---

[193]

[Vol . 8. No. 25. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, DESEMBER 29, 1899. No. 25.

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. XLVII.

A FAGAIL AIT’ AN OIR.

Mu dheireadh thainig na fir air an ais an ceann choig latha deug. Bha corr is fichead fear eile comhladh riutha. Bha cuid mhath de bhiadh ’s de dheoch ’s de dh’ aodach aca, agus dhe gach inneal a bhiodh feumail air son buinig agus nigheadh an oir. Rinn sinn uile toileachadh mor riutha an uair a rainig iad sinn. Bha sinn anabarrach eiseil a chion iomadh rud, gu h-araidh a chion aodaich laidhe agus eirigh. Thug iad leotha canabhas gu leor gus buithean a thogail. Agus o’n a bha fiodh freagarrach gu leor furasda ri fhaotainn faisg air laimh dhuinn, cha robh sinn fhada ’cur suas nam buithean. An ceann da latha an deigh dhaibh ar ruighinn, bha aiteachan comhnuidh againn cho math ’s a b’ urrainn duinn iarraidh na leithid a dh’ aite. Bha’n uamha ’na taigh-tasgaidh againn, far an robh an t-or, am biadh ’s an t-aodach, agus gach ni feumail eile air an cur seachad gu curamach.

Dh’ innis na fir a thainig dhuinn gu ’n robh aireamh mhath de dhaoine eile air an rathad a’ tighinn leis gach seorsa bathair a bhiodh feumail dhuinn gus a reic ruinn. Thug so toileachadh mor dhuinn aig an am, oir bha sinn taobh air taobh ro fheumach air iomadh rud nach robh ri fhaighinn anns an fhasach ud.

An uine gun bhith fada ’na dheigh sid thainig cho math ri leith cheud fear do’n aite. Ged a thug Daniel ordugh teann do na daoine a chuir e air falbh a dh’iarraidh deisealachd dhuinn, gun iad a dh’ innseadh gu’n d’ fhuaradh am mach aite ur anns an robh an t-or, a reir choltais, na bu phailte na bha e ann an aite sam bith, dh’ innis iad do chuid dhe’n companaich barrachd air na bu choir dhaibh innseadh. Cha robh eagal sam bith air a h-aon dhinn nach fhaigheadh na ceudan or gu leor anns an aite; ach o’n a bha fhios againn gu ’n tigeadh iomadh droch dhuine do ’n aite, an uair a chluinneadh iad m’a dheidhinn, cha robh iarraidh sam bith againn air am faighinn ’nar measg. Ach an uair a rainig na daoine a chuir sinn air falbh am baile anns an robh iad gus gach deisealachd a cheannach dhuinn, thachair companach riutha do ’n d’ innis iad, an uair a bha iad ag ol

[Dealbh]

An Seanalair Buller.

Is e so an duine chuireadh a mach do Africa Deas gu bhi ’na Ard-Cheannard air an arm Bhreatunnach an aghaidh nam Boers nuair a thoisich an cogadh. Is saighdear trein e, a choisinn cliu mor dha fhein anns gach cogadh agus blar anns an robh e. Bha e eolach air na Boers ’s air an doighean cogaidh roimhe, agus tha lan-earbs’ aig Breatunn as. Rugadh e ann an Devonshire, an Sasunn, agus tha e tri fichead bliadhna dh’ aois.

comhladh, ursgeulan mora mu thimchioll na bha de dh’ or ri ’fhaotainn far an robh sinne. Chaidh am beag sgeul thun a mhor sgeoil, agus ged bu ghann a bha iad a’ creidsinn na chual’ iad, rainig iad sinne, ged nach robh sinn ’g an iarraidh.

Mu’n d’ thainig ceann leith bhliadhna, bha cunntas cheudan anns an aite ud.

Cha b’ ann gu buinig an oir a chaidh iad uile ann. Bha cuid dhiubh cho leasg’ ’s nach b’ aill leotha lamh a chur air piocaid no air sluasaid, ged a gheibheadh iad tuarasdail cho ard ’s a b’urrainn duine reusanta sam bith iarraidh. Bha cuid dhiubh nach d’ rinn car obrach riamh. Ach neo-ar-taing nach itheadh ’s nach oladh ’s nach smocadh iad. Agus cha b’ ann air a mheirle ’s air an t-slaoightearachd dad bu mhiosa iad. Ged nach d’ rinneadh mort no marbhadh fhad ’s a bha mise anns an aite, bha aimhreit is tuasaid is spuinneadh gle chumanta.

Ged a bha mise agus na daoine a bha maille rium a’ buinig barrachd dhe’n or na bha sinn a’ buinig an uair a bha sinn leinn fhein, cha robh ’dol againn air uiread a chur ma seach dheth ’s a shaoileadh duine. Bha pris anabarrach ard air gach ni air an robh sinn a’ cur feum. O’n a bha gach ni air am biodh feum againn ri fhaotainn dluth air laimh, bha sinn a’ ceannach barrachd air na ruigeamaid a leas. Cha’n fhaodamaid gun a bhith coltach ri ar companaich, gu h-araidh o’n a rinn sinn fortan math mu ’n d’ fhuaradh am mach far an robh sinn.

Bha sinn dluth air da bhliadhna anns an aite ud mu’n d’ fhuair sinn cothrom air falbh as. Cha robh math dhuinn falbh leinn fhein. Cha robh fhios againn ciod an taobh air an tugamaid ar n-aghaidh. Agus ged a bhitheadh, cha bhiodh ann ach gnothach gorach dhuinn oidhirp a thoirt air falbh ’nar n-onar. Cha robh eich no armachd againn leis am b’ urrainn duinn sinn fhein a dhion o aon chunnart a dh’ fhaodadh tachairt ruinn air an t-slighe. O’n a bha chuis mar so, cha robh againn ach fuireach far an robh sinn gus am biodh Daniel deiseil gu falbh. Ach an uair a bha esan deiseil gu falbh, bha e anns a cheart shuidheachadh ruinn fhein. Dh’fheumadh e aireamh mhath dhaoine a thoirt leis ’na chuideachd.

Mu dheireadh, an uair a fhuair na daoine cuid mhath dhe’n or a bhuinig, dheonaich aireamh mhath dhiubh falbh comhladh ris fhein agus ruinne. Fhuair sinn deiseil gach ni a shaoileamaid a bhiodh feumail dhuinn agus rinn sinn air son falbh. Ged a bha sinn a’ falbh, bha eagal gu leor oirnn gu’m faodadh cuid de na droch dhaoine a bha air ur-thighinn do’n aite falbh ’nar deigh, agus araon ar cuid dhe’n t-saoghal, agus ar beatha thoirt dhinn. Cha robh earbsa ri chur ann an daoine dhe’n t-seors’ ud aig am sam bith.

Gus an cumail o chron a dheanamh oirnn, bhuail e anns an inntinn againn nach b’ urrainn duinn dad a b’ fhearr a dheanamh na na coraichean a bha againn air na h-aiteachan anns an robh sinn a buinig an oir fhagail aca. Air eagal gu’n tuigeadh iad an t-aobhar air son gu’n d’ thug sinn daibh an tairgse mhath ud, thuirt sinn riutha gu’m biomaid a tagradh coir air na h-aiteachan nan tachradh dhuinn tilleadh air ais, mar a bha sinn ag radh bha duil againn a dheanamh. Dh’ fhag sinn aca a h-uile inneal a bh’ againn air son buinig an oir.

B’e so, mar a fhuair sinn am mach ’na dheigh sid, car cho glic ’sa rinn sinn ach ainneamh riamh. Bha sinne ’nar naoinear, agus mar an ceudna, Daniel agus na daoine a bha ’na chuideachd, anabarrach mor aig a cheile, agus chuir sinn romhainn anns a cheud dol am mach, o’n a bha duil againn tilleadh dhachaidh cho luath ’s a dheanamaid ar fortan, gu’m biomaid air ar faiceall air eagal gu’n tugamaid aobhar oilbheum do dhuine sam bith dhe na bh’ anns an aite maille ruinn. O’n a bha sinn ann an sith ’s ann an reite ris na h-uile, thuig sinn nach deanadh iad torachd oirnn air son diumbaidh co dhiubh. Agus latha no dha mu ’m robh sinn deiseil gu falbh, thuirt Tomas ruinn, gu’m bu choir dhuinn cuirm mhath a thoirt do na daoine bu mhiosa agus bu chunnartaiche a bh’ anns an aite, a chum, nam bu chomasach e, gu’n tugamaid orra nach rachadh a h-aon dhiubh air ar

---

[194]

[Vol . 8. No. 25. p. 2]

toir gus an t-or a thoirt uainn. Dh’ aontaich sinn uile gu’n robh a chomhairle so gle mhath, agus ghrad rinn sinn mu dheidhinn a’ chuirm fhaighinn deiseil.

A bharrachd air na daoine a bha sinn a’ meas cunnartach, thug sinn cuireadh do gach aon ris an robh sinn a’ deanamh gnothaich. A dh’ aon fhacal, bha aireamh mhath dhe na bha greis comhladh ruinn anns an aite aig a’ chuirm.

