---

[137]

[Vol . 8. No. 18. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, NOBHEMBER 10, 1899. No. 18.

STOIRM ’S NA H-EILEANA GAIDHEALACH.

LE ALASDAIR MAC FHIONGHAIN.

Cha’n aithne dhomh ait’ air bith anns am fearr am faicear Nadur na h-uile ghluasad agus bhuaidhean, na anns na h-eileana Gaidhealach. Ann an sin, tha morachd uaibhreach nam beann, umhlachd iriosal nan gleann le’n sruthaibh caola fuara, sgeimh ghreadhnach an fhraoich, maise dhuilleagach nan craobh, comhdach sgiamhach na macharach, gloir nan neamh a latha agus a dh’oidhche, agus breaghchead a chuain mhoir a coinneachdh na sula air gach taobh. Eileanan aillidh an t-samhraidh ach eileanan iargalt’ a’ gheamhraidh!

An so, ’nuair a thig i, tha an doinionn garbh. Tha a’ choille fo chrannaibh ruisgte o cheann fhada; a mhachair cruaidh, glas; am fraoch greannach; cota sneachda air na beanntaibh; agus na h-uillt a glaoidhaich le cuthach braise a ruith chum a chomhnaird. Tha Nadur a bha cho greadhnach beagan mhiosan air ais, mar gu’m biodh i ga reodhadh do’n chill le gaoth, uisge agus sneachd, agus a cur as dhi gu h-iomlan; feuch, faic coslas stoirm a tional.

Bha an iarmailt riabhach, neulach glas. An deigh mheadhoin-la, dhubhadh as a ghrian o’n t-suil. Fad an latha, bha ghaoth ard, a seideadh o’n aird an iar; ach a nis thoisich i air tolladh sios chum nan neoil dhuth-uine a bha tuinnichte ’san iar-thuath. Thog eoin na mara do’n t-sliabh le guileag neonach nam beul. Bha ghaoth a fas. Chrath an seann iasgair a cheann, agus chuir e da acair eile air a bhata; an sin, luban siomain air an tigh-chomhnuidh, air a bhathaich, agus air a mhullan a bha ’san iuthlain cul an tighe. Bha an oidhche a nis air tuiteam agus dh’ fhosgail toll ’sna neoil ’san iar. Bha ghaoth mu reir, agus thog i gu eigheach feadh na coille, agus cuthach feadh na tir. Nuair a chriochnaich an t-iasgair a thighean a chur an ordugh, chaidh e stigh, oir bha ’nis an dorcha ann. “ ’S ann a fas a tha i,” ars esan ris a chloinn, “agus na rachaibh fad o’n tigh a nochd, Tha coslas an fhuathais oirre. Cluinnibh an fhead a tha aig a ghaoith ris an t-siomalair. Mo chreach! is iomadh maraich bochd a tha air chuan a nochd, ach mo thruaighe am fear air am beir an doilich ’san chuan-t- siar;” agus

[Dealbh]

POL CRUGER, UACHDARAN AN TRANSVAAL.

Ged is e ’n Transvaal, air am bheil Cruger na Uachdaran, aon de na co-fhlaitheachdan a’s lugha th’ air an t-saoghal, tha esan an deigh ainm a dheanamh dha fein mar aon de na luchd-riaghlaidh a’s seolta tha beo an diugh. Tha e mar an ceudna ’na dhuine misneachail, treun, mar a nochd e aig an am so le impireachd mhor Bhreatunn a chur gu dulan. Tha e tri fichead bliadhna ’sa ceithir deug a dh’ aois. Rugadh e anns an Transvaal, agus tha e ’na ard uachdaran air duthaich a bhreith o’n bhliadhna 1882. Tha e ’na dhuine gle chrabhach, agus tha e dol do ’n chogadh so a lan chreidsinn gu ’n toir Dia nam blar buaidh dha. Tha e ’na dhuine deas-bhriathrach, agus cha ’n ainmig leis searmonachadh anns an eaglais d’ am buin e ann am Pretoria, ceanna-bhaile an Transvaal. Cha ’n eil Beurl’ aig’ idir, ach lan a chinn de chainnt nan Duitseach mar a tha i air a labhairt anns an duthaich sin. Is duine mor, measail da-rireadh e am measg nam Boers, agus tha e gle shimplidh, iriosal aig an tigh: gheibh bochd us beairteach a dhol a bhruidhinn ’sa chur an comhairle ris, agus ’se “Oom Pol,” no Uncle Paul, an t-ainm a th’ aig an t-sluagh air. Ach nuair a theid Oom Pol so a mach bidh uiread greadhnachais us gleadhair m’a thimchioll ’s gu ’n saoileadh neach gu ’m b’ urra rioghail e—na shuidhe ann an carbad-staite riomhach, air a chuartachadh le saighdearan armaichte.

chaidh an t-iasgair do’n dorus a dh’eisdeachd beuchdaich a chuain iargailt. Sheas e samhach an sin car tacain, gus an do ghlaodh a bhean ris an dorus a dhunadh, oir bha a ghaoth a bagradh an solus a chur as. Chrann e an dorus, agus air suidhe dha taobh an teine dhearrsaich, ghuail, thubhairt e, “Buidheachas do Dhia airson seasgaireachd na dachaidh, agus blaths an teine agus flathaileachd mna agus teaghlaich a nochd. Tha an oidhche oillteil a muigh. Tha lan stoirm a seideadh, agus tha buirein gairisneach aig a chladach.” “O mo thruaighe bean an t-seoladair a nochd,” ars’ a bhean, air dhi suidhe a dh’fhigheadh stocain: “is iomadh bean a bhios gun fhear agus mathair gun mhac an deigh na h-oidhche so. Nach iomadh gabhadh ’san robh thu fein, a Dhomhnuill bhochd? Nach iomadh oidhche nach do dhuin mo shuil le iomagain, ’n uair a bhiodh na siantan caochlaideach, borb? Is iongantach nach robh mi ’am’ bhantraich cian fada roimhe so, ach shaor Dia thu asda air fad ged nach do chaomhnadh dream eile.” “Tha sin uile gle fhior, a Mhairi, ach o nach do bhathadh mi an latha a chaidh mi air fuadach gu ruig Eirinn, tha mi deanamh dheth nach i a mhuir a chuireas crioch orm.” “O,” ars a chlann gu h-aon-ghuthach, “innsibh dhuinn ciamar a dh’ eirich dhuibh;” agus chrubhadh iad ni bu dluithe da cheile gach piorradh a b’ airde na cheile do ghaoith a chluinneadh iad. An sin fein, thainig tri buillean cruaidh air an dorus. Dh’ eirich Mairi agus dh’fhosgail i e, agus a stigh thainig Eoghan Camshron, bog, fluich, agus lan puill, agus aodan air at le spairn a tighinn an aghaidh na stoirme. “Nach bi an oidhche gharbh i, a Dhomhnuill,” ars’ esan, “Thilg a ghaoth mi ’san dig mhoir, agus tha mi air m’ eabaradh. “ ’S ann garbh gam bheil i, charaid. Suidh a stigh chum an teine, agus cur dhiot do bhrogan ’s gar do chasan agus tiormaich t-eudach.” Rinn Eoghan mar a dh’iarradh air, agus ’n uair a fhuair e an ordugh, thoisich e fein agus fear an tighe air seanachas mu’n stoirm agus mu oidhchean searbh a chuir an dithis aca seachad comhla, oir b’ iasgairean le cheile iad. Mar sin, chaidh an uine seachad gun fhios dhoibh, gus an d’thug aon srachdadh cruaidh gaoithe air an tigh snagadh os an ceann. “Righ na dilinn,” arsa Domhnul, “cha ’n ann nis fearr a tha i dol. Tha an t-eagal orm gun tog i leatha ceann an tighe. Cha ’n urrainn dhuitsa dhol dhachaidh a nochd, Eoghain. Fanaidh thu far am bheil thu, no ’sann san dig mhoir a bhios do chrannchur agad a ris.” “Tha mi creidsinn gu’m bi e cho maith” ars’ Eoghan, agus b’ ann mar sin a bha. Ghabh iad an sin an suipear agus rinn iad an t-aoradh. Na dheigh sin, chaidh iad uile laidhe, cuid dhiubh chadal, cuid a chaithris, ach iad uile a faireachduin tearuinteachd o’n doinionn a bha seideadh a muigh agus o’n dealanach a bha lasadh suas an tighe stigh, ann a bhi foluichte fuidh na plaideachan, a cheann, a chois, ’sa choluinn.

Dh’eirich iad uile moch ’sa mhaduinn le cabhag a dh’ fhaicinn ciod an stroiceadh a rinn an stoirm agus toic na mara. ’N uair a sheall iad a mach, cha robh a lathair do’n eaglais iaruinn ach an steidh chloiche air an robh i togta, agus caigean do na suidheachain ann an oisinn a gharaidh, an corr

---

[138]

[Vol . 8. No. 18. p. 2]

dhuibh feadh an t-saoghail. Bha mullain Eachuinn Ruaidh nan torran anns na digean agus ga’n iomain an sud ’san so feadh nan croitean agus fir ’ga ’n reis. Bha an gobhain, air cunnart a bheatha, a deanamh a dhichill air a bhi cumail na sgroth air an cheardaich le iaruinn throma leagadh orra; bha an tugha anns na digean agus anns na frogan cian roimhe so. Bha craobh an sud ’s an so na sineadh, a mhachair lan dhuileag, agus upraid anns gach ait. Thug Domhnull agus Eoghan am fasgadh orra gu ceann an tighe, oir bha baigh aca rithe, agus a righ, be sud an sealladh! Gu cian a muigh ’s a chuan, bha builg mhora, mheallach, atmhor, mar gu’m biodh iad a’ bruchdadh suas a tobraichean na doimhne, agus ’nuair a ruigeadh iad an aird a srachdadh ’nam ballachan, geala, caireach, agus an sin, a tearnadh do’n ghrunnd gu eirigh a rithist. Seachad dluth, bha iad a bruchdadh ’nam beanntan liatha, teann an deigh a cheile, mar gu’m biodh iad a cur reis—eich uaine Neptuin air am brosnuchadh le cumhachd Aeoluis—gus am bristeadh iad le gairich chruaidh air na sgeirean daingean am morchuis bhorb ann an cobhar ghoileach. Chum na traighe dluth air laimh, bha suithean sinnteach, tocach, a dian reis agus a bualadh oirre le toirm thairneanach. Bha an cuan gu leir air ghoil mar amhuinn theinntich. Shaoileadh neach gu’n robh e a sgeith le uilbheistean a bha nam feirg ga sputadh na thonnaibh geala agus na mheallan toiceil.

