---

[57]

[Vol . 8. No. 8. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. VIII. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, SEPTEMBER 1, 1899. No. 8.

LITIR A CEAP NOR.

Bha ’n Comanachadh againn ’s an eaglais Chleirich air an t-Sabaid mu dheireadh de ’n mhios s’a chaidh. B’iad na h-Urr. Calum Mac Leoid a Baile nan Gall, Alasdair Mac Gill-fhinan a Boston, agus Mr. Gunn a Pictou, na searmonaichean a bh’againn aig an am, agus bha sinn uile gle riaraichte leo. Chomanaich aon deug air son a cheud uair. Bha sinn duilich nach robh Mr. Beutan, ministear a pharaisde, comasach air a bhi lathair maille ruinn. B’fheudar dha falbh le ’mhac a’s oige gu Sidni a Tuath. Dh’ innis mi roimhe gu’n robh am balach euslan. Thainig air na lighichean fhosgladh; ach tha sinn toilichte gu bheil e nis air tigh’n dhachaidh ’s e gu bhi cho slan ’s a bha e riamh.

Air an t-seathamh la de’n mhios so, dh’eug Niall Mac Asguil agus e mu choig fichead bliadhna ’dh’aois. Bha e air a bhi gun fhradharc o chionn aireamh bhliadhnaichean; ach is beag nach robh e comasach air a bhi air a chasan gach la gu tri la mu’n dh’ eug e.

Tha litir a thainig air an t-seachdain. s’a chaidh ag innse gu ’n d’ eug Domhnull Domhnullach (saor) ann an Dawson City, trath anns a mhios s’a chaidh. Dh’ fhag e ’n Abhuinn Mheadhonach, far an d’ rugadh ’s an d’ araicheadh e, o chionn corr us fichead bliadhna. Dh’ fhag e bean agus paisde nighinn gu bhi ’g a chaoidh, ann am Portland, Oregon, far an robh an dachaidh fad iomadh bliadhna. Bha ’n duine coir greis a saoirsneachd ’s an aite so o chionn fhada, agus tha gach aon aig an robh eolas air gle dhuilich mar dh’eirich dha.

Bithidh sinn tuilleadh ’us ullamh gu bhi coireachadh dhaoine air son a bhi dol do’n Chlondaic; agus a smuaineachadh gu’m faodadh moran dhiubhsan a tha faotainn a bhais ’s an duthaich fhuar ud, a bhi fathast a lathair nan robh iad air fuireach aisde; ach ’s cinnteach gu’m faigh am bas am mach sinn ann an cearna sam bith eile de’n t-saoghal cho math ris a Chlondaic; ’s mar sin, ’se ar gliocas a bhi ’g amharc air a shon gach la, ge b’e ait am bi sinn.

A thaobh sgios, ’us dith naidheachdan, agus am dol a laidhe, ’s eiginn dhomh sgur an drasda. Cha’n e MAC-TALLA am fear nach gabhadh leisgeul duine bhiodh ’ga dhalladh leis a chadal.

M. D.
Ceap Nor, Ogust 21, ’99.

“CHA SHEAS A BHREUG ACH AIR A LETH-CHOIS.”

Tha daoine de’n bheachd mar is tric nach ’eil fior ghliocas r’a fhaotainn ach ann am briathran nan daoine mòra a dh’fhàs ainmeil airson meud an gliocais. Tha sinn ro ullamh gu bhi gabhail seachad air iomadh ni glic a chaidh a chantuinn ann an gnàth-fhacail ar dùthcha. Oir cha’n e mac-meanma a mhàin a rinn an seann-fhacal. Is ann a tha ’n seann-fhacal air a chur ri chéile, agus air a ghiùlan a nuas bho ghlun gu glùn, mar thoradh air a’ bheachd gheur a ghabh an t-seann mhuinntir air cor an duine anns an t-saoghal. Anns a’ ghnàth-fhacal chi sinn gliocas saoghalta air a chur ann an cruth maireannach; ann an cruth a tha cho freagarrach, nadurra ’s gu’n dean e greim laidir air inntinn an t-sluaigh, gus a bhi dhaibh mar sheoladh agus mar riaghailt-stiùiridh.

Agus is cinnteach gur ann tre eolas air neo-sheasmhachd na breige ri am an dearbhaidh a thoisich am facal so “cha sheas a’ bhréug ach air a leth-chois.” Bha muinntir eile cho fad an aghaidh na brèige agus gu ’n d’ thubhairt iad nach robh casan idir aice air an seasadh i. Da rireadh is gann nach fhaoidte ’chantuinn gu bheil so ceart cuideachd. Ach tha e coltach gu’m bu mhiann leis a’ Ghàidheal a bhi eagnuidh anns an ni so, na ’m b’ urrainn e. Bha e ’cur iongnaidh air gu robh a’ bhreug air uairibh mar gu’m biodh i a faotainn taicse fo a bonn, agus a deanamh seorsa de sheasamh. Ach an uair a bheachdaich e na bu dlùithe, ciod e a fhuair e a mach, ach gur ann a bha i ’n a seasamh air a leth-chois.

A nis cha’n e mhàin gu bheil so a nochdadh dhuinn ciod e cho geur ’s a ghabhadh ar sinnsir beachd air a leithid sud, ach tha e mar an ceudna a sealltuinn ciod e cho cothromach ’s a thagh iad am briathran. Tha aon ni sonraichte r’a fhaicinn ann an seann-fhacail nan Gàidheal, agus is e sin mar a tha an seadh air a chur an céill mar is trice ann an cainnt brighmhoir bhlasda. Ann ar linn féin an diugh tha muinntir a cur mor-mheas air neach d’an urrainn sgriobhadh air mhodh taitneach. Gu h-àraidh anns a’ Bheurla tha daoine a deanamh stri chruaidh, a dh’ fheuchainn co ’s feàrr a gheibh éisdeachd agus aire ’n t-sluaigh. Is ann le dian-chleachdadh a dh’ fhàsas na sgriobhaichean ealanta. Le ’bhi a sgriobhadh gun tàmh tha iad a faotainn comas air leth thairis air briathran samhlachail, agus air gach alt agus inntleachd a bhuinneas do dhréuchd an fhir-sgriobhaidh. Ach a dh’aindeoin an cuid cleachddaidh agus an saothair, cha’n urrainn dhaibh a dhol seachad air eagnuidheachd na Gàilig ann am briathran snasmhor. Cha ’n urrainn dhaibh dealbh na ’s firinniche a tharruing, mar gu’m b’eadh; no iomhaigh na ’s dilse chur ann am briathran. B’ àbhaist d’an Ollamh Maciain (Johnson) a bhi ’cantuinn nach b’urrainn litreachas a bhith far nach robh leabhraichean. Ach nan robh esan meaneolach air cainnt nan Gaidheal, bhiodh e ann an caochladh beachd a tilleadh as a’ Ghaidhealtachd ann an 1773. Chitheadh e nach robh anns a’ bheachd a bh’ aige ach claon-bhreith a’ dh’ èirich ’n a inntinn fèin. Oir cha ’n ’eil [ ? ]dachd no alt-briathran a gheibhear ann an sgriobhaidhean nan sgoilearan nach fhaighear mar an ceudna ann an sgeulachdan agus ann an seann-fhacail nam bodach Gàidhealach.

Faodaidh gu bheil an Gàidheal buailteach air taobh a bhi aige ri ’mhuinntir fein; agus faodaidh gu’n teid aig an sgriobhaiche Ghaidhealach air ciall ùr fhaotainn ann an gnàth-fhacal—ciall air nach do smuainich an fheadhain a labhair am facal an toiseach. Ach tha sinn an dùil nach ’eil sinn a dol thairis air crioch na corach, an uair a their sinn gu bheil an seann-fhacal so, “cha sheas a bhreug ach air a leth-chois,” a sealltuinn gu’n robh meas aig ar n-athraichean air an fhirinn. Co b’ urrainn dearbhadh na bu shoilleire air so fhaotainn ’n an doigh sgaiteach anns an do leig iad ris laigse agus lethscod na breige. Dh’ iarradhmaid a bhi ’saoilsinn gu maith de ar sinnsir; ach cha’n eil e eu-coltach nach robh breùgairean eadhon am measg nan seann Ghàidheal. Mar a dh’ eirich do gach cinnteach eile, dubh no geal, fo’n ghréin, tha e ro-choltach gu ’n do thoisich “an Gaidheal glas” air car beag a chur anns an fhirinn gu math trath. Agus co ’s urrainn aicheadh nach biodh sgiolmag bhreige cho iomasglach an uair ud ’s a tha i ann ar linn fein. Ciod e an t-iongnadh ged a chluinneamaid gu ’n robh a’ bhreug ann an cleachdadh, far an “rachadh neart air cheart,” agus far an robh “a’ bhiasd as mo ag itheadh na beisde is lugha.” Ach air an laimh eile cha do chuireach an fhirinn gu buileach fo na casan. Tha seann-fhacail eile fathast air chuimhne a tha ’nochdadh so: “Dearbhaidh an fhirinn i fein;” “Cho fior ri tulusgan na firinn;” “Cha duinear beul na firinn.”

Mar sin cha’n eil e farasd’ a chantuinn ciod e cho sean ’s a dh’ fhaodas an gnath-fhacal so a bhi. Ach tha sinn a creidsinn nach b’ ann gun eolas air nadur agus air toraidhean na breige a bha iadsan a thubhairt air tùs e. Feumaidh mar an ceudna gu’n do mhothaich iad gu bheil tuilleadh is aon seorsa ann de na breugan. Tha seorsa ann air nach ’eil dath na breige féin. Is iad sin an seorsa aig nach ’eil cas idir air an seas iad. Faodaidh gur ann dhiu so a tha moran de na tuaireasgeulan a bhios cuid de na bodaich Ghaidhealach ag innse do ’n oigridh timchioll a’ ghealbhain anns na h-oidhcheanan fada geamhraidh. Ach ged a tha litir na h-uirsgeul breugach, gidheadh tha an spiorad aige firinneach. Is ann air an aobhar sin a chumair an sgeulachd idir air chuimhne. Cha’n eil i air a ciallachadh airson an car a thoirt a neach sam bith. Cha ’n eil ceilg fo a falluing. Is ann a tha i feumail gus mac-meanma na h-inntin a neartachadh, gus pailteas bhriathran a bhuileachadh air an fhear-innse, agus mar sin gus a bhi dusgadh suas ann am measg na tuath neo-fhoghlumaite cuid de an talanntan litreachais, a bhiodh gu brath ’n a cadal, mar a bhiodh an uirsgeul, le a duain agus le a h-iongnaidhean.

