---

[169]

[Vol . 8. No. 22. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, DESEMBER 8, 1899. No. 22.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. XLIV.

A CUR AR COMHAIRLE RI CHEILE.

An uair a ghabh sinn ar smoc, agus a thug sinn greis air comhradh, thoisich na cocairean ri deasachadh a’ bhidh. Cha robh againne de bhiadh ach an fheoil a mharbh sinn a lath’ ud fhein. Cha robh acasan de bhiadh ach beagan arain a thug iad leotha as an aite as an d’ fhalbh iad. Ged nach robh feoil mar annas orra, ghabh iad gu toileach an cuid dhe na bh’ againne dhith. Thug iad dhuinne rud dhe’n aran a bh’aca fhein. B’e aran biadh a b’fhearr leinne an lath’ ud a b’urrainn duinn fhaighinn. Bha sinn uine cho fada gun aran a bhlasad ’s gur gann gu’n robh cuimhne againn air a’ bhlas a bh’ air. Cha deachaidh sinn as an aite anns an robh sinn; oir ged a bha’n uamha farsuinn gu leor gus sinn a shuidhe innte aig ar biadh, bha i astar math uainn. Agus shuidhich mi fhein is Tomas eadrainn, nach biodh cabhag oirnn a dh’ innseadh m’a deidhinn, no idir c’aite an robh i. Rinn sinn so gu glic; oir ged a bha sinn a’ reir choltais, cordteadh, companta gu leor ris na daoine a bha comhladh ri Daniel, bha teagamh againn asda. Bha fior choltas garg, aingidh, aingealta air an aireamh bu mho dhiubh. Tha amhrus laidir agam gu ’n gabhadh iad fath air teicheadh leis na bh’ againne a dh’ or, nan robh fhios aca c’aite an robh e.

An deigh dhuinn ar biadh a ghabhail, chaidh mi fhein is Tomas is Daniel, agus fear dhe na bha ’s a’ chuideachd aige, ceum beag a leith taobh, gus ar comhairle ’chur ri cheile mu thimchioll ciod bu choir dhuinn a dheanamh. Dh’ innis sinne dhaibhsan gach ni a b’ aithne dhuinn mu’n aite anns an do bhuinig sinn an t-or, agus thuirt sinn riutha gu’n robh sinn a’ creidsinn gu’n robh am pailteas dheth ri fhaotainn air feadh astar mor dhe’n fhearann a bha air gach taobh dhe’n amhainn. An uair a chuala Daniel so, thuirt e, “Is iongantach mar a thachras fortan ri daoine ann an aite anns nach bi duil aca. Tha mise agus am fichead fear a tha maille rium a’ sealg a’ chruidh fhiadhaich, cha’n ann air son na feola, ged a tha sinn an tomhas mor a’ beathachadh oirre, ach air son nan seiceanan aca. Tha sinn a faighinn deadh phris air na seiceannan o na daoine a tha ’buinig an oir. Ann an amhainn a tha astar mor as a so, tha na seiceanan, an deigh dhaibh a bhith air a ruigheadh, agus air an tioramach gu math, air an ceangal air earbuill gu math domhain fo uisge na h-aimhne anns an am dhe’n bhliadhna anns an tig tuiltean mora a nuas o na beanntan. Tha na tuiltean so a’ gluasad na h-urach agus a’ mhorodhain a tha ann am bruaich, agus ann an grunnd na h-aimhne, agus tha an t-or min a tha am measg na h-urach agus a’ mhorodhain a’ stad anns a’ chalg aig na seiceanan. Cha dean na seiceanan so feum ach aon uair. Agus an deigh an togail as an amhainn, tha iad cho math ’s a bha iad riamh gu leathar a dheanamh dhiubh. Is e obair chruaidh, chunnartach a th’ againn. Ged a tha’n crodh fiadhaich pailt gu leor, tha e gle dhoirbh dhuinn faighinn dluth dhaibh iomadh uair. Bha sinn an diugh fhein gu math dluth dhaibh an uair a loisg sibhse orra. Nan robh greim againn oirbh an uair ud, tha amhrus agam gu’n robh sinn air droch dhiol a dheanamh oirbh. Ach tha sinn a nis gle thoilichte gu ’n do thachair sibh ruinn. Chuir sibh sinn air a’ cheart rathad leis an dean sinn ar fortan an uine gun bhith fada. Choisinn mise gu dichiollach, onarach, deannan math airgid o’n a thainig mi do’n chearn so dhe’n t-saoghal. Ach gu mi-fhortanach, chaill mi e. Cheannaich mi leis na choisinn mi an toiseach pios fearainn, an duil gu ’m faighinn or ann. Ach cha d’ fhuair. Cha robh agam an sin ach toiseachadh ris an obair a th’ agam a nis. Chuir mi suim mhath anns a’ bhanca o chionn corr is bliadhna, ach ghoideadh am bann a bh’ agam air, agus tha eagal orm nach fhaigh mi sgillinn dheth o’n bhanca gu brath o nach ’eil am bann agam. Chaill mi aig a’ cheart am leabhar beag a thug mo mhathair dhomh an uair a bha mi falbh as an taigh. Cha mhor nach ’eil mi ’ga ionndrainn a’ cheart cho mor ris an airgiod fhein. Ged a bha mi gle aotrom, gorach ’nam oige, mar a bha gu leor dhe mo sheorsa, bha meas mor aig mo mhathair orm. Chuir i an leabhar beag ud—leabhar urnuigh—am measg nan aodaichean a thug mi leam an uair a dh’fhalbh mi o’n taigh. Cha d’ fhosgail mi da uair riamh e; ach nan robh e agam an diugh, dh’ fheuchainn ri feum a dheanamh dheth.”

An uair a thuirt e so, sheall e air an lar, agus thug sinn an aire gu ’n robh na deoir a sileadh gu frasach o na suilean aige.

An uair a bha e greis ’na thosd, thuirt e, “Tha mi ’smaointean gur e an doigh a’s fhearr dhuinn, taobh air thaobh, a dheanamh, an aireamh a’s mo dhe na daoine agamsa a chur air falbh a dh’ iarraidh bidh is aodaich, agus gach deisealachd eile a bhios feumail dhuinn. Tha mi creidsinn nach b’ uilear dhuinn coig duine deug a chur air falbh. Ach feumaidh faisge air fichead fear tighinn air ais comhladh riutha. Cha’n e am beagan a dh’ fheumas sinn dhe na h-uile rud a bhios a dhith oirnn anns an aite iomallach so. Agus o nach ’eil toil agam gu’m faigheadh moran dhaoine fios gu’m bheil an t-or anns an aite so, is ann mar is ainneamha theid sinn a dh’ iarraidh deisealachd is fhasa dhuinn cuisean a chumail an cleith orra.”

Dh’ aontaich mise agus Tomas gu ’n robh e ceart gu leor anns na thubhairt e. Agus thuirt sinn, gu ’n robh sinn an dochas nach cuireadh e mu choinneamh a h-aon dhinne falbh air an astar ud. O nach robh aon bhall aodaich againn leis an rachamaid am fianuis dhaoine, agus o nach robh fear seach fear dhinn suas ri marcachd, thuirt sinn ris gu’m b’ fhearr leinn gu mor cuideachadh a thoirt dha aig buinig an oir gus an tigeadh na daoine aigesan air an ais.

“Is e tha ’nam bheachd,” ars’ esan, “sibhse ’chumail an so gus am bi sinn a’ falbh comhladh. Ged a dh’ fhalbhadh sibh ’nar n-onar, tha eagal orm nach amais sibh gu brath air an rathad dhachaidh. Cha’n ’eil mi ’tuigsinn cia mar a fhuair sibh sabhailte gu ruige an t-aite so.”

Gun tuilleadh a radh, chuir e seideag anns an dudaich, agus thainig na daoine gu leir far an robh sinn. Dh’ innis e dhaibh an ni a bha na bheachd a dheanamh. Dh’ aontaich a h-uile fear dhiubh falbh. Ach an uair a leig dithis no triuir dhiubh ris dhuinn gu’n robh amhrus aca nach robh an t-or cho pailt anns an aite ’s a bha sinne ag radh riutha, thug mi fhein is Tomas a dha no tri am fear de chnapan oir as ar pocaidean, agus thug sinn dhaibh iad. An uair a chunnaic iad na cnapan oir so, thuirt iad uile a beul a cheile, gu ’m falbhadh iad gu toileach. Dh’ fhalbh iad an oidhche ud fhein; oir bha iad ag radh gu’m bu cho math leotha a bhith siubhal an fhasaich air an oidhche ri bhith ’ga shiubhal air an latha.

Cha bu luaithe dh’ fhalbh na coig fir dheug ud na chaidh sinne do’n uamhaidh gus an oidhche a chur seachad innte. Cha robh teine no tuar romhainn innte; ach ged nach robh, bha sinn uile toilichte gu’n robh a leithid a dh’ aite blath, seasgair againn gus tamh a ghabhail fad na h-oidhche. Cha robh eagal sam bith oirnn gu’n cuireadh duine no ainmhidh eagal no faragradh oirnn. Agus ged a thigeadh creutairean a chuireadh dragh oirnn, bha sinn ann ceithir duine deug, agus cha b’e am furasda ar ceannsachadh. Bha sinn uile ann an deadh mhisnich. Bha fortan riaghailteach aig naoinear dhinn air a dheanamh mar a bha, agus cha robh teagamh againn nach fhaigheadh an fheadhainn a bha air ur tighinn an lath’ ud fhein am fortan mar an ceudna.

Cha robh sinn fad’ a’ cur na h-uamha ann an ordugh, agus a’ fadadh teine. Agus ann an uine gun bhith fada, bha sinn uile ’nar suidhe cho reumail agus cho comhfhurtail ri comunn a b’ urrainn a bhith.

