---

[17]

[Vol . 9. No. 3. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

VOL. IX. SIDNI, C. B., DI-HAOINE, IULAIDH 20, 1900. No. 3.

BLIADHNA THEARLAICH.

LE IAIN MAC-CHOINNICH.

CAIB. I.

STAID NAN GAEL AGUS NA GAELDACHD ROI’ BHLIADHNA THEARLAICH.

Mu’n cheart àm anns an tainig am Prionnsa do dh’ Albainn bha na Gàeil gu ìre bhig na’n gnàths mar na priomh aithrichean, gach fine nan treubhan air leth; agus gach ceann-cinidh mar rìgh a raighladh thar a luchd-leanmhuinn féin. Bha iad a’ beathachadh, mar bu tric, air sealg, agus fiadhach nam beann, tacar na fairge, bliochd, agus buannachd eile na spréidhe maille ri beagan arain, oir cha robh am buntàta mu’n àm sin air sgaoileadh nam measg. Bha iad a’ cur seachad a chuid bu mhò dheth an ùin’ ri fearra-ghniomhan fearail agus abhachdail, a togail chreach agus a’ leantainn na tòire, agus ri caonnagan fuilteach eile. Air an aobhar sin bha iad air am fòghlum eadar shean agus òg ann an arm-chleas a chlaidheimh agus na sgéithe, ullamh gu dhol sios do’n teugbhail, agus an ursannan-catha a leantainn cho luath ’sa chluinneadh iad fuaim na cathghairm, no chitheadh iad an crann-tàra. Mheal iad mar sin an sean nòs dùchasach bho chiad linntean euchdach an sinnsir gu latha Chuil-Fhodair, ach on uair sin faodair a ràdh ’gu’m beil “na Gàeil ’s an cinn fo fhliodh!”

Cha robh na Gàeil ma Bhliadhna Thearlaich cho mi-thùrail ’sa bha luchd-àitichidh na machrach, (no mar their sinn na Goill,) a cur as an leth: bha iadsan an dùil nach robh annta ach daoine sìmplidh neo gheur-chùiseach, laidir, ain-eolach, gun aon ghnàths math. Air an làimh eile bha na Gàeil ag amharc le dì-meas nach bu lugha air na machraich. Creutairean dìblidh gun mhisneach, gun fhulang fuachda no teas, acras no padhadh, neo-chomasach air an cuid a thoirt a cruadal air muir, no air tìr. Bha gach seòrsa ceairde, mar an ceudna, air am meas suarach leis na Gàeil, air sgàth nan Gall on deach an ealdhain ionnsachadh; ach bha iad so do gnà ann am miadh, mar thuirt a mhaighdean, “Cha b’e ’n ceard a dheanadh an spàin mo roghainn de dh’ fhearaibh, ach an saor a chumadh agus a dh’ fhuaigheadh am bàt, an clachair a thogadh an tùr agus an gobha a liobhadh an claidheamh.” Uime sin cha robh tailear, greusaich, no breabadair ach aineamh r’a faotainn ann am neasg nan Gàel ach cioramaich agus daoine bacach: agus cha’n fhaoidte duine dhe an luchd-cèirde sin a luaidh am measg mhaithean no uaislean, gun a chùis a “chuir an cead na bhiodh sa’n làthair” —ann am briathran mar so:— “Tailear le’r cead, —Breabadair le cead na ciudeachd.” Bha cuirm uair aig Ailean Mac Ruairidh anns a Chaisteal-Thioram, agus cha’n fhaodadh fear-ceairde dol air aon chor, air sgàth a chomuinn, dlù do’n chlàr; a thaobh gum bu tàire le treun mhìlidh nan cath a h-aon de’n bhuidhean fheumail, ach dhìblidh so, suidhe r’a ghualainn; air an aobhar sin chaidh bòrd iosal a dheanabh dhaibh féin aig iomal na cuideachd. Tha earrann de’n duan a bh’aig gille-bùird Ailein Mhic Ruairidh, an àm dha bhi ga’n cur na’n suidhe, fathast air chuimhn’ air feadh nan Garbh-chrioch; a toiseachadh mar so:— “Dean suidhe ’Thailear, dean suidhe ’Thuairnear, suidheadh gach fear mar a’s deise, agus suidh thusa a Chèaird an dàimh an Leisdear.”

Bha na Gàel anns gach linn nan gaisgeich chruadalach, bhuan-leantalach, neo-ghealtach, ri uchd gàbhaidh; agus is iomadaidh cumasg fhuileachdach anns an tug iad buaidh, an uair a bhiodh triùir nàimhdean ma choinneamh gach aoin diù. Nì mi ann so na blàir ma dheireadh, anns na dhearbh iad an diùghlanas agus an gaisge roi Bhliadhna Thearlaich, a chur sios mas téid mi ni’s faid’ air m’ aghaidh le Eachdraidh a mhòrachd, a thaobh gur ann fo bhratach a riomhaithrichean a chog iad cho rioghail, cho duchasach, agus cho dìleas. Ann sa bhliadhna 1645 chuir iad latha Chill-Saoidh an aghaidh Righ Shasuinn, ann an aobhar Sheumais an III. Rìgh Alba. Agus mu thuaiream leth-chiad bliadhn’ an deigh sin dh’ éirich iad le “Cleubhars uaibreach nan each,” no mar their cuid eile “Tighearna Bhaile-nan-Seamrag,” ann an aobhar a mhic do’n goireadh iad fein am Prionns’ og. *

Anns ’a bliadhna 1715 bha na Gàeil cho ullamh sa b’ àbhaist daibh gu eiridh suas a chum a choir a chumail ri Rìgh Seumas an aghaidh Rìgh Shasuinn. Air a bhliadhna sin sheas Iarla Bharr air an ceann; agus ghluais e gu deas ann an coinneamh nan nàimhdean, le teachd naoi mìle fear.

