---

[225]

[Vol . 8. No. 29. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, IANUARAIDH 26, 1900. No. 29.

Litir a Alba.

Bodachan a gharaidh,
Cho friogadach ’s cho frogadach,
Bodachan a’ gharaidh,
Cho frogadach ’s a bha e riamh.

MO BHALACH GASDA: —Mar a thuirt an seanfhacal, “Is fheairrde brà a breacadh, ach gun a bristeadh.” Cha mhisde leam gu ’n d’ thug mi buille no dhà dhe ’n ord bhreacaidh do Sheumas N. Mac Fhionnaghain, an gille coir, comasach a tha ’fuireach ann am Moosomin. B’ e ’n call nach robh rathad air a chumail gu math trang aig a’ pheann. Ma ’s ann no nach ann le bior guail a sgriobh e ugad, bha ’n litir gle mhath.

Tha e ag radh gu ’m bu ghle thoigh leis mise fhaicinn an uair a thig e sgriob do dh’ Alba. Agus tha e ag radh gu ’m bi e ag amharc air mo shon aig taobh gach locha. Ach tha fhios aige gu ’m bheil iomadh locha ann an Alba. Abair thusa ris, gu ’n dubhairt mise riut gur e ’bheatha fuireach comhla riumsa uair sam bith a thig e an rathad so. Bheir thu fhein fios dha co an locha aig am faigh e an taigh agamsa. Mur tachair dad a’s fhearr a bhith agam air a choinneamh an uair a thig e, gheibh e càl gu leor. Ach is ainneamh leam a bhith ann am freasdal càil. Nan robh e ann an so a’ nochd, bheirinnsa dha làn na slige de mhac na braiche, agus theid mi an urras gu ’n cuireadh e fuachd Mhoosomin as a chnamhan. Tha mise cho seann fhasanta ’s gu ’m bheil mi cumail suas nan seana chleachdaidhean. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh, “An car a bhios ’s an t-seana mhaide, is deacair a thoirt as.”

Bha mi ag radh riut roimhe gu ’n robh amhrus agam gu ’n robh am fuachd cho mor ann am Moosomin ’s gu ’n reothadh e an ince. Ma tha sin fior, tha amhrus agam gu ’n reothadh e an t-uisge beatha mar an ceudna. Ma reothas e, cha’n urrainnear ol, ach is urrainnear itheadh. An uair a bha mise ’nam Dhonnachadh òg, bhithinn ag itheadh nan aigileanan deighe a bhiodh air bruaich an eas a bha faisge air an taigh againn. Agus nam biodh fior thoil agam fuachd a’ gheamhraidh a chur as mo chnamhan, ghabhainn na thigeadh rium dhe ’n uisge bheatha, ged a bhiodh e air reothadh cho cruaidh ’s gu ’m feumainn an t-ord clachaireachd a ghabhail gus a bhristeadh.

Tha so a’ cur ’nam chuimhne naigheachd a chuala mi o chionn fada mu bhoirionnach a bha aon uair ann an àite ris an canar Innse-gall. Cha robh i cho fior ghlic ri té eile. Ach ge b’e air bith doigh anns an d’ fhuair i an t-airgiod chaidh aice air pige gallain luma lan uisge bheatha a cheannach, gus a reic ri spalpairean òga nam bailtean aig àm na Nollag. Bhiodh na gaugeran an uair ud a’ sealg air pigeachan dhe ’n t-seorsa ud; agus o ’n a bha eagal air Seonaid gu ’m faigheadh iad faileadh air a’ phige, cha ’n fhaca i doigh a b’ fhearr air a chur am falach na toll a dheanamh anns a’ chruaich mhonadh, agus am pige a chur ann gus an tigeadh oidhche Challaig. Bhiodh Seonaid bhochd an drasta ’s a rithist a’ sealltainn anns a’ chruaich mhonadh air eagal gu ’n do ghoideadh am pige. Gu mi-fhortanach, fhuair spriolag air choir-eiginn de ghillean a’ bhaile am mach gu ’n robh am pige aig Seonaid anns a’ chruaich. Thug e leis e oidhche air choireiginn; agus o ’n a bha am pige air a cheireadh, rinn e toll air a’ mhàs le broga, agus thug e as a h-uile deur a bh’ ann, agus chuir e anns a’ chruaich e far an robh e roimhe. Bha oidhche chridheil no dhà aige fhein agus aig comhlan math eile air saillibh uisge beatha Seonaid.

Coma co dhiubh, leig Seonaid fios a dh’ ionnsuidh nan gillean gu ’n robh am pige aice, agus gu ’m fosgladh i e ’nan lathair oidhche Challaig, gus gu ’m faiceadh iad gu ’n robh i gus a thoirt dhaibh gun bhaisteadh mar a fhuair i fhein e. An uair a thainig oidhche Challaig, chruinnich lan an taighe de ghillean nam bailtean. Thug Seonaid làmh air a’ phige, agus thug i dh’ fhear dhe na gillean e gus ’fhosgladh. An uair a dh’ fhosgladh e cha d’ thigeadh deur as. Thachair gu ’n robh reothadh anabarrach teann ann fad choig latha deug roimhe sid. Thuirt am fear a dh’ fhosgail am pige, agus aghaidh aige g’a chur air fhein cho fada ris a’ chlobha gus cumail air a ghaire, “Not a deur a thig as a’ phige so, a Sheonaid.” “Is ann a reoth e,” arsa Seonaid, “cuiribh ris an teine feuch an leagh e.”

Chuireadh am pige ris an teine, agus bha fear dhe na gillean ’g a thionndadh an drasta ’s a rithist air clach an teintein gus an robh iad seachd sgith. Ach ged a bhiodh e ris an teine fhathast cha tigeadh aon deur as. Mu dheireadh thuirt fear dhe na gillean, agus e ’n deigh am bior maide a bh’ anns an toll a bh’ air mas a’ phige a thoirt as, “Cha cha chreid mi fhein, a Sheonaid, nach ann a tha toll air a’ phige so? An uair a chuireas mi mo shuil ris a’ bheul aige, chi mi an solus troimh ’n mhàs aige.”

An uair a chuala Seonaid so, bhuail i na basan.

Gu sgeula goirid a dheanamh dheth, chuir na gillean airgiod cruinn ann an ionad nam bonn, agus phàigh iad an gallan uisge bheatha do Sheonaid. Agus gus saod na b’ fhearr a chur oirre, fhuaradh tri botuil dhe ’n stuth cho math ’s a bh’ aig Alasdair mac Dhonnachaidh, agus dh’ òladh a chuid mhor dheth air slainte Seonaid. Chuir iad an oidhche seachad cho cridheil ’s a ghabhadh deanamh a saillibh pige Seonaid.

A nis, ma tha e fior gu ’n do reòth an t-uisge beatha a bh’ aig Seonaid ann an Innsegall, tha e furasda gu leor dhomhsa a chreidsinn nach ’eil deur a theid gu ruige Moosomin nach reòth a cheart cho math.

Cha ’n fhaod mi nis, dichuimhn’ a dheanamh air dithis dhaoine coire eile a tha gu caoimhneil a’ faighneachd mu m’ dheidhinn, is iad sin Mac Dhonuill Thormaid, á Leodhas, agus Seumas A. Mac Gille-mhaoil, as na h-Eileanan Coille. An uair a bhios daoine ’fas sean, tha iad, mar is trice, car coltach ann an iomadh doigh ris a’ chloinn bhig—is math leotha a bhith ’g am moladh. A reir choltais tha na litrichean a tha mi ’cur uair is uair g’ ad ionnsuidh a’ cordadh riutha. Ma tha uiread de mheas acasan, agus aig Seumas N. Mac Fhionghain, air mo litrichean-sa ’s a th’ agamsa air an litrichean-san, foghnaidh sin. Chuir mise seachad sia bliadhna dhe m’ bheatha ann an Leodhas, agus feumaidh mi a radh nach do chuir mi eolas air daoine riamh bu chaoimhneile agus bu chairdeile rium na iad. Tha Gailig mhath aig na thachair riumsa dhiubh. Bu ghlc thoigh leam a chluinntinn gu ’m bheil iad a’ cur eolais air a’ MHAC-TALLA. Is docha nach cuala moran dhiubh guth no iomradh riamh air a’ MHAC-TALLA. Nach fhaodadh an triuir dhaoine coire a dh’ ainmich mi feuchainn na ’s fhearr na rinn iad riamh fhathast ri ainm agus cliu a’ MHIC-TALLA a chur am farsuinneachd?

Ach tha ’n t-àm agam sgur. Tha ’n litir so tuilleadh is fada mar tha. Cha bu mhath leam do shàrachadh. Ma bhios mi beò gus am faigh mi bàs, sgriobhaidh mi litir eile ugad.

Is mi do charaid an latha ’chi ’s nach fhaic,

BODACHAN A’ GHARAIDH.

Taobh an Locha,
Latha nan tri righrean, 1900.

DOMHULL DONA MAC NA BANTRAICH.

LE IAIN.

CAIB. IV.

Ged nach robh Aonghas Mac Alasdair ùine mhòr air leabaidh a bhàis, tháinig na chosgadh ris an dùil gu’n tugtadh air aghart e gu sùim a bha glé throm air daoine bochda aig nach robh ach fìor bheagan de nithean matha ’n t-saoghail so aig àm sam bith. Bha ’m fearann a bh’ aig Aonghas cho beag ’s nach b’fhiach dha each a chumail air son a bhith ’deanamh an àitich, ged a bhiodh comas aige air each a cheannach. A bharrachd air so, bha ’m fearann cho creagach ’s nach gabhadh e oibreachadh ach le spaid ’s le cois-chrùim. Cha deanadh an crann-rustail fhein a’ bheag a dh’ fheum, ged a bhiodh each ann a thairneadh e. Bhiodh Aonghas gu dìchiollach ag obair fad an earraich leis an spaid ’s leis a’ chois-chrùim a’ dheanamh buntáta-taomaidh, agus a’ tionndadh a’ bheagan talmhainn a bh’ aige air son eòrna ’s coirce a chur ann. Le a dhìchioll fhéin, agus le faicill is cùram a mhnà, bha ’dol aca air iad fhéin ’s an teaghlach a chumail ann am biadh ’s an aodach ’s an caiseart cho math ris gach dalachateaghlach a bh’anns an àite.