Faodar a bhith cinnteach nach robh moran sheorsachan bidh ri fhaighinn ’na leithid sid a dh’ aite. Agus cha robh a’ chocaireachd ach gle mheadhanach. Ach bha am paileas againn dhe’n t-seorsa bh’ ann. Bha ’n deoch laidir pailt gu leor mar an ceudna. Dh’ fhagadh riaghladh a’ ghnothaich aig Tomas, agus o’n a bha e na b’ eolaiche air nadar dhaoine na h-aon eile sam bith ’nar measg, thug e air na daoine againne agus aig Daniel, a bhith riarachadh an ruma air na daoine a bh’aig a’ chuirm. Chuir e ’nam faicill iad air eagal gu ’n gabhadh iad fhein tuilleadh ’s a’ choir dheth. Agus dh’ iarr e orra an cluas a bhith ri claisneachd feuch an cluinneadh iad an robh a h-aon sam bith ’sa champa aig an robh droch run dhuinn, no a bheireadh oidhirp air cron sam bith a dheanamh oirnn.

Cha do chuir iad as moran dhe’n bhiadh, ach neo-ar-thaing nach d’ ol iad “rum-dubhailte” gu leor. Dh’ ol iad gu math tric air ar slainte-ne. Agus mu dheireadh bha cuid dhiubh a’ deanamh “ol Mhurachaidh is Fhearachair” air an ruma. Ach a dh’ aindeoin na dh’ ol iad, cha robh fear seach fear dhiubh ’na shineadh leis an daoraich. Feumaidh gu’n robh iad gu math suas leis an ol; oir shaoileadh duine gu’n cuireadh na dh’ ol iad gu leir a h-uile mac mathar dhiubh air an dallanaich.

Bha cluas ri claisneachd aig Balso ris na bha e cluinntinn ’nam measg. Chual’ e an comhradh a leanas eadar dithis dhuibh an deigh do’n chuirm a bhith seachad.

“Am bheil fhios agad ciod e air an robh mi ’smaointean o’n a thainig an oidhche?”

“Is cinnteach gu’n robh thu ’smaointean air an olc, an rud air an robh thu gu math tric a’ smaointean a h-uile latha riamh o’n a chuir mise eolas ort an toiseach.”

“Ann an aon seadh tha mi ’g aideachadh gu’m bheil an rud air an robh mi ’smaointean olc; ach feumaidh tusa ’chuimhneachadh gu’m bheil da shealladh ri ghabhail air iomadh rud. Seall thusa air so. Ciod e choir a th’ aig Albannaich is Eirionnaich is Sasunnaich air tighinn do rioghachd so, agus ar cuid oir-ne a thoirt leotha? C’arson nach do choisinn iad an lon anns an duthaich ’s an d’ rugadh iad? Nam faighinnsa gnothaichean gu m’ thoil, cha tugadh iad unnsa dhe’n or am mach air criochan na rioghachd so. Ma dh’ aontaicheas tusa leam, falbhaidh sinn ’nan deigh an ath oidhch’, agus mu’n d’ thig tri latha o’n diugh, gearraidh sinn rompa, agus coinnichidh sinn iad eadar an da bheinn. Nam biodh leith dusan duine tapaidh comhladh rium, cha bhiodh eagal orm nach cuireamaid ceud fear gu talamh. Is math is aithne dhut fhein an t-aite, agus tha fhios agad gu ’m bheil am bealach a tha eadar an da bheinn cho cumhang ’s nach teid aig da mharcaiche air a dhol troimhe taobh ri taobh ann an aite no dha dheth. Ma dh’ aontaicheas tusa falbh comhladh riumsa, gheibh mi ann an uine ghoirid deichnear, no da fhear dheug a theid gu toileach comhladh ruinn. Ciod e do bharail air a’ chuis?”

“Innsidh mi sin dhut. Cha teid mo chas comhladh riut. Nan robh sinn air an rathad ’s gu’n do thachair iad ruinn, cha rachainn an urras nach rachainn ’nan dail cho toileach riut fhein. Ach tha na daoine cho iomchuidh ’s cho onarach ri daoine a thachair riamh rium. A bharrachd air sin, tha aobhar no dha eile agam air son nach ’eil mi deonach dragh sam bith a chur orra. Dh’ fhag iad againn na coraichean a bh’aca air an fhearann agus thug iad dhuinn cuirm cho math ’s a fhuair sinn o chionn fada. Cha leigeadh mo chogais leam lamh a chur annta an deigh na nochd iad dhuinn de chaoimhneas.”

“Thusa ’s do chogais! Ma tha cogais agad is beag feum a rinn thu dhith o chionn iomadh latha. Na bi bruidhinn riumsa air an doigh sin idir.”

“Is iomadh latha o’n a thoisich mise ris an olc, agus tha mi nis a’ faicinn nach do bhuanaich mi dad air. Tha mi’n diugh na’s falamha na bha mi riamh. Agus tha mi cur romham gu ’m feuch mi ri mi fhein a thoirt troimh ’n t-saoghal le firinn ’s le onair, agus le fallus mo ghruadhach. Ma thogras tusa, bi falbh nan deigh. Cha ’n eil teagamh nach fhaigh thu companaich a theid comhladh riut, ach cha bhi mise air fear dhiubh. Ma ghabhas tu mo chomhairle-sa, bheir thu an aire air do ghnothach fhein, agus leigidh tu leis na daoine an rathad fhein a ghabhail.”

“Rinn mi da rud deug bu mhiosa na bhith rompa anns a’ bhealach gharbh, agus peilear a chur troimh ’n cheann aig a h-uile mac mathar dhiubh.”

Ge b’e rud a chuir stad ’sa chomhradh a bha eadar na fir, stad iad de bhruidhinn, agus thug Balso e fhein as.

(Ri leantuinn.)

Treoraichidh aon cheum anns an olc a dh’ ionnsuidh ceum eile. Na daoine a tha comharraichte air son an aingidheachd, cha b’ann an uine ghoirid a dh’fhas iad aingidh idir.

TIRITHE.

SUIDEACHADH.

Tha eilean beag Thrithe air a shuidheachadh ann a meadhon na h-Atlantic gun aon ni eadar e ’s America ach uisgeachan mor a Chuin-shiar. Tha e na eilean iosal na luidhe ma 56 ½ deg. N. Latitudeagus 1 deg. W. Longtitude .Tha e mu thri fichead mile mo thuath air Eirin agus mu dheich mile fichead siar air Tir mor. Tha tigh-soluis Bhara mo dheich mile fichead tuath ’s a niar thuath air, tha tigh na Sgeire-moire deas air agus tigh-soluis na Du-Hirrtich mo dha fhichead mile deas ’s niar dheas air, ach ged a tha na tighean-soluis so fein cho dluth air tha daonan bataichean ga mireadh air a chladaichea. ’S an earrach s’a chaidh, chaidh bata mor a bhristeadh air creig mo cheithir mile on tigh-sholuis na Sgeir-mhor. Tha do chreagan ma chuairt air ’s gur e maraiche math a thig uair air bith dluth air. Tha daoine ag radh gu robh Tirithe aon uair fon fhairge agus gu bheil e ri dol fodha fhathast, ach tha e gle choltach gu bheil moran deth fodha nach robh beagan bhliadhnachan air ais. Tha daoine ag radh gu’n dubhairt cailleach ris an abaireadh iad a’ Chailleach Bheurr, gu’m fac i fein eorna briagha a fas a mach gu ruig an t-ait far a bheil a sgeir mhor a nis. Tha cuid eile ag radh gu robh Tir-mor a mach seachad air Tirithe agus gun d’ thainig tuil mhor air na h-aitichean a b’isle agus gun do bhris an fhairge a stigh agus gu bheil e mar sin fhathast.

AN T-SID.

Tha an t-sid gu math fiadhaich ’sa gheamhradh a chionn gu bheil an t-eilean cho iosal ’s nach ’eil fasga sam bith aig air taobh seach a cheile. ’San t-samhradh tha an t-sid anabarrach grinn. ’Se chionn gu bheil so mar so gu bheil sruth mor ria an abair iad anGulf - Streamga chumail blath. Mar a sheallas sinn air aiteanan eile a bu chor a bhi cheart cho blath air reirLatitudechi sinn cho mor ’s tha bhlas. Ach an deigh so tha e coltach gu bheil an t-side air atharrachadh seach mar a bha i o chionn beagan bhliadhnachan. Tha i nis fliuche na an t-sid a bha na seann daoine cleachte.

EACHDRAIDH.

Tha coltach gu robh eachdraidh mhor air Tirithe re linn na Lochannaich agus na Fianntach. Tha beagan de na duin agus do na h-obraichean a bha aca ri faicinn fhathast. Bha an da threubh so daonan a cogadh an aghaidh a cheile agus cha do stad iad riamh gus an deachaidh na Lochanaich a mharbhadh cha mhor air fad. Aig taobh a tuath an eilean tha aite ann air a bheil am machair ban anns am bheil cramhan agus claigean bhrist ra faicinn gus an la diugh. Anns a bhliadha 1878 le seisdeadh do’n ghaineamh thainig claigean no dha an uachdar, ach a nis tha e air dhol fo fheur agus cha ’n ’eil na nithean so ra faicinn cho tric. Tha e air a radh gur the o chionn gu robh cho naidheal ri cheile gu robh na Lochanaich daonnan ris na Fianntaich a chur as an aite, ach so cha deanadh na Fianntaich a cumail a mach gum b’ann leo fein a bha e. Mar a chunnaic mar a bha thug gach fear orra d’an duin, agus a milleadh cach a cheile gach coram a gheabhadh iad. Bha duin aca far a faiceadh iad a cheile le comharan. Na bitheadh a h-aon dhiu ann an cunnart chuireadh e comhara suas a sgireadh cuideachadh, agus anns a’ mhionaid bhitheadh sin aige na bitheadh e idir comasach.

