---

[193]

[Vol . 9. No. 25. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. IX. SIDNI, CEAP BREATUNN DI-HAOINE, DESEMBER 21, 1900. No. 25.

O Chionn Tri Fichead Bliadhna

LE IAIN.

CAIB. VII.

“AONGHAS FIONN MAC DHOMHUILL HEARRAICH.”

CHA robh dad sam bith cearr ri chur as leith Dhomhuill Hearraich, no as leith a theaghlaich; ach bha iomadh neach a’ labhairt le suarachas mu ’n deidhinn, a chionn nach b’ ann de ghnàth mhuinntir na dùthchadh a bha iad. Thug an t-Uachdaran Domhull as na h-Earradh gus a bhith ’na mhaor-seilge anns a’ ghleann-uachdrach. Bha Domhull ’na dhuine cho grinn ’s cho modhail ’s cho fìrinneach ’s cho onarach ’s a gheibhteadh anns an dùthaich gu léir.

Ged a bha seachdnar de theaghlach aig Domhull, cha do ràinig duine dhiubh a’ bheag a dh’ aois ach an dithis—Aonghas agus Anna. Mar a bha nàdarra gu leòr, fhuair an dithis chloinne so, o nach robh beò ach iad fhein, barrachd dhe ’n toil fhein na gheibheadh iad nan robh an coignear eile beò.

Bha cuid mhath de ghrìd na bàrdachd ann an Domhull. Rinn e iomadh òran éibhinn agus òran molaidh do chuid dhe na coimhearsnaich. Ach feumar a ràdh nach robh olc sam bith ’na bheachd ged a bha e ’deanamh nan òran.

Mur robh Aonghas a mhac na bu chuireadaiche agus na bu gheur-chuisiche na ’athair, cha robh e dad air dheireadh air. Dheanadh e duanag òrain mu thionndadh na boise. Cha deanadh duine sam bith am mach air ’aghaidh co dhiubh a bhiodh e mar mhagadh no da rìreadh an uair a bhiodh e ag innseadh naigheachdan; oir cha tigeadh uiread is fiamh gàire air ’aghaidh. Bu ghlé thoigh leis a bhith ann an cuideachd dhaoine a bhiodh déidheil air naigheachdan annasach. Dheanadh e suas naigheachdan as a cheann fhein ann an ionad nam bonn, agus cha mhòr nach tugadh duine sam bith ’fhacal gur e an tul-fhìrinn a bhiodh annta o thoiseach gu deireadh.

Bhiodh ’athair a’ faighinn phaipearan-naigheachd o’n uachdaran gu math tric, agus o nach robh na paipearan-naigheachd ach ainneamh ri ’m faotainn aig an àm, bu ghlé thoigh leis na daoine a bha ’n geall air naigheachdan a bhith far am bìthteadh ’g an leughadh. O’n a fhuair Aonghas barrachd sgoile na fhuair aon sam bith eile de ghillean òga nam bailtean, agus o’n a bha barrachd ùine aige gu leughadh phaipearan is leabhraichean na bha aig fear sam bith, ach fear ainneamh de ’sheorsa ’s an dùthaich, bha tomhas mòr de dh’ fhiosrachadh aige nach robh aig gille òg sam bith eile a bh’ anns an àite.

An uair a rachadh e air chéilidh, bheireadh e leis paipear-naigheachd ’na phòcaid. Leughadh e gu fileanta do na bhiodh ’s an éisdeachd, cha b’e mhàin na naigheachdan a bhiodh anns a’ phaipear, ach mar an ceudna, naigheachdan nach b’ urrainn a bhith ann, agus nach robh riamh ann am paipear.

Ach b’ann an oidhche nach biodh paipear aige bu mhò a dh’ innseadh e de ròlaiste. Agus mar bu trìce, bheireadh iomadh neach creideas do gach naigheachd a dh’ innseadh e, ged nach biodh a’ bheag sam bith dhe’n fhìrinn annta. Ach bhiodh na daoine bu tùraile, agus bu tuigsiche na cheile gu math tric ag aithneachadh, gu ’n robh e ag innseadh iomadh naigheachd dhaibh nach robh riamh ann an leabhar, no ann am paipear. Ged a theireadh cuid de dhaoine ris nach robh ’na chainnt ach ròlaiste gun bhonn gun bhlagh, cha deanadh e ach gàire riutha. Bu cheart cho math leis a bhith ’g a chàineadh ri bhith ’g a mholadh. Cha ghabhadh e gu h-olc facal sam bith a theirteadh ris.

Bha far-ainm air Aonghas. Riamh o’n a bha e ’na chnapach beag anns an sgoil, b’ e Aonghas Fionn, a theirteadh gu cumanta ris. Fhuair e an t-ainm so a chionn gu ’m b’e deise de chlò aotrom-ghlas a bhiodh e a’ caitheamh mar bu trice. O ’n a bha ’athair ’na shealgair fhiadh, dh’ fheumadh deise ghlas a bhith air an comhnuidh, a chum nach aithnicheadh na féidh e, an uair a bhiodh e ag ealadh orra, seach clach, no gnoban còinich. An uair a dheanadh a mhathair clò dha ’athair, gheibheadh Aonghas deise dheth. B’e deiseachan de chlò gorm no de chlò trom-ghlas a bhiodh air fir agus air fleasgaich òga nam bailtean. Bhiodh iad, air an aobhar sin, a’ samhlachadh Aonghais, o’n a bhiodh deise ghlas air an comhnuidh, ris a’ chlamhan ghlas, ris an abrar gu cumanta, “an t eun-fionn.”

Bha Aonghas Fionn, mar a dh’ fhaodar a thuigsinn, ’na fhear-cuideachd anabarrach math. Cha bhiodh réiteach, no banais, no cuideachd chridheil sam bith eile air feadh na dùthchadh air nach bitheadh e. Ghabhadh e òrain gu leòr, agus mu dheidhinn na dh’ innseadh e de naigheachdan agus de dh’ ursgeulan eibhinn, cha robh crioch air.

An latha ’bha Lachlainn a’ dol a bhuain an fhraoich, thug e an aire gu ’n robh caora le Domhull Hearrach a staigh gu ’leith ann an te dhe na cruachan anns an iodhlainn aige. Leig e leatha gus am faiceadh Domhull Hearrach no a mhac ann i; oir mur faicteadh ann i, is dòcha nach biodh e furasda dhearbhadh gu ’n robh i ann idir.

An uair a bha Lachlainn a’ dol seachad air taigh Dhomhuill Hearraich, bha Aonghas ’na shuidhe ri taobh a’ bhalla, agus e gu trang a’ leughadh phaipearan. “Nach ciatach an gnothach dhuibh a bhith ’leigeadh leis a’ chaoraich ud agaibh a bhith ’g itheadh mo chuid arbhair-sa? An ath uair a chì mise anns an iodhlainn i, spadaidh mi i. Gabh sios agus cuir as an iodhlainn i. Ceangail a’ chonnlach, agus pàigh dhomhsa an domail a rinn i. B’ fhearr dhut gu mòr a bhith ’g a buachailleachd na bhith ’na do shuidhe ’s do dhruim ri balla ’leughadh paipear. Nam bu leam thu ghabhainn ort gu math ’s gu ro mhath le taod fliuch. Cha ’n ’eil annad ach an dearg sheotaire, mar a th’ anns a h-uile fear eile a tha ’cur seachad na h-ùine a’ leughadh phaipearan is leabhraichean. Cuiridh na paipearan ’s na leabhraichean an dunaigh air òigridh na dùthchadh, ma leanas iad air tighinn do’n dùthaich air an ruith air am bheil iad,” arsa Lachlainn ’s e glé chas, corruch ’na inntinn.

Cha d’ thug Aonghas freagairt mhath no olc air Lachlainn. Phaisg e am paipear, agus ghrad dh’ fhalbh e a chur na caorach as na cruachan, agus a cheangal an fhodair. Ghabh e cuairt sìos rathad bruaich na h-aimhne air eagal gu ’m faiceadh bean Lachlainn e, agus gu ’n troideadh i ris. Agus feumar aideachadh gu ’n robh teanga glé ealanta aice an uair a thòisicheadh i ri trod ’s ri connsachadh. Ged a bha Lachlainn doirbh gu leòr an uair a ghabhadh e fearg, cha deargadh e air Catriona. Bha i gu nàdarra ’na boirionnach còir, caoimhneil; ach an uair a chitheadh ’s a chluinneadh i rud nach còrdadh rithe, dh’ fhàsadh i gle chas. Bha fhios aig Aonghas air so, oir cha b’ ann aon uair no dà uair a thug i ruith chàinidh air.

An uair a chaidh e steach do ’n iodhlainn, bha ’chaora staigh gu leith ann an te dhe na cruachan. Chuir e ’mach i gu bog, balbh, agus thòisich e ri ceangal na connlaich

Bha ’n iodlann aig cùl an taighc, agus bha Aonghas a’ cluinntinn cath bruidhne anns an taigh. Thug e sùil air an uinneig a bha ’m barr a’ bhalla, agus chunnaic e gu ’n robh fear dhe na lòsain briste innte. Ghabh e ceum a null thun na h-uinneig, agus chuir e a chluais ri claisneachd feuch an deanadh e ’mach co bha ’bruidhinn ri bean Lachlainn. Ann an tiotadh dh’ aithnich e guth bean Sheumais. Thug an comhradh a bha eadar na mnathan air seasamh far an robh e na b’ fhaide na bha dùil aige. An uair a chual’ e bhith ’g iarraidh air Ceiteig a dhol am mach a shealltainn an robh bean Dhomhuill Bhain a’ tighinn, thuirt e ris fhein, gu ’m bu cho math dha fuireach far an robh e air eagal gu ’m faiceadh Ceiteag e; oir bha fhios aige gu ’n robh i cho luath-bheulach ’s nach ceileadh i dad a chitheadh no ’chluinneadh i. An uair a thàinig bean Dhomhuill Bhain agus a thoisicheadh ri deasachadh na cuirme, thuirt e ris fhein, gu ’m fanadh e far an robh e gus an cuireadh iad crìoch air a’ chuirm.

