---

[161]

[Vol . 9. No. 21. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. IX. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, NOBHEMBER 23, 1900. No. 21.

O Chionn Tri Fichead Bliadhna.

LE IAIN.

CAIB. III.

A’ FARCHLUAIS AIR NA MNATHAN.

AN uair a fhuair bean Sheumais agus bean Dhomhuill Bhàin á sealladh taigh Lachlann, agus a ràinig iad an rathad mòr, shuidh iad air bruaich na h-aimhne bige.

“Am bheil srad agad ’san adhairc shnaoisein, a Mhor? Ma tha, thoir domhsa làn na h-ite dheth. Tha mi gun aon srad o chionn trì latha. Bha mi ’n duil, an uair a dh’ fhalbh mi o ’n taigh gu ’n iarrainn cromadh ’thombaca an iasad air bean Lachlainn; ach leis a h-uile cabhaig a thainig oirnn cha tug mi uiread is cuimhne air guth a radh rithe. Tha fhios agam gu ’n tugadh i dhomh e, nan d’ iarr mi e. Cha ’n ’eil i mosach idir. Cha b’ ann aon uair no dà uair a thug i dhomhsa tombaca roimhe. Cha ghabh i srad dhe ’n t-snaoisein; ach tha i glé throm air a’ phìob.”

“Ma ta bu trom a màthair fhein air an tì ’s air an t-snaoisein. Is math a tha cuimhe agamsa air a màthair. B’ e sin bean gun ghruaim gun choimhicheas. Cha robh te eile ’s an dùthaich a bheireadh bàrr oirre ann an aoidh ’s an caoimhneas ri luchd falbh is tighinn. Is i nach ruigeadh a leas eagal a bhith oirre gu ’m faiceadh fear a taighe i a’ gabhail tì no snaoisein. Is e fìor dhuine còir a bh’ ann gu dearbh. Cha chuireadh e pìob ’na bheul; agus mu dheidhinn na tì, bu cheart cho math leis cupa de dh’ uisge ’bhuntàta ri cupa dhi. Ach air a shon sin, cha robh e an aghaidh dhise tì a ghabhail uair sam bith a thogradh i. Is iomadh uair a chuir an dòigh a bh’ aice air deanamh na tì ioghnadh orm. Bhiodh poit bheag, bhìodach aice ri taobh an teine gun fhalbh as, agus bòrd ’na ceann—cha b’ e poit tì a bh’ ann idir, ach poit bheag thrì chasan, an aon seòrsa ris na poitean anns am bi sinn a’ bruich a’ bhuntàta, ach gu ’n robh i beag, beag, —agus an dràsta ’s a’ rithist dh’ òladh i tonnag mhath dhe ’n tì thiugh, dhuibh a dheanadh i anns a’ phoit bhig. Cha chuireadh i siùcar no uachdar innte. Bhiodh an adhairc-shnaoisein ’na pòcaid a latha ’s a dh’ oidhche; agus gu dearbh cha b’ e am beagan snaoisein a dh’ fhoghnadh dhi.”

“Am biodh i ’deanamh car ach ag òl tì ’s a’ gabhail shnaoisein?”

“Nach tu ’tha ’nad cheò! Cha robh té eile ’s an dùthaich cho deanadach rithe. Cha rachadh fois no tàmh oirre ach a’ calanas. Anns a’ gheamhradh bhiodh i air a cois mu ’n soilleiricheadh an latha agus bhiodh i gun ’dhol a laidhe gus am biodh e gu math seachad air a’ mheadhain oidhche. Bhiodh srann aice air sniomh, faodaidh mi ràdh, moch is anamoch is meadhain latha. Bha aice sid de phlangaidean rud a chuireadh ioghnadh ort—bha ceithir chisteachan mòra luma làn de phlangaidean cho ciatach ’s a chunnaic tu riamh, anns an taigh an uair a dh’ eug i.”

“Ma ta, ’Mhòr, is beag tlachd a th’ air tì gun siùcar gun uachdar. Bheireadh i an cridhe asam fhein ’nan gabhainn mar sin i. Cha ’n ’eil ioghnadh sam bith orm ged a bha ’n seann duine còir glé choma dhi. Cha ’n ’eil mi tuigsinn c’ ar son a bhiodh tlachd aig duine sam bith dhi na ’s lugha na bhiodh i air a deadh dheanamh, agus rud math leatha.

“Ach eadar dha sgeula, cha d’ thug thu dhomh an adhairc-shnaoisein idir. Is docha nach ’eil srad innte.”

“Mo dhichuimhn; chaidh e as mo chuimhne an uair a thòisich mi ri innseadh dhut mu dheidhinn màthair bean Lachlainn. Cha ’n ’eil innte ach fìor bheagan gu dearbh; ach ’s dòcha gu ’n dean e an gnothach dhuinn an dràsta. Cha ’n e am beagan snaoisein a ni ’n gnothach dhomhsa ’s do Sheumas idir. Cha mhair cairteal snaoisein fada do dhithis a tha cho trom air ’s a tha sinne.”

“Is e gradanadh a th’ agad an so, a Mhòr. Gu dearbh tha e math. An tu fhein a rinn e?” arsa bean Dhomhuill Bhàin.

“Is mi. Co eile? Cha chuireadh Seumas a shròn os cionn snaoisein gradanaidh. Tha e na ’s mò as fhein na sin. Ach is e an gradanadh a bhios mise ’gabhail mar is trice. Is e a ’s treise; agus tha mi ’smaointean gu ’m bheil e na ’s saoire na ’n snaoisein Gallda. Tha amhrus agam gu ’m bheil iad a’ truailleadh an t-snaoisein anns a’ Ghalldachd. Chuala mise fear aig an robh fios ag radh, gu ’n robh iad a’ truailleadh na tì fhein,” arsa bean Sheumais.

“Fan sàmhach. Cia mar a theid aca air sin a dheanamh?” arsa bean Dhomhuill Bhàin.

“Theid mar so: an uair a bhios an tì greis an tarruinn aca, agus a bheir iad a’ chuid a’s fhearr dhe ’n bhrìgh aisde, tiormaichidh iad gu math i, agus cuiridh iad i ann am measg tì eile,” arsa Mòr.

“Tha mi far an cuala mi riamh a leithid.”

“Gu dearbh fhein, a Mhòr, tha thu gu math gu bleith an t snaoisein. Tha e cheart cho mìn ri srad a ghabh mi riamh. Am bheil muillean snaoisein agad?” arsa Màiri.

“Tha sin agam: slige mhòr bhàirnich agus dul a’ chlobha—muillean snaoisean cho math ’s a chunnaic do shùil chinn riamh, a Mhàiri.”

“Tha ’n urram agad fhein, a Mhòr. Cha teid obair sam bith iomrall ort,” arsa Màiri.

“Ach fhad ’s a bhios cuimhne agam air: ciod e do bharail air na bha bean Lachlainn ag ràdh mu dheidhinn a’ mhaoir?” arsa Mòr.

“Ma ta gu dearbh cha ’n ’eil fhios agam. Is dòcha gur e ’n fhìrinn a th’ aice; ach cha ’n ’eil math dhuinne guth no iomradh a thoirt air aon fhacal dhe na chuala sinn. Ma bha ’maor ’na dhuine eucorach, gamhlasach, far an robh e roimhe, faodar a bhith cinnteach nach bi e dad na ’s fhearr far am bheil e ’n diugh. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh, ‘Am fear a bhios carrach ’s a’ bhaile so, bidh e carrach ’s a’ bhaile ud thall,’ a Mhòr.”

“Tha ’n tul-fhìrinn agad. Cha ’n ’eil mòran eòlais aig daoine air fhathast, agus mar sin, cha ’n urrainnear a ràdh le fìrinn co dhiubh tha no nach ’eil e ’na dhuine meineil, cneasda mar a dh’ fheumadh a leithid a bhith.”

“Tha e tlachdmhor gu leòr ri ’fhaicinn; agus tha iad ag ràdh gu ’m bheil e glé shìobhalta ri bruidhinn ris.”

“Beagan taing dha air son a bhith sìobhalta. Faodaidh fear sam bith a bhith cho sìobhalta ri naomh fhad ’s nach cuirear dragh no tuairgneadh air. Nach sìobhalta an coltas a th’ air Ruairidh Ruadh? Agus, mar a tha fhios agadsa, is e fear cho frithir, ’s cho cas ’s cho aingealta ri mhàthair ’s ri pheathraichean ’s a sheas am bròig leathair. Gu ’n cuidicheadh an Cruithfhear beannaichte leis a’ chreutair thruagh a tha ’dol g’ a phòsadh.”

“Nach eireachdail an ceathrar nighean a th’ aig a’ mhaor? Tha iad ag innseadh dhomhsa nach robh an leithidean air an fheill.”

“Tha iad eireachdail ri ’m faicinn gun teagamh sam bith. Ach a dh’ innseadh na fìrinn dhutsa, bu choma leam riamh de nigheannan mòra, boga, plamacha, bàna mar a tha nigheannan a’ mhaoir. Creid thusa mise, an uair a phòsas iad sid, cha bhi annta ach na luidealaich a ’s mò agus a ’s truaighe a bhios anns an dùthaich. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh— ‘Is iomadh rud buidhe nach òr: is iomadh rud còir a bha dubh.’ Ach tha e coltach gu ’m bheil meas gu leòr aig spalpairean òga na dùthchadh air nigheannan bana ’mhaoir.”

“Bu neònach mur bitheadh ’s iad air ùr-thighinn do ’n dùthaich.”

“Bu choma leam riamh dhe na fir a bhiodh a’ bristeadh an cnàmhan as deigh a h-uile nighean òg a bhiodh air ùr-thighinn do ’n dùthaich. Bidh fonn air gille nan lùg, ’s e h-uile rud ùr a ’s fhearr. Tha Tearlach Ruadh an déis cuis mhagaidh a dheanamh dheth fhein leis mar a tha e air an troidh ’s air an òirlich as deigh Anna bhàn a’ mhaoir. Nam faiceadh tusa mar a bha e latha na feilleadh. Cha do leig e as a shealladh i fad an latha. Thug e i fhein ’s a triùir pheathraichean gu ciste rudan-milis, agus cheannaich e punnd an té dhaibh. An sliomair gun tur! B’ fhearr dha gu mòr briogais shlàn a chur m’a athair. Tha ’athair bochd ann an sid ’s gun an t-aodach slàn m’a dhruim latha deug ’s a’ bhliadhna. Cha ’n fhaigh e ach athaodach Thearlaich.”