Cha robh de stoc aca aig àm sam bith ach aon bhò is gamhainn, agus mu dhusan ceann caorach a bha air a mhonadh far an robh caoraich nan coimhearsnaich. Dh’ fhaodadh iad barrachd chaorach a chumail; oir cha robh muinntir nam bailtean aig an robh còir air a’ mhonadh cruaidh air duine bochd sam bith, ged a thachradh dha beagan chaorach a bharrachd a bhith aige air na bha màl an fhearainn a’ ceadachadh dha ’chumail. Ach cha robh Aonghas air an fheadhainn a b’ fhearr gus an aire a thoirt do na caoraich. Theireadh e fhein gu tric, an uair a gheibhteadh caora leis marbh aig bonn craige, no ann an

---

[226]

[Vol . 8. No. 29. p. 2]

slochd ’s a’ mhonadh, nach robh sealbh chaorach air. Ach theireadh a bhean ris, “Cuimnich, ’Aonghais, gur e sùil a ghleidheas sealbh. Mur seall fear an déigh a ghnothaich, cha soirbhich a ghnothach leis.”

“Nach neònach leam fhein,” theireadh Aonghas rithe, “thu ’bhith ’g ràdh a’ leithid sin. Nach fhaic thu Eachunn mòr, an aon amadan a’s mò a th’ anns na bailtean gu léir. Cha seall e as déigh a chuid caorach latha deug ’s a’ bhliadhna. Ma tha aon chaora aige, tha trì fichead aige; agus is ainneamh a gheibhear caora leis marbh ann an slochd no ann am féithe. Cha ’n aithne dhomhsa c’ar son a tha na caoraich aige a’ fuireach beò, an uair a tha gu leòr de choraich nan coimhearsnach a’ faighinn bhàis, mur ann a chionn gu’m bheil sealbh math chaorach air. Ma tha’n sean fhacal a tha ’g radh, gur e sùil a ghleidheas sealbh, fior a thaobh dhaoine eile, cha’n urrrainn gu’m bheil e fìor a thaobh Eachunn co dhiubh.”

An uair a chluinneadh a bhean Aonghas a’ labhairt air an dòigh so, dh’ fhanadh i samhach, ar neo bheireadh i taruinn air seanachus eile. Cha robh nì bu lugha oirre na connsachadh. Bha fhios aice nach b’ obair e a dheanadh feum do neach sam bith. Ach bha fhios aice mar an ceudna, nach cumar taigh le beul dùinte.

An latha ’chuireadh Aonghas fo’n talamh, cha robh aig a’ bhantraich de stoc ach aon bhò. Reiceadh an gamhainn gus nithean a cheannach a bha feumail a dh’ Aonghas an uair a bha e tinn air leabaidh a bhàis. Mharbhadh té an déigh té de na caoraich gus beagan a dh’ fheòil ùir a chumail ris, mar a dh’iarr an doctair. Cha mhòr a b’urrainn an duine bochd a ghabhail dhiubh; ach o’ nach robh dòigh air an fheòil a chumail ùr, dh’ fheumteadh caora ’mharbhadh ni bu trice.

Ged a bha ’bhantrach air a’ fàgail ann an ceann ceathrar de chloinn laig, b’fhearr leatha ’bhith lom, falamh, na bhith ann am fiachan. Ged nach robh de dh’fhiachan air an taigh ach na bha aig Muruchadh Ceannaiche air, agus ged a bha fios is cinnt aice nach ruigeadh i leas cabhag a bhith oirre gus am pàigheadh, thuirt i rithe fhéin, gu ’m b’ fheàrr dhi an grad phaigheadh, eadhon ged a dh’ fheumadh i aodach na leapadh a reic gus am pàigheadh. Ars’ ise rithe fhéin, “Feumar na chosgadh ris an fhear nach maireann a chur fo’n talamh a phàigheadh air a h-uile cor gun dàil sam bith. Bu chòir gu’m biodh cosgais tìodhlacadh, agus cosgais bainnse air am pàigheadh gun mòran dàlach.”

An ceann dà latha an déis an tìodhlacaidh, chaidh i far an robh Muruchadh, agus thuirt i ris, “Thàinig mi a dh’ aon ghnothach far am bheil sibh gus gu’n deanadh sibh suas a’ chunntais. Cha bu mhath leam fhéin, no idir leis an fhear nach maireann fhad ’s a bha e beò, a bhith ann am fiachan, na’m b’ urrainn duinn idir am pàigheadh. Agus gus a nis, chaidh againn air sinn fhéin a chumail á fiachan. Bha beagan agaibh air an taigh mu’n d’ thàinig am bàs ’n ar rathad, agus o’n is sibhse a chosg ri Aonghas a chur fo’n talamh, cha bhi fois aig m’ inntinn gu bràth gus am bi na fiachan gu léir pàighte. Tha e air aithris am measg an t-sluaigh, nach bi fois aig anam anns an t-saoghal thall gus am pàighear a h-uile sgillinn fhiach a bhios aig daoine air anns an t-saoghal so. Cha ’n ’eil fhios agamsa co dhiubh tha so fìor no nach ’eil, ach tha fhios agam gu’m bheil mòran dhaoine a’ toirt creideas is géill dha. Cha ’n ’eil sgillinn ’n am laimh an diugh, agus cha’n ’eil fhios c’uin a bhitheas; ach cuiridh mi Dòmhull a nall, leis a’ bhoin ugaibh, agus saoilidh mi gu’n seas i ann an àite na bheil agaibh orm a dh’ fhiachan.”

“Ma ta, ’Mhòr,” arsa Muruchadh, “tha do chainnt a’ cur mòran ioghnaidh orm. C’ar son nach d’fheith thu gus an cuirinn fios a dh’ iarraidh nam fiach ort?”

“Cha do chuir sibh fios riamh fhathast a dh’ iarraidh fhiachan oirnne, ged a bha sibh iomadh uair dlùth air bliadhna gun bhur cuid fhéin fhaotainn. Is e an rud bu lugha bu chòir dhomhsa ’dheanamh tighinn far am bheil sibh, mar a b’àbhaist do ’n fhear nach maireann a dheanamh, fhad ’s a bha e’n lathair, agus comas aig’ air an aire a thoirt air a ghnothach.”

“Innseadh mise dhut, a Mhòr, mar a bhitheas. Cumaidh tusa ’bhò agad fhein. Cha ghabh mise aon bhò na bantraich idir. Is feumach thu fhéin ’s do phàisdean laga oirre seach mise. Agus ged a bhithinn ni bu bhochdainne na tha mi, cha’n fhàgadh do bhò-sa mi an ceann na bliadhna ach mar a bha mi roimhe.”

“Cha’n ann mar sin a bhitheas idir, a Mhuruchaidh, ach gabhaidh sibhse a’ bhò, agus bidh na fiachan pàighte a dh’ aon latha: bidh fois aig m’ inntinn-sa agus cha bhi aig duine beò ri ràdh gu’m bheil ainm an fhir nach maireann ann an leabhar nam fiach.”

Gun fhacal a ràdh, thionndadh Muruchadh a null o’n chunntair, agus thug e nall an leabhar cunntais. “Seall air sid, a Mhor,” ars’ esan. “Tha na fiachan air an dubhadh am mach. Mhath mise na fiachan do’n fhear nach maireann, an uair a chunnaic mi gu’n robh coltais a’ bhàis air. Agus anns a’ mhadainn an diugh thug mi ’ainm ás an leabhar. Faodaidh tu fhéin fhaicinn gu’m bheil a’ chunntas air a dubhadh am mach air fad fiaraidh. Ann an aon seadh, faodaidh mise a ràdh, nach robh sgillinn agam air Aonghas aig latha ’bhàis. O’n a phòs e thusa, agus iomadh bliadhna roimhe sin, b’ ann uamsa a bha e ’ceannach a h-uile fiach frìne a bha dhìth air. Cha deachaidh e riamh seachad orm le sgillinn de ’chuid airgid. Co dhiubh a bhiodh airgiod ’na laimh no nach bitheadh, cha do dhiùlt mi nì riamh a thoirt dha. Cha ’n ann a chionn gu’m bheil mi ’g a ràdh riutsa, cha robh gnothach agam ri duine riamh a bheireadh bàrr air ann am fìrinn ’s an onair ’s an ceartas. Gu firinneach, ceart, cha’n fhaigh thu fhéin no duine a rugadh dhuit droch cuimhneachan air a shon.”

“Bu chòir dhomhsa, ’Mhuruchaidh, a bhith taingeil, gu’n do choisinn e cliù math dha fhéin ’s dha theaghlach fhad ’s a bha e beò. Ma’s urrrainn mise, bidh a’ chlann air an teagasg anns gach dòigh mar bu mhiann le’n athair. Ma ghabhas iad mo chomhairle-sa, cha téid iad fada cearr co dhiubh. Ach na truaghain, cha’n fhad’ is urrainn domhsa an cumail dlùth dhomh. Feumaidh iad dhol a dh’ ionnsuidh a’ chruaidh-chosnaidh cho luath ’s a théid aca air cosnadh a dheanamh. Nam biodh dòigh agam air, chumainn anns an sgoil iad gus am biodh iad comasach air sgrìobhadh is leughadh is cunntas a dheanamh. Cha d’fhuair am fear nach maireann ach fìor bheagan sgoile, agus bha e ’ga chaoidh sin glé mhòr o’n latha ’chuir mise eòlas air. An uair a rugadh Domhull, bha e suidhichte gu’n cumadh e anns an sgoil e cho fad ’s a b’urrainn da; ach is iomadh rud a bhios dùil aig daoine a dheanamh nach téid aca air a dheanamh gu bràth. An uair a bha e air leabaidh a bhàis, bha e ’cur dragh mòr air, nach robh rathad aig a’ chloinn air sgoil ’fhaotainn. Bha fhios aige gu’n deanainnsa m’ uile dhìchioll air a h-uile ceartas a thoirt dhaibh; ach bha fhios aige mar an ceudna, nach robh dòigh agam air ceartas a thoirt dhaibh ann an sgoil ’s an ionnsachadh mar bu mhath leam.”