Cha do dhearc suil air sealladh a tha nis breagha agus nis cudthromaiche na fairge fhosgailte air bhoile. Tha a neart cho uamhasach, cumhachdach; tha a gluasad cho ardanach, gaisgeil, neo-chumta ri crich sam bith. Tha morachd a h-uabhair glormhor, Tha a farsuingeachd a ruigheachd o’n aird an iar gu ruig an ear, o’n aird a tuath gu ruig a deas. Tha i neo-chaochlaideach ach a mhain air a h-uachdar. Tha i gu h-iomlan saor o chuing—cha’n ’eil maighstir oirre ach Aon. Tha neo chriochnachd a neirt, a meudachd agus a saorsa a tilgeadh uabhair an duine chum an duslaich, agus ga dheanadh crion, suarach na shealladh fein, a deanadh a chridhe nis farsuinge gu bhi beachdachadh air moralachd na Cruitheachd agus a Chruithfhir. Gidheadh, iongantas nan iongantais! bu toil leis an duine an lamh an uachdar fhaotaiun oirre, ach cha ’n fhuiling si e. Crathaidh i chum nan neamh na feirg e, agus adhlaicidh i ann am builsgein a doimhneachdaibh e maille ri chuid long. Neo-striochda, uamhasach, aonaranach, tha i, bha i, bithidh i gu deireadh tim.

Mu mheadhon-la, dh’ fhas a ghaoth sgith d’a cluicheachd mhillteach, agus bha ach beag feath ann san fheasgar. Sheall Domhnull chum a chladaich, agus feuch, ged a thuit a ghaoth, bha buaireas agus toic ’sa mhuir an deigh na stoirme, oir bha an doinionn mor, agus a mhuir fosgailte—an Atlantic. Ciod sud a mach air bharr nan tonn? Mo thruaighe bha cuideigin an gabhadh an diugh no an raoir. Se maide mor a tha ann ach tha coslas duine a marcachd air. Nis dluithe agus nis dluithe tha e gluasad gu trom, an drasd air mullach maol stuaidhe, a rithist as an t-sealladh, gidheadh a ghnath a dluthachadh ri tir. Chaochail dreach gnuise Dhomhnuil o bhan gu buidhe, agus thuit soluimteachd air a chridhe agus le fiamh na aghaidh, ghlaodh e ri mhac bu shine. Thainig an t-oganach na ruith; sheall an t-athair agus a’ mac air a cheile car tiota, agus gun smid a labhairt, ghabh iad le cheile a mach air a mhuir an comhail na cuise bhronaich a bha’n so—duine reodhta air sail fhiodha, agus ropa glacta na lamhan ann an greim bais. Am bheil anail ann? Tha; agus phlosg cridheachan an athar agus a mhic, ’nuair a thuig iad gun robh e fathast beo. Thogadh suas e do thigh Dhomhnuill, agus thug am blath, agus deadh charadh agus curam Mairi e air aghaidh ann am beagan tim. ’Nuair a thainig e ga ionnsuidh fein, dh’innis e gu’m b’e sgiobair soithich sheol a bha tighinn a America ’sa dol do Shasunn. Rug an doinoinn air ’sa Chuan-t- siar agus chuibhleadh e le stoirm agus fairge gus mu dheireadh an do bhuail an soitheach air sgeir bhaite mara, anns a mhaduinn, ann na aird’ na stoirme, agus chaidh i do’n ghrunnd. Bhathadh gach anail bheo a bh’ innte ach e fein a mhain. Rinn e greim air an t-sail.

Chaidh an naigheachd feadh an eilean mu’n cuairt. Chruinnich an sluaigh chum a chladaich feuch ciod a thachradh riu de chobhartaich. Air maduinn an la maireach nuair thraigh an lan, bha an cladach breac le fiodh slan agus briste, ur agus sean, bocsaichean aodaich agus ioma, baraillean mine, tocsaidean do uileadh agus moran do nithean eile agus sluagh gun aireamh, beag agus mor, sean agus og, firionn agus boirionn nam fallus a deanamh thorran do’n chobhartaich, agus a clamhadh a cheile am measg moran straillich agus upraid. Dhi-chuimhnicheadh na h-anaman a chailleadh aig an am; agus mar gu’n gabhadh a mhuir naire d’a gniomharan, shiolaich i sios gu feath agus ciuine, agus co a shaioleadh air a h-aghaidh mhor, choir, shamhach gun robh i cho doirbh agus cho buaireasach an de!

NA BANA-BHAIRD.

Cha’n ’eil run oirnn cunntas farsuinn a thoirt air na Bana-Bhaird Ghaidhealach an drasd; is leor leinn ainmean nam feadhainn a’s mo a tha air an aideachadh a chur sios ann an ordugh an deigh a cheile. Is e ar n-iarrtus a leigeadh fhaicinn gu’m bheil mnathan am measg nan Gaidheal cho mhath ri fir air an do bhuilicheadh spiorad na bardachd—ni a dh’fheudas a nochdadh dhuinn gu’n robh o cheann fhada air ais finealtas agus grinneas a’ cliuthachadh sliochd nan Gaidheal.

Tha Oisean a’ toirt f’ar comhair ’na bhardachd fein boirionnaich boidheach mar luchd-deanamh agus mar luchd-seinn ciuil is bardachd; ach cha ’n urrainn dhuinn gu h-achdaidh oigh ’s am bith a chomharrachadh a mach a bha ’na bana-bhard anns na laithibh sgaileach ud. Tha moran oran againn a ris, a tha iomadh linn a dh’aois, cuid diubh gun teagamh a chaidh a dheanamh agus a sheinn le mnathan; ach aon chuid air an ainm no air an tuineachadh cha’n fhaigher sgeul. Tha e air a radh gur h-anns an treas linn deug a dheanadh “An Gille Dubh Ciar dubh,” le bana-bhard air nach ’eil ainm againn. A reir coslais is ann le te a rinneadh “Fear a’ Bhata” mar an ceudna; agus cha ’n e cainnt no guth fir a tha againn ann an “Fhir an leadain thlaith.” Is saoilidh mi gun teagamh gur h-i cridhe mna a tha anns an oran ghasda ud, “An Nochd gur faoin mo chadal domh.” Tha moran eile a dh’ fheudadh a bhi air an ainmeachadh—orain a chaill sgeul air am parantan ach a tha air an altrum gu caidreach am measg clann nan Gaidheal.

Ainmicheam a nis na bana-bhaird air am bheil tomhas do eolas againn, agus aig am bheil an ainmean an oibrichean nam bard:

“Ban-Iarla Earraghaidheil: 15mh linn deug.” Gheibhear cuid d’ a h-obair-sa anns an leabhar luachmhor ud a chuireadh a mach o cheann teann air da fhichead bliadhna—“The Book of the Dean of Lismore, ”far am faighear mar an ceudna moran do bhardachd eile. Bha bardachd is litreachas measail am measg nan Gaidheal anns an robh mic righrean cosmhuil ri Oisean, agus ban-iarlachan cosmhuil ri te Earraghaidheil a gabhail tlachd annta.

“Mairi Nic Leoid: 16mh linn deug” Cha ’n ’eil a’ bheag nach cuala iomradh air Mairi Nighean Alastair Ruaidh agus air a bardachd. Rinn i aireamh oran, a’ chuid is mo dhiubh mu Chlann-Leoid anns an Eilean Sgiathanach agus anns na Hearadh. Gheibhear na dh’ iarrtadh d’a cuid bardachd anns an t- “Sar-Obair.”

“Diorbhail Nic-a- Bhriuthainn: 17mh linn deug.” Cha ’n eil moran do oran Nic-a- Bhriuthainn air an gleidheadh ach “Oran do dh’ Alasdair Mac Colla.” Rugadh i ann an Lunga, eilean Earraghaidhealach. ’Na gne bardachd agus ’na doigh seinn tha i fein agus Mairi Nic-Leoid gle chosmhuil r’a cheile.

“Silis Nic Dhonuill: 17mh linn deug.” Rugadh Silis Nighean Mhic Raonaill, mar theirteadh rithe gu cumanta, ann an Lochaber. Mur ’eil i air thoiseach cha ’n ’eil i air deireadh air na bana-bhaird a dh’ ainmich sinn. Tha a roinn ni ’s misle agus ni ’s sleamhuinne na am feadhainnsan. Chuir i ri cheile aireamh mhath do dhan is oran. An deigh bas a’ fir chleachd i a talant a’ deanamh laoidhean.

“Caimbeul Bar: 18mh linn deug.” B’e Donnacha Caimbeul a b’ ainm do athair Mhrs. Caimbeul Bar; bha i riamh eadar a’ Mhorairne agus Craignish an Earraghaidheal. Bha ise cosmhuil ris na Caimbeulaich air fad air taobh righ Deorsa, mar a bha Nic a Bhriuthainn is Nic Raonuill air an laimh eile air taobh nan Seumasach. Rinn i oran foghainnteach aon uair an aghaidh a’ “Phrionnsa,” dh’an do rinn Mac Mhaighstir Alastair freagairt, mar bu dugh dha ann an cainnt cho salach ’s nach cualas diog bardail as a ceann air a’ chuispair ud riamh tuilleadh. Cha’n ’eil i cail air deireadh air Mairi Seud no air Nighean Lachuinn ann an comas bardachd.

Ann an aon seadh cha’n ’eil coimeas idir eadar i fein agus iadsan; tha farsuineachd breithneachaidh, do bhonn agus do thuigse mhodhannail innte nach ’eil idir r’am faicinn mu’m bardachdsan. Nam biodh na laoidhean a sgriobh i air fuinn a bu thaitniche bhiodh barrachd deigh orra gu coitcheann am measg nan Gaidheal.

“Cairistine NicFhearguis; 18mh linn deug.” Rugadh a’ bhana-bhard so ann an Contuinn, an Siorrachd Rois, far an robh a h-athair ’na ghobha. Cha ’n ’eil aon do orain nam bana-bhard a dh’ ainmich sinn a tha cho taitneach ris an aon oran a rinn ise d’ a fear a thuit latha Chuil-fhodair. ’Se doimhneachd a faireachduinn agus am meas ard-anamadail a bha aice air a fear a gheibhear ’na h-oran o thoiseach gu deireadh gach roinn— “Mo run geal og” —a’ giulan leotha moran brigh, agus a nochdadh nan cuspairean cliumhor air an robh inntinn agus cridhe briste na bana-bhaird a’ foiseachadh. ’S e so an t-aon oran is aithne dhuinn a rinn i; ach gleidhidh am fear so fein cuimhne oirre mar bhean Uilleam Siseal, aonarachd chianail a bantrachais a’ dusgadh truais comh-fhaireachduinn anns gach cridhe a thuigeas ciod e bron uasal mna air son fear a graidh a thug am bas uaipe.