(Ri leantuinn.)

MAR FHUAIR MI M’ ARACH OG.

Am measg gach atharrachadh a thainig air a’ Ghaidhealtachd o chionn da fhichead bliadhna—agus is lionmhor iad—cha’n ’eil aon n’is comharraichte no n’is cliuitiche na ’n t-atharrachadh a chithear ann an tighean-sgoil ’s am maighstirean-sgoil o ’n am sin. Chaidh moran de sgoilean ura a chur air bonn, agus chaidh na sean sgoilean mar is trice a dheanamh n’is comasaiche air an crioch a choilionadh na bha iad. Na h-uile cliu do Eaglaisean ’s do Chomuinn air son an eud, ’s na h-uile soirbheachadh leis gach saothair aig a bheil iunnsachadh na h-oigridh mar cheann-iuil! Ach an deigh gach oidhearp ionmholta a chaidh a thabhairt, tha gun teagamh moran fathast ri dheanamh ’s an rathad so ’n ar duthaich. Tha fathast iomadh Eilean a’s Clachan a’s Gleann air an iathadh le neoil thiugh, dhorcha an aineolais; ach nach eil a nis Achd ur Parlamaid againn a chum na neoil so a sgapadh air falbh? Nach e nis dleasdanas gach sgireachd gum bi sgoil air a deagh iodhamachadh far an ruig sgoilear oirre, agus nach ’eil cuideach-

---

[170]

[Vol . 8. No. 22. p. 2]

adh fialaidh air a thoirt seachad a sporan mor na rioghachd air son costas nan sgoilean a ghiulan? Nach e nis lagh na h-Alba gu’m feum gach balach a’s caileag a bhi ’s an sgoil? Ma ghleidheas tu do mhac as an sgoil a dhol an traigh no bhuachailleachd, no do nighean a bhanaltrachd, nach bi am Maor air do thoir cho dian ’s a bha e riamh ’n uair a bhitheadh tu air deireadh leis a’ mhal? Gu firinneach chuir an saoghal car dheth o linn Iob. An aite Gliocas a bhi basachadh leinne, nach ann a bheirear i as ur le ar cloinn? Nach e“ ’n t-al a thig ’n ar deigh” a ni ’n t-amharc-sios air na parantan aineolach a ghin iad? Nach goirid gus am bi eagal gun teid do cheapadh air son sliobasdachd do chainnt? Is mor m’ eagal nach fada a bhitheas tigh-sgoil gun dorus, gun simlear, le toll-uinneig air son solus a leigeadh a steach, ’s toit a leigeadh a mach, le urlar fliuch, ’s le suidheachain de chlachan ’s de fhoide-moine, no maighstir-sgoil nach labhair ach Gaidhlig, ri ’m feotainn ’s an tir. Cha’n ’eil fios c’aitean stad sinn air an deireadh idir.

An uair a tha ar luchd-riaghlaidh le ughdarras lagh na rioghach, a togail aitreibh ura ’s a taghadh Mhaighstir-sgoil leis na teisteanais is airde, bu mhiann leam, mu ’n teid cuimhne nan sean tighean ’s nan daoine coire a theagaisg annta “a sgrios gu tur as an tir,” iomradh a dheanamh air aon de’n t-seorsa anns an d’ fhuair mi mo cheud leasain, leth-chiad bliadhna roimhe so. Cha’n fhios domh c’uin a thogadh an tigh, no cia meud sgoilear ainmeil a fhuair tus am foghluim ann. Bha ’n Sgireachd iomraiteach an Eachdraidh na h-Eaglais an uair a b’ e ’n t-aite a’ b’ iomallaiche a bh’ air a roghnachadh air son tighean foghluim a’s Eaglaisean, agus cha ’n ’eil teagamh agam, na ’m bitheadh eachdraidh na Sgireachd air a’ gleidheadh air chuimhne, nach faighteadh aon no dha de’n luchd-aiteachaidh “nach do dhoirt fuil ’s nach do rinn cogadh” a bha airidh air clach urramach a chur an teampull na sean Eaglais Gaidhealach. Ach an uair a mhosgail sluagh na h-Alba as an t-suain aineolaich anns an robh iad re moran linntean a’ gabhail tamh, rinn Eolas imrich as na cuiltean do na bailtean, ach dh’fhagadh na h-eileanan iomallach ’s na glinn uaigneach gun Sgoil gun Eaglais. Bho linn an Ath-leasaichidh b’e gun teagamh, lagh na rioghachd gu’m biodh Sgoil a’s Eaglais anns gach Sgireachd; ach bha Sgireachdan na Gaidhealtachd farsuing, ’s cha robh sgoilean ach tearc. Chomhdaich dorchadas taobh an Iar na Gaidhealtachd. ’S ann a chum an dorchadais so fhuadach a chuireadh air bonn, ochd fichead bliadhna roimhe so, a’ “Chuideachd Urramach a ta chum Eolas Criosdaidh a sgaoileadh air feadh Gaidhealtachd a’s Eileanan na h-Alba” —Cuideachd a bhreac an taobh an Iar le tighean-sgoil, ’s a chuir Gaidhealtachd na h-Alba fo chomain nach urrainnear innseadh. A reir riaghailtean na Cuideachd bha e mar fhiachaibh air Uachdarain an fhearainn tighean freagarrach a thogail, agus croiteag fhearainn a chur air leth do’n Mhaighstir-sgoil. B’ ann leis a Chuideachd so a bha’n ’n t-Sean Sgoil air a cumail suas.

Cha ’n abradh fear-turuis ma dh’ fhaoidte, gu’n robh an tigh air an thogail an aite ro thaitneach. Cha robh beanntan arda, no glinn, fhasail, no coilltean dosrach ’s an t-sealladh, no iomadh ni eile a bheireadh aoibhneas do’n t-suil. Ach bha’n tigh goireasach air na sgoilearan; ’s bha reidhlean gorm air gach taobh dheth air am faigheadh a’ chlann comas cluiche g’ an toil; bha lochan uisge fa chomhair a bhiodh miaghail ris an reothadh; ’s bha geodhachan uaigneach mara dluth air laimh mar gu’m biodh iad air an cruthachadh air son balaich a mhealladh air snamh. ’S cha robh an ‘sealladh mu’n cuairt,’ lom cianail, mar a chitheadh am fear-turuis e, gun a luach fein an suilean a’ bhalachain a’ chaidh arach ’s an aite. B’e dhachaidh e; agus do bhrigh so bha gach cnoc, a’s allt, a’s leanag ni bu mhaisiche leis-san na ’n aon aite a b’ aillidh’ air an do dhearrs grian riamh, air chor ’s gum faodadh e ’radh gun toibheum, mu dhachaidh mar thuirt an salmadair mu Shion—

Oir t’oglaich tha a’ gabhail tlachd
’N a clachaibh breagh gach uair;
Tha deagh thoil aig do sheirbhisich
D’ a luaithre a’s d’a h-uir.

A thuilleadh air so, chiteadh air gach laimh seallaidhean a thogadh inntinn an sgoilear o dhleasdanas an la. An sud traigh, air an do chuir a shinnsearan blar fuilteach a’ dion an dachaidh o choigrich a chuain; an so Dun, le fhrogan dorcha comhdaichte thairis “le foghnan, fraoch, a’s folach” a toirt dearbhadh follaiseach air na naigheachdan a dh’ innseas sean daoine mu na linntibh an-iochdmhor a threig; ’s an tolman uaine ud mu’n cuairt do larach an teampuill tha aithrichean air an tulgadh nan codal siorruidh le monmhor an t-sruthain air a mhuchadh le buille trom na tuinne air an traigh. Fa chomhair tha Cuan mor na h-airde an Iar, an comhnuidh a’ dusgadh suas uamhunn, ioghnadh, a’s ard thoilinntinn, co-dhiubh a chithear e air a luasgadh le doinionn a’ gheamhraidh, no ’codal gu seimh fo ghrian an t-samhraidh, no mar a chunnaic priomh Bhard ar duthcha gu minic e mu’n do sheinn e cho oirdhearc mu ’n “ghrein ’s i gu laidhe ’s a chuan”—

“An d’ fhag thu gorm-astar nan speur,
A mhic gun bheud, a’s or-bhuidh ciabh?
Tha dorsan na h-oidhche dhuit fein,
Agus pailiun do chlos ’s an iar.
Thig na stuaidh mu’n cuairt gu mall,
A choimhead fir a’s glaine gruaidh;
A’ togail fo eagal an ceann,
Ri d’ fhaicinn cho aillidh ’n ad shuain,
Theich iadsan gun tuar o d’ thaobh,
Gabhsa cadal ann ad chos,
A ghrian! a’s till o d’ chlos le h-aoibhneas.

