan cuirte air obair e. Tha e mi-chiatach na nithean sin a bhi dol air adhart aig feill a tha air a cuideachadh gu mor le airgead a ionmhas na duthcha; agus mur urrainn Nobha Scotia ’s bhaile Halifacs feill a chumail suas guncircusa dheanamh dheth, tha’n t-am aca dhunadh suas gu buileach.

A FRAMBOISE.

Fhuair sinn an t-arbhar a chur fodh dhion gu sabhailte, ged nach robh an t-abuchadh cho trath ’sa b’ abhaist; ’s tha mi ’n duil, mar am bi an luchag gle mhi-mhodhail, gum bi pailteas sil againn. Tha ’m buntata gle mhath, ach gu bheil beagan grodidh ann a corra fhear.

Dh’ fhalbh na bh’ againn de ’n a mhuinntir og a cur seachad greis dhe ’n t-samhradh aig an dachaidhean air ais dha na Staitean—a chuid mhor dhiu gu ruige Boston. Tha an gnothuch gle dhuilich nach faod Ceap Breatunn a chumail innte fein na chaidh a bhreth is arach innte; ach is cinnteach gur h-ann mar sud tha ’n saoghal. Ach tha daoine fiosrach a deanamh a mach gu faod e bhi gu bheil ath-leasachadh dluth air timeanan Cheap Breatunn, agus nach ruig a clann a leas a dhol a mach aisde airson an teachd-an-tir. Ach aig a cheart am cha ’n ’eil sinn idir a creidsinn gur h-e nach urrainn iad am beolaind a chosnadh ann an Ceap Breatunn a tha ’g aobharachadh gu bheil na h uiread a falbh aisde. Cha ’n ’eil teagamh nach ’eil gu leoir ann a tha cur leasachadh mor ri ’n staid le dhol air falbh; ach tha sinn an dochas gur h-e earrann bheag dhiu a tha falbh a mhain air sgath an fhasain— “A chionn gun d’ fhalbh Murachadh feumaidh Fearachar falbh.”

Thainig bas gle aithghearr air boirionnach coir againn air an t-seachdain so—bantrach Iain ’Ic-an-Toisich. Bha i fein agus ogha dhi, aois deich bliadhna, ag amharc as deigh a chruidh greis mhath o’n tigh, nuair a thainig laigsinn oirre. ’Nuair a chunnaic am brogach bochd nach robh a sheanamhair a dusgadh ruith e a dh’ iarraidh dhaoine a b’ fhaisge dha. Nuair a rainig iad far a robh i cha robh dad ach gu ’n robh an anail innte, agus dh’ eug i an ceann uair a thide. Tha leithid sud a dearbhadh oirnne nach ’eil fhios aig neach gu de a dh’ fhaodas mionaid na uair a thoirt mu ’n cuairt, agus gur h-e dleasdanas araidh an duine a bhi ri faire an comhnuidh. Ach tha e buailteach dhuinne, ged a chi ’sa chluinn sinn basan aithghearr a tighinn air muinntir eile a bhitheas ni ’s sinne agus a bhitheas ni ’s oige na sinn fein, gur a th’ ann a bhios sinn a sealltainn air mar fhreasdal gruamach an Ti is airde, agus a leigeil dhinn a bhi beachd-smuaineachadh air a throcair do ar taobh fein, an uair a tha sinn fathast air ar caomhnadh air talamh aithreachais, agus sin gu leir an aghaidh ar toillteanais.

CEANN LIATH.
Sept . 30, ’99.

Ma thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Tha na carbadan a tha sinn a creic cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Tha iad socair. Tha iad briagha. Tha iad buan. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do ’nCanada Carriage Co. ,an Ceap Breatunn,
Sidni, C. B.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.

---

[117]

[Vol . 8. No. 15. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Bha teine ann a Sussex, N. B., air an t-seachdain s’a chaidh, leis an deachaidh tigh-osda agus aireamh de thaighean eile a losgadh; tha an call air a mheas aig $75 .000.

Tha na h-ubhlan anabarrach pailt ann an Nobha Scotia air an fhoghar so; cha’n eil cunntas air iad a bhi na bu phailte riamh roimhe ach aon bhliadhna. Ann an taobh an iar na roinne, bidh mu cheithir cheud mile barailte ri chreic, fiach muillein dolair. Tha chuid mhor dhiubh air an creic ann an Sasunn.

Tha an t-Urr. I. F. Forbus air ais anns a bhaile rithist, ’se moran na’s fhearr ’na shlainte na bha e falbh air a thurus do New York. Tha a ghuth gu math ladir, ach tha ordugh aige gun labhairt ro fhada no ro ard. Shearmonaich e da uair air an t-Sabaid s’a chaidh, an Gailig ’sa mhaduinn, agus am Beurla feasgar.

Tha ministear ur air a ghabhail a stigh do Chomhairle ’n ard-riaghlaidh an Ottawa, an t-Onorach Seumas Sutharlan, fear-parlamaid a Oxford Tuath, an Ontario. Tha e air a chur an aite an Onoraich Mr. Geoffrion a chaochail air an t-samhradh so. Tha Mr. Sutharlan ’na dhuine tapaidh, air am bheil deagh mheas air gach taobh dhe’n tigh. Is Gaidheal e, agus tha ainm aige bhi ’na dhuine cho geur ’s cho breithneachail ’s a tha suidhe anns a pharlamaid. Tha e de shliochd nan Gaidheal a bha air am fogradh a Cataobh nuair a bha uachdarain na h-Alba a deanamh rum do na caoraich.