So mar a chual’ Aonghas a h-uile facal a bha eadar na mhathan o thoiseach gu deireadh. Cha d’ fhalbh e o’n uinneig gus an cual’ e bhith ’g iarraidh air na mnathan a dhol am mach air an dorus an iar. O’n a bha ’n dorus an iar ri taobh garadh na h-iodhlann, bha eagal air gu ’m faiceadh na mnathan e nam fanadh e far an robh e. Cho luath ’s a bha ’na chnamhan leum e ’mach as an iodhlainn, agus ruith e sios leis a’ bhruthach gu bruaich na h-aimhne. Dh’ fhalaich e e-fhein ann an sgor creige. Mar a chaidh ainmeachadh mar tha, chual’ e an comhradh a bha eadar an dithis ban.

Ged a b’ ann le tuiteamas a thachair a dh’ Aonghas a bhith ann an àite éisdeachd do na mnathan an lath’ ud, feumar a radh gu ’n robh e glé dhéidheil air a bhith far-chluais. Bha ’n cleachdadh surach so glé chumanta ann am measg cuid dhe ’n t-sluagh aig an àm ud; agus tha aobhar a bhith ’creidsinn gu ’m bheil iomadh neach a’ leantuinn a’ chleachdaidh so gus an latha ’n diugh. Ach cha chualas riamh a bhith ’moladh nan daoine a bhiodh ’g a leantuinn.

---

[194]

[Vol . 9. No. 25. p. 2]

Ged a bha gach facal eile a labhair na mnathan glé mhath air chuimhne aig Aonghas, b’e na labhair iad mu ’n mhaor a b’ fhearr a bha air chuimhne aige. Bha e anns an àm air tlachd a ghabhail de thé dhe na nigheanan aig a’ mhaor. Thuirt e ris fhein, gu ’n deanadh e gach ni a ghabhadh deanamh a chum fios cinnteach fhaotainn mu ’n dòigh anns an robh am maor a’ deanamh a dhleasdanais mu ’n d’ thàinig e do ’n dùthaich. “Bidh mise,” ars’ esan ris fhein, “a’ gabhail beachd gu dluth air gach ni a chi agus a chluinneas mi. Ma tha dad cearr ri ràdh ris a’ mhaor, bidh fhios agamsa air mu ’n bi mi mòran na’s sinne na tha mi. Chunnaic is chuala mi mar tha rud no dhà mu ’n mhaor nach do chòrd rium.”

Litir a Moosomin.

Tha ’n geamhradh a nis againn an taobh so, agus ’s cinnteach gu ’m bheil sin mar sin agaibh fhein mar an ceudna, ’s aig a chuid a’s motha de leughadairean MHIC-TALLA anns gach àite. Thainig e oirnn an so am bliadhna gu math garbh, le fuachd is sneachda na thoiseach; ach tha sìde bhriagha againn a nis. Tha ’n geamhradh coimheach gu leor na uairean ’s an Iar Thuath; ach cha ’n abair mi gu ’m bheil e cho fior aognaidh idir ris an dealbh a tharruinn Mac Mhaighstir Alasdair, na oran do ’n gheamhradh Ghaidhealach. Ach tha fios againn uile nach biodh Alasdair coir fada ga fhàgail cho mìn, ciuin, boidheach ri samhradh na h-Eadailt, nan gabhadh e os laimh sin a dheanamh.

Tha sinn air fàs cho eolach air an fhuachd a nis ’s nach cuir sinn uighreachd air ’n uair a thig e, ach cha robh sinn mar sin a chiad bhliadhna ’thainig sinn an taobh so. Bha gach bodach na [ ? ]tan a deanamh deiseil airson a gheamhraidh is Sero. Cha robh cuid ro chinnteach, an uair a bha iad a cluinntinn dhaoine ’bruidhinn gun robh Sero a tighinn, ciod an creutair a bh’ ann idir. Chualas [ ? ]n seann duine coir a foighneachd an ann air an rathad iaruinn a thigeadh e, air neo ’n e chas a bhiodh aige; ach mu ’n robh e moran na bu shinne [ ? ]a fhios aige gle mhath air barrachd ’us sin ma chleachdanan Shero. Fhuair gach duine dhachaidh gach connadh ’us eile, ’s chite iad air an t-seachdain mu dheireadh de ’n fhoghar nan sruth gun bhristeadh leis na daimh mhora falbh na bhaile dh’ iarraidh biadh a gheamhraidh, ann a làn dhuil nach fhaigheadh iad gluasad a mach air dorus aon uair ’s gun tigeadh e. Ach a nis tha gach car dheth sin, ’s iomadh rud eile, ga fhàgail air choinneamh a gheamhraidh.

B’ ann car mu ’n àm ud cuideachd, a bha cogadh nan Innseannach ann, ’s ged a bha iad astar math air falbh o’n àite so, cha robh fios aig daoine air ùr-thighinn de dh’ fhaodadh na daoin’ iongantach sin a dheanamh, no de na cumhachdan dorcha dh’ fhaodadh a bhi aca. Mar sin an uair a thainig air duin’ àraidh a dhol do ’n choille aon latha, ’san connadh aige air ruith am mach, ’se shuil gu mor bu thrainge na ’n tuagh, air eagal ’s gu faodadh Innseannach slaodach a bhi air chul gach preas. Cha robh ’m fradharc aige ro-mhath cuideachd, ’s mar sin bha gach bun dubh craoibhe a gabhail chumaidhean iongantach ma choinneamh, a maoidheadh air, ’s a deanamh chleas nach do rinn bun craoibhe riamh roimhe no na dheigh. Ach smaoinich Ailein air na suinn o’n d’ thainig e, ’s gu h-araidh air a chnap-phraisich fhuar a dh’ fhag e stigh, ’s lean e roimhe air gearradh an fhiodh. Sheas e ’n sin tacan a suathadh fhallus ’s ag amharc mu ’n cuairt, ach a chiad shuil a thug e sheas an t-amharc aige far an robh e ’s dh’ eirich gach gas gruaigeadh a bh’ air a cheann air an corra-bid leis an uamhas, agus b’e so a chunnaic e: Innseannach mor urad ri fear de laoich na Feinne, mu dhusan slat uaithe, ’s gunn’ aige, anns an robh (a reir Ailein) coiseachd latha dh’ fhad, agus rud bu mhiosa na sin, e ri guala ’n Innseannaich ’sa shuil ris, ’san ceann eile— ’n ceann cunnartach—air cridhe Ailein. Cha ’n ’eil teagamh nach ann ga fhàilteachadh do dhùthaich a shinnsridh a bha ’n duine coir, ach b’e ’n fhàilte ’chuir Ailein air aon ghlaodh leigeil as a bheat gach sgornan a chuala ’n t-Innseannach riamh ’s a sgain gach craobh mu ’n cuairt. Thug e aghaidh air an taigh; ach na craobhan a bha cho modhail, stolda tiotadh roimhe sin, ’s ann a bha iad a nis nan deann-ruith, a tighinn o gach taobh, a feuchainn ri dhol as an rathad air, agus bha ’bhuil, bha iomadh te nan sineadh na dheigh, agus tha rathad réidh ann gus an latha ’n diugh. A nise, innseadh mi ann an cagar gu ’m b’e nighinn éibhinn le nabaidh do dh’ Ailein a bh’ anns an Innseannach, agus gu ’m b’e maide dubh gual an gunna bha i cuimseachadh air broilleach Ailean.

A thaobh am barr a bhi cho dona cha ’n ’eil an t-airgiod ach gann an taobh so am bliadhna: ’s ainneamh tuathanach aig a bheil sporran reamhar, ged ’tha biadh gu leor aca, ach a chuid sin tha togail stuic tha iad sin na ’s fhearr dheth am bliadhna.

Bu toigh leam tuilleadh a sgriobhadh, ach tha so air fàs car fada mar tha, ’s mar sin cumaidh mi gu uair eil’ e. Nam biodh mo lamh fada gu leor bheirinn ribeag á Bodachan a’ Ghàraidh. Tha mi ’n dochas gu bheil e mairionn. ’S iomadh sgriobhadair taitneach eile tha, a reir choltais, air bòidean samhchair a chuir orra fhein, iad am pinn a fhliuchadh ’sa mheirg a chrathadh dhiubh aon uair eile. Blais air a bhiadh ’s gheibh thu sannt air. Faigheadh iadsan am peann air a phaipear ’s cha ’n iarr iad sgur.

SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

Na Tri Fainneachan.

O chionn fada an t-saoghail, ma’s fhìor na chuala mi, bha iomadh rud a’ tachairt a bha ro iongantach. Bha buidsich ann a thionndadh le buille de shlachdan draoidheachd carragh cloiche gu h-òr, agus duine gu riochd aon a dh’ ainmhidhibh an achaidh, no eadhon gu sgonn maide. Bha iomadh dòigh ann air bacadh a chur air tinnis ’s air a’ bhàs fhéin. Bha dòighean ann air muinntira chumial òg a ghnath, agus air an deanamh aoidheil, ciùin, tlachdmhor anns na h-uile ni air chor a’s gu’m biodh sìth agus sonas a ghnàth a’ riaghladh ’nam measg. Dheanadh iad so gu léir le fàine druìdheil a chur air meur neach, no le trusgan-sìthe a chur uime. Bithidh sinne a tha beo ’s an linn as-creidmhich so gle mhall gu creideas sam bith a thoirt do sgeul faoin de’n t-seorsa, ach tha, aig a’ cheart àm, iomadh leasan maith ri fhaotainn uaith. A bharrachd air sin bithidh sinn ullamh air a bhith ’g ràdh nach robh anns an t-sluagh am measg an d’éirich na beachdan faoine so ach sluagh dorcha, borb, amaideach, aineolach. Tha eagal mòr orm gu ’m bheil sinne, moiteil ’s mar a tha sinn as ar cuid foghluim, mòran ni’s fhaide air ais ann an iomadh ni na iadsan. Innsidh mi sgeula beag no dha a nochdas gu soilleir cho glic ’s cho tùrail ’s a bha’n seann sluagh so.

