---

[233]

[Vol . 8. No. 30. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, FEBRUARAIDH 2, 1900. No. 30.

CLACH NA LANAIN.

LE MRS. K. W. GRANND, GLASCHO.

Fhuair an sgeul a leanas an duais a b’ airde aig a Mhod Ghaidhealach, an Dun-eideann, air an fhoghar s’a chaidh:—

Air an rathad gu Grìobunn, anns an Eilean Mhuileach, mar a théid duine sìos am bruthach le ’aghaidh ri Loch nan Ceall, tha aig taobh an rathaid ris an làimh-dheis, clach mhòr, ioma tunna an cudthrom. Tha i ’n a seasamh ’an laraich tighe, cho teann dhinnte eadar na tri ballachan ’s ged a bhiodh iad air an togail a dh’ aon obair gu taic a chumail rithe.

Na ’n robh am meall cloiche so air lòn, no air taobh cnuic, theirteadh creig ris; ach air a chuidheachadh mar a tha e, aig bun a’ bhalla chreige as an do thuit e, agus a tha ’g éirigh ioma ceud troidh os a cheann, a chuilbh àrda mar air an gearradh le làimh snaidheadair, cha’n ’eil ann ach ‘clach’ ann am meudachd no ann an coltas. ’S i so Clach na Lànain, no Clach na Càraid. Cha ’n ’eil mòran a làthair an diugh aig am bheil cuimhne air an latha air an do thuit a’ chlach a nuas as a’ bhalla uamhoir, ach ’s ann agamsa tha’n t-aobhar gun a leigeadh air di-chuimhne. Tha fada, fada o ’n a thachair e, ach tha na h-uile ni, mar a ghabh e àite fa m’ chomhair mar gu’m b’ ann an dé a bha e. ’S ann a tha na nithe a thachair ’an toiseach m’ òige na ’s soileire fa m’ chomhair na iadsan a ghabh àite ’n dé. Tha leamsa nach ’eil e ach mar mhìos no dhà o ’n a thàinig a’ cheud bhàta-deathaich a dh’ ionnsuidh ar cladaichean, a’ cur roth nam pleadhan mar gu ’m b’ ann muighe-eich a’ maistreadh na fairge ’s a’ fàgail rathad-mòr de chobhar as an déigh. Bha mi mu naoi bliadhna dh’ aois aig an àm, agus bha mi air mo rathad le dìnneir muinntir na buain an uair a thàinig i ’n sealladh. Ach cha’n fhaodar tòiseachadh air a leithid sin de naigheachd, air-neo cha bhi ùine eachdraidh Clach na Lànain a thoirt seachad; agus a thuillidh air sin, ’s ann aig Cnoc-Mhaolagain a ’s fheudar tòiseachadh.

Cha ’n ’eil àite air an t-saoghal ri choimheas ri Cnoc-Mhaolagain. Tha ’n àite na ’s gloinne, ’s na ’s blàithe an sin: tha’n loch na ’s sàmhaiche; tha ’m fraoch air na cnuic na’s truime dath, le badain bhòidheach de fhraoch geal ri fhaotainn thall ’s a bhos ’na mheasg; tha fluran-cùbhraidh a mhachair làn meala; agus m’ a choinneamh tha Eilean-Chalaman. M’a choinneamh tha Eilean-Chalaman: —Calamain nan creag, eòin ghorm nan sgiathan luatha, ’n an ceudan a’ tuineachadh gun eagal fo dhùbhra nan creagan àrda; an sàile a’ ruith a mach ’s a stigh fodhpa, ’s mu’n cuairt air na sgeirean beaga, a’ briseadh le ceòl gun sgur. B’ ann a sin a rugadh ’s a thogadh mi. Cha d’ fhàg mi e gus an do phòs mi. Tha cuimhne agam air gach clach is preas, agus air gach oisinn de’n tràigh far an robh sligean ri fhaotainn; sligean ban-tighearna, toineanan-mara, faochagan mòra ’s beaga de gach dath—geal, buidhe, ruadh, is breac—sligean-creachain, feusgain is muirsgianan—ciod an seòrsa nach robh ri fhaotainn ’an àite no àiteiginn mu Chnoc-Mhaolagain?

Air son eòin a’ chladaich, cha robh dìth oirnn a thaobh cuideachd le faoileannan is guilbnich, an stoàrnal chlis, na gulmagan, na trodagan-tràghad ’n an sreithean a’ ruith, mar a’ chlann bheag, a mach ás-déigh nan tonn, ’s a’ teicheadh a stigh air thoiseach orra.

Air son eòin nan tonn, bha iad gun àireamh; eòin dubha, sgairbh, agus na faoileannan daonnan, mar amadain-léith mhòra, ag itealaich gun chlos os ceann nan tonna barra gheal. Agus aig crìoch an latha bha gathan mu dheireadh na gréine a’ lasadh, le soillse caomh, gach machair is cnoc is eilean, mu’n rachadh ás an t-sealladh aig oir a’ chuain mhòir. Tha e fìor, co-dhiùbh ’chreideas sibh e no nach creid, nach ’eil àit’ air an t-saoghal coltach ri Cnoc-Mhaolagain!

Bhiodh mu dhusan teaghlaich anns a’ choimhearsnachd, eadar a h-uile tigh a bh’ ann. B’ iad sin na coimhearsnaich chaoimhneil, dhìleas; b’ fhiach iad an t-ainm. ’S ioma teaghlach a gheibhtear an diugh aig nach ’eil na buill cho aonta, no cho ionmhuinn mu chéile ’sa bha’n grigleachan a bha mu’n cuairt oirnn ’s an àm sin. Nach ioma deireadh-bhuain aoibhinn, nach ioma Nollaig agus Bliadhn’ -ùr chridheil a chuir sinn seachad còmhla?

Comh-cheangailte ris gach àite, agus ris gach ni a thachair ann am òige, tha ìomhaigh Raonaild a’ ghobhainn. Bha a màthair ’n a mhaighdinn aig mo mhàthair-sa an uair a phòs i, agus bha de mheas aig m’ athair air a h-athair-sa nach rachadh e ’n ceann gnothuch cuimeas air bith gun a choimhairle a chur ri Iain Gobhainn.

B’ i mo mhàthair-sa a dh’ ionnsuich calanas do Raonaild. Bi a màthair-sa a theagaisg dhomh-sa na b’ aithne dhomh riamh mu bhainne, ’s mu ìm is càise oibreachadh. Mar sin, bha sinn a ghnàth ’s gun tàmh ’an tighean aon a chéile.

Bha Raonaild cho eutrom iollagach air da chois ri eun air iteig; bha i cho bòidheach ri ròs fhiadhaich an fhàile chùbhraidh a bha’n oisinn a’ ghàraidh; bha i cho mireagach ri uan gun lochd. Cha’n ’eil uair a thig anail spìosrach na roide ’s an fhraoich a nuas bhar a’ chnuic orm, nach ’eil Raonaild agus mise còmhla a rithis, a’ bhuachailleachd a’ chruidh air maduinn gheal, Shamhraidh, trang aig a’ cheart àm a’ figheadh chlogaidean luachair no ’seòladh bhàtaichean seilisdeir. ’S ann air a’ bhrochan a bha ’m blas anns na làithean sin, an uair a shuidheamaid g’ a ghabhail air tom aig ceann na dail, ‘Cabhag,’ mo chù laghach, ag amharc as déigh a h-uile làn spàinadhairc a rachadh ’n ar beòil, agus a’ cur a spòg mhòr air ar glùn an dràsd’ ’s a rithis air eagal gu ’n dì-chuimhnicheamaid a’ chuid-san. Cha ’n ’eil uair a chi mi cléiteagan geal a’ chainichein am measg riasg is luachair, agus fraoch na mòintich le ’chopain mòra céireach làn meala, mar bhrat air an làr, nach ’eil Raonaild is mise dol do’n àite-mhòine le biadh nan daoine a bh’ aig an obair leinn, —bonnaich choirce, uibhean, mulachag ùr chàise, ’s cha’n ’eil fhios de tuilleadh.

Dh’ fhàs Raonaild a suas cho sùbhailte ri slait sheilich, agus cho dìreach ri cuilc nan lochan. Cha do chuir iad mulad orm ach an aon uair riamh. Bha sin ’nuair a shaoil leam gu’n robh i dol a roghnachadh coigreach ’an àite aoin de m’ bhràithrean. Tha mi ’g ràdh h-aon diubh, a chionn bha i-féin agus mo dhara brathair, Gilleasbuig, ’n an sàr chompanaich, agus cha robh mòran obair idir aice féin agus Iain ri chéile, ach bha e ’n aon rud leamsa cò dhiubh ’gheibheadh còir oirre, ged a bha leam gu’n robh am fear a b’ òige tuilleadh ’s coltach rithe fhéin. ’S ann mar so, matà, a chuir i ’n iomaguin orm gu’d caillinn i—agus dh’ fhaoidte gu’m b’e sin a b’ fheàrr dhise seach mar a thachair. Bhiodh Raonaild mu naoi-bliadhn’ deug, agus mise beagan na b’ òige, an uair a thàinig peasan de thàillear a nall a Latharna meadhonach, a chur a suas obair air a làimh fhéin beagan astair uainn. Bha ’n duineachan sparasach, pongail gu leòir, ach cha robh ann ach an gasan; b’ fhiach lùdag Iain againne a choluinn gu h-iomlan.

Cha robh an tàillear fada ’s an àite an uair a thòisich e ri tighinn cuid de ’n rathad as an eaglais le Raonaild is leamsa, agus gu goirid ghabh e ’n dànadas tighinn air chéilidh do na tighean againn. Bu ghasda le Raonaild caige ’chumail ris, agus chumadh i-féin ’s Gilleasbuig an tàillear ’an gleus, ach bha daonnan rud-éiginn aig Iain ri dheanamh a mach ’s an t-sabhal aig gu a leithid sin de àm, agus air mo shonsa dheth, bu leòir facal a chur a stigh an dràsd ’s a rithis, a chionn cha robh feum orm.