Cha’n fhaicear, taing do’n Fhreasdal, ach ainneamh a nis coimeas do ’n fhardaich ris an abairte an Tigh-sgoil. Tigh fada, farsuing, dorcha, le bhallachan iosal de chloich ghlais nach do ghearain air buillean an uird, air an salachadh air an taobh muigh le criadh, air an taobh stigh air an dubhadh le toit. Dorus air gach taobh do ’n tigh ach gun chomhla mar bu trice ri aon diubh. Chiteadh ’s a’ gheamhradh sgathach fhraoich ri taobh an fhuaraidh de dhorus an t-soirbheis air a cumail na seasamh le cas camain. Rachadh an Sgathach a chaitheamh a lion beagan a’s beagan a’ lasadh an teine; ’s bhiodh a’ sin boitein connlaich a’ gleidheadh fasgaidh gus an tigeadh mart no each miomhail an rathad a dh’ itheadh e. ’S an t-samhradh bha ’n tigh fosgailte gu farsuing, fialaidh do sgoilearan de gach seorsa. Urlar de thalamh fuar, fliuch, ach larach an teine a mhain. Uinneagan leth-lionte le pluic, ’s an corr comhdaichte le lic ’s clach ri ’cul. Da tholl air druim an tighe a leigeadh a mach na toit nach iarradh a rathad roimh dhorus no uinneig. Da theinne air an urlar dluth air meadhon an tighe agus clach eatorra. B’ i chlach so “Stol (no furm) an aithreachais. Is tric a rinn mi cron latha fuar geamhraidh a dh’ aon ghnothuch air son faotainn air an stol. Bha deileachan a gheibhte air a’ chladach sinte air clachan a’deanadh aitean-suidhe; ’s bha da sheana bhord le casan briste air an urlar aig am faighte sgriobhadh le beagan cunnairt. Agus ma bha airneis an tigh-sgoil gann, cha robh asaig an sgoilear duilich a ghiulan. Leac-sgliat ghlas le ruith oibreachaidh oirre, paipeir-sgriobhaidh cho saor ’s a gheibheadh cailleach nan uibhean an “Grianaig,” dubh de shughadh an daraich, peann de dh’ite an t-Sulanaich, “Gray,” Leabhar Aithghearr nan Ceist, Biobull Gaidhlig air a chomhdach le craiceann caorach, agus deagh chainan.

Bhiodh e eu-comasach do ’n fhear-theagaisg a bu chomasaiche sgoilearan math a dheanamh air a leithid so de chothrom; ach tha mi creidsinn ged bhiodh gach tigh ’s gach goireas a b’ fhearr aig mo shean mhaighstir (cha’n ann r’ a chur na dheigh e), nach faigheadh an sgoil an cliu a b’ airde o fhir-cheasnachaidh ar latha-ne. Cha robh eolas a’ mhaighstir ro fharsuing; agus cha d’ fhuair e cothrom air na doighean a b’ fhearr air sgoil a riaghladh, no air eolas fein a theagasg d’ a sgoilearan, fhaicinn no iunnsachadh. Bha e, gun teagamh, an Glaschu ’ga cheasnachadh; agus dh’ innis an Dr. Macleod dha nach b’ urrainn dasan leasan Gaidhlig a thoirt dha. Air diomhaireachd an lagh “Leathan ri leathan, a’s caol ri caol,” bha e mion-eolach; ach nam biodh an sgoil air a paigheadh a reir mar a fhreagradh na sgoilearan na ceistean a chuirear air cloinn an diugh, is mor m’ eagal nach biodh tuarasdal a’ mhaighstir a bheag ni b’ airde na bha e. “Na labhair ach maith mu na mairbh,” theirte o shean; agus gu firinneach ’s ann le h-urram agus le seirc a b’ airidh sean mhaighstirean-sgoil na h-Alba a bhi air an cuimhneachadh. Agus ged nach rachadh mo shean mhaighstir a thaghadh a measg drobh an diugh a lionadh aite falamh b’ airidh e air meas agus air tlachd, agus is ann le meas agus le tlachd a tha mo chuimhne an diugh air a dhreach ’s air a dhoigh cho maith ’s a bha i an la a dh’ adhlaiceadh e. Bha e ’s an arm ’n a oige agus thug an t-oileanachadh a fhuair e an sin seasamh direach a’s gluasad fearail dha nach do dhealaich ris re a bheatha. Duine breac-liath, mu dheich a’s tri-fichead, deas ’n a phearsa; aghaidh thuigseach; cridhe blath; nadur ath-ghoirid; a cheum air tromachadh a’s uilt air teannachadh; ach a spiorad gun taiseachadh—a’ mhisneach cho ard a’s aignidhean cho togarrach ri aois ochd-bliadhna deug. Cha robh balach ’s an sgoil a bu deise a bhreth air caman, na bu deine a chur gu taghall. Saoilidh mi gu faic mi an sean duine sunndach a’ tighinn am fradharc air maduinn reota gheamhraidh, le aid ghibich a bha uaireigin dubh, le ’chota clo, ’s le ’bhata glas-daraich ’n a laimh. Chi e ’mhac fein a’ leigeadh seachad na cnaige. “A thuaisd, a thraill, a sgagaire bhochd!” their an t-athair, a’s a nuas leis a’ chota mhor. As deigh na cnaige gu lughmhor bheir e a’ greimachadh ceann caol a bhata; agus an tiota tha i aig an taghall is faide air falbh. Theid air gairm a steach, a’s theid na camain fo ’n bhord. Toisichear obair an la le urnuigh dhurachdaich an Gaidhlig; theid earrann dhe’n Bhiobull a leughadh ’s na Ceistean a chur. Tha’n sin sgriobhadh a’s cunntas, cunntas a’s sgriobhadh gu feasgar. Leughar am Biobull. Co-dhun le urnuigh. Bheirear na camain am follais, a’s bithear ag iomain gus an toir an oidhche as ar suilean e.

“Sgoil thruagh! teagasg bochd!” deir an Leughadair. Tigh-sgoil truagh, deir mise; agus teagasg easbhuidheach, ach teagasg ann an tomhas, a dh’ fhaodadh a bhi air a leantainn le buannachd ann am moran de na Sgoilean Gaidhealach air an la diugh. B’ e tighean dona ’s droch phaigheadh cuibhrionn moran de mhaighstirean-sgoil na Gaidhealtachd ’s an am a dh’ fhalbh. Is mor an atharrachadh chum na cuid is fearrr a thainig air cuisean o’n uair ud, agus is mor an t-aobhar taingealachd gu bheil cinnt air tuilleadh dheth ’s an an ri teachd. Tha foghlum a’s sgil nan dreuchd air iarraidh o mhaighstirean-sgoil a nis nach robh air iarraidh o’n aithrichean; agus

---

[171]

[Vol . 8. No. 22. p. 3]

tha so freagarrach. Ach cha’n eil mi gun amharus nach b’ fheairrde ar Maighstirean-sgoil ura ’s a’ Ghaidhealtachd tuilleadh de chleachduinean nan sean laoch a leantainn na tha cuid diubh deas gu dheanamh. Am measg nan sean mhaighstirean-sgoile Gaidhealach gheibhteadh air uairibh na daoine a b’ fhoghluimte ’s an tir. Ann an seirbhis a’ Chomuinn a dh’ ainmich mi, agus ann an tighean nach robh a bheag ni b’ fhearr na ’n tigh air an do rinn mi iomradh, shaothraich, re moran d’ am beatha air deich no dusan punnd Sasunnach ’s a bhliadhna, an da Ghaidheal—a mach o Oisean—a b’ airde buaidhean a sgriobh ’s a’ Ghaidhlig—Mac Mhaighstir Alastair agus Dughall Buchanan. Cha b’ ionnan beachd do na daoine sin agus do mhoran de mhaighstirean-sgoil og ar latha-ne mu theagasg cloinne. Tha eagal orm gu bheil an creidimh a’ neartachadh ’n ar measg, gur e crioch araid Maighstir-sgoile uiread airgid ’s is urrainn da a bhuannachd le ’sgoil; ’s gu bheil clann air an deagh theagasg ma leughas iad gu blasda canain nach tuig iad, a’s ma sgriobhas iad gun mhearachd latha cheasnachaidh 103,070,010 ged nach ’eil fios aca fein no aig duine d’ an daoine ciod e fo ’n ghrein a tha 103,070,010 a’ ciallachadh. Tha Leughadh a’s Sgriobhadh a’s Cunntas ro fheumail ’s an sgoil—cha deanar sgoilear as an eugmhais; ach cha ’n ’eil dleasdanas a’ mhaighstir-sgoile criochnaichte le Leughadh ’s a’ Sgriobhadh ’s a’ Cunntas. Tha Oileanachadh cho feumail—mur ’eil gu mor ni’s feumaile na—Foghlum. Cha ’n e Eolas farsuing ach deagh Chleachduin crioch teagaisg.

“Am meangan nach sniomh thu,
Cha spion thu ’n a chraoibh e;
Mar shineas e ’gheughan,
Bithidh a fhreumhan a’ sgaoileadh.”

Bhiodh e duilich leam a chreidsinn gu ’n do chleachd Dughall Buchanan aon doigh air spionadh nan craobh ’s an tigh aoraidh air an t-Sabaid, agus doigh ’eil air sniomh nan meangan ’s an Sgoil re na seachduin. ’S anns a’ chanain a thuigeadh an sluagh a shearmonaich ’s a sheinn e—an ann an canain nach tuigeadh iad a theagaisg e na Sgoilearan? An uair a bha Mac Mhaighstir Alastair a’ brosnachadh nan Gaidheal gu eirigh a sheasamh coir nan Stiubhartach, sheinn e ’Orain iomraiteach an Gaidhlig—an saoil thu an ann am Beurla a bheireadh e earail air cloinn bhig? “B’fhearr leam,” arsa an t-Abstol Pol, “cuig focail a labhairt san eaglais (nam bu mhaighstir-sgoil e nach abradh e ’san sgoil,) le ’m thuigse, chum gun teagaisginn daoine eile mar an ceudna, na deich mile focal ann an teangaidh choimhich.” Ach tha moran de mhaighstirean-sgoil na Gaidhealtachd de atharrach beachd. Nach duilich, an uair a tha tighean-sgoil eireachdail ’g an cur suas anns gach aite, a’s an uair a tha’n rioghachd a’ paigheadh moran airgid gach bliadhna air son ar Maighstirean-sgoil iunnsachadh, ma bhitheas aobhar againn a radh mu ar Sgoilean Gaidhealach mar a thuirt a’ Chailleach Mhuileach, “B’ fhearr leam fhein an t-sean doigh.” —D. M’ K anns “A’ Ghaidheal.”