“Cha ’n ann air Tearlach a tha mi fhein a’ cur na coire idir, ach air a mhàthair. C’ ar son nach robh meas aice air fear a taighe mar bu chòir dhi? Tha e an sid ’na luidean truagh ag obair a h-uile latha ’s a’ bhliadhna. Tha iad ag radh nach fhaigh e ach an greim a ’s miosa dhe ’n bhiadh uaipe. An uair a thig coigreach thun an taigh ’s a nithear greim bidh deiseil dha, bidh Tearlach is Màiri bheag aig a’ bhòrd comhladh rithe fhein ’s ris a’ choigreach, agus fagar Ruairidh bochd aig an teine, mar nach biodh gnothach sam bith aige ri nì no ri neach a th’ anns an taigh. Nach nàr an gnothach sin?”

“Tha cuid mhòr dhe ’n choire aig Ruairidh fhein. Leig e tuilleadh ’s a’ chòir dhe ’toil fhein leis a’ mhnaoi an uair a phòs e i. Bha e gu

---

[162]

[Vol . 9. No. 21. p. 2]

nàdarra ’na dhuine sàmhach, ciùin, foighidneach, agus ghabh ise brath an uilc air. Mu ’n robh iad da bhliadhna pòsda, cha robh fosgladh a bheòil aige ’na thaigh fhein. Chuir i fhein a’ bhriogais oirre, agus chaith i riamh o ’n uair ud i.”

“Cha ’n i ’na h-ònar a tha ’caitheamh na briogais. Chuala mise o urra glé fhirinneach gu ’m bheil a’ bhean aig a’ Bhaillidh ’g a chumail fo smachd mar gu ’m biodh gille beag ann. An uair a bhios an fhearg oirre buailidh i a cas air an ùrlar, agus their i ris e dhunadh a bheoil gu h-ealamh. Cha ’n abair e facal rithe, ach eiridh e gu bog, balbh am mach as an t-seomar agus fagaidh e an sid i.”

“Nach beag a dh’ aithnichear sin oirre an uair a thachras i ri daoine air an rathad mhòr? Saoilidh tu gur i aon bhoirionnach cho ciùin ’s cho sìobhalta ’s a tha beò.”

“Cha ’n ann ri ’m faicinn is còir fir is mnathan a ghabhail idir. Is minic a thainig muir mòr a plumanaich. Chunnaic sinn té is té a bha, a reir choltais, cho ciùin ’s cho baintidh ’s gu ’n saoileadh tu nach leaghadh an t-ìm ’nam beòil, a throideadh gu sgràthail air son rud gle neonach.”

“Tha thu ’g innseadh na fìrinn. Nam bithinn fhein ’nam fhear cha ’n e a h-uile te a ghabhainn.”

“Nam biodh tu ’nad fhear bhiodh tu coltach ri iomadach fear eile ’s an dùthaich— ’nad dhearg amadan a’ falbh o bhaile gu baile as deigh a h-uile nighean a ’s briagha ’s a ’s beulaiche ’s a ’s lugha feum na cheile.”

Anns an fhacal chual’ iad lasgan mòr gàire air an culaobh. Co bh’ ann ach fear de ghillean a’ bhaile. Ged nach tug iad san an aire dha, bha e fad na h-ùine ann an àite eisdeachd dhaibh. An uair a thug iad le chéile ruith chàinidh air, dh’ fhalbh iad dhachaidh, agus bha iad air an tàmailteachadh air son mar a thachair dhaibh.

(Ri leantuinn.)

Sgeulachdan Arabianach.

BEDER, PRIONNSA PHERSIA.

CAIB. XI

Cha d’ thug na briathran a labhair Beder ri Guhara toileachadh sam bith dhi. Tha e fior gu leor gu ’n do thaitinn a chainnt agus a dhoigh agus a choltas rithe an uair a thachair iad ri cheile, agus a labhair e rithe; ach cho luath ’s a chual’ i gu ’m b’ ann air a shaillibh a chuireadh a h-athair an sàs, agus a thainig oirre fhein a duthaich ’fhagail, bha i ’ga mheas mar namhaid ris nach bu choir dhi comunn sam bith a chumail. Ciod sam bith togradh a bh’ aice an toiseach gus a phosadh, mar a bha e ag iarraidh oirre, chuir i roimpe nach biodh cuid no gnothach aice ris, gu h-araidh an uair a smaoinich i gu ’m b’e aon de na h-aobhair a bh’ aig a h-athair an aghaidh a’ phosaidh gu ’n robh Beder ’na mhac do dh’ aon de righrean na talmhainn. Air an aobhar sin runaich i gu ’m biodh i lan-umhail do thoil a h-athar.

Ach air a shon sin, cha robh toil aice gu ’m faigheadh Beder fios gu ’n robh diumbadh aice air. Bha i ’leigeadh oirre gu ’n robh meas mor aice air a chum gu ’m faigheadh i cothrom air i fhein a shaoradh as a lamhan.

“Mo thighearna,” ars’ ise, agus coltas aoidheil, caoimhneil air a gnuis, “an tusa ma ta mac Ghulnara tha cho ainmeil air son a geurchuis agus a maise? Tha mi toilichte gur tu, agus tha aoibhneas orm gur mac thu do mhathair a tha cho measail. Cha robh e ceart do m’ athair a bhith ’n aghaidh dhuinn posadh. Na ’n robh e air d’ fhaicinn, is cinnteach gu ’n robh e air ’aonta thabhairt gu ’m posamaid.”

An uair a thuirt i so, shin i a lamh dha mar chomharradh gu ’n robh i deonach a bhith cairdeil ris.

Bha Beder an duil gu ’n robh e air thuair a bhith ann am mullach a sholais, agus an uair a rug e air a laimh, chrom e gus pog a thoirt d’a laimh. Phut i uaipe e, agus an uair a thilg i smugaid air an clar an aodain, thuirt i, “A thruillich mhosaich, na bi ’nad dhuine na ’s fhaide, ach bi ’nad eun geal air am bi casan agus gob dearg.”

Cha bu luaithe a labhair i na briathran so na bha Beder air a chruth-atharrachadh gu eun dhe ’n t-seorsa dh’ ainmich i. Agus bha ioghnadh is bron gu leor air.

“Thoir air falbh e,” ars’ ise, ri te dhe na mnathan-frithealaidh a bh’ aice, “agus cuir air an Eilean Thioram e.”

Cha robh anns an eilean so ach creagan arda anns nach robh deur uisge, agus air nach fhasadh rud sam bith.

Thug am boirionnach leatha an t-eun mar a dh’ aithn a banamhaighstir dhi, ged a bha truas mor aice ri Beder ’na leithid de shuidheachadh. “Is e gnothach muladach a bhiodh ann,” ars’ ise rithe fhein, “na ’m faigheadh am prionns’ og, maiseach so bas a chion bidh is dibhe. Is docha gu ’n gabh a’ bhana-phrionnsa aithreachas fhathast an uair a thig i g’a h-ionnsuidh fhein, air son an orduigh chruaidh-chridhich a thug i seachad. B’ fhearr dhomh a chur ann an aite anns am faigheadh e bas nadarra.” Air an aobhar sin thug i e do dh’ eilean do am biodh daoine gu tric a’ dol, agus dh’ fhag i e air comhnard maiseach anns an robh a h-uile seorsa de chraobhan-meas a’ fas, agus anns an robh iomadh sruthan uisge.

Tilleamaid a nis gu righ Saleh. An deigh dha fhein agus do mhuinntir eile bhith ’sireadh air son Guhara, an uair nach d’ fhuaradh i, dh’ ordaich e a h-athair a bhith air a dhruideadh a staigh ’na luchairt fhein, agus a bhith air a ghleidheadh gu curamach le freiceadan laidir. Agus an uair a thug e gach ordugh feumail seachad a chum riaghladh na rioghachd a chumail air aghart fhad ’s a bhiodh e fhein air falbh, thill e d’a luchairt fhein a dh’ innseadh dh’ a mhathair mar a thachair dha.

B’ e cheud rud a dh’ fheoraich e an uair a rainig e, c’aite an robh Beder. An uair a chual’ e nach robh sgeul aca air, bha ioghnadh is doilghios gu leor air.

“An uair a chuala mise,” ars’ a mhathair ri righ Saleh, “gu ’n robh thusa ann an cunnart mor aig luchairt righ Shamanndail, thug mi fa near tuilleadh shaighdearan a chur g’ a d’ ionnsuidh, agus anns an am dh’ fhalbh Beder as a so. Feumaidh gu ’n ghabh e eagal, an uair a chual’ e an suidheachadh anns an robh thusa, nach biodh e sabhailte dha fuireach an so comhladh ruinne.”

Chuir an sgeul so dragh mor air an inntinn aig righ Saleh, agus bha aithreachas gu leor air a chionn gu ’n d’ thug e Beder air falbh leis a Persia gun aonta ’mhathar. Chuir e daoine air a thoir do gach aite ach a dh’ aindeoin cho dichiollach ’s a bha iad ’ga shireadh, cha chual’ iad guth no iomradh air. Agus an aite an toileachaidh ris an robh duil aige an uair a chitheadh e Beder agus Guhara posda, is ann a bha doilghios anabarrach mor air. Am feadh ’s a bha e gun fhios aige ciod a thachair do mhac a pheathar, dh’ fhag e riaghladh na rioghachd ann an lamhan a mhathar, agus chaidh e fhein a riaghladh rioghachd Shamanndail. Ged a bha righ Shamanndail aige ’na phriosanach anns an luchairt, thug e dha am meas agus an t-urram air an robh e dligheach.

Air a’ cheart latha air do thill righ Saleh do rioghachd Shamanndail, rainig banrigh Gulnara, mathair Bheder, luchairt a mathar fhein anns a’ chuan. Cha robh ioghnadh sam bith oirre ged nach do thill Beder dhachaidh as a’ bheinn sheilg an latha dh’ fhalbh e: oir bha e ’na shealgair cho diorrasach ’s gu ’m bu tric leis a dhol astar fad’ air thoir na seilge. Ach an uair nach do thill e air an ath latha, no air an treas latha, thoisich i ri eagal a ghabhail gu ’n d’ eirich alltapadh dha. Bha moran a bharrachd eagail oirre m’ a dheidhinn an uair a thill na h-oifigich a dh’ fhalbh comhladh ris agus a dh’ innis iad dhi nach robh e fhein no brathair a mhathar ri ’m faotainn ged a bha iad ’gan sireadh air feadh nam beann fad tri latha. Thuirt iad rithe gu ’m feumadh gu ’n d’ eirich alltapadh dhaibh, ar neo gu ’n robh iad ann an aiteiginn far nach amaiseadh duine orra. Fhuair iad na h-eich a bh’ aca, ach cha robh fhios c’aite an robh iad fhein.