Chaidh nithean air adhart mar so a’ chuid a bu mhodha de’n Gheamhradh. Ach air latha ’bha ’n sin, thuirt Iain ruinn aig an tràth maidne, “Faodaidh sibh a ràdh ris an tàillear ’nuair a thig e’n nochd, mo thomhas-sa ’ghabhail air son deise ùr. Chuala mi gu ’n robh feum ac’ air cìobair ’an Griobunn, agus tha mi air an àite ghabhail an diugh.”

Sheall sinn uile air a chéile mar gu’n do thuit mi-fhortan air an teaghlach, gus an d’thuirt mo mhàthair gu sàmhach, “Tha fios nach fhaod fiughair a bhi againn ri bhi daonnan còmhladh, agus rinn thusa seasamh gu duineil ri d’ chuideachd gus a nis. Cha ’n iongantach ged a thòisicheas tu ri amharc a mach air do shon-féin a nis, a laochain; ’s cha ’n fhaod sinne ’bhi tuilleadh ’s muladach, ’s ann is fheudar do mhisneachadh, agus guidhe gu math dhuit.”

Cha b’ urrainn gin againn àicheadh nach robh an fhìrinn aig ar màthair. Air a shon sin bha sgail air tighinn thairis air an dachaidh, a chionn cha bhiodh e gu bràth mar a bha e, as-eugmhais Iain. Air an latha sin féin chaidh snath stocainean a chur air leth air son tòiseachadh air gach ni feumail a’ dheanamh deas; agus anns an fheasgar, thàinig an tàillear, agus ghabh e tomhas Iain gur chur thall no bhos. Bha Raonaild a làthair an uair a ghabh so àite. Sheall i le spleadhnas o aon gu aon, ach cha d’ thuirt i facal. Cho luath ’s a fhuair i mise leam fhéin chuir i ’cheisd gu h-ealamh, “Ciod a th’ air tighinn thairis air Iain gu’m

---

[234]

[Vol . 8. No. 30. p. 2]

bheil e air gabhail ’n a cheann falbh a dh’ aon bheum mar so?”

“Cha’n urrainn dhomhsa ’ràdh.”

“ ’Bheil sin a’ ciallachadh nach ’eil toil agad a ràdh?” dh’ fhoighnich Raonaild a rithist.

“Cha d’ thuirt e diog m’a dhéighinn gus an diugh ’s a mhadainn,” fhreagair mi. Chum Raonaild ’n a tosd.

Thill sinn a stigh do’n chitsin, far an robh eàch. Bha iad a’ bruidhinn mu dhorchadas na h-oidhche, oir bha ceò domhail ann, agus bha ’n tàillear a’ deanamh bòsd as a mhisneach féin, ag ràdh gu daingean gu’n robh e os ceann geilt a ghabhail ged a sheasadh duine air thoiseach air air a rathad dhachaidh gu a sporan no a bheatha ’thoirt uaith.

“ ’S math dhuitse nach ’eil eagal gu ’n tachair sin!” arsa Raonaild, “Cha’n ’eil fhios na’n tachradh nach toireadh tu do shàiltean ás glé luath.”

Air sin, dh’ fhàg an tàillear oidhche mhath againn, agus dh’ fhalbh Raonaild beagan as a dhéigh.

“ ’Illeasbuig!” ars’ ise, “thig thusa dh’ ionnsuidh an doruis againn leam; cumaidh tu na bocain air falbh an deigh na bha de bhruidhinn orra!” agus chaidh iad ’n an dithis a mach.

Bhiodh mu sheachdain air dol thairis m’n do thill an tàillear. Tuille ’s aon uair thuirt sinn ri ’chéile, “Cha ’n ’eil fhios ciod a th’ air tighinn ris an tàillear!” Uair no dhà, an uair a thàinig sinn a mach leis so, dh’ amhairc Raonaild agus Gilleasbuig air a chéile, agus thigeadh Gilleasbuig a mach le spreadhadh gàire. “Aoidh ’ur n-uilc oirbh!” arsa m’athair, “tha rud-eiginn eadar sibhse ’n ’ur dithis mu’n tàillear ciod air bith e?”

Cha do thuig sinn an gnothuch gus an do thill an tàillear le deise Iain deas glan. Bha sinn amharusach gu ’n robh ni éiginn ceàrr ’nuair nach d’ thainig e feadh na seachduin, agus ged nach robh aig m’ athair is mo mhàthair air, dh’ fheoraich iad dheth gu caoimhneil ciamar a bha e o’n a chunnaic iad roimhe e.

“Nach cuala sibh diog?” dh’fharraid an tàillear.

“Cha chuala,” arsa m’athair, “an robh dad air aimhreidh?”

“Nach deachaidh mo robadh de m’ sporan, agus mo bheatha a chur ’an cunnart!”

Dh’ asluich sinn air a h-uile car innseadh.

“Cha robh mi ach mu mhile as a so, agus dìreach air an taobh so de’n Aonaidh, an uair a thàinig duine mòr àrd a mach a chùl na creige, agus leis an dàg ri clàr m’ aodainn thug e òrdugh dhomh mo sporan a liubhairt, air-neo mo bheatha a chur an cunnart. Cha robh a chridhe agam carachadh, mu’n rachad am peileir tromham; mar sin cha robh dol as a’ chàs, agus thug mi ’n sporan do’n bhéist.”

Thug mise ’n aire gu’n robh Gilleasbuig thall an dùbhra na h-oisinn a’ call a lùthais a’ gaireachdaich, ach bha Raonaild gu dùrachadh a’ figheadh a stocaidh.

“Cò ris a bha ’n duine coltach,” dh’ fheoraich i de’n tàillear.

“Bha i tuilleadh ’s dorcha g’a dheanamh a mach, ach cha chreid mi gur e duine de mhuinntir an àite so ’bh’ ann; bha e cho caol àrd; bha cleoc air cuideachd agus cha’n aithne dhomh duine mu’n cuairt an àite aig am bheil cleòc ach fear an tighe so.”

Chaidh Raonaild a mach car prioba, agus thill i le cleòca m’athair oirre agus boineid ’Illeasbuig. ’Na làimh bha marag dhubh a dh’ ionndrain mo mhàthair o’n mhaide air an robh sreath dhiubh an crochadh.

“An e so an seorsa duine a thug do sporan uait,” dh’ fharraid Raonaild, a’ cur an sporain air a’ bhord air a beulaobh.

Spleuchd an tàillear oirre car mionaid, an sin thog e ’n sporan agus dh’ fhalbh e ann am feirg a’ maoidheadh gu’n toireadh e gu cùirt i air a shon so fathast.

Ach bha aon eile a làthair a chum a theanga, ged a las ’aghaidh a suas le gàire mear. B’e sin Iain. Mu ’n d’ fhalbh e bha e-féin agus Raonaild ùine fhada a’ bruidhinn ri chéile, agus ’se thainig a mach as a sin nach b’ ann idir gu muladach a dh’ fhàg e beannachd againn. Fhuaìr e gealladh o Raonaild gu’n rachadh i gu bhi ’n a bean-tighe dha cho luath ’s a bhiodh e deas air a shon sin, an àite bhi dol a mach le marag dhubh gu daoine ’robadh air an rathad-mhòr.

An uair a tha daoine trang, toilichte théid an ùine seachad gu math luath. Mu bliadhna-gu-leth an déigh do Iain ar fàgail, bha e air a dheadh shuidheachadh aig Griobunn agus brath aige air tigh. Cha robh grabadh air thoiseach air a’ chàraid òig, mar sin chaidh an còrdadh a dheanamh, agus latha na bainnse ’shocruchadh.

Bha h-uile duine mu’n cuairt toigheach air an dithis, agus cha robh caomhnadh air cearcan, no tunnagan, no caoraich. Chaidh uibhir ’s a dh’ fhoghnadh air son dà bhanais a thaomadh a stigh le làimh nan coimhearsnaich—ach cha ’n ’eil feum air so innseadh, oir tha fhios aig an t-saoghal air caoimhneas nan Gáidheal aig àm de ’n t-seòrsa.

Tri latha roimh àm na bainnse chaidh mise null gu Airdioura, ann an I Chalum Chille, a dh’ fhaicinn bana charaid a bha ’dhith oirnn gu ar cuideachadh. Chaidh sinn còmhla a null gu ceann an eilein, a dh’ ionnsuidh na tràigh do ghainmheach gheal mhin far am faightear na clachagan bòidheach uaine, air am bheil uibhir mheas an diugh le luchd-taghail. Ag amharc am mach air a’ chuan. thug mi ’n aire gu’n robh Tiriodh mar gu’n robh e ’g éirigh as an fhairge. A nis, tha Tìriodh cho iosal ’s gu ’m bheil e duilich a thogail ri sid mhath shoilleir, mar sin chuir e iongantas orm na ceithir cnuic iosal fhaicinn cho dealbhach. “Seall’ a Bheitidh!” ghlaodh mi, “tha Tiriodh ag éirigh as an fhairge!”

“Mise ’n diugh!” arsa Beitidh, “am faic thu na tha de sgeirean ag éirigh aig oir a’ chuain, agus na tonnan geala m’an timchioll?”

Am feadh a bha sinn a’ coimhead orra thòisich uidh-air ’n-uidh coltas an éilean ri bhi air a dhealbh, ’n a sheasamh air a cheann anns an speur, thairis air an fhìor éilean. An sin, uidh air ’n-uidh mar a thàinig e, bhris e suas, agus aig a’ cheart àm dh’ fhalbh na sgeirean as an t-sealladh, agus bha Tìriodh cho iosal ’s a bha e riamh!

“Ciod is ciall da so?” thuirt mise le uamhas.

“B’fheàrr leam fhéin gu’n robh a’ bhanais thairis!” arsa Beitidh.

Dh’ fhalbh sinn dhachaidh, agus chaidh Beitidh leam gu Cnoc-Mhaolagain. Dh’ fheuch sinn an drùghadh a rinn an sealladh oirnn a thilgeadh dhinn, ach thug mo mhàthair an aire nach robh sinn uile-gu-léir cho cridheil ’s a bu choir do mhuinntir bainnse a bhi. Dh’ innis sinn d’i an sealladh a chunnaic sinn ’n ar seasamh air an tràigh ’an I.