“Maireard Nic Illeathain; 18mh linn deug.” Rugadh Nic Illeathain am Muile; agus theirteadh gu coitchean rithe Mairearad Ni’n Lachuin. Tha Nighean Ailein air a radh rithe cuideachd; ach tha sinn a’ smuainteachadh gur h-e a’ cheud tiodal am fear ceart. Rinn i so moran do dh’ orain agus do dhain, suas ri deich thar fhichead. Ach a mach o “Ghaoir nam Ban Muileach” cha’n ’eil iad ro ainmeil. Bha na fuinn agus an tomhas ranntachd a ghabh i duilich a thogail no leantuinn. Anns an rathad so cha’n ’eil i fein agus Nic a Bhriuthainn agus

---

[139]

[Vol . 8. No. 18. p. 3]

Mairi Seud neo-chosmhuil ri cheile. Math no dona agus mar dh’ fheudadh am bardachd a bhi tha e cho mi-shimplidh, agus gu’n robh i ullamh dol a fasan leis a’ ghinealach a thigeadh an deigh nam banabhard.

“Catrine Nic Illeathain: 19mh linn deug.” Rugadh a’ bhana-bhard so ann an eilein Chola; agus is ann air son Tighearna Chola a rinn i na h-orain a chunnaic sinn d’ a cuid. Tha a bardachd ni’s taitniche air doigh na te na bana Mhuilich; ach cha ’n ’eil sinn ag radh air a shon sin gu ’n robh barrachd do spiorad na bardachd innte. Duisgidh a h-orain duilichinn ann an inntinn Ghaidhealaich ’sam bith a smuainticheas air na mi-fhortain a chuir Clann-Illeathain a Cola, agus a dh’fhag iad gun oighreachd aon chuid am Muile no an Cola. Cha ’n ’eil ioghnadh ged a bhriseadh cridhe nan Gaidheal an diugh a mach ann am bardachd agus seann fhearann na Feinne ’ga spionadh as an laimh.

“Nic a Chleirich: 19mh linn deug.” Fhuair Mrs Clarc aite air nach ’eil i neo-araidh am measg baird dhiadhaidh an Taobh Tuath. Bha na leugh sinn d’a cuid gle thaitneach; ni b’ usa a sheinn na bardachd Mhrs Caimbeul Bar. Tha iad le cheile soisgeulach ’nan laoidhean agus a’ gabhail tlachd anns na h-aon fhirinnean; ach ’nuair a tha Mrs Caimbeul Bar a’ seinn mu’n fhirinn lom tha Mrs Clarc a’ toirt dhuinn barrachd do shugh an fhein fhiosrachaidh Chriosduidh. Tha an dara te a’ riochdachadh faireachduinn shoisgeulaich na Gaidhealtachd mu Thuath ’nuair a tha an te eile a’ riochdachadh teagisg luim soisgeulaich na Gaidhealtachd mu Dheas.

“Mairi Nic Ealair: 19mh linn deug.” Cha’n ’eil sinn dol a dheanamh moran iomraidh air Mrs MacKeller oir cha’n ’eil fada o’n a chaochail i. Tha sinn direach a toirt air aghaidh a h-ainm a radh mu deibhinn gu’m bheil i ann an eolas, ann an aiteach inntinn agus ann an cumhachd bardachd air thoiseach air na h-uile do na bana-bhaird eile a dh’ainmich sinn.

Dh’ ainmich sinn a nis ann an ordugh na bana-bhaird is aithne dhuinn a tha airidh air an ainm. Ma tha feadhainn ’sam bith ann air an d’ rinn sinn dearmad, agus is aithne do mhuinntir eile bhitheamaid ro thoilichte iad a bhi air an toirt f’ar comhair.

Tha iomadh eile ann a dh’ fheudadh sinn a thoirt fainear ach cha ’n ’eil aite againn dhaibh an drasd. ’S iomad oran a tha againn mar an ceudna ann an clo le “Piuthar Fear Scalpa;” le “Nighean Fhir na Relig;” le “Baintighearna Ille Chalum Rasa;” agus o cheann ghoirid le “Baintighearna D’Oyly.”

Saoilidh sinn gu bheil e ro chliumhor do “shliochd a’ Ghaidheil ghlais,” agus gu sonruichte do thuigse agus do chiall nam ban Gaidhealach, gu’n robh na h-uiread ’nam measg, a dheanadh bardachd cho glic agus a sheinneadh ceol cho’ grinn. Nam biodh na Gaidheil anns na linnibh a dh’ fhalbh cho fad air deireadh agus a bu mhian le cuid a chumail a mach cha b’ urrainn oighean is mnai ciallach, seadhail, fior-gnethach togail is arach fhaotainn am measg nan gleann, nam beann agus nan eilean. Cha’n fhaighear cail do leithid so do aiteach inntinn am measg mhnathan chinneach bhorba nach d’ thainig fo rian laghan cneasda riamh. Cha’n ’eil sinn ag radh gu’m bheil bardachd dhomhain no fharsuinn ann an orain no ann an dain nam mnathan a dh’ ainmich sinn; ach their sinn gu’m bheil spiorad dian gleusda na bardachd air a thaisbeanadh leo ann an tomhas; agus gur h-ann a tha na rinn iad ro iongantach ’nuair a bheir sinn fainear na suidheachaidhean mi-fhabharach anns an robh iad.

Cuiream sios an so mu dheireadh rann no dha “Le te ga Leannan” a leigeas fhaicinn dhuinn an doigh anns an seinneadh na maighdeannan Gaidhealach mu ghaol:

“ ’Sann a thug mi mo ghealladh
Do dh’ fhear a’ chuil oir,
Suil is miogaiche sealladh,
Gruaidh thana mar ros;
Do bheul briodalach meachair,
Deud mor chailce gun spors,
’S tu ’s modhaire sealladh,
’S is blasd o’n tig pog.

“Pog is millse na’n siucar,
Aig an fhiuran ur og;
Naile chunnaic mi uair thu
’Sann leat nach b’ fhuathach bhi ’m choir;
Aig a mheud ’s thug mi ghaol dhut
Cha’n fhaod mi bhi beo;
A nis o’n threig thu do ghealladh
Gur h-e ’m fabhar dhomh foid.”

CEUD THURUS NA BAN-RIGH DO DH’ ALBAINN.

(Air a leantuinn.)

DI-HAOINE.

Cha do thachair a bheag na mhor air an latha so is airidh air innse. Chuir a’ Bhan-righ a’ chuid bu mho dheth seachad a’ coiseachd a mach air feadh nam paircean mu thimchioll luchairt an Diuc, agus a’ coimhead cuid de mhaithean arda Alba tha comhnuidh ann an siorramachd Loude (Lothian). Chaidh Prionns’ Albert agus Sir Raibeart Peel a mharcachd ’s a choimhead na duthcha, ’s a ghabhail seallaidh o mhullach Suidhe Artair, ’s o gach aird eile tha ’sa choimhearsnachd. ’San fheasgar, bha cuideachd mhor cruinn aig a’ chuirm a dheasaicheadh sa’ phalais.

Air oidhche Dhi-haoine, bha Duneidin uile na shoillse; bha h-uile uinneag s’a bhaile nan lasair le coinnlean, ’s le innleachdan soluis dhe gach gne a b’ urrainn eanchainn a smuaineachadh, mar onoir air fath an solais, teachd na Ban-righ do dh’Albainn. Cha’n ’eil e comasach beachd a thoirt air an t-soillseachadh eibhinn so dhoibh-san nach fac e. Cha ’n fhacas a leithid riamh roimhe an Duneidin. Cha robh ann ach stri co gheibheadh a mach an doigh bu ghreadhnaiche na cheile, gun smaoin air costais. Bha mile mile deich mile lochran, de gach seorsa ’s de gach dath, crochta anns na h-uinneagan. Bha focail agus litrichean soluis r’am faicinn an sud ’s an so, a dh’ fhaodadh neach na ruith a leughadh. Chite gu sonraicht’ an da litir, V. agus A. ( ’se sin, Victoria agus Albert) air gach aite, le crun rioghail gu loinnreach boilsgeal os an cionn, agus rionnag theinnteach air gach taobh dhiubh. Bha na sraidean co soilleir ris a’ mheadhon-latha; ach b’e an sealladh a chuir iongantas air gach aon, ’s bu mho b’ fhiach fhaicinn an obair-theine o chnoc a’ Chaisteil. Cha’n fhacas an Albainn riamh ni de ’n t-seorsa thug barr oirre! Chite mar gum biodh rionnagan dealrach srad-earballach air an losgadh a beul gunna-mhoir, a’ streap ris na speuran—cuid dhiubh dearg, cuid gorm, ’s cuid uaine; ’s an deigh dhoibh aird nan speur a’ ruigheachd le fuaim mhoir, chite iad a’ tuiteam mar fhras do chlachan dearga loisgeach, a dealradh co soilleir ’s gum faiceadh tu snathad air an lar, ’s am priobadh na sul cha robh iad ann.

Cha’n ’eil sinn fad’ am mearachd ’nuair a their sinn gu robh tri cheud mile sluaigh a mach air an oidhche sin, a’ siubhal na sraide; agus cha chualas focal ard as an ceann, ni mo bha tabaid, no misg, no stri ’nam measg—ni bha anabarrach onarach de’n t-sluagh mhor, ’s do’n tir anns na thachair e.

DI-SATHARNA.

’Nuair chual a’ Bhan-righ gu robh mor dhoilgheas air daoine nach fac iad i air Diar-daoin, leig i fios gu’n tigeadh i stigh do’n bhaile air Di-sathurne—gu’n rachadh i ’na carbad air a sochdair air feadh Dhuneidin, a choimhead a’ bhaile-mhoir, ’nuair gheibheadh iad cothrom air i fein agus am Prionns’ fhaicinn. Thug an sgeul so anabar solais do gach aon. Ghrad dhi-chuimhnich iad na thachair Diar-daoin, a’s thoisich iad air uidheamachadh trath ’dheanamh airson sealladh ceart dhi fhaotuinn air an latha so. Fada roimh eiridh na greine, bha saoir a’s luchd-ceaird’ eile as an leintean, a’ cur ri cheile aiteachan-suidhe a’s lobhtachan. Cha ’n fhacas a leithid do shluagh riamh ’s a bhruchd a nis a mach o gach aite, ’s a h-uile fear ’s an deise b’ fhearr a bh’ aig air an t-saoghal air a dhruim.