An uair a chuala Gulnara mar a bha, chuir i roimpe nach leigeadh i ris do na h-oifigich gu ’n robh iomaguin sam bith oirre mu dheidhinn Bheder agus righ Saleh. Dh’ aithn i dhaibh falbh g’ an sireadh a rithist. Ghabh i amhrus gu ’n d’ thug righ Saleh leis Beder do ’n chuan, agus gun fhacal a radh ri neach sam bith mu dheidhinn na bha ’na beachd a dheanamh, thug i an cuan oirre, agus ann an uine ghoirid rainig i luchairt a mathar ’s a brathar.

Cho luath ’s a chunnaic a mathair i dh’ aithnich i c’ar son a rainig i. “A nighean,” ars’ ise, “tha mi ’tuigsinn gle mhath nach ann g’ am fhaicinn-sa a thainig tu. Thainig tu feuch am faigheadh tu forofhais air do mhac. Cha dean an naigheachd a th’ agamsa ri innseadh dhut ach ar fagail le cheile na ’s bronaiche na bha sinn riamh. Cha bu luaithe chunnaic mi e ’tighinn an so na bha mi gle aoibhneach. Ach air a shon sin, an uair a thuig mi gu ’n d’ thainig e an so gun fhios dhutsa, bha mi fo dhragh gu leor mu do dheidhinn, o nach robh fhios agad c’aite an robh e.”

An sin dh’ innis i dhi mar a chaidh righ Saleh a dh’ iarraidh na bana-phrionnsa Guhara do Bheder ri ’phosadh, agus mar a thionndaidh gnothaichean am mach gus an deachaidh Beder air chall. “Chuir mise daoine air a thoir cho luath ’s a dh’ ionndrainn sinn e,” ars’ ise, “agus rinn righ Saleh mar an ceudna gach ni ’na chomas a chum forofhais fhaotainn air. A dh’ aindeoin gach oidhirp a thug sinn, dh’ fhairtlich oirnn ’fhaotainn. Ach air a shon sin cha’n ’eil math dhuinn ar dochas a chall. Faodaidh gu ’m faic sinn fathast e an uair a’s lugha ’shaoileas sinn.”

An uair a chuala Gulnara mar a thachair, chaill i gu buileach a dochas gu ’m faiceadh i Beder gu brath tuilleadh. Agus bha i ’cur na coire gu leir air righ Saleh air son mar a thachair.

Thoisich a mathair air a comhairleachadh agus air a radh rithe nach bu choir dhi tuilleadh ’s a’ choir de bhron a dheanamh. “Tha e fior gu leor,” ars’ ise, “nach robh e glic do d’ bhrathair a bhith ’labhairt riut mu dheidhinn a’ phosaidh ud ann an eisdeachd Bheder. Agus cha robh e idir ceart dha Beder a thoirt air falbh a Persia gun do chead-sa ’fhaotainn. Ach o nach ’eil cinnt sam bith againn gu ’n deachaidh Beder a chall, is coir dhutsa gach ni ’nad chomas a dheanamh a chum an rioghachd a ghleidheadh dha. Gun dail sam bith till air ais do Phersia. Bidh e feumail do ’n luchd-riaghlaidh thu ’bhith maille riutha. Agus theid agad air sith a ghleideadh anns an rioghachd ma bheir thu fa near fios a leigeadh am measg an t-sluagh gu ’n deachaidh righ Phersia a dh’ amharc air a sheanamhair.”

---

[163]

[Vol . 9. No. 21. p. 3]

Ghabh Gulnara a’ chomhairle so gu toileach. Dh’ fhag i slan aig a mathair, agus bha i air a h-ais anns an luchairt ann an Ceanna-bhaile Phersia mu ’n d’ ionndrainn iad gu ’n robh i air falbh.

Gun dail sam bith chuir i teachdairean air thoir nan oifigeach a chuir i air falbh a shireadh Bheder, agus dh’ innis i dhaibh gu ’n robh fhios aice far an robh an righ, agus nach biodh an uine fada gus am faiceadh iad a rithist e. Thug i ordugh a’ cheart sgeul a sgaoileadh air feadh a’ bhaile. Agus bha i fhein agus ard-chomhairle na rioghachd a’ riaghladh cho math ’s ged a bhiodh an righ fhein an lathair.

(Ri leantuinn.)

Urchair Thuiteamais.

LE UISDEAN.

B’ ann ’s a’ bhliadhna ochd ceud deug dà fhichead ’sa naoi deug, ’n uair a bha sinn a’ cogadh ris na Frangaich ann an Taobh-tuath America, a bha buidheann de’n armailt Bhreatunnach ann an campa air bruaich aimhne, ann an àite a bha an a dhaingneachadh cho mòr le nàdur ’s gun robh e eucomasach do nàmhaid sam bith tigh’nn orra gun fhios dhaibh.

Cha robh an cogadh ann an America aig an am sin air a chur air aghaidh mar a chi sinn aig rioghachdan an t-saoghail an diugh. Bha muinntir an aite—na h-Innseanaich—mar an ceudna an aghaidh a cheile, agus ghabh cuid dhiubh taobh nam Breatunnach agus cuid eile taobh nam Frangach. Bha iadsan a ghabh taobh nam Breatunnach air an ionnnsachadh mar shaighdearan eile agus air an cumail fo smachd; ach cha b’ ann mar sin a thachair dhaibhsan a ghabh taobh nam Frangach, oir leigeadh leo deanadh mar a thogradh iad, agus faodaidh sinn a bhi cinnteach nach b’e an ni a b’ fheàrr a rinn iad. Dh’ fhalaicheadh iad iad fein a measg chreagan agus air feadh na coille, agus ’nuair a gheibheadh iad cothrom thigeadh iad a mach le’n saigheadan ’s le’n tuaighean agus mhortadh iad gach saighdear Breatunnach air am faigheadh iad greim. Bha luchd-faire a champa gu sònruichte air an gearradh sios gu tric agus air an toirt air falbh far nach faicte tuilleadh iad, agus ’nuair a rachadh luchd-torachd a mach air an son theicheadh na h-Innseanaich cho luaith ’s nach b’urrainn do dhuine sam bith an cur an sàs.

A chum crioch a chur air an t-sealgaireachd so, a bha deanadh call ro mhòr, dhublaicheadh aireamh luchd-na-faire agus dh’ iarradh orra sgaoileadh a mach agus suil gheur a chumail air na h-Innseannaich. ’S ann do reiseamaid shaighdearan-coise a bhuineadh a chuid mhor de luchd-na-faire, agus leis cho dlùth sa bha iad do ’n choille chailleadh moran dhiubh. ’Se ni a b’ iogantaiche mu’n cuairt air a chall a bha ’n so nach robh lorg no larach sam bith ri ’m faicinn a leigeadh fios ciod e an taobh a ghabh iadsan a bha deanadh air falbh leis na saighdearan. Theireadh cuid gur e cealgaireachd a b’ aobhair air, cuid eile gu ’m faodadh na saighdearan losgadh agus mar so a leigeadh a thuigsinn gu’n robh an namhaid air tigh’nn orra; ach bha mòran ann nach creideadh gun robh ni aig cealgaireachd ri dheanadh ris, agus a bha ’m beachd, ged a bha an ni do-thuigsinn aig an am, gun rachadh soileireachadh a chuir air rì uine.

Air maduinn àraidh chaidh buidheann shaighdearan a dh’ ionnsuidh an aite faire bu dluithe do ’n choille a leigeadh air falbh fear d’an companaich a chaidh fhàgail anmoch an oidhche roimhe. ’Nuair a rainig iad cha robh sealladh air agus chuir so iongantas ro mhor orra. “Ach,” ars iadsan, “De tha ’n so ach ni air am bheil sinn air fas ro eolach a nis.” Dh’ fhag iad fear eile ’na àite agus dh’ fhalbh iad a guidhe gu’m biodh soirbheachadh a b’ fhearr leis. ’Nuair a thill iad a rìs bha am fear so mar an ceudna air falbh. Shealladh anns gach aite mu’n cuairt ach cha d’ fhuaireadh e. De nis a ghabhadh deanadh; cha robh maith an t-aite fhagail falamh. Chuir iad seachad beagan ùine a smaointeachadh ciod bu chor dhaibh a dheanadh agus an sin rinn iad suas gu ’m fàgadh iad fear eile. Bha na saighdearan uile fo eagal ro mhòr agus cha robh a h-aon dhuibh a ghabhadh os laimh an t-àite sheasamh. Mu dheireadh fhuair iad fear a thoilich fanachd ach air chumhnant gu’n tilleadh iad ann an uine ghearr. Dh’ fhalbh iad agus ’nuair a ràinig iad an campa chaidh iad a dh’ ionnsuidh a Choirneil agus thug iad dha an eachdraidh o thoiseach gu deireadh. Bha esan fo thrioblaid mhòr ’n uair a chual e mar bha tachairt; ’s e buille ghoirt a bh’ ann dha a chluinntinn gun robh e call a dhaoine ’na leithid de dhoigh. “Thigibh,” ars esan, “a’m’ ionnsuidh air an ath thurus a bhios sibh a falbh agus theid mi mach leibh, oir cha bhi fois agam gus am faigh mi mach ciod is ciall do’n chùis.”

Thug brithran a Chòirneil mor mhisneach dhaibh agus dh’ fhalbh iad ag radh gun tilleadh iad ann an ceann uair an uaireadair. Ruith an uair, thill na saighdearan mar a thubhairt iad agus dh’ fhalbh an Coirneal leo ’Se àite falamh gun duine gun bheathach a bha feitheamh orra. Bha na luirg a rinn an saighdear ’nuair a bha e sraideamachd air ais agus air aghaidh ri ’m faicinn ach cha robh fuil no ni sam bith ann a leigeadh ris ma bha e stri ri namhaid mu ’n deach a thoirt air falbh. Cha b’ ioghnadh riamh gu so e; ach cha robh ac’ air ach duin’ eile a chur ’na àite ’sa dhol air ais do’n champa. Am fear a chaidh a shonrachadh, bu duine treus misneachail e, agus an àm a bhi ’ga fhagail thubhairt e ris a Choirneal ’nuair a bha iad gu fhagail. “Na boidh eagal oirbh air mo shon, cha teich mi de sam bith a thachras.” ’Nuair a ruith an uine thill an Coirneal le chuid dhaoine. Bha iad gu bhi aig an ’nuair a chunnacas an Coirneal a suathadh a shuilean. Bha e a’m beachd gun robh a shiùlean ga mhealladh ach, mo chreach! cha do mheall, oir bha am fear so mar an ceudna air a thoirt air falbh mar gun togte o’n talamh e. Cha robh fios air an turas so coid a ghabhadh deanadh; bha an Coirneil air son reiseamaid shlàn fhagail, ach smaointich e sin nach b’e sin an doigh bu docha grein fhaotainn air a nàmhaid.