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. XXI.

Fhuair Amgiad agus Asad, dithis mhac an righ, arach agus togail mar a bha dligheach do chlann righ fhaotainn. An uair a rainig iad an aois aig an robh aca ri sgoil is ionnsachadh ’fhaotainn, bha iad air an teagasg fo’n aon mhaighstir. Agus o ’n a bha iad gu nadarra anabarrach math gus gach seorsa foghlum a thogail, bha iad lan ionnsaichte mu’n robh iad aig aois fearachais.

Bha cairdeas is comunn is gaol anabarrach mor eatorra o aois an leanabais, agus thug so orra gu’n robh iad ’nam beachdan agus ’nan cleachdaidhean cho coltach ri cheile ri dithis a b’ urrainn a bhith.

Aig aois fearachais, bha e ’na chleachdadh aig a h-uile aon dhe’n seorsa a thaigh comhnuidh a bhith aig gach fear dha fhein. Ach bha leithid de ghradh aca air a cheile ’s gu ’n do chuir iad rompa gu’n gabhadh iad comhnuidh maille ri cheile anns an aon taigh. An uair a chuir iad an comhairle ri ’n athair mu’n chuis so, dh’ aontaich e leigeadh leotha dheanamh mar a bha iad a’ faicinn iomchuidh. Mar so bha na h-aon seirbhisich, agus na h-aon luchd-frithealaidh aca, agus bha iad a’ suidhe gu biadh aig an aon bhord.

Leis cho ard ’s a bha am beachd a bh’ aig an athair air an gliocas, agus air an disleachd, rinn e comhairlich dhiubh an uair a bha iad ochd bliadhna deug a dh’aois. Agus ge b’ e uair a rachadh e fhein do ’n bheinn sheilg, bha e ’toirt cead a dh’ fhear ma seach dhiubh a bhith air cheann na comhairle ’na aite.

Bha iad ’nan dithis gle mhaiseach, agus, mar a bha nadarra, bha meas mor aig am mathraichean orra. Ach mu dheireadh, is e ’thainig as a’ chuis gu’n do thuit an dara te ann an trom ghaol air mac na te eile. Ged a thachair so dhaibh, cha robh iad an toiseach a’ tuigsinn gu’m b’ ann o aobharan mi-laghail agus mi-nadarra ’thachair e. Bha iad le cheile an duil, o ’n a bha iad fhein cho fior mheasail air a cheile ’s nach cuireadh rud sam bith eatorra, gu’m b’ e so a b’ aobhar gu’n robh tlachd mor aig an dara te do mhac na te eile. Ach an uair a thainig an da phrionns’ og gu aois, thuig na mathraichean gu’n robh an gaol a bh’aca orra ag eiridh o thruaillidheachd nadair. Ged a thuig iad gu’m b’ ann mar so a bha chuis, bha iad an dara cuid neo-dheonach, no neo-chomasach, air cul a chur ris an staid inntinn anns an robh iad. Bha ’n gnothach a bh’ ann ’g an cur o bhiadh, agus o dheoch, agus o chadal na h-oidhche. Agus ged a bha na mathraichean anns an t-suidheachadh so, cha robh fios sam bith aig na prionnsachan oga air dad m’ a dheidhinn; oir bha ’n caoimhneas a bha na mathraichean a’ nochdadh dhaibh taobh air thaobh riamh o am an leanabais ’g an cumail o dhroch amhrus sam bith a ghabhail orra.

Cha do chum an da bhanrigh an cleith air a cheile an staid inntinn anns an robh iad; ach cha robh de mhisnich aca na dh’ innseadh do na prionnsachan oga mar a bha cuisean. Rud nach b’ ioghnadh, bha naire orra staid an cridheachan innseadh dhaibh le cainnt beoil. Ach mu dheireadh shuidhich iad gu’n sgriobhadh iad litrichean uca. Agus an uair a chaidh an righ do’n bheinn sheilg, far an robh e gus a bhith fad tri no ceithir de laithean, ghabh iad cothrom air sid a dheanamh.

An latha dh’ fhalbh an righ, bha prionns’ Amgiad air cheann na comhairle, agus bha am feasgar ann mu ’n do sgaoil a’ chomhairle. An uair a thill e dhachaidh, thug seirbhiseach dha an litir, ghabh e uamhas, agus thuirt e, “A shlaoightire, an ann air an doigh so a tha thu nochdadh do dhilseachd do ’n righ, do mhaighstir?” An uair a thuirt e so, thug e an claidheamh as an truaill, agus sgud e dheth an ceann.

Ghrad ruith e, agus e ann am fior mhullach na feirge, far an robh Badoura, a mhathair, agus dh’ innis e dhi na briathran a bh’ anns an litir, agus co a chuir g’ a ionnsuidh i. Ach an aite eisdeachd ris le foighidin mar bu choir dhi, is ann a las i le feirg, agus thuirt i, “A mhic, cha ’n ’eil annad ach am mealltair, agus tha thu ’cur tuaileas air banrigh Hatalna. Is e boirionnach glic, faicleach, a th’ innte, agus tha e tuilleadh is dana dhutsa bhith ’labhairt ’na h-aghaidh mar a tha thu ’deanamh,”

An uair a chuala e na briathran so, bha e ann an corruich mhoir, agus thuirt e, “Tha sibh aingidh le cheile, agus mur b’ e gu ’m bheil coir agam a bhith umhail do m’ athair, cha ’n fhaiceadh Hatalna latha ach na chunnaic i.”

Dh’ fhaodhadh Badoura a thuigsinn o ’n doigh anns an do labhair a mac fhein rithe, gu’n cuireadh prionns’ Asad, a bha cheart cho measail air fhein ’s a bha Amgiad, gu tur an aghaidh na bha i ag iarraidh air a dheanamh. Ach cha do chuir sid bacadh oirre o oidhirp a thabhairt air a droch innleachdan a chur an gniomh. Air an ath latha sgriobh i litir g’ a ionnsuidh, agus thug i do sheana bhoirionnach i gus a toirt dha.

An uair a bha Asad a’ tilleadh dhachaidh a taigh na comhairle, choinnich an t-seana bhean e, agus thug i dha an litir. Ghabh e as a laimh i, agus mu’n gann a leugh e an litir tharuinn e an claidheamh, agus ghrad mharbh e i. Ghrad ruith e do ’n t-seomar anns an robh Hatalna, a mhathair, agus an litir aige ’na laimh. Bha e ’dol a shealltainn na litreach dhi; ach mu ’n do tharr e sin a dheanamh, ghlaodh i, ag radh, “Tha fhios agam ciod a tha ’nad bheachd; tha thu ’cheart cho mi-mhodhail ri do bhrathair, Amgiad. Bidh falbh as mo shealladh, agus na faiceam d’ aghaidh, no d’ aodann gu brath tuilleadh.”

An uair a chuala Asad na briathran so, agus gun duil aige riutha, ghabh e a leithid de dh’ uamhas ’s gur gann a b’ urrainn e gluasad as an aite ’s an robh e ’na sheasamh. Bha e ann an corruich cho mor ’s gur gann a chaidh aige air a lamh a chumail o bhuile bais a thoirt d’ a mhathair. Ach chaidh aige air stamhnadh a chur air fhein, agus, air eagal gu’n labhradh e briathran mi-iomchuidh ri mhathair, choisich e am mach as an t-seomar.

Cha d’ innis Amgiad facal dha mu ’n litir a fhuair e fhein an latha roimhe sid, agus an uair a thuig e o na briathran a labhair a mhathair ris, gu’n robh i a’ cheart cho ciontach ri Hatalna, chaidh e far an robh a bhrathair gus a chasan a thoirt dha a chionn nach d’ innis e dha mu ’n diomhaireachd ghraineil ud, agus gus bron a dheanamh maille ris.

An uair a chunnaic an da bhanrigh gu’n robh an dithis mhac cho subhailceadh ’s nach geilleadh iad dhaibh, las iad le feirg, agus le droch nadar air a leithid de dhoigh ’s gu’n do chuir iad rompa gu’m feuchadh iad ri an cuid mhac a chur gu bas. Thug iad air na mnathan-coimhideachd a chreidsinn gu’n d’ thug an da phrionnsa ionnsuidh air mi-chliu a chur orra, agus chaidh iad gu tuireadh ’s gu caoidh ’s gu laidhe na leapadh, mar gu’m biodh iad air an tamailteachadh gu mor.

An uair a thill Alsaman, an righ, dhachaidh as a’ bheinn sheilg, bha ioghnadh mor air an uair a fhuair e anns an leabaidh iad le cheile, agus iad gu tursach, deurach, trom-inntinneach. Ghrad dh’ fheoraich e ciod a thachair dhaibh. An uair a chuala an da bhanrigh e a’ faighneachd ciod a bha ’cur dragh orra, chaidh iad gu tuiream ’s gu caoidh na bu mho na bha iad riamh. Agus an uair a chuir e ’cheisd orra uair no dha eile, fhreagair Badoura, agus thuirt i ris, “Le ’r cead, a righ, tha aobhar ar broin cho mor ’s nach bu choir gu’m faiceamaid lath’ eile ach na chunnaic sinn, an deigh na tamailt agus an fhoirneirt a dh’ fhuiling sinn o do dhithis mhac. An uair a fhuair iad sibhse air falbh o’n taigh, ghabh iad de dhanadas oidhirp a thabhairt, ann an doigh ro bhruideil, air mi-chliu a chur oirnn. Gabhaidh sibh ar leithsgeul, ged nach innseamaid an corr dhuibh; oir faodaidh sibh a thuigsinn an staid anns am bheil sinn.”