Dh’ fhag a’ Bhan-righ ’s a cuideachd Dailche air deich uairean sa’ mhaduinn. Ged nach robh an latha grianach, bha e tioram. Rainig i luchairt aosmhor Holyrood, tigh-comhnuidh a sinnsirean arda, air leth-uair an deigh aon-uair-deug. Bha i ann an carbad ur rioghail, air a tharruing le ceithir steudan aille donn; agus i fein air a h-eideadh ann an deise co riomhach ’s a chaidh riamh air druim—gun do bhreacan rioghail na Stiubhartach, do shioda luachmhor—boineid gheal shioda, le ite bhoidheach gheal na h-ostrich air a suaineadh mu ’n cuairt di—agus earrasaid eireachdail a rinneadh ann an Albainn mu guailibh. Bha ’m Phrionnsa na shuidhe r’a taobh, air a laimh chli. Tharruing luchd nam bogha-saigheid suas ri taobh a’ charbaid, mar a freiceadan rioghail, ’s eachraidh nan deigh.

Ghabh a’ chuideachd suas sraid ris an canar an Canongate, air an aghart troimh ’n t-Sraid Aird, dh’ ionnsuidh a’ Chaisteil. Bha iomad carbad maiseach ’na deigh, lan do dh’ard uaislean na tire. Cha chualas riamh leithid do ghaoir ’s a thog am mor-sluagh air gach taobh, ’s a Bhan-righ an drasd ’s a rithis ’ga cromadh fein, mar gu ’n abradh i, “Tha mi ’nar comain.”

Bha ait’ araid air a thogail mar lobhta, air an robh ceithir cheud caileag og, a h-uile aon ann an trusgan geal, nan suidhe le basgaidean beaga ’nan lamhan, lan do bhlaithean urar aille. ’Nuair bha Bhan-righ a’ dol seachad fodhpa, thog na caileagan laoghach iolach ard le’n uile chumhachd, a’ tilgeadh am blaithean ’san adhar, mar fhailte; a bha do reir choslais taitneach do Victoria, a rinn gaire cairdeis, ’s a dh’ aidich an fhailte le mor thoileachadh.

’Nuair rainig i ’Chrois, bha ’m Prothaist agus na Baillidhean, mar bu choir dhoibh bhi o thoiseach, ’nan aiteachan fein, le iuchraichean a’ bhaile. So far an robh domhladas an t-sluaigh! Thainig na Gaidheil, fo cheannas oighre Mhic-Cailean Mhoir, a nis an sealladh. Tiota beag nan deigh, chunn’cas an carbad rioghail. Stad a nis an carbad ’s a’ chuideachd mhoralach a lean. Labhair am Prothaist gu math foirmeal. Dh’ fhailtich e Bhan-righ. Thug e dhi iuchraichean a bhaile; agus an deigh an laimhseachadh, phill i air an ais iad thuige fein; ag radh nach b’ urrainn iad a bhi ann an lamhan ni b’ fhearr; a’s thug i taing dha airson a dhilseachd agus a choimhneis.

Ghluais i ’nis air a h-aghart dh’ ionnsuidh a’ Chaisteil, a chuir failte oirre le gunna-mor thar fhichead a losgadh, agus bratach dhearg Bhreatuinn a thogail an airde. ’Nuair rainig i ’n geata, thainig i mach as a’ charbad a’s choisich i; ’s ged bha brogan co tana ri paipeir, cha do chuir i umhail air a chabhsair bhog fhliuch. Dhirich i gu aotram uallach, ’s cha do leig i anail gus an d’ rinn i ’mach barr-bhalla an duin. Bha iomadh do dh’ uaislean arda maille rithe. Chaidh i o aite gu h-aite, a’ cur cheistean do thaobh sud, ’s do thaobh so; air uairean a’ taic air gairdean Phrionns Albert, agus air uair eile ’coiseachd

(Air a leantuinn air taobh 142.)

---

[140]

[Vol . 8. No. 18. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON.

DI-HAOINE, NOBHEMBER 10, 1899.

Tha sinn a smaoineachadh gu bheil cuid de phaipearan ’s de dhaoine Shidni a dheanamh tuilleadh ’sa choir de dh’ uaill a fas a bhaile; cluinnear gu tric a bhi ’g radh “caithir Shidni” ris, agus ainmean fuaimneach eile a bha sinn an duil roimhe so nach robh air an cleachdadh an aite sam bith ach ann an cearnan an iar dheas nan Staidean. ’S fhearr dhuinn deanamh air an socair; leigeamaid leis a bhaile fas gu nadurra, agus ’nuair a bhios e airidh air an ainm caithir abramaid caithir ris. Le bhi ’ga radh ris nuair nach eil ann, air a chuid a’s motha, ach mu choig no sia mile sluaigh, cha bhi sinn ach a deanamh cuis-bhurt dhinn fein, agus is fhearr dhuinn sgur dheth. Ma dh’ fhasas am baile cho mor ’s gu’m bi e na chaithir, bidh uine gu leor air a bhi ’ga ainmeachadh mar sin, agus mur fas bidh sin ’na chall na ’s motha dhuinn na dith an ainme.

Bha Mod bliadhnail a Chomuinn Ghaidhealaich air a chumail ann an Dun-Eideann air a choigeamh latha de dh’October, agus bha e ’na chruinneachadh gasda; bha aireamh mhor cruinn, agus chaidh gach ni air adhart gu reidh, ordail. B’e fear-na-cathrach Sir Raibeart Menzies, Bart, an ceann-cinnidh Gaidhealach a’s sine tha ’n Albainn. Bha aireamh mhor dhuaisean air an toirt seachad air son leughadh, seinn, agus sgriobhadh Gailig. Bha co-sheirm Ghailig ann air an fheasgar, agus bha ’n talla mhor anns an robh iad loma lan sluaigh. Bha an t-seinn anabarrach math. Tha am Mod an deigh feum mor a dheanamh am measg nan Gaidheal ann a bhi dusgadh suas ’nam measg gradh d’ an cainnt mhathaireil fhein nach robh aig moran dhiubh roimhe. Air a cheud taobh dhe’n aireamh so dhe’n MHAC-TALLA gheibhear am paipear a choisinn an darna duais a b’airde aig a Mhod, “Stoirm ’s na h-Eileana Gaidhealach.”

LITIR A ONTARIO.

FHIR-DEASACHADH, —Tha e air a radh an rud ’s an deid dail gu’n teid dearmad, agus tha am facal sin cho fior ’sa tha e air a radh. ’S fhada o’n a bha mi dol a sgriobhadh, agus bha mi cur dail ann o am gu am, gus an so; ach air an oidhche nochd, bhuail spiorad an dleasanais mi, a cur na ceist rium cuin a sgriobh mi mu dheireadh a dh’ ionnsuidh a MHAC-TALLA. Mo naire, cha b’urrainn mi ’cheist a fhreagairt, agus mar a bhios an neach a bhios ciontach daonnan, cha robh agam ach fantuinn am thosd. Ach cha’n eil e tuilleadh us anmoch fhathast air son pilltinn a chum math a dheanamh.

Dh’ fhalbh an samhradh ’s am foghar o’n sgriobh mi mu dheireadh. Tha nis a choille air a rusgadh agus a coimhead mar gheugaibh neo-thorach; tha an duilleach uaine bha gan deanamh maiseach re an t-samhraidh air tuiteam a dh’ ionnsuidh an lair. Tha am fogharadh a cur ’nar cuimhne beatha an duine; ’nuair a tha e og, tha e mar an craobhan fo bhlath, gach maise ri fhaicinn air, an t-oganach le fhalt cuaileagach, agus a mhaighdeann og le gruaidhean mar an ros. Ach mo thruaighe, gu de a chi sinn a nis? folt cuaileagach an oganaich air tuiteam sios mar rinn na duilleagan bhar nan craobh, agus na gruaidhean boidheach aig a mhaighdinn oig, tha iad a nis air fas preasach, oir dh’fhalbh maise agus ailleachd a h-oige mar rinn maise an t-samhraidh, agus a nise tha stoirmean fuara na h-aoise a teachd dluth oirre mar tha fuachd a gheamhraidh an deigh an fhogharaidh. Tha gach comharradh air sin ri fhaicinn; tha an ceann a fas mall, tha an t-suil bhiorach a nise air fas dorcha, agus feumaidh i bhi cosg ghloineachan; tha gach ni dhe so a teagasg duinn gu bheil tri trianan de’r beatha air a dhol seachad, agus gu bheil an duine a nis ’sa cheathramh ceathramh de bheatha, agus nach bi an uine fada gus an tig crioch air a bhliadhnachan. Mar sin tha an duine; cha bhi fad a nis gus an tig crioch air a laithean.

Bha fad mios September car fuar agus tioram; bha frasan sneachda an so o cheann mios air ais. Tha gach duine a nis a deanamh deiseil air son a gheamhraidh. Tha am bualadh gu bhi reidh, agus tha daoine am bitheantas toilichte le toradh na bliadhna; tha pailteas do dhuine ’s do dh’ainmhidh ’san aite, agus tha bhliadhna gus a bhi air a dunadh le maise agus pailteas.

Tha cuid ’nar measg a tha fulang le tinneas, agus tha cuid a caoidh chairdean a chaidh a thoirt air falbh leis a bhas. Tha cuid mhor ’nar measg nach do chuir feum air cungaidhean-leighis riamh. Mar a chuala mi Dughall Mac Gilleain ag radh o chionn ghoirid, ged tha e far an tri fichead bliadhna ’sa deich, nach d’ thug e dolair do dhotair riamh. Nam biodh a h-uile duine cho slan ri Dughall dh’fhaodadh na dotairean bochd toll a chladhach dhaibh fein agus dol ann an coinneamh an cinn, agus iad fhein amhlacadh beo slan mar tha iad. Ach ’se chuis is miosa do dhaoine gu bheil iad air an cumail air an t-siubhal a h-uile latha. Tha dithis dhiubh againn ’sa bhaile bheag so, agus iad a deanamh am beolaind gu math. Ach mar a chuala mi seann eucorach ag radh mu na mnathan—cha’n ’eil fhios nach bu bhaitsealar e-fhein—is uilc fheumail iad; tha na dotairean gu math feumail an am feuma.

Fhuair mi litir o bhana-charaid dhomh an Eilean Phictou, agus faodaidh mi innse dhi gu’n d’fhuair an caraid air son an robh i feorach am bas air an t-samhradh so.