Gun fios a thoirt do chach ciod e bha na bheachd, ghlaodh an Coirneil air an t-saighdear a bha ri aite an fhir a dh’ fhalbh a ghabhail, agus thubhairt e ris “Am bheil thusa toileach an t-àite so a sheasamh?” “Ma tha le’r cead,” ars esan, “tha fios agam gu ’m feum mi mo ghnothuch a dheanamh, ach b’fheàrr leam mo bheatha chall air doigh sam bith eile.” “Cha ’n fhag mi,” ars’ an Coirneal, “duine sam bith an aghaidh a thoil.” Cha bhuileach a bha na facaìl sin a mach as a bheul ’nuar a thainig saighdear mor calma air aghaidh agus thubhairt e, “Tha mise toileach an t-àite a sheasamh.” Thug gach duine a bha mu’n cuairt urram dha air son a leithid do thairgse a dheanamh agus bhuail iad am basan ri cheile a thoirt misneach dha. “Cha ’n fhag mi so beo” ars esan. Agus leigidh mi a thuigsinn duibh ma bhios mi ann an cunnart sam bith. Loisgidh mi urchair an fhuaim a’s lugha chluinneas mi, ged nach biodh ann ach ian ag itealaich no duileach nan craobh a tuiteam. Sin agaibh a nis an cumhnant air am fan mi; ma ghabhas sibh i ’s maith ’s mur a gabh cha ’n fhan mi.” ’Labhair thu gu ceart,” ars an Coirneal, “lean thusa mar a chi thu iomchuidh agus bithidh sinne deas gu d’ chuideachadh.” Dh’ fhàg a chompanaich beannachd aige; thill iad do’n champa le smuantean trom. Cha robh an uair ach gann air ruith ’nuair a chualas urchair agus a mach bha ’n Coirneal le chuid dhaoine, cinnteach air an turus so gu ’m faigheadh iad a mach ciamar a bha iad a call nan daoine. Chunnaic iad an saighdear a tighinn n’an codhail beo, slan, agus e a slaodadh Innseanach marbh as a dheigh. “Thubhairt mi ribh” ars esan “gu’n losgainn an fhuaim bu lugha chluinninn agus shabhail sin mo bheatha dhomh. Cha robh sibh fad’ air falbh ’nuair a chuala mi starbhanaich dluth dhomh. Sheall mi mu’n cuairt orm agus chunnaic mi cullach mor ag ionaltradh agus—mar a shaoil mi aig an am—a sealltuinn air son chnothan am measg nan duilleach aig bun nan craobh. Cha do chuir an creutair iongnadh mor sam bith orm, oir tha iad ro phailt ’san àite so, ach leis mar a bha mi le cùram, gun fhios có an taobh a dh’ fhaodadh an namhaid tighinn orm, chum mi sùil gheur air. Mhothuich mi—agus chuir e dragh orm—gun robh e feuchainn ri faotuinn do’n phreas-choille air mo chulthaobh. Cha do leam mi mo shùil dheth agus bha e nis gu bhi stigh do ’n choille. Cha robh mi cinnteach ciod bu choir dhomh a dheanamh. Shaoil leam nach deanadh sibh ach gaire-fanoid ’nuair a chitheadh sibh nach do mharbh mi ach cullach, agus cha mhor nach do rinn mi suas m’ inntinn a leigeadh air falbh ’nuair a mhothuich mi e a deanamh deas air son cruinn-leum a thoirt a stigh do’n choille. Cha do chuir mi dail ni b’ fhaide ann, loisg mi agus leag mi e. ’Nuair a thuit e chuala mi osann a bha mi cinnteach nach buinneadh do chreutair sam bith air thalamh. Chaidh mi null far an robh e, agus faodaidh sibh a bhi cinnteach gun do chuir e iongnadh orm fhaicinn gur e Innseanach a mharbh mi. Bha e air a chomhdach cho innleachdach ann an seiche a’ chullaich ’s gun robh e cu-comasach do neach sam bith aig an astar a dheanamh a mach gur e duine a bh’ann. Bha biodag agus tuadh aige deas air son mo mharbhadh.”

Bha e nis gle shoilleir gur h-ann air am mort a bha na saighdearan a chailleadh. Bha na h-Innseanaich a falbh ann an cruth cullaich agus ga’m folach féin anns a’ choille. ’Nuair a gheibheadh iad cothrom bha iad a tighinn a mach agus, gun rabhadh sam bith a thoirt, a marbhadh nan daoine mu ’m faigheadh iad urchair a losgadh. Bha e farsada gu leoir dhoibh na cuirp a shlaodadh a stigh do’n choille agus an tiodhlachdadh far nach faighte iad. —Highland News.

Saobh-Chrabhadh nan Gaidheal.

Tha leabhar ùr air tighinn a mach an Glaschu anns am faighear mòran do sheann chràbhadh is chreideamh nan Gàidheal. Bha e air a sgrìobhadh leis an Urr Iain G. Caimbeul nach maireann, a rinn ainm is cliù airidh dha féin mar fhear-cruinneachaidh sgeulachdan Gàidhealach. Gheibhear anns an leabhar so cùnntas glan soilleir air ursgeulan, uiriscean, is bruadaran iongantach am measg nan Gàidheal. Chithear na Sithichean aig obair; agus an t-Each Uisge a’ tighinn a mach á doimhne an loch a dheanamh suiridh air gruagaichean aonarach an àm an fheasgair. Anns an leabhar so mar an ceudna gheibhear cunntas air an Sgoil Dhubh, agus air an Diabhul aig an robh a ghnàth àite sònruichte, am measg nan Gàidheal. Bha Mr Caimbeul ro dhìchiollach ann a bhi a’ cur nan seann nithean so ri chéile ann an cànain ghasda ùr labhrach. Gun teagamh fhuair e a’ chànain so ann am beòil an t-sluaigh féin, ach cha’n e a’ h-uile fear a chuireas sgeulachd an t-sluaigh a sìos gu grinn glan mar tha i againn an so. Thionndaidh e a’ Ghàilig gu Beurla bhlasda a bhios ’na tlachd do luchd leughaidh na cainnt sin. Bha eòlas math aig Mr Caimbeul air a’ Ghàidhealtachd gu léir; ach ’s ann an eilein Thiridhe a fhuair e a’ chuid is mò a tha anns an leabhar. Tha dùil gu’m bi leabhar eile a’ tighinn a mach fathast o làmh an ùghdair anns am bi seann chleachdaidhean ar luchd-dùthcha mu bhuidseachas agus mu thaibhsean air an cur sìos air dòigh chomasach fhìrinneach. —Oban Times.

---

[164]

[Vol . 9. No. 21. p. 4]

MAC-TALLA:
AIR A CHUR A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am, litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

Na sgriobh ach air aon taobh de n phaipeir.

Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh s ’is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA.”
SYDNEY, CAPE BRETON

DI-HAOINE, NOBHEMBER 23, 1900.

THA Mod bliadhnail a’ Chomuinn Ghaidhealaich ri bhi air a chumail ann am baile Pheairt air an naodhamh latha fichead dhe ’n mhios (Di-haoine s’a tighinn). Tha àireamh mhor dhuaisean ri bhi air an toirt seachad, agus tha dùil ri coinneamh mhor a bhi ann. Nach b’ iomchuidh an gnothuch do Ghàidheil Chanada cruinneachadh dhe ’n t-seòrsa so a bhi aca uair ’sa bhliadhna? Tha sinn dhe ’n bharail, na ’n rachadh a chur air chois aon uair, gu ’m biodh de dhuinealas ’s de dhilseachd anns na Gaidheil na chumadh suas e air sgàth an gràidh do thir ’s do chainnt an sinnsir.

RE nan ceithir seachduinean romh latha ’n taghaidh, bha moran ri chluinntinn ’s ri leughadh ann am paipearan-naigheachd na dùthcha mu dha sheòrsa sluaigh a bhi ann an Canada, air an roinn o cheile a thaobh nan sinnsirean o’n d’ thainig iad, agus a thaobh nan cainntean a tha iad a’ labhairt. Anns na cearnan sin dhe ’n dùthaich anns am bheil a mhor-chuid de ’n t-sluagh de shinnsireachd Bhreatunnaich, bha ri ’m faotainn daoine a rachadh a chur mar dhleasdanas orra riaghladh na dùthcha a spionadh gu buileach ’s gu bràth á lamhan nam Franagch; agus anns na cearnan anns am bheil a mhor chuid de ’n t-sluagh de shinnsireachd Fhrangach, tha e air innse dhuinn gu robh e air a chur mar fhiachaibh orra feuchainn ris an ni ceudna dheanamh a thaobh na muinntir a bha de shinnsireachd Bhreatunnaich. Is obair mi-iomchuidh ann an dùthaich sam bith a bhi dùsgadh aon earainn dhe ’n t-sluagh an aghaidh an earainn eile air bhonn nach ionann sinnsireachd dhaibh; ach tha e ro amaideach agus ro olc a bhi ri leithid ann an Canada, dùthaich nach ’eil fhathast ach ’na h-òige, agus air an dean comhstri dhe ’n t-seòrs’ ud lagachadh mor. Ach tha e ’na aobhar aoibhneis a bhi faicinn gu bheil an spiorad coimheach sin a dol bàs, nach do shoirbhich leothasan a bha feuchainn ri fhadadh, agus gu bheil iadsan a bha air son an sluagh a chur an aghaidh a cheile a thaobh sinnsireachd us cainnte a nise ’gabhail nàire dhiubh féin air son an deanadais. Gu dearbhadh fhaotainn air sin cha ’n ’eil againn ach sealltuinn anns na paipearan-naigheachd agus chi sinn muinntir gach taoibh a cur na coire air muinntir an taoibh eile, mar chloinn bhig a rachadh bhar a cheile, mu ni a tha iad a nise faicinn nach b’ fhiach an t-saothair. Faodar mar sin a bhi cinnteach, nuair a bhios pàrlamaid eile ri taghadh ann an Canada, nach toirear ionnsuidh cho garg air an t-sluagh a champachadh an aghaidh a cheile mar Bhreatunnaich ’s mar Fhrangaich ’sa chaidh a thabhairt air an turus so. Is dùthaich Canada anns am bheil saorsa thoile féin aig gach duine, fhad ’s is i a thoil an ni a tha ceart a dheanamh, dùthaich anns am bheil na h-aon chòirichean ’s na h-aon sochairean aig gach seòrsa sluaigh, agus cha mheudaich e còir no sochair aon duine còir no sochair sam bith a thoirt bho dhuin’ eile. Tha leud us farsuingeachd innte a dh’ fhoghnas do na h-uile. Tha àit innte do ’n Ghall ’s do ’n Ghàidheal; do ’n Eireannach do ’n Fhrangach ’s do ’n Ghearmailteach; agus mar is luaithe dh’ aontaicheas iad uile cur suas le fàillingean a cheile ’s còmhnuidh a ghabhail an sith ’s an càirdeas, taobh ri taobh, ’s ann is fhearr dhaibh fein agus dh’ an dùthaich anns am bheil iad a deanamh an dachaidh.