“So, a dhuine,” ars’ i ri m’athair, a thàinig a stigh le bràid a bha e ’dol a cháradh. “an cluinn thu ciod a tha na h-ingheanan so ag ràdh?” agus dh’ innis i dha an sgeul a bh’ againn á I.

“B’ àill leam fhéin gu’n robh a’ bhanais thairis!” thuirt Beitidh a rithis.

“B’ fheàrr leamsa sin cuideachd,” fhreagair m’ athair le fiamh-ghaire, “ach ’s ann a chionn gur fhior chomharradh stoirm a chunnaic sibh. Tha fèith mhòr ann ’s na lathan so, ach an uair a bhriseas air an t-sid thig gaillionn gur ainneamh a leithid. Ach tha sinn an laimh a’ Cruithfhear.”

Mar so chaidh an gnothuch seachad. Air a shon sin rinn e uibhir dhrughaidh air m’ athair, agus air Iain Gibhainn, gu’n d’rinn iad gach sìon ullamh, los nach biodh grabadh ’s an rathad, gu muinntir fhaighinn sabhailte dhachaidh na ’n tigeadh briseadh air an t-sid. Ach chaidh gach ni gu réidh air adhart, agus aig an aon àm bha ’ghaillion a’ bagradh ’s a’ dlùthachadh.

Mu dheireadh bha ’m pòsadh thairis, agus bha a’ chàraid òg le buidheann de na càirdean deas gus rathad a ghabhail gu Grìobunn. Chaidh na beannachdan ’s na guidheachan math fhágail air gach taobh an uair a thill Iain a dh’ ionnsuidh an doruis, far an robh ar màthair ’na seasamh; rug e air làimh oirre, agus chaidh iad a stigh do’n tigh.

“Ciod a dh’ fhairich thu, Iain?” dh’ fharaidh mo mhàthair.

“A mhàthair,” ars’ esan, a’ toirt dheth a bhoineid ghorm, agus a’ cromadh air thoiseach oirre, “ged a tha mi ’falbh gu sona riaraichte dhachaidh, tha mulad orm ’ur fàgail; thoiribh dhomh bhur beannachadh!”

“A mhic.” fhreagair a mhàthair, le ’sùilean làn, agus a’ leagail a làmh air a chamagan dubha mar gu’m ghiullan e. “tha mo bheannachadh agad daonnan. Thoir d’ uan geal dhachaidh as a nead ghlan, agus gu’n robh beannachadh an Thighearna, agus mo bheannachd-sa agaibh a ghnath.”

Mar so dhealaich iad.

Chaidh na càirdean leo a dh’ionnsuidh an doruis aca, agus dh’ fhalbh gach aon d’a thigh féin. An sin bhris an doinionn.

Aig feasgar an ath latha thàinig Dòmhnull Mac ’Illeathain, aon de choimhearsnaich Iain a Grìobunn thun an doruis againn. “Thigibh a stigh, thigibh a stigh, ’s e ’ur beatha tighinn!” ghlaodh m’ athair gu cridheil.

“Am faca sibh Iain is Raonaild an diugh?” ghlaodh mise. Ach dh’ fhan an duine ’n a thosd.

“Ciod a th’ tachairt?” dh’ fharraid mo mhàthair le ciùinead, ged a bha ’n iomagain ’n a sùil.

“An uair a dh’ éirich sinn an diugh, ’s a chaidh sinn a mach, chunnaic sinn gu’n do thuit meall mòr a nuas o’n chreig”—

“C’àite?” —bhris o bhilean Ghilleasbuig.

“Air tigh Iain.”

“Ach ciod e sin ma tha iad fhéin sàbhailte. Ciod a thachair riu fhéin?” dh’ fhoighnich ar màthair.

“ ’S ann feadh na h-oidhche ’thachair do’n mheall tuiteam,” fhreagair Dòmhnull.

Cha robh feum air tuilleadh a ràdh!

Chaidh fios a chur air a’ mhinisteir a phòs a’ charaid òg. Rinn sinn a réir a chomhairle. Mhair an stoirm trì laithean. Thainig fèith anabarrach ’n a dhéigh. Thrus an dùthaich còmhla a chum seirbhis an tiodhlacaidh. Thàinig an sluagh ’n am buidheannan o gach cearn, leis a’ phìob air an ceann. Cha bu lugha na naoi no deich piobairean a sheas am meadhon an t-sluaigh air an latha sin, agus an uair a dhùisg iad mac-talla a’ ghlinn le “Cha till, cha till, cha till mi tuilleadh,” theirteadh gu’m b’ iad guth broin nam beannta ’s a’ chuain, seadh na gréine féin, a’ caoidh na dithis nach tilleadh gu bràth a chur aoibhneas air cridheachan nam muinntir a dh’ fhàgadh as an déigh.

Labhair am ministeir o na briathran, “Bha iad gràdhach agus taitneach ’n am bàs cha do sgaradh iad.”

Cha robh sùil thioram anns a’ chomh-chruinneachadh mhòr sin, agus dh’ fhàg sinn Iain agus Raonaild an sin, far an d’ adhlaic an Tighearna iad.

Bho ’n latha sin gus an diugh ’s ainm do ’n mheall cloiche sin “Clach na Lànain,” ’s e sin Clach na Càraid Oig.

---

[235]

[Vol . 8. No. 30. p. 3]

DOMHULL DONA MAC NA BANTRAICH.

LE IAIN.

CAIB. V.

Air an fheasgar sin fhein thàinig a’ bhantrach a rithist far an robh Muruchadh do’n bhùthaidh.

“Is e chuir a nall mi,” ars’ ise, “feuch am faighinn am mach ciod a tha ’n ur beachd an uair a thill sibh a’ bhò dhachaidh le Domhull. Thuirt e rium gu ’n d’ iarr sibh orm a gleidheadh gus an cuireadh sibh fios g’a h-iarraidh. Tha eagal orm nach d’ thug e ugam an teachdaireachd cheart.”

“Is e ’thug, a Mhor. Agus gun tuilleadh a bhith mu dheidhinn a’ ghnothaich, cum thusa agad a’ bhò, agus biodh a math agad fhein ’s aig a’ chloinn gus an togair mise cur ’ga h-iarraidh. A nis, ma chluinneas mi an corr m’ a deidhinn, fàsaidh mi cas riut. Cuimhnich sin.”

An uair a chual’ i so, dh’ fhàs a h-aodann dearg mar gu’m biodh athadh oirre, oir dh’ aithnich i air guth Mhuruchaidh, nach robh iarraidh sam bith aige air an corr a chluinntinn mu ’n chùis.

“Cum Domhnull anns an sgoil, ma dh’ fhaodas tu,” arsa Muruchadh. “Tha coltas glé thapaidh air, agus ma gheibh e bliadhna no dhà anns an sgoil, théid mi an urras gu’n cothaich e e-fhein glé mhath ge b’e àite anns an tachair dha bhith.”

“Tha e mar a’s trice anns an sgoil fad a’ gheamhraidh ’s an earraich, agus ged a tha trì bliadhna o’n a chuireadh innte e, tha amhrus agam nach d’ ionnsaich e mòran fhathast. Ghabh e gràin air an sgoil. Tha am maighstir-sgoil gu math tric a’ gabhail air. Cha’n ’eil mise an aghaidh dha Domhull a chumail fo smachd; is mi nach ’eil. Ach tha amhrus agam gu ’m bheil e ro throm air buileach, glan. Cha b’e Domhull fhein a dh’ innis so dhomhsa idir, ach na sgoileirean eile. Cha ’n ’eil Domhull deònach aideachadh gu ’m bheil am maighstir-sgoil a’ beantail dha. Agus ged a rachadh a leith-mharbhadh, cha’n aidich e gu ’n do ghortaicheadh e, agus cha tig deur air a shùil. Tha so a’ toirt air a’ mhaighstir-sgoil a bhith ’smaointean gu’m bheil mòran de’n raigeann ’s de’n droch nàdar ann,” ars a bhantrach.

“Sin agad a’ cheart dòigh a bh’ aig na maighstirean-sgoile an uair a bha mise òg. Ach an àite math a dheanamh mar a bha dùil aca, is ann a bha iad a’ deanamh cron mòr. Cha chuirear ciall, no gliocas, no idir ionnsachadh, ann an cloinn le bhìth’ sìor ghabhail orra. Is ann a thogas e gu fìor dhroch nàdar iad. Ach feumar an cumail fo smachd. Tha dealachadh eadar ciall is caothach. Bu chòir dhutsa, ’Mhòr, a dhol a bhruidhinn ris a’ mhaighstir-sgoile, agus a radh ris, nach bu chòir dha bhith cho fìor throm air a bhith ’gabhail air Domhull ’s a tha e,” arsa Muruchadh.

“Cha leig an nàire leamsa a dhol far am bheil e, no aon fhacal a ràdh ris. Tha e cho frithir ’s cho danarra ’s nach leig an t-eagal le daoine bochda mar a tha mise am beoil fhosgladh ris. Cha ’n eil fhios agamsa nach ’eil daoine ’cur nam breug air. Cha chuireadh e ioghnadh sam bith orm ged a bhiodh e iomadh uair glé chas. Dh’ fheumadh duine aig am bheil ri bhith ’cumail làn taighe de chloinn ghòraich an òrdugh a bhith glé fhoighidneach gun teagamh. Cha’n ’eil agam fhein ach an ceathrar, agus bheir e mo dhìol dhomh iomadh uair cumail air mo nàdar. An uair a smaoinicheas mi air so, their mi rium fhein, nach bu chòir do dhaoine a bhith cho deas gu coire a chur air a’ mhaighstir-sgoile, ged a gheibheadh a nàdar cas làmh-an-uachdar air uair is uair. Ach is ann do bhur leithid fhein, a Mhuruchaidh, bu docha am maighstir-sgoile cluas a thabhairt. O nach ’eil clann agaibh ’s an sgoil, tha mi ’smaointean gu’n gabh e comhairle uaibh ni ’s luaithe na ghabhadh e i o mo leithid-sa.”