Mar a bhitheadh biadh a dhith orra cha robh aca ach dol a mach mar a bhitheadh coram aca agus crodh na caoraich a thoirt a stigh. Cha do mhair so fada; dh’fhas iad sgith de’n obair so agus chonaich iad a cheile s’a Mhachair Bhan. ’Sann a sin a thoisich am blar agus mu’n deachaidh crioch air bha grunnd dearg le fuil, agus i a sruthadh leis a bhruach do’n fhairge gus ma dheireadh a robh na ruidhean a bristeadh dearg air an traigh, agus tha e na fhacal gus an la diugh, “Sguab choirce gu crios ann a fuil Lochanaich.” Bha buaidh leis na Fianntaich agus stad na Lochannaich a bhi tighinn don eilean. Gu math nis faisge oirnn na sin tha eachdraidh nan Leathanach agus nan Caimbealach, ach tha mi gle chinnteach gu bheil eachdraidh air a sin mar tha nis fearr nis urrainn mise a thoirt seachad. Faodaidh dhomh innseadh mun duine mu dheireadh a chaidh a chrochadh le Lachann mor mac a Leathainn. Chaidh binn crocahidh an duine ud a thoirt a mach air son ni cho faoin ’s a leigeis fhaicinn dhuin a seorsa dhaoine a bha aig an am ud. Se Muillear a bha ann, agus ’se na rinn e cearr gun dh’ fhag e drochaid a bha e a caradh fosgailte fad na h-oidhche agus chaidh fir eile a mhireadh innte. Chaidh a muillear orduchadh a lathair agus dion cha b’urrainn e a dheanadh. Chaidh an duine bochd a chrocadh air son an ni fhaoin so agus se Baca na croicheadh a theirear ris an aite as a robh a chroich gus a la diugh. Tha e ann a machair a Chrughortein asdar beag fo thigh an oilean. ’Se am baca as airde sa Mhachaira, tha mi cinnteach gum bann air son ’s gum bitheadh e ri fhaicinn ni b’fhearr agus gu cuireadh e eagal na cridheachan.

SLUAGH AGUS CAINNT,

Ged a their sinn gur h-e Gaidheil a tha ann a nis air fad tha mi gle chinnteach gu bheil cuid ann a thainig a nios o na Lochannaich agus ma dh’ fhaoidte o na Spainntich oir tha e gle choltach gun deach cuid do na bataichean a bha anns an Armada a

---

[195]

[Vol . 8. No. 25. p. 3]

bhristeadh ann an Tirithe cho math ri aiteanan eile. Cha ’n ’eil na daoine cho laidir ’s a bha iad o chionn beagan bhliadhnachan gum bith de as cial dha, co dhiu se atharrachadh bidhidh na gu de cha’n urrainn mi a radh. Tha nithean a rinn daoine o chionn ceud bliadhna an diugh air a cunntas ainmeil ach nach robh suim sam bith dhiu aig an am, a chionn gu robh aig gach duine a cheart bhareal air fhein. Bha daoine a smaointean aig an am ud na faigheadh iad ti air son Di-donuich gu robh iad gu math dheth ach a nis cha bhi as a eugmhais a Dhonach, Luan no Shathurna. Mar a fhuair an seann chapul ban am bas air bodach mor liath a bha fantuinn ann a fear do na bailtean chaidh e mach mun deirich duine agus rinn e toll agus leis fhein chuir e do’n toll i. ’S ann mar a bha iad a faraid c’aite ’n robh i a fhuair iad a mach mar a bha. Cha ’n ’eil an diugh duine ann a dheanadh a leithid so, no ni idir faisg air. Se Ghaelic a chainnt a tha aca air fad, ged as urrainn dhaibh mar an ceudna a Bheurla a bhruidhinn. Theid mi an urras nach ’eil te ann a diugh coltach ris an te a bha deanadh fanoid air na Goill a chionn gu’m b’e “Ital” bhaca air a mhart agus Doy air a chur, Stubid assorra fhein agusCheeseair a chaise. Tha balaich bheag ann a nis leis a bheil a Bheurla cho deas ris a Ghaelic. Faodaidh mi a radh gu bheil iad a fas nis fearr agus nis fearr on bhliadhna 1872. Faodaidh mi a radh ma dh’fhaoite mar tha fhios agaibh gu bheil mi smaointean nach eil ait eile ann as a bheil uiread mhinistearan a mach as ri Tirithe, se sin air reir a mheudachd. Tha mi gle chinnteach gu bheil aig a cheart uair cho math ri fichead ministear a mach as agus moran dhiu ainmeil. A ris tha Tiristich nan sgiobairean air bataichean cho mor ’sa tha air an t-saoghal. Agus a ris tha iad ainmeal air son am bardachd. Mar a bhitheas bàll ga chumail cha’n e orain a rinn baird mhor a bhitheas iad a seinn, ach orain air an deanadh le muinntir na duthcha. Agus anns na coimhnean se laoidhean le muinntir na duthcha a bhitheas iad a seinn.

FLURAICHEAN.

Tha moran fluraichean fiadhaich ann nach urrainn mi ainmeachadh, ach bheir mi oidhirp air cuid. Tha moran fiadhaich a tha nis a fas anns na garaidhean, agus tha mi smaointean nach ’eil ni eile ann cho boidheach ri garadh fhlùrs. ’Se so ainmeanan pairt dhiu: feonain, buidheag an t-samhraidh, bearnan bride, brog-na-cuthaig, lilidh, seamrag, soraichean, &c . Tha iad so air fad ach dithis a fas a mach fiadhaich. An toiseach an t-samhraidh mar a bhitheas a feur a fas gorm se feonain a cheud fhlùr a chithear, agus is minic a chithear aiteanan fad sa chithear buidhe agus ban le feonain agus le buidheag an t-samhraidh. A ris tha faileadh as fluraichean ’san t-samhradh a tha fagail na h-àille mar gu ’m bitheadh boladh air a dhortadh. Anns na beinneanan ri fasgadh na creag tha fluireachan boidheach a fas ris an abairear an gille-guirmean. Mar a shuidheas duine ri taobh creige tha faileadh aca deanadh an aite ni ’s boidhche.

EOIN AGUS BEATHAICHEAN, FIADHAICH AGUS CALLTA.

Tha moran eun fhiadhaich ann; tha cho math ri fichead seorsa, a bharrachd air na h-eoin challta, se sin a bharrachd air cearcan, tunnagan agus geoidh. ’Se so pairt dhiu: an uiseag, glaisean, smeorach, druide, faolunn, adharcag, naosg. As a mhaduinn thrath, mu eiridh na greine san t-samhradh, cluinnidh duine iomadh uair ceileir eoin ’sa speur as a chionn. Seallaidh e suas ach cha’n fhaic e ní ged tha an t-seinn dol air aghaidh. Ma leanas e air sealltuinn mu dheireadh chi e an t-eun a tighinn na shealladh mar gum bitheadh spileagan beag. Tha e fas ni ’s motha ’s ni ’s motha, chionn tha an t-eun a tighinn a nios, gus mu dheireadh a bheil e gu bhi aige. Tha e a sin ag aithneachadh gur h-e an uiseag a tha ann. A ris mar a bhitheas e falbh ’san oidhche, gu sonruichte ’sa gheamhradh, cluinnidh e sgriach chruaidh an drasd’ ’sa rithist. Na bitheadh a la ann chitheadh e eun dubh agus muineal geal air. Is e so eun ris an abair iad an adharcag. Tha an fhaolean air a fuathachadh gu mor a chionn gu bheil i daonnan a marbhadh eoin og. Tha i deanamh a nide ann an aite cho sabhailte ’sa gheibh i: mar a’s trice ann a sgeirean as cionn na fairge. Cha ’n ’eil beathach fiadhaich idir ann mar a h-abair mi radain agus luchaidh. Cha leig mi leas dol a dh’ innseadh a milleadh a tha iad a deanadh, oir tha fhios aig na h-uile air, a chionn cha ’n ’eil cairdeas aca ris a bheartach ni ’s mo na ris a bhochd. Tha iad ga marbhadh gach aite o faicear iad. Tha aon bheathach fiadhaich ann as a bheil beagan math, ’se sin a maigheach. Cha ’n ’eil iad ro phailt, oir tha iad ga marbhadh mar a bhitheas iad a smaointean nach fhaigh fear seilg greim orra. ’S iad so cuid do na beathaichean callta: cu, cat, mart, each. Tha an cu gu math feumail; agus cha ’n e an cat dad a’s luth feumalachd, oir mar a bitheadh e ann dheanadh rodain agus luchaich milleadh muladach.

GRUNND AGUS BARR.