THA cuid de phaipearan nan Stàidean a’ deanamh uaill as mar a mheudaich am malairt ris na h-Eileanan Philippeach o’n thainig iad fo ’m brataich féin. Tha luach a bhathair a chaidh a chur do na h-eileanan a nise mu dha cheud mile dolair ’sa bhliadhna na ’s àirde na bha e riamh ’nuair a bha iad fo bhratach na Spàinne. Ach tha aon pàipear a nochdadh nach eil aobhar uaill mhor sam bith aca. Tha luach corr us ceud gu leth mile dolair de stuth làidir air a chur do na h-eileanan gach bliadhna, agus ’nuair a chuirear ri sin fiach a bhidh a chosgas an tri fichead us coig mile saighdear a th’ aig na Stàidean annta, cha bhi ach earann ro bheag dhe ’n da cheud mìle dolair air fhàgail gu chur ri creideas fior mhalairt. Air son an stuth làidir, cha robh cleachdadh aig na h-eileanaich ris, agus b’ fhearr do ’n mhor chuid dhiubh, anns an t-seadh sin co-dhiu, nach fhac’ iad bratach na Stàidean riamh; b’ fhearr, agus do shaighdearan nan Stàidean féin, oir tha na ceudan dhiubh nach d’ rinn ach gann blasad air deoch làidir riamh gus ’n do ghabh iad ’san arm, an diugh ’nan sineadh fuar fo ’n fhòd air neo air an dunadh suas ann an taighean-caothaich.

AM BHEIL GAILIG AGAD?

Ma tha seors’ aodaich sam bith a dhith ort, thig dh’an stor againne. Tha cleireach againn aig am bheil an deagh Ghailig. Tha sinn a’ cumail Aodach dhe gach seorsa, Brogan Obrach, Aodach Iochdair, Leintean Obrach, agus gach ni eile ’chuireas duin’ uime.

Faic dealbh na leine os cionn an doruis.

F . H. REYNOLDS,
AN STOR—Mattheson , Townsend & Co.air Sraid Searlot.

The Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED,

A chuideachd a’s notha tha ’n Canada air son deanamh us creic
Airneis-Taighe ’s Brait-Urlair

Tha Stoc mor againn daonnan air laimh ’nar tigh-ceannachd, air
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceaunaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

SANAS DO CHINN THEAGHLAICHEAN.

Nuair a bhios tu ceanach ni sam bith air son na dachaidh, ’s coir dhut a hbi cinnteach gu bheil e math. Cha’n eil ni a’s dorranaiche na Airneis Ur fhaotainn a tha air a droch dheanamh, no Brat-urlair a tha crion. Againne gheibhear an deanamh ’s an stuth a’s fhearr.

Airneis Ghrinn.
Iomadh seorsa ur agus eireachdail.

Brait-Urlair Bhriagha.
Na seorsachan a bhios buan ’sa chumas an dath.

Gach Seors’ Innsridh Taighe.
Innsidh sinn gu toileach na chosgas e dhut rum no tigh uidheamachadh.

GORDON & KEITH,
SIDNI, C. B.
A. J. GRANT, MANAGER

CLO-BHUALADH de sheorsa sam bith air a dheanamh gu snasail an oifis a phaipeir so. Sgriobh air son phrisean.

---

[165]

[Vol . 9. No. 21. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha an carbad-iaruinn gu bhi ruith air tim-chlar a’ gheamhraidh air an t-seachdain s’a tighinn. Thatar ag radh nach ruith ach aon trein ’san latha; gu’m bi an trein luath air a toirt bhar an rathaid.

Chaochail bean Andra Mhic-Leoid oidhche Di-haoine s’a chaidh. Bha i ann an slàinte mhath, agus cha do ghearan i bhi tinn gu mionaid no dha mu’n do dh’eug i. ’Se tinneas a chridhe a dh’aobharaich a bàs.

Shil caitean beag sneachda deireadh na seachdain s’a chaidh, a cheud shneachd a shil air an fhoghar so Bha an t-uisge ann a chuid bu mhotha de thoiseach na seachdain so. Cha ruigear a leas sùil a bhi ri moran de shide bhriagha tuilleadh gus am bi an geamhradh cruaidh ann.

Chaidh fear Iain Donovan a ghoirteachadh aig an obair iaruinn Dior-daoin air an t-seachdain s’a chaidh, agus chaochail e feasgar Di-satharna. Thuit e air stob iaruinn agus bha slige chinn air a bhristeadh, ’s chaidh an t-iarunn ’na eanachainn. Bhuineadh e do Ingonish, agus cha robh e ach bliadhn’ air fhichead a dh’ aois.

Bha Iubili coithional Mhira air a cumail Di-donaich ’s Di-luain s’a chaidh. Bha an t-Urr. Mr. Calder air a chuideachadh le àireamh de mhinistearan eile. Bha sluagh mor cruinn, agus chaidh ceithir fichead dolair a thional. Bhuineadh Sidni do choithional Mhìra fhad ’sa bha an Dotair MacLeoid na mhinisteir ann. Bha an Iubili air a cumail ann an Sidni ’san t-samhradh.

Tha fear d’an ainn Cyrus J. Doull anns a phriosan an dràsda, far am bheil aige ri fuireach, mur faigh e mach air urrais, gu àm na cùirte moire, a’s t-samhradh s’a tighinn Bha e air a chur an sàs air son nighean a mhuinntir a bhaile, Maud Lowther, a ghoid air falbh ’sa chur do thigh mi-bheusach ann a Halifacs. Fhuaireadh an nighean, agus thugadh dhachaich i toiseach na seachdain so.

Di-ciaduin air an t-seachduin s’a chaidh, bha fear Edwards a bha na shergeant ’s an arm ann a Halifacs a’ dol a phòsadh. Ach ’nuair a thainig an carbad gus a thoirt dh’ an eaglais, fhuaireadh e ’na shineadh marbh anns an t-seomar-chadail ’se ’n deigh peilear a chur troimh ’chridhe. Chaidh e-fhein is cuid de chompanaich bhar a cheile an oidhche roimhe sin, ’s iadsan a tarruinn as, agus thatar a’ deanamh am mach gu’m b’e ’n dragh a thug an aimhreit sin m’a cheann a thug àìr crioch a chur air fhéin.

Tha an cogadh ann an Africa mu Dheas gle fhaisg air a chrich, agus tha e ro-choltach gu ’n dean àireamh mhor de na Boerich an dùthaich fhàgail; oir cha ’n eil iad deònach fuireach fo bhratach Bhreatuinn. Tha moran dhiubh air a dhol thar nan criochan cheana, ’s tha iad a’ dol a dheanamh an dachaidh air fearann a bhuineas do ’n Ghearmailt. Tha aon sgeul ag ràdh gu bheil riaghladh na h-Olaint a’ dol a cheannach fearainn dhaibh far am faod iad cur suas air an son fein mar a bha iad roimhe ma thoilicheas iad sin a dheanamh; ach tha sgeul eile ag radh nach ’eil sin fior, ach gu feum iad a bhi fo riaghladh na Gearmailte, ni nach cord a bheag na ’s fhearr riutha na bhi fo riaghladh Bhreatuinn fhéin.

Tha a bhan-phrionnsa Victoria, nighean Prionnsa Wales, gu bhi air a pòsadh ri Seoras, Prionnsa na Greige. Is e am prionns’ òg so a tha ’na riaghladair air Crete o’n chaidh an t-eilean sin a thoirt á làmhan nan Turcach.

Chaidh muillean-sàbhaidh Mhic-Asguill, anns na Narrows Bheaga, a losgadh oidhche Di-màirt, agus chailleadh gach ni a bha ’na broinn. Cha robh urrasachadh sam bith oirre, agus tha an call air a mheas aig da mhile dolair.

Tha pàrlamaidean Chuebec us Eilean a’ Phrionnsa air an cur m’a sgaoil, agus tha pàrlamaidean ùra ri bhi air an taghadh: ann an Cuebec air an t-seachdamh latha dhe ’n ath mhios, ’s air an Eilean air an darra latha deug.

Chaidh fear Lachlainn MacEachainn, a mhuinntir meinn an Reserve, a chur air falbh an dé dh’ an tigh-obrach, far am bheil aige ri da bliadhna chur seachad. B’e chionta rinn e botull a thilgeadh air a charbad-iaruinn aig cala ’n Dominion oidhche cheathramh latha fichead de dh’ October.

Chaidh fear Iain A. Friseal a mharbhadh leis a charbad iaruinn aig Amhuinn an Iar Phictou maduinn Di luain s’a chaidh. Dh’ fheuch e ri dhol air bord a charbaid ’nuair a bha e ’gluasad a mach o’n challa. Thuislich e, agus thuit e fo na cuidhlichean, far an robh e air a ghearradh ’na mhirean. Bhuineadh e do Hopewell, agus bha e ’g obair air an rathad-iaruinn.

Bha coinneamh aig na liberals an de ag ainmeachadh dhaoine air son parlamaid N. S., an àite ’n Dotair Kendall us Alasdair Johnston a tha nise nam buill dhe’n ard-phàrlamaid. Bha D. D. Mac-Coinnich, á Sidni Tuath, agus Niall I. Gillios, a Glace Bay, air an ainmeachadh. Cha do thagh na conservatives an daoine fhéin fhathast. Bidh an taghadh ann air an darra latha deug dhe’n ath mhios.