Bha coinneamh aig naReformersann am baile Durham air an latha ’n diugh, a deanamh deiseil air son an ath thaghaidh.

Chunnaic mi Iain S. Mac Ille-dhuibh anns a bhaile so la no dha air ais. Tha e ’na chleireach na comhairle ann an Gleanneilg o chionn sia bliadhna deug, agus an rud nach teid an ceann Iain, cha ruigear a leas a dhol ’ga iarraidh an ceann neach sam bith eile. Chi mi gu bheil e gabhail a MHAC-TALLA fhathast, ach cha’n fhaca mi ni sam bith o’n pheann aige riamh ged is math a theid aige air Gailig a sgriobhadh. Tha mi ’n dochas gu’n cluinnear uaithe an uine ghoirid, agus mar an ceudna o aireamh mhor eile a dh’fhaodadh sgriobhadh. Cha’n eil fhios agam car son nach eil tuilleadh a sgriobhadh.

Sguiridh mi fhein an drasda air eagal gu sgithich mi deagh fhoighidinn an fhir-deasachaidh ’san luchd-leughaidh. Cluinnidh tu uam a rithist an uine gun bhi fada. Is mi do charaid,

IAIN MAC GILLEASBUIG.
Priceville , Oct. 28, 1899.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Seacaidean
Cotaichean
Deiseachan
Deante
DO NA MNATHAN, ’S DO NA CAILEAGAN.

Curraichdean
Ceannabharan
Deiseachan
Miotagan
DO ’N CHLOINN.

AIG
J . C. MILLS,
SIDNI, C. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 16, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

P . L. NAISMITH, Supt.

---

[141]

[Vol . 8. No. 18. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

O’n thoisich an cogadh eadar na Staidean agus an Spainn, chaill 6,395 de na saighdearan Geancach am beatha, a bharrachd air 424 de na h-oifigich. Cha deachaidh a mharbhadh ann am blar dhuibh sin ach 33 oifigeach agus 458 saighdear; chaill a chuid mhor de chach am beatha le tinneasan, sgiorraidhean, agus leontaibh; barrachd le tinneasan ’sa chailleadh air doigh sam bith eile.

Tha an t-Urr. Domhnull C. Mac Leoid, ministear og a mhuinntir Cheap Breatunn, an deigh gairm fhaotainn o eaglais ann am baile Washington, D. C, air an robh Dr. Talmage ’na mhinistear aireamh bhliadhnaichean. Tha Mr. Mac Leoid ann am Meadville, Pa., o chionn bliadhna gu leth, agus tha e anns an uine sin an deigh deagh ainm a chosnadh dha fhein mar shearmonaiche.

Tha ’n t-Admiral Dewey a dol a phosadh; ’si ’n te fhortanach bantrach Uilleam B. Hazen, fear aig an robh dreuchd ard an arm nan Staidean, agus a chaochail o chionn deich bliadhna. Mu’n do phos i an toiseach b’ ainm dhi Milread Nic Gilleain, ni a tha ’g innse gur ann de shiol nan Gaidheal i. Tha brathair dhi, Iain R. Mac Gilleain a ruith air son a bhi ’na riaghladair an Ohio. Cha’n eil teagamh nach eil Dewey airidh air deagh bhean.

B’ abhaist e bhi na ni iongantach leinn anns a bhaile so an carbad-iaruinn a bhi anamoch da oidhche ’san aon seachdain, ach air a gheamhradh so ’s ann a chuireas e ioghnadh oirnn e thigh’nn aig an am cheart bhar aon oidhche ’san t-seachdain. Cha mhor gu bheil oidhche nach eil e anamoch. Feumaidh luchd-riaghladh an rathad atharrachadh a dheanamh an uine ghoirid airneo cha bhi daoine ’sa cheann so dhe’n duthaich gle bhuidheach dhiubh.

Cha’n eil fior mhoran ri aithris mu chogadh an Transvaal air an t-seachdain so. Tha aireamh mhor shaighdearan Breatunnach air an turus, ach gus an ruig iad sin criochan an Transvaal cha bhi duil ri buaidh mhor sam bith, oir tha na Boers ro laidir air son na tha anns an duthaich dhiubh an drasda. Ach tha iad ’g an cumail air ais gu math, agus ’gan lagachadh gach latha, agus tha dochas laidir air altrum gu’n teid aca air seasamh gus an ruig cuideachadh iad. An uair sin, bidh duil ri buaidh a bhi leis na Breatunnaich, agus ri cumhachd nam Boers a bhi air a bhristeadh gu buileach.

Tha Sir Redvers Buller, a tha gu bhi’na ceannard air an arm Bhreatunnach anns an Transvaal a nise teannadh dluth air criochan na duthcha sin, agus cha’n fhada gus an bi a chuid airm aige ’s am bi e aig obair. Thug e leis a bhratach cheudna bh’aige anns an duthaich sin ’sa bhliadhna 1881. Bha duil aige an uair sin gu’m biodh cothrom aige a crochadh ri crann ann am Pretoria mu’n tilleadh e, ach chaidh sin ’na aghaidh. Tha e cur roimhe co-dhiu gu’n dean e air an turus so na dh’fhairtlich air a dheanamh roimhe. Tha “lamh fhada agus cead a sineadh” air a toirt dha le riaghladh Bhreatunn agus cha’n eil teagamh nach dean e deagh fheum dhe’n chothrom sin.

Rainig gille beag Frangach Sidni Di-haoine s’a chaidh ’s e air coiseachadh a h-uile ceum a Halifacs. Tha e nise ’g obair aig a chuideachd iarruinn, a tarruinn uisge do’n luchd-obrach. Cha d’rinn e ach tighinn a mach as an Fhraing o chionn ghoirid, agus cha’n eil ach gann facal Beurl’ aige.

Chaidh gach ni a bhuineadh do chuideachd iaruinn Londonderry a reic an la roimhe air $153 ,000, pris a thatar a meas anabarrach iseal. Bha a chuideachd so a cur air adhart obair mhor aon uair, ach o chionn bhliadhnaichean air ais, bha ’n obair ’na tamh. Tha muinntir an aite ’n dochas gu bheil a chuideachd ur a dol ’ga cur air obair le neart a rithist.

Eadar Libherpool us Bridgewater, N. S., chaidh am posta stad an oidhche roimhe le da robair, agus an deigh dhaibh a cheangal, thug iad air da fhear-turuis a bha aige ’na bha dh’ airgead air an siubhal—fichead dolair—a liobhraigeadh dhaibh. Leig iad as an sin iad gun an corr dragha chur orra. Tha ’n t-am aig luchd-ceartais feuchainn ri greim a dheanamh air na robairean ud; cha bhi an duthaich sabhailte ’san leithidean ma sgaoil.

Gheibhear anns an aireamh so dhe’n MHAC-TALLA dealbh Phoil Chruger, duine air am bheil iomradh am beul gach duine anns na h-amannan so. Tha romhainn a bhi toirt seachad o sheachdain gu seachdain dealbhan dhaoine iomraiteach an t-saoghail, ni, tha sinn an duil, nach mi-chord ri ar leughadairean, oir tha e nadurra do’n duine bhi na’s riaraichte le ni no neach mu’m bi e leughadh ma bhios fhios aige gu de ’n coltas ni no duine th’ ann.

Tha Ailein Mac Gilleain, ann a Halifacs, an deigh a dha dheug de luchd-gabhail ura fhaotainn do’n MHAC-TALLA, o thoiseach an t-samhraidh, agus cha’n eil e dol a sgur le sin. Tha e mar an ceudna a teagasg leughadh Gailig a nasguidh do neach sam bith a thogras tighinn g’a ionnsuidh. Tha dithis air toiseachadh cheana, agus cha’n eil teagamh, ’nuair a thig na h-oidhcheannan fada geamhraidh, nach gabh moran eile ri dheagh thairgse. Sin agaibh duine tha deonach barrachd us bruidhinn a dheanamh os leith cainnt a dhuthcha.

Tha sinn aig an am so a cur a mach chunntas gu muinntir a tha bheag no mhor air deireadh ann am paigheadh, agus faodaidh sinn a radh gu bheil sinn gu mor an comain cuid dhiubh air son cho luath ’sa fhreagair iad sinn. Tha so a toirt toileachaidh mor dhuiun, oir tha e nochdadh gu bheil na fior Ghaidheil deiseil gus an dleasanas a dheanamh do’n phaipear a tha cumail suas an canain. Tha sinn an dochas gun dean ar leughadairean uile cho math riuthasan o’n cuala sinn o’n thoisich sinn air cur a mach nan cunntas. Bidh ainmean na muinntir a phaigh anns an ath aireamh. Cha’n eil rum againn dhaibh air an t-seachdain so.

BAS.

—Aig Long Beach, am Port Morien, air October a 31, Mairi, bean ghradhach Chaluim Mhic Fhearghais, 67 bliadhna dh’ aois. Thainig am bas gle aithghearr oirre. Dh’ fhag i companach aosda agus teaghlach mor gu bhi caoidh call ceile agus mathair ghaolach.

SYDNEY FURNITURE & MERCHANDISE STORE.

Airneis Taighe, Comhdach Urlair, Cas-Bhratan.
Cuirteinean, Sgailean, Maidean Chuirteinean.
Bathar Tioram, Soithichean Gloine agus Sina, Groceries .

THA AR PRISEAN GLE ISEAL.

CHEAPSIDE WAREHOUSE.
C. S. JOST, Manager.SIDNI, C. B.

W . A. FRENCH,
FEAR DEANAMH
CHARBADAN agus CHAIRTEAN.

Innealan Giulan dhe gach seorsa air an deanamh ri ordugh.

Gheibh CRU DHEADH EACH aire shonruichte.

Airneiseachadh Charbad, Litheadh, Obair Fhiodha agus Obair Iaruinn.

Dolbin and Matthew Streets,SIDNI, C. B.

CotaicheanMackintosh ,
Ulsters,
Cotaichean Uachdair,
Reefers ,
Coon, Dogskin & Wambat.
AIG
J . C. Mills,
Sidni, C. B.

GHEIBH THU
TI, SIUCAR, CANNDAIDH, BRIOSCAIDEAN, IASG, HAMS , BACON,
IASG, FEOIL AGUS MEASAN AIR AN CUR SUAS ANN AN CANAICHEAN
AIG
Aonghas D. Mac Gilleain,
Sidni C. B.
Anns an t-seann“American House.”
Nov. 3, ’99. — 6m

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries ,Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

Ma thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Tha na carbadan a tha sinn a creic cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Tha iad socair. Tha iad briagha. Tha iad buan. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do ’nCanada Carriage Co. ,an Ceap Breatunn,
Sidni, C. B.