Bha duine uasal ann aon uair aig an robh fàinne ro luachmhor a bheireadh air duine sam bith aig am biodh e gu’m biodh speis mhòr aig na h-ùile neach dheth. Aig àm a bhàis thug se e do’n mhac bu docha leis air chùmhnanta gu’n gleidheadh se e gus am fàgadh se e mar an ceudna aig a’ mhac bu docha leis aig àm a bhàis, agus mar sin air aghaidh fhad ’s a bhiodh mac a’ tighinn an ionad an athar. A bharrachd air a so, am mac a gheibheadh am fàinne ’sann aige bhiodh riaghladh an teaghlaich agus a chòir-bhreth, eadhon ged a b’ e b’ òige de’n teaghlach. An déigh do’n fhàinne a bhi air a liubhairt a nuas o athair gu mac fad iomadh ginealaich thachair mu dheireadh gu’n robh e aig athair aig an robh triuir mhac a bha anns na h-uile ni anabarrach umhail, agus dleasnach. Bha e cho miadhail orra na’n triuir ’s nach robh fhios aige co aca d’an tugadh e’m fàinne. Mu dheireadh thall ’s e bhuail ’s a’ cheann aige gu ’n rachadh e far an robh an t-òrcheard ’s gu ’n tugadh e air dà fhàinne eile dheanamh cho coltach ’s a b’urrainn da ris an fhàinne bhuadhach ’s nach robh e’n comas do dhuine bha beò eadar-dhealachadh air an t-saoghal a chur eatorra. ’N uair a bha e air leabaidh a bhàis dh’iarr e a mhac bu shine a thoirt ’na làthair, agus air dha comhairlean maithe a thoirt air agus a bheannachd fhagail aige thug e dha fear de na fàinneachan. Chuir e fios air an dara mac agus air an treas mac agus rinn e’n t-aon ceudna riutha. Beagan ùine na dhéigh sin dh’eug e. Thiodhlaic a chuid mac e, agus an déigh do gach ni bhi thairis dh’innis am mac bu shine gu’n d’fhuair esan am fàinne o athair, agus mar sin gur ann aige bha còir air gach ni a dh’fhàg ’athair. Bha mòr-ioghnadh air a dhithis bhraithrean an uair a chuala iad so, ach ’s ann a bha’n t-ioghnadh orra nuair a dh’innis gach fear mar a thuirt ’athair ris. Thug gach fear ’fhàinne fhéin a làthair, ach cha robh e ’nan comas a dheanamh a mach co aig a bha’m fàinne buadhach. Bha’n dithis a b’òige ’g am meas fhéin a h-uile buille cho maith còir air aon dad a dh’fhàg an athair ris an fhear bu shine. Mu dheireadh thall chaidh na fir cho fada thar a chéile ’s gu’n tug iad a’ chùis an làthair a’ bhreitheamh. Thug gach fear a thaobh fhéin de’n chùis air aghaidh le innseadh mar a thuirt ’athair ris. Cha chreideadh fear seach fear dhiu gu’n tug an athair fealag asda; ach bha gach fear car ann am beachd gu ’n d’ thug a bhraithrean ionnsuidh air a char a thoirt as le fàinne meallta thoirt air aghaidh. Ach an deigh na h-uile rud bha leithid a dh’ earbsa aca ’na chéile ’s nach b’ urrainn daibh so a lan chreidsinn. Bha ’m breitheamh e fhéin ann an iom-chomhairle nach bu bheag mu ’n chùis, ach mu dheireadh thug e breth mar a leanas: “Cha ’n urrainn dhomhsa dheanamh a mach co e ’m fàinne ceart, agus mar sin cha ’n urrainn domh radh co aige tha còir air a bhi ’na cheann thairis air an teaghlach. Ma tha e fior gu ’m bheil buaidh shònraichte anns an fhàinne cheart a chum an neach aig am bheil e a dheanamh ionmhuinn ann an sealladh nan uile dhaoine, tha e mar an ceudna cheart cho fìor nach urrainn gu ’m bi a’ bhuaidh shonraichte so anns an dà fhàinne eile. Tillibh dhachaidh, agus sguiribh dhe ’r n-aimhreit. Creideadh gach fear agaibh gur h-ann aige fhéin a tha ’m fàinne ceart, agus a chum sin a dhearbhadh dha fhein ’s do mhuinntir eile, deanadh e strì a chum e-fhéin a dheanamh ionmhuinn leis na h-uile. An neach a bheir barr agus is mo choisneas de ghràdh muinntir eile dearbhaidh e gu soilleir gur ann aige a tha ’m fàinne ceart.” Lean iad a’ chomhairle ghlic so a thug am breitheamh orra, agus rinn iad strì feuch co bu ghràdhaiche ’s bu neo-fhéineile gus mu dheireadh thall an deachaidh gach aimhreit a b’ eatorra mu na fàinneachan air dichuimhne. Chaith iad am beatha gu réidh agus gu sona maille r’a cheile.

Bha aon uair ann an aon de dhùthchannaibh na h-airde-near duine uasal a bha ann an suidheachadh ro àrd ’s a’ rioghachd. B’e a b’ fhaisge ann an

---

[195]

[Vol . 9. No. 25. p. 3]

inbhe air an righ fhéin. Ciod sam bith tubaist a dh’ eirich dha thachair gu ’n d’ rinn e dol as an rathad air choireigin a choisinn dha diombadh agus corruich an righ. Thug an righ ordugh teann, cruaidh e bhi air a ghleidheadh ’na phriosanach fhad ’s bu bheò e ann an seomar beag am mullach tùir àird. Rud nach b’ ioghnadh bha a chridhe gu bristeadh le bron. Bha e cruaidh leis deadhghean an righ a chall, ach bu shuarach leis sin seach a bhi dealachadh r’a mhnaoi ’s r’a phàisdean. Chunnaic e air a shon sin nach deanadh bròn feum sam bith dha, agus gu ’m b’ fhearr dha an oidhirp a b’ fhearr a b’ urrainn da dheanamh air teicheadh as an tùr. Cha robh e furasda dha idir teicheadh. Cha ’n fhaigheadh e sios gun fhios, a chionn gu ’n robh luchd-faire a ghnàth aig dorsaibh an tùir, agus na ’n tilgeadh se e fhein sios on uinneig bhiodh e grad mharbh ’nuair a bhuaileadh e shìos. Bu duine e aig an robh mor eolas mu thimchioll iomadh ni. Bha e ghnath a’ deanamh feum de shùilibh ’s de chluasaibh. Bha e a’ gabhail beachd air gnathannaibh gach creutair bheo air am b’ urrainn dha a bheag a dh’ eolas a chur. Ann an àm na trioblaid rinn an t-eolas so feum mor dha—thug e comas dha air teicheadh as an tùr. ’S ann o ghnàthannaibh daolaig, an creutair beag suarach sin air am feudadh na h-uile neach a bhi gle eolach, a dh’ fhoghlum e an doigh air am faigheadh e teicheadh.

Air feasgar àraidh thainig a bhean gu bonn an tùir, ’s thoisich i ri gul ’s ri caoidh. Labhair e rithe mar so, “Ma ’s maith leat mise a bhi air mo chomas, grad sguir dhe d’ bhròn, agus rach dhachaidh agus na tig air ais gus am faigh thu na nithean so: daolag dhubh bheo, rud beag de sheann ìm, ceirsle bheag de shnath grinn sìoda, ceirsle de shnàth cainbe, ceirsle de chòrd maith làidir, agus cuairteag mhaith de bhall.” Ghrad dh’ fhalbh a bhean dhachaidh, agus fhuair i na h-uile ni dhiu so. An ath oidhche thainig i leo gu bonn an tùir. Dh’ iarr e oirre rud dhe ’n ìm a chur air ceann an daolaig, agus ceann an t-snàth shioda a cheangal m’a meadhon, agus a cur air balla an tùir ’s a h-aghaidh a chur rathad mullach an tùir. Rinn a bhean so. Nis tha e ’na chleachdadh aig an daolaig a bhi sìor dhol air aghaidh air an rathad air am faigh i fàileadh laidir sam bith as a cionn. Nuair a chuireadh a h-aghaidh ri barr an tùir, air dhi a bhi air a tarruing le fàileadh an ime bh’ air a ceann, choisich i suas air a’ bhalla gus mu dheireadh an d’ ràinig i an uinneag far an robh am prìosanach. Fhuair e mar so greim air an t-snàth shioda, agus ’nuair a fhuair, cheangail a bhean ceann na ceirsle cainbe ris. Tharruing e thuige e, agus na dheigh sin an còrd, ’s mu dheireadh am ball. Cheangail e ’m ball ris an uinneig, agus mar so leig e e-fhéin sios leis an uinneig. Fhuair e mar so a shaorsa troimh an eòlas a fhuair e air cleachdadh na daolaig. —An Gaidheal.

“Am Mac mar an t-Athair.”