“Cha ’n eagal, a Mhòr, nach dean thusa do dhleasdanas, mar a bha thu ’deanamh riamh. Bi falbh dhachaidh, agus thoir an aire mhath air a’ bhoin. Faodaidh gu’n cuir i ann an stoc math fhathast thu.”

“A nis, a Mhuruchaidh, feumaidh mi bruidhinn ribh fhathast mu’n chùis. Tha mi ’toirt mìle tàing dhuibh air son bhur caoimhneis. Cha ’n ’eil duine beò air ùr-uachdar an t-saoghail a deanadh riumsa mar a tha sibhse ’deanamh. Ach chosg sibhse mòran ris an tiodhlacadh. Cha’n ann mòr leamsa ’tha na chosgadh idir, nam bu mi fhein a bha ’dol ’ga phàigheadh. Ach tha e mòr leam, ma’s ann as bhur pòcaid-se thig e. Bhiodh gu leòr dhomhsa an tairgse mhath a tha sibh a ’toirt dhomh a ghabhail, ged a bhithinn cho falamh ri duine beò. B’ fhearr leam gu’n gabhadh sibh a’ bhò; oir cha bu mhath leam gu’m biodh aig duine sam bith ri ’thilgeadh air mo chuid cloinne, gu’n do chuireadh an athair fo’n talamh air chosg duine eile.”

“Nach do chuireadh ar Slànuighear anns an uaigh air chosg dhaoine eile? Cha’n ’eil thu fhein, a Mhòr, cho aineolach air facal Dhé ’s nach ’eil fhios agad air so.”

“Tha sin fìor gu leòr a Mhuruchaidh; ach nan robh a bheag no mhòr de mhaoin an t-saoghail so aige, is cinnteach gu’n deachaidh a chur ’s an uaigh air a chosg fhein.”

Bha Muruchadh greis ’na thosd, agus e mar gu’m biodh e ’dol fo smaointean ciod a theireadh e. Mu dheireadh thuirt e, “Bi falbh dhachaidh, agus cuir a nall Domhull leis a’ bhoin.”

Gun tuilleadh a ràdh dh’ fhalbh a’ bhantrach dhachaidh. An ùine gun bhith fada, thainig Domhull ’s a’ bhò aig air ròpa. Choinnich Muruchadh aig an iodhlainn e, agus thuirt e ris, “Thoir leat a’ bhò air ais dhachaidh; oir cha’n ’eil àite agamsa a chumas i. Abair ri do màthair i thoirt an aire mhath dhi, agus an uair a bhios àite agamsa anns an cùm mi i, gu’n cuir mi duine g’a h-iarraidh.”

“An creutair bochd.” arsa Muruchadh ris fhéin, “cha tig an latha ’s cha chian an tràth anns an gabh mise a’ bhò uaipe. Is feumach i fhein ’s a teaghlach lag oirre.”

(Ri leantuinn.)

MAR A RINN MI M’ FHORTAN.

CAIB. L.

Dh’ fhalbh mi direach a Libhirpul gu ruige Glasacho, feuch am faighinn am mach an robh mo sheana charaid coir, caoimhneil, Domhull Dughallach, beo, slan. An uair a rainig mi Glasacho, ghabh mi direach a dh’ ionnsuidh an taighe anns an robh e ’fuireach an uair a dh’ fhalbh mi. Ach an uair a rainig mi an dorus, chunnaic mi gu ’n robh ainm fir eile sgriobhte air. Cha robh fios sam bith aig na daoine a bh’ anns an taigh c’ait’ an deachaidh e. ’Na dheigh sid chaidh mi thun an taighe anns an robh e reic an uisge bheatha, agus an sin fhuair mi am mach far an robh e fuireach. Gun dail sam bith choisich mi dh’ionnsuidh an taighe aige. Bha e fhein ’s a bhean a staigh, agus dh’ aithnich iad mi ’s a’ mhionaid.

Gun fhaighneachd, dh’ aithnich mi gu’n robh iad air tighinn gu bochdainn; ach cha do leig mi dad orm. Ann an uine ghoirid rinn a bhean, mar bu mhath a b’ aithne dhi, biadh grinn, glan deiseil dhomh. Cha robh anns an taigh ach da sheomar, ach bha iad air an cumail cho glan agus cho ordail ’s a ghabhadh deanamh.

An deigh dhuinn ar biadh a ghabhail dh’ innis iad dhomh mu gach mi-fhortan a thainig ’nan rathad o’n a chunnaic iad roimhe mi. Ged a tha cuimhne mhath agam air a chuid a’s mo dhe na dh’ innis iad dhomh, cha’n ’eil aobhar dhomh a chur sios facal air an fhacal an so.

---

[227]

[Vol . 8. No. 29. p. 3]

Mar is minic a thachair do dhaoine mar a bha iad, chaidh an teaghlach ’nan aghaidh gu mor. Dh’ fhas fear no dithis dhe na mic tuilleadh is trom air an ol, agus sgap e ann an goraiche earrann mhath dhe na bha ’athair gu dichiollach a’ cur cruinn, agus cha robh aig an duine choir ach an taigh-osda a leigeadh uaithe air eagal gu ’n cailleadh e a h-uile ni a bh’ aige ris an t-saoghal.

Phos aon no dithis dhe’n teaghlach, agus dh’ fhalbh cach g’an cosnadh. Agus an aite cuideachadh a dheanamh le am parantan, cha deanadh iad fiù na litreach a chur uca.

An lath’ ud fhein, tha amhrus agam nach robh iad fad’ o bhith lom, falamh gu leor. Ach cha do leig iad sin ris dhomhsa.

Dh’ innis mi dhaibh ann am briathran cho gearr ’s a b’ urrainn domh mar a thachair dhomh fhad ’s a bha mi air falbh, agus gu’n d’ rinn mi fortan math. Bha iad gle thoilichte an uair a chual’ iad cho math ’s a chaidh cuisean leam.

Ged a chuir mi romham falbh an uair a bha e teannadh ri àm cadail, chaidh iad le cheile air m’ aghaidh air a leithid de dhoigh ’s gu ’n d’ aontaich mi an oidhche a chur seachadh comhladh riutha.

Bha greis dhe’n oidhche air a dhol seachad mu’n do ghabh sinn mu thamh. Dh’ innis iad dhomh gu ’n cual’ iad bliadhna roimhe sid gu ’n do dh’ eug mo mhathair, agus gu ’n robh m’ athair air fas gle lag, breoite. Anns a’ mhadainn an uair a bha mi ’falbh, thug mi dhaibh deich puinnd Shasunnach, agus thuirt mi riutha gu ’n tugainn dhaibh leith cheud punnd Sasunnach a h-uile bliadhna fhad ’s bu bheo iad.

Gu fortanach fhuair mi comhdhail cho freagarrach ’s a dh’ iarrainn gus a dhol do’n Ghaidhealtachd a dh’ fhaicinn m’ athar. Agus o nach ’eil aobhar dhomh cunntas a thoirt seachad air mar a fhuair mi dhachaidh, foghnaidh dhomh a radh gu’n d’ fhuair mi dhachaidh gu sabhailte. Bha m’ athair air chomas a bhith ’g eiridh a h-uile latha agus cha robh an corr ann. Cha robh eis sam bith air. Bha e ’na dhuine glic, doidheil, agus ged a b’ fheudar dha am fearrann a leigeadh uaithe bliadhna no dha roimhe sid, bha aige de dh’ airgiod air chul a laimhe, eadar na bha e fhein a’ cur ma seach bliadhnachan roimhe sid, agus na bha mi fhin a’ cur uige mu’n deachaidh mi a bhuinig an oir, na bha ’cumail bord is breacag air a bheulaobh cho math rì fear sam bith.

Rud nach b’ ioghnadh, rinn e toileachadh gu leor rium. Ach ged a bha e car diubach dhiom a chionn nach robh mi gu riaghailteach a’ sgriobhadh ’ga ionnsuidh anns na bliadhnachan mu dheireadh, thuig e, an uair a dh’ innis mi dha mar a thachair dhomh, nach robh cothrom agam air a’ chuis.

Bha nighean a pheathar a’ cumail an taighe dha, agus bha i cho curamach m’a dheidhinn ’s ged a b’e a h-athair fhein a bhiodh ann.

Thuig mi nach robh coltas gu’m biodh e fada beo, agus chuir mi romham gu’m fanainn comhladh ris fhad ’s bu bheo e.

Mu’n d’ thainig ceann leith-bhliadhna thainig a’ chrioch air. Agus o nach robh aobhar dhomh fuireach na b’ fhaide anns an àite, chaidh mi air ais gu ruige Libhirpul, far an robh mi ag amharc as deigh mo dhleasdanais comhladh ri mo dhithis chompanach.

Bha mi ’dol do ’n Ghaidhealtachd a chur seachad greis dhe’n t-samhradh a h-uile bliadhna a gheibhinn cothrom, agus o nach do chuir mi ùidh ann am posadh, chuir mi romham gu’n tugainn seachad cuid mhath dhe ’n fhortan a rinn mi am feadh ’s a bhithinn fhein beò; oir, mar is trice, tha araon aimhreit is mi-bhuil ann an co-cheangal ri dileaban.

Ann an dochas gu ’m faodadh iomadh duine òg fiosrachadh agus foghlum fhaotainn o eachdraidh mo bheatha tha mi nis’ air a toirt seachad facal air an fhacal mar a thachair. Cha ’n eil agam ri radh ’sa cho-dhunadh ach gu’m bu mhath leam gach duin’ og a leughadh gu curamach; oir ’se mo bharail gu ’m bi amannan am beatha gach fir anns am bi e feumail dha aire thionndadh a dh’ ionnsuidh iomadh ni air an d’thug mi iomradh an am a bhi ’g innse mar a rinn mi m’ fhortan.

EACHANN CAMARAN.

Sgeula Air Son na h-Oigridh.

AN SAIGHDEAR DILEAS.

(A Caraid nan Gaidheal.)