---

[142]

[Vol . 8. No. 18. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 139.)

air a casan beaga fein, leatha fein, ’s a’ labhairt ris gach neach a thigeadh ’na rathad. ’Nuair rainig i fior mhullach a’ Chaistell, ’s a sheas i air a bhinnein a dh’ fhaotuinn sealladh farsuing air an duthaich, tha e air a radh gu’n aidich i nach fac’ i riamh sealladh a b’ aille! Bha i nis mar eala-bhain gu h-ard eadar an sluagh agus na speuran. Chunnaic i foidhpe da cheud mile sluaigh air a char bu lugha, a thog mar aon duine gair no iolach nach cualas riamh a leithid ’san tir so ’s a theagamh nach cluinn, nuair chunnaic iad i an airde. Chaidh i nis a stigh do ’n t-seomar ’sam bheil seann chrun righre agus ban-righ’nne Albainn—an t-slat rioghail oir—an claidheamh mor da-laimhe a b’ abhaist a bhi air a ghiulan roimh righrean Alba; agus an deigh dhi beachd a ghabhail air na nithe so agus iomadh ni eile tha sa’ chaisteal aosmhor so, theirinn i. Chaidh i stigh d’a carbad, agus ghabh i sios taobh siar a’ bhaile, troimh na sraidean is eireachdaile agus is farsuinge ’theagamh tha air uachdar an t-saoghail. Lean i fein ’s na maithean air an aghaidh o shraid gu sraid. Thaghail i aig tigh Morfhear Rosebery, fior Albannach, a leigeadh a h-analach; ’s cha b’ ioghnach ged robh i sgith. Dhealaich muinntir Dhuneidin rithe an so. Thuit an t-uisge na dhile thruim; ach ged thuit, mar philleadh aon sluagh, choinnich sluagh eile i. Ghabh i air a h-aghart gu Lite, far na choinnich Prothaist agus Baillidhean a’ bhaile mhoir sin i le meodhail agus mor ghreadhnachas; agus as a sin chaidh i air a h-aghart gu Dailche, a rainig i mu aird an fheasgair, agus deich mile beannachd ’na cois.

LATHA NA SABAID.

Chaidh searmoin a shearmonachadh air an latha so ann an seomar mor ann am palais an Diuc ann an Dailche le ministear de’n Eaglais Shasunnaich, an lathair na Ban-righ, maille riusan a bhuineadh do Eaglais an Easbuig. Tha moran a’ gearan nach deach i do eaglais na sgireachd an sin, airneo nach d’ thainig i dh’ eisdeachd a h-aon do mhinisteiran Eaglais na h-Alba ’n Duneidin. ’Nis, gun moran a radh uime so, nach robh e ceart gu ’n deanadh i aoradh do Dhia a reir cleachdadh na h-eaglais anns na thogadh i, agus d’am buin i? ’S nach b’ fhearr gu mor i dh’ fhuireach gu samhach aig a tigh fein air la an Tighearn’, na tighinn do Dhuneidin le sluagh mor as a deigh—ni a thairneadh miltean a stigh do ’n bhaile, agus a bhiodh na chulaidh-bhuairidh do mhoran latha naomh an Tighearn’ a’ bhriseadh? Nan rachadh a Ban-righ air an latha sin do Dhuneidin, do’n Eaglais Aird gu h-araidh, rachadh na miltean a Glaschu fein chum sealladh fhaotuinn dhi. ’Nar barail fein, rinn i an ni a b’fhearr agus ar leinn gur truagh an rud nach tugadh daoine do’n Bhan-righ ni tha i fein a’ toirt do gach bochd agus nochd ’san tir.— ’se sin, comas aoradh a thoirt do Dhia anns an eaglais is miann leatha. Stad i gu samhach air an latha sin far an robh i, agus uime sin chaidh latha naomh na Sabaid a chaitheamh an Duneidin direach mar a b’ abhaist; ach tha sinn lan fhiosrach nan tigeadh a’ Bhan-righ do Dhuneidin a dh’ eisdeachd searmoin a cheud uair a bha i ’n Albainn, le othail, ’s le upraid, ’s le gleadhraich—le saighead-fheara, ’s le eachraidh—gur iadsan is mo tha gearan a nis a b’ airde ’thogadh an guth na h-aghaidh.

DI-LUAIN.

Cha b’e so an latha bu ghrianaiche de na laithean. Bu mhiann leis a’ Bhan-righ maithean agus uaislean na tire fhaicinn ’na lathair, aon seach aon, ann an Dailche; oir cha robh e ’na comas an coinneachadh ann am palais Holyrood, a chionn gu’n robh fiabhras ann. Cha robh carbad an Duneidin nach robh air fhastadh air an latha so chum a’ chuideachd a ghiulan a mach. Ged nach robh an t-astar ach mar sheachd mile, cha robh e comasach carbad fhaotuinn a ghiulaineadh ceathrar fo ceithir puinnd Shasunnach! Thoisich a’ chuideachd air Duneidin fhagail mu deich uairean sa’ mhaduinn, ged nach robh geatachan luchairt Dailche gu bhi air am fosgladh gu aon uair an deigh mheadhon-latha. Chaidh eadar ceithir agus cuig ceud carbad a stigh air an aon chachlaidh. Bha tri mile do dh’ astar eadar a cheud charbad ’s an carbad ma dheireadh, ’s iad cho dluth air a cheile ’s a’ b’urraiun doibh seasamh!

Iadsan a bha lathair air an latha so, cha di-chuimhnich iad an sealladh an da latha so. Cha’n ’eil e comasach cunntas mion a thoirt air. Bha ailleadh ’us eireachdas, riomhadh ’us uaisle na tire, air faiche mhor a’ chaisteal air an latha suilbhire so. Bha eadar da agus tri mile ’fhuair a stigh, ’s a chunnaic a’ Ban-righ; agus fhuair corr us da-cheud-deug a dh’onoir cul a laimhe ’phogadh. Chaidh gach cuideachd, mar rainig iad an dorus-beoil, a stigh. Dhirich iad suas an staidhir mhor, ’s uaislean nam bogha-saighead air gach taobh dhiubh, air freacadan—a’ Bhan-righ am meadhon seomair mhoir luchairt Dailche—a’ chathair rioghail air a culaobh, le crun agus an t-slat oir oirre—Albert air a laimh chli, agus flaithean mor na tire mu thimchioll.

Bha cairt no paipeir aig gach aon a chaidh stigh ’na laimh, air an robh ’ainm a’s ’inbhe sgriobhta, maille ri ainm a’ mhorfhear a bha eolach air; agus thug e so do neach a bha dluth do ’n Bhan-righ, a leugh ’ainm a mach gu follaiseach an lathair na cuideachd; agus an sin dh’iarradh air a ghlun a lubadh, agus pog a thoirt do lamh na Ban-righ. Shin ise ’mach a lamh dheas— ’s be sin an lamh gheal, bheag, bhoidheach, a’s faineachan luachmhor a’ dearsadh le seudan priseil air gach meur. Lub an neach a bha air ainmeachadh a ghlun dheas—ghlac e lamh—thog e gu ’bheul i—dh’ fhalbh e gu h-athaiseach—chrom e cheann, a’ deanamh umhlachd dhi, agus mar an ceudna do Prionns’ Albert. Dh’ fhalbh e ’n sin air aghaidh gu stolda, gus an robh e mach as a lathair air dorus eile. Rinn na baintighearnan an ni ceudna. Bha coisri-chiuil a’ cuir dhiubh—brataichean a’ snamh air ficheadan crann—carbada riomhach co fad ’s a b’ urrainn an t-suil fhaicinn— ’s maithean ’us uaislean na h-Alba ann an eideadh-cuirte; ’se sin cota dubh cruinn-sgiortach, le broilleach singilte—briogais ghoirid, le bucalan an ait a ghartain—stocainean sioda, brogan bucalach, agus ad thri-chearnach. Fear air bith air an robh

“An t-eile preasach, deis, mo ruin,
Osan nach ruig fad o’n ghluin,
Cota breac nam basa dluth,
’S a’ bhoineid dhu-ghorm thogarrach,”

cha robh tuilleadh air iarraidh airsan. ’Si so deise-chuirte rioghail a’ Ghaidheil, agus cha bheag an t-eireachdas anns gach ait’ i! Bha na marc-eich mheamnach a’ gearradh shurdag air an reithlein, na trombaidean a’ seideadh, ’s na h-uile ni bu shuilbhir ’s bu ghreadhnaich’ na cheile. ’S gann gu ’n aithnicheadh neach fear-eolais, leis an eideadh riomhach a bha orra, co eu-coltach ris an aodach tha daoine am bitheantas a’ caitheamh—bucail airgid ’us oir—claidhmhnean air an leis—stocainean sioda air iomad lurga chaoil, cham, a b’fhearr a cleth. ’Nuair bheachdaich sinn air cuid dhiubh, thainig an t-oran ’nar cuimhne—

“Tha biodag air Mac-Thomais,
Tha biodag air Mac-Thomais,
Tha biodag air Mac-Thomais,
Gur math gum foghnadh sgian dha!

Tha biodag air a’ gliogarsaich,
Os-cionn bann na briogaise;
Nam faiceadh e mar thigeadh i,
Gur math gum foghnadh sgian dha!

Tha bucaile ’na bhrogan,
Tha bucaile ’na bhrogan,
Tha bucaile ’na bhrogan;
Gur math gum foghnadh ial dhi!”

&c ., &c .

Chaidh an latha ghreadhnach so seachad, agus phill a’ chuideachd dhachaidh; agus gu dearbh cha b’ioghnadh ged robh a’ Bhan-righ og sgith.

(Ri leantuinn.)

NAIGHEACHD BHEAG GHAOIL.

Bha moran odhail an tigh Chalum Ruaidh air feasgar araidh. Bha suil ris an aona mhac dachaidh an deigh da bhith se miosan ann an Oilthigh Ghlaschu. Bha ’athair a smaoineachadh nach robh mac riamh aig fear ach e fein. Ge b’e seanachas ris an toisicheadh e bhiodh e cinnteach gun sguireadh e a molladh Uistean—b’ e sin ainm a mhic. Cha robh Seonaid, mathair a ghille, cho bosdail a Uistean ’sa bha am bodach, agus mar so ’s tric a chuireadh an t-seann charaid a mach air a cheile mu am mac. Bha Uistean na ghille sgairteil eireachdail, mu she troidhean a dh’ airde, agus direach eallamh air a chasan, agus cuimte dealbhach ann am bodhaig.