(Ri leantuinn.)

---

[172]

[Vol . 8. No. 22. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON.

DI-HAOINE, DESEMBER 8, 1899.

Tha’n luchd-obrach anns an factoridh chotain a th’ ann am baile Halifacs air seasamh a mach ag iarraidh tuilleadh tuarasdail, agus a reir gach sgeoil, tha na h-aobhair aca. Tha malairt mhath air a chotan aig an am so, agus tha e air aideachadh gu’n d’ rinn sealbhadairean na factoridh so faisg air coig ceud mile dolair de phrothaid o chionn bliadhna. Ach a dh’aindeoin sin tha tuarasdail an luchd-obrach a sior dhol na’s lugha. Fear a dheanadh coig no sia dolair deug ’sa che’ -la-deug bliadhnaichean roimhe, cha ’n urrainn dha dheanamh am bliadhna ach beagan a bharrachd air deich dolair anns an uine sin. Tha cuid de na figheadairean a bha deich bliadhna ’g ionnsachadh na ceairde, agus tha aca nise ri obrachadh o leth-uair an deigh sia ’sa mhaduinn gu leth uair an deigh sia feasgar, air son ceithir fichead sent ’sa coig (85c). Tha moran de na daoine ’s inbheiche th’ann a Halifacs ag radh gu bheil an luchd-obrach a fulang ana-ceartas mor, agus tha iad a deanamh na’s urrainn daibh a cuideachadh leotha.

Bha drochaid ur Victoria, thairis air amhuinn St. Lawrence, aig Montreal, air a fosgladh do charbadan ’s do choisichean air a cheud latha dhe’n mhios. Bha duil ri fosgladh air a cheud latha de Iulaidh ’sa chaidh, agus na’n do thachair sin bha e gu bhi air a dheanamh le moran greadhnachais, ach bha dail do-shneachanta air a chur ’san obair, agus cha d’fhuaireadh a fosgladh gu so. Bha ’n t-seann drochaid air a fosgladh le Prionnsa Wales anns a bhliadhna 1860. Chosg i faisg air naodh muillein dolair; bha i ochd troidhean deug a dh’ airde, ’s sia troighean deug a leud; bha i naodh mile tunna air chudthrom, agus bha i duinte ’s gun a dol troimpe ach an rathad-iaruinn. Cha do chosg an drochaid ur ach gann da muillein dolair; tha i da fhichead troidh a dh’ airde, ’s tri fichead ’sa coig a leud, cha ’n eil i ach mu dha mhile ’s da cheud tunna chudthrom. Tha i fosgailte air gach taobh agus a bharrachd air rathad-iaruinn tha da rathad oirre air son charbadan, agus da cheum air son choisichean is rothairean. Tha i fada air thoiseach air an t-seann drochaid anns gach doigh, ged a bha i sin ’na latha fein air a meas mar aon de ioghnaidhean an t-saoghail, agus tha sin, comhla ris cho saor ’sa fhuaireadh a togail a leigeil fhaicinn an adhartais a rinneadh ann an oibrichean dhe ’n t-seorsa re nan deich bliadhna fichead a chaidh seachad.

LITIR A EILEAN A PHRIONNSA.

A CHARAID RUNAICH AGUS DHILEAS,

— ’S fada bho nach do sgriobh mi guth do’n MHAC-TALLA, agus tha mi faicinn gu’m bheil moran dheth na bha sgriobhadh litrichean laghach d’a ionnsuidh bho chionn bhliadhnachan air ais, air thuar a leigeadh dhiu, ach beag gu buileach; ach ’se ’n t-aobhar bu mho thug orm fein nach robh mi na bu tric a cur facal g’a ionnsuidh gu’n robh moran de dheagh luchd-eachdraidh agus de ard sgoillearan Gailig a sgriobhadh ann, agus cha bu mhath leam a bhi ann san rathad orra. Cha chluinn mi guth idir bho mo sheann chairid, “Bodachan a Gharaidh,” agus bu laghach e, agus cha bu lugha m’ ionndrainn air bhi cluinntinn bho ’m sheann fhear-eolais agus mo chairid laghach, “Murachadh Cam.” ’S fada bho na bha mise eolach air Murachadh agus b’fhada bho bhi cam e—ach bidh daoine a cur far-ainman orra fhein anns na paipearan an duil nach faithnichear iad. Ach mar a thuirt fear roimhe, ’S maith a thuigeas mise smeigeadh. Chunnaic mi ainm ur air a thoirt orm fhin anns a MHAC-TALLA an am a bhi ag eadar-theangachadh dan Brioguis an Fhir-dheasachaidh. ’Se “Seumas a Chiuil” a thuirt iad rium. Ach tha mi ’n duil gu’n lean mise ris an t-seann ainm, oir tha mo chruit-chiuil ionann ’s gu bhi air a pasgadh, bho na tha mi faireachdainn coltas geamhraidh na h-aoise a dluthachadh rium, agus mar sin is du do na gleusan agus do na ribheidean a bhi a tiormachadh agus a fas rag. Tha mi ag ionndrain mar an ceudna, agus tha mi a creidsinn gu ’m bheil moran eile de luchd-leubhaidh MHIC-TALLA ag ionndrainn nach eil sinn a cluinntinn cho tric ’s bu mhaith leinn bho mo dheagh charaid agus an Gaidheal urramach “C. C.” ’Sann dha fein a b’aithne an litir phongail a sgriobhadh. Gu ma fada slan e.

Tha geamhradh fosgailte briagha againn cho fad so, agus ged a tha ’m pailteas de thoradh na talmhainn air an Eilean so ’m bliadhna, cha ’n eil na prisean ach gle iosal, agus mur dean spreidh is caorich beagan airgid cha dean toradh na talmhainn ach ro bheagan.

Bha mi ’n duil nuair a thoisich mi air sgriobhadh gu’m biodh naigheachd air choirigean agam, agus bho nach eil a bheag do naigheachd ur agam agus gu’m bheil moran do na seann naigheachan a dhol as mo chuimhne, tha mi ’n duil gur fear dhomh sgur aig an am so ma’s bi sibh fein agus ur luchd-leubhaidh lionmhor a fas sgith dhiom. Tha an t-ard-riaghladh a gairm tairgseachan airson deich mile dhe ’n rathad-iaruinn a chur air adhart eadar Baile Shearlot agus Murray Harbor gun dail sam bith, agus an drochaid iaruinn mar an ceudna air an aiseag aig Baile Shearlot. Tha mar an ceudna Taghadh luchd-Parlamaid a dol air adhart anns an da shioramachd so, Queen ’s and King’s. Tha aon dhiu gus fear a chur a stigh ann an aite an Onaraich Eachunn C. Domhnullach, a bha na fhear-lagh-a- chruin, agus a chaidh ardachadh gu bhi na Bhreitheamh Siorramachd agus am fear a chaidh a chur mar fhear-lagh-a- chruin na aite, ’se ur caraid fhein a’ th’ann, an t-Onorach D. A. Mac Fhionghain, agus a reir an lagha feumidh e an taghadh a ruith a nise mas urrainn e aite suidhe a chumail anns a pharlamaid; tha’n taghadh ri bhi ann air an treas latha deug dhe ’n mhios so tighinn, ach fagaidh sinn mar sin iad an drasda. Tha mo bhana-chompanach agus mi fhin leis an durachd a’s fearr a cur moran bheannachdan do ur n-ionnsaidh fein agus a dh’ ionnsuidh cairdean is luchd-leubhaidh MHIC-TALLA, anns gach duthaich is aite am bheil iad.

SEUMAS A. MAC GILLE-MHAOIL.
Na h-Eileanan Coille, Nobh, 23, ’99.

Chaochail a cheud fhear de na Vanderbilts a bha ainmeil air son a shaoibhreis, nuair a bha e 83 bliadhna dh’ aois, an dara fear nuair a bha e 65, agus an treas fear nuair a bha e 54. Tha e mar so coltach gur e bhi gabhail curaim de’n t-saoibhreas a’s truime air beatha ’n duine na bhi ’ga dheanamh.

Ann am baile-mor Lunnainn agus anns an t-siorrachd anns a bheil e, chaochail da fhichead ’sa h-ochd air a bhliadhna ’sa chaidh le cion a bhidh. Tha e ’na ni muladach gu’m biodh daoine ’basachadh le acras anns a bhaile a’s motha ’s a’s saoibhire th’ air an t-saoghal.

Nova Scotia Furnishing Co., (LIMITED. )

Ard-Chairtealan air Eilean Cheap Breatunn.
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Airneis agus Brait-Urlair.

An Stoc a’s motha, am Bathar a’s fhearr, agus na Prisean a’s isle. Taghail a stigh, neo cuir a dh’ iarraidh ar pris-chlar.

Faic ar Bathar Nollaig.
dec . 8, ’99. —1yr.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 16, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries ,Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

---

[173]

[Vol . 8. No. 22. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha sinn duilich gu bheil againn ri litir Iain Rothaich a chumail air ais air an t-seachdain so a rithist. Gheibh ar leughadairean i air an t-seachdain s’a tighinn.

Thuit fear d’am b’ainm Larsen sios an toll an t-soithich Britannic, ann an Louisburg, oiche Di-donaich s’a chaidh, agus bha e air a ghrad mharbhadh. Bhuineadh e do Norway, agus bha e ’na theineadair air an t-soitheach, a bha stigh a gabhail luchd guail.

Tha e air a radh gu’m biodh gainne mhor guail ann am Boston air a gheamhraidh so mur b’e meinnean Cheap Breatunn. Tha na soithichean cho gann timchioll a phuirt sin ’s nach urrainnear gual gu leor a ghiulan ann. Ach theid aig meinnean an eilein so air guail gu leor a sheachnadh, agus tha ’m pailteas shoithichean ann gus a ghiulan gu Boston no gu aite sam bith eile tha gann dheth.