Bha roimhe so, uair-eigin de’n t-saoghal, Rìgh mòr agus urramach, aig an robh dùthaich anns an robh Dràgon borb, nimheil, a bha ’n a chulaidh-oillt agus eagail do luchd-àiteachaidh na tìre; oir bha ’n uile-bhéist so coimheach dàna seòlta, agus sgriosail. Air an aobhar sin roghnaich an rìgh cuid de na saighdearan a bu teòma, agus a bu charanta ’bha aige, agus chuir e iad do ’n chèarna sin de ’n rìoghachd far an robh an Dràgon so a’ deanamh mòran aimhleis agus urchaid air an t-sluagh. Mu’n do chuir e ’mach iad thubhairt e riutha— “Tha fhios agaibh gu’n do chuir mise ’n cath an aghaidh an Dràgoin, gu’n do leòn mi e, gu’n do bhuadhaich mi ’n a aghaidh, ged a dh’ fheuch e gach innleachd agus cumhachd a chum cur as domh. ’S éigin gu’n gluais mo luchd-leanmhuinn chum a cheannsachadh: ’s éigin gu’n cuir iadsan an còmhrag mar a chuir mise, gu’m buadhaich iad mar a bhuadhaich mise; agus an sin suidhidh iad maille rium-sa air mo rìgh-chathair. Uime sin, tha mi ’g ’ur cur a mach a chath an aghaidh na béiste, agus na bitheadh eagal oirbh, oir tha mo neart a’ dol a mach maille ribh. Bithibh ’n ’ur n-earalas. Ma chuimhnicheas sibh mo bhriathran agus ma ghairmeas sibh air m’ ainm ’an àm na deuchainn’, ’s gu h-àraidh ma chleachdas sibh an armachd a tha mise ’tairgseadh dhuibh, agus a dh’ uidhimicheadh air ’ur son, cha tig an là is urrainn an nàmhaid aon olc no urchaid a dheanamh oirbh; ach ma gheibh e sibh uair air bith as eugmhais na h-armachd so, an sin faodaidh sibh a bhi làn-chinnteach gu ’n toir e oidhirp, agus mar an ceudna gu’m buadhaich e thairis oirbh.”

Gheall na saighdearan a bhi ’n an earalas, agus dh’ fhalbh iad. Ghabh iad an turus do’n àite sin a bha ’n uile-bhéist a’ tathaich. Air dhoibh a ruigheachd, bha iad, air tùs, do ghnàth ri faire, cha do dhealaich iad àm air bith r’ an armachd; cha do chaidil iad uile a dh’ aon àm, ach bha fear-eigin diubh do ghnàth ’n a fhaireachadh. Bu shuilbhearra, ait an sealladh na saighdearan curanta, gaisgeil sin ’fhaicinn a suas ’s a sìos air feadh na dùthcha fo làn uidheam, agus luchd-àiteachadh na tire nile tèaruinnte, do bhrigh gu’n robh feachd an rìgh air freiceadan. O! bu taitneach an sealladh air maduinn gach latha, na daoine treuna, foghainteach so ’fhaicinn, ’an déigh suain na h-oidhche, a’ dùsgadh gu sunndach, togarrach, a’ cur orra an uile armachd, a’ feuchainn an clàidhnean an robh iad gu sgaiteach, deas air son còmhraig; a tuiteam sìos air an glùinibh, a gairm air ainm am prionnsa féin, agus ’an sin a’ dol a mach gu faire ’an aghaidh oidhirpean agus cuilbheartan na béiste, mar a dh’iarr an rìgh orra.

Bu shuilbhearra an sealladh so; ach gu truagh cha do mhair e ach goirid. Fhad ’s a bha iad ri faire cha d’ fhuair iad sealladh air an Dràgon—chaidh a h-uile ni air aghaidh gu réidh, sìothchail, sàmhach. Bha na tuathanaich a’ ruamhar, a’ cur, ’s a’ cliathaidh, ’s a’ buain; bha iad a’ pòsadh agus a’ tabhairt ’am pòsadh, agus bha fleadhachas ’us aighear, ceòl ’us dannsadh, ’s fearas-chuideachd a’ dol air aghaidh. Thòisich na saighdearan ri smaointeachadh nach robh, theagamh, focal fìrinn anns na chual iad mu’n Dràgon: thòisich iad air cainnt an rìgh a leigeil air dì-chuimhn’, agus rinn iad dearmad air faire—bha ’n aimsir brùthainneach, blàth, ’s bha ’n airm chatha trom r’an giùlan. “Ciod an stàth dhuinn,” arsa fear dhiubh, “a bhi ’giùlan na h-armachd so?” “Tha ’chlogaid so,” ars’ an dara fear, “trom, fàgaidh mi ’s a’ bhùth i.” “Tha’n t-uchd-éideadh so anabarrach trom,” arsa fear eile, “tha mi air mo chlaoidh leis.” “Tha’n sgiath so anabarrach doirbh r’a giulan,” ars’ an ath fhear. “Tha ’m fonn cho teith, loisgeach ’s gu’m bheil na brògan làidir so a’ milleadh mo chas,” arsa fear eile, “agus gu h-àraidh ciod am feum a bhi ’g an giùlan ’n uair nach ’eil an uile-bhéist air an cula sinn sgeul r’a fhaicinn?” Mar so thilg iad diubh an armachd— ’s gann a dh’ aithnicheadh tu iad, chaill iad an dreach cho mòr ’an déigh dhoibh dealachadh r’an armachd àillidh.

Bha aon fhear dhiubh, gu dearbh, dach do dhealaich r’a éideadh-cogaidh; b’e an “Saighdear Dìleas” a b’ ainm dha, agus chuir e campar mòr air a ’n uair a mhothaich e do ghiùlan chàich. ’S minic a chuir e ’n an cuimhne briathran an Rìgh, agus an gealladh a thug iad dha; ach rinn càch fanaid agus fochaid air, thug iad iomadh droch ainm tàmailteach air: “cha’n ’eil ann ach an tur ghealtair,” ars’ iadsan, “chn’n ’eil barrachd misnich aige na aig naoidhein na cìche” —ach chuir e iad so uile ann an suarachas, chuimhnich e gach earail a fhuair e. Cha do dhealaich esan r’a armachd; fuar no teith ’g an robh an aimsir; cruaidh creagach, no bog, mòinteil, ’g an robh an t-slighe, bhuadhaich esan, ghléidh e a bhrògan air a chasan ’s a chlogaid air a cheann, agus uile armachd an rìgh a chuir a mach e. Chaidh so air adhart o àm gu h-àm, càch ’g a smàdadh, ’g a chàineadh ’s a’ deanamh fochaid air, agus làn chinnteach nach coinnicheadh iad an nàmhaid, ’s nach robh cath aca r’a chur. Ach an uair a shaoil leo gu’n robh iad tèaruinte ’s ann bu dlùithe iad air cunnart. Bha fear de na saighdearan so a’ tighinn dachaidh oidhche de na h-oidhchean o chuirm mhòir, far an robh e ri mire ’s ri sùgradh. Bha ’chuideachd a’ dannsadh ’s a’ gabhail òran, bha mòran de chridhealas amaideach ’n am measg. Cha robh ’armachd air an t-saighdear, bha e ’pilleadh dhachaidh a dh’ ionnsuidh a bhùth’ air feasgar samhraidh, a’ feadaireachd ’s a’ crònan dhuanag leis féin. Bha e ’cuimhneachadh air a’ chuideachd chridheil a dh’ fhàg e, agus a’ gabhail truais d’a chompanach amaideach, an “Saighdear Dìleas” a dhiùlt dol maille ris, a bha do ghnàth ri faire, agus air ais ’s air adhart mar fhreiceadan mu choinneamh dorus a’ bhùth fo làn armachd. Ach ceart mar bha e mar so a’ gabail dhachaidh gu h-aighearach, mireagach, chual’ e fuaim ’s a’ choille dlùth dha agus ’am prioba na sùl’, cò sheas roimhe air an t-slighe ach an Dràgon uamhasach le ’chraos fosgailte ’s le shùilean teinteach! Bhuail glùinean an t-saighdear an aghaidh a chéile, thàinig crith agus oillt air—dh’ fheuch e a chlaidheamh a tharruing ach claidheamh cha robh ann. Thug an Dràgon ionnsuidh gu bhi ’n a amhaich; agus ’n a uamhas mòr, ghlaodh an saighdear air ainm a Rìgh, ach mheathaich a chridhe, agus dh’ innis ni-eigin da gu’n robh e ’nis tuilleadh ’us anmoch dha so a dheanamh. Thòisich e ri teicheadh, ach cha robh taobh air an tionndaidh e nach robh làn de shaighdean teinteach,

(Air a lenntuinn air taobh 230.)

---

[228]

[Vol . 8. No. 29. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON.

DI-HAOINE, IANUARAIDH 26, 1900.

AN COGADH ANN AN AFRICA.

II.

Leis cho bochd ’s a bha an Transbhaal, bha Cruger agus an luchd-riaghlaidh a bha fodha a’ toirt a h-uile misneach do choigrich dhe gach fine, agus treibh, agus teanga gu a dhol do ’n duthaich aca. Fhuaradh am mach mu dheireadh gu’n robh am pailteas dhe’n or anns an fhearann aca, agus air an aobhar sin thoisich moran dhaoine ri dhol a bhuinig an oir do ’n duthaich ud. Cha robh a’ bheag de na Boereich aon chuid deonach no comasach air a’ bheag a dh’ fheum a dheanamh air buinig an oir. Cha robh annta ach tuathanaich. Is e tuathanach a Ghailig a th’ air an fhacal Boer. Cha robh doigh aca air innealan freagarrach a cheannach leis an deanadh iad feum air buinig an oir; agus cha mho a bha eolas aca air cia mar a rachadh iad an dail buinig an oir ged a bhiodh an t-inneal aca. O’n a bha so mar so, thug an luchd-riaghlaidh a h-uile misneach do na Breatunnaich, do na h-Americanaich, agus do gach sluagh eile aig an robh airgiod gus a dhol a bhuinig an oir do’n Transbhal.