“Faodaidh mise comhairle a thoirt air, a Mhòr, ach tha amhrus agam nach e taghadh na taing a’ gheibh mi uaithe. Tha e tuilleadh is mòr as fhein gu comhairle duine sam bith a ghabhail. Cha’n e h-uile fear a tha deònach comhairle a ghabhail, eadhon ged a b’e fìor charaid a bheireadh air i. Mar a tha’n sean-fhacal ag radh, ‘Comhairle caraid gun iarraidh, cha d’ fhuair i riamh am meas bu choir dhi.’ Ach bheir mise comhairle air, agus mur gabh e i, cuireadh e cùl rithe. Mur fheairrde esan a faotainn, cha mhisde mise a toirt seachad.”

“Deanaibhse mar a chi sibh fhein iomchuidh. Ach tha e glé dhuilich leamsa Domhull a bhith ’cur seachad na h-ùine fo ainm a bhith anns an sgoil ’s gun e deanamh feum sam bith innte. Cha’n fhada is urrainn domhsa ’fhagail innte co dhiubh. Feumaidh e ’dhol a dh’ ionnsuidh a’ chruaidh-chosnaidh an ùine gun bhith fada, agus mur téid aige air beagan sgriobhaidh is leughaidh is cunntais a dheanamh, cha bi aige ach an dubh-chosnadh a h-uile latha ri ’bheò.”

“Is iomadh fear a fhuair sgoil is ionnsachadh nach d’ rinn mor-fheum leotha dha fhein no do dhaoine eile. Ach air a shon sin, is fheairrde gach aon sgoile is ionnsachadh fhaotainn. Ged a bhiodh tùr is tuigse, agus sgoil is ionnsachadh aig fear, cha mhòr is fheairrde e iad mur cuir e gu buil mhath iad.”

“Tha sin fìor gu leòr, a Mhuruchaidh. Ach cha bu chòir dha sinn a thoirt oirnn leigeadh le ar cloinn fàs suas ann an aineolas. Ma bheir sinne dhaibh an ceartas air am bheil còir aca, bidh dòchas againn gu’n dean iad feum math dheth. Ach faodaidh ar dòchas a bhith air a mhealladh.”

“Tha thu glé cheart, a Mhòr. Nam biodh uiread de thoil aig pàrantan eile sgoil a thoirt do’n cloinn ’s a th’ agadsa, bhiodh cùisean mar neach ’eil iad.”

“Feumaidh mi bhith falbh dhachaidh, a Mhuruchaidh. Cha’n ’eil a staigh ach a’ chlann leotha fhein. Cha ’n ’eil fhios nach ’eil iad air an losgadh an dràsta. Bithibhse, ma ’s e bhur toil e, a’ cumail sùil air Domhull, agus a’ toirt comhairle na còrach air cho tric ’s a dh’ fhaodas sibh. Ciod sam bith mar a nì e ’na dhéigh so, bha e umhail gu leòr dhomhsa ’s dha ’athair roimhe so. Ma fhreagras e dhuibh, bheir sibh comhairle air a’ mhaighstir-sgoile gun e bhith cho tric a’ gabhail air Domhull.”

“Na biodh eagal ort, a Mhòr, nach dean mise na ’s urrainn mi air do shon fhein, agus air son do theaghlaich. Cùm thusa suas do mhisneach. Is goirid gus am bi a’ chlànn laidir gu leòr gu cuideachadh a dheanamh leat. Cha mhòr feum’ a ni duine sam bith dha fhein no do dhuine eile ma chailleas e ’mhisneach. Cuiridh Dia ort na dh’ fhoghnas dhut, mar a chuir e ort gus an latha ’n diugh. Tha e air innseadh dhuinn, gur e Dia athair nan dilleachdan, agus fear-taighe nam bantrach. An uair a bheir e aon nì uainn, bheir e dhuinn nì eile. Nan tugamaid fa near e, is ann a chum ar leas a tha Dia ’g ar fiosrachadh le trioblaid, bròn, agus bàs. Mar a’s trice, cha bhi daoine toilichte leis na h-atharraichean a thig air ann crannchur; ach thig a h-uile nì a bheir Dia ’n ar rathad a chum ar leas air a’ cheann mu dheireadh, ma bhios sinn umhail, agus toileach cur leis gach nì a bheir e dhuinn.”

Am feadh ’s a bha Muruchadh a labhairt nam briathran so, bha na deòir a’ sileadh gu frasach o shùilean na bantraich. Cha robh e an comas dhi aon fhacal a ràdh. Shin i a làmh dha, a dh’ fhagail beannachd aige, agus dh’ fhalbh i.

An ceann mionaid no dhà an déis dhi dhol am mach as a’ bhùthaidh, chuimhnich Muruchadh gu’n robh e air an inntinn aige, an àm dha ’bhith bruidhinn rithe, iarraidh oirre tighinn a dh’ iarraidh nì sam bith a bhiodh a dhìth oirre; ach an uair a thug e an aire gu’n robh i mar gu’m biodh a cridhe gu bristeadh le bròn ’s le mulad, dh’ fhalbh an smaointean bhar na h-inntinn aige. Chaidh e am mach as a’ bhùthaidh an dùil gu’n robh i dlùth gu leòr dha gu eigheach as a déigh; ach bha i air a dhol as an t-sealladh air chùl a’ chnuic mhòir. Thill e steach, agus thuirt e ris fhein, gu’m b’ fhearr dha dhol a null do ’n taigh aice air an fheasgar sin fhein, agus fios fhaotainn an robh a’ bheag de bhiadh aice a’ staigh. O ’n a b’e oidhche Shathurna bh’ ann, cha d’ fhuair e am mach as a’ bhùthaidh gus an robh greis de’n oidhche air a dhol seachad. Bha taigh na bantraich pailt da mhìle uaithe, nan leanadh e an rathad mòr; ach o’n a bha ’n t-side tioram agus a’ ghealach ’n a h-àirde, ghabh e tarsuinn an t-sléibhe. Chuir so pailt leth mhile de’n astar a staigh ris.

An uair a ràinig e an dorus, sheas tiotadh beag, ’s gun e ro chinnteach co dhiubh b’ fhearr dha bualadh idir. Dha fhios aige, nam buaileadh e, gu’n saoileadh a’ bhantrach gur e coigreach air choireiginn a bh’ ann, agus gu’n cuireadh i am biadh as an t-sealladh; oir thuig e air a’ bhruidhinn a bha e cluinntinn, gu’n robh a’ clann aig an suipeir. Ghabh e steach, agus thuirt e, “Tha sibh aig an t-suipeir.”

B’e sin an t-suipeir bhochd. Bha’n clàr buntàta an taobh shìos de’n teine, agus fòd mònadh fo’n iomall a b’fhaide o’n teine dheth, a chum gu’m faiceadh a’ chlann am buntata ni b’ fhearrr le solus an teine; oir cha robh an corr soluis a staigh. Bha ’n ceathrar chloinne ’n an suidhe air fòidean monadh timchioll a’ chlàir, agus ann am meadhain a’ chlàir bha trinnsear anns an robh làn an dùirn de shalann. An uair a rùisgeadh iad am buntàta, bha iad ’ga thumadh anns an t-salan.

Cha robh a’ bhantrach aig a’ chlàr buntàta idir. An uair a chaidh Muruchadh a steach bha i ’n a suidhe ri taobh an teine, a dà bhois m’a sùilean agus a h-uillean air a glùinean. An uair a chuala i a ghuth, thog i a ceann, agus bha dreach a’ chaoinidh air a h-aghaidh.

Thiormaich i a sùilean le ’h-aparan, agus thuirt i, “Deanaibh suidhe.” Nach anamoch a ghluais sibh o’n taigh?”

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. XXVIII.

Bha Asad aig an am air a ghlasadh ann am priosan fuar dorcha, ceangailte le geimhlean troma. Bha Bostama agus Cabhama a’ gabhail dha gu doirbh le slait.

’S an am bha feusd luchd-aoraidh an teine a’ tarruinn dluth, agus bha long ’g a faighinn deiseil gus a dhol gu ruige nam beanntan teine mar bu ghnath. B’ e ainm an sgiobair Behram, fear a bha gle eudmhor air son a’ chreidimh. Chuir e luchd bathair innte; agus an uair a bha e deiseil gu seoladh, chuir e Asad ann an ciste, a bha leith lan de bhathar, agus dh’ fhagadh beagan fosglaidh air a’ chiste gus cothrom a bhith aig Asad air ’anail a tharruinn, air eagal gu’m faigheadh e bas. Chuireadh a’ chiste ann am fior ghrunnd na luinge gus a bhith na bu shabhailte.

Mu’n do sheol an long, chual’

(Air a lenntuinn air taobh 238.)

---

[236]

[Vol . 8. No. 30. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
SYDNEY, CAPE BRETON.

DI-HAOINE, FEBRUARAIDH 2, 1900.