Tha seorsa eile de bhreig ann a tha ro-choltach ris an firinn. Is ann le a leithid sin an nochdas am breugadair ciod e cho sgileil ’s a tha e. Is fior am facal a thubhairt gu’m feumadh am breugadar deadh chuimhne ’bhi aige. Agus cha’n e sin a mhain a dh’fheumadh e, ach deadh thùr, airson fios a bhi aige c’ait an stadadh e. Tha daoine, eadhon na daoine glice, ro-bhuailteach air a bhi air am mealladh le a leithid so, a chionn ’s nach ’eil an amharus air a dhusgadh. Oir tha measarrachd na breige ’g a fagail cho fior-choltach ris an fhirinn. Dh’ fhaoidte’ chantuinn gu ’m faigh breug mar so air uairibh seasamh cas a tha iongantach. Gidheadh is ann air a leth-chois a tha i ’n a seasamh. Tha i ullamh air aomadh, agus cha’n ’eil

---

[58]

[Vol . 8. No. 8. p. 2]

cultaice aice ri crathadh an dearbhaidh. Cha ’n eil a neart a comh-sheasamh ach ann an coltas a mhain. Feumaidh i cuideachach bho ’n taobh a mach, agus tuilleadh taic gus a deanamh bunaiteach. Is minic a theid breug ur innse gus a bhi a cumail suas na seann bhreige. Agus gle thric theid iomadach breug a dhealbh, agus a charadh druim ri druim, a dh’ fheuchainn an teid aca air seasamh ann an taic a cheile. Ach an deigh gach innleachd cha’n ’eil an treud air fad ach bacach agus ciurramach. Cha dirich iad an dromannan agus cho tog iad an cinn. Tha iad cho crùbach agus nach gluais iad as an aon ionad, mur a faigh iad cuideachach lapach bho an companaich (eadhon breugan ùra) a tha ’cheart cho uaireasbhuidheach riu fein, gus an cumail suas. Is mòr an t-eadar-dhealachadh, ann an seasamh no ann an siubhal, a tha eadar iad fein agus an fhirinn. Cha ’n ’eil ise ann an eiseamail luchd-comhnaidh. Oir aice fein tha casan luatha foghainteach, anns nach ’eil laigse no crubaiche. Tha a rithist an treas seorsa ann mu ’n d’ thubhairt Sir Walter Scott, gur iad gne is cunnartaiche a th’ann. Is iad sin an fheadhain aig am bheil an dara leth ’n am firinn. Cha’n eil iad idir cho anfhann r’ an cairdean a chaidh ainmeachadh a cheana. Tha iad anabarrach doirbh an tilgeil far am buinn, a chionn gu bheil iad ’n an seasamh ann an taic na firinn. Tha iad cosmhuil ris an eadhainn uaine, a dh’ iathas gu dlùth timchioll air an daraig. Ged a tha iad lag annta fein, tha iad laidir do bhrigh an cuideachda. Ged nach ’eil cairdeas aig an fhirinn ris a bhreig, gidheadh is iongantach mar a ghabhas a’ bhreug fasgadh fo sgeith na firinn. Cia lion breug de ’n t-seorsa so a tha dol an cleachdadh gach latha, mar gu ’m b’ ann gun fhios, gun aoidh gun fhaireachadh! Bheir baigh r’a dhuthaich air an fhear-eachdraidh gu’n cuir e dath taitneach air na laithean a dh’ fhalbh, agus air gniomharan a shinnsir fein. Bheir eud airson a chuideacha, no eadhon airson a rioghachd air an fhear-stata, gu’n ceil a ni sam bith a mheiticheadh ’aobhar. Is minic a chuireas neach, mar gu’m b’ann gun fhios da, fiaradh beag anns an fhirinn, air eagail a ’bhi leigeil ris laigs’ a charaid. Is iomadh breug throcaireach a chaidh a dhealbh air sgath teas-ghraidh. Is lionmhor breug a ni gach duine dha fein mar an ceudna. Faodaidh gu bheil nithibh faoine ann am beatha na muinntir aimidich, a gheibh maitheanas ann an sealladh nan daoine glice. Faodaidh gu bheil iomadh failing thairis air an sgaoil Trocair gu caoimhneil a sgiathan, agus air an gabh Gradh seachad. Ach tha ’n Fhirinn cho ceart agus nach fuiling i cuideachda na breige; cho neo-mhaitheach ’s nach gabh i thairis air fiaradh bho shlighe a’ cheartais; agus cho fiorghlan ’s nach giulain i sgaineal air a h-ainm, no smal air a trusgan.

SGEIR-AN-OIR.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Mac Righ nan Eileanan.

CAIB. IX.

Ged a bha lan-fhios aig a’ cheannard gu’n cailleadh e a bheatha mur rachadh aige air nighean an righ a leigheas, ghabh e an obair os laimh. Thug an righ a steach e do ’n t-seomar anns an robh a nighean. Cho luath ’s a chunnaic i iad chuir i falach air a gnuis, agus thuirt i ri ’h-athair, “Tha ioghnadh gu leor orm gu’n tugadh sibh firionnach a steach an so, agus fios agaibh gu’n bheil an aidmheil dhe ’m bheil mi an aghaidh dhomh m’ aodann a nochdadh a dh’ fhirionnach sam bith.”

“A nighean,” ars’ an righ, na gabh tamailt sam bith air son mar a rinn mi; cha’n ’eil an so ach fear dhe na ceannardan agamsa a tha air tighinn g’ ad’ iarraidh ri do phosadh.”

“Tha mi ’faicinn nach e sin an duine a chuir sibh a laidhe comhladh rium, agus a thug dhomh am faine so mar chomharradh air a ghaol a ghabh e orm. Na gabhaibh gu h-olc mi dh’ innseadh dhuibh, nach pos mise fear gu brath ach e fhein,” ars’ ise.

Bha ’n ceannard an duil gu’n abradh no gu’n deanadh i ni eiginn neo-ghnathaichte, agus bha e air a mhealladh gu mor an uair a chual’ e cho glic agus cho tuigseach ’s a labhair i; oir thuig e gu lan-mhath nach robh dad cearr oirre ach mar a thuit i cho trom ann an gaol. Cha bu dana leis a’ chuis a dheanamh aithnichte do ’n righ, oir bha fhios aige nach b’ ann air fhein a thuit i cho trom ann an gaol. Leig e e-fhein ’na shineadh aig casan an righ, agus thuirt e, “Le ’r cead, a righ, an deigh na chunnaic agus na chuala mi, cha ’n ’eil aobhar dhomh a bhith ’smaointean gu’n teid agam air a’ bhana-phrionnsa a leigheas, oir cha ’n ’eil ni sam bith agam a leighiseas i; agus air an aobhar sin, tha mi gu h-umhail a’ cur mo bheatha ann bhur lamhan.”

Ghabh an righ corruich mhor an uair a chual’ e nach rachadh aig a’ cheannard air a nighean a leigheas, agus ghrad dh’ ordaich e an ceann a chur dheth.

An ceann beagan uine ’na dheigh sid, chuir an righ roimhe nach stadadh e gu brath gus am faigheadh e doigh air an nighean a leigheas. Air an aobhar sin, chuir e fios do gach baile beag is mor a bh’ anns an rioghachd, agus do cheanna-bhaile gach rioghachd a bh’ anns an t-saoghal, feuch am faighteadh lighiche, no reuladair, no draoidh, no neach sam bith a leighiseadh a nighean; ach bha e air innseadh anns an teachdaireachd, gu’n cuirteadh an ceann bhar fir sam bith a ghabadh os laimh a nighean a leigheas, mur a rachadh a’ chuis leis.

B’ e fear aig an robh eolas air reuladaireachd agus air draoidheachd a’ cheud fhear a thainig a leigheas nighean an righ. Thug aon de na caillteanaich a steach e do ’n t-seomar anns an robh i. Dh’ fhosgail an reuladair poca a bh’ aige, agus thug e as na h-uiread de threalaich, mar a bha inneal-tomhais na greine, cruinnmheall, aite-teine, poit umha, agus iomadh seorsa uillidh agus spiosraidh a bha e a losgadh anns an t-seomar gus an droch spiorad a thilgeadh am mach a nighean an righ.

Dh’ fheoraich nighean an righ ciod a bha e ’dol a dheanamh leis na rudan ud, agus fhreagair an caillteanach, agus thuirt e rithe, “A bhaintighearna, tha h-uile dad dhe sid feumail gus an droch spiorad a fhuair greim oirbh a chur am mach, agus a ghlasadh anns a’ phoit umha gus a thilgeadh do ghrunnd a’ chuain.”

“A reuladair amaidich,” arsa nighean an righ, “cha ’n ’eil feum sam bith agamsa air an obair a tha thu toileach a dheanamh. Tha mo thur ’s mo chiall math gu leor agam; agus sin rud nach eil agadsa. Ma theid agad le do chuid innleachdan air an fhear air am bheil gaol agam a thoirt an so, bidh mi gle fhada ’nad chomain. Ach mur teid agad air sin a dheanamh, faodaidh tu a bhith falbh, oir cha ’n ’eil feum sam bith agamsa ort.”

“A bhaintighearna,” ars’ an reuladair, “ma ’s ann mar sin a tha ’chuis, cha ruig mise leas oidhirp a thoirt air do leigheas. Is e d’ athair an t-aon duine aig am bheil comas air an duine air an do thuit thu ann an gaol fhaotainn dhut.”

An uair a thuirt e so, chuir e an trealaich gu leir air ais do ’n phoca, agus dh’ fhalbh e. Bha aithreachas gu leor air a chionn gu’n do ghabh e as laimh nighean an righ a leigheas.

Ghabh e direach far an robh an righ, gun fheitheamh gus an labhradh an caillteanach ris air a shon, agus thuirt e ris, “Le ’r cead, a righ, a reir mar a dh’ innis sibh dhomhsa, araon anns an teachdaireachd agus le cainnt beoil, cha robh dad a theagamh agam nach robh bhur nighean air a dhol buileach glan as a rian, agus bha lan dhuil agam gu’m bithinn comasach, le mo chuid sgile, air ciall is reusan a chur innte; ach thuig mi cho luath ’s a chunnaic mi i nach robh dad cearr oirre ach mar a thuit i anabarrach trom ann an gaol. Agus air an aobhar sin, cha ’n eil e comasach dhomhsa, no do dh’ fhear sam bith eile dhe mo sheorsa, an leigheas a tha dhith oirre a thoirt dhi. Is sibh fein an aon lighiche aig am bheil comas air a leigheas, ma gheibh sibh dhi ri ’phosadh an duine og air an do thuit i cho trom ann an gaol.”

An uair a chual’ an righ na briathran so, ghabh e corruich mhor, agus thug e ordugh seachad an ceann a ghrad thoirt bhar an reuladair.

Gu sgeula goirid a dheanamh dheth, foghnaidh dhomh a radh gu’n d’ thainig corr is seachd fichead de reuladairean, de lighichean, agus de dhraoidhean do ’n luchairt gus nighean an righ a leigheas; ach chaidh a’ chuis tur ’nan aghaidh gu leir, agus air an aobhar sin, chuireadh an ceann bhar a h-uile mac mathar dhiubh. Chrochadh na cinn aca air stuib aig geatachan a’ bhaile.

Bha mac aig banaltrum nighean righ Shina do ’m b’ ainm Marsabhan. Bha am mac so mu’n aon aois ri nighean an righ, agus an uair a bha iad og, bha iad an comhnuidh ann an cuideachd a cheile. Agus bha iad mar gu’m biodh piuthar is brathair ann, eadhoin an deigh dhaibh a bhith uiread ’s a bhitheadh iad.

Fhuair Marsabhan sgoil is ionnsachadh a cheart cho math ’s ged bu mhac righ e. Comhladh ris gach foghlum eile, dh’ ionnsaich e reuladaireachd, agus draoidheachd dhe gach seorsa; agus cha robh anns an t-saoghal ri ’latha ’s ri linn na bheireadh barr air le cleasan draoidheachd. Mu’n d’ thainig e gu bhith cho fior fhoghluimte so, shiubhail e an earran bu mho dhe ’n t-saoghal; agus dh’ ionnsaich e o gach draoidh a thachair ris anns gach aite anns an robh e, a h-uile cleas-draoidheachd a bha iad comasach air a theagasg dha.