Bha Cruger agus a luchd-riaghlaidh a’ togail chìsean troma bhar nan Coigreach(Uitlanders)a chaidh do’n duthaich le’n cuid airgid a thoirt an uachdar na bha de dh’ ionmhas fo’n talamh aca. Ach cha tugadh iad do na daoine so cead an gnothach bu lugha a ghabhail ri ni sam bith a bhuineadh do riaghladh na duthchadh aca. Am feadh ’s a bha na coigrich(Uitlanders)a’ paigheadh naoi tasdain as a’ h-uile deich dhe’n chis a leagadh air an duthaich, cha robh fosgladh am beoil aca mu dheidhinn cia mar a rachadh a’ chis a chur gu feum. An uair a bheir sinn fa near e, chi sinn gur e euceart mor a tha ann so. Tha e mar gu’n tugteadh air daoine biadh a cheannach, agus nach leigteadh leotha greim dheth a chur nam beoil. No mar gu’n tugteadh air daoine mal a phaigheadh air son fearainn, agus nach fhaigheadh iad cead a dhol g’a aiteach. Saoilidh mi nach ’eil duine anns am bheil ciall no reusan a their gu’n robh so ceart. Ged a bha na coigrich a’ paigheadh gu daor air son sgoiltean na duthchadh a chumail suas, cha cheadaicheadh Crugair agus a luchd-riaghalaidh uiread is aon leasan Beurla a thoirt do chloinn nam Breatunnach agus nan Americanach a bha paigheadh cho daor air son cumail suas nan sgoiltean. Tha ’n doigh a bh’ aca a’ cur ’nam chuimhne an t-sean-fhacal a tha ’g radh, “Is toigh leam aran a’ bhodaich, ach cha toigh leam anail a’ bhodaich.” B’e canain nan Duitseach an aon chanain a bha ceadaichte ’theagasg anns na sgoiltean.

Cha ruig sinn a leas ioghnadh a bhith oirnn ged a bha na coigrich mi-thoilichte leis gach doigh anns an robh Crugair agus a dhaoine a riaghladh. Tha e soilleir gu leor dhuinn nach robh dad fo near dhaibh, an uair a dh’ fhas iad rudeiginn beairteach air shailleamh nan coigreach, ach an cumail fo chisean troma, ar neo am fuadach gu buileach am mach as an duthaich aca. Ach o’n a bha na coigrich fiosrach gu’n robh coir aig na Boerich air ceartas a thoirt dhaibh, a reir a’ chumhnaint a rinn Breatunn riutha ’s a’ bhliadhna 1884, bha iad, mar a b’ fhearr a dh’ fhaodadh iad a’ feuchainn ri ceartas fhaotainn. Ach cha’n fhaigheadh iad ceartas air chor sam bith. Cha robh iad ag iarraidh ach facal fhaotainn ann an riaghladh na duthchadh, ni a bha nadarra gu leor dhaibh iarraidh.

Mu dheireadh chaill a’ chuid mhor dhiubh, gu h-araidh iadsan a bh’ ann a’ Iohannesburg, am foighidin. Agus mar is tric a thachair, rinn iad gniomh air son an robh aithreachas gu leor orra. Rinn na daoine a bha ann an Iohannesburg suas ris na Breatunnaich agus ris na h-Americanaich a bha anns a’ choimhearsnachd, gu’n gabhadh iad an lagh ’nam lamhan fhein, agus a cheithir bliadhna na taca so, chaidh buidheann dhiubh fo cheannardachd Dr. Iameson, a steach do’n fhearann aig Crugair gus cuisean a chur ceart neo-ar-thaing do Chrugair, Ach cha deachaidh gnothaichean leotha mar a bha iad an duil. Bha fhios aig na Boerich air an ni a bha Dr. Iameson agus a dhaoine an duil a dheanamh. Agus o nach d’ rinn na daoine a bh’ ann an Iohannesburg mar a gheall iad, chuireadh a’ chuid nach do mharbhadh dhe na daoine a bha comhladh ri Dr. Iameson, ann an sas.

Ged a bha Crugair a’ cumail am mach gu’n do chuir an gnothach amaideach agus mi-laghail so dragh mor air an inntinn aige, is e ni cho mor ’sa thug de thoileachadh dha ’s a thachair riamh anns an duthaich aige. Fada roimhe sid bha e gu bog, balbh ag ulluchadh air son cogaidh; ach an uair a thachair an gnothach amaideach ud, thug e cothrom dha air toiseachadh gu follaiseach ri ulluchadh a dheanamh air son a’ chogaidh.

Thug Breatunn a h-uile oidhirp a ghabhadh deanamh air ceartas fhaicinn aig na coigrich a bh’ anns an Transbhaal. Bha fios a null ’s fios a nall eadar i fhein is Crugair, an duil gu’n gabhadh am mi-chordadh a bh’ eatorra mu chuisean na coigreach reiteachadh gun aimhreit sam bith a dheanamh. Cha robh Breatunn ag iarraidh mu dheireadh ach gu’m faigheadh a h-uile coigreach a bha fad choig bliadhna anns an Transbhaal, agus aig an robh taighean, no fearann, no meinnean, facal ann an taghadh luchd riaghlaidh na dùthchadh, an deigh dhaibh aideachadh gu follaiseach gu ’n robh a run orra a bhith dileas do riaghladh na duthchadh fhad ’s a dh’ fhanadh iad anns an duthaich, agus a gheibheadh iad ceartas mar a gheibheadh gnath mhuinntir na duthchadh.

Bha Crugair a’ cumail a mach aig an àm gu’n robh e deonach gu leor na bha Breatunn ag iarraidh air a thoirt seachad, agus thug e fa near Achd a dheanamh anns au robh na nithean so air an gealltainn do na coigrich. Ach an uair a shealladh a steach anns an Achd, chunnacas gu soilleir nach robh ann ach an t-ainm gun an tairbhe. Agus an uair a dh’ iarr Breatunn gu ’m biodh aireamh de dhaoine tuigseach air an cur air leith araon le Crugair fhein, agus le Breatunn, a chum breith chothromach a thoirt air co dhiubh a bha feum anns an Achd so no nach robh, tharruinn e a thairgse air ais. Bha fhios aige gle mhath nach robh feum sam bith anns an Achd ged a rinneadh e.

Ach fad na h-uine, bha e ag ulluchadh air son cogaidh cho trang ’s a b’ urrainn e, agus bha e ’feuchainn ris an car a thoirt a Breatunn le bhith ’cumail am mach nach robh toil sam bith aige a dhol a chogadh rithe. O’n uair ud fhuaradh am mach gu soilleir air iomadh doigh ciod a bha ’na bheachd fad na h-uine. Ach ged a chaidh cuisean leis o’n uair ud na b’ fhearr na bha daoine an duil, “bidh caochladh cur air clò Challum,” mu’n d’ thig bliadhn’ o’n diugh. Mar a tha ’n sean-fhacal ag radh, “Cho fad ’s gu’n ruith am madadh ruadh, beirear air mu dheireadh.”

IAIN.

BANK OF MONTREAL.
SUIDHICHTE, 1817.
Corpaichte le achd Parlamaid.

EARRAS PAIGHTE:
$12 ,000,000.00.

AIRGEAD TAIMH:
$6 ,000,000.00.

ANN AN SIDNI.
OIFIS RE UINE GHOIRID:
Oisean Sraidean Charlotte agusPrince William Henry.

Banca-Caomhnaidh.
Um. TURNER, Fear-gnothuich.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries ,Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

Nova Scotia Furnishing Co., (LIMITED. )

Ard-Chairtealan air Eilean Cheap Breatunn.
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Airneis agus Brait-Urlair.

An Stoc a’s motha, am Bathar a’s fhearr, agus na Prisean a’s isle. Taghail a stigh, neo cuir a dh’ iarraidh ar pris-chlar.

Faic ar Bathar Nollaig.
dec . 8, ’99. —1yr.

THA MI ’G IARRAIDH
DITHIS NIGHEAN, —aon gu bhi ’na bana-chocaire, agus aon gu bhi cuideachadh nighinn eile ri obair-taighe.

MRS . C. A. MEISSNER,
Colby Lane, Sydney, C. B
jan 12— tf

Bu choir do na Gaidheil feuchainn ri tuilleadh luchd-gabhail fhaotainn do’n MHAC-TALLA.

---

[229]

[Vol . 8. No. 29. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Thainig coig ceud de luchd-obrach do’n bhaile Di-haoine s’a chaidh. Is Eirionnaich an aireamh a’s motha dhiubh, agus thainig iad á Boston. Cha’n urrainn do chuideachd an iaruinn na tha dhith orra de luchd-obrach fhaotainn an Ceap Breatunn.

Chaidh duin’ og d’am b’ ainm Sears a mharbhadh air an rathad iaruinn an Truro, Di-luain s’a chaidh. Bha e ’g obair air gluasad charbadan ’nuair a ghreimich aodach ri fear dhiubh ’s bha e air a shlaodadh astar leis. Bha e air a ghearradh ’s air a shracadh gu h-uamhasach.

Ged a tha ’n t-side th’ againn o’n thainig an geamhradh gle bhriagha, tha i gle dhona do’n talamh, agus cuiridh i call mor air na tuathanaich. Le cion an t-sneachda tha ’n reothadh a’ faotainn do’n talamh agus a milleadh freumhaichean an fheoir. Mar is luaithe thig meall math sneachda a chomhdaicheas an talamh, ’s ann is fhearr.

Dh’ fhalbh a cheud bhuidheann de ’n darra reiseamaid a tha Canada cur dh’an Transvaal a’ Halifacs Di-satharna ’sa chaidh. Bha’n t-side gle mhi-fhabharrach, ach a dh’ aindeoin sin bha aireamh mhor mhiltean sluaigh cruinn ’gan amharc. Tha soitheach ri falbh le buidheann eile dhiubh air an t-seachdain so, agus falbhaidh a bhuidheann mu dheireadh dhiubh mu mheadhon an ath mhios.

Air feadh Chanada air fad, thatar a tionail airgeid air son nan saighdearan a chaidh a dh’ Africa, agus air son an teaghlaichean. Tha Morair Minto air ceann a ghnothuich, agus tha roinn mhor airgeid air a ghealltuinn cheana. Anns a bhaile so, tha ughdarras aig Banca Mhontreal airgead a ghabhail a stigh air son an aobhair sin. Tha e gle iomchuidh gu’m biodh suim mhor air a chur cruinn, a chum nach bi dith no deireas sam bith orra-san a tha air am fagail leotha-san a chaidh do dhuthaich chein a chur blair os leth an duthcha.