Cha ’n ’eil ainm mor aig grunnd Thirithe, ach ged nach ’eil tha e freagairt gu math air son na nithean a tha fas ann. ’Se grunnd aotrom, fuasgailte a tha ann air fad faodaidh mi a radh, seorsa gruinnd nach dean moran feum le bliadhna thioram, agus ni ’s mo nach dean feum le i a bhi ro fhliuch. Fasaidh a grunnd lan ’sa mhionaid le uisge, agus a sin lobhaidh am barr, A ris, fasaidh e tioram ann an uine bheag, agus a sin tha am barr a searg air falbh air as us gur h-e bliadhna nach bi fuasach tioram no fliuch as fearr a fhreagaireas air. ’Se eorna, coirce mor agus beag, seagal, tunip, buntata agus cal. Cha ’n ’eil eorna a fas fuasach pailt, ach ged nach ’eil tha e deanamh fenm. Cha’n ’eil a nis uiread mine ga dheanadh dheth; tha e ga uisneachadh ni ’s motha na bhiadh bheothaichean, oir se min a bhaile-mhoir a’s motha a tha aig daoine a nis. Fasaidh gach aon do na bair ann a dh’ ainmich mi gle mhath air feadh an eilean, se sin fasaidh eorna, coirce agus seagal ann an cre ni ’s fearr, agus coirce beag agus buntata ann a gainmheach. Ged nach ’eil coille ann an Tirithe, tha bruach, cnoc agus beinn aig cead gach neach, far a faod duine a smaointeanan a leigeil a mach gun ni ag eisdeachd ris ach eoin na speuran. Cha’n ann ri bolich a tha mi mar a their mi gur h-e aite a tha ann an Tirithe cho boidheach sa b’ urrainn duine iarraidh, le feur gorm far a bheil a feonain a fas fad do shealaidh. A ris mar a bhitheas duine sgith cha ’n ’eil aige ach creag fhasgach fhaotainn agus a chul thoirt ris a ghaoith, agus eudan a thoirt ris a ghrein, gun ni cur dragh air.

SEAN AGUS NUADH CHREIDIMH SAOBH-CHRABHACH AN T-SLUAIGH.

Bha aon uair a bha muinntir Thirithe a creidsinn gu mor ann a nithean faoin mar a tha bodaich, taibhsearachd agus droch-comhdalaiche; ach a nis tha ionnsachadh as fearr aca, agus tha so air dol as an t-sealladh, ged a tha cuid ann fathast a creidsinn unnta. Bhitheadh uiread eagail air sean bhodach o chionn beagan bhliadhnaichean ’sa tha nis air balach sia bliadhna dh’ aois. Aig an am ud tha e coltach nach robh suim aca gum b’e Dia a bha riaghladh air talamh idir. Bha iad cho aineolach ’s gu robh iad ann an duil gum b’ urrainn sean chailleach ris an abaireadh iad buidseach barrachd cron a dheanadh dhaibh na b’ urrainn do Dhia. ’S minic an uair a chaidh te dhiu so a mharbhadh mar a bhitheadh iad neo-chiontach. Ni eile aig an robh greim mor orra b’e droch chomhdalaichean. Na faigheadh iad a mach air duine gu robh e na dhroch comhdalaiche rachadh an duine sin a sheachnadh mar a ni bu mhiosa. Ach a nis tha fhios aig daoine air ni ’s fearr, ach fhathast tha moran a creidsinn ann an taibhsearachd agus ann an droch ghuidheachan. Tha moran ann a tha creidsinn ann an taibhsearachd, agus co-dhiu a tha iad ceart no cearr cha’n urrainn mi a radh, ach ’s urrainn dhomh so innseadh. Shiubhail duine a bha fuasach tinn, agus dh’ fhalbh iad a dh’ iarraidh aodach bais. Dh’ fheoraich fear a bhuth c’arson a bha e. Chaidh innseadh dha; agus thubhairt e nach b’ ann a rachadh e air, ach air an duine so, agus e ag ainmeachadh fear eigin. Cha dubhairt iad moran aig an am; ach mar a rainig iad dhachaidh bha e na shuidhe as a leabaidh, oir cha robh e ach ann a ceangal mar a shaoil iad gun do shiubhail e. Agus ’se ris a cheart duine a thubhairt an duine air a rachadh an t-aodach ’s ann air a chaidh e, air as gu feum gu bheil ni eigin ann.

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. XXIV.

Rinn an seann duine gaire ’na inntinn an uair a thuig e gu’n d’ fhuair e greim air a’ phrionnsa. Agus mar a bha iad a coiseachd air an aghart taobh ri taobh, bha e ’labhairt ris mu chaochladh nithean, air eagal gu ’n gabhadh e amhrus ciod an seorsa duine bh’ ann. A thuilleadh air na bha de chomhradh eile eatorra, thuirt an seann duine, “Feumar aideachadh gu’n robh thu gle fhortanach an uair a thachair thu riumsa, agus nach b’ ann ri duine sam bith eile. Tha mi ’toirt buidheachais do Dhia gu’n do thachair mi riut; agus bidh fhios c’ar son an uair a ruigeas tu an taigh agam.”

An uine ghoirid rainig iad an taigh aige, agus thug an seann duine a steach Asad do thalla anns an robh da fhichead seann duine eile a bha coltach ris fhein, agus a bha ’nan suidhe timchioll air teine lasarach do ’n robh iad a’ deanamh aoraidh. Ghabh am prionnsa uamhas mor an uair a chunnaic e na seann duine ud a’ deanamh aoraidh do’n teine an aite ’bhith ’deanamh aoraidh do Dhia; agus bha eagal gu leor air an uair a thuig e gu’n do mheall an seann duine e.

Am feadh ’s a bha Asad ’na sheasamh, agus e lan uamhais, chuir an seana mhealltair failte air an da fhichead seann fhear liath a bha timchioll an teine, agus thuirt e riutha, “A luchd-aoraidh an teine, is e so lath’ an aigh dhuinn. C’aite am bheil Gasban? Gairmibh air.”

Cha bu luaithe labhair e na briathran so na ghrad thainig duine dubh a nios a iochdar an talla. B’e so Gasban; agus an uair a chunnaic e Asad ’na sheasamh gu stolda, muladach an lathair nan seann daoine, thuig e gu math c’ar son a ghairmeadh air. Ruith e far an robh Asad, leag e e, agus ann an tiotadh cheangail e e. Cha bu luaithe cheangail e Asad na thuirt na seann duine ris, “Thoir leat sios e, agus abair ri mo dhithis nighean, Bostama agus Cabhana, gabhail

(Air a leantuinn air taobh 198.)

---

[196]

[Vol . 8. No. 25. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON.

DI-HAOINE, DESEMBER 29, 1899.

Tha MAC-TALLA, le uile chridhe, a’ guidhe BLIADHNA MHATH UR d’a luchd-leughaidh ’s d’a chairdean anns gach aite. ’Se dhochas agus a dhurachd dhaibh gu’m bi a bliadhn’ ur na’s sona agus na’s soirbheachaile na bliadhna chunnaic iad riamh roimhe.

Litir a Ceap Nor.

Tha deadh aireamh eile de’n MHAC-TALLA air tighinn gu laimh, le litir a Leodhas, te a New Zealand, agus te eile a Moosomin is beag nach tugadh gaire air damh. Tha “Mar a Rinn mi m’ Fhortan” a tighinn air adhart gu ro mhath. Air an taobh-duileig mu dheireadh tha oran do Chomunn Gaidhealach Antigonish, is math a’s fhiach pris bhliadhnail MHIC-TALLA. Miosal ’s mar dh’ fhaodas gach Gaidheal dileas a bhi air a Ghaidhlig, leughadh no seinneadh iad an t-oran so a dha no tri uairean, agus is neonach leam mur aidich gach aon diubh mar dh’ aidich duine araidh mu neach eiginn eile air son a thapachd. “Bha mios agam ort roimhe, ach tha meas mor agam ort a nis.” Cho fad ’s a labhrar Gaidhlig ’s an t-saoghal so—agus nach bi sin a dh’ ionnsuidh na crich, —tha aobhar a bhi ’creidsinn nach cuirear an t-oran air chul. Tha so ’na dheadh am de’n bhliadhna air son cur a dh’ iarraidh a MHIC-TALLA. Is iomadh lethsgeul a ghabhas cuid ’n uair a chomhairlichear dhoibh sin a dheanamh, agus so agad cuid dhiubh— “Nan robh an t-airgiod agam chuirinn ga iarraidh.” “Bu mhiann leam antaxa phaidheadh an toiseach;” “Tha e ro dhaor; seall fhein cho beag ’s a tha e’n coimeas ris aFamily Herald,” &c . A nis, tha e soilleir nach bu choir do dhuine reusanta sam bith a bhi ’m beachd gu’m bu choir do MHAC-TALLA bhi uiread ris a phaipeir roimh-ainmaichte mus b’ fhiach e dolar ’s a bhliadhna. Cha ’n eil e fhathast ach an aois an leanabais, agus tha mi-dhilseachd moran dhe na Gaidheil do’n chainnt mhathaireal ag aobharachadh nach d’ thainig tuilleadh fais air cheana na thainig air. Ged nach biodh e idir uiread ’s a tha e, ’s math a b’ fhiach e gach sgillinn de’n phris. Oidhearpicheadh gach Gaidheal air a dhleasanas a dheanamh d’a thaobh, ’s theid sinn an urras gur gearr an uine gus am fas e uiread eile ’s a tha e aig an am so. Faodaidh fios a bhi aig na h-uile gur ann mar is lionmhoire luchd-gabhail is fhusa deadh phapeir a dheasachadh. Ged nach biodh aobhar sam bith eile againn air a bhi ’gabhail MHIC-TALLA ach meud a dhichioll agus a dhilseachd a chum a Ghaidhlig a chumail suas bu leor sin fhein? Bhiodh e na ni ro mhaslach do na Gaidheil nan tugadh iad aobhar dha air a radh m’ an timchioll mar tha e air aithris a thuirt ministeir Geancach a thaobh a shluaigh fhein. Bha’n sluagh a’ fas sgith de ’n mhinisteir, ’s bha dhith orra chur air falbh agus fear ur fhaotainn ’na aite. Ach coma leat co dhiu, an deigh do ’n mhinisteir a shearmoin deireannach dhoibhsan a chriochnachadh, labhair e riu ni-eiginn mar a leanas: —A nis, ’nuair thig an la deireannach, thig an t-Abstol Pol agus bheir e suas na caoraich a chruinnich e ri ’cheile am feadh a bha e ’an seirbheis a Mhaighstir air thalamh. Thig Peadar agus gach teachdaire dileas eile, agus ni iad mar an ceudna. Ach ’nuair bhios mise am sheasamh gu balbh leam fhein, agus a dh’ fheoraichear dhiom, ‘C’aite am bheil do chaoraich-sa? ’s eiginn dhomhsa aideachadh le naire, A—, cha’n eil caoraich agad; thionndaidh mo chaoraich-sa gu bhi nam mucan.