Aontaichidh gach neach gu bheil e fior ann au tomhas ro-mhor mu lusan ’s mu gach creutair cruthaichte a mach o dhuine, gu bheil “am mac mar an t-athair.” Tha gach Garadair ’s gach Tuathanach a’ saoithreachadh anns a’ chreidimh so, agus tha toradh an saothrach a’ dearbhadh firinn an creidimh. Bhiodh e coltach gu leoir gu’m biodh an lagh a’ riaghladh na bu teinne thairis air gach creutair mar a b’ isle a staid anns a’ chruthachadh. Ma tha e fior gur iad na tri cumhachdan a dh’ ainmich mi a tha sonruchadh cor gach ni anns a’ bheil beatha; tha e so-thuigsinn nach ionann neart do gach cumachd fa leth thairis air cor gach gne chreutair. Mar is isle staid gach creutair ’s ann is lugha ’s is laige a chomasan; oir ’s e meud ’us neart a chomasan a tha ’sonruchadh airde no isle a staid. Cha ’n ’eil mar so dithis de na cumhachdan a dh’ ainmich mi ag oibreachadh cho tric no comasach ann am beatha a’ chreutair ’s a tha iad am beatha an duine. Cha ’n ’eil a chumhachd fein no cumhachd an t-saoghail a’ sonruchadh beatha an ainmhidh is airde staid—a shonais no thruaighe—mar tha iad a’ sonruchadh beatha an duine is diblidh ’n ar measg. Cha ’n ’eil an Saoghal (agus leis an “t-saoghal” tha mi ’ciallachadh gach ni tha buntainn ris o bhreith gu bhas) a’ caisleachadh a’ chreutair air cho iomadh doigh ’s a tha e ’caisleachadh an duine. Do bhrigh nach eil e fein a’ dol an coinneamh an t-saoghail cho tric no cho dian ’s a tha ’n duine, cha’n ’eil an saoghal ’g a choinneachadh air cho liutha bealach. Ann am beatha a’ chreutair an coimeas ri beatha an duine, tha ’chairdean ’s a naimhdean na’s laige. Ach bhiodh e mealltach a radh mu’n chreutair nach eil cumhachd idir aige fein ’s gu h-araid aig an t-saoghal thairis air a bheatha. Mu na h-ainmhidhean is airde comasan, cha ruigear a leas dearbhadh a thoirt seachd aon chuid air a’ ghleustachd a tha iad a’ cleachdadh a chum sonas a shealbhachadh ’us truaighe a sheachnadh, no air gach iomadh doigh anns a’ bheil an saoghal—nan siontan—creutairean eile—pailteas us gainne loin—a’ sonruchadh an neart, an dreach, ’s an aireamh, anns gach tir. Tha so soilleir do gach neach a sheallas mu’n cuairt da ’n a dhuthaich fein, no ’leughas mu eachdraidh ainmhidhean an duthchannaibh eile. Agus tha na ceart chumhachdan a’ riaghladh, ’n an staid fein, beatha nan lus. Ma leughas sinn oibre nan daoine a rannsaich gu geur gne ’us doigh nan lus ’s nan creutairean is isle bith, chi sinn nach ’eil ni is cinntiche na so, gu bheil anns gach staid na comasan is feumaile ’chum beatha ’chumail suas air an neartachadh ’s air an aiseag ’n an neart do’n t-sliochd. Anns an stri mhior gu bhi beo, tha e fior, air aghaidh a’ chruthachaidh anns gach ceum, gu bheil d’ fheum a’ sonruchadh do neart; agus cha ’n e ’n duine a mhain, ach gach bith, a dh’ fhaodas a radh, “Ciod e nach toir neach air son a bheatha.”

Seann Sgeulachd Lochlannach.

’Nuair a dh-iarras sinn soilleireachadh mu thimchioll mòran de na saobh-chràbhaidhean a thainig a nuas duinn o na linntibh dorcha feumaidh sinn, mar is tric, dol do sheanachas agus do sgeulachdan ar n-athraichean.

Theagamh gu’n toir an sgeulachd Lochlannach a leanas beagan soillse air a’ bhaoth-chreideamh sin—cho cumanta, eadhon anns na laithibh so—gu ’n roimh-innis donnalaich nan con gu bheil tuiteamas tubaisteach éigin ri tachairt do’n neach mhi-shealbhach a chluinneas i.

Co-dhiù, tha mi saoilsinn gu ’n taitinn an sgeul ri ’r luchd-leughaidh— ’s mar so—so agaibh e.

Dh’fhalbh Daighrinn gu eilean fad thar a’ chuan agus phòs e nighean bhòidheach òg. Ghabh iad còmhnuidh an sin le cheile rè sheachd bliadhntan, agus bha sianar chloinne aca. Ach, ’s ann a thainig am bàs do’n dùthaich sin, agus ghlac e bean Daighrinn, ’s i ’n lilidh àluinn, gun mheang, gun chron.

Dh’ fhalbh Daighrinn gu eilean eile agus roighnich e bean ùr. An deigh là a’ phòsaidh, thug e leis d’ a dhachaidh i. Ach bha ise olc, cruaidh-chridheach. Thainig i ’stigh far an robh na leanaba muladach. Bha iad a deanamh caoidh agus an gorm shùilean a sìleadh dheur.

Dh’ ùtaich i uaipe gu garg iad, oir bha i gun truas. Cha d’ thug i beòir na aran daibh, ach thubhairt i riutha “Bithidh an t-acras agus an tart oirbh.” Thug i uatha am pilleanan gorma, agus thubhairt i riutha, “Laidhidh sibh air a’ chòmlaich.” Ghlac i uatha an coinnealan dealrach, agus thubhairt i riutha “Fuirchidh sibh anns an dorchadas!”

Anns an oidhche, bha a’ chlann ri gul. Chluinn am mathair iad, agus i fo ’n fhòid uaine—chluinn i iad o’n mharbh-phaisg fhuair, agus chuir i roimhe pilleadh air a h-ais chum bhi ni’s fhaisge dhaibh. Thainig i ’dh ionnsuidh ar Tighearna, agus thubhairt i ris “Thoir cead dhomh dol a choimhead air mo chloinn bhig,” agus rinn i ùrnuigh gun sgur gus an do leig o dhi pilleadh do’n talamh. Gidheadh, thug e aithne dhi teachd a rithisd do’n uaigh mu ’n goireadh an coileach.

Chuir i air ghluasad a buill do-lubadh, sgith, agus streap i balla na réilig. ’Nuair a chaidh i seachad air a’ bhaile-bheag, ’s ann a lion na coin an t-adhar le’n donnalaich an-aoibhinn, mhuladaich. ’Nuair ràinig i ’n tigh, fhuair i a nighean a’s sine, agus i a seasamh air an stairsnich. “Dé tha thu deanamh an sin, mo nigheanag ghaolach,” deir i rithe, “agus c’aite ’m bheil do bhràithrean agus do pheathraichean.” “C’ arson a their thu rium-sa ’mo nigheanag ghaolach?” fhreagair am pàisde, “cha tusa mo mhathair: bha mo mhàthair-sa bòidheach, òg; bha a gruaidhean cho dearg ris an ròs, agus cho geal ris an t-sneachd; ach tha thusa cho bàn ri corp-marbh.”

Cionnas a’s urrainn domh bhi bòidheach, og—thàinig mi à tìr nam marbh, agus is bàn mo ghnùis, Cionnas a’s urrainn domh bhi geal agus dearg, agus cho fada ’n tìm o’n d’ fhuair mi bàs.” Chaidh i a stigh do ’n t-seòmar-chloinne, agus fhuair i iad an sin ’s iad a deanamh caoidh le chéile. Nigh i a cheud diubh, chìr i falt fir eile, chomhfhurtaich i an treas agus an ceathramh, agus ghabh i ’n cuigeamh ’na dà làimh mar b’ abhaist anns na laithean a dh’ fhalbh. An sin thubhairt i r’a nighean a’s sine, “Imich agus iarr air t’athair teachd am ionnsuidh.” Agus ’nuair thàinig Daighrinn a stigh do’n t-seòmar, ghlaodh i, ’s i fo chorraich mhòir. “ ’Nuair a dh’fhàg mi’n tigh so ’dhol do thìr nam faileasan, bha beòir agus aran ann gu leòir; ach a nis tha acras air mo phàisdean gaolach. Bha pilleanan gorm’ aca, agus a nis tha iad a laidh air a’ chomhlaich. Dh’fhàg mi coinnealan dearlach, agus tha iad anns an dorchadas. Ma’s feum dhomh tilleadh an so a rithisd, bithidh tubaist agus mallachd oirbh! Ach, eisdibh! e!sdihh! ghoir an coileach ruadh— fe[ ? ]aidh na h-uile mairbh tilleadh do’n uaighean beul-fhosgailte. Eisdibh a rithisd! ghoir an coileach dubh, agus fosglaidh dòrsan néimh. A nis, goiridh an coileach geal, cha’n urrainn domh fuireach ni ’s fhaide!”

O’n oidhche ri’m beò, ge b’e uair a chluinneadh Daighrinn agus a bhean na coin a deanamh tathunnaich, thugadh iad an sin beòir agus aran do ’n chloinn, agus ge b’e uair a chluinneadh iad na coin ri donnalaich, bhiodh fiamh chritheanach orra, air eagal gu ’n tigeadh an tannasg a rithisd o’n uaigh. —W. H. ’saHighland News.

Cha dean ar neart fhein feum sam bith dhuinn. Cha dean am fear a ’s treise ’s an t-saoghal feum anns a’ chogadh mur bi airm aige. Cha mhò na sin a theid aig daoine air cur an aghaidh an diabhuil mur bi iad comhdaichte le uile armachd Dhé.

---

[196]

[Vol . 9. No. 25. p. 4]

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san t-Seachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $l .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann an Breatunn. an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son 1.52 neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, DESEMBER 21, 1900.

THA MAC-TALLA a guidhe NOLLAIG CHRIDHEIL d’a chàirdean ’s d’a luchd-eòlais anns gach cearna dhe ’n t-saoghal mhor ’s am bheil iad a’ comhnuidh. Agus tha e ’n dòchas gu ’m bi iad beò, slàn air choinneamh iomadh Nollaig eile.