An deigh dha a bhith iomadh bliadhna a’ siubhal an t-saoghail, thill e do cheana-bhaile na rioghachd. An uair a rainig e geata ’bhaile agus a chunnaic e na bha de chinn dhaoine an crochadh air stuib, ghabh e ioghnadh anabarrach. Gun dail sam bith dh’ fhaighneachd e ciod e b’ aobhar gu’n robh na h-uiread de chinn an crochadh aig a’ gheata. Dh’ fheoraich e mar an ceudna cia mar a bha nighean an righ. Thugadh dha beachd-sgeul air mar a bha cuisean; ach o nach robh e ’tuigsinn gu lan mhath mar a thachair, dh’ fheith e gus an d’ thainig a mhathair dhachaidh.

Ged a bha ’bhanaltrum ri bhith ’n comhnuidh ann an cuideachd nighean an righ, cha bu luaithe a chual’ i gu’n do thill a mac dhachaidh na fhuair i cothrom air tighinn g’ a fhaicinn. Rinn i fodhail gu leor ris, mar a bha nadarra dhi, agus thug i greis air comhradh ris. An sin dh’innis i dha, agus i gu bras a’ sileadh nan deur, mar a thachair do nighean an righ, an t-aobhar air son an robh i air a druideadh anns a’ chaisteal. Dh’ fhaighneachd esan dhe ’mhathair am faigheadh i doigh sam bith air a thoirt do ’n t-seomar anns an robh nighean an righ gun fhios a bhith aig neach sam bith air ach i fhein. Bha ’mhathair greis ’na tosd, agus an sin thuirt i ris nach b’ urrainn i dad a radh ris aig an am, ach, nan coinnicheadh e i aig a’ cheart am an la-iar-na-mhaireach gu’n tugadh i freagairt dha.

Bha fhios aig a’ bhanaltrum nach fhaodadh neach sam bith ach i fhein a dhol an lathair nighean an righ gun

---

[59]

[Vol . 8. No. 8. p. 3]

chead fhaotainn o ’n chaillteanach a bha ’na sheasamh a’ gleidheadh an doruis. Thachair gu ’n robh e air ur-shuidheachadh anns an dreuchd, agus mar sin, cha robh fhios aige air na nithean a thachair anns an luchairt.

“Is cinnteach gu’n cuala tu,” ars’ ise, “gur e mise a thug cioch do nighean an righ, agus is docha gu’n cuala tu mar an ceudna gu’n robh nighean agam fhein, agus gu’n robh i air a h-altrum ’s air a h-arach comhladh ri nighean an righ. Phos mo nighean o’n uair ud; agus tha leithid de thlachd aig nighean an righ dhi ’s gu ’m bheil fior thoil aice a faicinn. Ach cha bu mhath leatha gu’m faiceadh neach sam bith mo nighean-sa a’ dol am mach no steach do ’n t-seomar aice.”

Ghrad thuirt an caillteanach, “Cha ruig thu leas an corr a radh; ni mise rud sam bith a bheir toileachadh do nighean an righ. Thoir an so do nighean mu mheadhain oidhche, agus bidh an dorus fosgailte dhuibh.”

Cha bu luaithe thuit an oidhche na chaidh a’ bhanaltrum air thoir a mic; agus an uair a fhuair i e, chuir i deise boirionnaich uime cho doigheil ’s cho grinn ’s nach aithnicheadh neach sam bith gur e firionnach a bh’ ann. Dh’ fhalbh e comhladh rithe; agus o’n a bha ’n caillteanach a’ creidsinn gur e an nighean aice a bh’ ann, leig e steach le cheile iad.

(Ri leantuinn.)

BEACHDAN MU ’N MHOD.

Conaltradh Eadar Ian Dubh nam Beann agus Calum Gorm, “Sasunnach,” a Mhuinntir an Eilean Sgiathanaich.

CALUM. —Nach ’eil thu fhein a faicinn, Iain, gu bheil iadsan gle amaideach, a tha cumail a’ Chruinneachaidh bhliadhnail sin ris an canair “Am Mod Gaidhealach.” Is mor an t-annas a tha e cur orm, gu’m biodh daoine aig am bheil tuigse, agus a dh’ fhaodadh an aimsir a chaitheamh ann an doigh na bu bhuanachdaile dhaibh fein agus do chach, a cosg an saothair agus an uine, ri gnothuich gun fheum de’n t-seors ’ud.

IAIN. —Ma tha mi ’g a do thuigsinn gu ceart, tha mi ’smuaineachadh nach ’eil fhios agad ciod e mu thimchioll am bheil thu ’labhairt. Oir nam biodh tusa ’tuigsinn nan aobharan mu ’m bheil am Mod air a chur air chois, tha mi de ’n bheachd nach biodh tu idir cho ullamh gu beum a thabhairt as a’ mhuinntir a tha ’saoithreachadh ann an comh-cheagal ris.

C. —Is minic a thug mi oidheirp, Iain, air a bhi tuigsinn a’ ghnothuich so. Ach tha agam ri aideachadh gu’n do dh’ fhairslich orm riamh seadh na gliocas fhaicinn anns an ni air fad. Ma tha na daoine dichiollach ud a deanamh dheth gu’ n cum iad a’ Ghailig beo le’n cuid upraid, tha mi a smuaineachadh gu bheil iad fada cli. Oir tha e soilleir do neach sam bith aig am bheil suilean gu bheil binn a bhais air a tabhairt a mach air a Ghailig a cheana; agus is faoin an obair do dhaoine tuigseach a bhi ’feuchainn ris an deo a chumail ann a seann cholainn gun neart mar a tha a Ghailig. Oir is fior gu bheil cainnt nan Gaidheal gle choltach ri seann cholainn gun luthas; ach gu h-araidh an uair a tha fiamh an aoig air a gnuis, is diamhain a bhi ’n duil gu ’n cumair beo i.

I. —Tha do bhriathran a Chalum, doirbh r’a eisdeachd. Ach cumaidh mi thu air bonn na h-argumaid. Cha cheaduich mi dhuit gu bheil an fhirinn ’n a do bhriathran. Tha mi air an aobhar sin a cur mar fhiachaibh ort, gu nochd thu dhomh cia mar thugadh binn a bais a mach air a Ghailig.

C. —Ceadaichidh tu dhomh gu bheil a’ Bheurla a sior bhuinig neart anns gach cearn sam bheil i air a labhairt. Ach tha mi creidsinn nach eil earrann sam bith de ’n t-saoghal far am bheil a’ Bheurl’ a faotainn greim daingean bho latha gu latha, mar a tha i ann an Gaidhealtachd na h-Albainn. Tha an oigrih a dh’ fhalbhas bho ’n dachaidhean a di-chuimhneachadh na Gailig; agus ma thig iad air an ais do ’n Ghaidhealtachd, is miann leo a bhi ’labhairt na Beurla. Tha a’ chlann bheaga ’s an sgoil a togail an cuid foghlum anns a’ Bheurla; agus feumaidh iad moran de’n uine anns a sgoil a chaitheamh ann a bhi cleachdadh a’ chanain sin, a chum gu ’n seas iad an aite fein an uair a theid iad a mach gu Galldachd a chosnadh an aran lathail. A ris, na teaghlaichean a tha ’g iarraidh a bhi coltach ri daoin’ uaisle, cha labhair iadsan ach cainnt nan Gall, a chionn gu bheil a Ghailig ro chumanta. Cha’n ’eil e fasanta gu leor a bhi labhairt na Gailig. Cha’n eil ’ga labhairt gu coitchionn an diugh ach iasgairean agus croitearan. Mar sin tha mi deanamh dheth gu bheil iomadh ni a cogadh ann an aghaidh cainnt nan Gaidheal; gu bheil i ’dol gu mor a cleachdadh; agus nach fhad an uine gus an cluinnear a guth deireannach, mar ghlaodh fad air falbh ann an dorchadas oiche na di-chuimhne.

I. —Tha mi nis a tuigsinn cia mar a tha thu ’n duil gu’n d’ thugadh binn a bais a mach air a Ghailig. Tha thu smuaineachadh gu bheil a’ Bheurla ’n a namhaid do chainnt nan Gaidheal. Ach ceadaich dhomh a chantuinn nach i a’ Bheurl’ idir an namhaid a bu mhiosa ’bha aig a’ Ghailig, no aig na Gaidhil. Oir is iomadh sochair a fhuair sinn bho’n Bheurla. Thainig a chanain ud thugainn le nithibh luachmhor; agus tha i ’n diugh mar mheadhon eadar sinne agus duchannan eile. Is ann ’s a chainnt ud a sgriobh Shakespeare. Ach tha moran de rioghachdan na Roinn Eorpa mar an ceudna fo fhiachaibh do ’n Bheurla. Gidheadh cha ’n eil sin ’n a aobhar air gu’n leigeadh na rioghachdan sin air di-chuimhn’ an cainntean fein. Agus cho mho a tha e ’n a aobhar air gu’n leigeadh sinne, mar Ghaidhil, cainnt ar mathar a dhith. Seall air na Cimrich, ciod e cho duineil ’s a tha iadsan a cumail suas an canain fein. Seall cia mar a tha malairt air a deanamh am measg an t-sluaigh ud ’n an canain fein, ged a tha Beurla gu leor aca mar an ceudna. Mothaich air an doigh anns a bheil iad a’ cumail Cruinneachaidhean bliadhnail, ar son a bhi ’tabhairt ur-mhisneachadh do chainnt agus do cheol nam Cimreach. Mothaich mar a tha eadhon Prionns Albert Eduard, oighre dligheach a’ Chruin Bhreatunnaich a tabhairt a lathaireachd do na Coinneamhan sin. Cha’n ’eil mi ’ga ainmeachadh san a chionn gu bheil ughdarras mor sam bith aige gu pearsanta, ann an eolas mu thimchioll a’ Chanain Chimrich ach a chionn gu bheil, daedh-ghean agus fabhar an teaghlaich rioghail, ’n a misnich agus ’n an cuideachadh do dh’ aobhar nan Cimreach. Agus c’ar son nach deanadh na Gaidhil mar an ceudna, an uile dhichioll a chum ceartas a thabhairt do’n Ghailig, le bhi cumail Mod Gaidhealach, agus mar sin a tarruing aire an t-sluaigh a dh’ ionnsaidh nan ionmhasan a tha iad fathast a sealbhachadh, eadhon cainnt agus ceol an sinnsir.