Tha deadh thoiseach geamhraidh againn an so mur bhiodh gainne an t-sneachda. Thuit mu throidh o chionn cho’ -la-deug, ach leagh e air falbh le uisge agus blathas a thiotadh; agus o’n tha’n talamh air reodhadh cho cruaidh, cha’n eil e furasd na rathaidean a ghabhail le uidheam-ghiulain de sheorsa sam bith.

Guidheam Nollaig chridheal agus Bliadhna mhath Ur do MHAC-TALLA, d’a luchd-gabhail agus d’a luchd-leughaigh gu leir, ge be aite dhe’n t-saoghal ’s am bheil iad a’ gabhail comhnuidh.

Ceap Nor, Des. 23, ’99. M. D.

Am fear aig am bheil eolas, agus aig am bheil fios gu’m bheil eolas aige, tha e glic—lean e.

Morair Deorsa Gordan.

’Sa an treas mhac dhe Cosmo treas diuc Ghordain a bh’ anns a’ mhorair so, a bha cho ainmeil airson nan aimhreitean a ghabh an ainmean bhuaith. Rugadh e ’sa’ bhliadhna 1750 agus nuair a bha e fhathast gle og, chaidh e staigh do’n Chabhlach Mioghail, ach dh’ fhag e i an deigh a’ chogaidh Americanaich. Fhuair e staigh do’n Pharlamaid an 1774 airson Ludgershall. Nuair a chaidh achd an ridir Deorsa Savill troimh a’ Pharlamaid an 1778 airson uiread cothrom a thoirt do mhuinntir eaglais na Roimhe ’sa bha aca dhe creidimh eile, chaidh iomadh comunn a chur air chois airson an achd a bhacadh. Air 2ra la dhe’n og mhios 1780 chaidh Morair Deorsa Gordan agus mu chiad mile dhaoine comhla ris airson ath-chuinge a thoirt do’n Pharlamaid an aghaidh an achd. Bha so na aobhar do aimhreit mhor a mhair iomadh la. agus anns na laithean sin chaidh taighean iomadh Catholaich leigeil agus priosanan a losgadh. Bha ceitnir dhiubh so ri teine comhla aig aon am, agus nuair a fhuair na priosanaich ma sgaoil chaidh iad air aghaidh le obair a’ mhilleadh comhla ris a’ chorr. Chaidh a dh’fheuchainn airson na h-aimhreit so ach fhuair e ma sgaoil a rithist. Chaidh a chur a mach bho’n eaglais le ard easbuig Chanterbury an 1786 bho nach tigeadh e suas mar fhianuis ’sa chuirt, agus chaidh a chur an greim a rithist an 1787 airson da phaipear a sgriobh e. Chaidh a dhiteadh agus a chur do’n phriosan airson coig bliadhna, ach bha a laithean deireannach air an cur seachad anns a’ phriosan Newgate bho nach b’urrainn e faotainn urras feumail airson a leigeil ma sgaoil. Shihbhail e fad la dhe’n mhios Samhuinn, 1793.

Bu choir do chairdean a bhith dileas dha cheile aig gach am. An neach nach ’eil ’na charaid dhuinn aig gach am, cha ’n ’eil e ’na charaid dhuinn aig am sam bith.

An neach a tha ’na fhior charaid dhuinn, cronaichidh e sinn an uair a theid sinn cearr. Is math an sgathan suil caraid. An uair a chi ar fior charaid ar lochdan cronaichidh e sinn ann an clar an aodainn; ach an caraid neo-dhileas, is tric leis ar moladh an clar an aodainn, agus ar dimoladh air chul ar cinn.

Tha da sheorsa eolais ann—eolas cinn agus eolas cridhe. Faodaidh eolais cinn a bhith far nach ’eil eolas cridhe, agns faodaidh eolas cridhe a bhith far nach ’eil eolas cinn. Agus faodaidh eolas cinn agus eolas cridhe a bhith anns an aon duine. Ged a tha ’n da sheorsa eolais so ro fheumail do gach neach, is eolas cridhe a’s feumaile; oir is e a’s spioradaile, agus air air an aobhar sin, a’s fhaide a mhaireas.

AM NAM BIAN.

’S ann mu ’n am so dhe ’n bhliadhna bhios na mnathan ’s na h-igheanan ag iarraidh bhian dhe gach seorsa. Tha gach seorsa dh’ iarras iad againne.

Tha againn Cuideachd
Aodaichean Deante, Aodaichean uachdair us iochdair fhirionnach us bhoirionnach, a bharrachd air gach seorsa Bathair Tioram, nach gabh ainmeachadh an so. Thig fhein ’gan coimhead.

Matheson , Townsend. & Co. ,
Sidni, C. B.

Nova Scotia Furnishing Co., (LIMITED. )

Ard-Chairtealan air Eilean Cheap Breatunn.
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Airneis agus Brait-Urlair.

An Stoc a’s motha, am Bathar a’s fhearr, agus na Prisean a’s isle. Taghail a stigh, neo cuir a dh’ iarraidh ar pris-chlar.

Faic ar Bathar Nollaig.
dec . 8, ’99. —1yr.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries ,Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

Am fear a tha aineolach, agus aig nach ’eil fios gu’m bheil e aineolach, is amadan a th’ann—seachainn e.

Am fear a tha aineolach, agus aig am bheil fios gu’m bheil e aineolach, tha e aon-fhillte—teagaisg e.

Am fear aig am bheil eolas, agus aig nach ’eil fios gu’m bheil eolas aige, tha e ’na chadal—duisg e.

---

[197]

[Vol . 8. No. 25. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Bidh a h-uile duine glic an geall air eolas fhaotainn. Tha fhios aige gu’m bheil aineolas mor gu nadarra an co-cheangal ris.

Chaill fear de’n luchd-obrech aig an obair-iaruinn $53 aon oidhche air an t-seachdain s’a chaidh, agus chaill fear eile, Alasdair Caimbeul, a mhuinn, tir Hogamah, cot-uachdair ur an oidhche cheudna. Tha’n t-amhrus air fear Louis Countant a mhuinntir Chuebec, a chaidh ionndrain a cheart mhaduinn a chaidh an t-airgiod ’s an cot’ ionndrain.

Cha do chuireadh blar ann an cogadh an Transvaal o’n fhuair Buller an tilleadh aig an amhuinn Tugela, ach tha an da arm a losgadh air a cheile gach latha. Tha sgeul a thainig air an t-seachdain so ag innse gu bheil Ladysmith sabhailte gu leor, agus nach eil mor churam gu’n teid aig na Boers air a thoirt a mach mus ruig cuideachadh e.

Cha robh aig daoine ach fior droch shide leis an Nollaig am bliadhna. Bha feasgar Di-satharna gu math fuar, ach air feadh na h-oidhche thionndaidh i gu sneachda ’s gu uisge agus an ath latha bha side gle shliubach ann. Bha aireamh gle bheag anns na h-eaglaisean an latha sin; cho beag ’s gu robh iad air an cunntas anns gach aon.

Chaidh dithis dhaoine bhualadh leis a charbad iaruinn eadar Glace Bay us Port Morien feasgar Di-luain. Bha iad air a bhi ag obair air an rathad, agus a tilleadh dhachaidh airspeedy ;bha am feasgar gle cheothar agus chan fhac’ iad an carbad a tighinn gus an robh e gu bhi aca. Leum fear dhiubh bhar anspeedy ,agus cha d’ rinneadh goirteachadh sam bith air; bha am fear eile, Alasdair Mac Gill-fhaollain, air a ghoirteadh gu dona.

Thatar aig an am so, anns gach cearna de Chanada, a’ gabhail ainmean dhaoine tha deonach a dhol a mach a dh’ Africa a chogadh. Tha aireamh mhor a deanamh deiseil air son falbh. Tha ughdarras air a thoirt do Mhaidsear Crowe ’sa bhaile so, aireamh dhaoine mhuinntir Cheap Breatunn a ghabhail air son na reiseamaid a tha ri bhi air a cur a mach, agus cha’n eil teagamh nach gabh moran an cothrom sin air an dilseachd d’ an duthaich ’s d’ am ban-righ a nochdadh. Tha ceathrar air an gabhail a stigh an so cheana.

Chaidh duin’ og d’ am b’ ainm Harry Lewis a bhathadh aig ceadha ’n rathaid-iaruinn an Sidni Tuath maduinn na Sabaid s’a chaidh. Bha e fhein us fear eile ag ol cuideachd oidhche Shatharna, agus beagan mu ’n deach e bhar a cheadha, chunnacas iad le cheile, ’s an daorach orra. Eadar aon us da uair maduinn na Sabaid, choisich iad sios an ceadha, agus thuit Lewis thairis. Mu’n do thuig a chompanach ciod a thachair, ’s mu’n dug e fios do dhaoin’ eile, bha esan air a bhathadh. Fhuaireadh a chorp anns an uisge maduinn Di-luain, ’s aodann air a ghearradh gu dona; cha’n eil teagamh nach ann a tuiteam bhar a cheadha rinneadh sin. Bha e air a thiodhlacadh Di-mairt. Bha e posda, agus dh’ fhag e bantrach, agus aon mhac og.