Air di-haoine, an dara latha deug de’n gheamhradh, chuala Iain Ruadh nan cath† a bha na cheann air an arm-dhearg, gu’n robh Iarla-Bharr a’ tighinn na chodhail le feachd lionmhor a chum e-féin agus dhaoine a sgrios, a bha mu’n àm na’n laidhe ann am Peairt. Uime sin ghluais e’n coinneamh nan Gàel, agus air di-sathurn thainig an dà armailt ann am fradharc a chéile, ma thuiteam na h-oidhche bha iad nan dithis air Sliabh an-t- Siorraimh; ma thuaiream mìle an ear-thuath air Dun-Blaithean ann an Siorramachd Pheairt. Laidh an dà armailt air an t-sliabh rè na h-òidhche ach cha b’e cadal a rinn cuid dheth na Gàeil. Thoisich iad air geurachadh an cuid claidhmhean, agus tha claisean a chaith iad ann an trì clachan mòra air an t-sliabh ri fhaicinn gus an latha ’n diugh.

Thòisich an cath air madainn dì-dòmhnaich, agus chuir Iain Ruadh a mharc-shluadh a mach air boglach a reodh re na h-òidhche, ach sheas na Gàeil rompa chum an cumail air an ais, agus cha mhòr nach do leir-sgrios iad gu làr cuideachd na laimhe clìthe de’n arm-dhearg, ag iomain na bha beò dhiù a mach air Abhainn Athlain; a ta ma thuaiream dà mhìle bho’n t-Sliabh. An sin bhrùchd na Gàeil gu leir le leathad, a los còmhrag mar bu nòs d’an sinnsir, le sgiath a’s claidheamh, mar rinn iad gu buadhar latha Chill-Saoidh a’s Chille-Chragaidh.

Thuirt seann duine bha coimhead a bhlàir gun do sguab na Gàeil làmh dheas an airm-dheirg rompa, mar dh’iomaineas onfadh nan tonn clachan min’ a mhoil na lùib! Mharbhadh Mac-Ic-Ailein, no Tighearna Chloinn Raonaill, le peileir gunna chaoil, “ann an toiseach an latha dol sios.” Bha’n t-uasal treun sin air ceann Chlann-Dòmhnuill, agus shaoil na naimhdean, na’n cuireadh iad e-san ri talamh gu’n rachadh a shluadh gu gealtachd, ach cha b’ann mar sin a chaidh do shiol Chuinn; “Chaidh iad an dàil nan eascairdean mar thairbh gun sgàth.” Thòisich cuid dhiu ri tuireadh os ceann Mhic- ’Ic-Ailein; ach air do Thighearn òg Ghlinne-Garaidh an aire thoirt dhaibh ri cumha, labhair e riu mar so:— “Togaibh dheth Fhearabh; ‘Is olc an slacan na deuraibh:’ an latha màireach air son tuireadh, ach an diugh air son tòrachd!” Air cluinntinn sin do ga gaisgeich leum iad sios do’n mhire-chath a’ deanamh léir-sgrios uabhasach air laimh chlì an airm dheirg; agus cho liugha dheth na Sasunnaich ’sa sheachainn faobhar a’ chlaidheimh theich iad air falbh le’m beatha do Shruidhleadh.

Cha ’n fhurasd innseadh le dearbhachd cheart co choisinn latha Sliabh an t-Siorraimh, thagair gach taobh còir na buaidh-làraich, agus thog gach taobh iolach na buaidh-chaithream. Co-dhiù, chum Iain Ruadh uan Cath a làrach féin, maille ris a bheagan Chaimbeulach a bha còmhla ris, agus ghabh e séilbh air gunnaidhean mòra agus treathlaich eile dh’ fhàg cuid de na Gàeil a theich, as an déigh air an t-Sliabh. Thaisbean Iain Ruadh mòran daontachd, gaisg’, agus fearlais air an latha so. Ged a thuit iomadh dheth fhìr naimdean mì-ruineach fo mheachainn cha do dhiol e olc air son uilc do dh’aon dhiù. Tha buaidh nan gaisgeach do ghnà tròcaireach, gun uaill, am feadh a tha buaidh nan gealtairean uaibhreach agus gun iochd. Ghlac Iain Ruadh nan Cath, ma dheireadh an latha, trì buillean claidheimh air a thargaid a bha h-aon de a chuid trùpairean Sasunnach féin a cuimseachadh le rùin bàis ri Gàel tapaidh a thuit, ach gidheadh, leis nach bu diù géilleadh, no tròcair aslachadh air a nàmhaid!

Ma mheadhon mìos deireannach a gheamhraidh, an ath bhliadhna, thainig Rìgh Seumas féin air tìr ann an Ceanna-Phàduig an Siorramachd Obaireadhain agus ràinig e far an robh Iarla-Bharr ann am baile Pheairt.