C. —Tha mi gun teagamh ag aideachadh gu’n tarruing am Mod aire ’n t-sluaigh ann an tomhas araidh. Ach ged a dheanadh e sin fein ciod e am math a bhiodh ann? Ciod e ’m feum a dheanadh a’ Ghailig dhuinne ged a chumta beo i? Agus ged a bhiodh i eadhon na bu ladaire na bhi i riamh, ciod e am math a dheanadh sin? Oir cha bhiodh aice an deigh na h-uile ni ach gnothuichean cumanta, ri thabhairt dhuinn. Cha bhiodh gliocas domhain, cha bhiodh Feallsanachd, cha bhiodh ard-iunnsachadh eagnuidh, cha bhiodh a h-aon de na cuspairean diomhair sin, anns am bheil a’ Bheurla cho deas, air an luaidh idir ann an Gailig. Co b’ urrainn a’ chainnt bhorb sin oibreachadh ann an ard ealain tomhais no ann an cunntais mhora? Cia lion ginealach a dh’fheumadh a bhi labhairt cainnt nan Gaidheal, mu’n gabhadh am “Principia’ aig Sir Isaac Neuton cur ann an Gailig a thuigeadh neach sam bith ach an t-eadartheangair fèin? Mar sin cha ’n ’eil mise faicinn feum sam bith ann a bhi deanamh a leithid sin do dh’ upraid timchioll air cainnt a tha gu buileach cho neo-aithnichte. Faodaidh gu bheil a’ Ghailig freagarrach gu leor air iasgairean agus air buachaillean; ach tha mi smuaineachadh gu ’n deanadh eadhon iadsan an gnothuich fein a cheart cho cothromach leis a’ Bheurla.

I. —Tha do bheachdan a cur mor iongnadh orm. Nach ’eil fhios agadsa nach e ro-phailteas bhriathran idir, ach eanchainn agus tuigse chumhachdach a’ dh’fheumas neach ar son ard-ealain tomhais agus cunntais mhora? Tha fios agad cuideachd gu bheil a’ Ghailig a cheart cho deas ris a’ Bheurla ann am beul neach aig a’ bheil eolas ionnan air an da chainnt. Tha thu smuaineachadh nach gabhadh am “Principia” aig Newton cur ann an Gailig. Ach an d’ thug thu riamh fainear nach mo a roghnaich an t-ughdar treun sin a leabhar a sgriobhadh ann am Beurla, ged a b’i a chainnt mhatharail i. Cha robh cainnt nan Gall inbheach gu leor leis an duine ghlic sin. Agus thoir thus’ an aire gu bheil a’ Ghailig Albannach a cheart cho farsuinn ris an Laidiuinn Romanaich airson ardchunntais agus ealain-tomhais. A thaobh Feallsanachd tha mi deanamh dheth gu bheil cainnt nan Gaidheal ’n a meadhon buadhmhor arson a’ chuspair sin. Gun teagamh cha d’ rinneadh moran sgriobhaidh fathast mu na nithibh sin anns a’ Ghailig. Ach cha ’n ann a chionn nach ’eil ar cainnt beartach gu leor ann am briathran, nach d’ rinneadh a leithid sin de sgriobhaidhean. Tha linn na Bardachd a tighinn air thoiseach air linn na Feallsanach am measg na h-uile cinneach. Ged a dh’ fhas a’ Bheurla saibhir ann an gliocas domhain, gidheadh cha ’n ann aice fein a fhuaradh buaidh na Feallsanachd air tus ach aig na Greugaich agus aig na Romanaich, cinnich a bha mor agus glic fada mu’n d’ rugadh ar Slanuighear. Feumaidh sinn a chuimhneachadh nach d’ thainig a’ Ghailig idir fo bhuaidh Ath-leasachadh Mor an Iunnsaichidh a thachair air feadh na Roinn Eorpa bho chionn ceithir cheud bliadhna air ais. Mar sin tha e soilleir nach ann air an aon doigh a dh’fheumair breith a thoirt air cainnt nan Gaidheal agus air a’ Bheurla. Tha Ghailig fathast anns a’ cheud linn, eadhon linn na Bardachd; agus an uair a theid a h-aiteachadh na ’s coimhlionta, is ann an sin a gheibhear toradh na Feallsanachd. Bidheamaid mar Ghaidhil cosmhuil ann an aon seadh ris na h-Americanaich, a tha faicinn morachd an duchadh fein, cha ’n ann cho sonruichte anns a chuid a chaidh seachad de ’n eachdraidh, ach anns an earrann sin a tha fathast ri teachd.

C. —Faodaidh sin a bhi ceart ann an seadh araidh, ach gidheadh, tha taobh eile air a’ chuis. Tha e na ’s soirbhe aon ni iunnsachadh gu ceart, na iomadh ni. Is ann mar sin a dh’ eirich do chainntean. Ma bhios tu dichiollach ag iarraidh eolas farsuinn air aon chanain, tha sin fada na ’s fearr na ged a bhiodh eolas cuibheasach agad air a dha. ’S e so a ni a bu mhiann leam a dhearbhadh dhuit, eadhon gu bheil e gu mor na ’s buanachdaile do neach a bhi a feuchainn ri greim daingean fhaotainn air a’ Bheurla, na bhi saoithreachadh ann

(Air a leantuinn air taobh 62)

---

[60]

[Vol . 8. No. 8. p. 4]

MAC-TALLA:
Paipear-naigheachd Gailig, air a chur a mach uair ’san t-Seachdain.

“Is toigh leinn a’ Ghailig,
A bardachd ’s a ceol;
Is tric thug i nios sinn
’Nuair bhith’maid fo leon:
’S i dh’ ionnsaich sinn trath
Ann an laithean ar n-oig,
’S nach treig sinn gu brath
Gus an laidh sinn fo n fhod.”
—BARD NA LEADAIGE.

“Duisg suas a Ghailig, ’s tog do ghuth,
Na biodh ort geilt no sgaig;
Tha ciadan mile dileas dhut
Nach diobair thu ’sa bhlar;
Cho fad ’sa shiubhlas uillt le sruth.
’Sa bhuaileas tuinn air traigh,
Cha ’n aontaich iad an cainnt no ’n cruth
Gun teid do chur gu bas.”
—NIALL MAC LEOID.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de ’n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh ’s is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, SEPTEMBER 1, 1899.

NITHEAN MORA ’THA ’TACHAIRT.

CANADA.

Tha da bhliadhna deug thar fhichead on thainig roinnean Chanada le ’cheile ’s on thoisich Canada air uachdaranachd a bhi aice thairis air a’ chuibhrionn fharsuing de America mu thuath a bhuineas do Bhreatunn. Tha e gle chinnteach gur e latha grianach, aghmhor a dhealraich air Canada ’n uair, an deigh moran dragh ’us trioblaid, a bha na roinnean air am bheil coir ’us sealbh aice, air an nasgadh ri ’cheile, agus mar so thoisich Canada air aite uasal, measail a bhi aice am measg rioghachdan an t-saoghail. Tha e gle fhior gu tainig Canada air a h-aghaidh gu cliuiteach, aghartach, on chaidh a roinnean a chur ann an daimh a cheile ann an 1867.

AUSTRALIA.

Is e Australia ’n t-eilean a’s modha ’tha air an t-saoghail. Tha uamhas beartais anns na h-aitean air am bheil eolas againn; oir, cha ’n ’eil ach aineolas aig an t-saoghal fathast air gach feur ’us fochann, air gach beartas ’us ionaltradh a tha ann am meadhon farsuing Australia. Tha na seadh roinnean ann an Australia ’dol a nis le gliocas gasda ann an dluth-chaoimhneas le ’cheile. Bithidh mar so faisg air ceithir muillean duine ’tighinn fo ’n aon riaghladh, ged a ghleidheas iad mar tha sinne ’deanamh ann an Canada, am Parlamaidean beaga fein anns na roinnean far am bheil iad a’ gabhail comhnuidh. Ann an uine ghearr, mar a dh’ fhaodas sinn a bhi ’creidsinn, bithidh Australia fo aon riaghladh agus cheannard. Tha iomradh air feadh an t-saoghail a nis gu bi Marcus Latharna ’na cheannard air Australia an uair a bhitheas na roinnean air an nasgadh ri ’cheile le gradh ’us eud direach, ceart.

CEIN-SHANUSAIR.

Tha e cinnteach a nis gu bi, ann an uine ghearr, eadar Breatunn, agus Innsean na h-Airde ’n Ear, agus Australia, ’s Ros an Deadh Dhochais, agus Canada, no thar an t-saoghail gu leir far am bheil fearann, no coir, no sealbh aig Breatunn, cein-shanusair, no comhradh ’us dluthas leis an dealanach. Is e caraid foghluimte a’ ghniomh so—an Ridir Sandford Fleming—neach air am bheil eolas maith ann an Nobha Scotia—neach aig am bheil a dhachaidh a nis nnn an Ottabha—neach aig am bheil inntinn gheur, ghasda, —neach a rinn moran maith cheana, do shoirbheachadh an t-saoghail gu h-iomlan. Thig daimh a’s fhearr agus a’s dluithe mar so eadar Breatunn aosmhor, onorach, agus gach rioghachd, ’us roinn, ’us tir ’us eilean air am bheil coir aice air feadh an t-saoghail. Tha mi fein a’ saoilsinn gu bi againn ann an uine ghearr daimh a’s blaithe ’s a’s snasmhoire, cairdeis a’s treise ’s a’s tlachdmhoire na tha againn an diugh, eadar gach neach ’us tir ’us teaghlach a tha ’g agairt cairdeis ri Breatunn.

CRUGAIR.

A reir gach coslais cha tig Crugair agus a luchd-comhairle gu tuigse ’us gliocas air bith a bhi aca, ’s air an aobhar so feumaidh Breatunn an claidheamh a rusgadh agus crioch a chur gu brath air ughdarras an amadain bhochd Crugair.

AM MARCUS DE GALLIFET.

Is e mo bheachd fein gur e Ceann-suidhe anabarrach glic ’us dileas ’us neo-sgathach a tha ann an Loubet, Ceann-suidhe na Frainge. Anns an luchd-riaghlaidh a roghnaich e fo cheann beagan uine, thug e aite cumhachdach do ’n Cheannard am Marcus Gallifet, saighdear meamnach a bha air ceann eachraidh na Frainge, aig blar fuileachdach ’us muladach an t-Seadain. An uair a rinn daoine aingidh, uamhasach na Frainge fein aramach an aghaidh an duthcha, ann an am a h-airc agus a truaighe—aramach a bu mhodha call ’us mallachadh no gach buaidh a thug na Gearmailteach thall ’s a bhos air na Frangaich—ghabh Gallifet os laimh na daoine ceannairceach, bruideil ann am baile mor na Frainge ’chiosnachadh le fudar ’us luaidh. Bha na daoine mosach so a cur rompa am baile mor a losgadh, agus am buille mu dheireadh a thabhairt airson crich a chur gu brath air an duthaich, agus air gach morachd ’us saorsa ’bha riamh aice. Tha daoine ’g radh gu robh Gallifet fuathasach cruaidh ann an ciosnachadh nan daoine aingidh aig an robh iarrtas laidir, borb, baile mor na Frainge ’losgadh agus a chur sios gu neoni. Is eagalach agus is fuileachdach a ni cogadh. Tha iadsan cosmhuil ri Marcus Shalisbuiridh airidh air cliu ’s moladh mor, a tha ’deanamh gach oidheirp a tha ’n an comas airson cogadh a sheachnadh, agus cuisean duilich a cheartachadh agus a reiteachadh, le gliocas ’us foighidinn ’us faicill. Their an ceannard gun teagamh, ’na dhion fein, gu robh beatha ’s saorsa na Frainge ach beag thairis agus seachad, an uair a thoisich naCommunists—daoine aingidh, maslach na Frainge—air gach olc ’us call ’us milleadh a bha ’n an comas a dheanamh, agus mar so, nach robh aigesan, an Ceannard Marcus de Gallifet, ach an sluagh borb, leth-fhiadhaich a chur sios agus a smachdachadh, gun iochd, gun acarachd, le faobhar gorm na stailinn. Tha Gallifet an diugh a’ deanamh maith ro-mhor do ’n Fhraing. Gun eagal, gun faitcheas, le dealas ’us duinealas gasda, tha e ’tabhairt air gach ceannard uaibhreach ’us mi-onorach teachd a nuas bho ’inbhe ard, fheineil, agus geill a thabhairt gu dileas, easgaidh do laghannan na duthcha. Bi aobhar sonruichte aig an Fhraing a bhi toilichte gu bheil ceannard co comasach, direach, eudmhor ri Gallifet ag amhairc thairis air feachd ’us ceannardan na Frainge aig an am so.