Tha aon de na reiseimidean a chuir Canada do’n Transbhaal ri taghal ann an Sasunn air an turus dachaidh, agus tha e air innse gur h-iad a bhios aig Morair Roberts mar gheard pearsanta ’nuair a ruigeas iad Lunnuinn. Ma tha ’n sgeul sin fior, bidh na Canadaich ’ga mheas ’na urrainn mor. Tha “Bobs” cho measail aig na saighdearan ’s gu’m bi iadsan a gheibh a dhol mar gheard timchioll air air an togail gu mor nan sùilean féin ’s an sùilean chàich

Tha a phàrlamaid ùr aig an àm so a seasamh mar a leanas. Tha tri siorrachdan anns nach robh an taghadh aca fhathast a thaobh iad a bhi fad air chul agus nach d’ rainig an t-òrdugh iad cho tràth ’sa rainig e na siorrachdan eile. Tha aon dhiubh sin an Ontario ’s a dha an Columbia Bhreatunnach.

Lib. Con. Ind.
Nobha Scotia 15 5 —
New Brunswick 9 5 —
Eilean a Phrionnsa 3 2 —
Cuebec 57 7 1
Ontario 34 55 2
Manitoba 2 3 2
An Iar Thuath 4 — —
Columbia Bhreatunnach 1 2 1
125 79 6

Tha mar so na liberals 46 na ’s laidire na na conservatives, agus 40 a bharrachd orra ged a rachadh na h-independents leotha; ach ’se ’s docha gu ’n teid a’ chuid is motha dhiubh sin leis an taobh a’s làidire.

Reic-a- mach Mhor
DE
dh’ Aodach Deante, Cotaichean-Uachdair, agus Aodach Cloinne.

Tha sinn a dol a chreic na th’ againn de dh’ Aodaichean romh dheireadh na bliadhna. Is e so creic a’s motha bh’ ann am bliadhna, agus is coir dhut an cothrom a ghabhail air thu fhein a chomhdach air choinneamh a gheamhraidh, fhad ’sa dh’ fhaodas tu sin a dheanamh cho saor.

H . H. Sutherland & Co.

BRATAN EACH
Tha stoc iomlan dhiubh againn, agus air prisean a tha ceart.

Bein Shleigheachan
anns na seorsachan a leanas: Musk Ox,Gobhar Dubh, Gobhar Glas, Wombat, agus bian ainmeil anSaskatchewan Buffalo.

F . Falconer & Son,
Luchd-reic Charbad, Acuinn agus Thruncaichean,
SIDNI, C. B.

KELLY & DODGE,
DEALBHADAIREAN.

Seomar Dhealbh ur os cionn Stor Aonghais Mhic Ghuaire.

Obair Mhath air a deanamh an ealamhachd, ’s air pris reusanta.

FAIC AR N-OBAIR. CORDAIDH I RIUT.

Tha againn air an rathad a’ tighinn
Luchd car de FHLUR MATH Teaghlaich
a theid againn a chreic riut fhein ’s ri do choimhearsnaich air
$4 .00 am Baraille fhad ’sa mhaireas e.
Is fhiach e a h-uile sent de
$4 .25 am Baraille
F . & J. MORLEY,
Drochaid an Rathaid Iaruinn, SIDNI, C. B.

---

[166]

[Vol . 9. No. 21. p. 6]

BLIADHNA THEARLAICH.

LE IAIN MAC-CHOINNICH.

CAIB. XXI.

MARSAIL NAN GAEL DO ’N TAOBH-TUATH.

Air a’ chiad latha de chiad Mhios an Earraich, ghluais Tearlach agus mòr-fheachd an àirm Ghàelich gu tuath agus stad iad ma òidhch’ aig Dunblathain, ach thriall am Prionns’ beagan air aghaidh, agus dh’ fhan e rè na h-òidhche sin ann an Caisteal Dhrumainn tàimheach Dhiùc Pheairt. Air an ath mhadainn fhuair iad na ’n ròidean cho olc is gum b’ eiginn daibh pàirt dheth an cuid trealaich fhàgail as an deighe. Ràinig iad an òidhche sin cho fad air an aghaidh ri Cruidh’ agus chaidil am Prionns’ ann an taigh Mhorair Iain Drumainn am Baile-Ranaich.

Air an lathairne-mhàireach, a b’ e ’n treas latha de ’n mhìos, chunnt Tearlach an àrmailt, agus fhuair e nach do theich urrad dheth na daoin’ air falbh sa’ bha e ’m barail. Chaidh an sin a shonrachadh gu ’n trialladh iad gu tuath nan dà chuideachd. Mhàrsail na Fineachan Gàelach agus am Prionnsa féin an rathad-mòr dìreach gu Inbheirneis, agus ghabh na réiseamaidean Machrach agus am marc-shluadh fo chomannda Mhorair Seòras Moireach an rathad timchioll a tha treòrachadh tro Shiorramachd Aonghais agus Obaraidhean. Bha ’n dà chuideachd gu chéile chodhlachadh ann am bail’ Inbheirneis. Air a’ cheart latha sin, bha Diùc Uilleam na stad a’ caradh drochaid Shruidhleadh a chum ’s gu ’m faigheadh an t-àrm-dearg air aghaidh, chaidh an drochaid sin a bhristeadh le Blackney air tùs a chogaidh ’chum na Gàeil a bha ’g éiridh leis a’Phrionns’ a chumail air an ais.

An uair a b’ eiginn do ’n Diùc fantainn rè latha a’ càradh drochaid ma ’s faigheadh e féin agus armailt thar an abhainn, chuir am Prionns’ agus fheachd, iomadh bial-àth, agus dhìrich a’s thearuinn iad iomadh tulach a’s bealach, g’un umhail de dh’ fhuachd no dhoireann, a’ triall air an aghaidh tro gach cruadal gu Siùlbhlach, suilbhear, neo-acanach. An latha theich iad bharr an t-Sélibhe, cha ’n robh an dùic ach ma astar latha as an deighe, ach air an treas latha chual’ e gun robh an t-àrm Gàelach astar shia latha an ceann air, agus gum b’ann nan dà chuideachd a thriall iad dhachaigh—aon bhuidhean air an t-slighe dhìrich gu Inbheirneis, agus am bhuaidhean eile air rathad mòr an rìgh a ta dol timchioll eirthire cuain Mhontroise agus Obaraidhain. Chunnaic e nise gum bu diamhain da bhi leantuinn na ruaige aig an àm sin; bha ’n t-sion agus am fuachd an impis gasanan fuara reòta dheanamh dheth a’ chuid saighdearan: agus cha robh beanntaichean bàna sneachda na Gàeldachd a bha nise ’togail an cinn dhosracha ghailbheinn na shealladh a toirt dha uch beagan misnich a chum an tòir a leanntainn air luchd nam breacan. Air an aobhar sinn phill e air ais gu baile Pheairt, far an dh’ fhan e beagan laithean; ach cha b’ ann ri obair a ghaisgeich no ’n diùlanaich. Chuir e prasgan dheth na saighdearan ruadha suas air feadh Gàeldachd Pheairt a shàrachadh mnathan, clann, agus càirdean na h-aitean a dh’ éirich leis a’ Phrionns’, agus a thogail chreachan dheth an cuid spréidh a’s amhlainn. Thug iad iomadh dheth na chobhartaich so gu baile Pheairt, ni a reic iad ri muinntir a’ bhaile air son airgeid agus thòisich iad air roinn na criche sinn ann an lathair an Diùca féin! Ghlac iad air an turas gun chliù so, bainn-diùc’ Pheairt agus bainntighearna Shrath-Ailein, a thug iad leo mar phrìosanaich gu ruige Dunéideann, agus chum siad iad fo ghlais fad thrì mìosan anns a’ chaisteal!

Air Di-dòmhnaich an siathamh latha diag de chiad mhìos an Earraich, ràinig Tearlach taigh na Mòidhe, tàimheach Mhic-an-Tòisich na Mòidhe, a tha ma thuaiream sia mìle diag bho bhail’ Inbheirneis. Bha Mac-an-Tòisich féin aig a cheart àm sin na cheann-armailt ann am feachd Righ Deòrsa, ach bha ’bhaintighearn aig a’ bhaile, bean-uasal fhoghainteach aig a robh mòr spéis do’n Phrionns’ agus a bha an deigh àireamh de Chlann-Chatain a thogail na aobhar, ’nuair a fhuair i Mac-an-Tòisich ás an dùthaich. Faodaidh sinn a mheas nach robh arigh a b’ fhearr leis a bhainntighearn’ thighinn a dh’ iarraidh cuid na h-òidhch’ oirre na Tearlach Stiùbhart, a bha i bho chian an geall aig fhaicinn. Bha rùn air a nise fantuinn ann an taigh na Mòidhe car beagan laithean gus an tigeadh an fheachd a bha mun àm so sgaoilte feadh na Dùthcha cruinn cuideachd, oir chaidh innse do Thearlach ann an so gun robh a nàmhaid Morair Loudon le seachd ceud fear ga fheitheamh ann am bail’ Inbheirneis. Ma chùig uairean sa’ mhadainn di-Dòmhnaich chuala Morair Loudon gun robh am Prionns’ ann an taigh na Mòidhe, gun a bhi còladh ris ach prasgan beag dheth a luchd-leanmhuinn. Mu ’n àm sin bha seana bain-tighearna Mhic-an-Tòisich a chomhnuidh ann an Inbheirneis, agus chual i gun dh’ fhalbh am Morair agus fheachd a chum na Mòidhe los am Prionns’ a ghlacadh. Air ball chuir i gill’ òg da ’m b’ ainm Lachunn Mac-an-Tòisich a thoirt fios do bhean a mic mu ’n chùis,

Ghearr Lachunn Mac-an-Tòisich aithghearra talbhainn air feachd a Mhorair agus rainig e’ Mhòidhe na làn fhalas ma chuig uairean sa mhadainn dì luain, leis an naigheachd so: —Gun robh Morair Loudon, le cuig ceud fear ann an uighe mìle do thaigh na

Gheibh na Tuathanaich
ANNS AN
SYDNEY FURNITURE AND MEARCHANDISE STORE.

CLOTH air son
DEISEACHAN Dhaoine agus Ghillean cho iseal ri 25c. an t-slat,
An coinneamh cloimhe.