NA GAIDHEIL DHILEAS.

Iadsan a Phaigh Mac-Talla.

Domhnull Moireastan, Meinn Lorway.
M. L. Mac Neill, Cobh an Fheoir
Ruairidh Mac Coinnich, Eilean Xmas
Ruairidh Mac Neill, Bridgeport
Neill Mac Gilleain, (Eildear) Roseburn
M.A. D. NicGill-fhaollain, Braigh Mhargaree
Domhnull A. Gillios, Mabou Bheag
A. D. Domhnullach, Mabou Bheag
Ailein Mac Isaic, Meinn Bhroad Cove
Steaphain Mac Neill, Cobh a Bheabheir
Aonghas Mac Cuthais, Seana Bhridgeport
Eos. C. MacFhionghain, Seana Bhridgeport
Iain Moireastan, an Gut a Deas
Calum Bryden, an Baigh an Ear
Domhnull Mac Amhlaidh, Meinn Reserve
Domhnull A. Mac Neill, Meinn Reserve
Gilleasbuig Beutan, Taobh Deas Boulardarie
D. I. Mac Isaic, Edwardsville
Aonghas I. Mac Neill, Rudha Ghilliosa
L. I. Mac Ille-mhaoil, Loch Ainslie Deas
Seumas Mac Leoid, Brook Village
Bean Neill Mhic Leoid, Jubilee
D. Mac Fhionnlaidh, Braidalbainn, E. P. I.
A. D. Mac Leoid, Baile-Shearlot, E. P. I.
Ruairidh Mac Rath, Little Sands E. P. I.
Murchadh Mac Gilleain, High Bank, E. P. I.
An t-Urr R. Mac Gilleain, Valleyfield , E. P. I.
D. Mac Griogair, Amhuinn a Deas, N. S.
Aonghas D. Mac Isaic, Lakedale , N. S.
An t-Urr L.J. Domhnullach, Antigonish , N. S.
Bean A. Mhic-a- bhiocairTeeswater , Ont.
Alasdair Friseal, Dhunbheagain, Ont.
Calum Deora, Dhunbheagain, Ont.
D. Mac ’Ille-mhaoil, Dhunbheagain, Ont.
Aonghas Mac-a- Ghobha, Wlarton , Ont.
Ruairidh Young, Sarnia , Ont.
D. C. Domhnullach, Regina , Assa
S. N. Mac Fhionghain, Moosomin , Assa
Tormad Mac Ille-mhaoil, Vancouver , B. C.
A. M. Domhnullach, Vancouver , B. C.
D. Mac CuthaigAbbotsford , B. C.
Iain Caimbeal, Steornabhagh, Leodhas,
Aonghas MacGill-fhinnein, Boston , Mass.
D. O’ Handley, New York
Iain I Mac Ille-mhicheil, Hardwlck , Vt
Bean Ian Mhic Dhiarmaid, Stirling .
A. D. Mac Dhiarmaid, Stirling .
Padruig Moireastan, Sidni.
Iain Walker, Loch Ainslie ’n Iar.

Nithean Nuadh agus Sean.

Is ann an uair a tha daoine og is fhusa an teagasg na ’n uair a tha iad sean. Tha so cho fior a thaobh eolais spioradail ’s a tha e ’thaobh eolais aimsireil. An car a bhios ’s an t-seana mhaide, is deacair a thoirt as.

Ma tha toil aig parantan an clann a chumail o bhith ’g ionnsachadh an uilc am muigh air na sraidean agus air na cnuic, leigeadh iad leotha bhith ’cluich mu ’n cuairt an teine. Ged nach ’eil na h-uile ’g a thoirt fa near, tha e cheart cho nadarra do’n chloinn oig a bhith cluich ’sa tha e do na h-uain oga ’bhith ruith ’s a leumnaich air na cnuic.

Ma bhithear a’ faotainn coire do dhaoine gun fhios gun tamh, bheirear uapa am misneach buileach glan. Tha tuilleadh ’s a’ choir de chronachadh cho dona ri tuilleadh ’s a’a choir de mholadh.

An uair a thoisicheas tu ri cur peacaidh an gniomh cha bhi e furasda dhut sgur dheth. Bidh do staid coltach ri cloich a leigeas tu sios le bruthach; cha ’n urrainn dut stad leitheach rathaid, agus bidh tu a’ sior ruith na’s braise a h-uile ceum mar a theid thu air aghart.

A Dhaoin’ agus a Mhnathan Uaisle
THA AGAINNE
Cotaichean agus Colairean Bein,
Tha toil againn an Creic,

Agus a chionn gu bheil an geamhradh a dol seachad, bheir sinn dduibh deagh chunnradh; creicidh sinn na th’ againn dhiubh gu math na’s isle na na prisean.
J . C. MILLS.

Na diochuimhnich gu bheil againn an stoc a’s motha ’s a’s fhearr seorsachaidh a th’ anns a bhaile de Shoithichean Creadha, agus gu faigh thu, cha mhor, soitheach de sheorsa sam bith a bhios a dhith ort.
J . C. MILLS.

SYDNEY FURNITURE & MERCHANDISE STORE.

GIBHTEAN NOLLAIG ’us BLIADHN’ UIRE
ANN AN
AIRNEIS, SOITHICHEAN GLAINE, SOITHICHEAN SINA, AGUS AIREAMH SHEORSACHAN BATHAIR EILE, TAITNEACH AGUS FEUMAIL.

Stoc Ur de Ghroceries Nollaig. Taghail a Stigh Againn.

CHEAPSIDE WAREHOUSE.
C. S. JOST, Manager.SIDNI, C. B.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

W . A. FRENCH,
FEAR DEANAMH
CHARBADAN agus CHAIRTEAN.

Innealan Giulan dhe gach seorsa air an deanamh ri ordugh.

Gheibh CRUIDHEADH EACH aire shonruichte.

Airneiseachadh Charbad, Litheadh, Obair Fhiodha agus Obair Iaruinn.

Dolbin and Matthew Streets,SIDNI, C. B.

---

[198]

[Vol . 8. No. 25. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 195.)

air gu math a h-uile latha le cuip, agus aran is uisge a thoirt dha moch is anamoch gus a chumail beo gus an falbh an ath long gu ruige am muir gorm agus a’ bheinn theine. Bheirear suas mar iobairt thaitnich e do’n dia do ’m bheil sinn a’ deanamh aoraidh.”

Cho luath ’s a thug an seann duine an t-ordugh bruideil so seachad, thug Gabsan leis Asad as an talla, agus thug e sios e air fichead ceum stadhreach do sheomar dubh, dorcha a bha fo’n talamh. Agus dh’fhag e ceangailte air chasan e ann an geimhlean troma. An sin chaidh e far an robh dithis nighean an t-seann duine, agus dh’ innis e an t-ordugh a thug an athair dhaibh. Ach chuir an athair roimhe sid fios air a dhithis nighean, agus thuirt e riutha, “A nigheanan, rachaibh sios, agus gabhaibh air a’ Mhahomedanach; na caomhnaibh e; cha ’n urrainn duibh bhur n-eud air son aoradh an teine a nochdadh air dhoigh a’s fhearr.”

Bha Bostama agus Cabhana o’n oige air an teagaisg fuath a thoirt do na Mahomedanaich, agus ghabh iad gu toileach a’ chomhairle a thug an athair orra. Ghabh iad sios do ’n phriosan dhorcha anns an robh Asad, thug iad dheth an t-aodach, agus ghabh iad dha gu h-an-iochdmhor gus an do leig iad ’fhuil gu talamh, agus an d’ fhag iad leith mharbh e. Agus an deigh dhaibh an droch dhiol ud a dheanamh air, chuir iad aran is uisge ri ’thaobh, agus dh’ fhag iad an sid e.

Bha Asad uine mhor na shineadh air urlar a’ phriosain mu’n d’ thainig a thur fhein uige. An uair a thainig beagan dhe mhothachadh uige, thoisich e ri gul ’s ri caoidh. Cha robh de chomhfhurtachd aige ach gu’n robh a bhrathair saor o’n trioblaid anns an robh e fhein.

Bha Amgiad a’ gabhail fadachd gu leor nach robh a bhrathair a tilleadh as a’ bhaile. An nair a bha e ceithir uairean ’s a mhaduinn, agus nach do thill Asad, bha e an impis a dhol as a chiall. Chuir e seachad an oidhche anns an t-suidheachadh thruagh ud; agus cho luath ’s a shoilleirich an latha, chaidh e do’n bhaile. Agus bha ioghnadh gu leor air an uair a thuig e nach robh ach fior chora Mhahomedanach anns a’ bhaile. Chuir e failte air a’ cheud fhear dhiubh a thachair ris, agus dh’ fheoraich e dheth ciod a b’ ainm do’n bhaile. Thuirt an duine ris gu’m b’e bhaile nan Draoidhean a bh’ ann, gu’n robh na Draoidhean ag aoradh do’n teine, agus nach robh ach fior bheagan Mhahomedanach anns a’ bhaile. Dh’ fheoraich Amgiad dheth mar an ceudna, an robh Eilean Ebene, fad o’n bhaile. Thuirt e ris gu’n robh e astar cheithir miosan air muir, agus astar bliadhna air tir o’n bhaile. An uair a fhreagair an duine a’ cheisd so, dh’ imich e roimhe a dh’ ionnsuidh a’ ghnothaich fhein.