Nach bochd an gnothuch nach urrainn na rioghachdan, beag agus mor, a bhi aig sìth ri cheile. Tha da dhùthaich bheag—Portugal agus an Olaind—a maoidheadh air a cheile ann an dòigh a bheir air daoine a chreidsinn nach ’eil iad fada bho chogadh. Bha ard-chomhairleach aig an Olaind ann an Lorenso Marques, a bha feuchainn anns a h-uile dòigh a b’ urrainn da, laghail no mi-laghail, air na Boeirich a chuideachadh. Rinn Breatunn gearain mu dheidhinn an ni so ri Portugal, a chionn gur ann leis an dùthaich sin a tha Lorenso Marques. Thug Portugal a dhreuchd bho ’n duine so, air dhi a chluinntinn mar a bha cùisean; agus is ann airson an ni so a tha an Olaind a bagradh cogaidh. Tha Portugal agus Breatunn aig an àm so gle chairdeil ri cheile, agus, air an aobhar sin, cha bhi an Olaind cho marbhteach ’sa tha i maoidhteach. Is math gu bheil na dùthchannan so a sealltuinn suas ri Breatuunn, mar a ni gille beag ri duine, air neo cha ruitheadh moran lathaichean seachad ’nuair a bhitheadh iad ann an cìreannan a cheile. Tha an saoghal làn de throimhe-cheile aig a cheart àm; ach tha sinn an dòchas gu ’m bi gach rioghachd, beag agus mor, aig sìth agus samhchair ri cheile ann an ùine ghearr.

BHA beagan fhacal aig MAC-TALLA ri radh, ann an àireamh a thainig a mach o chionn ghoirid, mu chaochladh sheòrsachan sluaigh a bhi ’n Canada, ’s mu chuid dhiubhsan a bha ruith air son na pàrlamaid a bhi feuchainn ri ’n cur an aghaidh a cheile air son buannachd dhaibh féin. Chuir na bh’ aige ri radh beagan feirge air aon de ’n luchd-leughaidh, agus thug e ’n aghaidh oirnn air a shon, agus faodaidh sinn a radh gu ’n d’ rinn e sin ann an dòigh cho ciùin ’s cho uasal ’s gu ’n tug e toileachadh mor dhuinn. Tha cuid de dhaoine ann ’s gu ’n dean iad cronachadh cho garg air neach a shaoileas iad a chaidh cearr, ’s nach e chur ceart a ni iad idir. Cha robh mhiann air MAC-TALLA aig an àm ud, ’s cha ’n ’eil aig àm sam bith, a bhi luidhe na ’s truime air aon taobh na bhios e air taobh eile. Tha e meas nach e mhàin gur e shochair, ach gur e dhleasdanas a bhi togail a ghutha o àm gu àm a thaobh cùisean-riaghlaidh na dùthcha, an ni nach ’eil ceart a chronachadh, agus an ni tha ceart a mhisneachadh; ach cha ’n ’eil na bheachd taobh pàirtidh sam bith a ghabhail, agus ma thachras dha facal a ràdh a chuireas miothlachd air muinntir, cha ’n ann dha dheòin a tha e ’ga dheanamh. “An ni nach cluinn e an diugh cha ’n aithris e màireach;” agus eadhon ann a bhi ’g aithris an ni a chluinneas e, tha e air son aithris gu firinneach, gun leth-bhreth sam bith, agus aig an àm cheudna ann an dreach cho taitneach ’s nach cuir e oilbheum air neach sam bith a bhios ’ga leughadh.

Na Gaidheil an Africa.

Mar ann an ioma ceàrn eile do’n t-saoghal tha Gàidheil an Africa ris an canarCape Town Highlanders;agus tha sgeul cianail ach cliùteach a’ tighinn dhachaidh mu’n déighinn. Bha dà fhichead diubh air an cur mar ghearasdan ann am baile beag ris an abrar Jacobsdal, agus fhuair iad an deuchainn. Chuir iad a suas am bùth ann an cùirt ceithir cheàrnach le tighean air gach taobh dhiubh. An déigh dhoibh a bhi an sin ùine bheag, rinneadh ionnsuidh fhiadhaich orra ás na tighean anns an robh mnathan Dùitseach a bha fo chùram ’s fo ghleidheadh nan Gàidheal. Aon mhaduinn aig leth-uair an déigh ceithir thòisich na Boers air losgadh orra air gach taobh. Bha e ro-dhuilich dhoibh iad féin a dhìon a thaobh gu’n robh na naimhdean air cùl ballachan nan tighean, agus na mnathan Dùitseach ’gam biadhadh agus ’gan cuideachadh. As an dà fhichead ud thuit ceithir deug agus leònadh ceithir deug ré nan naoi uairean a mhair an strì. Fhuair iad fuasgladh an déigh mheadhon-là troimh chùignear d’an luchd-dùthcha féin a thàinig o’n amhainn Modder air dhoibh a thuigsinn gu’n robh an co-Ghàidheil aig Jacobsdal ’an teinn. Theich na Boers ’nuair thàinig a’ chuignear ud, air dhoibh a bhi saoilsinn gu’n robh armailt a’ tighinn ’nan déigh. Losgadh an sin gu làr tighean nan troiteirean far an robh na Boerich air am falach agus air am beathachadh ré ceithir làithean mu’n d’ rinn iad an ionnsuidh fhuileachdach chasgraidh air na Gàidheil. Tha an sgeul so a’ cur ’nar cuimhne seann sgeulachd air euchdan na Féinne.

LUACH ANABARRACH.
Cot-Uachdair air $5 .25.

Tha Cotaichean-uachdair air an creic an eile air pris moran na ’s airde na so, nach eil faisg cho math ris, ann an aodach no ann an deanamh.

COTAICHEAN A’S FHEARR AIR PRISEAN EILE.
$5 .75, $7 .50, $8 .00, $12 .00

F . H. REYNOLDS,
AN STOR—Mattheson , Townsend & Co.air Sraid Shearlot.

THE Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
Airneis-Taighe ’s Brait-Urlair.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Sanas do Chinn Theaghlaichean.

Nuair a bhios tu ceanach ni sam bith air son na dachaidh, ’s coir dhut a bhi cinnteach gu bheil e math. Cha’n eil ni a’s dorranaiche na Airneis Ur fhaotainn a tha air a droch dheanamh, no Brat-urlair a tha crion. Againne gheibhear an deanamh ’s an stuth a’s fhearr.

Airneis Ghrinn
Iomadh seorsa ur agus eireachdail.

Brait-Urlair Bhriagha
Na seorsachan a bhios buan ’sa chumas an dath.

Gach Seors’ Innsridh Taighe
Innsidh sinn gu toileach na chosgas e dhut rum no tigh uidheamachadh.

GORDON & KEITH,
SIDNI, C. B.
A. T. GRANT, MANAGER

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

---

[197]

[Vol . 9. No. 25. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Tha an t-sìde o chionn faisg air da sheachdain air ais anabarrach briagha, ged a bha latha no dha air an t-seachdain s’a chaidh anabarrach fuar; cha b’ urrainnear side geamhraidh a b’ fhearr iarraidh. Tha gu leòr de shneachda air an talamh gu ròidean grinn a dheanamh, nach fhacas an leithidean mu ’n àm so o chionn àireamh bhliadhnaichean. Cha b’ urrainn duine ach gann guidhe b’ fhearr a dheanamh a thaobh a gheamhraidh na gu ’m maireadh an t-sìde ’s na ròidean direach mar a tha iad gu toiseach an earraich.

Thachair sgiorradh muladach aig Loch Ainslie Dior-daoin air an t-seachdain s’a chaidh, leis an do chaill Tearlach Mac-Gilleain a bheatha. Bha e frithealadh air muillean-bualaidh a bha ’g obair ’s an t sabhal aige, agus air dha bhi ’glanadh na h-inneil-fhasgnaidh chaidh a lamh an sàs, agus bha i air a gearradh dheth os cionn caol an dùirn. Bha e ’na sheann duine, tri fichead ’sa tri deug a dh’ aois, agus thug am pian ’s an call fala buille cho trom dha ’s gu ’n do chaochail e an ath latha. Bha e ’na dhuine measail anns a’ choimhearsnachd. Dh’ fhàg e bean agus teaghlach mor.

Bhuail an da bhàt’ -aiseig, an Acadia ’s an Hygeia na cheile faisg air Point Edward, Di-màirt s’a chaidh. Bha an oidhche a fàs dorcha, agus bha iad gu math dlùth dha cheile mu ’n d’ thug na sgiobairean fa-near gu robh iad an cunnart bualadh; an sin dh’ fheuch iad ri cheile sheachnadh, ach gu mi-fhortanach chaidh iad aon rathad, agus bhuail ceann-toisich na h-Acadia an cliathaich na Hygeia. Rinneadh spealgadh agus bristeadh mor air fiodh agus rinn a’ bhuille crithneachadh mor air an da bhàta, ach air chùl sin, cha d’ rinneadh call sam hith. Chuir an Acadia a dh’ ionnsuidh na laimhrig aig Point Edward, agus thainig am bàt’ eil gu Sidni. Tha e air innse gu robh ùpraid uamhasach air bòrd an Acadia an deigh dhi bualadh, daoine air choltas a bhi dol as an céill leis an eagal, a’ tilgeadh an cuid aodaich dh’an uisge ’s ’gan deanamh féin deiseil air son a bhàis. Bu luchd obrach a mhor chuid dhiubh, a’ dol dhachaidh o’n obair-iaruinn.