Tha riaghladh Chanada a deanamh deiseil air son reiseimeid shaighdearan a chur a chuideachadh an airm Bhreatunnach anns an Transvaal. Tha iad ri bhi air cosguis na duthcha so gus an ruig iad a cheud phort an Africa a Deas, ach cho luath ’sa bhios iad an sin, tha iad ri bhi air cosguis Bhreatunn. Tha iad ri bhi ’nam buidhnean beaga anns am bi 125 duine, agus bidh na buidhnean sin air an ceangal ri reiseamaidean Breatunnach. Bu mhath le Canada a cuid shaighdearan a bhi uile comhladh, agus an cuid oifigich fhein a bhi air an ceann, ach ’s ann aig Breatunn fhein is fhearr fios ciamar is coir dha sin a bhith.

Thachair sgiorradh oillteil faisg air a bhaile mu dha uair feasgar Di-satharna s’a chaidh; bha fear Ambrose Brossett, a mhuinntir Newfoundland, air a mharbhadh air an rathadh iarruinn ’s gun e ach mu dha fhichead slat o dhorus a thaighe fein. Bha sreang de charbadan-guail a tighinn a stigh, agus mu’n aite ’s am bheil an rathad a tighinn do’n bhaile ’gearradh air falbh o’n rathad eile, chunnaic fear na h-inneil an duine so air an rathad roimhe. Sheidh e ’n fhideag, agus dh’ fheuch e ri stad a chur air na carbaid, ach bha na h-uiread ann dhiubh ’s iad a tearnadh na bruthach, ’s nach robh e comasach dha sin a dheanamh. A reir coltais gu robh ’n duine bodhar, oir cha do ghluais e bhar an rathaid gus an robh na carbaid gu bualadh ann. Chaidh na cuidhlichean thairis air, agus bha e air a mharbhadh air ball. Cha robh coire ri chur air duine sam bith a thaobh a bhais. Dh’fhag e bantrach agus coignear chloinne.

Cha b’ urrainn side foghair a bhi na bu bhriagha na bha againn air an t-seachdain so ’s air an t-seachdain s’a chaidh. An deigh an dortadh mor uisge bh’ann air an t-seachdamh latha dhe’n mhios, thainig side bhriagha bhlath, thioram, a tha moran na’s taitniche leinn a chionn nach robh duil againn rithe.

Tha sgioba ’n “Scotsman” ’gam feuchainn aig cuirtean, cuid dhiubh an Canada ’s cuid am Breatunn, air son mar a ghiulain iad iad-fein an deigh do’n t-soitheach bualadh. Cha’n eil coire sam bith ’ga chur air na o-oifigich; rinn iad na b’urrainn dhaibh air son na bha air bord a shabhaladh, ach bha graisg am measg an sgoiba a bha air atharrachadh sin, agus a choisinn droch ainm dhaibh fein, agus a thug masladh air seoladairean Bhreatunn nach robh orra riamh roimhe.

Fhuair an Shamrock ’san Columbia reis a chur mu dheireadh thall. Di-luain bha ’n soirbheas beagan na b’ fhearr, agus chaidh ac’ air an t-astar a chur ’nan deigh anns an uine bha air a chur m’an coinneamh. Choisinn an Columbia an reis sin; bha i stigh mu dheich mionaidean romh’n t-Shamrock. Di-mairt bhrist an crann-ard aig an t-Shamrock, agus b’fheudar dhi stad, ’s ruith an Columbia an cursa leatha fhein. Tha mar sin an Columbia an deigh da reis a chosnadh. Ma gheibh i aon eile bidh an cupan air taobh bhos a chuain bliadhn’ eile.

Bha cuid a dhaoine anns na Staidean a cur mar fhiachaibh air Mac Fhionnlaidh, an ceann suidhe, a dhol a thairgse sith a dheanamh eadar Breatunn agus an Transvaal, agus bha cuid eile air son gu’n gabhadh na Staidean taobh an Transvaal anns a chuis. Ach rinn Mac Fhionnlaidh ’sa luchd-chomhairle gu glic suas an inntinn gu’n b’fhearr do na Staidean chomhairle clag Sgain a ghabhail, “an rud nach bun dhut na bean dha,” ’s cha’n eil an duthaich sin a dol a ghabhail pairt aon seach aon dhiubh. Ach cha’n eil e ri chleith gu bheil cairdeas mor eadar riaghladh nan Staidean us riaghladh Bhreatunn.

NA GAIDHEIL DHILEAS.

Iadsan a Phaigh Mac-Talla.