Cha d’ thug Amgiad agus a bhrathair ach sia seachdainean air tighinn a’ Eilean Ebene, agus cha b’ urrainn e thuigsinn cia mar a rainig iad baile nan Draoidhean ann an uine cho goirid, mur b’e gu’n d’ thainig iad tarsuinn na beinne—rathad nach bu ghnath le daoine a bhith ’gabhail, o ’n a bha e anabarrach doirbh.

An uair a choisich e air aghart greis, stad e aig buth taillear, oir dh’ aithnich e air ’eideadh gu ’m bu Mhahomedanach e, mar a dh’ aithnich e air an duine a thachair ris roimhe sid. Chuir e failte air an taillear, agus dh’ innis e dha an suidheachadh anns an robh e. An uair a chuir e crioch air na bh’ aige radh, thuirt an taillear ris, “Ma fhuair na Draoidhean greim air do bhrathair, faodaidh tu bhith cinnteach nach fhaic thu sealladh gu brath thuilleadh dheth. Cha’n fhaighear greim air as an lamhan gu brath. Agus bheirinn comhairle ort feuchainn ri cur suas le cuisean cho math ’s a theid agad air; ach thoir an aire nach tachair a cheart mhi-fhortan dhut fhein. Agus ma ghabhas tu mo chomhairle-sa, fanaidh tu comhladh rium fhein. Innsidh mi dhut mu na cuilbheartean a tha na Draoidhean a’ gnathachadh, a chum gu ’m bi thu comasach air thu fhein a dhion uapa.”

Ghabh Amgiad an tairgse so gu toileach, agus thug i mile taing do ’n taillear air son a chaoimhneis.

Bha Amgiad mios ann an taigh an taillear mu’n deachaidh e am mach air an dorus, na’s lugha na bhiodh an taillear a’ falbh ’na chuideachd. Mu dheireadh ghabh e de mhisnich na chaidh do’n taigh-fharagaidh gun an taillear comhladh ris. An uair a bha e tilleadh air ais, agus e coiseachd air sraid air nach robh e ’faicinn duine coiseachd aig an am ach e fhein, thainig bean-uasal ’na choinneamh. An uair a chunnaic i an duine og maiseach a bha ’tilleadh as an taigh-fharagaidh, thug i an srol bhar a h-aghaidh; agus dh’ fheoraich i dheth, le fiamh gaire air a gnuis, c’aite an robh e dol. Bha i sior amharc air le tlachd, agus cha b’ urrainn Amgiad gun tlachd a ghabhail dhith. “A bhaintighearna,” ars’ esan, “tha mi ’dol do ’m thaigh fhein, airneo, ma’s e do thoil e, do’n taigh agad fhein.”

“Mo thighearna,” ars’ a bhean-uasal agus fiamh gaire air a gnuis, “cha bhi mnathan-uaisle mar a tha mise a toirt fhear do na taighean aca fhein idir; is ann a bhios iad an comhnuidh a’ dol do thaighean nam fear.”

Chuir an fhreagairt a thug i air ioghnadh mor air Amgiad, agus gun duil sam bith aige gur e so freagairt a bheireadh i air. Cha bu dana leis a toirt do’n taigh anns an robh e ’fuireach air eagal gu’m biodh an seann duine coir diumbach dheth, agus gu ’n cailleadh e gach cuideachadh is comhnadh a bha e deanamh dha ’na fheum, ann am baile am feumadh e an comhnuidh a bhith air fhaiceall. Bha e cho aineolach anns a’ bhaile ’s nach robh fhios aige c’aite an tugadh e i. Agus o’n a ghabh e tlachd dhi, cha robh e deonach sealladh a chall oirre.

An uair a bha e anns an staid neo-chinntich so, chuir e roimhe gu’n leigeadh e le cuisean a dhol air an aghart feuch ciod a chuireadh am fortan ’na rathad, agus, gun fhacal a radh, ghabh e air ’aghart, agus lean a’ bhean-uasal e. Lean e roimhe o shraid gu sraid gus an robh iad le cheile a’ fas sgith a’ coiseachd. Mu dheireadh rainig iad sraid, agus aig a ceann bha geata mor agus e duinte, agus aite suidhe air gach taobh dheth. An taobh a stigh dhe’n gheata bha taigh anabarrach mor briagha.

Shuidh Amgiad air fear dhe na h-aiteachan suidhe a bha aig a’ gheata a leigeadh ’analach, agus shuidh a’ bhean-easal air an fhear eile. An uair a shuidh i, dh’ fheoraich i dheth am b’e sin an taigh aige. “Tha thu ’ga fhaicinn, a bhaintighearna,” ars’ Amgiad.

“C’ar son nach eil thu a fosgladh a’ heata ma ta?” ars’ ise. “Ciod a tha ’toirt ort a bhith feitheamh?”

“A bhean-uasal mhaiseach,” ars’ Amgiad, “thug mi an iuchair do m’ sheirbhiseach an uair a chuir mi air cheann-turuis e, agus cha’n eil uine aige a bhith air ais fhathast. Agus a bharrachd air sin, thug mi ordugh dha iomadh biadh math fhaotainn air son dinnearach. Tha eagal orm gu ’m bi sinn uine fhada ’ga fheitheamh.”

(Ri leantuinn.)

Tha moran mhathraichean is athraichean mar nach biodh cuimhne aca gu ’n robh iad fhein og riamh; oir gheibh iad mile coire do ’n mhuinntir oig. Cha ’n ’eil obair air an t-saoghal a’s fhusa dhuinn a dheanamh na bhith ’faotainn coire do dhaoine eile.

BANK OF MONTREAL.
SUIDHICHTE, 1817.
Corpaichte le achd Parlamaid.

EARRAS PAIGHTE:
$12 ,000,000.00.

AIRGEAD TAIMH:
$6 ,000,000.00.

ANN AN SIDNI.
OIFIS RE UINE GHOIRID:
Oisean Sraidean Charlotte agusPrince William Henry.

Banca-Caomhnaidh.
Um. TURNER, Fear-gnothuich.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 16, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—HALIFAX .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Menr-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaidh.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3½% ’sa bhliadhna.

---

[199]

[Vol . 8. No. 25. p. 7]

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Tha duine gleusda anns na Staidean a rinn fortan air doigh leighis a fhuair e mach air son na muinntir air am bheil galair na misge. Sgriobh e anns na paipearan, gu’n innseadh e an doigh leighis so do neach sam bith a chuireadh dollair g’ a ionnsuidh. Chuir moran dhaoine aig an robh cairdean misgeil dollair g’ a ionnsuidh, agus sgriobh e air ais uca ag radh, “Na oladh iad ni sam bith ach uisge.” Cha’n ’eil teagamh nach ’eil an leigheas so air a’ mhisg cho math ri leigheas sam bith, ach cha b’ann ris a bha duil aig a’ mhuinntir a chuir na dollairean uige.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00 a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

Am Feillire.

DESEMBER, 1899.

1 Di-haoine Bas Raibeart Mac-Shim, 1768.
2 Di-satharna
3 DI-DONAICH I. Donaich dhe’n Teachd.
4 Di-luain Breith Thomais Charlile, 1795.
5 Di-mairt
6 Di-ciaduin Breith an t-Seanalair Monc, 1608.
7 Dior-daoin
8 Di-haoine Breith Banrigh Mairi, 1542.
9 Di-satharna Breith Raibeart Dhundais, 1685.
10 DI-DONAICH
11 Di-luain Bas Thearlaich na Suain, 1718.
12 Di-mairt
13 Di-ciaduin Bas an ollaimh Mac Iain, 1784
14 Dior-daoin
15 Di-haoine
16 Di-satharna Cogadh na Spainnde, 1718.
17 DI-DONAICH III. Donaich dhe’n Teachd.
18 Di-luain [17] Fogradh Righ Sheumas VII., 1689,
19 Di-mairt
20 Di-ciaduin Bas an ridir Iain Mac-na-Ceardrich, 1836.
21 Dior-daoin
22 Di-haoin Breith an ard easbuig Tait, 1811.
23 Di-satharna
24 DI-DONAICH IV. Donaich dhe’n Teachd.
25 Di-luain Bas Sheumais Mhic-an-Rothaich, 1870.
26 Di-mairt
27 Di-ciaduin An fheill Eoin.
28 Dior-daoin Bas Rob Ruaidh, 1734.
29 Di-haoine Breith Thearlaich Mhic-an-toisich, 1766
30 Di-satharna
31 DI‘DONAICH

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 2, U. 8, M. 34 F.
A Cheud Chairteal L. 9, U. 4, M. 49 F.
An Solus Lan L. 16, U. 9, M. 17 F.
An Cairteal mu Dheireadh L. 24, U. 11, M. 24 F.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

Tursan Direach. —Tha na bataichean a tha fagail aig 10 a. m. ’s aig 3 p. m. a dol direach eadar an da bhaile.

J . A. YOUNG, Manager.

COINNEACH ODHAR,
Am Fiosaiche.

Leabhar beag anns am bheil cunntas goirid air a bheatha agus fhiosachdan, air a sgriobhadh leis an Urr. D. B. Blair, D. D., nach maireann. A phris: aon leabhar 10c.; da leabhar dheug air $1 .00. Ri chreic aig
PUBLISHERS OF “MAC-TALLA,”
Sydney, C. B.