Thatar a’ dol a dh’ fheuchainn ris an taghadh a bhristeadh ann an deich siorrachdan an Nobha Scotia, ann an deich siorrachdan an New Brunswick, ’s anns a h-uile siorrachd an Eilean a Phrionnsa. ’Se ’m bonn air am bheilear a’ dol a dh’ fheuchainn ri sin a dheanamh, gu ’n d’rinn iadsan a chaidh a thaghadh, ma’s fior sgeal na muinntir a tha cur ’nan aghaidh, dòighean mi-iomchuidh a ghnàthachadh air son bhòtaichean a chosnadh. Tha mu uiread us uiread de liberals ’s de chonservatives ri bhi air am feuchainn, agus cha’n eil teagamh, mu’n tig latha na cùrta nach dean iad iomlaid: leigidh an darna pàirtidh am fear so saor air chumha gu’n leig a phàirtidh eile am fear ud saor. Tha so na chleachdadh aca o chionn iomadh bliadhna, agus cha’n ann dhe na cleachdaidhean a’s fhearr e; oir tha lagh agus ceartas gu tric air an cur a thaobh leis. Tha daoine tha ciontach a’ faotainn á làmhan an lagha, agus tha daoine neo-chiontach gu tric a faotainn droch cliù le bhi air an iomlaid air son dhaoine tha ciontach.

Tha a’ chuideachd Gheancach a bha cladhach air son na h-olla aig Loch Ainslie an deigh toirt suas. Chladhaich iad ceithir tobraichean, a chosg dhaibh mu dheich mìle dolair, agus cha d’ fhuair iad uiread us àileadh olla fhathast.

Ged tha na Sineich na ’n daoin’ iongantach ann an iomadh doigh tha iad ag amharc le tàir air neach nach pàigh a chuid fhiachan aig ceann gach bliadhna. Tha sinn am barail nach biodh e as an rathad do chuid do ar luchd-leughaidh eisimpleir na Sineich a ghabhail anns an doigh so.

Bhàthadh corr ’us da cheud pearsa air amhuinn ann an Sina air doigh iongantach o chionn ghoirid. Thuit duine anns an uisge bhar soitheach-smuide air an robh ceithir cheud luchd-turuis, agus leis cho ealamh ’sa leum pairt dhiubh gu taobh an t-soitheach chaidh i thairis leis an sgrios a dh’ ainmeachadh.

Tha an soitheach-iasgaich “Sigrrid” air chall á Gloucester, Mass., o chionn corr us ceithir miosan, agus cha’n eil teagamh sam bith nach deach i fodha leis gach aon a bh’ air bòrd, Bha da dhuine dheug oirre, agus bhuineadh dithis dhiubh do Cheap Breatunn, an Caiptean Friseal, a bhuineadh do Phort Hawkesbury, agus Iain Mac Gill-fhaollain, a bhuineadh do St. Ann’s.

Thainig bàs cianail air fear Iain Domhnullach, ann am Bridgeport, feasgar Di-ciaduin air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e fein us dithis no triùin eile ann an taigh-òil, agus air dhasan suidhe air bocsa, thòisich e ri gearan. Chaidh a chompanaich dhachaidh, agus o nach robh fear an taighe-òil am barail gu robh dad cearr air cha do chuir e suim sam bith ann. Ach air do fheadhain eile tigh’nn a stigh, thugadh fa-near gu robh an duine, a bha nise na shineadh air an ùrlar, marbh. Bha jury ’nan suidhe dha no tri lathaichean, a feuchainn ri tuilleadh fiosrachaidh fhaotainn ach cha robh fianuisean ri ’m faighinn. B’i bhreth a thug iad a mach mu dheireadh gu’n do dh’ aobharaicheadh a bhàs leis an ol, breth a tha gun teagamh sam bith fior.

“ ’S dan an coileach air a dhùnan fhéin.” Tuigidh neach ciallach sam bith brigh an fhacail so ’nuair a leughas e am beachd amaideach a th’ aig Mercier, ceannard an airm Fhrangach, air rioghachd Bhreatuinn. Tha e ag ràdh gu ’m biodh e furasda gu leor do shoithichean cogaidh na Frainge a dhol a null do Bhreatunn agus ionnsuidh a thoirt air an rioghachd sin a ghlacadh gu ’n mhoran dragha. So beachd cho faoin ’s cho gorach ’s a chur neach an geill riamh, a bha ann an dreuchd ard an dùthaich sam bith. Dh’ fhaodadh nach ’eil an duine amaideach so ach a bruidhinn airson ainm a chosnadh dha fhein am measg rioghachdan na h-Eorpa; agus ’s e ’s docha gur e barail an amadain a bhios aca air air a cheann mu dheireadh. Feuchadh esan no a leithid air Breatunn a ghlacadh agus chi e an uair sin de cho furasda ’sa tha e sin a dheanamh. Cha chuir na briathran a labhair an duine so moran dragh air Breatunn. Agus ’s e ’s docha mu ’n ruith moran sheachdainean seachad gu ’n cluinnear gu robh Mercier air a sparradh ’san taigh-chaothaich—an aon àite ’s freagarraiche air a shon.

Reic-a- mach Mhor
DE
dh’ Aodach Deante, Cotaichean-Uachdair, agus Aodach Cloinne.

Tha sinn a dol a chreic na th’ againn de dh’ Aodaichean romh dheireadh na bliadhna. Is e so creic a’s motha bh’ ann am bliadhna, agus is coir dhut an cothrom a ghabhail air thu fhein a chomhdach air choinneamh a gheamhraidh, fhad ’sa dh’ fhaodas tu sin a dheanamh cho saor.

H . H. Sutherland & Co.

Gibhtean Nollaig

Gu de b’ fhearr le do chairdean na do dhealbh fhein air a deagh tharruinn? An aite bhi sarachadh t’ inntinn a’ smaoineachadh gu de chuireas tu g’ an ionnsuidh mar ghibht, theirig do’n t-seomar dhealbh aigKelly & Dodge,agus faigh dusan dhealbh. Tairnidh iad dealbhan air an latha no air an oidhche, latha soilleir no latha dorcha. Agus tha na prisean cho iseal ’sa ghabhas iad cur air son sar obair mhath.

Kelly & Dodge,
Dealbhadairean,
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

BRATAN EACH
Tha stoc iomlan dhiubh againn, agus air prisean a tha ceart.

Bein Shleigheachan
anns na seorsachan a leanas: Musk Ox,Gobhar Dubh, Gobhar Glas, Wombat, agus bian ainmeil anSaskatchewan Buffalo.

F . Falconer & Son,
Luchd-reic Charbad, Acuinn agus Thruncaichean,
SIDNI, C. B.

---

[198]

[Vol . 9. No. 25. p. 6]

BLIADHNA THEARLAICH.

LE IAIN MAC-CHOINNICH.

CAIB. XXIV.

Air an ath mhadainn chual an Diùc gun robh tuilleadh fathast dheth na Gàeil leointe, an cleth ann an cùiltean falaich air feagh na h-àraich, air ball chuir e pàirtidh dheth an armailt a chum am faotainn agus am marbhadh. Fhuair iad air a mhadainn sin ma thri-fichead sa’ deich de dhaoine leòinte, agus ghiulanadh iad gu braighe uchdain, far an deach an càradh mar chuspair ro aghaidh prasgan shaighdearan a chuir ás daibh le aon làdach.

Fhuair Siamarlan Thighearna Chuil-Fhodair naoi-deug dheth na h-oifigeich Ghàelach nan laidhe leoint, ann am badan beag coille fagus do ’n àraich agus fhuair e dòigh air an giùlan air cràgh-leabaidh a dh-ionnsaidh saibhlean a mhaighstir far an robh e a nochdadh gach caoimhneis a bha na chomas daibh, gu’s am fàirte an giùlan air falbh gu ’n àiteachan comhnaidh féin. Fhuair an t-àrm dearg brath far an robh iad so am falach agus ghiùlan siad iad a mach gu cùl garaidh, a bha dlù do ’n àite, iar dhaibh an càradh nan sreath ri taobh a chéile, chaidh iarraidh orra bhi ’g ullachadh air son bàis, chaidh cho liugha dheth na h-oifigeich sa’ b’ urrainn gluasad air an glùinean, cha b’ ann a dh’ aslachadh iochd an luchd-casgraidh, ach a shirreadh tròcair nèamh do ’n anamunnan, a bha nis aig iomal na siorruidheachd. Feagh a bha iad mar so crom ag ùrnaidh ri ’n Athair nèamhaidh, chuir aon làdach mhosgaidean crioch air am beatha dhòrainich, agus a chum an obair a dheanamh n’a bu ro chinntiche thòisich na saighdearan air sadadh nan eanachailean asda le earr nam mosgaidean.

Cha d’ fhuaradh riabh a mach fir àireamh nan Gàel a thuit ann am blàr Chuil-Fhodair: ach cha b’ urrainn gun robh iad na bu lugha na mìle fear agus be sin cùigeamh earrainn na h-àrmailt, nam measg sin bha iomadach duin’ uasal ainmeil. Thachair air an latha so (mar bu ghnà leis na Gàeil a dhol sios do ’n àraich) gun robh na h-uaislean agus na diùlanaich a b’ fhearr ann an teas a chatha. B’ iad na Finneachan de bu mho thuit na Cama-Shronaich, na Stiubhartach, na Frisealaich, Clann-Chatain, agus Clann-Leain. ’Nuair a bha Mac- ’Illeain nan Drumainnean air tì teicheadh le bheath as an àraich, chunnaic e dìthis dheth a chuid mac air an leòn, agus chaidh innse dha gun robh an treas fear na laidhe marbh air a bhlàr. “Cha bhi sin gun dioladh,” arsa fear nan Drumainnean; agus ged a bha ’n t-uasal so cho aosda is nach robh ròine fuilt air a cheann, ruith e air ais thun na h-àraich, mharbh e aon trùpair agus leòn e fear eile, ach an tiotadh a’n deighe sin thuit e fein gu ’n eiridh tuilleadh le lainn thrì trupairean sàite na chorp. Chaidh iomadaidh eile dheth na h-uaislean Gàelach a mharbhadh, ach thàr Stiùbhartach, Ghlinne-Seile agus Loch-Iall, às le’m beatha.