Bathar Tioram,
Soithichean Creadh’ agus Gloine,
Groceries ,Brogan us Botainnean, agus stoc mor de AIRNEIS-TAIGHE.

CHEAPSIDE WAREHOUSE,
C. S. JOST, Manager.

GABHAR LUACHAN AN COINNEAMH BATHAIR.
June 20, 1900.

Cuireadh. Tha sinn a toirt cuireadh do gach aon a leughas so tigh’nn a choimhead oirnn agus amharc air an stoc a tha sinn a’ cumail. Tha againn aig an àm so:—

LUCHD CAR DE MHIN BHUIDHE.
FLUR, am baraillean ’s am pocannan.
PRONN, VINEGAR ,SPIOSRAIDH,
MOLASSES , PICKLES,
agus gach seorsa BATHAIR-CHANNAICHEAN.

R . H. L. YOUNG & Co.
AN TOGALACH A CHAIPT. MHIC-NEILL,
Aig Oisean Sràidean Shearlot agus Townsend.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROGDEASHN-ACAH DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

TIM CHLAR SAMHRAIDH.

Gus an toirear fios air atharrachadh bidh an Tim Chlar mar a leanas:—

[Clàr - ama]

A’ TAGHAL AIGVICTORIA PIER—A’ fagail Sidni, 9.15 a. m., 4 p. m. A fagail Sidni Tuath, 9.15 a. m., 4 p. m.

TURSAN FEASGAIR.
[Clàr - ama]

A’ TAGHAL AIG ANINTERNATIONAL PIER.

Aon ticket, 10c; 25, $2 .00; 50, $3 .50; 100, $6 .00.

J . A. YOUNG, Manager.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham,
Ceann-suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

Bras d’Or Steamboat Co., Ltd.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 25, 1900, fagaidh an
S . S. “MARION”
BADDECKmaduinn Di-luain, a’ dol gu Mulgrave agus Hawkesbury.

MULGRAVE agus HAWKESBURY Di-luain agus Dior-daoin, an deigh do shoithach a’ “Phlant Line” tigh’n a stigh, a’ dol gu Baddeck agus an da Shidni; agus tràth ’sa mhaduinn Di-satharna a’ dol gu Baddeck agus an da Shidni.

SIDNI aig 6 a. m,, SIDNI TUATH aig 6.30 a. m., Di-ciaduin ’s Di-haoine, a’ dol guBaddeck , MulgraveagusHawkesbury .Di-satharna aig 4 p. m., a’ dol gu Baddeck, a taghal aigBig Bras d’Or, New Campbellton, Boulardarie, Grand Narrows,agusSt . Peters.

FAGAIDH AN
S . S. “ELAINE”
SIDNI aig 7 a. m., SIDNI TUATH aig 8 a. m., Di-mairt, Dior-daoin agus Di-satharna, a dol gu Baddeck agus Hogamah.

HOGAMAH aig 7 a. m., Di-ciaduin ’s Di-haoine, a’ dol gu Baddeck agus an da Shidni, a taghal aigBig Bras d’Or, New Campbellton, Boulardaireagus na Narrows Bheaga.

J . J. MOFFATT, Manager.

F. O. PETTERSON,
CEANNAICHE TAILLEAR.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

---

[167]

[Vol . 9. No. 21. p. 7]

Mòidhe. Air ball chaidh am Prionns a dhùsgadh agus a threòrachadh gu àite falaich ma bhruachan Loch Mòidhe far an tug Loch-iall agus cuid dheth na Gàeil a bha tigh’n na chodhail coinneamh dha; stad iad ann an ionad sin deas gu bualadh air feachd a Mhorair nam b’ fheudar dhaibh. Air an òidhche roimhe sin chuir bain-tighearna Mhic-an-Tòisich seiseir fhear air freiceadan, agus Dòmhnull Friseil, gobha dubh na Mòidhe, mar cheann orra. Chuir an gobha an armailt bheag so ann an òrdugh cho math ’sa dh’ fhaoda e; thug e orra laidhe sios a measg phreasan bealaidh a bha ri taobh an rathaid le gunnaidhean làna, agus gach aon uidhe araid bho chéile; dh’iarr e losgadh cho luath sa chitheadh iad coltas feachd a tighinn dlù dhaibh. Fa-dheoigh thàinig toiseach armailt a’ Mhorair ann an ionad urchair dhaibh, agus loisg an gobha an làn a bha na sheanna mhosg ghlagaich féin nan còdhail; agus air m’ aluinn, ged a b’e urchair h-eab a bha sin, cha b’ ann anns ’san fhraoch a chaidh am peileir! —mharbh e pìobaire Mhic-Leòid Dhùn-bheagain a bha cluich air fior thoiseach na feachda. Cho luath sa chuala còmpanaich a ghobha fuaim na làmhaich, loisg gach fear a ghuna féin, agus leònadh leo so triuir no cheathrar dheth an fheachd. Ghlaodh an gobha an sin le guth ard-labhrach:— “A Chlann Dòmhnuill, seasaibh air an laimh dheis, a Chlann Chatainn seasaibh air an laimh chlì, agus seasaidh mi-féin ’s na Frisealaich sa mheadhon, agus faiceam nach leig sibh anam beò dheth na ghràisg as, a thàinig air tì bhur Prionnsa gráidh a mhort.” Air cluinntinn so do dh-armailt a Mhorair shaoil iad gum b’e guth Loch-iall a chual’ iad, a toirt ordugh de mhor-fheachd a’ Phrionnsa tòiseachadh orra: ghlac maoim a’s uabhas iad gu léir, agus ann am priobadh nan sùl “chuir gach fear aghaidh air iòll ’sa clùl ri ain-eol” a pilltinn air an ais ann am mòr bhreisleich, a saltairt air muin a cheile, am fear bu laige bha e ’n iochdar, ’s am fear bu treise bha e ’n uachdar, agus cha do sheall iad aon uair as an deigh, gus an d’ fhàg iad an gobha agus àrmailt àireamh mhìltean air an cùl. Bha Tighearn òg Bhaile-nan-Gobhann fad iomadh bliadhna ann an armailt Rìgh Deòrsa agus ann an iomadh blàr fuileachdach ás na Rioghdan so, agus chualas e gu tric ag aithris, nach fac e riabh ruaig cho dorainneach ri “Ruaig na Mòidhe.” Chaidh sgeul air euchd a’ ghobha a’ ghiùlan a dh’ ionnsaidh Thearlaich: an sin dh’ fhag e-féin, agus a luchd-leanmhuinn an ionad fhalaich, agus chaidh iad le mor ghàirdeachas gu ’m biadh-maidhne gu taigh na Mòidhe.

Air an latha sin féin an t-ochdamh de chiad mhìos an Earraich, fhuair Tearlach cuid mhath dheth an àrmailt cruinn, agus ghabh e air aghaidh do bhaile Inbheirneis, ni ’thug air Morair Loudon teicheadh le choig ceud diag fear a null thar Port Cheasaig gu Shiorramachd Rois. Bha Morair Seòras Moireach a nis air tighinn leis na réiseamaidean Macrach agus leis na marcaich. Fhuair am Prionns’ a nis’ armailt aon uair eile cruinn, agus thòisich iad air séisd a chuir ri gearasdan Air-nan-Saor. Fo ceann dà latha ghéill an gearasdan agus fhuair iad ann ma thuaiream ceud baraille feòla, &c ., ni a rinn mòran fuasglidh air feum an àirm.
(Ri leantuinn.)

Iadsan a Phaigh.

Oighrig Nic Aoidh, Beinn a Mharmoir.
Tormad Mac Ascuil, Sidni.
Alasdair Mathanach, Malagawatch .
Bean Lachuinn Mhic Gille-mhaoil, Loch Ainslie.
Aonghas Domhnullach, Amhuinn a Tuath.
Anna Mhathanach, Valley Mills.
Aonghas Mac Fhearghais, Port Morien.
M. R. Mac Neill, Benacadie .
Lachuinn Mac Gilleain, Orangedale .
Calum Mac Leoid, Orangedale .
Iain A. Domhnullach, Loch Bhlackett.
Mairi Nic Gill-fhaollain, Braigh Mhargaree.
Iain Mac Fhionghain, (Taillear), Sidni.
Bean Mhurchaidh Mhic Leoid, Sidni.
Micheal H. Domhnullach, Sidni.
Eoseph S. Mac Dhuibhi, Sidni.
Sim A. Gillios, B . C. Chapel.
Catriona Sheathach, Grand River.
Iain Mac Coinnich, Gut Mhira.
Lachuinn Domhnullach, Milton .
D. I. Domhnullach, Bridgeport .
Iain N. Domhnullach. Sidni Tuath.
Iain Mac Amhlaidh, (Eildear), Port Morien.
Bean Iain D. Mhic Fhionghain Kirkwood.
Micheal Mac Neill, Glengarry Valley.
Uilleam Domhnullach, Marion Bridge.
Aonghas Mac Cuithein, Framboise .
Coinneach A. Mac Leoid, Framboise .
Eos A. Mac Fhionghain, Narrows Mhora.
Donnacha Mac Griogair, Amhuinn a Deas, N.S.
An t-Urr. Iain I. Siosal, Pictou , N.S.
Calum Mac Mhannain, Braidalbainn, E. P. I.
Cailean Mac Gilleain, McLennan P. O., Ont.
Iain Dughalach, Sowerby , Ont.
Aonghas Johnson, Park Hill, Ont.
Bean Aonghais Bhell, Wiarton , Ont.
Daibhidh Spence, Toronto , Ont.
Alasdair Friseal, Dunbheagain, Ont.
Calum Deora, Dunbheagain, Ont.
Aonghas Mac Fhearghais, Port Hammond, B.C.
A. B. Mac Leoid, Plymouth Tuath, Mass.
D. I. Mac Pharlain, San Francisco, Cala.
Iain Mac-a- Phearsain, Somerville , Mass.
H. A. Mac Gillebhrath, Ashtola , Penn.
Domhull Mac-an-Toisich, Greenleaf , Michigan.
D. Mac Coinnich, Amhuinn Mhitchell, E. P. I.
Gilleasbuig Nac Phaidein, Hogomah .
Lachuinn Mac Guairi, Amhuinn Mheadhonach
Iain Domhnullach, Beinn Mhic-Gill-Andrais.
Iain Mac Aonghais, Allt nam Breac.

BAS.