Sgaoil Comhairle na Siorrachd Di-satharna s’a chaidh, an deigh a bhi na suidhe da sheachdain. Bha na ghnothuichean a bh’ air am beulaobh air an deanamh gu sgiobalta, agus cha ’n eil teagamh nach e so suidhe cho math ’sa bh’ aig a Chomhairle riamh. Bha na cisean air am paigheadh a stigh gu math, agus tha ’n t-siorrachd, air saileabh sin, gu math saor o fhiachan. Bha Mr. D. M. Mac Mhuirich air a chur a stigh mar chleireach na siorrachd. Tha chomhairle dol a dheanamh as aonais fir-lagha air a bliadhna so. Dh’ aontaich iad ceud dolair a thoirt mar ghibht do na ghillean a mhuinntir na siorrachd a dh’ fhalbh do ’n chogadh. Chaidh an t-siorrachd a roinn na sgireachdan rathaid, ni tha dochas againn a ni leasachadh air na rathaidean; cha ghabhadh cuid diubh deanamh na bu mhiosa na tha iad. Tha bruidhinn air an tigh-chaothaich ’s na tha dh’ fhearann timchioll air a chreic, agus aite math farsuinn a cheannach a mach air an duthaich. Tha mar an ceudna bruidhinn air tigh na curtach ’s an talla chreic, agus tigh ur a thogail am pairt ris a bhaile, tigh a bhiodh na eireachdas do’n t-siorrachd ’s do’n bhaile.

Tha Tormad Domhnullach an deigh sgur a mharsantachd; reic e an stoc bathair a bh’ aige ri H. H. Sutharlan & Co., a tha nise deanamh gnothuich anns an stor cheudna.

Chuir na sgoilearan ann an sgoil Miss Harrington corr us sia dolair cruinn air son nan daoine dh’ fhalbh mar shaighdearan do Africa. Rinn iad sin gun neach sam bith iarraidh orra ach iad fhein.

Tha duil ri aireamh mhor a mhuinntir Cheap Breatunn a thigh’nn dhachaidh as na Staidean air an t-samhradh s’a tighinn. Tha iad a cur an aghaidh air Sidni, a’ creidsinn gu’m bi e na’s fhearr an uine ghoirid na bailtean mora nan Staidean.

Bu mhath leinn iadsan nach do phaigh MAC-TALLA air son na bliadhna so iad ’ga dheanamh cho trath ’s is urrainn daibh. Mu’n am so dhe ’n bhliadhna, tha moran airgeid againn ri phaigheadh, agus mur dean an luchd-gabhail an dleasanas cha bi e comasach gach ni a chur ’na àite fhein.

Chaidh Talla nan Daoin’ Oga ann am Port Morien, a lòsgadh gu lar maduinn Di-luain s’a chaidh, agus bha Talla nan Saor Chlachairean, a tha ri thaobh, air a dhroch mhilleadh. Cha’n ’eil fhios ciamar a thoisich an teine, ach tha cuid dhe’n bharail nach b’ ann le tuiteamas. Tha e na chall mor do mhuinntir Phort Morien an talla bhi air a losgadh, gu h-araidh o’n tha am baile aig an am cho fad air ais.

Tha na fiosan a thainig a ceann a deas Africa air an t-seachdain so ag innse gu bheil an t-arm a tha fo Bhuller ag obrachadh gu tuath, agus nach eil iad gle fhad o Ladysmith. Cha’n ’eil teagamh nach ruig iad am baile sin an uine gun bhi fada, ach tha e cinnteach gu’m feum iad blar cruaidh a chur ris na Boers an toiseach. Tha moran naigheachdan a tighinn o am gu am do nach urrainnear creideas sam bith a thoirt.

NA GADHEIL DHILEAS.

Iadsan a Phaigh Mac-Talla.

Bean Ailein Mhathanaich, Sidni.
Murchadh Mac-a- Ghobha, Sidni.
Alasdair Mac Rath, Sidni.
A. R. Mac Neacail, Boisdale Barrachois.
Cailean Domhnullach, an t-Eilean Cruinn.
Tearlach A. Mac Leoid, Framboise Tuath.
Murchadh Mac Leoid, Bagh Bhaddeck.
I. D. Beutan, B . C. Chapel.
Bean Sheumais Johnston, Cobh a Bheabheir.
Aonghas Mac Fhearghais, Framboise .
Seumas Mac Gilleain, Woodbine .
Cailean Caimbeul, Amhuinn Mheadhonach.
Iain Mac-a- Mhaighstir, Markton .
Bean Ghilleasbuig Dhomhnullaich, Stirling .
D. C. Domhnullach, Birch Grove.
Aonghas Mac Ritchie, Baile nan Gall.
Domhnull Mac Gill-fhinnein, Boulardarie .
Mrs. D. Nic Fhionghain, Port Morien.
D. J. Mac Ille-Mhaoil.
A. J. Beutan, Mabou.
A. D. Mac Suinn, Glasgow .
M. R. Mac Neill, Benacadie Pond.
Ceit Dhomhnullach, Beinn Ghillanders.
C. Mac Gill-fhinnein, Braigh Mhargaree.
D. M. Mac Neill, Xmas Island.
D. Moireastan, Ceap Nor.
D. Domhnullach (gobha) Amhuinn Dhennis.
D. Walker, Acarsaid Chloinn Fhionghain.
Somhairle Mac Gilleain, St . Esperit.
C. W. Rothach, Black Rock.
D. Mac Fhionnlaidh, L ’Ardoise.
Peigi S. Ghillios, Braigh Mhargree.

A Dhaoin’ agus a Mhnathan Uaisle
THA AGAINNE
Cotaichean agus Colairean Bein,
Tha toil againn an Creic,

Agus a chionn gu bheil an geamhradh a dol seachad, bheir sinn dhuibh deagh chunnradh; creicidh sinn na th’ againn dhiubh gu math na’s isle na na prisean.
J . C. MILLS.

Na diochuimhnich gu bheil againn an stoc a’s motha ’s a’s fhearr seorsachaidh a th’ anns a bhaile de Shoithichean Creadha, agus gu faigh thu, cha mhor, soitheach de sheorsa sam bith a bhios a dhith ort.
J . C. MILLS.

SYDNEY FURNITURE & MERCHANDISE STORE.

GIBHTEAN NOLLAIG ’us BLIADHN’ UIRE
ANN AN
AIRNEIS, SOITHICHEAN GLAINE, SOITHICHEAN SINA, AGUS AIREAMH SHEORSACHAN BATHAIR EILE, TAITNEACH AGUS FEUMAIL.

Stoc Ur de Ghroceries Nollaig. Taghail a Stigh Againn.

CHEAPSIDE WAREHOUSE.
C. S. JOST, Manager.SIDNI, C. B.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

W . A. FRENCH,
FEAR DEANAMH
CHARBADAN agus CHAIRTEAN.

Innealan Giulan dhe gach seorsa air an deanamh ri ordugh.

Gheibh CRUIDHEADH EACH aire shonruichte.

Airneiseachadh Charbad, Litheadh, Obair Fhiodha agus Obair Iaruinn.

Dolbin and Matthew Streets,SIDNI, C. B.

---

[230]

[Vol . 8. No. 29. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 227.)

sgaiteach, a bha ’n Dràgon a’ tilgeil. Cha robh a bhrògan air a chasan, dh’ fhàilnich a cheumannan, thuit e air làr, agus mhilleadh agus sgriosadh a thiot’ e. Ceart mar so thachair do chàch, a h-aon an déigh a chéile thuit iad, mhilleadh iad, mhurtadh iad. Air tùs chuir so iongantas mòr air gach aon, ach bha iad cho sùgach, aighearach, mhireagach ’s a bha iad riamh, mar nach robh Dràgon, no nàmhaid ’s an tìr.

Thug so misneach mhòr do ’n bhéist, agus smaointich e gu ’m faodadh e ’nis oidhirp a thoirt air a’ champ air fad, agus a h-uile aon d’a chuid naimhdean a sgrios le ’chéile.

Bha e ’g a fholach féin ann an coille dlùth do’n champ, ach cha robh ’chridhe aige ’n oidhirp a thoirt; —oir mhothaich e an “Saighdear Dìleas” a’ sràidimeachd air freiceadan, le ’chlaidheamh fada air a thaobh, a sgiath mhòr air a ghualainn. Chuimhnich e mar ’bhuadhaich an rìgh ’n a aghaidh leis an armachd cheudna, agus chlisg e le eagal.

Latha de na làithean ri teas na gréine, chaidh an “Saighdear Dìleas” a stigh do’n bhùth a leigeil ’analach, luidh e sìos, ’us thuit e ’n a shuain. Bha càch a mach ’s a stigh mu’n bhùth. Mhothaich an Dràgon dha so, smaointich e gu’m b’ e sin an t-àm freagarrach dha-san an oidhirp a thoirt air a mhilleadh. Ghrad leum e ’mach as a’ choille le ràn uamhasach ’am measg nan saighdearan, a’ bualadh cuid gu làr, a’ reubadh feadhnach eile, ’g an liodairt thall ’s bhos mar a b’ àill leis, agus gun neach dhiubh comasach air cur ’n a aghaidh. Ruith iad a stigh do’n bhùth. Thog aon fhear claidheamh, ach cha robh clogaid aige; chaidh fear eile ’mach le sgéith, ach cha robh claidheamh ’n a làimh. Ruith fear eile ’mach, ach ’n a chabhaig dhì-chuimhnich e a sgiath, agus cha b’ fhad’ a sheas e. Esan a chaidh a mach as eugmhais uchd-éididh, leònadh agus sgriosadh e ann an tiota; agus fear eile ’thàinig air adhart gun a bhrògan, leònadh e leis na saighdean briste, puinnseanta a bha cho tiugh air an làr. Bha ’n Dràgon fo mhoit mhòir, air at le uaill, a’ deanamh glòir ann an treuntas a neirt, fo bharail gu ’n do chuir e as do fheachd an rìgh.