Iain L. Mac Gilleain, Woodbine .
Seonaid Ros, Bagh Bhaddeck.
T. C. Mac-an-Toisich, Malagawatch .
E. C. Mac Aoidh, Malagawatch .
Bean Neill Ic-ille-mhicheil, Hogamah .
Michail B. Johnson, Glace Bay.
An t-Urr A. MacCoinnich, Victoria Mines.
Bean Choinnich ’Ic Leoid, Ceap Nor.
Uilleim A. Mac Leoid, Sidni.
Ailean Moireastan, Baile nan Gall.
Eos. I. Domhnullach, Meinn Lorway.
Iain Mac Fhionghain, Bailey ’s Brook, N.S.
Murchadh Muireach, Fairhall , Man.
A. R. Mac Cuthaig, Cnoc na h-Eaglais, Ont.
D. R. Mac Cuthaig, Cnoc na h-Eaglais, Ont.
D. R. Mac Ille-bhrath, Cnoc na h-Eaglais, Ont.
Domhnull Mac Cuthaig, Dalkeith , Ont.
Tormad Mac Rath, Alexandria , Ont.
Uisdean Mac Colla, Strathroy , Ont.
Alasdair Mac Calamain, Priceville , Ont.
I. S. Mac Ille-dhuibh, Pomona , Ont.

POSADH.

—Ann an tigh Lachuinn Mhic Guaire, Sidni, air an 17mh la dhe’n mhios, leis an Urr. I. F. Forbeis, Iain Waulker, Bridgeport, ri Effie Lena Nic Cuithein, Carribou Marsh.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

W . A. FRENCH,
FEAR DEANAMH
CHARBADAN agus CHAIRTEAN.

INNEALAN GIULAN dhe gach seorsa AIR AN DEANAMH RI ORDUGH.

GHEIRH
CRUIDHEADH EACH
AIRE SHONRUICHTE.

Airneiseachadh Charbad, Litheadh, Obair Fhiodha agus Obair Iaruinn.

A TUATH AIR ANTEMPERANCE HALL.
South Charlotte St. ,Sidni.

Moran, Moran
DE GACH SEORSA
SHOITHICHEAN
CREADHA.

Tumblers—40 cts. an dusan—an luach airgid is fhearr air an t-saoghal.

Soithichean Ti—geal agus or—le pitsear uachdair Sina air $2 .40.

J . C. Mills,
Sidni, C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 19, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

P . L. NAISMITH, Supt.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

---

[118]

[Vol . 8. No. 15. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 115.)

aice reidh ’n uair a thilleadh e; ’s ’n am biodh i ’n a bean mhath gu’m posadh e i. ’N uair a dh’ fhalbh esan thoisich ise air fosgladh nan seomraichean. A’ h-uile fear mar a dh’ fhosgladh i bha e ’dol n’a bu bhreagha gus an d’ thainig i gus an fhear a bh’ air a bhacail. Thair leatha d’ e dh’ fhaodadh a bhith ann nach fhaodadh i fhosgladh cuideachd. Dh’ fhosgail i e, ’s bha e lan do mnathan uaisle marbh, ’s chaidh i ’sios gus a’ ghlun ann am fuil. Thainig i mach an sin, ’s bha i glanadh a coise, ’s ged a bhiodh i ’g a glanadh fathast cha b’ urrainn i mir de’n fhuil a thoirt di. Thainig cat crion far an robh i, ’s thuirt i rithe, na ’n tugadh i dh’ ise deur beag bainne, gun glanadh i i cho math ’s a bha i riamh. “Thusa ’bheathaich ghrainnde! bi falbh romhad; am beil duil agad nach glan mi fein iad na’s fhearr na thusa?” “Seadh, seadh! leig dhuit! Chi thu ’d e dh’ eireas duit ’n uair a thig e fein dachaidh!” Thainig esan dachaidh, ’s chuir ise an dinneir air a’ bhord, ’s shuidh iad sios aice. Mu’n d’ ith iad mir thuirt esan rithe, “An robh thu a’d’ bhean mhath an diugh?” “Bha,” ars’ ise, “Leig fhaicinn domhsa do chas, ’s innsidh mi dhuit co-aca ’bha na nach robh.” Leig i fhaicinn da an te bha glan. “Leig fhaicinn domh an te eile,” ars’ esan. ’N uair a chunnaic e ’n fhuil, “O! ho!” ars’ e, ’s dh’ eirich e, ’s ghabh e ’n tuagh, ’s thug e ’n ceann di, ’s thilg e ’stigh do ’n t-seomar i leis an fheadhain mharbh eile.