Thug na Gàeil mu’n àm sin ionnsuidh air a chrùnadh ann an seana lùchairt Sgoinne an ionad rioghail anns am b’ àbhaist rìghrean Albainn a chrunadh bho shean. Am feadh a bha iad a’ deanamh gach ullachadh a chum na crìche sin, thainig Iain Ruadh nan Cath le feachd Righ Shasuìnn gle dhlù dhaibh agus b’ eiginn daibh teicheadh. Bha Uìsge-Thatha mu’n àm sin air reodhadh, mar bha’n sealbh an dàn do na Gàeil agus fhuair iad a null thar an deigh,agus theich iad ’nan tri buidhnean gu long-phortaibh eugsamhail shiorramachd Obaireadhain.

Bu cho luath a choisich na Gàeil air an ruaig so, is nach d’ fhuair na naimhdean a bh’air an tòir aon sealladh dhiu gus an d’ rainig iad Munrois, far an do ghabh Iarla-Bharr, agus am Prionns’ òg long anns an do sheòl iad tharais: ach chaidh gach

---

[18]

[Vol . 9. No. 3. p. 2]

duin’ uasal Machrach, no Gallda, a bh’air am feachd, a cheapadh agus cuid dhiu a chuir gu bàs, ach thàr na h-uaislean Gàelach agus an luchd-leanmhuinn as a chum nam beann gun challdachd sam bith fhulang.

Bho ’n àm sin a nios gu bliadhna Thearlaich, “cha do chaidil an t uabhas” a dhùisg na Gàeil ann am broilleach Rìgh Deòrsa; uime sin dh’ fheuch pàrlamaid Shasuinn ri “faobhar nan Gàel tapaidh a mhaoladh,” agus an cumail fo mhùiseag gu tur, agus a chum sin a dheanamh, thog iad trì daighnichean (no Gearasdanan) ann an Siorramachd Inbheirneis, aon ann an Cille-Chuimean aig ceanna deas Loch-neis, agus aon eil’ ann an Lochabar fagus do sheana Chaisteal dubh Inbheir-Lòchaidh. Shuidhich a Pharlamaid, mar an ceudn’ Achd na Gàeil a dhì-armadh; an claidmhean, an gunnaidhean, agus am biodagan, a bhi air an liubhairt, no air an toirt suas, air latha àraidh, do cheannard an daighneich bu dluithe dhaibh!! Thug na Fineachan Gàelach gu léir dùbhlan do’n Achd sin ach iad so a mhàin, —Dùimhnich Earra-Ghàel, Rothaich Rois, na Cataich, agus Clann-Aoidh Shrath-Nàbhair. Mu’n àm sin sgrìobh na h-urraid dheth na Fineachan Gàelach eile litrichean brosnachaidh a dh’ionnsaidh Righ Seumas a ghabh dian mar fhògarach anns an Eadailt, e thighinn gun chàird thar chuan le feachd laidir a chum a’ chuing Shasunnach a thogail bharr am muinneil, agus a chòir rioghàil, dhligheach, a chosnadh dha féin.

“Tha mise fo mhulad ’s fo bhròn,
’S a’ chaoidh ri m’ bheò bi’dh mise mar sin!
Cuaille math bat ann am dhòrn
’S nach fear gun tròir no gliogair mi:
On chaidh an Righ uaìnn air sàil’
Cha bhi sinn slàn mar tig e sinn,
Oir bithidh ar cuid ga n-ar dith,
’S ar cinn ma chitir biodag oirn’ !”

B’ann mar so a bha rùn a chuid bu mhò do na Gàeil mu’n cheart àm a thàinig am Prionns’ air tìr ann am Mùirdeart (sa’ bliadhna 1745.) Bha iad, co-dhiù, bho linn gu linn, dìleas do’n teaglaich dhligheich Albannaich, agus chunnaic iad mar fhiachan orra féin mar dhùchasaich, gach fàilean de’n mheacan rìoghail sin a leanmhuinn tre gach cunnart agus géibhinn, a chum an còir a sheasamh agus an dion bho’n nàimhdean.

Mu’n àm sin b’e barail nan Galla-bhodach Machrach nach robh anns na Gàeil ach daoine borba, a bha caitheamh am beatha mar chinnich fhiata, cheud linntean an dorchadais, gun creideamh, gun cheartas, gun nàire, gun athadh, leis bu cho math “cromadh ann an cuid an coimheirsneich ri’n cuid féin.” Cha b’urrainn iad, co-dhiù, smaointinn b’a mhearachdaiche no iad sud altrum. Cha robh sluagh mu’n àm air thalamh cho fiùghantach agus cho macanta ris na Gàeil: agus cha’n fhaighte saighdearan n’a bu mhisneachaile na iad anns an Roinn-Eorpa, no theagamh an àite sam bith air domhainn. Bha iad math air sloinneadh, agus èolach air seanachas an dùthcha, agus euchdan an aithrichean, ni a bha séideadh suas an aignidhean a los gach fearra-ghnoimh treun a chuir an gniomh, chum agus gu’m fàgadh iad iomlan nan deigh, a chliù allail sin, a choisinn an sinnsir mar dhìleab bhuan d’an sliochd.

A’ BHASCAID BHEAG FHLURS.

O’n Bheurla.

CAIB. III.

AM FAINE ’CHAIDH A GHOID.

Dh’ fheuch Màiri oirre an gùn, ach ’s gann a fhuair i a chuir di agus a phascadh seachad gu cùramach, ’n uair thainig a’ Bhan Iarl’ òg, air dhroch neul, aìr chrith agus an anail ’n a h-uchd, a stigh do ’n rùm. “ ’An ainm Dé, a Mhairi,” ghlaodh i, “ciod e ’rinn thu?” Cha ’n’ eil sgial air fàine daoimein mo mhathair! Cha deachaidh neach a stigh do ’n rùm ach thusa. O! thoir domh gu h-ealamh e ann a so, air neo bithidh e ’na ghnothuch truagh. Thoir seachad gu h-ealamh e, agus cha chluinnear dad tuilleadh m’ a dhéighinn.”