COINNEAMH NA SITH.

Sgaoil Coinneamh na Sith anns an Olaint, agus, mo thruaighe, is gle bheag a maith a rinn e ann an crioch a thabhairt do chogadh, ’us do mhi-run, ’us do stri aingidh ’us aimhreit fhuileachdach an t-saoghail.

CONA.

Tha riaghladh Newfoundland an deigh fios fhaotainn o riaghladh Bhreatuinn gu bheilear a feuchainn ri tighinn gu cordadh ri riaghladh na Frainge a thaobh a chladaich air am bheil an duthaich sin ag agairt coir ’sa tha i a’ cumail o mhuinntir Newfoundland le neart airm. Tha dochas gu’m bi cuisean air an socrachadh gu ceart, agus gu fag na Frangaich Newfoundland gu buileach us gu brath. Mar dheagh chomharra air gur ann mar sin a thig crioch air na cordaidhean a thatar a dheanamh aig an am so, tha e air innseadh gu bheil soithichean cogaidh na Frainge a’ fagail Newfoundland deireadh Ogust, da mhios nas traithe na’s abhaist dhaibh falbh as. Ach a bharrachd air lan sheilbh fhaotainn do mhuinntir Newfoundland air an cladaichean fhein, bu choir do Bhreatuinn seilbh fhaotainn dhi fein air eileanan St. Pierre agus Miquelon a tha cur dragh agus call mor air Canada us Newfoundland a h-uile bliadhna. Cha’n eil ni a cumail suas muinntir St Pierre ach a mhalairt mhi-laghail ann an stuth laidir ’s an tombaca a tha iad a cur air adhart, agus mar is luaithe theid stad a chur air a mhalairt sin, ’s ann a’s fhearr do’n da dhuthaich a’s fhaisg’ orra—Canada us Newfoundland. Tha e gle iongantach gu’n do chuir Breatuinn suas leotha cho fada.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p.c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

Ceannaich Punnd de
Union Blend Tea
AGUS BIDH COTHROM AGAD AIR DUAIS MHATH AIRGEID FHAOTAINN.

Tha iuchair anns gach pasg puinnd. Gleidh na h-iuchraichean agus thoir a stigh iad ann an Nobhember s’a tighinn. An neach aig am bi an aireamh a’s motha dh’iuchraichean, gheibh e
CEUD DOLAIR A DH’AIRGEAD

Tha ochd bocsaichean airgeid ri bhi air am fosgladh air a cheud latha de Desember, anns am bheil $5 , $10 , $15 , $20 , $25 , $50 , $75 , agus $100 . Cha ’n eil ann ach aon iuchair air son gach bocsa, agus neach a chuireas a stigh an iuchair cheart, gheibh e na th’ anns a bhocsa dh’ fhosglas i gu saor agus a nasguidh. GheibhearUnion Blend Teaaig
Matheson , Townsend & Co. ,
Sidni, C. B.

LEABHRAICHEAN GAILIC.

Clarsach an Doire, le Niall MacLeoid, $1 .00
Na Baird Ghaidhealach, bho 1775 gu 1825, leis an Urr. A. Mac G. Sinclair .35
Orain Iain Luim .35
Gramar Gailig, le Dr. H. C. Mac ’Illiosa 1.10
Gaelic Class Book .35

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son a phris ainmichte. Sgriobh gu—
J . G. MacKINNON,
Publisher “Mac-Talla,”
Sydney C. B.

---

[61]

[Vol . 8. No. 8. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha na h-iasgairean ’s na gillean oga a glacadh moran rionnaich anns an acarsaid o chionn mios air ais. Cha robh an t-iasg sin cho pailt mu na cladaichean so o chionn aireamh bhliadhnaichean.

Tha an t-Urr. I. W. MacIsaic, a Georgeville, N. S., ri bhi ’na fhear-cuideachaidh do’n Urr. Seumas Quinan, sagart a bhaile so. Tha Mr. Mac Isaic ’na shearmonaiche Gailig, cainnt a bhios gle fheumail dha ann an Sidni.

Bha’n comanachadh aca ann an eaglais St. Andrew’s la na Sabaid s’a chaidh. Rinn an t-Ur. A. B. Simpson an searmon Beurla, agus an t-Ur I. F. Forbeis an searmon Gailig. Shearmonaich an t-Urr Domhnull Mac Odrum ’sa Ghailig Di-satharna.

Fhuaireadh fear Seumas Mckenna air a bhathadh faisg air Charlottetown, E. P. I., oidhche Di-ciaduin air an t-seachdain s’a chaidh. Thatar a deanamh a mach gu’n deach e chadal air laimhrig, agus gu’n do chuir e car dheth fhein dh’ an uisge. Cha robh e ach da bhliadhn’ air fhichead a dh’ aois.

Chaochail boirionnach ann an Batavia, am Michigan, o chionn ghoirid, agus thatar a meas gu’m b’i a bhean bu mhotha bh’ anns na Staidean. Thomhais i sia ceud us da fhchead punnd, agus bha chiste-laidhe anns an do chuireadh i, da fhichead oirleach a leud, agus seachd oirlich fhichead a dh’ airde.

Am measg an luchd-obrach a thainig do ’n bhaile ’nuair a thoisicheadh air deanamh deiseil laraich na h-obair iaruinn, thainig aireamh mhor nach robh toileach obair a dheanamh, agus a fhuair cead an coise an deigh dhaibh latha no dha a chur a stigh. Tha sinn a’ tuigsinn gu bheil moran dhiubh sin a nise air sgaoileadh air feadh na duthcha, a deanamh an rathaid air ais gu Halifax, ag iarraidh agus a faotainn aoidheachd ann an taighean nan tuathanach. Bu choir do dhaoine bhi air am faiceall rompa; daoine tha tuilleadh us leisg airson an aran laitheil fein a chosnadh, cha’n eil coir sam bith aig muinntir eile ’n cumail suas, no bhi toirt misneach sam bith dhaibh ’nan diomhanas.

Thainig boirionnach og, d’am b’ainm Mairi Mhurphy, ri beatha fein ann an Sidni Tuath feasgar Di-luain s’a chaidh. Chaidh i mach comhla ri bana-charaid dhi a bha dol do stor, agus dh’ fhuirich i aig oisinn sraide a feitheamh gus an tigeadh i air ais; nuair a thill a bana-chompanach, cha robh ise ri faicinn. Smaoinich i gu robh i air a dhol dhachaidh, agus chaidh i dh’ ionnsuidh an taighe, ach cha robh i an sin. Bhatar ’ga h-iarraidh fad na h-oidhche mu na laimhrigean, agus trath ’sa mhaduinn fhuaireadh a corp anns an uisge astar beag a mach o’n chladach. Bha i tinn o chionn faisg air da bhliadhna, agus bhiodh goirteas cinn oirre a bhiodh gu tric ’ga cur as a rian. Cha’n eil teagamh nach ann mar sin a bha i nuair a bhath i i-fhein. Bha i ochd bliadhna fichead a dh’ aois. Bu nighean i do Edward Murphy nach maireann, agus tha a mathair, piuthar agus dithis bhraithrean dhi beo as a deigh.

FAILT AIR MR. WHITNEY.

Oidhche Di-mairt bha coinneamh ann an Talla na Stuaime, airson cothrom a thoirt do mhuinntir a bhaile failt a chur air Mr. H. M. Whitney, ceann-suidhe na cuideachd a tha cur air adhart na h-obair iaruinn. Bha’n oraid-fhailteachaidh air a leughadh le Mr. Crowe, ard-bhaillidh a bhaile, a toirt buidheachais do Mhr Whitney, airson na tha e deanamh anns an eilean so, a guidhe soirbheachaidh do’n chuideachd ’nan obair, agus ag altrum an dochais gu’m biodh gach ni a bhiodh eadar iad agus muinntir a bhaile ’s na duthcha ’na bhuanachd dhaibh taobh air thaobh. Fhreagair Mr. Whitney, le oraid thaitneach anns an do gheall e gach ni a bhiodh ’na chomas air son math na duthcha a dheanamh, a bharrachd air obair na cuideachd aige fhein a chur air adhart le neart mor. Tha e gus a dhachaidh a dheanamh ann an Sidni, agus mar sin bidh e mar aon de’n t-sluagh. Tha dochas aige gu ’m bi am baile air a riaghladh gu glic agus gu ceart, a chum ’s gu ’m bi na miltean sluaigh a dhoirteas a stigh ann ri linn na h-obrach, air an cumail sabhailte ’s air an saoradh o bhuairidhean a dh’ fhaodar a sheachnadh. Tha e ’g radh gu’n gabh iarunn cur air a mhargadh ann an so na’s saoire na ghabhas e ann an aite sam bith eile air an t-saoghal, agus mar sin nach e ’n obair-leaghaidh an aon obair a bhios a’ dol air adhart an ceann aireamh bhliadhnaichean, ach iomadh obair eile a bhios a cur feum air iarunn ’s air cruaidh, agus gu ’m bi Sidni ainmeil anns gach cearna dhe’n t-saoghal. Labhair e air dhoigh ’s nach b’urrainn neach a chreidsinn nach robh barrachd us a bhuanachd fhein ’san amharc aige, ach gu’m bu mhiann leis cothrom agus ceartas fhaicinn aig na h-uile.

Bha Mr. Uilleam Mac Coinnich, de ’n chuideachd Mac Coinnich agus Mann, ann an siorrachd Inbhirnis air an t-seachdain s’a chaidh, ag amharc thairis air an rathad-iaruinn a tha iad a deanamh eadarPort HawkesburyagusBroad Cove. Thainig e gu ruige Mulgrave ann an carbad dha fhein, agus as a sin ghabh e carbad each guBroad Cove. Is Gaidheil Mac Coinnich, agus mar an ceudna ’fhear-cuideachd, Mann, a fhuair ’arach ann an siorrachd Ghlinn-a- Garaidh, an Ontario, agus aig am bheil Galig gu leor. ’Se so a cheud uair a bha Mac Coinnich ann an Ceap Breatuinn, agus thaitinn an duthaich ris gu math.

Bha ’n Senator Cox, a Toronto, anns a bhaile air an t-seachdain ’sa chaidh. Tha earrann mhor de stoc Cuideachd an Iaruinn aige, agus ’s ann a dh’ amharc air na laraichean a thatar a deanamh a thainig e. Tha e dhe ’n bharail gu bheil amannan iongantach soirbheachail a feitheamh air a chearna so dhe’n eilean. Chaidh e air eis deireadh na seachdain, agus tha duil aige tigh’nn air chuairt eile an uine ghoirid.