Chaidh e ’laidhe an oidhche sin, ’s mochthrath an la ’r na mhaireach dh’ fhalbh e gu garradh na baintrich a rithisd. Thuirt an darna te de nigheanan na baintrich r’a mathair. “Theid mi mach an diugh, ’s cumaidh mi ’n t-each glas as a’ gharradh.” Chaidh i ’mach a fuaghal. Bhuail i an rud a bha aice ’ga fhuaghal air an each; lean an t-aodach ris an each; ’s lean a lamh ris an aodach. Rainig iad an cnoc. Ghlaodh e mar a b’ abhaist da ris a chnoc. Dh’ fhosgail an cnoc, ’s chaidh iad a stigh. Rinn e uisge blath d’a casan, ’s leaba bhog d’a leasan, ’s chaidh iad a laidhe an oidhche sid. Mochthrath an la’r na mhaireach bha esan a’ falbh a shealgaireachd, ’s thuirt e rithe h-uile seomar a stigh ’fhosgladh, ach an aon fhear, ’s air na chunnaic i riamh gun am fear sin ’fhosgladh. Dh’ fhosgail i h-uile seomar gus an d’ thainig i gus an fhear bheag, ’s air leatha ’d e dh’ fhaodadh a bhith anns an fhear sin ni ’s motha na cach nach fhaodadh i ’fhosgladh. Dh’ fhosgail i e, ’s bha e lan de mnathan uaisle marbh, ’s a piuthar fein ’n am measg. Chaidh i sios g’a glun ann am fuil. Thainig i ’mach, ’s bha i ’ga glanadh fein, ’s thainig an cat beag ma’n cuairt, ’s thuirt i rithe, “Ma bheir thu dhomhsa deur beag bainne, glanaidh mi e cho math ’s a bha i riamh.” “Thusa, a bheathaich ghrainnde! Gabh romhad! Am bheil duil agad nach glan mi fein i ni’s fhearr na thusa?” “Chi thu,” ars’ an cat, “d’ e dh’ eireas duit ’n uair a thig e fein dachaidh.” ’N uair a thainig e dhachaidh chuir ise sios an dinneir, ’s shuidh iad aice. Thuirt esan rithe. “An robh thu a’d bhean mhath an diugh?” “Bha,” ars’ ise. “Leig ’fhaicinn domh do chas, ’s innsidh mi dhuit co-aca ’bha na nach robh.” Leig i fhaicinn da ’chas a bha glan. “Leig fhaicinn domh an te eile,” ars’ esan. Leig i fhaicinn i. “O, ho!” ars’ esan, ’s ghabh e’n tuagh ’s thug e’n ceann di.

Chaidh e ’laidhe an oidhche sin. Mochthrath an la ’r na mhaireach, ars an te b’ oige r’a mathair, ’s i ’figheadh stocaidh, “Theid mise ’mach le m’ stocaidh an diugh, ’s fairidh mi ’n t-each glas; chi mi d’ e thachair do m’ dha phiuthair; ’s tillidh mi dh’ innseadh dhuibhse.” “Dean,” ars’ a mathair, “ ’s feuch nach fan thu air falbh.” Chaidh i mach, ’s thainig an t-each. Bhuail i ’n stocaidh air an each. Lean an stocaidh ris an each, ’s lean a lamh ris an stocaidh. Dh’ fhalbh iad, ’s rainig iad an cnoc uaine. Ghlaodh e mar a b’ abhaist da, ’s fhuair iad a stigh. Rinn e uisge blath da casan ’s leaba bhog d’a leasan, ’s chaidh iad a laidhe an oidhche sin. An la ’r na mhaireach bha e falbh a shealgaireachd, ’s thuirt e rithise na’n deanadh i bean mhath gus an tilleadh e, ann am beagan laithean gum biodh iad posda. Thug e dhi na h-iuchraichean, ’s thuirt e rithe gum faodadh i h-uile seomar a stigh fhosgladh ach am fear beag ud, —ach feuch nach fosgladh i ’m fear ud. Dh’ fhosgail i h-uile gin; ’s ’n uair a thainig i gus an fear so, air leatha d’ e bhiodh ann nach fhaodadh i fhosgladh, ni ’s motha na cach. Dh’ fhosgail i e, ’s chunnaic i da phiuthar marbh an sin, ’s chaidh i sios g’a da ghlun ann am fuil. Thainig i mach, ’s bha i glanadh a cas, ’s cha b’ urrainn i mir de’n fhuil a thoirt diubh. Thainig an cat crion far an robh i, ’s thuirt i rithe, “Thoir dhomhsa deur crion bainne, ’s glanaidh mi do chasan cho math ’s a bha iad riamh.” “Bheir a chreutair—bheir mise dhuit do dhiol bainne ma ghlanas thu mo chasan.” Dh’ imlich an cat a casan cho math ’s a bha iad riamh. Thainig an righ an sin dachaidh, ’s chuir iad a sios a dhinneir, ’s shuidh iad aice. Ma’n d’ith iad mir thuirt esan rithe, “An robh thusa a’d’ bhean mhath an diugh?” “Bha mi meadhonach,” ars’ ise, “cha’n ’eil uaill sam bith agam r’a dheanamh asam fein.” “Leig fhaicinn domh do chasan,” ars’ esan. Leig i fhaicinn da casan. “Bha thusa a’d’ bhean mhath,” ars’ esan, “ ’s ma leanas tu mar sin gu ceann beagan laithean bidh thu fhein agus mise posda.” An

(Air a leantuinn air taobh 119.)

Seacaidean
Cotaichean
Deiseachan
Deante
DO NA MNATHAN, ’S DO NA CAILEAGAN.

Curraichdean
Ceannabharan
Deiseachan
Miotagan
DO ’N CHLOINN.

AIG
J . C. MILLS,
SIDNI, C. B.

J . S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

Ceannaich Punnd de
Union Blend Tea
AGUS BIDH COTHROM AGAD AIR DUAIS MHATH AIRGEID FHAOTAINN.