Ré thrì laithean an deighe a bhlàir bha’n Diùca a tional na crice a dh’ fhàg na Gàeil as an deigh air an raon, agus fhuair e deich canonan fichead, dà mhìle trì-cheud agus fichead gunna, aon cheud ceitheir fichead a’s naoi’ diag claidheamh, seachd diag ’ar fhichead baraille fùdair, agus làn fichead cairt do pheileirean eadar bheag as mhòr. Bha [pìos a dhìth]

Theich Tearlach dheth an raon le prasgan mharcach m’a thimchioll, maille ri cháirdean agus a luchd comhairle; chaidh iad a null air abhainn Naruinn, tro àth na Faile ma thuaiream ceithir mìle bho’n àraich, stad iad an sin car tacain a’ cuir an comhairle ri chéile ma ciod bu chòir daibh dheanamh. Thuirt cuid dheth na daoin’ uaisle gu ’m b’ fhearr dhaibh teicheadh a chùm nam beann leis an armailt far am b’ urrainn iad iad féin a daoin a dh’ aindeon na feachda bu treise b’ urrainn Rìgh Seòras a thogail nan aghaidh, gus an tigeadh cobhair as an Fhràing ’no gus an naiste sìth eadar iad féin a ’s fir Shasuinn. Thuirt am Prionnsa féin nach robh e faicinn tearnadh air a shon ach teicheadh do ’n Fhraing far an robh e cinnteach á tearmunn, agus á còmhnadh sluaigh a bheireadh an ath dheannal air Sasuinn maille ris na Gàeil. Gun tuilleadh a ràdh ghabh e chead dheth na cinn-feadhna agus dh iarr e orra dhol gu ruige Rua-bheinn ann am Bàideanach agus stad ann an sin, gus an cuireadh e fios da’ n ionnsaidh ciod a dheanadh iad an deigh sin.

Air do ’n Phrionns’ a’ ghabhail de ’n armailt, thriall e-féin agus còignear dheth ha h-uaislean a thainig thar sàil as an Fhràing a chum eirthire sior shiorramachd Inbheirneis a ruidhinn far an robh sùil aige ri long fhaotainn anns an gabhadh e ’n t-aiseag do’n Fhraing. Air an turas so cha robh còladh ris dheth na Gàeil ach aon duine’ da’m b’ainm Imhear Bure, duine bochd, a chaith greis dheth aimsir ann an Duneideann [pìos a dhìth] agus a phàirti, chum an Torr-dharaich far an robh Mr Tomas Friseal Siamarlan Mhic-Shimidh na. h-Airde chòmhnaidh. Anna an so cha’n fhaigheadh iad fàrdach, bha na dorsan duinte agus an teaghlach bho na bhaile. Bha Mac Shimidh féin man àm sin [pìos a dhìth] a bha dùil aig a chaitheamh mar ònair ris a bhuaidh a bha ’m Prionnsa gu chosnadh thar a nàimhdean; ach mu ’n deach a bheag dheth na chùirm so ithe ràinig am Prionnsa, Imhear Burc’ agus a choignear eile taigh Ghor-tuileig, agus be ’m Prionnsa féin a thug a chiad naigheachd de Mhac-Shimidh, air an truaighe a thug a nuas air a cheann agus air a

Cuireadh. Tha sinn a toirt cuireadh do gach aon a leughas so tigh’nn a choimhead oirnn agus amharc air an stoc a tha sinn a’ cumail. Tha againn aig an àm so:—

LUCHD CAR DE MHIN BHUIDHE.
FLUR, am baraillean ’s am pocannan.
PRONN, VINEGAR ,SPIOSRAIDH,
MOLASSES , PICKLES,
agus gach seorsa BATHAIR-CHANNAICHEAN.

R . H. L. YOUNG & Co.
AN TOGALACH A CHAIPT. MHIC-NEILL,
Aig Oisean Sràidean Shearlot agus Townsend.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, OCT. 8, 1900, ruithidh na Carbaid gachlatha, ach Di-donaich, mar a lea nas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty, Varnish Gloine, Paipear-balla

The Scottish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine. —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

Bras d’Or Steamboat Co. ,Ltd.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 25, 1900, fagaidh an
S . S. “MARION”
BADDECKmaduinn Di-luain, a’ dol gu Mulgrave agus Hawkesbury.

MULGRAVE agus HAWKESBURY Di-luain agus Dior-daoin, an deigh do shoithach a’ “Phlant Line” tigh’n a stigh, a’ dol gu Baddeck agus an da Shidni; agus tràth ’sa mhaduinn Di-satharna a’ dol gu Baddeck agus an da Shidni.

SIDNI aig 6 a. m,, SIDNI TUATH aig 6.30 a. m., Di-ciaduin ’s Di-haoine, a’ dol guBaddeck , MulgraveagusHawkesbury .Di-satharna aig 4 p. m., a’ dol gu Baddeck, a taghal aigBig Bras d’Or, New Campbellton, Boulardarie, Grand Narrows,agusSt . Peters.

FAGAIDH AN
S . S. “ELAINE”
SIDNI aig 7 a. m., SIDNI TUATH aig 8 a. m., Di-mairt, Dior-daoin agus Di-satharna, a dol gu Baddeck agus Hogamah.

HOGAMAH aig 7 a. m., Di-ciaduin ’s Di-haoine, a’ dol gu Baddeck agus an da Shidni, a taghal aigBig Bras d’Or, New Campbellton, Boulardaireagus na Narrows Bheaga.

J . J. MOFFATT, Manager.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH.
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

---

[199]

[Vol . 9. No. 25. p. 7]

theaghlach; ach ged a bha sin mar sin ghabh am morair ri Tearlach gu suilbhear, agus dh’ iarr e air a bhi tapaidh, a mhisneachd a chumail suas, nach b’eagal nach cinneadh buaidh leis fathast. Thuirt am Prionnsa gun robh e ann am mòr theagamh mu’n chùis sin. “Cuimhnich thusa,” arsa Mac-Shimidh, “air cruadal agus buan-leanmhuinn a h-aon dheth na laoich bho’ n tàinig thu, Raibeart Brus, a chaill aon bhlàr diag, ach chaidh an dara blàr diag leis agus choisinn e Albainn.” Cha do labhair am Prionnsa facal mar fhreagairt do na briathran so, ach ghabh e-féin agus a phairti biadh a ’s deoch a’s thriall iad air an turas. Tacan an deigh sin chaidh Mac-Shimidh féin, a bha mu ’n àm so na sheann duine lag agus tinn, a ghiùlan air falbh air cràgh-leabaidh gu àite falaich. Chunnacas Tearlach agus a chompanaich a dol seachad gu bras astarach tro Chille-Chuimean ma dha uair sa’ mhadainn, agus beagan roi’ shoillearachd an latha ràinig iad Caisteal Inbher-Garaidh; cha robh aon chuid biadh no earnais anns an teach so agus a thaobh gun robh iad sgìth le astar dhà fhichead mile choiseachd, chaidil iad air an ùrlar nan cuid breacanan. ’Nuair a dhùisg iad ma mheadhon latha cha robh dad aca chuireadh iad gu ’m bial, ach chunnaic Imhear Burc slat-iasgaich na sìneadh ri taobh a chaisteil le dubhan a ’s driamlach. Bha ’n t-iasg mu’n àm sin a bristeadh gu dlùth san t-sruth, agus chaidh Imhear Burc air tì beagan a ghlacadh. Cha robh e na bhròd iasgair’ na bheachd féin no dhaoin eile, bha e’n dùil co-dhiù gu ’n rachadh aig air beagan bhreac a ghlacadh, agus gu sealbhach air an treas siabadh theum e bradan, agus cha b’ fhada gus na mharbh e geadag mhòr eile, an nuair a bhruich iad an t-iasg dh’ ith iad e gun aon dad leis ach deoch dheth an fhìr-uisg’ shoilleir anns ann deach àrach. Ghabh a phàirti gu léir an cead dhe na Phrionns anns an àite so ach Suilibhan, O’Neill, agus Imhear Burc, [pìos a dhìth] e-féin agus Imhear Burc iomlaid deise a chum am Prionns’ a chuir às aithne nan tarladh do luchd-brathaidh tighinn dlù dheibh. ’Nach a fhuair iad air dòigh thug iad am buinn as cho luath sa’ dh’fhaod iad, agus ghabh iad sios ri taobh Loch Arcaig. Ma naoi uairean a’ dh’ òidhche rainig iad taigh Dhòmhnuill Chama-Shròin ann an Gleann-Peighinn; chuir iad romp’ an òidhche sìn a chuir seachad ann an taigh a Chama-Shronaich, agus bha Tearlach cho sgìth an deigh a thurus is gun thuit e na chadal m’an d’ fhuair e chuid aodaich a chuir dheth.

(Ri leantuinn)

Cuir a dh’ iarraidh MHIC-TALLA

Stor Leabhraichean Phattillo
air a h-ur-fhosgladh ann an
Togalach a Mhac-Talla,
agus anns am bheil an stoc a’s motha ’s a’s saoire de
Bhathar Paipeir ’s de Bhathar Boidheac
a chunnacas riamh an Ceap Breatunn.
TAGHAL A STIGH AGUS FAIC.

Tha againn air an rathad a’ tighinn
Luchd car de FHLUR MATH Teaghlaich
a theid againn a chreic riut fhein ’s ri do choimhearsnaich air
$4 .00 am Baraille fhad ’sa mhaireas e.
Is fhiach e a h-uile sent de
$4 .25 am Baraille
F . & J. MORLEY,
Drochaid an Rathaid Iaruinn, SIDNI, C. B.