Bha an stoirm a bh’ ann am Porto Rico o chionn faisg air mios air ais, moran na b’ uamhasaiche na bha na ceud fhiosan ag radh a bha i. Bha corr us da mhile air am marbhadh leis an stoirm, agus rinneadh call cho mor air cuid dhaoine ’s gu bheil moran a basachadh gach latha leis an acras ’s leis an anacothrom a tha iad a fulang. Tha cuideachadh ri bhi air a chur ’g an ionnsuidh as na Staidean.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt as ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153 Granville Street.

An aithne dhut
Gu bheil Ceannaiche ur air fosgladh anns an stor a bha roimhe so aig Iain A. Mac Coinnich?

Tha e a’ cumail Bathar Tioram, Bathar Fhirionnach, Soithichean Creadha, Sina, us Gloine, Lampaichean, Ti, Siucar, Amhlan, agus iomadh ni eile.

Tha gach seorsa bathair dhiubh so ur, air an taghadh le mor churam, agus faodaidh tu bhi cinnteach a deagh chunnradh.

J . C. Mills,
SIDNI, C. B.
Iulaidh 26, 1899. —tf.

Ma thaBUGGY , CONCORD, EXPRESSnoROAD CARTa dhith ort air an t-samhradh so, bhiodh e chum do bhuannachd sealltuinn air an stoc againne. Tha na carbadan a fhuair sinn air a mhios a chaidh air an creic cha mhor uile; tha duil againn ri tuilleadh mu mheadhon a mhios so—carbadan cho math ’sa thainig riamh do ’n duthaich. Sgriobh ugainn air son phrisean.

F . FALCONER & SON,
Luchd-gnothuich do ’nCanada Carriage Co. ,an Ceap Breatunn,
Sidni, C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 19, 1899, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha ’n tim air sonOld TankagusGrand Lake Sidingsair a toirt seachad a mhain air son seoladh do ’n luchd-obrach.

P . L. NAISMITH, Supt.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00, a reir an aodaich.

Cloth Chowes,
Cloth Chlondaic,
Clothan Canadach,
Albannach agus Sasunnach.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

Niall Mac Coinnich,
SIDNI MINES, C. B.

---

[62]

[Vol . 8. No. 8. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 59.)

am measg freumhan tioram gun toradh mar a tha a Ghailig.

I. —Cha’n aontaich mi leat idir gu buileach anns a’ bheachd sin. Tha mi ’g aideachadh gu’n bu choir do neach a bhi saoithreach arson fior eolas fhaotainn air aon chainnt co dhiu. Ach cha ’n eil mi a creidsinn gu’m bu choir do neach fuireach riaraichte le aon chainnt a mhain. Oir tha buannachd mhor ri faotainn bho eolas air atharrachadh chanan. C’ar son a tha daoine cumail air chuimhne nan seann chainntean? C’arson a tha Breatuinnich, Gearmailtich, agus Frangaich ag iunnsacha na h-Eabhra, na Siriac, agus na h-Arabic? C’arson a tha oilthighean na Roinn Eorpa agus Amerca, a cumail suas na Laidiunn agus na seann Ghreugais? Is e so an t-aobhar. Tha arson a bhi cur buadhan na h-inntinn ann am farsuinneachd, a geurachadh na tuigse, agus a neartachadh na cuimhne. Tha eolas air na seann chainntean fein a cur blas nadurra air a’ ghliocas a tha r’ a fhaotainn annta. Le bhi gabhail beachd air an eadar-dhealachadh a tha eadar na cainntean, gheibh sinn sealladh air an doigh anns am bheil agus anns an robh, moran de threubhan a’ chinne-daoine ag atharrachadh bho cheile, ann am briathran agus ann a’ smuaintean. Gheibh sinn sealladh na ’s coimhlionta air eachdraidh nan cinneach, ach gu h-araidh, air ar n-eachdraidh fein. A nis tha a’ Ghailig air aon de na cainntean a tha feumail a bhi ’tabhairt fainear anns an t-seadh so; oir tha i ann an dlu-chairdeas do ’n “Sanskrit,” an canain aosmhor bho ’n do dh’ eirich an Laidiunn agus a’ Ghreugais, agus bho’n do shruth moran de’n Bhenrla fein, mu ’m bheil thu deanamh a leithid do dh’ upraid.

C. —Tha mi ’g aontachadh gu’m faod earrann mhath de sin a bhi ceart. Ach nach b’ fhearr dhuinn gu mor ar goraiche ’leigeadh seachad, gu’n a bhi ’n ar cuis-ghaire aig na coigrich a leubhas m’ ar timchioll ann a’ Sasuinn agus ann an aiteachan eile? Cha’n ’eil buannachd sam bith dhuinn ann a bhi cuimhneachadh air a’ chanain bhorb sin, na air gniomharan nan daoine fiadhaich, a bha riamh a marbhadh agus a pronnadh a cheile. Leigeamaid air di-chuimhn’ iad, agus tionndaidhmid ar n-aire gu nithibh a bhios a chum buannachd. Oir dhealaichinn gu togarrach ri mo chuid Gailig, na ’n deanadh sin mi na b’ fhoghaintiche anns a’ Bheurla.

I. —Am bheil thusa cuideachd air aireamh na muinntir a reiceas an coir-bhreith arson “mias de bhrochan dearg?” Tha e cur tamailt orm gu ’n tachradh duine rium a labhras a’ Ghailig, ach gidheadh a tha cho caoin-shuarach mu a beatha agus a cliu. Leig dhomh innse dhuit nach b’ ann de’n t-seorsa de ’m bheil thusa a bha na gaisgich a chum suas ar cainnt, agus a ghleidh saors’ ar duchadh anns na linntean a dh’ fhalbh. Cha b’ ann coltach riutsa bha na balaich a dh’ aobhraich nach do chuireadh a’ Ghaidhealtach riamh fathast fo smachd. Cha b’ ann coltach riutsa bha na gillean a sheas a coir aig Allt a’ Bhonnaich. Tha mi smuaineachadh nam biodh tusa beo anns na laithean ud, gu faight thu ann am measg nan cailleach agus na cloinne; ar no nan tugt idir a chum a bhlair thu, gu ’m falbhadh tu gu togarrach maille ris na naimhdean. Oir tha mi deanamh dheth gu’m biodh nair ort gu ’m faiceadh na Sasunnaich thu ag oibreachadh arson do dhuchadh. Is e sin an comhdhunadh reusanta a dh’ ionnsaidh an bheil do bhriathran ’ga ’m threorachadh. Tha e soilleir nach e Gaidheal ceart a th’ annad. Tha thu ’n a do namhaid do’n Ghailig; agus air an aobhar sin, cha’n eil e glic do Ghaidheal sam bith eisdeachd riut, na do chomhairl’ a ghabhail. Tha do leithid-sa na’s cunnartaiche do bheatha na Gailig na ni sam bith eile a tha ’g oibreachadh ’n a h-aghaidh. Ach is ann le bhi ga cleachdadh ann am fein-dhion a neartaichir cainnt nan Gaidheal. Mar sin is e mo dhochas agus mo ghuidhe gu’m bi an dream a tha eudmhor agus foghainteach air a taobh a faotainn an tuilleadh neart gus a coir a sheasamh. Agus tha mi da rireadh ann an duil, gu bheil gach Gaidheal treibh-dhireach air feadh gach cearn de’n t-saoghal mhor tre ’m bheil sliochd nam beann air a’ sgaoileadh, a miannachadh gu ’m biodh sonas agus buaidh a leantuinn, mar thoradh air saothair na muinntir sin, a tha cho duineil ag oibreachadh ann an comh cheangal ris “A Mhod Ghaidhealach.”

CROMUEL.

’Nuair a thuigeadh ’an Alba cionnnis a bha Cromuel ’s a luchd-cuideachaidh a’ laimhseachadh an righ, bha sluagh na duthcha gle dhiombach. Agus chaidh cuid co fad’ ’s gu’n d’ iarr iad a dhol a chogadh an aghaidh arm Chromueil fathast. Cha robh Cinn-iuil nan Cumhnantach deonach air dol co fada sud, agus labhair na ministeirean mar le aon ghuth an aghaidh cogaidh. Ach fhuair Diuc Hamiltoin aireamh mhiltean do ’shaighdearan oga, dealasach air taobh an righ mar bha e féin, gus a leantuinn do Shasunn a chuideachadh chairdean sam bith a bh’ aig an sin. Thainig Cromuel gu h-obann air an Diùc, aig aite ris an abrar Uarsington, ’s chuir e ’n ruaig air a shaighdearaibh neo-iunnsaichte; chaidh an Diùc féin a dheanamh ’na phriosunach, ’s a ris a chur gu bas. Cha tainig ach tearc de a luchd-leanmhuinn air an ais.

Ach ’nuair a chualas ’an Duneidin

(Air a leantuinn air taobh 63.)

SANAS.

Do Mhuinntir Cheap Breatunn.

Ma tha dealbh agad—tintype no photo—a tha thu air son a mheudachadh gu math agus gu ceart, na bi air do mhealladh le coigrich nach aithne dhut, ach cuir gu ’r n-ionnsuidh-ne i, agus ni sinn a meudachadh gu curamach, agus air doigh a chordas riut. Cha ’n ’eil teagamh nach fhaca tu ar n-obair cheana aig cuid dhe do choimhearsnaich, agus ma chunnaic, ni an obair i-fhein a mholadh dhut. Tha ar prisean iseal, air dhoigh ’s gu freagair iad air sporan an duine bhochd cho math ’sa fhreagras iad air sporan an duine bheairtich.

Halpern Copying Company,
SYDNEY, C. B.
Aug. 10, ’99. —3 mo.

RI CHREIC.

FEARANN a bhuineadh do EOSEPH GILLIOS, aig Forks Shidni, mu 7 mile on bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Air a dheagh obrachadh.

FEARANN aigForks Road,mu cheithir mile on bhaile, ri taobh fearann Mhic-Thearlaich, —mu cheud gu leth acaire.

FEARANN a bhuineadh do SHEORAS BOUTILIER, ann anCoxheath ,mu thri mile o’n bhaile, anns a bheil mu cheud acaire. Tha e ’na fhearann math, faisg air an rathad-iaruinn, air a dheagh obrachadh, agus tigh us sabhal air.

Prisean agus Dail Reusanta.

Phœbe Brookman.
Sidni, C. B.

J . S. Brookman, M. D.
OIFIS: Os cionn stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - - C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, - - - C B

A. J. G. MacEACHUINN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, NOTAIR, &c .
Fear-ionaid àrd chùirtean Nobha Scotia agus Newfoundland.
SIDNI, C. B

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIG: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

MAC-TALLA:
Paipear Gailig, —an aon fhear dhe sheorsa tha ri fhaotainn.

A TIGHINN A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

Naigheachdan na Seachdain, Sgeulachdan, Dain, Orain, Eachdraidh, Litrichean, agus nithean taitneach eile air an toirt seachad o am gu am.

THA SGOILEARAN
matha Gailig a sgriobhadh dha daonnan, agus a cumail leughadh taitneach ri sean agus og.

’S coir do gach neach aig am bheil gradh do
CHAINNT A SHINNSIR,
a bhi ’ga ghabhail, ’ga phaigheadh, ’s ’ga leughadh.

A PHRIS:
DOLAR ’SA BHLIADNNA.

Bu choir dhaibhsan a tha deanamh ghnothuich
SANAS
a chur anns a MHAC-TALLA; oir, tha e ’na phaipear cho math anns an doigh sin ’sa ghabhas faotainn.