Cluinnear ann an caochladh chearnan de ’n t-saoghal glaodh mor a dol suas nach eil coir no ceartas air taobh Bhreatunn anns a chogadh a tha aice ri Dùitsich Africa a Deas. Theirear ann an Ruisia, anns a Ghearmailt, anns an Fhraing, agus, eadhon anns na Stàidean, gur ann a tha Breatunn a cogadh ri coi-fhlaitheachd bhig nach eil ciontach de ni sam bith ach a bhi feuchainn ri a còraichean ’sa saorsa a dhion. Ma’s fhior dhaibh gu bheil Breatunn ’s an eucoir, ’s nach eil i ach a gabhail cothrom an duìne mhoir air an duine bheag. Is gann gu ruigear a leas a radh an aghaidh sin, ach, ma tha e fior, gu bheil atharrachadh mor air tighinn air Breatunn. Cha ’n aithne dhuinne no do neach eile gu robh rioghachd no cinneach ann riamh o thoiseach an t-saoghail a rinn uiread fala dhòrtadh agus airgid a chosg air son saorsa agus math a chinne-daoine air fad ’sa rinn Breatunn o thoiseach na linne so fhein. Tha e ri fhaicinn gu soilleir air feadh na Roinn-Eorpa fhein gu bheilear ag amharc air Breatuun mar an aon rioghachd mhor a tha deònach ceartas agus saorsa fhaicinn aig rioghachdan eile. Tha rioghachdan beaga na h-Eòrpa gu tric fo eagal gu’m bi iad air an slugadh suas le aon te no te eile de na rioghachdan mora; ach cha’n eil eagal sam bith dhe’n t-seòrsa sin aca romh Bhreatunn: tha fhios aca an aite sin, gu’n seas i iad an am na h-eiginn. Tha fhios aig na rioghachdan mora air sin a cheart cho math riutha, agus ’se fhios a bhi ac’ air a chum iad cho fada o an rùintean sanntach a chur an gniomh. ’Si Breatunn bu mheadhon air an saorsa thoirt do àireamh de na rioghachdan beaga tha ’n diugh a mealtuinn saorsa agus fein-riaghladh ann an cùiltean ’s an iomallan na h-Eorpa. Agus tha Breatunn a’ faotainn a chliù sin uapa; ann am pàrlamaid na Gréige a chionn ghoirid, labhair am priomhair mu chogadh an Transvaal, agus dh’ eirich gach duine bha ’san t-seomar na sheasamh a glaodhaich, “Dhia, gleidh Breatunn!” Na’m biodh e air a cheadachadh le lagh nan rioghachdan, ghabhadh reiseamaid no dha togail ’s a Ghreig ’s an eilean Chrete, gu dhol a chogadh air a taobh, a cheart cho soirbh ’sa chaidh an togail an Australia ’san Canada. Cha’n eil Breatunn a’ cogadh an aghaidh còir no ceart; tha chòir ’s an ceart air a taobh, agus aidichear sin leothasan a tha ’n diugh ag radh nach eil, nuair a thig an t-am anns am bi an cogadh seachad agus a bratach dhearg a snamh thairis air an Transvaal ’s air Africa a Deas gu h-iomlan, àm nach urrainn a bhi gle fhad air falbh.

Litir a Ceap Nor.

Nach math a dh’ fhaodas sinn a radh gur ann againn a tha geamhradh an aigh! Cha’n fhaca aon dheth na daoine a’s sine ’n ar measg riamh a leithid. Gus an àm so cha do chuir aon chuid reothadh no stoirmean a bheag do dhragh sam bith oirnn. Am beagan sneachd a bh’againn ’s ann a leagh e air falbh o chionn ghoirid, a togail nan aimhnichean na’s airde na chunnaic sinn iad o chionn iomadh bhliadhn’ thar fhichead.

Cha do leig iasgairean Acarsaid Neil seachad iasgach an truisg gu deireadh na seachduin s’a chaidh. Cha robh an t-iasgach math sam bith o chionn a dha no tri mhiosan; agus mar sin tha cuid dhiubh-san air bheagan buntàta, agus cuid againn air bheagan eisg, air son a gheamhraidh. Mar a’s mo a ghlacas iadsan de iasg ’s ann a’s modha bhios a mhalairt eadar iad fhein agus tuathanaich an aite so. O’n tha Acarsaid Neil mu leitheach slighe eadar an t-aite so agus Ingonish, ’s gann a ni duine dol ’us tighinn le each a slaodadh sleihge luchdaichte, ri latha goirid geamhraidh. Ma’s bochd a dheanadh sinne as eughmhais nan iasgairean ud, is co bochd as sin a dheanadh iadsan an gnothach as ar n-eughmhais-ne. ’S gann gu bheil gne toraidh sam bith a tha ar fearainn a’ giulan, mar tha buntàta, sneupan, cal, coirce, feur, &c ., nach ’eil sinn a slaodadh d’an ionnsuidh gach bliadhna, cho math ris gach seorsa feola bhios againn.

Mu thoiseach a mhios so, thainig Seumas Mac Leoid, a St. Anns, a thoirt seachad nan uidheaman nighe, uidheaman fàsgaidh, &c ., dhoibh-san a thug dha an ainmean air an son deireadh an fhogharaidh s’a chaidh. Ged bha sinne am beachd gu’n robh na h-uidheaman nighe a bh’ againn a’ deanamh, cha’n e mhain deadh nigheadaireachd, ach mar an ceudna iomgdh obair fheumail eile, rachadh aig Seumas air a dhearbhadh oirnn a thiotadh nach robh sinn a toirt ceartas dhoibh, agus le comhnadh nan uidheaman aige-san gu’m biodh gach obair eile na b’eutruime air gach aon diubh. Dh’fhan e maille ruinn gu deireadh seachduin nan coinneamhan-urnuigh, a treorachadh na seinn, ag earalachadh an t-sluaigh, ’s mar sin ag aotromachadh saothair a mhinisteir agus a toirt toileachaidh nach bu bheag do’n luchd-eisdeachd.

Faodaidh mi innse nach robh càs de’n amhach ghoirt ’s an aite so o chionn fhada, ’s tha dochas againn nach eirich i ’n ar measg ni ’s mo. Tha aireamh bheag tinn le euslaintean eile; ’s tha sinn toilichte gu bheil cuid dhiubh a’ dol am feabhas, ach duilich a bhi faicinn cuid eile a dluthachadh ris a bhàs. Ged is tric a bhios daoine tha’n deadh shlàinte, a cur là a bhàis fad air thoisich orra, cia minic a tha cuid dhiubh air an gearradh air falbh gu h-obann, am feadh ’s a tha cuid dheth na h-euslaintaich air an caomhnadh gu fior shean aois.

M. D.
Ceap Nor, Ian. 24, 1900.

Mu Imrich nan Eun.

“Seadh is aithne do ’n chorra-bhàin anns an athar a h-àm fein, agus is aithne do’n choluman, agus do ’n ghobhlan-ghaoithe am an teachd.” —Ieremiah.

Cha’n ’eil e comasach smuaineachadh air an tuigse nàduir a bhuilich Dia air na h-eunlaith, gun bhi air ar lionadh le iongantas, agus de gach tuigse tha aca, cha’n eil ni is aithrigh air beachd, na mar theid cuid diubh o thir gu tir air àmaibh sonraichte. Ged a tha iomaduidh seòrs’ againn ’san t-sàmhradh cha mhòr a dh’ fhuirgheas againn fad a gheamhraidh. Cha luaithe a thòisicheas am fuachd ri teachd na dh’ fhalbhas a Chuag, an Golan-gaoithe, an Liath-truisg, a Chorra-riathach, agus iomad seòrs’ eile. Itealaichidh iad air falbh do dhùthchaibh is ferrr a fhreagras doibh. agus anns an am cheudna thig eoin eile oirnn o rioghachdaibh is faide mu thuath n’an dùthaich againne.

Tha dà ni ro chomharaichte san imrich so. ’Se cheud ni gun tuigeadh na creutairean sin an t-àm is freagarraichte dhoibh gu falbh agus gu tighinn; agus ’se ’n ni eile, gum biodh fhios aca c’aite ’m bu chòir doibh dol, agus ciod an t-slighe bu chòir dhoibh a ghabhail. Tha e air a thuigsinn gu bheil aig eoin na h-imrich so sgiathan, agus cumadh a tha gu h-àraidh freagarach arson dol air astar fada. Agus tha e ro-shonraichte gu bheil iad air na h-àmalbh so a ’leige ris gliocas agus riaghailt a tha cur mòr ìoghnadh oirnn. Mhothaicheadh ann an cuid de Dhùthchaibh gun cruinnich iad nan sgaoithibh lionmhor as gach cearnaidh de’n tir, ann an àiteachaibh fa leth a réir an gné, beagan ùine m’an gabh iad an turus, mar gum biodh iad a’ deanamh suas ri cheile m’an àite chum an robh iad a’ dol; agus falbhaidh iad an sin le aon fheachd, agus gun sdiuir gun chòmbaist san oidhche dhall dhorch, thairis air chuantaibh, agus riaghachdaibh, do na dùchaibh is iomallaiche. Tha turus na’n Giadh agus nan Tunnaga fiadhaich, aithrigh air beachd sonraichte. Falbhaidh iad nan dà shreith a’ coinneachadh air an toiseach, mar gum biodh geinn ann. Tha’n t-aon is toisiche a’ gearradh an àile do chàch; ’s an uair a bhios esan agus an dithis a tha na dhiaigh sgìth, theid iad a chum an deiridh, agus gabhaidh triuir eile an aite. Tha e air a mheas gu bheil cuid diubh so a ni dà cheud mile an aon là, ’s gun a bhi air iteig ach sèa uairean.

Ann an imrich so tha maitheas agus freasdal De ro-shoilleir. Nach furasd fhaicinn a chaomh thròcair dhoibh ann an solar lòin, air an son agus gan sdiùradh far a bheil so ri fhaotainn, ’nuair tha e faillneachadh orra an àite eile. Tuigeamaid uaithe so gu bheil gach ni ann an rioghachd an Uile-chumhachdaich air shocrachadh le gliocas neo-chriochnach. Tha ’n t-eun is faoine san ealtuinn fa fo chùram Dhe. Smuainticheamaid air a so, agus gabhamaid nàire arson ar n-an-earbsa, ar teagamh, agus ar n-iomaguin. Easan a tha seoladh a mach slighe do na h-eoin, nach mòr is mò na sin a ni e dhuitse, O! dhuine, air bheag Creidimh? —An Teachdaire Gaidhealach.

AM NAM BIAN.

’S ann mu ’n am so dhe ’n bhliadhna bhios na mnathan ’s na h-igheanan ag iarraidh bhian dhe gach seorsa. Tha gach seorsa dh’ iarras iad againne.

Tha againn Cuideachd
Aodaichean Deante, Aodaichean uachdair us iochdair fhirionnach us bhoirionnach, a bharrachd air gach seorsa Bathair Tioram, nach gabh ainmeachadh an so. Thig fhein ’gan coimhead.