Tha iuchair anns gach pasg puinnd. Gleidh na h-iuchraichean agus thoir a stigh iad ann an Nobhember s’a tighinn. An neach aig am bi an aireamh a’s motha dh’ iuchraichean, gheibh e
CEUD DOLAIR A DH’AIRGEAD

Tha ochd bocsaichean airgeid ri bhi air am fosgladh air a cheud latha de Desember, anns am bheil $5 , $10 , $15 , $20 , $25 , $50 , $75 , agus $100 . Cha ’n eil ann ach aon iuchair air son gach bocsa, agus neach a chuireas a stigh an iuchair cheart, gheibh e na th’ anns a bhocsa dh’ fhosglas i gu saor agus a nasguidh. GheibhearUnion Blend Teaaig
Matheson , Townsend & Co. ,
Sidni, C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

---

[119]

[Vol . 8. No. 15. p. 7]

(Air a leantuinn o thaobh 118.)

la’r na mhaireach dh’ fhalbh esan a shealgaireachd. ’N uair a dh’ fhalbh esan thainig an cat beag far an robh ise. “Nis innsidh mise dhuit de ’n doigh air an luaithe am bi thu posd’ air,” ars’ an cat. “Tha,” ars’ ise, “dorloch de sheana chisdeachan a stigh; bheir thu mach tri dhiubh; glanaidh tu iad, their thu ris an ath oidhche gu’m feum e na tri chisdeachan sin, te ma seach dhiubh, ’fhagail ann an tigh do mhathar, a chionn nach eil feum an so orra, gu ’bheil gu leor ann as an ioghnais; their thu ris nach fhaod e gin dhiubh fhosgladh air an rathad, air neo ma dh’fhosglas gum fag thu e; gun d’ theid thu ann am barr craoibhe, ’s gu’m bi thu ’g amharc, ’s ma dh’ fhosglas e gin dhiubh gu’m faic thu. An sin ’n uair a theid esan a shealgaireachd fosglaidh tu ’n seomar; bheir thu mach do dha phiuthar; tairnidh tu ’n slachdan draoidheachd orra; ’s bidh iad cho beo, slan ’s a bha iad riamh. Glanaidh tu iad an sin, ’s cuiridh tu te anns gach ciste dhiubh, agus theid thu fein ’s an treas te. Cuiridh tu de dh’airgiod agus de dh’ or anns na cisdeachan na chumas do mhathair agus do pheathraichean ceart r’am beo. ’N uair a dh’fhagas e na cisdeachan ann an tigh do mhathar, ’s a thilleas e, theid e ann am feirg choimheach. Falbhaidh e’n sin gu tigh do mhathar anns an fheirg so, ’s brisdidh e stigh an dorus. Bi thusa cul an dorus, ’s thoir deth an ceann leis an t-sabh, ’s bidh e’n sin ’na mhac righ cho aluinn ’s a bha e riamh ’s posaidh e thu. Abair ri d’ pheathraichean, ma bheir e lamh air na cisdeachan fhosgladh air an rathad iad a ghlaodhach, “Chi mi thu, chi mi thu,” air alt, ’s gun saoil e gur tusa a bhios a glaodhach ’s a’ chraoibh.”

’N uair a thill esan dachaidh, dh’ fhalbh e leis na cisdeachan, te an deigh te, gus an d’ fhag e ’n tigh a mathar iad. ’N uair a thainig e gu gleann far an robh e smaointeachadh nach fhaiceadh ise ’s a’ chraoibh e, thug e lamh air a chisde leigeil sios airson faicinn de bh’ innte. Ghlaodh an te bha ’s a chisde, “Chi mi thu—chi mi thu.” “Piseach air do cheann beag, boidheach,” ars’ esan,” “mur am fad a chi thu.” B’e so a bu dual dha air gach siubhal gus an d’ fhag e na cisdeachan air fad an tigh a mathar. Nuair a thill e dhachaidh air an t-siubhal ma dheireadh, ’s a chunnaic e nach robh ise roimhe, chaidh e ann an feirg choimheach. Dh’ fhalbh e air ais gu tigh na baintrich, ’s ’n uair a rainig e ’n dorus chuir e roimhe e. Bha ise ’na seasamh air cul an doruis, ’s thug i ’n ceann deth leis an t-sabh. Dh’ fhas e ’n sin ’n a mhac righ cho aluinn ’s a thainig riamh. Chaidh e stigh an sin, ’s bha iad ann an toil-inntinn mhor. Phos e fhein agus ise, ’s rinn iad banais aighearach, shunndach. Chaidh iad dachaidh do’n chaisteal, ’s bha iad gu math comhla, ’s fhuair a mathair ’sa peathraichean na chum gu math r’am beo iad. —Seann Sgeulachd.

MALAIRT ANN AN GAILIG.

“Thig an so Ian oig, c’arson nach ’eil thusa ag ionnsachadh Gailig a leughadh?

“Is narach gu’m bitheadh mac t’ athar neo-chomasach air Gailig a’ leughadh—”

“Athair, ciod am feum a tha’n Gailig? cha deanar malairt sam bith ann an Gailig; cha dean sibh cunntas, na Leabhraichean malairt a ghleidheadh; agus cia mar a sgriobhar litir a dh’ iarraidh bathair, agus cia mar a bheir sibh seachadbillagusreceipt .” “Nach e a tha thu a’ ciallachadh Bann Geallaidh na Ordugh air Banc agus Bann aidmheil paigheidh? Ro mhath ma ta, leigidh mise sinn fhaicinn duitse gu soilleir, agus eisd thusa rium gu foighidneach, furachail.