THA E DOL
FAD US FARSUING,
agus anns gach aite do ’m bheil e dol thatar ’ga shar leughadh.

CUIR DEUCHAINN AIR.

Faoighnich air son
EDDY’S

EAGLE Parlor Matches, 200s
EAGLE Parlor Matches, 100s
VICTORIA Matches 65s
LITTLE COMET Matches

An Seorsa ’s Fhearr air an t-Saoghal.
Gun srad Pronnaisg Annta.

The E. B. EDDY CO., Ltd.
HULL, P. Q.

---

[63]

[Vol . 8. No. 8. p. 7]

(Air a leantuinn o thaobh 62.)

gu’n do chuireadh Tearlach gu bas, bha gach ard ’ns iosal air an lionadh le feirg. Rainig an naigheachd air an t-Sabaid; agus air an ath la chaidh Tearlach II., mac ’us oighre ’n fhir a chuireadh gu bas, eigheach ’na righ. Cha robh an t-oganach so ach ochd bliadhna deug a dh’aois aig an am. Bha e air teicheadh do’n Olaind roimhe sud. Ach ged a bha iad dleasdanach do’n righ, ’na inbhe fein, cha robh iad gus a ghabhail gun chumhachan. Dh’ fheumadh e a’ Chomhbhoinn sholuimte ’s an Cumhnant’ aideachadh, ’s a lamh sgriobhaidh a chur riu, mu ’n gabhadh iadsan orra fein boidean a bhi dileas dha. Chaidh teachdairean a chur da ionnsuidh air son cordaidh ris mu’n ghnothuch so. Bha Tearlach og deonach gu leor air na h-uile ni a dh’ iarr a’ Pharlamaid Albannach a dheanamh— ’s e bha. Ciod an ni nach deanadh ’s nach gealladh esan, ’n uair a bhiodh sin gus a ghnothuch fein a chur air aghart? Ach bha e ’cumail a ghnothuich greis gun chur an dara taobh gus am faiceadh e ciod a thachradh do innleachd uaigneach eil’ air nach robh fios an sin. Bha e ’n deigh Montros a chur a nall do thaobh tuath Alba le sea ceud Gearmailteach, agus tearc de Rioghalaich a bh’ air teicheadh do ’n Olaind an deigh bais ’athar. Na ’n soirbhicheadh le Montros, mar bha e ’n duil, gheibheadh Tearlach air ais gu rioghachd a shinnsir gun taing do ’n Pharlamaid; gun a bhi fo Chumhnant idir. ’S mar sin ged a bha e gealltuinn nan uile nithe a dh’ iarr iad, bha e ’faotainn leth-sgeulan gu dail a chuir ’s an ni. Thainig Montros air tir ’an Arcu. Thug e air aireamh de oigridh an eilein sin gabhail ’s an arm aige. Leo sin ’s na thug e as a’ Ghearmailt, ghabh e air aghart gu tir-mor Alba. Ach choinnich oifigeach da ’m b’ ainm Strachan fo chomannda Lesli e, air iomall a tuath Shiorrachd Rois, ’s chuir e as a cheil’ a chuid shaighdearan. Theich Montros ’na aonar, ’s chuir e eudach saighdeir cumant’ air fein, gus a chur as aithne. Thug se e fein suas do Mhac Leoid Asainn, a bha air bith roimhe sin, ’na ’armailt fein. Thug Mac Leoid suas e do oifigich na Parlamaid. Bha binn a bhais air a toirt a mach air son gach olc a rinn e roimhe sin. Chrochadh e air an aona la fichead de cheud mhios an t-samhraidh, 1650. ’N uair a chuala Tearlach mar a thachair do Mhontros bha e ullamh gu ’ainm a chur ris gach Cumhnant ’us paipeir a dh’ iarradh a’ Pharlamaid. Dh’ fhag e ’n Olaind air an t-seathamh la deug de mhios meadhonach an t-samhraidh, ’s thainig e air tir aig bun amhainn Speigh, ’s ghabh e air aghart gu Sruileadh. Bha na h-Albannaich ro aoibhneach air son e thighinn. Nochd muinntir Dhuneidin gu h-araidh, gu ’n robh iad aighearach le teineachan aoibhinn a chumail a’ losgadh re na h-oidhche, ’s a bhi dannsadh timchioll orra.

Bha ’m beachd fein aig Parlamaid Shasuinn mu thighinn Thearlaich. Bha Eirinn air dol troimhe so—bha i roinnte ’na buidhnibh, cuid an aghaidh, ’s cuid air taobh an righ. Chaidh Cromuel a null le dusan reisimeid, ’s an uine ghoirid cheannsaich e gu h-iomlan an duthaich sin d’a riaghladh fein. Agus a nis bha e air tighinn air ais, agus gun dail rinn e deiseil air son a leithid a dheanamh air Alba ’s a rinn e air Eirinn. Thainig e nall do Alb’ air ceann feachd shea mile deug eadar choisichean ’us mharc-shluagh. A reir nois Alb’ o shean, chaidh teine fhadadh air mullach gach cnuic o ’n chrich Shasunnaich gu Duneidin, leis an robh rabhadh air thoirt do ’n t-sluaigh gu ’n robh namhaid air bristeadh a steach air tir. Ghabh am feachd Sasunnach air aghart, a h-uile ceum gu Duneidin gun a bhi ’coinneachadh ri dad ach tir air a fasachadh—an spreidh ’s am biadh air falbh, gun ni air fhagail de ’m b’ urrainn namhaid feum a dheanamh. Ach chuireadh stad orr’ aig Duneidin. Bha Seanalair Daibhidh Lesli an sin an deigh garadh dionadh agus sreath Dhaingnichean a tharruing eadar Libht’ agus Duneidin air nach bu chomasach do Chromuel faotainn seachad. Bha e mu’n cuairt do am na Lunasdail, ’s bha moran uisg’ ann leis an robh na Sasunnaich ro mhi-chomhfhurtail air chul a gharadh. ’N uair a dh’fhairtich air Cromuel an t-Albannach a thoirt idir gu ionad tharruing lann, ’s a thoisich tinneas air lagachadh a chuid feachd, b’ éigin da pilltinn a deas gu aite ris an abrar Dunbarr, a tha fad an ear-dheas air Duneidin, ri cois na mara, far am faigheadh e biadh o’n chabhlach a bha ga leantuinn. Dh’ fhag Lesli an sin, ’ionad dionaidh, ’s lean e air sail Chromuel, ’s ghabh e sealbh air mullaichibh nan cnoc a bha os ceann an airm Shasunnaich, air sheol ’s nach b’ urrainn iad gluasad gu deas no gu tuath gun chunnart a bhi air an gearradh as. Cha b’e Lesli so Iarla Lebhen, ach fear a b’ oig’, agus saighdear nach bu mheasa.

(Ri leantuinn.)

SANAS.

Tha toil againn aireamh luchd-ghabhail MHIC-TALLA a dhublachadh air an t-samhradh so, agus air son sin tha sinn a toirt nan tairgsin a leanas.

I. Neach a chuireas ugainn tri dolair air son triuir luchd-gabhail URA, gheibh e bliadhna dhe’n MHAC-TALLA dha fhein a nasguidh.

II. Neach a chuireas ugainn ceithir dolair air son ceathrar luchd gabhail URA, gheibh e bliadhna dhe’n MHAC-TALLA a nasguidh agus an leabhar-oirnn “Na Baird Ghailig.” Cha bhi an tairgse so fosgailte ach gus a teirig na th’ againn de na leabhraichean sin.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am bheil clo-bhualadh de sheorsa sam bith agad ri dheanamh? Ma tha, sgriobh dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA, ag innse ciod a tha dhith ort.

Gabhaidh am MAC-TALLA as laimh clo-bhualadh a dheanamh ann an Gailig no ann am Beurla, agus bi an obair air a deanamh cho grinn ’s cho math sa gheibh thu ann an aite sam bith.

CLO-BHUALADH!
CLO-BHUALADH!

Am Feillire.

SEPTEMBER, 1899.

1 Di-haoine La Thobarmuire, 1644.
2 Di-satharna La Worcester, 1661.
3 DI-DONAICH XV. Donaich na Caingis.
4 Di-luain An t-aramach am Paris, 1870.
5 Di-mairt
6 Di-ciaduin Eirigh Righ Seumas, VII, 1688.
7 Dior-daoin
8 Di-haoine
9 Di-satharna La Flodden, 1513.
10 DI-DONAICH XVI. Donaich na Caingis.
11 Di-luain La Chamus Coinnich 1297
12 Di-mairt La Abareadhain 1644.
13 Di-ciaduin Ciad Mhod a’ Chomunn Ghaidh, ’san Oban, 1892
14 Dior-daoin
15 Di-haoine Toirt a staigh a chunntais uir, 1752.
16 Di-satharna
17 DI-DONAICH XVII. Donaich na Caingis.
18 Di-luain Glacadh Cuebec, 1759.
19 Di-mairt Clodh-bhualadh a cheud leabhair, 1471.
20 Di-ciaduin
21 Dior-daoin
22 Di-haoine Da Sliabh a’ Chiamhain, 1745.
23 Di-satharna
24 DI-DONAICH XVIII. Donaich na Caingis.
25 Di-luain
26 Di-mairt La Bhalaclava, 1854.
27 Di-ciaduin Bas Sheumais Fhaolain, 1852.
28 Dior-daoin
29 Di-haoin An fheill Mhicheil.
30 Di-satharna

MUTHADH AN T-SOLUIS.

An Solus Ur, L. 4, U. 11, M. 19 F.
A Cheud Chairteal L. 12, U. 5, M. 35 F.
An Solus Lan L. 19, U. 8, M. 17 M
An Cairteal mu Dheireadh L. 26, U. 10, M. 49 M

Cuir impidh air do nabuidh cur a dh’ iarraidh MHIC-TALLA. A phris, dolar ’sa bhliadhna

AODACH MATH.
Na ’m biodh gach seors’ aodaich coltach ri cheile, bu choma c’aite ’n ceannaicheadh tu e. Ach cha’n ann mar sin a tha. Tha aodach math agus aodach don’ ann. Tha aodaichean g’ an creic an aiteachan nach fhiach an deanamh.

AN DEANAMH.
Ma bhios aodach math air a dhroch dheanamh, cha’n fhearr e na droch aodach. Ma tha thu glic gabh comhairle, agus seachainn an droch aodach ’s an droch dheanamh.

THA AGAINNE
aodaichean matha dhe gach seorsa agus bidh iad air an deanamh gu math. Cha bhi e cumhang no farsuinn; freagraidh e dhut anns gach doigh, agus bidh toileachadh agad ann fhad ’sa mhaireas e.

Niall Mac Fhearghais.

---

[64]

[Vol . 8. No. 8. p. 8]

Comhradh,

Mar gu’m b’ ann eadar dithisd nighean Dhomhnaill, Mac Mhic-Dhomhnaill Duibh.

MAIREARAD.

Thuirt Mairearad nigh’n Dhomhnaill,
’S i toiseachadh gu ciuin,
A phiuthar ciod an t-ordagh,
A nis mu’n deonach thu?
Ma ’s ionnan duit is dhomhsa,
Bi ’t oigh is gheibh thu cliu;
’S na iarr dhuit fein de sholas
Ach bhith posda ris an uir.

MARSAILI.