“Sid a fear a bhualas a’ chubaid, a Sheonaid,” arsa Calum ri bhean.

“Cha deach e innte fhathast,” arsa Seonaid.

“Mar a deach’ theid,” arsa Calum. “S cha’n ’eil aon a chluinneas e nach iarr a chluinntinn a rithist.”

“Bithidh e trath gu leor a mholladh an uair sin fein,” arsa Seonaid.

Ge b’e de theireadh a chailleach bhiodh am bodach a boilich. “Cha ’n eil nighean og ’san duthaich nach bi an deidh air,” ars am bodach.

“Cha ’n eil fios agad nach cuir sin gu h-olc ris,” ars a bhean.

“Cha’n eagal da,” ars’ an seann duine.

“Chi sinn, chi sinn,” arsa Seonaid.

Nochd Uistean a steach ann na facail, agus sguir an connsachadh eadar athair ’sa mhathair.

“Tha mi faighean sgoil ’san t-samhradh air a’ Chlachan,” ars Uistean, “agus bithidh mi falbh an sin an uine ghoirid.”

“Tha sinn ro thoilichte,” ars’ athair, “agus tha sinn cinnteach gun dean thu maighstir-sgoile math.”

Sheall a bhean air Calum fo a suil ann an rathad achmhasan agus thubhairt i, “Thoir thusa an aire duit fein ’s do d’ obair, agus cha’n eagal duit gu’n teagamh.”

“Bithidh an Clachan na aite math air son mi bhith ag ionnsachadh air son m’ obair san Oilthigh ’sa Gheamhradh,” ars’ Uistean, agus e smuaineachadh gur e a dheanadh an obair ’nuair a ruigeadh e ’n Clachan, ach mar a thubhairt am bard Albannach, anns na rannan a rinn e do ’n luchaig, is ann mar sin a thachair do Uistean—

“Ach a luchag cha’n e thusa h-aon,
Do’m faod roi-shealladh dearbhadh faoin;
’S tric bha dochas luch ’us dhaoin’
A riamh gun sta,
’San aite suil ri nithe caoin
’S ann fhuair iad cradh.”

“Sealbh gu robh leat mata a mhic,” ars’ a mhathair.

“Cha ’eil curam da,” ars’ athair, “agus theid Pegi bheag a phiuthar leis, a chumail taighe da.”

Air a cheud latha do’n t-samhradh bha Uistean aig a dhreuchd, agus Pegi bheag a phiuthar leis. Bha Pegi na caileag ghrinn mhodhail fhinealta. Bha meas mor aig muinntir a’ Chlachain orra le cheile. Bha Mairi, nighean a’ ghobhainn, na bana-chompanach aig Pegi. Is gann a bha iad a deallachadh o cheile. Bha Mairi na caileag ro shuairce, sgiamhach, agus banail air na h-uile doigh, ach bha i anabarrach socharach. Feumar aideachadh gu robh Uistean an uine nach robh fada an gaol trom air Mairi, ach so cha’n innseadh e do duine air thalamh

---

[143]

[Vol . 8. No. 18. p. 7]

agus rinn so an gnothuch na bu mhiosa da. Mu dheireadh cha b’ urrainn da sealtainn air leabhar. B’ fhearr leis gu mor a bhith far am biodh Pegi ’us Mairi, agus an uair a bhiodh e leis fein ’s ann a bhiodh e deanamh duanag oran do Mhairi. ’Nuair nach b’ urrainn da na facail fhaighinn an glacaibh a cheile sheinneadh e rann freagrach di a oran eile, mar so—

“A Mhairi bhoidheach, ’sa Mhairi ghaolach,
A Mhairi bhoidheach, gur mor mo ghaol ort,
A Mhairi bhoidheach gur tu a chlaoidh mi
’Sa dh’ fhag mi bronach gun doigh air d’fhaotainn.”

Air feasgar araidh thainig Pegi a steach do’n t-seombar far an robh a brathair, agus thubhairt e gu ’n robh Mairi a tighinn. Thainig rughadh an gruaidhean Uistean. Bha gu leor ainm Mairi a chluinntinn agus bhuaileadh a chridhe ’Se ni bu mho bha cur air nach robh i sealltainn gu robh meas aice air. B’e a bheachdsan nach robh toil idir aice dha, ach bha e fada cearr mar a chi sinn an deigh so. Sheap Uistean a mach as an tigh ’nuair a thainig Mairi a steach air eagal gu mothuicheadh na caileagan cho dearg ’sa bha aodann. Chunnaic Mairi e a falbh, agus smuainich i gur e teicheadh uaipsa a rinn e. Leon so i. De a nis a dheanadh ise. Thuit a cridhe, agus chaochail a snuadh ’nuair a rinn na smaointean greim oirre. Bha i fein is Uistean tinn leis an aon ghalar, ach mo thruaighe bha iad aineolach le cheile gur h-ann mar so a bha. Dheanadh aon fhacal le cheile an leigheas, ach cha d’ fhuair iad cothrom air a labhairt; ma fhuair cha do ghabh iad e ann an am.

Chaidh an dithis chaileag a mach do ’n gharadh agus shuidh iad fo chraoibh ann an oisean an lios. Bha Uistean na sineadh air tullach beag os an cionn ach cha do mhothuich iad da.

“Cia mar a chordadh e riut, a Mhairi a bhi cumail tigh le mo bhrathair nam aite fein?” arsa Pegi, mar aon obair air son an te eile a chur ann am breislich, oir bha fios aice cho socharach sa bha i.

Thionndaidh Mairi agus chuir i a lamh air beul Pegi agus thubhairt i, “An ann a dol as do riaghailt tha thu. Cha tig mi tulleadh ga d’ fhaicinn an so. Sin agad air son do theangaidh chabaich.”

Rinn so an gnothuich le Uistean; cho-dhuin e nach do thaitinn comhradh Pegi ri Mairi. De a nis dhasan Oilthigh? De dhasan an saoghal gun Mhairi? Thainig am dol do Ghlaschu ’s bha Uistean gun ullachadh a dheanamh. Cha leigeadh a naire da dol air adhart. ’S ann a runaich e gun reachadh e do America, far nach cuireadh gaol Mairi gruaim air, agus so rinn e.

Bha Mairi air an laimh eile cho bronach ris fein. Cha robh oigear ’san duthaich a choisneadh a cridhe. Thug i seachad e mar tha, agus cha robh an cor aice ri thoirt. ’Stric a sheinneadh i rann di fein mar so—

“Cha tog fidheal ’s cha tog oran,
’S cha tog ceol na pioba,
Cha tog ni tha fo na neoil,
Am bron a laidh air m’ inntinn.”

Chaidh deich bliadhna seachad, agus thainig Uistean dachaidh. Bha e nis na lan duine. Rinn e beag fhortan an America. Cheannaich e tigh agus fearann an Duin a grunnd. Shuidhich e athair ’sa mhathair na sean aois ann an comhfhurtachd nan dachaidh fein. Ma bha Mairi nighean a’ ghobhainn beo gun phosadh cha tigeadh te eile a Thigh-an-duin.

Air feasgar do na feasgar ghabh e sios rathaid a’ Chlachain. ’N uair a nochd e ris a bhaile bheag thainig gaol Mairi cho beo ri aghaidh inntinn sa bha e riamh. Suas am fianuis an tigh sgoile chunnaic e Mairi a gabhail ceum a mach os cionn buaile na spreidhe. Lub e null cul cnuic gu bhi roipe. Choinnich iad, “O Uistean,” ars’ ise agus an fhuil a tighinn na gruaidhean tana. Cha robh i riamh ann an sealladh Uistean cho boidheach finealta. “A Mhairi,” ars esan, “na phos thu fhathast.”

“O Uistean,” ars ise rithist, ’s na deoir a ruith gu frasach o suilibh blatha.

“Aon fhacal o’ d’ bhillibh agus ni e sona air neo truagh mi. Cheannaich mi Tigh-an-duin; an tig thu ann leam?”

Sheall i suas na aodann agus ged nach b’ urrainn di le solas a facal a labhairt thuig e gu de a bha a sealladh ud a ciallachadh. Chrom e sios agus phog e air a billibh i.

Tha e na’s usadh a thuigsinn an greadhnachas a bha air an ath sheachduinn an tigh a ghobhainn na chuir sios le peann. Cha bu bheag, cuideachd, an aobhneas a bha an Tigh-an-duin aig a bhanais tighe. Bha Pegi a riaghladh na cuirm, ’si fein a nis posda ri Maighstir-sgoil an Duin: shuidh i suas ri taobh Mairi agus thubhairt i, “Gu de a nis mar as toil leat a bhi cumail tigh le ’m bhrathair? Am beil teangadh chabach agam a nochd?”

“O, Phegi! am beil cuimhne agad?” arsa Mairi ’si deanamh gaire aobhneis. —D. W. ’saHighlaud News

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

Ceannaich Punnd de
Union Blend Tea
AGUS BIDH COTHROM AGAD AIR DUAIS MHATH AIRGEID FHAOTAINN.

Tha iuchair anns gach pasg puinnd. Gleidh na h-iuchraichean agus thoir a stigh iad ann an Nobhember s’a tighinn. An neach aig am bi an aireamh a’s motha dh’ iuchraichean, gheibh e
CEUD DOLAIR A DH’AIRGEAD

Tha ochd bocsaichean airgeid ri bhi air am fosgladh air a cheud latha de Desember, anns am bheil $5 , $10 , $15 , $20 , $25 , $50 , $75 , agus $100 . Cha ’n eil ann ach aon iuchair air son gach bocsa, agus neach a chuireas a stigh an iuchair cheart, gheibh e na th’ anns a bhocsa dh’ fhosglas i gu saor agus a nasguidh. GheibhearUnion Blend Teaaig
Matheson , Townsend & Co. ,
Sidni, C. B.

THIG G’AR COIMHEAD.

Tha stoc math de THOMBACA, CIGARSagusCIGARETTESagainn, agus creicidh sinn beagan no moran riut.

BORBAIREACHD
anns a bhuth cheudna. Cuir deuchainn oirnn. Theid sinn an urras air an obair.

Z . TINGLEY.
Oct. 27, ’99. —6m.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

SANAS.

Do Mhuinntir Cheap Breatunn.