—Aig Eilean Christmas, air an 17mh latha de Nobhember, Catriona, bantrach Ailein Mhic Neill. an greusaiche, aig aois ceithir fichead bliadhna ’sa sia. Rugadh i aig a Cheann Dearg, an siorrachd Victoria, agus bu nighean i do Ailean Mathanach. R. I. P.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 8, 1900, ruithidh na Carbaid gachlatha, ach Di-donaich, mar a lea nas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

The Scottish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

Merchants ’ Bank of Halifax
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaidh.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3% ’sa bhliadha.

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’00—1yr.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty, Varnish Gloine, Paipear-balla

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH.
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH,
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Ri taobh EaglaisSt . Andrew’s, air Sraid Phitt.
SIDNI, - - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

J . M. FULMER,
FEAR-ANNLACAIDH US SPIOSRIDH.
Oisean Sraidean Falmouth us Bhentick,
SIDNI, - - - C. B.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & GLAINE LEAC.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MAC FHEARGHAIS,
CEANNAICHE-TAILLEAR.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[168]

[Vol . 9. No. 21. p. 8]

CUMHA.

LE NIALL MAC-AN-ABA.

Do Mhàrtuinn Màrtuinn, do ’m bu cho-ainm Màrtuinn Mor a Bhealaich.

Nam b’ fhear facail no dàin mi
Bho’n la thiodhlaiceadh Màrtuinn ’sa chìll,
Mar chuimhneachan bàis ort
Bheirinn greis air do nàdar math ìnns’.
Cho fada ’s a b’ eol dhomh
Bha gach teisteanas mòr air do thì;
’S mairg fin’ as an d’ fhalbh thu
’S a liuthad deagh ainm air do ghniomh.

’S còir dhomh labhairt neo-chearbach
Ann an toiseach mo sheanachais ’thoirt bhuam,
Mu ’n og mhisneachail, chliuiteach,
So a thog iad air ghiulan Di-luain.
Gu ’n robh silteach gu siubhlach
A tuiteam bho shùilean dhaoin’ uaisl’,
Bho ’n la ’chuir iad ’s an ùir thu,
Ann am fois bho nach dùisg thu a suas.

Bu tu ’n gasan neo-lapach,
Gu ’n robh rogha gach mais’ ort, a laoich;
Nam bu treun anns an fheachd thu
Bhiodh tu ainmeil mar ghaisgeach aig daoin’.
’S mairg a bhagradh an dòrn ort
Nan cuireadh tu ’n tòrachd ga thaobh;
Cha robh fear a thoirt cùis dhiot,
Mar mo bharail, an tùbh so de ’n chaol.

Gaol peathar, gaol bràthar,
Gaol athar is màthar gun cheist,
Gaol mna oig agus leannain
Mar nach faodadh iad fhalach no chleith,
Gaol na mnatha ’thug cioch dhuit,
’S mu ’n ghniomh sin cha b’ aireach i dheth;
Bha sud agad a Mhàrtuinn,
’S tha iad uil’ air an cràdh as do leth.

’S beag an t-ionghnadh do mhàthair
’Bhi gun aighear, gun slàinte, gun sunnd;
Is a sùilean bhi dòrtadh
Ri sior shileadh nan deoir os do chionn.
Gur h-i naidheachd na Ciadain
A bhrosnaich gu liathadh a cùl,
Mu ’n fhiuran ghlan, chiatach,
Dha ’n robh tuigs’ agus riaghailt mhic Diuc.

’S beag an t-iongnadh do chéile
A bhi airsnealach, eisleineach, tinn;
’S a bhi tric ort a’ smaointinn,
’S a bhi ’cadal gle aotrom ga chinn.
Chaill i companach guailne
’S an robh tuigs’ agus uaisle mhic righ;
Gur a h-iomad bean uasal
A bha caoidh an fhir shuairc ’tha ga dìth.

’S ann an toiseach a gheamhraidh
A fhuair do dheagh chleamhnan an sgath;
Chaill iad ceile na baintighearn,
Ort bha ’n aghaidh gun sgraing air dheagh dhreach.
An àm cruinneachadh nan uaislean,
Ort a thigeadh gach tuairisgeul ceart,
’S tu lan modh agus eolais
An àm suidhe mu ’n bhord ann an sreith.

Bu tu marcach nan steud-each,
Cha robh ’n taobh-sa Dhuneideann na b’ fhearr;
Gu ’m bu tlachdmhor thu ’d dhiollaid
Air each cruitheach mor briagha ’chinn àird,
’Nuair a bhiodh tu air Ghalltachd,
’S tu gu ’m buidhneadh an geall leat thar chàich;
Bu leat urram gach reise,
’Fhir mhoir mhacant’ bu bheusaiche gnaths.

’S mor an naidheachd am bliadhna
Gu bheil Lachasa riabhach gun cheann;
Ge b’ e rachadh ga fiachainn,
Tha a seoltan ’s a riaghailt air chall,
Tha a h-uaislean ’s a h-ìslean
A sior-ionndrainn an fhirein a bh’ ann.
Ged a rinn mi sud innse,
Cha do chuir mi ceann-crich air mo chainnt.

Co a sheall ann ad aodunn
Nach deanadh deagh fhaoilte ri d’ ghnàs.
’S mor na bh’ ort de luchd ionndrainn
An àm suidhe ’s a chuirt ’s an taigh bhàn.
Bha do ghnothaichean seasmhach,
’S gu ’m bu lionmhor ort teisteanas àrd;
Dh’ fhàg thu uile iad an riaghailt
Mar a dheanadh neach iarraidh roimh ’n bhàs.

Bha thu foghainteach, làidir,
Bha thu iriseal, tàbhachdach, ciuin;
Dreach an t-samhraidh mar shnuadh ort,
Cha robh ainneart no fuachd ann ad ghnùis,
Fiamh a ghaire air do mhala,
’S bu phailt blàths ann an sealladh do shùl,
’S mor an leon ’thug do bhàs
As a mhuinntir a dh’ fhàg thu ’s an Dùn.

Ciod a bhuaidh a bh’ air duine
Nach robh suas riut bho d’ mhullach gu d’ bhròig’.
Bha thu macanta, siobhalta,
Cha togadh tu strith ’s an taigh-òsd’;
Lan de cheill is de ghliocas,
Lan de dh-eolas ’s de thuigse ’bha mor;
Cuimhneach, sealltuinneach, rianail,
’S cha robh mealladh am briathraibh do bheoil.

’S ann na laighe gun éirigh
Tha ’m fear mòr nach d’ rinn eucoir air neach;
Gu ’n robh tuigs’ agus reusan
A streup riut le cheile mu seach.
Bha thu ceannsgalach, treubhach,
Bu leat urram nan ceud air an fhaich’;
Bha thu modhail, lan eolais,
Is a h-uile ni còir ann ad bheachd.

Bha thu caoimhneil gun àrdan,
’S tu a sior chur do chairdeis an liad;
Bha thu iochdmhor, ro bhaigheil
Ris gach duine ’bha ’n sàs agad riamh.
’S i mo bharail gu làidir
Gu bheil t’ anam làn shàbhailt’ aig Dia;
’S iomad beannachd le dùrachd
’Bha, ’n uair dh’ fhalbh thu, gu ’chùirt leat a’ triall.

Bha thu ’t iasgair ’s ad shealgair,
Gun robh cuimse gun chearb ann an laimh;
’S i do shuil bu ghlan dearcadh,
Cas thu dhìreadh ’s a dh’ astar nam beann.
Anns a h-uile deagh chleachdadh
Bha do shuil is do thlachd gu fior theann;
’S bho ’n la ’chaidh thu fo ’n fhuar-lic
Tha do chàirdean bochd truagh dheth mu ’n call.

AODAICHEAN DEANTE

COTAICHEAN-UACHDAIR foghair us geamhraidh, fad agus goirid, do dhaoine ’s do ghillean. REEFERS do gach neach a tha ’g an iarraidh, air prisean cearta. DEISEACHAN de dh’ iomadh seorsa, do shean us og, agus air na prisean a’s isle.
Tha sinn cuideachd a’ cumail
Stoc lan de Leintean, agus gach seorsa Aodaich-iochdair, Colairean, Cufaichean, Neckties.
Agus ’s ann againn a tha ’n stoc
Thruncaichean is Mhaileidean
a’s motha tha ’n Nobha Scotia.

Taghail a stigh. Cha mheas sinn ’na dhragh sam bith am bathar a shealltuinn dhut.
THE MARITIME PREMIUM CO. Ltd. ,
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a dheanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt, faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

CURRAICHDEAN GEAMHRAIDH

Tha sinn a’ creic Curraichdean Geamhraidh anns gach fasan, ur agus abhaisteach, air an deanamh de gach seorsa aodaich agus Corduroy.

Do Ghillean do Dhaoine ’s do Chloinn.

Tha stoc math de dheagh Lamhannan Geamhraidh direach air tigh’nn a stigh.

H . H. MAGEE.

Is ann againne a gheibhear an caiseart a’s fhearr ’s a’s saoire. Tha sinn a’ cumail na h-uile seorsa, bho’n t-seorsa ’s saoire gus an seorsa ’s fhearr.

Brogan Obrach fhirionnach bho 90c. gu $2 .00 am paidhir. Brogan Grinne bho $1 .35, $1 .50 us $2 .00 suas.
Brogan Obrach Bhan cho saor ri 95c., Cuarain us Brogan Iseal bho 75c. suas.

Tha gach paidhir bhrog a tha sinn a’ creic ur; cha’n eil seann stoc againn idir. Agus tha na prisean cho iseal ’sa ghabhas iad cur air son airgeid.

A . W. REDDEN & Co.
Ross Block, - - South Charlotte St.

Clocaichean.
A mhionaid a thig thu dh’ an stor againne chi thu gur ann againn a tha ’n stoc Chlocaichean a’s motha tha ’sa bhaile. Tha na ballachan gu ire bhig air am falach leotha.

Clocaichean Dusgaidh o $1 .00 suas.
Clocaichean Cidsinn us Seomar-bidh (ochd-latha) o 3.50 suas.
Clocaichean Seomar-suidhe o 5.50 suas.
Clocaichean Talla agus Oifis (8 agus 30 latha) o 5.50 suas.

Theid sinn an urras air gach cloc a reiceas sinn.
BEZANSON ,
An Togalach Hanington. Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

A . R. CARR,
Uaireadairiche is Seudair.
Stoc math de dh’ uaireadairean, Clocaichean, Fainneachan, agus Bathar Airgeid
ROSS BLOCK, CHARLOTTE ST.
Bheir e aire shonruichte do Charadh Uaireadairean.
Sidni, C . B., June 20, ’00— 1yr