Bu choir do na Gaidheil feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail fhaotainn do’n MHAC- TALLA>

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhln agus Soithichean.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

D. L. MAC FHIONGHAIN,
SIDNI, C. B.
Flur, Min, Coirce, Buntata, Hams , Bacon,Ti, Siucar, Brogan, Botainnean, &c , &c .
GAN CREIC SAOR.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B

J . J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

J . S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

---

[200]

[Vol . 8. No. 25. p. 8]

Cumaibh Suas a Ghailig.

Cumaibh suas a Ghailig
Cainnt ’ur mathar fhein;
Chaoidh na leigibh bas i
Ge b’e cearn d’an teid,
S i rinn og ar taladh
Chuir a gradh an geill
Ann am briathran blath
Mar ghaoth a Mhaigh tromh gheig.

Cumaibh suas a Ghailig
Cainnt na sar-laoch treun ’s
Choisinn cliu ’s na blaraibh
Anns gach cearn fodh’n ghrein;
’Bhiodh air tus a ghabhaidh
’S tric a gheard ’s a ghleidh,
Onair ’s crun a Ban-righ’nn
’Nuair bhiodh cach gun chre.

Cumaibh suas a Ghailig
Cainnt nam bard ’s nan treun,
Ann an gaol gur fhearr i—
Na bhiodh cach gu leir;
Cainnt as misle pairtean,
’S a ni’n crabhadh geur,
’S cha mhiosa i gu cainadh
’Nuair thig trath an fheum.

Cumaibh suas a Ghailig
Bh’ anns an Airc cha bhreug,
Chaidh an Eabhra bhathadh
’Us canain na Greug;
Ach bha Gailig bhoidheach
’N teanga Noah fhein,
’S thug e leis air bord i
’N uair a sheol le threud.

Cumaibh suas a Ghailig
Dileab Adhamh fhein,
’Labhair e ’sa gharadh
’N uair a thaing Eubh
Thubhairt e “mile failt ort
’S tu ’s aille ’fodh ’n ghrein,
Cha’n eil aon bheir barr ort
’Measg nan mna gu leir.

Cumaibh suas gu brath i
’S nar ma thig orr’ eis,
’N teanga chiatach dhaicheil
Sgriobh gun dail i’s leubh;
Buaidh le pinn nan armunn
’Tha ri stath ’s ri feum
A sgaoileadh na Gailig
Cainnt mo ghraidh ’s mo chre.

SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

Na Gaidhil Aig Alma.

AIR FONN, —“My Name it is Donald Macdonald. ”

O nach robh sinn mar bha!
B’ fhearr gu’n robh sinn mar bha!
’S nam biomaid mar bha sinn air fuireach,
Gu’n rachamaid uile gu blar.

Tha mise ’so, Ailean o Lochaidh,
’S mi fada air fogradh feadh Ghall—
’S na’m faighinn o’n Bhan-righ na dh’fhoghnadh
Cha biodh Fear-a- conaidh air chall—
Nan cuirt ann an aite nan caorach,
Sliochd sgaipte nan Laoch nach eil ann,
Bhiodh fardaichean fasgach aig faondraich—
Bhiodh aiteas a’s aoidh feadh nan Gleann.
O nach robh, &c .

’N uair bha mi air sraidean Dhuneideann,
Gun airgiod, gun eideadh, a triall—
Gun chonuidh, gun chosnadh, gun Bheurla,
’S b’e ’n t-eagal gu’n treiginn mo chiall;
’S ann chunnaic mi ’n “Reiseamaid” sgiolta
’S gu’n d’ eirich mo mhisneach a’ m’ chliabh
’S cha b’ fhiach leam gu brath “Milisi”—
Ach “Da-a’ s-Da-Fhichead” (a) nan sliabh.

’S an “Eiphit” ’s a’ “Spainnd’s” thar gach mara—
’S an Fhraing ’s ann an Canada fhuar—
’S gu tric sinn ’s na h-Innsibh ’g ar garadh—
Gun chromadh gun chrannadh ’n an tuar—
Bi ’n reiseamaid bhuadhar ’s gach catha,
Mu’n deach i fo Chailean gu buaidh,
’S b’e cheann-san a liath ’s a’ chogadh
’Bu tearnadh dhuinn toiseach an t-sluaigh.

’S ann oirnn nach tig dichuimhn’ na Faiche
Far facas na feara fo ’n cruaidh,
’S fo bhriathran ’s fo bhrosnachadh Chailein,
Ar cridheachan laiste gu ’r gruaidh
“ ’Nis leanaibh-se ’Laochraidh nam beann mi,
A’s thugaibh o ’r naimhdibh a bhuaidh
’S na tillibh-se meadhon a’ bhruthaich,
Ach glacaibh na mullaich ’s gu luath.”

Deadh Gillean-na-Fheilidh bu ghreadhnach,
Feadh cathair a’s coilltich ’dol suas
Ar Piobairean ’s brataichean srannrach,
’G ar greasad, mar b’ annsa, gu cruas—
’S ged mharbhadh a steud-each fo ’r Ceannard.
Grad laiste bha lann-san (b) roi Shluagh,
’S le’r cruaidh, le ’r luaidhe ’s le ’r lasair,
Chaidh naimhdean mar chathadh (c) o ’n Tuath.

Air leam gu ’n robh Leoghan nan gleachd leinn—
An Gaisgeach o’n Earrachd mar bha,
Le cheathairne chliuitich a chleachd e (d)
’S an Reangaire (e) ’n tarruing gun sgath—
’S na seoid sin tha seoladh ri ’n taice— (f)
Na fiurain bu mhaisiche barr,
Nach fiaradh o’n duchas air faiehe
’S nach lubar le gaiseadh (g) nam blar.

’S na’n toisicheadh Alasdair Neacail*
Ri Spagluinn (h) air faiche ro sliabh
Gu ’n toir sinn dha aobhar a ghearain,
Mar thug sinn do cheannaircich riabh—
’S mar rinn sinn fo Ridire Cailean
’S na Gaidheil gu leanailt gu dian—
A thraillean a thilleadh le ’r deannal,
’Dhol dhachaidh a dh’ fheannadh nam bian.

A. M.

(a) 42nd, (b) a sword, (c) drift, (d) 79th, (e) Sir Allan Cameron’s sword, (f) 93rd embarking for China, (g) damage to crop by an autumnal gale, (h) haughty demeanour, * the Czar.

Mac Bheatha, Righ na h-Alba.

Tha e air a radh gu’n d’ fhuair Mac Beatha Crun na h-Alba troimh mortadh Righ Donachadh ’sa bhliadhna 1039 aig Both-nan-gobhain faisg air Eiliginn. Dh’ fheuch e le riaghladh firinneach agus ceart a dheanamh suas air son an droch obair a rinn e fhaotainn greim air a’ chrun. Thug e duaisean airgiod do Roimh, agus fearannan farsuing do’n eaglais, agus duaisean lionmhor do ’n bhochd, ach tha e coltach nach d’ rinn iad seo uile feum “fois a thoirt dha bho na bruadaran oillteil a bha a’ cur dragh air gach oidhche.” Ged a thug e seachad uiread do’n t-sluaigh, cha d’ fhuair e moran cuideachaidh bho’n chleir, ni mo an d’ thug an sluagh fois dha. Cha do chord an doigh a ghabh e greim air an righ-chaithir riu riamh, agus dh’ fhas e nis ain-tighearnail mar a bha e smuainteachadh gu’n robh a chumhachd dol am moid. Rinn e namhaid laidir dha fhein ann Mac-dubhaich, Fiofa, leis a’ chreachadh a rinn e air, agus theich am morair sin le daoine mora eile gu Calum a’ chinn mhoir, mac Dhonachaidh, a bha an deigh teicheadh gu Cumberland, agus chomhairlich e an righ-chaithir a ghabhail. Chaidh Suiard Iarla Northumberland agus a mhac Osbert gu Albainn comhla ri Calum ’sa bhliadhna 1054. An deigh dian chogaidh anns an deach Osbert a mharbhadh chaidh an ruaig an deigh Mac Beatha gu Lumphanan an siorrachd Abareadhain far an robh e air a mharbhadh le Macdubhaich an 1054 an deigh rioghachadh coig bliadhna deug.

The Scottish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
Alexander Bain,
Port Hawkesbury,
Nov. 27 ’99. Cape Breton.

Tha sinn direach an deigh luchd carbaid de SHLEIGHEACHAN fhaotainn, —an fheadhainn a’s fhearr a chunnacas riamh an Ceap Breatunn.

Cumaidhean agus Prisean a fhreagras air na h-uile.

Taghail ’g an coimhead.

F . FALCONER & SON,
Tigh-margaidh Shleigheachan, Thruncaichean us Acuinn.
Sidni, C. B.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

GHEIBH THU
TI, SIUCAR, CANNDAIDH, BRIOSCAIDEAN, IASG, HAMS , BACON,
IASG, FEOIL AGUS MEASAN AIR AN CUR SUAS ANN AN CANAICHEAN
AIG
Aonghas D. Mac Gilleain,
Sidni C. B.
Anns an t-seann“American House.”
Nov. 3, ’99. — 6m

THIG G’AR COIMHEAD.

Tha stoc math de THOMBACA, CIGARSagusCIGARETTESagainn, agus creicidh sinn beagan no moran riut.

BORBAIREACHD
anns a bhuth cheudna. Cuir deuchainn oirnn. Theid sinn an urras air an obair.

Z . TINGLEY.
Oct. 27, ’99. —6m.

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An seorsa ’s fhearr air an t-saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.