Leis an eagal a ghabh Mairi, dh’ fhas neul a bhàis oirre. “Mo Dhia,” thubhairt, ise “ciod a’s ciall d’ a so! Cha ’n ’eil am fàine agam-sa; cha d’ rinn mi uidhir agus fhaicinn anns a’ rùm. Cha do ghluais mi far an spot air an robh mi na m’ sheasamh.” “ ’Mhairi,” ars’ a’ Bhan-Iarl’ a rithisd, “tha mi ’g achanaich ort, as leth an luach tha thu cuir air do chliù agus staid fhein, thu thoirt domh an fhàine. Cha ’n fhios duit ciod e fiach nan clachan luachmhoir a th’ ann. Chosg am faine mìle crun. Gun teagamh, cha d’ thugadh tu leat e na ’m biodh fios agad air a sin. Bha thu smaointeachadh nach robh ann ach ni gun fhiù. Thoir domh e, agus théid a chuis a leigeil seachad mar ghniomh amaideach a rinn an oige.”

Thoisich Mairi ri gal. “Le fìrinn,” thuirt i, “cha ’n fhiosrach mi dad mu ’n fhàine. Cha b’ urrainn mi riamh sian le duin’ eile a shanntachadh, gun tighinn air a ghoid. Theagaisg m’ athair mi tuilleadh is math gu sian a thoirt bho neach sam bith.

Aig an am so, thaing a h-athair a stigh do ’n rùm. Bha e ’g obair anns a’ gharadh, agus mhothaich e do ’n Bhan-Iarl’ a’ dol a stigh ann a leithid de chabhaig. ’Nuair a chual e ma ’n chùis, ghlaodh e a mach, “A Dhia ’th’anns na Flaitheas ciod e ’s ciall d’a so?” Leis cho trom ’s a thainig a’ chùis air, b’ fheudar dha a thaic a leigeil ris a’ bhord a bh’ anns a’ rùm, agus as deigh sin, suidhe sios air fùrm.

“Mo leanabh,” thubhairt e, “Tha è ’na choire cho mòr an leithid so a dh’ fhàine a ghoid agus gure am bàs a’s peanas da. Ach ’s e sin a’ chuid a ’s lugha dheth. Cuimhnich air fàinte Dhe: ‘Na dean goid.’ Tha againn ri cunntas a thoirt seachad, ann an leithid sin do ghniomh, cha ’n ’ann amhain do dhaoine, ach cuideachd do Thighearna a’s cumhachdaiche—do Riaghladair na h-uile nì, a tha faicinn gu soilleir cridheachan gach aon, agus nach gabh cuir seachad le leth-sgeulan no briagan sam bith. Ma leig thu air diochuimhn’ Dia agus fhàinte bheannaichte, no mo chomhairlean-sa dhut an am a’ bhuairidh; ma leig thu le do shùilean a bhith air an dalladh le dears òir ’us clachan luachmhoir, agus leat fhein tuiteam anns a pheacadh sin, na dean breugan m’a dheighinn, aidich do chionta, agus till air ais am fàine. ’S e sin an aon doigh a’s fhearr an urrainn duit a chuis a leasachadh a mis.”

Thoisich Mairi air caoineadh ’s air osnaich. “O, athair, gu firinneach, gu firinneach, cha ’n fhaca mis am fàine. Na faighinn-sa fàine, eadhon air an rathad, cha bhitheadh fois aig m’ inntinn gus an tillinn e a dh’ ionnsuidh an fhir leis am bu leis e. Gu firinneach, cha ’n ’eil e agam.”

Labhair a h-athair a rithisd mar a leanas: “Seall fhein an créutair beannaichte so, a’ Bhan-Iarl’ Amelia, a thainig, tré a gaoil duit, gus do theasragain bho chrògan a cheartais; ise a bha cho math dhut agus a thug dhuit, ’s a mhionaid so, a leithid do thabhartas, cha bu choir gu’n ìnnseadh tu breug dhi. Ma tha am fàine agad, na ceil e; agus teasraigidh a’ Bhan-Isral, urramach so thu, le ’h-eadar ghuidhe, bho ’n pheanas a choisinn thu. Nis’ a’ Mhairi, bi treidhireach, agus na dean breug.”

“Athair!” fhreagair Mairi, “tha fios agaibh fhein nach do ghoid mise riamh, ann an cùrsa mo bheatha, fiach aon fhàirdein. Cha d’ thug mi riamh fiù aon ubhal far craoibh coimhearsnaich, no lan-an-duirn do dh’ fhiar a pairce duin’ eile, gun tighinn air gnothuch cho fiachail so! ’Athair, creidimh mi, cha d’ innis mi breug dhuibh riamh fhathasd!”

Thubhairt a h-athair, aon uair eile, “Seall, a Mhairi, air mo chiabhagan glasa! Na d’ thoir a nuas iad le bochdainn thun na h-uaighe! ’An ainm Dé, a dh’ ionnsaidh am beil duil agam a dhol an uine ghearr, agus nach fuilig breugadair ’n a ’rioghachd innis am beil am fàine agad? Tha mi ’g achanaich ort, as leth do dhuil ri saorsainn, an fhìrinn innse.”