Mar a chithear ann an ait eile tha leabhran beag air a chur a mach anns an oifis so, a tha toirt cunntas air beatha agus fiosachdan an fhiosaiche ainmeil “Coinneach Odhar.” Bha an eachdraidh air a sgriobhadh leis an Urr. D. B. Blair, D. D., nach maireann, mu bhliadhna mu’n do chaochail e. Tha i air a deagh sgriobhadh, agus is math is fhiach i a’ phris a thatar ag iarraidh air an leabhar. Cha’n eil ach aireamh gle bheag air a chlo-bhualadh, agus mar sin feumaidh iadsan a tha air son fhaotainn cur g’a iarraidh trath.

Cheannaich daoine mhuinntir Halifacs corr us leth-cheud acaire fearainn ann an Orangedale o chionn ghoirid air am bheil iad a dol a thoiseachadh air deanamh bhricks trath ’san earrach. Cha’n eil teagamh nach bi feill gu leor orra ann an Sidni air an ath shamhradh, nuair a bhios an obair-iaruinn agus gach togalach a bhithear a cur suas air feadh a bhaile a’ cur feum air aireamh mhor dhiubh. Tha paipear St. Peter’s ag radh gur anns an aite sin a tha ’n talamh bhricks a’s fhearr air an eilean—gur ann a rinn na Frangaich na chuir iad am feum ann an Louisbourg, agus gu bheil sin na dhearbhadh air fheobhas. Ach cha’n eil teagamh nach deach Orangedale a roghnachadh a chionn gur e aite ’s deiseile a thaobh an rathaid-iaruinn.

Chuireadh failt’ agus furan air reiseamaid Chanada an uair a chuireadh air tir i ann an Cape Town. Chaidh a cur gun dail sam bith air adhart faisg air larach a chogaidh, agus cha’n eil teagamh, an deigh beagan uine chur seachad ag ionnsachadh cluich an airm, nach bi i air a cur far am faigh na daoine cothrom air an treine ’s an gaisge nochdadh ann am blar. Ma nithear sin, tha fhios againn gu’n giulan iad iad fhein gu math. Tha reiseamaid New Zealand air an laraich cheana. Tha moran dhe’n bharail gu’n dean reiseamaid Chanada, mu’n tig crioch air a chogadh, cliu a chosnadh dhi fhein nach bi aig moran anns an arm Bhreatunnach. Tha dochas againn nach bi iad air am mealladh anns an duil sin.

Chaidh paisde nighinn, aois ochd miosan deuga, le Uilleam Mac Aonghais, aig Allt nam Breac, a scaldadh Di-satharna s’a chaidh, agus ann an ceann latha gu leth chaochail i. Bha i cleasachd air feadh an taighe agus chuir i coire bha lan de dh’ uisge goileach thairis, ’ga dhortadh oirre fhein. Dh’ fhuiling i cradh mor mu’n do chaochail i.

Cha b’urrainn do’n Chomunn Chaledoineach an dinnear abhaisteach a bhi aca air Feill Aindreis, leis an tigh-osda bhi neo ullaichte air son a leithid; tha an t-osdair ur gun a luchd-cuideachaidh fhaotainn fhathast. Ach bha coinneamh mhath agus biadh fuar aca ann an talla na siorrachd a sheas an aite na dinnear. Tha coinneamh gu bhi aig a chomunn an deigh so uair ’sa raidhe, agus tha dochas gu’m bi soirbheachadh leis nach robh leis fhathast.

Tha caraid a Malagawatch ag innse dhuinn gu’n do mharbh fear Domhnull Caimbeul, anns an aite sin, o chionn ghoirid, muc a chothromaich coig ceud ’s da fhichead us ochd puinnd deug (558); agus gu’n do mharbh coimhearsnach dha, Alasdair Caimbeul, te a thomhais coig ceud da fhichead us ceithir puiund (544). Bha da mhuic eile air am marbhadh a thomhais mu cheithir ceud gu leth punnd. Ma ni a chuid eile de Cheap Breatunn cho math so, bidh muc-fheoil gu leor aca air son a gheamhraidh.

Tha cas-lagha air lamhan na cuideachd a tha cur air adhart na h-obrach mu mheinnean ’s mu acarsaid Bhroad Cove. Chaidh a chuideachd sin a chur air chois le Uilleam Penn Hussey, a tha na cheannard air an obair, agus chuir aireamh de dhaoin’ earrasach a Switzerland an cuid airgeid innte. Cha robh iad sin riaraichte le Hussey no leis an doigh anns an robh e cur air adhart a’ ghnothuich, agus reic iad an cuid stuic ri cuideachd a th’ann an Lunnainn. Tha iad sin a nise dol do’n chuirt mhoir ag iarraidh stad a chur air gnothuichean cuideachd Bhroad Cove, agus a cur m’a sgaoil. ’S e sin an aon doigh air an urrainn daibh faotainn cuibhteas Mr. Hussey; tha iad air son sin a dheanamh a chum gu’m bi a mheinn ’s an acarsaid ’nan lamhan fein gu buileach.

Tha an gual air eiridh ann am pris; tha e an so an drasda 25c an tunna na’s daoire na bha e o chionn mhios, agus cha b’ iongantach, leis an tomhas mhor a thatar ag iarraidh anns na Staidean, ged a dh’ eireadh e tuilleadh. Tha aig cuideachd a ghuail ri ceud mile tunna chur do Bhoston an taobh a stigh de dha no tri mhiosan. Tha ’n gual cruaidh a tha tighinn as na Staidean, air a gheamhradh so dolair na’s daoire na bha e an uiridh. Tha moran de na meinnean guail ann am Breatunn nan tamh le seasamh a mach nan gualadairean; tha sin a fagail a ghuail cho gann anns an duthaich sin ’s gu bheilear a toirt moran a null as na Staidean; agus tha sin a rithist ’ga fhagail gann anns na Staidean; agus air an aobhar sin tha phris ag eiridh. Tha orduighean aig a chuid mhor de mheinnean Nobha Scotia nach urrainn daibh a laimhseachadh gu ceann aireamh sheachduinean.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

Tha an
Nollaig ’sa Bhliadhn’ Ur
gu bhi againn,
agus o’n is abhaist do’n mhor chuid a bhi toirt seachad GHIBHTEAN aig an am sin, tha sinne ’deanamh deiseil air son an creic riutha. Cho luath ’sa thig ar Bathar Nollaig bheir sinn fios duibh. Bidh moran sheorsachan againn—gu ire bhig ni sam bith a dh’ iarras tu am BATHAR TIORAM, SOITHICHEAN SINA, LAMHANNAN, CUARAIN, etc.

J . C. MILLS.

SYDNEY FURNITURE & MERCHANDISE STORE.

Airneis Taighe, Comhdach Urlair, Cas-Bhratan.
Cuirteinean, Sgailean, Maidean Chuirteinean.
Bathar Tioram, Soithichean Gloine agus Sina, Groceries .

THA AR PRISEAN GLE ISEAL.

CHEAPSIDE WAREHOUSE.
C. S. JOST, Manager.SIDNI, C. B.

W . A. FRENCH,
FEAR DEANAMH
CHARBADAN agus CHAIRTEAN.

Innealan Giulan dhe gach seorsa air an deanamh ri ordugh.

Gheibh CRUIDHEADH EACH aire shonruichte.

Airneiseachadh Charbad, Litheadh, Obair Fhiodha agus Obair Iaruinn.

Dolbin and Matthew Streets,SIDNI, C. B.

---

[174]

[Vol . 8. No. 22. p. 6]

Is Fhearr Gliocas na ’n t-Or.

Bha righ ann roimhe so, ’s bha e latha ag gabhail sraide air feadh baile-mhargaidh, ’s rachar romh chearna dhe ’s an robhas ’s an uair ag cumail feille. Sheas e a ghabhail beachd air a’ bhathar agus orrasan a bha ’ga reic ’s ’ga cheannach, agus thugar an aire do sheann duine coir liath ’n a shuidhe a measg chaich, agus farraidear dh’e co b’e, no ciod a bh’ aige ’g a reic. Thuirt esan ’s e freagairt, gu’m bu ghliocair e, ’s gu’m b’e a’ chrionntachd am bathar a bh’ aige ’ga reic. Rinn an righ snodha gaire, ’s thuirt e ris, gu’m bu rud sid air an robh e anabarrach feumach leis na bh’ aige de dhaoine ri rian, ’s gun e ach og. “Agus,” ars’ esan, “ma ’s urrainn dut a’ chrionntachd a reic rium, bheir mi gu toileach dhut da chiad marg oir oirre.” Is e bh’ ann gu ’n d’ thuirt an gliocair ris: “Bheir mi seoladh dhut leis am faod thu thu fhein agus do dhaoine a rian le crionntachd. A chaoidh na bruidhinn, ’s na gabh rud sam bith os laimh gun sealltainn romhad ciod a’ bhuil gus an tig do bhriathran agus do dhianadas.” Thaitinn an seoladh so cho math ris an righ ’s gu ’n d’ ordaich e an t-or a phaidheadh ’s an uair dha. An sin ghearr e e air comhlaichean, ’s air uinneagan a luchairt, ’s air an obair oir a’s airgid, ’s dh’ fhuaigh e e air gach snathainn aodaich a bh’ aige, chum e bhi daonnan aige mu chomhair a shul. Leis an fhaicill so cha deachaidh an righ riabh air iomral ’n a chomhairle, agus riaghail e e fhein ’s a righeachd le gliocas.