Matheson , Townsend. & Co. ,
Sidni, C. B.

---

[237]

[Vol . 8. No. 30. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha an obair ann an oifis a phosta air fas gle throm o chionn dha no tri mhiosan air ais; tha aireamh nan litrichean a tha falbh ’sa tighinn moran na’s motha na b’ àbhaist mu’n do thoisich an obair iaruinn. Tha e air innse dhuinn nach ni ainneamh aig an am so corr us mile litir bhi air an tilgeadh anns a bhocsa o am dunadh na h-oifis air an oidhche gu am falbh a mhail ’sa mhaduinn.

Cheannaich cuideachd an iaruinn moran cloich aoil aig Marble Mountain toiseach a gheamhraidh, agus thatar ag radh gu bheil iad a dol a thogail rathad-iaruinn o’n aite sin gu Orangedale, air son gu’m bi e comasach dhaibh an t-aol a ghiulan gu Sidni aig am sam bith dhe’n bhliadhna. Tha iad mar an ceudna togail pios goirid de rathad aig Amhuinn Sheorais gu fearann aoil a th’ aca an sin.

Tha cothrom aig muinntir a Yukon agus a Chlondaic a nise air paipearan naigheachd fhaotainn. Roimhe so cha robh ni ri chur leis a phosta do’n àit iomallach sin ach litrichean, ach mu thoiseach na bliadhna so bha cead air a thoirt seachad paipearan a chur leis. Tha aireamh bheag de luchd-gabhail aig a MHAC-TALLA ann an Dawson cheana, ach cha’n eil teagamh againn nach teid an aireamh am meud a nise.

Chaochail Padruig, mac Eachuinn Mhic Fhionghain, Amhuinn Shidni, ’sa mhaduinn an dé air sàileabh goirteachadh a fhuair e o chionn da sheachdain air ais anns a bhaile le each us cairt. Ghabh an t-each eagal romh’n charbad-iaruinn ’s theich e, agus bha esan air a thilgeadh a mach ’s chaidh cuideachd na cartach thainig air a cheann ’ga ghoirteachadh cho dona ’s gu’n dh’ aobharaich e bhàs. Cha robh ann ach gill’ òg, da bhliadhn’ deug a dh’ aois. Tha co-fhaireachdain againn ri phàrantan.

Tha Impire ur a nis thairis air Sina. Ged nach robh ann an Kwangsu, am fear a bha roimhe so na impire ach duine gle og, leig e ’n riaghladh dheth, ’s chuir e Put Sing, nach eil ach naodh bliadhna dh’ aois, na aite. Cha’n fhaodar a smaoineachadh co-dhiu, gu’m b’ann os a cheann fhein a rinn e sin; ’s ann a bha e gu buileach air chomhairle bantraich an impire bha air a chrùn roimhe, agus bha ise toirt air gach ni a dheanamh a bhiodh a chum a cumhachd fhein agus a greim air riaghladh na duthcha a dhaighneachadh. B’e so an ni mu dheireadh a thug i air a dheanamh, e-fhein a chur bhar na righ-chathrach.

Thugadh an car gu dona á muinntir Thruro aon latha o chionn che-la-deug air ais. Chual iad gu robh aireamh cheudan dhaoine tighinn air a charbad iaruinn; shaoil leotha gu’m b’iad na saighdearan a bh’ann air an turus o Chuebec gu Halifax, agus thionndaidh iad gu ire bhig uile mach a chur fáilte orra. ’Nuair a thainig an carbad,cha robh saighdear ri fhaicinn; ’se bhàca ceithir no coig a cheudan de luchd-obrach as na Stàidean a bha tigh’n gu Sidni dh’ ionnsuidh na h-obair iaruinn. Agus ’nuair a chunnaic cuid de na h-Eirionnaich a bha ’nam measg an sluagh ’sa thuig iad car son a chruinnich iad, cha’n fhac’ iad ni a b’iomchuidhe na toiseachadh le guth àrd air guidh, saoghal fada do Chruiger!

An ti a’s fhearr an Ceap Breatunn air 24cts am punnd aig H. H. Sutharlan & Co.

Tha sinn a nis’ aig an darna latha de February, an teis-meadhon nam faoilteach, agus faodar a radh nach robh far latha no dha ann fhathast ris am faodte lathaichean geamhraidh a radh. Tha an acarsaid fosgailte ’s am bàt-aiseig a ruith gu riaghailteach; cha do chuireadh dragh air le deigh ach aon uair, agus gle bheag an uair sin fhéin. Cha’n eil sneachda sam bith air an làr, agus tha na roidean gle dhona.

Tha moran bruidhne air a dheanamh aig an am so mu thogail rathad-iaruinn air taobh a deas an eilean, eadar caolas Chanso agus Louisburg, a dol troimh St. Peter’s. Tha chuideachd a tha dol ’ga chur air adhart ag iarraidh air na siorrachdan troimh ’m bheil e gu dhol, coir-rathaid a cheannach dhaibh, agus cha ’n ’eil teagamh nach dean na siorrachdan sin ma chithear gu bheil an obair gu dhol air adhart. Dheanadh rathad-iaruinn feum mor do thaobh a deas an eilean, agus bu mhath an ni gu’n rachadh a thogail. Tha moran dhe’n bharail, ma gheibhear cuideachadh reusanta o’n riaghladh, gu’m bi e air a thogail gun teagamh sam bith.

Tha cuideachd ùr d’an ainmThe Cape Breton Manufacturing and Developement Company,air a chur air chois anns a bhaile. ’S iad na daoine bhuineas dh’ an chuideachd so, R. S. Hodgins, a Montreal; Eachunn F. Dughlach, M. P., as na Narrows Mhora; R. B. Van Horne, S. N. Luke, agus Calum Mac Pharlain, a Montreal. Tha iad a dol a thòiseachadh air deanamh bhricks aig North West Arm cho luath ’sa thig side fhreagarrach ’san earrach. Bidh na h-innealan a’s fhearr aca, agus tha iad an duil a bhi comasach air ceud mile bric ’san latha chur a mach. Tha laimhrig ri bhi air a togail gun dail, agus tha iad ag iarraidh thairgsean air son connaidh agus guail. Cha’n eil teagamh nach bi iad a’ deanamh obair mhor air an t-samhradh s’a tighinn. Cha’n eil an so ach aon de na h-obraichean lionmhor a tha cinnteach tighinn an lorg na h-obair iaruinn.

Thug an Seanalair Warren a mach cnoc ris an canar Spion Kop, Di-ciaduin air an t-seachdain s’a chaidh, ni a chuir aoibhneas mor air muinntir Bhreatunn ’nuair a chual iad e; ach an deigh dha an t-àite chosnadh, fhuair e mach gu robh e gu ire bhig air a chuartachadh le daighneachdan nam Boers, agus chum iad teine cho milteach ris ’s gu’m b’ fheudar dha an cnoc fhàgail tràth ’sa mhaduinn Dior-daoin, agus chaidh a bhuidheann sin de dh’ arm Bhuller air ais thar na h-aimhne Tugela. Bha so an toiseach air a mheas na thilleadh mor, ach tha Buller fhéin ag radh ged nach deachaidh leis, gu’n d’ fhuair e eòlas air an dùthaich ’s air daighneachdan nam Boers nach robh aige roimhe—eòlas, tha e ’n dòchas, a chuireas ’na chomas Ladysmith a ruigheachd an ceann seachdain eile. Cha robh an call air taobh nam Breatunnach ach beag, agus thatar a deanamh am mach gu robh na Boers air an lagachadh gu mor; oir ’nuair a bha ’n t-arm Breatunnach a tilleadh thar na h-aimhne cha d’ thug iad ionnsuidh air dragh sam bith a chur orra.

THA
Saoiread a Bhathair
a tha sinn a creic a mach
a sior tharruinn aire dhaoine.

Nach tarruinn na prisean a leanas t’ aire-sa:—
Brogan obrach dhaoine ’s ghillean(Split Bal. )80c
Leintean troma Gingham 26c
Triubhsairean Troma de chloth gorm 90c
Leintean briagha geala 48c
Anart buidhe (36 oirlich a leud) 3c an t-slat.
Flannelette5c. 7c. 9c. & 10c. an t-slat.

H . H. SUTHERLAND & CO.
Air Seann Larach Thormaid Dhomhnullaich.

A Dhaoin’ agus a Mhnathan Uaisle
THA AGAINNE
Cotaichean agus Colairean Bein,
Tha toil againn an Creic,

Agus a chionn gu bheil an geamhradh a dol seachad, bheir sinn dhuibh deagh chunnradh; creicidh sinn na th’ againn dhiubh gu math na’s isle na na prisean.
J . C. MILLS.

Na diochuimhnich gu bheil againn an stoc a’s motha ’s a’s fhearr seorsachaidh a th’ anns a bhaile de Shoithichean Creadha, agus gu faigh thu, cha mhor, soitheach de sheorsa sam bith a bhios a dhith ort.
J . C. MILLS.

SYDNEY FURNITURE & MERCHANDISE STORE.

GIBHTEAN NOLLAIG ’us BLIADHN’ UIRE
ANN AN
AIRNEIS, SOITHICHEAN GLAINE, SOITHICHEAN SINA, AGUS AIREAMH SHEORSACHAN BATHAIR EILE, TAITNEACH AGUS FEUMAIL.

Stoc Ur de Ghroceries Nollaig. Taghail a Stigh Againn.

CHEAPSIDE WAREHOUSE.
C. S. JOST, Manager.SIDNI, C. B.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

---

[238]

[Vol . 8. No. 30. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 235.)

Amgiad, an t-ard-chomhairleach, gu’n robh e mar chleachdadh aig luchd-aoraidh an teine Mahomedanach iobradh a’ h-uile bliadhna air a’ bheinn theine, agus ghabh e amhrus gu ’m faodadh gu’n d’ fhuair iad greim air Asad a bhrathair gus a thoirt suas mar iobairt. Chuir e roimhe gu’n rannsaicheadh e an long mu’n seoladh i. Thug e ordugh an luchd-turuis agus na seoladairean a thoirt ’na lathair, agus dh’ aithn e dhaibh an long a rannsachadh gu mion. Ged a rinn iad so cha d’ fhuaradh Asad; oir bha e air ’fhalach gu math.