Thog Mairi a suilean déurach suas ri neamh, chuir i a lamhan an glacaibh a chéile, agus fhreagair i, “Tha fios aig Dia nach eil am fàine agam-sa. Cho cinnteach ’s a tha mo dhùil ri bhi sàbhailte, a cheart cho cinnteach sin cha ’n ’eil e agam.”

“ ’Nise,” ars’ a h-athair, “tha mise, cuideachd, a creidsinn nach eil e agad. Cha ’n’ innseadh tu breug ann a’ lathair Dhe, ann an so air bheul thaobh na Ban-Iarl’ urramaich agus t’athair aosda Agus bho ’n a tha thu, mar a tha mise creidsinn gu daingean, neo-chiontach, tha mi nise riaraichte. Bi thusa mar sin cuideachd a Mhàiri, na biodh eagal agad ro ni sam bith. Cha ’n’ eil ach aon olc ’s an t-saoghal roimh ’n coir duinn eagal a bhith againn, agus ’s e sin am peacadh. Cha ’n’ eil anns a’ phriosan agus ns a’ bhas ach faoineis lamh ris. Ge b’e dé ’thig ’n ar rathad a nis, agus ged a threigeadh an sluagh uile sinn, agus ged a thionnndadh iad ’n ar n-aghaidh fhathasd bithidh Dia againn ’n a charaide, bheir Easan breath oirnn gu ceart, agus bheir E ar neo chiontas an uachdar luath no mall.”

Shuath a Bhan-Iarl’ òg deur far a suil agus thuirt i, “ ’Nuair a chluinneas mi sibhse, ’dhaoine matha, a’ bruidhinn ’s an doigh so, tha mi ’lan chreidsinn nach eil am fàine agaibh; ach, air an laimhe eile, ’nuair a bheachd-smaointicheas mi air gach cùis, saoilidh mi nach gabh e ’bhith nach ann agaibh a tha e.

“Tha fios aig mo mhathair a’ cheart aite air a’ bhord-sgeudachaidh air ’na chuir i am fàine gu curamach, tiota ma’n deach Mairi a stigh do’n rùm. Tha Mairi fhéin ’na fianuis nach deachaigh mise an còir a bhùird. Cha deach duin’ eile a stigh dha ’n t-seòmar. Bha Mairi leatha fhein ’s an rùm, ’nuair a bha mo mhathair a bruidhinn riumsa ’s an ath rùm: ’nuair a dh’ fhalbh sinne, ghlas mo mhathair an dorus, gus i fhein a sgeudachaìdh. ’Nuair a bha i ’n a h uidheam, sheall i airson an fhàine gus a chuir suas, ach cha robh sgial air! Rannsaich mo mhathair a sin, a’ seòmar uìle leatha fhéin. Cha d’ thubhairt i dad mu dheibhinn, agus cha do leig i h-aon dheth cuid daoine ’stigh, cha do leig eadhon mise, gus na rannsaich i an rùm a dha no tri ’dh’ uairean. Cha robh ann ach obair dhiomhain! Co aig’ a nise, a’s nrrainn am fàine a bhith?”

“Cha ’n’ urrainn mi a thuigsinn,” thuirt an t-athair. “Chuir Dia deuchainn chruaidh ’gar n-ionnsaidh. “Ach ge b’e dé thig ruinn,” thuirt easan, le suil os a chionn, “seall ormsa, ’Thighearna, aig do chasan. Thoir domh do ghrasan. O mo Dhia, is pailteas sin dhomh.”

“Le fìrinn, ’s ann le cridhe ro-throm tha mi tilleadh a dh’ ionnsaidh an tighe,” thuirt a Bhan-Iarl’ òg. “ ’S e latha-breith brònach a tha so dhòmhsa. Leis an toil a th’aig mo mhathair Mairi a theasraigin, cha d’ thug i guth air a so fhathasd ri duine ach riumsa. Ach cha ghabh e ceiltinn ni ’s fhaide. Feumaidh mo mhathair fàine a chosg an diugh. Tha duil againn ri m’athair as a’ bhaile-mhor mu mheadhon latha, agus ionndrainnidh e’ m fàine ’s a mhionaid. Thug e dhi e an latha rugadh mise. Bha i ’an dòchas gum bitheadh am fàine agamsa ’nuair a thlllinn. —Slan leibh,” thuirt Amelia, a rithisd. “Their mise gu firinneach gu bheil mi ’creidsinn gu ’m beil sibh neo-chiontach; ach an teid mo chreidsinn?” Dh’ fhag i ’rùm gu muladach agus deoir ’n a suilean. Bha ’n t-athair ’sa nighean fo leithid de dh’ ioghnadh agus nach b’ urrainn do h-aon seach aon guth a ghràthainn.

---

[19]

[Vol . 9. No. 3. p. 3]

Shuidh an t-athair sios, leag e cheann air a lamhan, sheall e gu h-iomaguineach air an talamh, agus ruith na deoir sios le ’ghruaidhean bana. Thuit Mairi sios aig a’ ghluinean, ag caoineadh; thog i suas a suilean ri aodann a h-athar, agus thubhairt i: “Gu firinneach, gu fìrinneach athair, tha mi gu tur neo-chiontach. Le firinn tha mi neo-chiontach.” Thog a h-athair a ceann, agus sheall e gu dian agus gu dealasach ’na suilean gorma agus thubhairt e: “Tha thusa ’Mhairi neo-chiontach. Cha b’ urrainn neach a bhitheadh ciontach sealltuinn cho fosgarra firinneach sin.”