An uair a chuirear teachdaireachd ghloirmhor an t-soisgeil fa chomhair dhaoine, is e fior bheagan dhiubh a bhios toileach eisdeachd ris an teachdaireachd, ged a tha oighreachd neo-thruaillidh, agus neo-shalach, agus nach searg as air a tairgseadh dhaibh. Ach eisdidh iad le mor aire re uine fhada ris gach fear a dh’ innseas dhaibh cia mar a theid aca air saoibhreas a chur cruinn. Nach mor gu’m b’ fhearr do dhaoine greim a dheanamh air an t-saoibhreas a mhaireas gu saoghal nan saoghal, na an cridhe shuidheachadh air an t-saoibhreas a dh’ fhagas iad ’nan deigh aig uair am bais, agus a dh’ fhaodas a bhith ’na mheadhainn air an anam a sgrios?

Cluinnear moran anns na h-amannan so mu uidheaman-brudhine. Dh’ fhaoighneachd gille beag dhe ’athair uair co air a bhatar a deanamh nan uidheaman-bruidhne. Thuirt ’athair ris gu’n d’ rinneadh a cheud te air aisinn duine.

Ma bheir sinn oirnn fhein a chreidsinn nach ’eil buaireadair ann, bidh sinn as ar faireachadh, agus mar sin, bidh an cothrom aig a’ bhuaireadair air lamh an uachdar fhaotainn oirnn.

Iompaireachd Bhreatuinn.

Tha e air a radh, agus sin le firinn, nach ’eil a’ ghrian a’ dol fodha air Iompaireachd Bhreatuinn uair sam bith. An uair a theid a’ ghrian as an t-sealladh oirnne anns an duthaich so, their sinn gu’n deachaidh i fodha; ach an uair a theid i as ar sealladh-ne tha i ’tighinnn ann an sealladh muinntir eile a tha ’nan comhnuidh anns an aird an iar oirnn.

Cha’n ’eil ann an Eileanan Bhreatuinn ach earrann gle bheag dhe ’n Iompaireachd an coimeas ris na duthchannan mora, farsuinn eile a tha fo riaghladh na Banrigh. Is e Australia an t-eilean a’s mo a th’ air an t-saoghal. Tha t-eilean so fo riaghladh na Ban-righ. Tha na h-Innsean an Ear gu math na’s mo na Australia, agus tha’n duthaich mhor so fo riaghladh mar an ceudna, agus tha ’n duthaich mhor fharsuinn so, Canada againn fein, fo a riaghlaidh cuideachd. Agus tha na bheil a dh’ fhearann fo a riaghladh ann an Africa cho farsuinn ris an Roinn-Eorpa. A bharrachd air na duthchannan mora ’dh’ ainmich sinn tha moran de dh’ eileanan beag’ eile fo a riaghlaidh. A dh’ aon fhacal, tha’n coigeamh cuid de dh’ fhearann an t-saoghail fo riaghladh na Banrigh!!

Tha duin-uasal ann an Russia an deigh tigh a thogail a tha air a dheanamh gu h-iomlan air paipear. Bha e air a chur suas dha le duin’ innleachdach a America, agus chosg e dha ceithir fichead rouble, no faisg air leth cheud us coig mile dolair an airgead na duthcha so. Tha’m fear a thog e ag radh gu mair e na’s fhaide na tigh claiche. Tha ’n Ruiseanach a nise ’cur roimhe nach bi bior airneis air a chur am broinn an taighe nach bi air a dheanamh air paipear mar an ceudna.

Biadh a thoirt do’n fhearann mu’m fas an t-acras air; fois a thoirt da mu ’m fas e sgith; a gharthlanadh mu’m fas e salach—comharradh an deagh thuathanaich.

Cuir do chomhairle ri duine turail agus cogaiseach, agus bi air do stiuradh le fear is glice na thu fein a roghain air de dhoigh fein a leantainn.

Tha uibhir de dh’iarann san fhuil aig da fhichead duine ’s a dhianadh suas cnap ’s am biodh ceithir puinnd fhichead air chudrum.

Smachdaich do smaointean an uair a bhios tu leat fhein, agus cum srian ri d’ theanga am measg cuideachd.

COINNEACH ODHAR,
Am Fiosaiche.

Leabhar beag anns am bheil cunntas goirid air a bheatha agus fhiosachdan, air a sgriobhadh leis an Urr. D. B. Blair, D. D., nach maireann. A phris: aon leabhar 10c.; da leabhar dheug air $1 .00. Ri chreic aig
PUBLISHERS OF “MAC-TALLA,”
Sydney, C. B.

BANK OF MONTREAL.
SUIDHICHTE, 1817.
Corpaichte le achd Parlamaid.

EARRAS PAIGHTE:
$12 ,000,000.00.

AIRGEAD TAIMH:
$6 ,000,000.00.

ANN AN SIDNI.
OIFIS RE UINE GHOIRID:
Oisean Sraidean Charlotte agus PrinceWilliam Henry.

Banca-Caomhnaidh.
Um. TURNER, Fear-gnothuich.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

The Scottish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
Alexander Bain,
Port Hawkesbury,
Nov. 27 ’99. Cape Breton.

GHEIBH THU
TI, SIUCAR, CANNDAIDH, BRIOSCAIDEAN, IASG, HAMS , BACON,
IASG, FEOIL AGUS MEASAN AIR AN CUR SUAS ANN AN CANAICHEAN
AIG
Aonghas D. Mac Gilleain,
Sidni C. B.
Anns an t-seann“American House.”
Nov. 3, ’99. — 6m

Merchants ’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—HALIFAX .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

MEUR-OIFIS ANN AN SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaidh.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3½% ’sa bhliadha.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Ma thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Tha na carbadan a tha sinn a creic cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Tha iad socair. Tha iad briagha. Tha iad buan. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do ’nCanada Carriage Co. ,an Ceap Breatunn,
Sidni, C. B.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B

---

[175]

[Vol . 8. No. 22. p. 7]

NA GAIDHEIL DHILEAS.

Iadsan a Phaigh Mac-Talla.

Eoghan G. Caimbeal, Sycamore , Ill.
A. D. Moireastan, Joliet , Ill.
Calum Mac Amhlaidh, Anaheinn, Cala.
Domhnull MacRath, Milton , Oregon.
Iain M. Stiubhart, Vancouver , B. C.
Seumas Mac Leoid, Dawson City.
Aonghas Mac Laomuin, Stanchiel , E. P. I.
Domhnull Mac Calmain, Kinross , E. P. I.
Iain Mac Fhearghais, Port Arthur, Ont,
A. H. Caimbeal, Hartley , Ont.
Iain Mac Calum, Heather , Ont.
D. I. Mac Ascuill, L’Ardoise Iseal.
Iain E. Mac Leoid, Ingonish.
A. Domhnullach, Amhuinn a Bhradain.
R. Barclay, Sidni.
Bean Neill Mhoireastain, Salem Road.
Ailean Mac Leoid, Whitney Pier.
Padruig Mac Neill, Cobh a Phiobaire.
I. W. Domhnullach, Malagawatch .
Alasdair Mac-an-t- saoir, Catalone .
Bean Iain Mhic Nimhein, Catalone .
Uilleam Domhnullach, Marion Bridge.
Iain S. Gillios. Cul Loch Ainslie.

An Cogadh.

Tha e air aithris gu bheil Morair Roberts gu bhi air a chur do cheann a deas Africa mar ard-cheannard air an arm Bhreatunnach. A reir choltais cha’n eil e cho soirbh na Boers a chisneachadh ’sa bhatar an duil; tha iad ’nan daoine ro-threun, tha neart mor ann dhiubh, agus iad air an deagh uidheamachadh air son cogaidh. Mur biodh sin cha bhiodh Breatunn a dortadh uiread airm dh’ an duthaich. Tha aice ann a nis diuth air ceud mile saighdear, agus an uine ghoirid bidh mu fhichead mile eile ann, air chor ’s nach armailt bheag no shuarach air am bi Roberts na cheannard, ma tha e fior gu bheil e dol ann. Cha d’ thainig sgeul a b’ fhiach air a chogadh air an t-seachdain so; tha na claisean troimh ’m feum iad tighinn air an druideadh cho curamach le riaghladh an airm. Chaill na Breatunnaich faisg air ceithir cheud gu leth duine anns am blar Modder River.

Sgeul Ur.

Air a’ cheud sheachdain dhe’n Bhliadhn’ Ur, bidh sgeul ur a toiseachadh anns a MHAC-TALLA,— “Rob Dona, mac na Bantraich.” Cha ruigear a leas de mholadh a dheanamh oirre ach a radh gur h-e ’s ughdar dhi ar caraid urramach “Iain,” air am bheil a mhor-chuid de ar leughadairean a cheana eolach. Tha fhios againnn gu ’n toir a leughadh mor thoileachadh agus fiosrachadh do shean us og.

Bha aig muinntir Mhanitoba ri bhi taghadh parlamaid ur an de. Aig am dol a chlo, cha b’urrainn fios a bhi againn ciamar a chaidh an latha. Bha ’n da phairtidh a deanamh an lan dhichioll air an cuid dhaoine fhaotainn air an taghadh, agus mar is abhaist ’na leithid, bha muinntir gach pairtidh a’ gabhail orra bhi lan chinnteach a buaidh. Tha Uisdean Iain Domhnullach, mac do Shir Iain A. Domhnullach, nach maireann, air cheann nanconservatives ,agus tha e ’na neart mor dhaibh.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

D. L. MAC FHIONGHAIN,
SIDNI, C. B.
Flur, Min, Coirce, Buntata, Hams , Bacon,Ti, Siucar, Brogan, Botainnean, &c , &c .
GAN CREIC SAOR.

THIG G’AR COIMHEAD.