Anns a’ cheud aite, thoir fainear gu bheil na deich samhluidhean a leanas co-ionnan anns gach aite deth an t-saoghal, agus gu’n tuig a’ h-uile cinneach iad. Mar so cha Bheurla no Laidionn iad— ’se sin 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0. Tha cur ri cheile(Addition) ,agus toirt uaithe(Subtraction) ,air a dheanadh ann an Gailig mar a tha e ann am Beurla.

A nis an “Clar Fillteachaidh” no an “Clar Meudachaidh” (Multiplication) ,abair mar so, trifillte a tri, naoidh, 3 x 3 = 9; 4 x 4 = 16; 5 x 5 = 25, agus mar sin sios.

Nis a thaobh Litir a chur a dh’ iarraidh Bathair, abair mar so.

Bail’ an Obain, Ceud mhios a Gheamhraidh.
An seachdamh la fichead, 1895.
Mr. Iain Mac Dhonuill.

Bi co math agus gu ’n cuir thu a m’ ionnsuidh leis a cheud eithear stoth a thig do’n Oban mar a leanas:—

100 punnd ti aig tri tasdain.
200 punnd siucair aig tri sgillin.
100 Bolla mine aig 18/.
112 punnd ime aig 1/.

Agus bi cinnteach gu’m bi iad air an deanadh sabhailte o dhosgain aig Comunn an t-sabhalaidh, gu math saoibhir thar am fiach, agus cuir ri cunntas a’ Bhathair e; cuir air aghaidh Ordugh air “Banc Caithir Ghlasachaidh” anns an Oban, ri phaigheadh aig ceann da mhios. Is mise do sheirbheiseach.

IAIN MAC-NA-CEARDADH.

Nis so an Cunntas:

Baile Ghlasachu,
Aireamh da fhichead Sraid Earraghaidheil.
An 5mh la deug,
Ceud mhios a’ Gheamhraidh, 1895.

Cheannaich Iain Mac-na-Ceardadh anns an Oban.
O Iain Mac Dhonuill—

100 punnd Ti aig 3/. £15 0 0
200 do. siucair aig 3 sgilin 2 10 0
100 Bolla mine aig 18/. 90 0 0
112 punnd ime aig tastan 5 12 0
Riadh an t-sabhalaidh. 1 2 7
£114 4 7

Agus a reir t’ iarrtuis air an deanadh dionach o chall airson punnd-sasunnach air a cheud punnd-sasunnach agus chuir mi e air a chunntas se sin, £1 : 2: 7 sgilin—aig a cheart am chuir mi air aghaidh leis a’ phosta an Cunntas agus Ordugh air “Banc Caithir Ghlasachu” ann an £114 : 4: 7 sgn., paighte aig ceann da mhios.

Le moran taing.
Is mi do Sheirbheiseach,
IAIN MAC DHONUILL.

Gu Iain Mac-na-Ceardadh,
Marsanda,
Anns an Oban.

Nis an t-ordugh:

Baile Ghlasachaidh, Ceud mhios a’ Gheamhraidh.
10mh la fichead 1895.

£114 : 4 : 7 sgilin.

Aig ceann da mhios o’n la diugh paigh dhomhsa no do m’ ordugh, cuig fichead agus ceithir puinnd deug Shasunnach, ceithir tasdain agus seachd sgilin, fiach na fhuair thu.

IAIN MAC-DHONUILL.
IAIN MAC-NA-CEARDADH.

Ian Mac-na-Ceardadh,
Marsanda,
Sraid Dheorsa anns an Oban.

Bann Aidmheil Paighidh.

Baile Ghlasachaidh.
Ceud mhios an Earraich.
10mh la 1895.

Fhuair mi o Ian Mac-na-Ceardadh cuig fichead agus ceithir puinnd deug Shasunnach agus aon sgilin a reir suim a’ Chunntais.

£114 :0: 1.
IAIN MAC-DHONUILL.

Tha mi an dochas gu’m bheil thu tuigsinn so uile; thug mi dhuit na samhluidhean cunntais, an Clar meudachaidh, Litir orduigh air son Bathair, Cunntas a’ Bhathair, Ordugh air a’ Bhanc, agus Bann Aidmheil paighidh.

Am Feillire.

OCTOBER, 1899.

1 DI-DONAICH XIX. Donaich na Caingis.
2 Di-luain La na Leargainn, 1263.
3 Di-mairt La Allt Chuailleachain, 1594.
4 Di-ciaduin Bas Ruiseart Heber, 1833.
5 Dior-daoin La Dhunchaillinn, 1312.
6 Di-haoine [7] Bas Bhurgoyne, 1871.
7 Di-satharna [8] Losgadh Chicago, 1870.
8 DI-DONAICH XX. Donaich na Caingis.
9 Di-luain Bas Iain Chuimein, 1305.
10 Di-mairt Breith Uisdean Muilleir, 1820
11 Di-ciaduin Bas Raibeart Kerr, 1813.
12 Dior-daoin Faotainn America, 1492.
13 Di-haoine
14 Di-satharna
15 DI-DONAICH XXI. Donaich na Caingis.
16 Di-luain Losgadh na Parlamaid Breatunnaich, 1834.
17 Di-mairt
18 Di-ciaduin An fheill Lucais.
19 Dior-daoin
20 Di-haoine Comhairle Aird-Thoirnis 1461
21 Di-satharna [20] Buaidh nan Gaidheil Gordonaich aig Dargai, 1897.
22 DI-DONAICH
23 Di-luain Eiridh Thearlaich I., an Eiriun, 1641.
24 Di-mairt
25 Di-ciaduin
26 Dior-daoin Breith Eanruig Chochburn, 1779.
27 Di-haoin
28 Di-satharna An fheill Simeon & Iuda.
29 DI-DONAICH XXIII. Donaich na Caingis.
30 Di-luain
31 Di-mairt Oidhche Shamhna.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 4, U. 3, M. 0 F
A Cheud Chairteal L. 12, U. 1, M. 56 M
An Solus Lan L. 18, U. 5, M. 51 F
An Cairteal mu Dheireadh L. 26, U. 5, M. 26 M

A. J. G. MacEACHUINN.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

SANAS.