An uair a chaidh an t-ard-chomhairleach gu tir, sheol an long, agus cho luath ’s a sheol iad, dh’ ordaich Behram, an sgiobair, Asad a thoirt as a’ chiste, agus a cheangal gu math le geimhlean air eagal gu’n leumadh e bhar buird o’n bha fhios aige gu’n robh e gu bhith air ’iobradh.

Bha soirbheas fabharach gu leor aca fad da latha, ach na dheigh sin sheid a ghaoth ’nan aghaidh, agus mu dheireadh thainig stoirm mhor. Agus bha an long air a fuadach air falbh gus mu dheireadh an do chaill iad an cursa gu buileach. Cha robh fhios aig an sgiobair no aig neach eile a bh’ air bord c’aite an robh iad. Thug iad an aire gu’n robh iad dluth air fearann, agus gu’n robh an cladach anabarrach ard, agus fiadhaich, agus bha iad air an clisgeadh gu’m biodh an long air a bristeadh air na creagan. Thug iad an aire mu dheireadh gu’n robh iad air am fuadach do’n acarsaid aig an robh ceanna-bhaile na rioghachd aig banrigh Margiana. Agus chuir so doilghios mor air Behram.

Bha Margiana gle eudmhor air taobh na Mahomadanach, agus air an aobhar sin, bha naimhdeas mor aice do luchd-aoraidh an teine. Cha leigeadh i le duine dhiubh, no le luing sam bith a bhuineadh dhaibh, a bhith anns an rioghachd aice, no dhol a steach do’n acarsaid.

Cha robh e an comas do Bhehram an acarsaid a sheachnadh gu’n an long a chur air na creagan a bha mor thimchioll a’ chladaich. An uair a bha e mar so ’na eiginn, chuir e a chomhairle ris na seoladairean feuch ciod bu choir dhaibh a dheanamh. “Tha sinn ann an eiginn mhoir, ’illean,” ars’ esan, “feumaidh sinn roghaiun a dheanamh a dh’ aon de’n da ni so, an dara cuid a bhith air ar grad bhathadh, ar neo a dhol a steach do’n acarsaid aig banrigh Margiana. Tha fhios agaibh gu’m bheil fuath mor aice do gach neach a bhuineas do ar n-aidmheil-ne. Faodaidh sinn a bhith cinnteach gu ’n gabh i greim air an luing, agus gu’n cuir i gach aon dhinn gu bas. Cha ’n ’eil mi ’faicinn gu ’m bheil againn ach an aon doigh air faighinn as a lamhan, agus is e sin, am Mahomedanach a th’ againn air bord fhuasgladh, agus deise seirbhisich a chur uime. An uair a bheirear mise an lathair na banrigh, agus a dh’ fheoraicheas i dhiom ciod a tha mi reic, their mi rithe gu bheil mi reic sheirbhiseach, agus gu’n do reic mi iad uile ach an aon fhear a tha agam ’na chleireach, a chionn gu’n teid aige air sgriobhadh is leughadh a dheanamh. Faodaidh sinn a bhith cinnteach gu’n iarr i ’fhaicinn; agus o ’n a tha e ’na dhuine og, maiseach, agus dhe ’n aon aidmheil rithe fhein, gabhaidh i truas dheth. Cha ’n ’eil teagamh nach iarr i a cheannach uam, agus mar so leigidh i dhuinn fuireach anns an acarsaid gus an teid an t-side na ’s fhearr. Ma ’s aithne do aon dhibh doigh a’s fhearr na so air faotainn as a lamhan, tha mise deas gus eisdeachd ribh.”

Chord na thubhairt e anabarrach math ris na seoladairean, agus dh’ aontaich iad uile gu’n deanteadh mar a bha ’n sgiobair ag radh.

Thugadh na geimhlean bhar lamhan is casan Asaid, agus chuireadh aodach uime mar a fhreagradh air cleireach a bhiodh aig banrigh. Mu ’n gann a rinneadh so, bha’n long a dol a stcach do’n acarcaid agus leig iad am mach an t-acaire.

Bha’n luchairt aig banrigh Margiana faisge air a’ chladach, agus bha ’n lios a bha air beulaobh na luchairt a’ ruighinn a chladaich. Chunnaic i an long aig acaire, agus ghrad chuir i fios air an sgiobair gus a dhol far an robh i. Bha i ’g a fheitheamh anns a’ gharadh an uair a chaidh e gu tir.

Bha Behram cinnteach gu’n cuireadh i fios air, agus an uair a chaidh e gu tir, thug e Asad leis. Thug e air aontachadh leis a h-uile facal a theireadh e fhein, agus a radh, gu’n robh e ’na chleireach aige. An uair a thugadh an lathair na banrigh e, leig e e-fhein ’na shineadh air a beulaobh, agus dh’innis e dhi gu’n robh an stoirm cho mor ’s gu’m b’fheudar dha ’dhol a steach do’n acarsaid; gur ann a’ reic sheirbhiseach a bha e; agus gu’n do reic e iad uile ach an aon fhear a bh’ aige an sid, agus a bha e ’cumail mar chleireach.

Chord coltas Asaid ris a’ bhanrigh cho ’luath ’s a chunnaic i e, agus bha i anabarrach toilichte an uair a chual’ i gu’m bu sheirbhiseach e. Chuir i roimpe gu’n ceannaicheadh i e, ciod sam bith na dh’ fheumadh i phaigheadh air a shon. Dh’ fhaighneachd i dheth c’ ainm a bh’ air.

“A bhanrigh mhor,” ars’ Asad, ugus e ’sileadh nan deur, “an e an t-ainm a bh’ orm roimhe, no an t-ainm a th’ orm an drasta ’tha sibh a faighneachd?”

“Am bheil da ainm ort?” ars’ a’ bhanrigh.

“Mo chreach! tha e fior gu leor,” ars’ Asad. “Bha Asad (ro shona) mar ainm orm an toiseach, agus is e m’ ainm a nis Motar (gu bhith air m’ iobradh) .”

Cha do thuig Margiana brigh na freagairt so, oir shaoil i gu’m b’ann a

BANK OF MONTREAL.
SUIDHICHTE, 1817.
Corpaichte le achd Parlamaid.

EARRAS PAIGHTE:
$12 ,000,000.00.

AIRGEAD TAIMH:
$6 ,000,000.00.

ANN AN SIDNI.
OIFIS RE UINE GHOIRID:
Oisean Sraidean Charlotte agusPrince William Henry.

Banca-Caomhnaidh.
Um. TURNER, Fear-gnothuich.

Nova Scotia Furnishing Co., (LIMITED. )

Ard-Chairtealan air Eilean Cheap Breatunn.
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Airneis agus Brait-Urlair.

An Stoc a’s motha, am Bathar a’s fhearr, agus na Prisean a’s isle. Taghail a stigh, neo cuir a dh’ iarraidh ar pris-chlar.

Faic ar Bathar Nollaig.
dec . 8, ’99. —1yr.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00 a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

COINNEACH ODHAR,
Am Fiosaiche.

Leabhar beag anns am bheil cunntas goirid air a bheatha agus fhiosachdan, air a sgriobhadh leis an Urr. D. B. Blair, D. D., nach maireann. A phris: aon leabhar 10c.; da leabhar dheug air $1 .00. Ri chreic aig
PUBLISHERS OF “MAC-TALLA,”
Sydney, C. B.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 16, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—HALIFAX .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaidh.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3½% ’sa bhliadha.

---

[239]

[Vol . 8. No. 30. p. 7]

chionn gu’n robh e air a reic mar sheirbhis a fhreagair e mar sid i. Ach dh’ aithnich i gu’n robh e gle gheur-chuiseach.

“O ’n a tha thu ’nad chleireach aig an sgiobair, cha’n ’eil teagamh nach dean thu deagh sgriobhadh. Leig fhaicinn dhomh do lamh-sgriobhadh,” ars’ ise.

Thug Behram peann is inc is paipear do dh’ Asad, mar dhearbhadh gu’n robh e ’na chleireach aige, agus a chum gu’n creideadh a’ bhanrigh gu m b’ e cleireach a bh’ ann.

Thug Asad ceum a thaobh, agus sgriobh e mar a leanas:—

“Seachnaidh an dall a’ chlaise anns an tuit na daoine aig am bheil fradharc. Gheibh na h-amadain urram dhaibh fhein le briathran anns nach eil brigh sam bith, am feadh ’s a tha daoine tuigseach, deas-bhriathrach ann am bochdain, agus ann an dimeas. Tha am Mahomedanach le ’chuid saoibhreis ann an truaighe. Tha ’n t-as-creidmheach a buadhachadh. Cha ruig sinn a leas duil a bhith air atharrachadh; dh’ ordaich an t-Uile-chumhachdach gu’m biodh so mar so.”

Thug Asad am paipear do’n bhan-righ, agus chord a lamh-shriobhaidh, agus brigh nam briathran rithe anabarrach math. Dhuisg faireachdainean graidh ’na cridhe dha, agus bha truas mor aice ris.

Cha bu luaithe a leugh i e na thuirt i ri Behram, “Dean do thoil; an darna cuid reic rium an seirbhiseach so, ar neo thoir dhomh a’ nasgaidh e. Is docha gur e thoirt dhomh a’ nasgaidh gnothach bu ghlice dhut.”

Fhreagair Behram i gu mimhodhail, agus thuirt e rithe nach tugadh e dhi Asad aon chuid ri ’cheannach, no a’ nasgaidh; gu’n robh feum aige fhein air a sheirbhiseach, agus gu’n cumadh e aige fhein e gun taing dhi.