“O m’ athair,” ars Mairi, a rithisd, “ciod e ’chrioch a’s urrainn tigh’nn air a so! ciod e ’dh’ eireas duinne! Na ’n d’ thigeadh e uile gu leir mu mhullach mo chinn-sa chuirinn suas leis. Ach ’s e sibh-se a bhith co-phairteachadh ’n am thioblaidain-sa, cuis a’ s dorra leam.”

Fhreagair a h-athair, “Earb á Dia, ’s na bi fo churam. Cha tuit fuiltean as ar ceann gun a thoil-san. Ge b’e dé ’thig ’n ar rathad, ’s ann bho Dhia a thig e, agus mar sin ’s ann gu ’r math fhéin a bhitheas e; agus ciod e’n còrr a bhios a dhith oirnn? Na leig leat fhéin, ma ta, a bhi fo iomaguin no geilt, agus lean daonan gu dlù ris an fhìrinn. Dh’ aon doigh ’g am faod neach ’s am bith bagairt ort, agus a dh’ aon rud ’gan abair iad riut, na rach thusa leud na ròineige o’n fhìrinn; agus na rach idir an aghaidh do choimhseas. Tha coimhseas math ’na dheagh chluasaig eadhon ’s a phrìosan.’

“Theid air dealachadh o cheile; cha ’n urrainn t-athair furtachadh ort na ’s fhaide, ’Mhairi bhochd! Cuir t’earbsa ni ’s treise ann an Athair nam Flaitheas. Esan, fear-dion cumhachdach nan neo-chiontach, cha ghabh toirt bhuat.”

Aìg a’ cheart àm so chaidh an dorus fhosgladh gu cabhagach, agus thainig ard-bhàilidh no maor a bhaile, fear lagha agus beagan oifigeach a stigh do ’n t-seòmar. Leig Mairi ràn a mach, agus ghlac i a h-athair eadar a da laimh. “Dealachaibh iad,” thuirt am bailidh, agus a shuilean a’ lasadh le corruich. “Ceanglaibh a nighean agus thugaibh i do ’n phriosan. Biodh an t-athair cuideachd air a chuir an laimh, agus curam air a ghabhail dheth. Deanamh faire air an taigh agus air a’ gharadh, agus na leigibh le duine tighinn a stigh gus an rannsaich mise ’s am fear lagh’ an t-aite.” Sgar na h-oifigeich Mairi bho h-athair, agus cheangail iad i. Thuit i ann a’ neul, agus chaidh a’ slaodadh air falbh ’s an doigh sin. ’Nuair a chaidh an t-athair ’s an nighean a thoirt a mach a dh’ ionnsaidh an rathaid-mhòir, bha moran sluaigh a cheana air cruinneachadh. Bha naigheachd an fhàine, mar tha, air sgaoileadh feadh an aite. Bha sluagh a domhlachadh mu thigh beag a’ ghàradair bhig, ionnas mar gu ’m biodh e dol ’na theine. Bha sgeulachd uile air a h-innseadh. Ged a bha Iacob agus Mairi cho math do gach aon mu ’n cuairt, gidheadh bha feadhainn ’n am measg a bha,le sòlas farmadach, a’ tighinn a mach le briathran gle naimhdeil. Chionn gun a chum Iacob agus Mairi iad fhéin ann am meas le faicill agus caontachd, bha farmad aig mòran riutha. “Tha fios againn a nise,” theireadh iadsan, “co as bha an cothrom a’ tighinn. Cha b’ urrainn duinn a thuigsinn roimhe so. Ach gu fìrinneach tha e sealltuinn soilleir nach eil seol air tighinn ro ’n t-saoghal ni ’s fhearr ’na th’ aig daoine onarach eile.

Ach bha truas mor aig a chuid bu mhomha de shluagh Ichburg de dh’ Iacob onarach agus d’a nighinn; agus thuirt iomadh athair ’us màthair ri cach a cheile; “O Dhia, ach mi-shealbh gach créutair talmhaidh! Tuitidh an neach a’s fhearr. Co a chreideadh e air na daoine matha so? Ach ma dh’ fhaodte nach eil a chùis mar so; agus bheir Dia an neo-chiontas an uachdar. Agus ma tha a chius mar so, cuiridh Dia an gnothuch ann an doigh ’s gum faic iad am mearachd, gun dean iad ni ’s fhearr, agus gun seachainn iad an truaighe ’tha nise ’maoidheadh tighinn m’an ceann. Gun deonaicheadh Dia le ’ghrasan air cumail o’n pheacadh, bho ’n nach eil neach tearuinte fad aon latha!”

An sud ’s an so chiteadh clann an àite a’ caoineadh. “Ar creach,” ars iadsan, “nuair a theid an cuir ’s a’ phriosan, cha toir Iacob bochd dhuinn measan tuilleadh, agus cha toir Mairi laghach dhuinn an corr fhlùrs. Cha bu choir dhaibh an cur a stigh idir.”

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

Nouredin agus Bean na Maise.

CAIB. XIV.