Ach dhùisg an “Saighdear Dìleas” as an t-suain chiùin anns an robh e, agus o aisling mhilis, naomh a bhruadair e. Ar leis gu’m fac’ e an Rìgh a’ seasamh dlùth dha, ceart dìreach ’s an aon éideadh leis an d’thug e buaidh air an Dràgon. Bha ’n fhuil a’ sileadh o ’làmhan agus o ’chasan, agus chunnaic e an Dràgon, ar leis, air a shaltairt fo bhonnabh a chas—ach ar leis gu’n robh an Rìgh ag amharc air féin le gràdh mòr, agus gu’n cual’ e e ’g ràdh, “A dheadh sheirbhisich dhìlis, agus mhaith, na biodh eagal ort, oir tha mise maille riut; na bi fo gheilt oir is mise an Righ.” Chlisg e suas, chaidh e ’mach, bha e fo làn uidheam, fo làm armachd, mar a dh’ àithn an Righ dha. Lùb e e féin air a dhà ghlùn, ghairm e air ainm an Rìgh, agus air ball chaidh e’n caramh na béiste. ’N uair a chunnaic an Dràgon e ’teachd dlùth ghrad chaidh e ’n a choinneamh. Chuireadh an còmhrag. Thuit an “Saighdear Dìleas” gu tric air a ghlùinibh, agus ’s ann air éigin a b’ urrainn da deadh sgiath a’ chreidimh a chumail suas, ’an aghaidh nan saighdean teinteach, sgaiteach a bha ’tighinn air. Ach mar bu trice chaidh e air a ghlùinibh b’ ann bu làidire ’chinn e. Bha an còmhrag a’ dol air aghaidh mar bha ghrian a’ dol fodha, agus an deadh shaighdear an impis strìochdadh, ’n uair a thug e aon ionnsuidh làidir, threun; thog e a chlaidheamh geur, ghairm e gu h-àrd air ainm a Rìgh; bhuail e ’n Dràgon le buille cho làidir ’s gu ’n d’ thug e sgreuch eagalach, agus theich e air falbh; agus dh’ fhàg e deadh Shaighdear an Rìgh, gu buadh’or air blàr.

An sin bha’n duine treun, dìleas, taingeil, sòlasach, agus chaidh e air ball air a ghlùinibh; thug e ’h-uile buidheachas do’n Rìgh, agus bu léir dha coslas a Mhaighstir a’ teachd gu ciùin, sàmhach, mar bha dealt an anamoich a’ braonadh air an t-saoghal, agus chual’ e a ghuth, chunnaic e a’ ghnùis, agus dh’fhiosraich e gu’n robh an aisling a chunnaic e fìor. Dh’ fhàiltich e e; thog e leis e do phàilliun àillidh, àrd, agus ghabh e a chòmhnuidh shòlasach gu siorruidh an làthair an Rìgh, ’san tìr aoibhnich, bheannaichte, far nach faod nàmhaid, no buaireas teachd gu bràth a stigh.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. XXVII.

An uair a chuir Amgiad an ceann bhar na mna-uasail, thuit e air muin Bhahadair, agus ghrad dhuisg e. Ghabh e uamhas an uair a chunnaic e Amgiad ’na sheasamh air a bheulaobh agus claidheamh lan fala ’na laimh, agus corp na mna-uasail air an urlar. Dh’ innis Amgiad dha mar a bha a’ bhean-uasal a’ cur roimpe gu’m marbhadh i e; agus, ars’ esan, “Cha robh rathad agam air a cumail gun do mharbhadh ach a beatha ghrad thoirt air falbh.”

“Mo thighearna,” arsa Bahadar, agus e robh thaingeil, “cha deanadh daoine measail, caoimhneil mar a tha thusa gniomh cho eucorach ’s a bha i ag iarraidh ort. Shabhail thusa mo bheatha dhomh, agus cha ’n urrainnsa bhith taingeil gu leor dhut.” An uair a rug e air Amgiad ’na ghairdeanan, a chum a leigeadh ris dha gu’n do chuir e comain gle mhor air, thuirt e, “Feumaidh sinn an corp so a chur am mach as an taigh mu ’n soilleirich an latha. Fag thusa an gnothach ann am lamhan-sa, agus ni mi fhin e.”

Cha robh Amgiad deonach so a bhith mar so idir; ach o ’n is e fhein a chuir gu bas am boirionnach, bha toil aige a cur as an t-sealladh.

“Cha’n ’eil annadsa ach coigreach anns a’ bhaile so, agus cha teid agad air a’ ghnothach a dheanamh cho math ri duine a tha eolach ann. Feumaidh mi fhin a dheanamh air eagal gu’m faighear fios air a chuis, agus gu’n teid ar diteadh le cheile. Fan thusa ann an so, agus mur till mise air ais mu’n soilleirich an latha, faodaidh tu bhith cinnteach gur ann air mo ghlacadh aig na freiceadain a bhios mi. Ach air eagal gu’n eirich gu h-olc dhomh, ni mi mo thiomnadh mu ’n falbh mi, agus fagaidh mi an taigh so, agus gach ni a tha’n taobh a staigh dhe’n dorus, agad fhein; agus cha bhi agad ach fuireach ann fhad ’sa thogras tu.”

“An uair a sgriobh e an tiomnadh, agus a chuir e ’ainm ris, thug e do dh’ Amgiad e. An sin chuir e an corp agus an ceann ann am poca, agus dh’ fhalbh e leis. Bha e ’falbh o shraid gus sraid, agus e ’deanamh cho direach air a’ mhuir ’s a b’ urrainn e. Cha deachaidh e ro fhad air ’aghart an uair, gu mi-fhortanach, a thachair aon de bhreitheanaibh a’ bhaile ris, agus e air a chuirt troimh ’n bhaile feuch am faiceadh e dad sam bith cearr. Rug na daoine a bha comhladh ris a’ bhreitheamh air Bahadar, agus dh’ fhosgail iad am poca, agus fhuair iad boirionnach marbh ann. Ged a bha deise seirbhisich air Bahadar, dh’aithnich am breitheamh anns a’ mhionaid e; agus o nach robh e ceadaichte dha a chur gu bas gun chead an righ fhaotainn, thug e leis e do’n taigh aige fhein. Gu math moch ’sa’ mhadainn thugadh Bahadar do thaigh na cuirteach. An uair a dh’ innis am breitheamh do’n righ mu ’n ghniomh ghraineil a bha air a chur as leith Bhahadair, chreid e anns a’ mhionaid gu’n robh e ciontach, agus thuirt e ris, “Is ann mar so, ma ta, a chuireadh tu mo shluaghsa gu bas gus an cuid a thoirt uapa, agus an sin bha thu ’dol a chur nan corp anns an fhairge gus falach a chur air an obair ghraineil a bha thu ’deanamh. Cuireamaid ceal air; bi falbh leis, agus croch e anns a’ mhionaid.”

Ged a bha Bahadar neo-chiontach, cha do chuir e facal a steach gus e fhein a shaoradh, ach ghabh e gu h-umhail, samhach ris a’ bhinn a thugadh am mach ’na aghaidh.

Thug am breitheamh leis e d’ a thaigh fhein, agus am feadh ’s a bha iad a deanamh na croiche deiseil, chuir e fear air falbh air feadh a’ bhaile a ghlaodhaich gu ’n robh Bahadar, maighstir nan each, gu bhith air a chrochadh aig a mheadhain latha air son mort graineil a rinn e.”

Bha Amgiad fo churam mor fad na

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 16, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—HALIFAX .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaidh.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3½% ’sa bhliadha.

---

[231]

[Vol . 8. No. 29. p. 7]

h-oidhche mu dheidhinn Bhahadair, agus ghabh e uamhas mor an uair a chual’ e gu’n robh e gu bhith air a chrochadh. Thuirt e ris fhein, “Ma dh’ fheumar duine a chur gu bas air son a bhoirionnach aingidh ud, is mise an duine, agus cha’n e Bahadar. Cha’n fhuiling mi gu brath an neo-chiontach a chur gu bas an aite ’chiontaich.”

Gun dail sam bith dh’ fhalbh e gu cabhagach do’n aite anns an robh an crochadh gu bhith air a dheanamh. An uair a chunnaic Amgiad a bhith toirt Bhahadair thun na croiche, chaidh e far an robh am breitheamh, agus thuirt e, “Tha mi air tighinn a dh’ innseadh dhut, agus faodaidh tu mo chreidsinn, gu’m bheil an duine a tha thu ’dol a chrochadh neo-chiontach de bas na mna-uaisle. Is mise a tha ciontach de ’n ghniomh ud. Ma dh’ fheumar duine a chur gu bas air son am boirionnach graineil ud a mharbhadh, is mise an duine.” Agus an sin dh’innis e dha a h-uile dad mar a thachair.

An uair a dh’ innis Amgiad do ’n bhreitheamh mar a thachair am boirris an uair a bha e ’tighinn as an taigh-fharagaidh; mar a bha i ’na mathair-aobhair air a dhol do ’n taigh aig Bahadar, agus a h-uile rud a thachair gus an do ghearr e an ceann dhith, gus beatha Bhahadair a shabhaladh; dh’ ordaich am breitheamh stad a chur air a’ chrochadh, agus thug e Amgiad is Bahadar leis far an robh an righ.

Bha toil aig an righ an naigheachd a chluinntinn o Amgiad fhein. Agus a chum a dhearbhadh do’n righ nach robh e fhein is Bahadar uile gu leir cho ciontach ’s a shaoileadh daoine, dh’innis e dha gu’m b’e fhein mac righ Eilean Ebene, agus mar a thachair dha fhein agus dh’ a bhrathair taigh agus rioghachdan an athar fhagail. Dh’ innis e dha mar an ceudna a h-uile tubaist a thachair dhaibh o ’n a dh’ fhalbh iad o’n taigh.

An uair a chuir Amgiad crioch aìr na bh’ aige ri radh, thuirt an righ ris, “Tha aoibhneas orm a chionn gu ’n d’ thainig gnothaichean mu ’n chairt tre ’n d’ fhuair mi eolas ort. Tha mi ’leigeadh leat do bheatha fhein agus beatha Bhahadair. Tha mi moladh gu mor an caoimhneas a nochd e dhut agus tha mi ’ga chur anns an dreuchd ’s an robh e roimhe. Agus, mar leasachadh air an ana-ceart a rinn d’athair ort, ged a tha leithsgeul ann an tomhas ri ghabhail, tha mi ’g ad dheanamh ’nad ard-chomhairleach ’nam rioghachd. Agus tha mi ’toirt cead dhut gach ni a dheanamh a ghabhas deanamh a chum fios fhaotainn c’ait’ am bheil Asad do bhrathair.”