’Sin nuair labhair Marsaili,
’S bu taitneach leam a gloir;
A phiuthar, ’s beag mo chiatadh
Do bhriathraibh sin de bheoil.
Gum b’ fhearr leam seal de mhacnas
Ri mac mhic Eachainn Oig,
Na bhith crabhadh mar ri sagairt
Agus paidearan ’nam dhorn.

MAIREARAD.

Ochoin! ’s truagh an fhaosaid sin,
A phiuthar ghaolach og,
Meud do thoirt do ’n t-saoghaltachd,
’S nach bi sinn daonnan beo.
Bu ghniomh bu mho gu cobhair riut
Do leabhar a bhith d’ dhorn,
Na bhith falbh air ghealltan fasaich.
Gun sailm ach gairich bho.

MARSAILI.

Mun gabh thu fearg le ardan rium,
Bidh m’ aicheadh dhuit gu mall;
Ach ’s truagh am beachd a dh’ fhas annad,
’S gun t’arach am measg Ghall.
Gabh fein sgeul an easbuig
Th’ air ar creideamh-ne mar cheann,
Dh’ fheuch an sinne ’n t-ordagh so
Na ’m posadh a bhith ann.

MAIREARAD.

Tha iomad ni ga chleachdadh
La lagh eaglais anns gach ait,
Nach faigh thu anns a Bhiobull,
Ged ’s e freum gach firinn’ e.
’S fearr posadh, ge b’e thogras e,
Na losgadh is cuis bhais;
Ach ge b’e thig gun aon diu,
Bi cinnteach gur h-e ’s fearr.

MARSAILI.

B’ fhearr leam bhith gu catanach
Le taintibh is le stor;
A bhith gu taisgeach, tairbheartach,
Le airgiod is le or;
Bhith gu riomhach, fasanta
Le pasmunn is le srol,
Na bhith seargadh ri claich chrabhaidh
Gun fiu a ghair, ach bron.

MAIREARAD.

’S aite-gleidhte diomain
’San do chuir thu t’ uile stor,
’S gun ann ach seorsa phigeachan,
’S gum brisdear iad gu foil.
’N t-ait ’sa bheil mo thasgaidh-sa
Tha glasan air do-leoint’;
On tha mo stiubhart saibhir
Bheir e lathail domh mo lon.

MARSAILI.

B’ fhearr leam bhith gu daonnachdach
Ri feomaichibh gach la
A bhith gu feusdach, furanach,
Mar bhuineadh roimh luch-daimh’.
On ’s e sin doigh bu trice
Bh’ aig gach mnaoi bu ghlice gnaths,
Na bhith air an gluin ag eadarghuidh’
Ri Peadar no ri Pal.

MAIREARAD.

A bharail a th’ aig cach ort,
’S e aobhar nair a ’s mo,
Gur h-e a chum o ’n chrabhadh thu
Ro mheud do ghraidh air poig.
Nam biodh tu uirnceach, mosguineach,
’Cumail troid ris an fheoil,
Bu deimhinn duit gun coisneadh tu
An rioghachd ’s momha gloir.

MARSAILI.

’N rud nach creid mo chairdean,
Cha ’n fheil fath dhomh bhith ga run,
’S gur math le mnaoi ga beusaichead
A ceile fein ri ’glun.
’N neach nach ith an solus rud,
An conaltradh no ’n cuirt,
Cha chreid na daoine glice
Nach ith e rud ’sa chuil.

MAIREARAD.

’S olc an smuaintinn aignidh
Th’ aig mnaoi aigeallaidh do bheil,
’S a liuthad neach tha ’n cairdeas
Do nach ionnan nadar bheus.
Bidh barail aig a phoitear
Bhios ag ol gach uair ga ’m feud,
Gum bi gach ti an gradh air
An dibh mar tha e-fein.

MARSAILI.

Bha gach neach o’n dainig sinn
Gle stathail ’nan am fein;
Cha bu luchd thoirt dalach iad,
A bhard, no dhaimh, no dh-eisg.
Bu mheasail ri am naistinn iad,
An naire riamh do ghleidh;
Cha’n iarrainn fein a dh’ailgheas
Ach bith san aite ’sam bi iad fein.

MAIREARAD.

’S deacair dhomh-s’ a raitinn riut
Nach nadarra do bheus,
’S far am bi na cairdean
Gur a stathail bhith d’ an reir.
Gluais thusa mar a th’ agad
Dh’fheuch an taitinn e riut fein,
’S cha toill mise moran diumba
Airson dol ri uin ad dheidh.

Duanag.

Le fear an Lagain, an uair a bha e air leabaidh a bhais.

LUINNEAG.

Cha’n fheil feum anns a mhulad
Cha’n fheil treun ris nach cuir e,
Cha’n fheil feum anns a mhulad.

Ailis dhonn gur mor mo ghradh ort;
Gruaidh na naire ’s beul an fhurain.

Tha mi ’n dochas dhiot nach taobh thu
Giullan faoin nach dean do chumail.

’Iain, bi gu math do dh’ Ailis,
Thoir do ghradh dh’ i a mar a bhuineas.

Tha mi ’n so an seombar claraidh,
’S ge fad an dail thig an cuireadh.

Tha mo dhotair ann am Brolas,
’S cha dig e gam choir-sa tuilleadh.

Nam biodh fios aige mar tha mi,
Mharcaicheadh e ’m mam gu h-ullamh.

’S mithich dhomhsa sgur de’m oran,
Bhon tha ’n cronan ’s ann am mhuincal.

’S mor mo pheacaidhean r’ an leughadh,
’S lionmhor iad seach feur is duilleach.

’S lionmhoire na ghaineamh ghlas iad;
Och, mo chreach, cha’n fhaodar fuireach.

Tha mo dhochas uil’ an trocair,
An Ti ghloirmhoir sin a dh’ fhuiling.

Chaidh duine dubh ann an Rochelle, an staid Georgia, a chur a dh’ obair air t-sraid air son coire eigin, agus mhaoidh e gu’n cuireadh e ’m baile ’na theine cho luath ’sa gheibheadh e ma sgaoil. Beagan lathaichean an deigh sin chaidh am baile na theine cinntcach gu leor, agus chaidh gach tagh fiodha a bha ann a losgadh. Ma’s e ’n duine dubh a rinn an cron cha d’ fhuaireadh greim air fhathast.

Chaidh duin’ og d’ am b’ ainm Herbert Howard, a mhuinntir Cornwall, E. P. I., a bhathadh o chionn beagan us seachdain ann an Sacramento, California. Bha e ’g obair air bord bata-smuide ’nuair a thachair an sgiorradh. Chaidh brathair dha a mharbhadh an uiridh ann an cearn eile dhe na Staidean.

C . H. HARRINGTON & CO.
Na Marsantan a’s Fhaide tha Deanamh Gnothuich ann an Sidni.

THA IAD A’ CREIC
Flur, Min, agus Amhlan;
Brogan, Botuinnean, Rubbers;
Soithichean Glaine agus Creadha;
na ’s saoire na gheibhear iad aig marsanta sam bith eile ’sa bhaile.

“SALADA TEA, ”
Na Puinnd ’s na Leth-Phuinnd; an ti a’s fhearr a tha ’n Ceap Breatunn air a phris.

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Leughaidh,
Leabhraichean Nollaig us Bliadhn’ Uire, &c .

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B.

BATHAR CRUAIDH.

Tha mi a nise ’cumail Bathar cruaidh dhe gach seorsa, agus ma tha Sabh Tuagh, Locair, Glas, Sgian, no Tairnean a dhith ort, feuch gu ’n taghal thu orm. Tha mi, mar a b’ abhaist, a’ creic Pant, Olla, Varnish , Putty,Glaine, Paipear-balla agus gach ni eile air son do thigh a dheanamh seasgair agus briagha. Tha mi ’creic gach ni gle shaor.

Aonghas Mac Leoid,
SIDNI, C. B.

50 YEARS’ EXPERIENCE
PATENTS
TRADE MARKS
DESIGNS
COPYRIGHTS &C .

Anyone sending a sketch and description may quickly ascertain our opinion free whether an invention is probably patentable. Communications strictly confidential. Handbook on Patents sent free. Oldest agency for securing patents.

Patents taken through Munn & Co. receive special notice, without charge, in the
Scientific American.

A handsomely illustrated weekly. Largest circulation of any scientific journal. Terms, $3 a year; four months, $1 . Sold by all newsdealers.

MUNN & Co. 361 Broadway, New York
Branch Office. 625 F St., Washington, D. C.

Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—6m.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh seachad, bidh am bata ruith gach latha, mar a leanas:—

A FAGAIL

SHIDNI.
6.30 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
6 p. m.

SHIDNI TUATH.

6.15 a. m.
8 a. m.
9 a. m.
10 a. m.
11 a. m.
12 noon.
2 p. m.
3 p. m.
4.30 p. m.
5.45 p. m.

Victoria Pier.—Tha na bataichean a tha fagail aig 9 a. m. ’s aig 4 p. m . a taghal aigVictoria Pier.

Tursan Direach. —Tha na bataichean a tha fagail aig 10 a. m. ’s aig 3 p. m. a dol direach eadar an da bhaile.

TURSAN FEASGAR.

DI-LUAIN AGUS DI-HAOINE. —Sidni, 7.15 agus 9 uairean: Sidni Tuath, 8 agus 10 uairean.

DI-MAIRT AGUS DI-SATHARNA. —Sidni, 8 agus 10 uairean; Sidni Tuath, 7.15 agus 9 uairean.

J . A. YOUNG, Manager.

CALUM. —Caite bheil thu dol leis an ablach cuidhle sin, a Dhomhuill?

DOMHULL. —Tha mi dol dh’ an cheardaich leatha feuch am faigh mi“tire”ur a chur oirre. Seall fhein mar a tha i air a dhol a cumadh leis cho tana ’sa tha an“tire”air cosg; leig mi ruith leatha tuilleadh us fada.

C. —Sin agad mullach na goraiche, ’Dhomhuill; cha bu choir dhut leigeil leis na“tires”cosg mar sin idir. Co-luath ’sa chi thu iad a fas tana, thoir dh’ an cheardaich iad ’s mairidh na cuidhlichean moran na’s fhaide. Seall a cuidheal so agamsa, cho math ’sa bha i riamh, ged a tha i ruith an rathaid fad choig bliadhn deug. Agus ’se na“tires”a bhi air an deagh chur orra is aobhar dha.

D. —Co tha deanamh na“tires”dhutsa ’Chalum? Cha chreid mi fhein nach eil an“tire”air a chuidhil sin na’s fhearr na aon a chunnaic mi o chionn fhada.

C. —Tha, am fear a tha deanamh gach cuirean gaoidhneachd a bhios agam,—

SEUMAS S. BEUTAN,
ann an SIDNI,

agus b’e mo chomhairle dhutsa dhol g’a ionnsuidh le d’ obair fhein. Theid mi an urras ma theid, nach bi ’n t-aithreachas ort. Tha e ’g obair anns a bhaile o chionn corr us naodh bliadhna, agus tha e na’s saoire na gobha sam bith eile. Agus rud eile dheth, cha chum e fadal ort; ni e ’n obair fhad ’sa bhios tu feitheamh rithe. Tha stoc mor de gach seors’ iaruinn us cruadhach aige, agus tha e deanamh Charbadan us Chairtean, a reiceas e gu math saor. Theirig thusa choimhead air.

D. —Ma ta, ni mise sin: agus moran taing dhutsa air son do dheagh chomhairle.