Chaidh Saoudhaidh do ’n phriosan agus fichead seirbhiseach comhladh ris, a bha gus a ghnothaichean eucorach a chur an gniomh, agus thug iad leotha Nouredin, agus chuir iad air muin seann eich e gun diollaid na dad fodha. An uair a chunnaic Nouredin gu ’n robh e ann an lamhan a namhaid, thuirt e, “Tha lamh-an-uachdar agad orm a nis, agus tha thu ’mi-ghnathachadh na cumhachd a th’agad; ach tha mise ’creidsinn gu ’m bheil na briathran so a th’ ann an aon de na leabhraichean againn fior, ‘Tha thusa a’ toirt breith gu h-eucorach, ach ann an uine ghoirid bheirear breith ort fhein. ’”

Bha Saoudhaidh a’ deanamh buaidh-chaithream ’na chridhe, agus thuirt e, “A dhuine gun mhodh, an dana leat tamailt a thoirt dhomhsa? Ach bi falbh, cha ’n ’eil mi cur suim anns an tamailt a tha thu ’toirt dhomh. Tha mi coma ciod a dh’ eireas dhomh, o ’n a tha de thoileachadh agam d’ fhaicinn air do chur gu bas ann an lathair muinntir Bhalsora gu leir. Bu choir dhut cuimhneachadh ciod a tha sgriobhte ann an aon eile dhe na leabhraichean againn, ‘Nach coma do dhuine ged a chuirteadh gu bas e an la an deigh bas a namhaid? ’”

Bha Saoudhaidh cho lan de dh’ fhuath ’s de ghamhlus ’s a bha e riamh, agus thug e ordugh do chuid dhe na seirbhisich a bha maille ris falbh le Nouredin thun na luchairt. Dh’ fhalbh e fhein agus a’ chuid eile dhiubh thun na luchairt mar an ceudna. Bha ’n sluagh a’ maoidheadh a mharbhadh mar a bha e ’dol air aghart. Agus na ’n d’ thug aon neach ionnsuidh air, bha cach uile air a bhith ’n sas ann ’s a’ mhionaid gus a chlachadh.

An uair a thugadh Nouredin a dh’ ionnsuidh an aite anns an robh e ri chur gu bas aig beulaobh na luchairt, mu choinneamh na h-uinneig a bh’ air seomar an righ, dh’ fhagadh e ann an lamhan an fhir a bha gus an ceann a thoirt dheth, agus chaidh Saoudhaidh a steach far an robh an righ ’na shuidhe, agus e gu toilichte ’feitheamh gus am faiceadh e Nouredin air a chur gu bas.

Bha Nouredin air a chuartachadh le freiceadan an righ, agus le seirbhisich Shaoudhaidh; agua bha ’n diol aca ri dheanamh sluagh a’ bhaile a chumail o Nouredin a thoirt leotha le lamhachas-laidir.

Chaidh am fear a bha gus a chur gu bas far an robh e, agus thuirt e ris, “Mo thighearna, tha dochas agam gu ’n toir thu mathanas dhomh; cha ’n ’eil annam ach seirbhiseach, agus feumaidh mi mo dhleasdanas a dheanamh. Mur ’eil feum agad air rud sam bith eile, tha mi guidhe ort thu fhein ullachadh air son a’ bhais; oir tha ’n righ a’ dol a thoirt ordugh dhomhsa an ceann a chur dhiot.”

Sheall Nouredin truagh mu ’n cuairt dha, agus thuirt e, “Am bheil duine sam bith a lathair a tha cho iochd, mhor ’s gu ’n toir e dhomh deoch dhe ’n uisge?”

Anns a’ mhionaid thugadh deoch dha. Thug Saoudhaidh an aire nach robh cabhag sam bith air an fhear a bha gus Nouredin a chur gn bas, agus ghlaodh e am mach troimh ’n uinneig, “Cuir an ceann dheth? C’ ar son a thu tha deanamh dail.”

An uair a chuala an sluagh na briathran cruaidh-chridheadh so, thoisich iad ri mionnachadh s ri mollachadh aird an claiginn an aghaidh Shaoudhaidh. Cha robh an righ toilichte a chionn Saoudhaidh a bhith ’gabhail air fhein ordugh a thoirt seachad, agus dh’ iarr e air an fhear a bha ’dol a mharbhadh Nouredin dail a dheanamh. Ach bha aobhar eile aig an righ air son stad a chur air an obair. Thug e an aire aig an am gu ’n robh aireamh mhor de mharc-sluagh air tighinn a steach do’n bhaile ’nan cruaidh leum. “Ard-chomhairlich,” ars’ esan, “seall sid; ciod e ’s ciall dha na bheil an sid de mharc-shluagh?”

Cha robh fhios aig Saoudhaidh ciod e thug am marc-shluagh do ’n bhaile, ach bha e sparradh an righ gus ordugh a thoirt seachad gun dail Nouredin a chur gu bas.

Thuirt an righ nach cuirteadh gu bas e gus am faigheadh e am mach ciod a bha fa near do ’n mharc-sluagh. Co ’bh’ ann ach Giafar air cheann moran sluagh, agus e air tighinn a Bagdad le teachdaireachd o’ n righ.

A chum gu ’n tuigear car son a thainig Giafar do Bhalsora, feumar a thoirt fa near, an deigh do Nouredin falbh a Bagdad le litir an righ, gu ’n do leig an righ gu buileach an gnothach air dichuimhn fad aireamh laithean, agus mar sin nach do chuir e air falbh ’na dheigh gu ruige Balsora an t-ordugh rioghail mar a gheall e do Bhean na Maise.

Thachair dha air latha araidh a bhith ann an seomar a bha faisge air seomar nam mnathan, agus an uair a bha e ’dol seachad air fear dhe na dorsan, chual’ e fuaim gutha a bha gle thlachdmhor. Sheas e tiotadh a dh’ eisedeachd a’ ghutha, agus an uair a chual’ e gur ann ag ionndrainn neach a bha air falbh a bha i, ghrad dh’ fheoraich e dhe ’n oifigeach a bha comhladh ris, ciod am boirionnach a bh’ ann. Thuirt an t-oifigeach ris, gu ’m b’ e sid an searbhanta a bh’ aig an duin’ uasal og a chuir e air falbh gu ruige Balsora gus a bhith ’na righ an aite Shinebi.