Do Mhuinntir Cheap Breatunn.

Ma tha dealbh agad—tintype no photo—a tha thu air son a mheudachadh gu math agus gu ceart, na bi air do mhealladh le coigrich nach aithne dhut, ach cuir gu ’r n-ionnsuidh-ne i, agus ni sinn a meudachadh gu curamach, agus air doigh a chordas riut. Cha ’n ’eil teagamh nach fhaca tu ar n-obair cheana aig cuid dhe do choimhearsnaich, agus ma chunnaic, ni an obair i-fhein a mholadh dhut. Tha ar prisean iseal, air dhoigh ’s gu freagair iad air sporan an duine bhochd cho math ’sa fhreagras iad air sporan an duine bheairtich.

Halpern Copying Company,
SYDNEY, C. B.
Aug. 10, ’99. —3 mo.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the
Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & Co. 361 Broadway, New York
Branch Office. 625 F St., Washington, D. C.

---

[120]

[Vol . 8. No. 15. p. 8]

Iorram.

’Nochd gur trom a ta m’ eire,
’S mi an eilein a’ chaoil.
Nochd gur trom, &c .

’S truagh gun mise bhi thall ud,
’N gleannan falaich mo ghaoil;

Far an d’ fhag mi ’n t-og uasal,
’S e ’na shuain air an fhraoch.

’Righ, nach cluinninn deagh sgeul ort,
Do thigh’nn air eigin bho ’n aog;

Do thigh’nn gu fearann Mhic Ailein,
No gu talla ’n fhir fhaoil.

’S truagh ma bhios do chorp gle gheal
Fo dhluth reubadh nan daol.

Bu tu sealgair na h-eala;
Bhiodh neul fala air a taobh;

Agus sealgair a chathain
’Theid san adhar le sgaoim.

Namhaid og thu ’n ron mheilleach
’Thig bho sgeiribh a chaoil;

Bu tu sealgair an fhir-eoin,
’S eoin chrin nan sgiath caol.

Bu tu sealgair a choilich,
’S moch a ghaoireadh air craoibh,

Is na circeige duinne
’Bheireadh gur as an fhraoch.

Bu tu sealgair na h-eilid,
’N uair a roinneadh tu ’ghaoth.

Mar sud ’s a bhuic bhioraich
’Thig bho fhireach nan craobh.

’Righ, gur h-iomad bean bheil-dheirg,
’Bhios gu deurach mu m’ ghaol,

Eadar Ile nan stuadhan,
Mach o’n chuan gus an Caol,

Agus Uibhist bheag, riabhach,
’M bi na biataichean saor.

Maise nam Buadh.

LE NIALL ROS.

Cha ’n ann a mhain ’an gnuis nan oigh
’Tha buaidh na maise ’tamh,
Tha fiamh an aigh air iomadh doigh
Gu tric ’n an gnuis a snamh;
’S le ’m briathran cuiridh iad fo ruaig
Gach gruaman agus pramh.

Ach mar an ceudn’ tha loinn ’us dreach
Ri ’m faicinn air an lar;
Ri ’m faicinn anns gach ni ma seach
Le ’n toir a’ bhliadhn’ a barr—
’S gach eun ’us iasg ’us creutair meanbh
’S gach ainmhidh air a’ bhlar.

Cia aillidh, mingheal, fiorghlan dealbh
Nan lilidh air an raoin!
Righ Solamh, pailt ’an cuid ’s an sealbh,
’Bu ghlice ’chloinn nan daoin’—
A ghreadhnachas mar luach an oir
Bha laimh ri ’n gloir-san faoin.

Na creagan ard ’s an deanar nead
Le iolaire nam beann;
’S mactalla ’freagradh ri a scread
’N uair ’dh’ eireas i bho ’n ghleann;
Na h-uaimhean mor tre ’n seid an stoirm
Le tairm ’us neart nach gann;

Na coilltean uaine, dosrach, tiugh
Tha ’comhdachadh nan sliabh;
Na h-aimhnichean ’s na miltean sruth
Dheth ’n ruith nach d’ lasaich riamh;
Am fraoch, am feur ’s an ceo tha dluth
Mu bharr nan stuchd a sniamh;

An cuan gun fhois ’s a’ ghealach ur
Us solus aigh na grein’,
Na feachdan lainnireach gun smur
Tha ’dearrsadh fad an cein—
Tha loinn na mais’ oirre uile ’tamh
’N an am ’s ’n an aite fein.