Thug Amgiad moran taing do ’n righ air son na h-urram a chuir e air. Agus gun dail sam bith dh’ fheuch e ris gach ni a dheanamh a chum fios fhaotainn far an robh a bhrathair. Chuir e daoine a ghlaodhaich air feadh a’ bhaile, gus a radh gu ’m faigheadh neach sam bith duais mhor a bheireadh a bhrathair d’a ionnsuidh, no dh’ innseadh dha c’aite an robh e. Chuir e daoine ’g a shireadh air feadh na duthchadh mu ’n cuairt; ach a dh’ aindeoin na bha e ’deanamh, cha robh e ’cluinntinn guth no iomradh air a bhrathair.

(Ri leantuinn.)

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair
Foghair us Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

Tursan Direach. —Tha na bataichean a tha fagail aig 10 a. m. ’s aig 3 p. m. a dol direach eadar an da bhaile.

J . A. YOUNG, Manager.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

D. L. MAC FHIONGHAIN,
SIDNI, C. B.
Flur, Min, Coirce, Buntata, Hams , Bacon,Ti, Siucar, Brogan, Botainnean, &c ., &c .
GAN CREIC SAOR.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B

J . J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

J . S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghuis Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

---

[232]

[Vol . 8. No. 29. p. 8]

Baitseadh Dhomhuill Oig.

AIR FONN:— “Leine lachdunn Dhonnachaidh Ruaidh.”

’S iomadh car a th’ anns an t-saoghal,
’S iomadh doigh ’san dian e caochladh
Air nach eol dhuinn, ’s mar nach saoil sinn,
’S mar nach caomh air uairibh leinn.
Chuir e mise so ’n am aonar
’Shenty bheag, robach nan taobhan,
’N deis na fhuair mi riamh a shaothair
’Togail dhaione is ualaich dha.

SEISD.

Feumaidh gur h-e baitseadh truagh
Aig seann duine nach d’ dh’ ionnsaich e;
Feumaidh gur h-e baitseadh truagh
’Th’ aig Domhull air reir cunntais dha.

Baitseadh an t-seann duin’ air liathadh,
Tri fichead ’s a naoidh a bhliadh’nean,
Dh’ fhoghnadh e mar dhiol-a- fiach
Do dh’ fhear ’s a chiall ’s a chliu aige;
Bidh a sheors’ air fas cho stachdach,
’N uilt ’s a feithean bi ar ragadh,
’S fhearr leo laidhe nan trasgadh
Na teannadh ri uasgairachd.
Feumaidh gur h-e, &c .

’S olc an lagh a th’ anns an aite,
Ge b’e dheilbh e rinn e cearr e,
Cha robh subhailcean a fas ris
Na faintean, ma chual’ e iad;
’Toirt aobhar dealachaidh do charaid
A cheangladh gu daingeann, laidir,
’S briathran a chumhnant ag radh ruinn,
Gur h-e ’m bas a dh’ fhuasgladh sinn.

’S mi nach cunnt’ na la an aigh e,
’Latha thug mi leam a mhaileid
’Falbh a bhaitseadh, ceum air ghaig leam,
’S ulaidh ghrain ’us fuath leam e;
Suas ma dheas air na Dunaras, *
Fad shia miosan, mar a bas dhomh,
Re thri bliadhna sin an aireamh
Bheir ampatentbhuatha dhomh.

’S beag tha thoileachadh na sholas
Ann am baitseadh aon dha ’m sheorsa,
Riamh nach d’ chleachd a bhi ’na onar,
Ma ’s a Domhnach na ’Luain bhiodh ann.
’S nach fhaic mi neach a ni dhiom feorach,
“Cia mar a tha thu?” no“ ’M beo thu?”
Ach Iain Mac Uisdean na onar;
Re ma bheo, cha ’n fhuath leam e.

Cha robh fhios am ciod an dolas
A bha cearr air lud-a- stobh-bhig
Nach laidheadh far am bu chor dha
A dh’ aon seol ga ’n gluaisinn e,
Gus na mhothaich mi, ’s mi meorach,
Gun robh luath air at cho mor ann;
Tut, mo naire! ’bhodaich ghrogaich,
Nach b’e bheolaind shuarach i!

Nuair a dh’ fhas an t-anart gruaimeach
Chum na soithichean a shuathadh,
Ghabh mi cuibhrigeadh na cluasaig,
C’uime ’n truaighe ’chuimhn’ air e;
Ach ’nuair dh’ fhas iad dubh le cheile,
Cha ’n ’eil mi fhathast nam eiginn,
Gabhaidh mi muilichinn mo leine—
Cha ’n ’eil sgeul air uaisle so.

Baitseadh Dhomhuill oig bhios ainmeil,
’Se sin, ma sgaoilear air falbh e,
Bheir e naire dha luchd-leanmhuinn
Aig cho garbh ’s tha thuairisgeul.
Ach ’se theirinn ribh san nabachd,
Ged a chluinnt’ e, cumt’ e samhach,
Oir ma gheibh MAC-TALLA lamh air
Gun dail bidh clo-bhualadh air.

Mas e bhean dha ’m chor dhomh gradh thoirt,
’S mi nach iarr i thighinn air m’ arain;
’S mi tha cinnteach bean a nadair,
Nach e cas na truas bhios dhiom.
’S ann a ni i dheth ceol-gaire
Chumar bliadhna suas ’san nabachd;
Leigeam leatha mar a tha i,
Cha ’n e ’n agh chuir bhuaithe mi.

Man robh mi leam fhin ach seachdain,
’S mi air thi a dhol am leabaidh,
Chuala mi glag bualadh farum,
’S e teannadh gu luath orm;
Sheall mi mach gu caol mar mheirleach,
Feuch am faicinn de bu ghnath dha:
Bha e air seasamh gu dana
Slat na dha mu thuath orm.

Shuath mi mo shuilean le mo bhasan
Feuch an tuiginn de mo bheachd air,
Man d’ thugainn sgeul ’mach na steach air
Feuch co as a bhuaineadh e;
Cha b’ urrainn mi dad a’ chantuinn,
Bho ’n a bha ’n oidhch’ gun ghealaich—
Beathach stubach, mollach, lachdunn,
Spleadhan math do chluasan air.

Thuirt mi rium fhin gu bog, samhach,
Saoil ’n e so a ghobhar ghrannda
Aig bheil comhaltas ri satan,
Gu de fath a chuartaichidh?
Gun thog mi mo ghuth an aird ris,
Dh’ iarr mi air bhi toirt a shail leis,
Nach robh fanadh aig’ na aite
’M ardraich ’s air a suarichead.

’Nuair tharruinn e ceum gu falbh bhuam,
’San glag a bualadh gu meanmnach,
Thog e suas a stumpan earabuill,
’S leag e marbh a chluasan rium;
Thuig mi gur e fiadh am bocan
A chuir an t-eagal air Domhull,
Feuch an gabhainn e mar chocair
Gu ceol no gu buachailleachd.

Seann duine na tugaibh beum dha,
Ged ghabh e muilichinn a leine;
Bha ’n uisge gann air a phrairie—
Tobar fhein cha d’ fhuair e ann.
Ach ’nuair gheibh e ann an ordugh,
’Sa chleachdas e ’bhi na onar,
Bidh e sgiobalta, doigheil,
Mar tig loin le fuachd air ann.

*Cnoic , araidh.

Chaidh an t-oran so a dheanamh le m’ athair, Domhull Mac Fhionghain, air neo Domhull og, ’se mar a’s trice theirear ris. Tha chomhnaidh am paraisde Naomh Andra. Cha ’n ’eil teagamh nach ’eil eolas aig cuid de leughadairean MHIC-TALLA air, gu h-araidh an t-ughdar urramach Iain, an uair a ni mi beagan de shloinneadh air: —Domhull mac Dhomhuill ’ic Dhomhuill ’ic Iain, a bha aon uair am Bail’ -a-Mhanaich, Beinn-a- bhaoghla, Uidhist. Air dha fearann ur a ghabhail astar air falbh o dhachaidh, ’thog e leis a mhaileid, mar tha na rannan ag innse, ’s chaidh e thamh aige, mar a tha lagh ag iarraidh, gus coir fhaotainn air. Faodar a thuigsinn gun do tharruinn e ’n dealbh na bu mhiosa na bha cuisean. Ghabh e cothrom nam bard.

SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

AM NAM BIAN.

’S ann mu ’n am so dhe ’n bhliadhna bhios na mnathan ’s na h-igheanan ag iarraidh bhian dhe gach seorsa. Tha gach seorsa dh’ iarras iad againne.

Tha againn Cuideachd
Aodaichean Deante, Aodaichean uachdair us iochdair fhirionnach us bhoirionnach, a bharrachd air gach seorsa Bathair Tioram, nach gabh ainmeachadh an so. Thig fhein ’gan coimhead.

Matheson , Townsend. & Co. ,
Sidni, C. B.

The Scottish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
Alexander Bain,
Port Hawkesbury,
Nov. 27 ’99. Cape Breton.

Tha sinn direach an deigh luchd carbaid de SHLEIGHEACHAN fhaotainn, —an fheadhainn a’s fhearr a chunnacas riamh an Ceap Breatunn.

Cumaidhean agus Prisean a fhreagras air na h-uile.

Taghail ’g an coimhead.

F . FALCONER & SON,
Tigh-margaidh Shleigheachan, Thruncaichean us Acuinn.
Sidni, C. B.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

GHEIBH THU
TI, SIUCAR, CANNDAIDH, BRIOSCAIDEAN, IASG, HAMS , BACON,
IASG, FEOIL AGUS MEASAN AIR AN CUR SUAS ANN AN CANAICHEAN
AIG
Aonhas D. Mac Gilleain,
Sidni C. B.
Anns an t-seann“American House.”
Nov. 3, ’99. — 6m

THIG ’AR COIMHEAD.

Tha stoc math de THOMBACA, CIGARSagusCIGARETTESagainn, agus creicidh sinn beagan no moran riut.

BORBAIREACHD
anns a bhuth cheudna. Cuir deuchainn oirnn. Theid sinn an urras air an obair.

Z . TINGLEY.
Oct. 27, ’99. —6m.

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An seorsa ’s fhearr air an t-saoghal.
Gun srad pronnaisg annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.