W . M. COWPERTHWAITE, M. D.
OIFIS: An togalach Mhic-Talla air Sraid Shearlot.
AITE-COMHNUIDH: TighMrs . McCurdy,airLover ’s Lane.
Phone 227.Phone Oidhche 47a.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH,
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

F . O. PETTERSON,
CEANNAICHE TAILLEAR.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

Merchants ’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaidh
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3% ’sa bhliadha.

The Sydneys’ Ferry Co., Ltd.

TIM CHLAR SAMHRAIDH.

Gus an toirear fios air atharrachadh bidh an Tim Chlar mar a leanas:—

[Clàr - ama]

A’ TAGHAL AIGVICTORIA PIER—A’ fagail Sidni, 9.15 a. m., 4 p. m. A fagail Sidni Tuath, 9.15 a. m., 4 p. m.

TURSAN FEASGAIR.
[Clàr - ama]

A’ TAGHAL AIG ANINTERNATIONAL PIER.

Aon ticket, 10c; 25, $2 .00; 50, $3 .50; 100, $6 .00.

J . A. YOUNG, Manager.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-Suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

WANTED —RELIABLE MEN in every locality throughout Canada to introduce our goods, tacking up showcards on trees, fences, along roads, and all conspicuous places, also distributing small advertising matter. Commission or salary $60 .00 per month and expenses not to exceed $2 .50 per day. Steady employment to good, honest, reliable men. No experience needful. Write for full particulars.
THE EMPIRE MEDICINE CO., London, Ont.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Ri taobh EaglaisSt . Andrew’s, air Sraid Phitt.
SIDNI, - - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

J . M. FULMER,
FEAR-ANNLACAIDH US SPIOSRIDH.
Oisean Sraidean Falmouth us Bhentick,
SIDNI, - - - C. B.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & GLAINE LEAC.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

D . A. HEARN,
FEAR-TAGRAIDH, NOTAIR, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MAC FHEARGHAIS,
CEANNAICHE-TAILLEAR.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[200]

[Vol . 9. No. 25. p. 8]

An t-Seann Charaid.

Innseam dhuibh mu charaid liath—
Gun cuir mi sios an ordugh e—
Iad na suidhe stigh nan aonar,
Cha robh aon a comhradh dhiubh;
’N sin chrath an seann duin’ caomh a cheann
Is thuirt e, “Seall na stolan ud:
Tha bhi ga ’m faicinn ga mo chradh,
Is b’ fhearr leam as an t-seomar iad.”

“O,” ars’ ise, “dean am fagail
Greis an drasda comhla rium,
’Nuair a sheallas mi nan dàil
Tha ’n tim a bha ’toirt solas dhomh;
Saoilidh mi gu faic mi ’chlann
A tighinn nan deann ’s iad comhraideach,
A suidhe sios orra mar b’ abhaist,
Cridheil, slàn, ’san oig’ aca.

“Tha mo ghillean-s’ air dol bhuam;
Tha fear ’sa chuan gun eirigh dhiubh;
Tha fear eile dhiubh ’san araich,
Anns na blair cha gheilleadh e;
Tha mo nigheanag chlanach, bhàn,
An diugh ’s a pàisdean fein aice;
’S dh’ fhàg iad sinne so nar n-aonar:
’S beag ar maoin o’n threig iad sinn.

“Bha iomadh curam air ar toir
’Nuair bha iad og ri ’r glun againn,
Ach shaoil sinn gun d’ reidh sud ma làr
’Nuair dh’ fhasadh iad ri ùine dhuinn.
A bhi ag aithris mar a tha
Cha dean e stath, ach ciuradh dhuinn;
An àit’ ar trioblaid a dhol bàs
’S ann tha e ’n dràsd’ air dublachadh.

“Bha sinn misneachail gu leor
’Nuair bha sinn og ’san t-slaint’ againn;
’S ge b’e call a thigeadh oirnn
Cha chluinnte bron no canran sinn.
Ach dh’ imich sud mar sgapas ceo,
’S gur lapach, breoite an drasda sinn,
’S dh’ fhalbh ar misneach mar ar treoir,—
’S gur cullaidh bhroin a charaid sinn.

“Ach na biodhmaid tur fo champar
Ged is lom a dh’ fhagadh sinn,
Cuiridh sinn ar deigh ’s gach àm
’San Ti a gheall a chairdeas duinn.
Ruithidh sinn an reis gu ceann,
Ged tha sinn mall is faillinneach;
’S ma gheibh sinn uile dhachaidh thall
Cha dean a chlann ar fagail ann.”

Nach bochd gur firinn tha nam oran
A thaobh moran phàrantan,
Thog iad clann ’nuair bha iad og
Le muirn is doigh mar tharradh iad;
’S a nis ’nuair tha iad aosmhor, liath,
Tha saoghal riaslach annrach dhaibh;
’S a mhuinntir og a dheanadh doigh
Gur beag tha ’n coir an àite dhiubh.

C. C.

IS LUAINEACH M’ INNTINN AN NOCHD.

Is luaineach m’ inntinn an nochd,
Ge beo mi, cha bheo mo thlachd;
Mo chridh’ air seargadh am uchd,
’S trom dubhach m’ inntinn gu beachd.

Is anns an àraich so shios
’Tha bhean ’s meachair, min-gheal cruth;
Deud air dhreach cailce na beul,
Bu bhinne na teud a guth.

Mar chobhar an uisge ghloin,
Mar eala ri uisge mear,
Mar chathadh-cuir air uchd sléibh
Bha ’n léug mu bheil mi fo smal.

Bu mhìn ’s bu mhòdhar a sùil
Fo mhal’ air nach brùchdadh neoil,
’S a gruaidh mar an caorann dearg,
Air lasadh mar dhealbh an ròis.

Meoir fhionna air bhasan bàn’,
Uchd soluis a b’ àille snuadh;
Ochan nan och! ’s cruaidh an càs
An gràdh thug mi dh’ i r’a luaidh.

Cha dirich mi aonach no beinn,
Mo cheum air lagachadh tà;
Aighear cha dig air mo ghnùis
Gus an dean an ùir mi slàn.

Mar ghràinne mullaich na déis,
Mar ghallan ’sa choill a fàs,
Mar ghréin a folach nan reul
Bha thu fein am measg bhan ailt’.

BRIATHRAN FHINN RI FEARGHUS.

Bha Fionn agus a naimhdean mu choinnimh a cheile. Ghairm Fionn air Fearghus, a mhac, agus chuir e air ceann an t-sluaigh e gu dhol a sios do ’n bhlar. Labhair e ris anns na briathraibh a leanas:—

C’ àit a bheil an og iolair fhuaimneach
’Bu tartrach sgiath am feachd a chruadail.
Cha b’ fhòthnan le ’n do sgaoil thu ’m blàr,
’S cha bu lorg leinibh do shleagh ad laimh.
Chi mi orra colg a chatha;
’S leats’, a mhic, an diugh an latha.
Lùb an t-uaibhreach ’s na buail am fann,
’S am fuil a mhiodhair na truaill do lann.
Mur tuit na trein cha ’n éirich do chliu,
’S taibhsean nan speur gu d’ cheum cha dig dluth.
Caomhainn an lag, ach an aghaidh an làidir
Bitheadh mar dhoire ri theine do ghàirdein.
Mar ghaoth gu séideadh na caoire
Bidh mo ghuth s’ air an raon so làmh riut.

—Bho “Shean Dana.”

AODAICHEAN DEANTE

COTAICHEAN-UACHDAIR foghair us geamhraidh, fad agus goirid, do dhaoine ’s do ghillean. REEFERS do gach neach a tha ’g an iarraidh, air prisean cearta. DEISEACHAN de dh’ iomadh seorsa, do shean us og, agus air na prisean a’s isle.
Tha sinn cuideachd a’ cumail
Stoc n de Leintean, agus gach seorsa Aodaich-iochdair, Colairean, Cufaichean, Neckties.
Agus ’s ann againn a tha ’n stoc
Thruncaichean is Mhaileidean
a’s motha tha ’n Nobha Scotia.

Taghail a stigh. Cha mheas sinn ’na dhragh sam bith am bathar a shealltuinn dhut.
THE MARITIME PREMIUM CO. Ltd. ,
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a dheanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt, faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

GIBHTEAN NOLLAIG.
Uaireadairean, Faineachan, Prionachan Broillich, Slabhraidhean, Butain Muilchinn, Bracelets , Lockets, Dressing Cases,Bataichean le cinn oir.
ANNS AN STOR AIG—K . BEZANSON.

CURRAICHDEAN GEAMHRAIDH

Tha sinn a’ creic Curraichdean Geamhraidh anns gach fasan, ur agus abhaisteach, air an deanamh de gach seorsa aodaich agus Corduroy.

Do Ghillean do Dhaoine ’s do Chloinn.

Tha stoc math de dheagh Lamhannan Geamhraidh direach air tigh’nn a stigh.

H . H. MAGEE.

Is ann againne a gheibhear an caiseart a’s fhearr ’s a’s saoire. Tha sinn a’ cumail na h-uile seorsa, bho’n t-seorsa ’s saoire gus an seorsa ’s fhearr.

Brogan Obrach fhirionnach bho 90c. gu $2 .00 am paidhir. Brogan Grinne bho $1 .35, $1 .50 us $2 .00 suas.
Brogan Obrach Bhan cho saor ri 95c., Cuarain us Brogan Iseal bho 75c. suas.

Tha gach paidhir bhrog a tha sinn a’ creic ur; cha’n eil seann stoc againn idir. Agus tha na prisean cho iseal ’sa ghabhas iad cur air son airgeid.

A . W. REDDEN & Co.
Ross Block, - - South Charlotte St.

A . R. CARR,
Uaireadairiche is Seudair.
Stoc math de dh’ uaireadairean, Clocaichean, Fainneachan, agus Bathar Airgeid
ROSS BLOCK, CHARLOTTE ST.
Bheir e aire shonruichte do Charadh Uaireadairean.
Sidni, C . B., June 20, ’00— 1yr