An uair a chunnaic Margiana cho dalama ’s a bha e, cha bhruidhneadh i tuilleadh ris mu ’n chuis. Rug i air ghairdean air Asad, agus thug i leatha e do’n luchairt. Chuir i fios gu Behram gu’n tugadh i uaithe gach ni a bh’ aige air bord, agus gu’n cuireadh i an long ’na teine mur grad fhalbhadh e as an acarsaid. Mar so b’fheudar dha falbh agus deanamh deiseil gus a dhol gu muir an oidhch’ ud ged a bha ’n stoirm ann.

(Ri leantuinn.)

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries ,Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr
AIR SON
Cotaichean Uachdair
Foghair us Geamhraidh.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4 p. m.
5 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

Tursan Direach. —Tha na bataichean a tha fagail aig 10 a. m. ’s aig 3 p. m. a dol direach eadar an da bhaile.

J . A. YOUNG, Manager.

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

D. L. MAC FHIONGHAIN,
SIDNI, C. B.
Flur, Min, Coirce, Buntata, Hams , Bacon,Ti, Siucar, Brogan, Botainnean, &c ., &c .
GAN CREIC SAOR.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

J . S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghuis Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

---

[240]

[Vol . 8. No. 30. p. 8]

Marbhrann do Pheata Columain.

LE ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR.

’S tursach mo sgeul ri luaidh,
’S gun chach ’g ad chaoidh;
Mu bhas an fhir bu leanbail tuar,
’S bu mheanbh ri chlaoidh.
’S oil leam bas a’ choluim chaoimh,
Nach b’ anagrach gnas,
A thuiteam le mada do’m beus
Dobhran nan carn.
’S tu ’s truaigh’ leinn de bhas nan ian,
Mo chradh nach beo,
Fhir a b’ iteagach, miotagach triall,
Ge bu mheirbh do threoir,
B’ fheumail’ do Noah na cach,
’N am barcadh nan stuadh;
Bu tu ’n teachdair’ gun seacharan da,
’N uair thraigh an cuan.
A dh’ fhidreachdainn an d’ fhalbh an tuil,
Litir gach fir;
Dughall a’s Colum gu’n ’chuir,
Deagh Noah thar lear.
Ach chaidh Dughall air seacharan-cuain,
’S cha do thill e riabh;
Ach thill Colum le iteagaich luath,
’S a fhreagradh ’n a bhial.
Air thus, cha d’ fhuair e ionad d’ a bhonn
A sheasadh e ann;
Gus ’n do thiormaich dile nan tonn
Bharr mullach nnm beann:
’S an sin, a litir-san leugh an duine bha glic,
Gu’n ’thiormaich a’ bhailc,
’S gu ’m faigheadh a mhuirichinn cobhair ’n an teirc’
Agus fuasgladh ’n an airc.
Le neart cha spuilteadh do nead,
Ged a thigteadh gu d’ shlad;
Bhiodh do chaisteal fo bhearraibh nan creag,
Ann an daingnichean rag.
Bha do mhodh-siolaich air leth bho chach,
Cha togradh tu suas,
Ach a’ durraghail an taice ri d’ ghradh,
Cur cagair ’n a cluais.
Cha do chuir thu duil an airgiod no ’n spreidh,
No ’m feist am biodh sugh,
Ach spioladh a’s criomadh an t-sil le d’ bheul,
’S ag ol a’ bhuirn.
Aodach no an anart, sioda no srol,
Cha cheannaicheadh tu ’m buth;
Bhiodh d’ eideadh de mhin iteacha gorm,
Air nach druigheadh an druchd.
Cha do ghabh thu riabh paidir no creud
A ghuidhe nan dul;
Gidheadh, cha’n ’eil d’ anam am pein,
Bho ’n a chaidh tu null.
Cha’n e, gun chiste gun anart
Bhi comhdach do chre,
Fo lic anns an uir,
Tha mise, ge cruaidh e, ’n diugh ’g acain gu leir,
Ach do thuiteam le cu.

Moladh do ’n Ghaelig ’s do ’n Phiob-Mhoir.

LE DONNACHADH BAN MAC-AN-T- SAOIR.

Innsidh mi sgeul araid dhuibh,
Air canain a’s air ceol
Rogha na deas Ghaelig,
’S i is fearr gu innseadh sgeoil;
A chainnt is lionmhor pairtean,
’S is millse manran beoil,
Gu freagarrach, deas-labhrach,
’S i ard-chuiseach gu leoir.

’S i chainnt a bh’ aig ’na righrean
D’an robh ’n rioghachd so ’na coir,
’S i bruidhinn dhiuc, a’s iarlachan,
’S i dh’ iarradh iad mu’m bord;
’S i bh’ aig na daoin’ -uaisle,
’S a gheibht aig an tuath choir;
’S i bha, ’sa tha, aig buachaillear,
A’ cuartachadh nam bo.

’Nuair a sgoil na cinntean
Aig Tur an ainmhreidh mhoir,
Fhuair a’ Ghaelig maighstireachd
’S an am sin thar gach seors’;
Gur i is fearr gu teangaireachd,
Tha ’n ceann aon neach tha beo,
Geur, soilleir, fonnmhor, oranach,
An seomraichean an oil.

’S lionmhor urram laidir
Fhuail a’ Ghaelig air gach seol,
’S i rinn a’ cheud Sacramaid,
Do’n phap a bha ’san Roimh;
’S i th’ aig cleir an aite so,
Gach la toirt comhairl’ oirnn’;
Gaol filidh a’s luchd-dana,
Chainnt nadarra gun gho.

’S i fhuair sinn o na parantan
A rinn ar ’n-arach og,
’S i bu mhath leinn fhagail
Aig an al a tha teachd oirnn;
Tha h-uile car a dh’ innsinn oirr’;
A cur a’ pris a’ moid,
Gur i chainnt is brioghora—
’S i phiob is fearr gu ceol.

A phiob ur so thainig do ’n bhaile.
A dh’ fhaotainn urram,
’S i ceann inneal-ciuil an fhearainn,
’S na duthch’ uile;
Le meoir lughmhor air a crannaibh,
’S le dlu bhuillean,
’S ard a chluinnt i, ’s binn a langan,
’S grinn a cumachd.

Tha dosan le iobhraidh ballach,
Cochull do’n t-sioda ma muineal,
’S osgara, dionach, a callan
Air thoiseach mhiltean air thuras;
Brosnachadh riogheil na carraid,
An cabhaig, ’san stri nan cumasg,
Cha bhi sprochd ’san tir am fan i,
Is fortanach an ti g’am buin i.

Is deo-greine leis an luchd-ealaidh
Tha ’n Albainn gu leir ’san Lunnainn
A’ phiob is math gleus, a’s gearradh,
Laidir, fallain, eutrom, ullamh;
’S mor an t-eibhneas i ga leannan,
Bhi aige na sgeith ga cumail.
Fonn-cheol reidh a cre na h-ainnir,
Beusan glana na treun chulaidh.

’S e cheud cheol a bh’ air an talamh,
A’ phiob-mhor is boidhche guileag,
’S i bh’ aig Fionn, aig Goll’s aig Garadh,
Ann an talla nan laoch fuileach;
’S mairg a chiteadh air seol calla,
Caismeachd chaithriseach nan curaidh,
Mhosgladh i le seid d’a h-aineal,
Gu feum ealamh, an Fheinn uile.

Mo ghibht phriseil gun a ceannach,
Tha’n coi-thional so air chumail,
Breitheachan dileas g’an tarruinn,
A ni ceart an fhirinn uile;
Gheibh gach fear a reir na h-ealaidh
Anns am bi e-fein na urrainn;
’S tha e saor aig math-an-airidh,
A’ phiob fhaotainn thar gach duine.

Cha’n eil teagamh nach eil aireamh de ar luchd-leughaidh a gabhail fadachd nach eil iad a faotainn fiosan freagairt do litrichean a chur iad air adhart, agus a gabhail iongantais nach ’eil am paipear ’gan ruigheachd buileach cho riaghailteach ’sa b’ àbhaist. ’Se ’s coireach ri sin am fear-deasachaidh a bhi ’na laidhe tinn o chionn còrr us coig seachdainean. Tha e nise ’dol gu math am feobhas, agus an ceann seachdain no dha eile, tha dòchas aig bhi comasach air frithealadh d’a obair mar a b’ àbhaist.

Reic a mach bathair na’s saoire na chosd e aigH . H. Sutharlan & Co.

The Scottish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
Alexander Bain,
Port Hawkesbury,
Nov. 27 ’99. Cape Breton.

Tha sinn direach an deigh luchd carbaid de SHLEIGHEACHAN fhaotainn, —an fheadhainn a’s fhearr a chunnacas riamh an Ceap Breatunn.

Cumaidhean agus Prisean a fhreagras air na h-uile.

Taghail ’g an coimhead.

F . FALCONER & SON,
Tigh-margaidh Shleigheachan, Thruncaichean us Acuinn.
Sidni, C. B.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

GHEIBH THU
TI, SIUCAR, CANNDAIDH, BRIOSCAIDEAN, IASG, HAMS , BACON,
IASG, FEOIL AGUS MEASAN AIR AN CUR SUAS ANN AN CANAICHEAN
AIG
Aonghas D. Mac Gilleain,
Sidni C. B.
Anns an t-seann“American House.”
Nov. 3, ’99. — 6m

THIG ’GAR COIMHEAD.

Tha stoc math de THOMBACA, CIGARSagusCIGARETTESagainn, agus creicidh sinn beagan no moran riut.

BORBAIREACHD
anns a bhuth cheudna. Cuir deuchainn oirnn. Theid sinn an urras air an obair.

Z . TINGLEY.
Oct. 27, ’99. —6m.

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—1yr.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An seorsa ’s fhearr air an t-saoghal.
Gun srad pronnaisg annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

THA MI ’G IARRAIDH
DITHIS NIGHEAN, —aon gu bhi ’na bana-chocaire, agus aon gu bhi cuideachadh nighinn eile ri obair-taighe.

MRS . C. A. MEISSNER,
Colby Lane, Sydney, C. B
jan 12— tf

Chaidh iasgair a mhuinntir Cheap Breatunn, fear Seoras Friseal, a bhàthadh air na Grand Banks o chionn ghoirid.