Ma tha dealbh agad—tintype no photo—a tha thu air son a mheudachadh gu math agus gu ceart, na bi air do mhealladh le coigrich nach aithne dhut, ach cuir gu ’r n-ionnsuidh-ne i, agus ni sinn a meudachadh gu curamach, agus air doigh a chordas riut. Cha ’n ’eil teagamh nach fhaca tu ar n-obair cheana aig cuid dhe do choimhearsnaich, agus ma chunnaic, ni an obair i-fhein a mholadh dhut. Tha ar prisean iseal, air dhoigh ’s gu freagair iad air sporan an duine bhochd cho math ’sa fhreagras iad air sporan an duine bheairtich.

Halpern Copying Company,
SYDNEY, C. B.
Aug. 10, ’99. —3 mo.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the
Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & Co. 361 Broadway, New York
Branch Office. 625 F St., Washington, D. C.

---

[144]

[Vol . 8. No. 18. p. 8]

SGIALACHD NA TROIDHE.

V. Duan.

AIR A THIONNDADH BHO GHREUGAIS HOMEIR GU GAIDHLIG ABRAICH, LE EOBHAN MAC-LACHAINN.

(Air a leantuinn.)

D’ i sid urnaigh ’ghaisgich fheil:
Dh’ eisd Minerva ’s thuig mar dh’ iarr,
Dh’ fhag i gach ball meinneil, ur,
Aotrom, eangbhaidh gu dluth ghniomh.
An sin chuig i cagar ’n a chleais:
Mosgail suas, a mhic an t-suiun.
Dearbh do neart an cruadal gleois,
A’s nochd do Throidh miod do shuim.
Meanmna d’ athar bu mhor loinn.
Dhoirt mise ’s gach roinn de d’ chreubh;
Cuimhnich Tid nan cruibh-each luath,
’S duisg gach buaidh bu dual do ’n treun.
Gach smal feola ’dhall thu ’n tus,
Fuadaichims’ air chul gu leir,
Measg chlann-daoine ’n iorghaill chruaidh.
Chi thu flaithean buan nan speur.
Ni d’ an eirich sear no siar,
Na fagar aon dia gu h-euchd.
Bi cinnteach nach gluais thu m’ fhearg,
Far nach dian neart talmhaidh feum.
Ma thig ort Venus nan gradh,
Torchuir le d’ staillinn chaoil,—
Sin mar thuirt Pallas nam blar,
’S an grad phriobadh dh’ fhag i ’n laoch.

Ghluais an sin mac Thid an aigh,
Le sgrib ghabhaidh ’n tus nan slogh;
Tri fillte bha chonn ’s a fhraoch,
Gu ath-chaonnaig ri neart Throidh.
Mar leomhann riabhach bho ’n uaimh,
Acras ’g a bhuaireadh gu feoil,
Thair mainnir aird, uir nan geug,
Air leum am measg treud a’ chro;
’S diomhain ma thilgear air calg,
Feargnaichidh an lot a’ bheisd;
Am buachaill’ air bhall-chrith aoig,
Teichidh fhad ’s a dh’ fhaodas slan;
’S millteir spogach nan tosg cruaidh
Ag cur neart na buaile fas.
Doirtear muin air mhuin an t-al,
’N am fuil marbh air blar an fhuinn.
Leumaidh e ’n sin ’s a bhru lan,
Le buaidh thair a’ gharadh chruinn.

Sid mar rinn mac Thid an t-ar,
’N a chaoir-mhaoim feadh bhlar na Troidh’:
Thuit Astinous fo ’laimh threin,
’S deagh Hipenor iul nan slogh;
Thorchuir an t-sleagh fear mu’n chich.
’S bha fear sinte fo lainn mhoir;
Sgath i ’n trom ghuala bho ’n chorp,
’S thuit esan fo ’n lot gun deo.
Chunnaic e ’n sin Abas corr,
’S Polvices og nan gleachd;
Da mhac Eurydamais leith,
Faidhe-bhruadar bu gheur beachd.
Cha d’ fhoillsich e brigh an dain
’N am triall dhaibh gu blar nan sonn;
Fhuair iad bho ’n deagh Dhiomed eug
’S thuit na laoich fo chreuchdan trom,
Xanthus, Thoon thuit ’n an deigh,
Mic iad sid do Phænops caoin;
Dh’ fhag iad an seann athair graidh,
Gu h-anfhann a’ spairn fo ’n aois:
Mac eile cha d’ fhuair an laoch,
D’ an tiomnadh e mhaoin s’a dhail:
Bhuail mac Thid am beum gun agh,
’S mhill am bas na gallain ur.
’S craiteach guin an athar thruaigh,
Nach till a dha luaidh na’s mo;
Aois a’s tursa bhuan ’g a chnamh,
’S roinn aig cach air an t-seilbh mhoir.
Fhuair e ’n sin da fhleasgach og,
’S an aon charbad taobh ri taobh,
Bu chlann iad do righ na Troidh’
’Siubhal sios gu comhraig laoch.
Mar leomhann beucach ’n a dheann,
A’ saighdeadh romh sgann nam bo,
Damh no tarbh an sas air ghial,
’S ’g a ghrad-riasladh le chrom dhoid?
Sin mar thilg e bharr nan each
An da og, ’s a ghlac e ’m faobh;
’S dh’ ordaich e gu sreud nan long,
Na steucan thair fonn an raoin.

Æneas thug aire do ’n t-sonn
A’ tilgeadh reang bun os cionn;
Ghluais e romh sgreadail nan lann,
Romh stoirm shrannraich nan cruaidh ruinn.
Dh’ iarr a’s fhuair e ’n neach bu mhiann,
Mac Licaoin Trath gun cheal;
Dhluthaich e gu teann ri thaobh,
’S ghrad-chuir ceist air laoch nam fear:

A Phandaruis, c’ e do chliu,
Do bhogh’ ur ’s do shaighdean luath.
Cinnt’ do lamh gun seis’ air feum,
Mu ’n d’ rinn Lycia gu leir uaill?
Dh’ ionnsaidh an fhir ud leig deann,
Ma ’s basmhor a th’ ann ’s nach dia,
A ghluais an diugh olc a’s bas,
Nach d’ fhiach rium cho craiteach riabh.
Ma ’s aon a thuirling bho ’n speur,
Gu’r leireadh mu dhearmad faoin,
Iarramaid le umhlachd sith,
’S eaglach an ni dia fo fhraoch.

Fhreagair mac Licaoin gheir:—
Ard Æneais iuil na Troidh’,
Samhlaichim an laoch ’s gach ni
Ri deagh Dhiomed nan gniomh corr.
Aithnighim a sgiath ’s eideadh cinn,
’S seang-eich luthmhor an t-suinn bhrais.
Ach ’s beag m’ fhios nach dia bho’n speur,
A thaosg oirnn an leir-sgrios cas.
Ma’s neach daond’ e reir mo radh,
’S dearbh gur mac Thid nan sar ghlonn;
Gun dia bhi cur neart ’n a laimh,
Cha’n imreadh e ’n t-ar cho trom.
Tha flath neo-bhasmhor ’g a dhion,
’S comhdach nan gorm nial mu ’chom,
Ged thig fras shaighdean ’n an leum,
Airsan cha druigh beud bho rainn.
Thilg mis’ air le m’ iathaidh chruaidh,
Bhuail mi guala dheas an trein,
Spealg mi ’n uchdach phrais mu ’chliabh,
’S shaoil leam nach bu chian an t-eug;
Snisneachadh cha d’ rinn a chorp,
’S ann a bhrosnaich mi ’n saoidh garg;
’S cinnteach leam gur dia bho’n speur,
’S uaibhreach euchdan, ’s millteach fhearg.
Gun each, gun charbad ri m’ chul
’S diubhail sid ’s an uair nach b’ fheum;
Aon charbad diag bha fo m’ laimh
An tigh mor Licaoin fheil:
Na buill loinntreach dhiongmhalt’, ur,
Fo dhion duinte nam brat-sgail
Faisg gach aon diubh tha cuing each,
Air bial[ ? ]obh nam prasach lan,
Fhuair mise bho ’n aosda mhin
Iom’ earail bu bhrighmhor blagh,
Gu’n leanainn gaisg’ agus coir,
’N uair dh’ fhagainn tigh mor nam fleagh.
Dh’ iarr e mi bhurn lean nan sreud,
Le m’ charbad bu cheatach dearbh,
’S marcachd air tus arm na Troidh’,
Am buillsgein nan comhstrith garg.

(Ri Leantuinn.)

Bu choir do na Gaidheil feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail fhaotainn do’n MHAC-TALLA.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

Am Feillire.

NOBHEMBER, 1899.

1 Di-ciaduin An t-Samhuin.
2 Dior-daoin La nam marbh.
3 Di-haoine
4 Di-satharna
5 DI-DONAICH XXIV. Donaich na Caingis.
6 Di-luain Posadh Fionnaghail Nic Dhomhnuill, 1750.
7 Di-mairt
8 Di-ciaduin Bas Dhun-Scotuis, 1308.
9 Dior-daoin Areith Bhaltar Geikie, 1795.
10 Di-haoine Breith Fhir Chuilfhodair, 1685.
11 Di-satharna
12 DI-DONAICH XXV. Donaich na Caingis.
13 Di-luain La Sliabh an t-Siorraimh 1715.
14 Di-mairt
15 Di-ciaduin Glacadh Baile Charlisle, 1745.
16 Dior-daoin
17 Di-haoine
18 Di-satharna
19 DI-DONAICH XXVI. Donaich na Caingis.
20 Di-luain Breith Um. Blackwood, 1776.
21 Di-mairt Bas Sheumais Hogg, 1835.
22 Di-ciaduin
23 Dior-daoin
24 Di-haoin Bas Iain Cnocs, 1572.
25 Di-satharna Bas Sheann Thormoid Mhic Leoid, 1863.
26 DI-DONAICH
27 Di-luain La Phentland, 1666.
28 Di-mairt
29 Di-ciaduin
30 Dior-daoin An fheill Anndrais.

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 3, U. 6, M. 13 M
A Cheud Chairteal L. 10, U. 9, M. 21 M
An Solus Lan L. 17, U. 6, M. 5 M
An Cairteal mu Dheireadh L. 25, U. 2, M. 21 M

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair
Foghair us Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Sept. 28, 1899.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

A. J. G. MacEACHUINN.
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
6 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
5.45 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

TURSAN FEASGAR.

DI-LUAIN AGUS DI-HAOINE. —Sidni, 7.15 agus 9 uairean: Sidni Tuath, 8 agus 10 uairean.

DI-MAIRT AGUS DI-SATHARNA. —Sidni, 8 agus 10 uairean: Sidni Tuath, 7.15 agus 9 uairean.

J . A. YOUNG, Manager.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An Seorsa ’s Fhearr air an t-Saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

J. S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - - - C. B