Ach fathast caochlaidh iad air fad,
Us theid an cur air chul.
Tha iad a crionadh sios gun stad
Fa chomhair beachd nan sul;
’S thig muthadh air an cruth ’s an gloir
Aig crathadh mor nan dul.

Gidheadh tha Maise sheasmhach ann
A ghleidheas loinn a chaoidh,
A bhios do ’n fhear mar chrun m’ a cheann
’S mar choron aigh do ’n mhnaoidh,
’S a cheana ’tha mar dhuais do ’n dream
Tha tric gu trom ’g an claoidh.

Feuch Dleasdanas! ’s e sin an seud
’Us Maise mhor nam Buadh.
An neach a leanas sud le eud
Gheibh esan eifeachd nuadh;
’S bidh airsan maise ’gabhail tamh
Nach caill gu brath a snuadh.

O ’Mhaise bhuan! biodh oirnne tart
Gu leantuinn air do thoir,
Mar ghaisgich sgith, ag iarraidh neart
A ni gu ceart a’ choir;
Is gheibh sinn cuideachadh bho laimh
Nan ainglean ann an gloir,

A thig gu saighdearan na Feachd
Le teachdaireachdan seimh,
Gu ’n teid an namh a chur fo smachd;
Gu ’n cuir iad umpa sgeimh;
Gu ’n rioghaich iad, ’s gu faic iad luach
Maise nam Buadh air neamh.

Tuireadh

Mu dhuin’ uasal a chaidh a bhathadh.
Gu bheil luingeas fo bhreidibh
Dol a dh-eirigh an ceart-uair,
Dh’ fheuch am faigh iad beachd sgeula
Ciod a dh-eirich do ’n ghaisgeach.

U oirinn o i ri riu,
U oirinn o ro ho i o u oirinn o.

Dh’ fheuch am faigh iad beachd sgeula
Ciod a dh-eirich do ’n ghaisgeach;
’N t-aona mhac sin, an t-Iain,
Dha ’n robh ’n cridhe neo-ascaoin.

Gu ’m bu mhath ’san taigh-mhoid thu,
’N am na corach a sheasamh,

Is sar cheannaich’ an fhion’ thu,
’S tu ’ga sgaoileadh fial, farsuing.

Tha thu fhein ’s do chuid ghillean
Ann an linne gun fhaicinn.

Tha do ghartanan sioda
’S iad ’nan siomain mu d’ chasaibh.

Tha do bhoineid ghorm, aillidh
A snamh ard air chuan farsuing.

Tha do leine chaol Olaint
Aig na ronaibh ’ga sracadh.

Tha do cheann ann sa mhaorach,
’S tha do thaobh aig an easgainn.

’Righ, gur muladach ’tha mi,
’S mi air airidh lan airtneil;

Is nach faic mi e tighinn,
’N t-Iain cridhe Mac Lachlainn.

Tha deagh nighean Iain Oig
An diugh is leois air a basaibh.

’Nighean bhuidhe na gruaige,
Leam is cruaidh bhith ga t’ fhaicinn,

’S tu ag amharc an aite
’S an do bhathadh na gaisgich.

Tha moran guail ri bhi air a chur air falbh do Bhoston air a gheamhradh so a meinnean Cheap Breatunn. Tha duil ri soitheach luchdaichte le gual a bhi ruigheachd a bhaile sin a h-uile latha. Ni sin geamhradh math do na meinneadairean.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair
Foghair us Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Sept. 28, 1899.

MAC-TALLA:
Paipear Gailig, —an aon fhear dhe sheorsa tha ri fhaotainn.

A TIGHINN A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

Naigheachdan na Seachdain, Sgeulachdan, Dain, Orain, Eachdraidh, Litrichean, agus nithean taitneach eile air an toirt seachad o am gu am.

THA SGOILEARAN
matha Gailig a sgriobhadh dha daonnan, agus a cumail leughadh taitneach ri sean agus og.

’S coir do gach neach aig am bheil gradh do
CHAINNT A SHINNSIR,
a bhi ’ga ghabhail, ’ga phaigheadh, ’s ’ga leughadh.

A PHRIS:
DOLAR ’SA BHLIADNNA.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty, Varnish, Gloine, Paipear-balla

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
6 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
5.45 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

TURSAN FEASGAR.

DI-LUAIN AGUS DI-HAOINE. —Sidni, 7.15 agus 9 uairean; Sidni Tuath, 8 agus 10 uairean.

DI-MAIRT AGUS DI-SATHARNA. —Sidni, 8 agus 10 uairean; Sidni Tuath, 7.15 agus 9 uairean.

J . A. YOUNG, Manager.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An Seorsa ’s Fhearr air an t-Saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

SANAS.

Tha toil againn aireamh luchd-ghabhail MHIC-TALLA a dhublachadh air an t-samhradh so, agus air son sin tha sinn a toirt nan tairgsin a leanas.

I. Neach a chuireas ugainn tri dolair air son triuir luchd-gabhail URA, gheibh e bliadhna dhe’n MHAC-TALLA dha fhein a nasguidh.

II. Neach a chuireas ugainn ceithir dolair air son ceathrar luchd gabhail URA, gheibh e bliadhna dhe’n MHAC-TALLA a nasguidh agus an leabhar-oirnn “Na Baird Ghailig.” Cha bhi an tairgse so fosgailte ach gus a teirig na th’ againn de na leabhraichean sin.