Tha stoc math de THOMBACA, CIGARSagusCIGARETTESagainn, agus creicidh sinn beagan no moran riut.

BORBAIREACHD
anns a bhuth cheudna. Cuir deuchainn oirnn. Theid sinn an urras air an obair.

Z . TINGLEY.
Oct. 27, ’99. —6m.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

Ceannaich Punnd de
Union Blend Tea
AGUS BIDH COTHROM AGAD AIR DUAIS MHATH AIRGEID FHAOTAINN.

Tha iuchair anns gach pasg puinnd. Gleidh na h-iuchraichean agus thoir a stigh iad ann an Nobhember s’a tighinn. An neach aig am bi an aireamh a’s motha dh’ iuchraichean, gheibh e
CEUD DOLAIR A DH’AIRGEAD

Tha ochd bocsaichean airgeid ri bhi air am fosgladh air a cheud latha de Desember, anns am bheil $5 , $10 , $15 , $20 , $25 , $50 , $75 , agus $100 . Cha ’n eil ann ach aon iuchair air son gach bocsa, agus neach a chuireas a stigh an iuchair cheart, gheibh e na th’ anns a bhocsa dh’ fhosglas i gu saor agus a nasguidh. GheibhearUnion Blend Teaaig
Matheson , Townsend & Co. ,
Sidni, C. B.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the
Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & Co. 361 Broadway, New York
Branch Office. 625 F St., Washington, D. C.

---

[176]

[Vol . 8. No. 22. p. 8]

Oran.

LE AONGHAS MAC MHUIRICH, A MUILE.

AIR FONN: —“Ower the water tae Charlie. ”

’Se fath mo mhulaid gu’n d’ fhas mi duilich,
Bho’n dh’fhag mi buileach an t-aite,
’S ann fada mo thuath a’n iomall a’ chuain
Tha’n t-eilean ’s an d’ fhuair mi m’ arach.

’S e mheudaich mo mhulad bhi ’m bliadhna ’s an uraidh
Gu cian bho m’ chuideachd air anradh,
’S ge taitneach le cuid a bhi ’n Glaschu fuireach,
’Se b’ anns’ a bhi ’m Muile nan ard bheann.
’Se fath mo mhulaid, etc.

Fhir a theid thairis do Mhuile nam beannaibh,
Thoir soraidh bhuam dhachaidh gu m’ chairdean,
A’s innis gur maith leam bhi cluinntinn gur maireann
Gach duine ’n Loch Leamhainn mar dh’ fhag mi.

Ma gheibh mi mar ’s maith leam tha duil ’am dol fhathasd
A chumail na calluinn mar b’abhaist;
’S ged bhios mi air m’ aineol cha leig mi as m’ aire
Gach fasan bh’ aig clanna nan Gaidheal.

Ged tha mi ’s an am so ’n comhnuidh measg Ghall
Tha m’ inntinn an geallair bhi lamh riubh,
Bu taitneach mar cheaird leam bhi fiadhach feadh bheann,
Seach giulan na lanndair ghrannda.

’N uair bhios mi leam fhein a mach air an oidhche
’Gimeachd air lom nan sraidean,
Gur tric bhios mi caoidh bhi ’n duthaich nan Gall,
Le comunn gun suim do m’ chanain.

’Nam faighinn mo dhurachd, philiin do m’ dhuthaich,
’S cha bhiodh mo dhuil ri fhagail,
’S cha tug mi cho fad’ ann am baile nan du-Ghall
Mur bitheadh ’s an uir mo chairdean.

Marbhphasg air na daoine ’chuidich an sgaoileadh,
’Mheudaich ’s a dhaor na mail oirnn,
Ach guidheam do phairt dhiubh mu’m fag iad an saoghal,
Gu’m faigh iad na’n saothair paigheadh.

Rinn pearceall chaorach, fearann a dhaoradh,
’S dh’ innis dhuinn daoine ’n fhaistneachd—
Gu’n cuireadh iad gaisgich nan gleannaibh air faointraidh,
’S duthaich nan laoch ’n a fasach.

Cha’n ioghhadh mi idir bhi sileadh nan deur,
’N am cuimhneachadh gniomh gach baillidh,
Mar chuir iad fo chaoraich gach aonach a’s sliabh,
’S na daoine chuir cian thar saile.

Na’n eireadh dhuinn cogadh a thighn’ air an tir,
Co ’sheasadh an rioghachd bho ’n namhaid?
Ach creididh na Sasunnaich fhathasd gur fior,
Gur mor ga’n dith na Gaidheil.

Gur h-iomadh fear treun bha ro-mhath ’s an streup
’S a chuireadh retreut air namhaid,
Tha’n diugh an America leagadh nan geug.
A’s caoraich a’s feidh na aite.

Tha fearann ar gaoil fo fhroinneach ’s fo fhraoch,

A policeman’s lantern.

’S gach machair a’s raon gun aiteach,
’S cha’n fhad’ a ’bhios duin’ ann am “Muile nan craobh,”
Ach Goill ugus caoraich bhana.

Tha crioch air mo dhuan mu’n gabh sibh rium gruaim,
Bho’n ’s eallainn gun bhuaidh a bhardachd;
Ach fhad’ s’ bhios mi maireann cha toir mi dhi fuath
Oir cumaidh i suas a Ghaidhlig.

Oran.

LE IAIN MAC DHOMHNUILL, ANN AN EILEIN MHUILE

AIR FONN:— “O, nach robh sinn mar bha.”

O, cha ’n urrainn mi ann,
Gu de mar is urrainn mi ann?
Cha ’n urrainn mi direadh a’ mhullaich
Bho’n dh’ fhas sinn uile cho fann.

Ma thig na Russianaich thairis,
Mar tha iad a’ bagairt ’s an am,
Co a thilleas iad dhachaidh?
’S na gaisgich againn’ air chall.
S iad gu’n seasadh an larach,
’S nach bitheadh gun arach an call,
’S mur striochdadh na naimhdean dhoibh toileach,
Gu’m bitheadh an collan gun cheann.

Na Gaidheil fhuranach, ghleusda,
’S an gunn’ air dheadh ghleusadh ’n an laimh,
’Bheireadh an coileach bhar gheugan,
’S a leagadh mac eilde ’na dheann;
Mar sud a’s luchd-breacan an fheilidh,
Chite air sleibhte nam beann;
Ach ciobairean glasa nan aomul,
’S beag orr’ na daoin’ a bhios ann.

A’ mhuinntir a bhiodhmid a’ tathaich.
Air lionmhor fathach nan gleann,
Tha iad a nis air dol thairis
Do rioghachdan fada bh’ uainn thall;
’S ann oirnn a thainig an latha,
’Bhi ’g eisdeachd glamartaich Ghall,
’Stiureadh a’ choin air gach taobh dhiom—
Sgoiltidh an glaodhaich mo cheann.

Caoraich mhaola a Sasunn
A’ tighinn bho mhachair nan Gall,
An aite crodh-laoigh agus aighean,
Bhiodh againn air sraithean nan gleann,
Gruagaichean og a’ toirt air’ oirre
’M bothan na barraich ’s an am,
A’ leigeil nan gobhar ’s ga’n cuallach
Tiomchioll air bruachan nan ailt.

Na tighean ’s am faighte an aoidheachd
Air aireachan caoine uan gleann,
Tha iad a nise gun daoine.
Na’n totaichean maola gun cheann;
’S leac-an-teinntein dh’ fhuaraich i,
Cointeach a’s luachair mu ’ceann;
Sud far am faighte na gillean
Bhiodh math ann an iomairt nan lann.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

J . J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

Am Feillire.

DESEMBER, 1899.

1 Di-haoine Bas Raibeart Mac-Shim, 1768.
2 Di-satharna
3 DI-DONAICH I. Donaich dhe’n Teachd.
4 Di-luain Breith Thomais Charlile, 1795.
5 Di-mairt
6 Di-ciaduin Breith an t-Seanalair Mone, 1608.
7 Dior-daoin
8 Di-haoine Breith Banrigh Mairi, 1542.
9 Di-satharna Breith Raibeart Dhundais, 1685.
10 DI-DONAICH
11 Di-luain Bas Thearlaich na Suain, 1718.
12 Di-mairt
13 Di-ciaduin Bas an ollaimh Mac Iain, 1784
14 Dior-daoin
15 Di-haoine
16 Di-satharna Cogadh na Spainnde, 1718.
17 DI-DONAICH III. Donaich dhe’n Teachd.
18 Di-luain [17] Fogradh Righ Sheumas VII., 1689,
19 Di-mairt
20 Di-ciaduin Bas an ridir Iain Mac-na-Ceardrich, 1836.
21 Dior-daoin
22 Di-haoin Breith an ard easbuig Tait, 1811.
23 Di-satharna
24 DI-DONAICH IV. Donaich dhe’n Teachd.
25 Di-luain Bas Sheumais Mhic-an-Rothaich, 1870.
26 Di-mairt
27 Di-ciaduin An fheill Eoin.
28 Dior-daoin Bas Rob Ruaidh, 1734.
29 Di-haoine Breith Thearlaich Mhic-an-toisich, 1766
30 Di-satharna
31 DI’DONAICH

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 2, U. 8, M. 34 F.
A Cheud Chairteal L. 9, U. 4, M. 49 F.
An Solus Lan L. 16, U. 9, M. 17 F.
An Cairteal mu Dheireadh L. 24, U. 11, M. 24 F.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair
Foghair us Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Sept. 28, 1899.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

Tursan Direach. —Tha na bataichean a tha fagail aig 10 a. m. ’s aig 3 p. m. a dol direach eadar an da bhaile.

J . A. YOUNG, Manager.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An Seorsa ’s Fhearr air an t-Saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

J. S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - - - C. B