“Ah! a Nouredin bhochd,” ars an righ, “leig mi as mo chuimhne gu buileach thu. Greas ort,” ars’ esan ris an oifigeach, “agus abair ri Giafar tighinn far am bheil mi gun dail.”

An uair a thainig Giafar, thuirt an righ ris, “Gus a so dhichuimhuich mi an t-ordugh rioghail a bha gus a dhaingneachadh mar righ air Balsora a chur gu Nouredin. Ach cha ’n ’eil uine againn a nis gus an t-ordugh a sgriobhadh. Air an aobhar sin bi thusa ’falbh cho luath ’s a rinn thu riamh gu uige Balsora, agus thoir leat aireamh mhath sheirbhiseach. Ma chuireadh Nouredin gu bas, bheir thu ordugh Saoudhaidh a ghrad chrochadh. Ach mu tha e beo, bheir thu an so e fhein agus an righ, agus an t-ard-chomhairleach.”

Gun dail sam bith dh’ fhalbh Giafar agus aireamh mhath de mharc-shluagh ’na chuideachd gu ruige Balsoro, far an d’ rainig iad anns an doigh agus aig an am a dh’ ainmicheadh.

Cho luath ’s a rainig iad an luchairt, sgap an sluagh, agus leig iad leotha a dhol a steach thun an doruis, agus ghlaodh iad uile, “Tha mathanas air tighinn gu Nouredin.”

Dh’ aithnich righ Bhalsora gu ’m b’ e Giafar, ard-chomhairleach righ Bhagdad, a bha air cheann a’ mharc-

---

[20]

[Vol . 9. No. 3. p. 4]

MAC-TALLA:
AIR A CHUR A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN.

A PHRIS.
BLIADHNA, $1 .00
SIA MIOSAN, .50
TRI MIOSAN, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatuinn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .52, neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.

Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Cuiridh iadsan a tha comasach air Gailig a sgriobhadh, comain mhor oirnn, le bhi cur g’ ar n-ionnsuidh, o am gu am. litrichean, naigheachdan, no seanchas sam bith eile a bhiodh air a mheas taitneach leis an luchd-leughaidh. An uair a bhios neach sam bith a sgriobhadh ugainn ann an Gailig, thugadh e an aire do na seolaidhean a leanas:—

1. Na sgriobh ach air aon taobh de n phaipeir.

2. Na biodh an sgriobhadh ro mheanbh, agus dean e cho soilleir agus cho furasda leughadh s ’is urrainn dhut.

3. Fag farsuingeachd air chor ’s gur urrainn dhuinn ceartachadh no atharrachadh a bhios ri dheanamh a chur eadar na facail agus eadar na sreathan.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS “MAC-TALLA.”
SYDNEY, CAPE BRETON

DI-HAOINE, IULAIDH 20, 1900.

Tha iomguin mhor air feadh an t-saoghail a thaobh cùisean ann an China. Ged nach urrainnear gach sgeul a tha tighinn e chreidsinn, tha e ro-choltach gu robh àireamh mhor de na h-Eorpaich a bh’ ann am Pekin air am mort. Tha na Sineich nan daoine cho borb agus cho cealgach ’s gu bheil e ’na ni uamhasach a bhi cogadh riutha. Cha chum iad ri riaghailt iochdmhor sam bith ris an cum muinntir rioghachdan eile. Cha ’n fhoghainn leotha namhaid a chisneachadh no dheanamh ’na phriosanach; feumaidh iad a chur gu bàs air dòigh cho cràiteach ’s cho oillteil ’s is urrainn dhaibh a dhealbh. Faodar so a thuigsinn o’n doigh a ghabh iad gu cur as do ard-fhear-ionaid Ruisia ann am Pekin. Chaidh esan, ma’s fior an sgeul a thainig, a shlaodadh air feadh sràidean a bhaile leis na Boxers, ’s an sluagh ’ga lot ’s ga phianadh cho mor ’s a b’ urrainn daibh; chaidh an deigh sin a thilgeadh ann an coire mor de dh’ uisge goileach, agus an deigh am bàs uamhasach sin fhulang, chaidh a chorp a thilgeadh dh’ ionnsuidh nan con. Chuireadh blàr ris na Boxers faisg air Pekin air an t-seachdain s ’a chaidh, anns am b’ fheudar do ’n arm Eorpach teicheadh, agus tha e air a radh, mu’n d’ fhàg na saighdearan Breatunnach, an làrach gu’n do thilg iad an companaich a bha air an leònadh, ’s nach b’ urrainn falbh leotha. Rinn iad so air iarrtus nan daoine leòinte fhéin, leis am b’ fhearr a bhi air an cur gu bàs gu h-ealamh le’n companaich fhéin na bhi air an cur gu bàs dòruinneach fadalach leis na Sineich.

Thainig sgeul thaitneach á baile beag ann an stàid New Jersey anns am bheil cuideachd làidir a’ cur air adhart obair-ghlaine anns am bheil àireamh cheudan de dhaoine ’s de ghillean ag obair. Toiseach an t-samhraidh so, sheas mu cheud de na gillean a bha ’s an obair a mach, agus bha an luchd-obrach eile cho mor ’nan eisiomail ’s gu’n do sguir an obair gu h-iomlan. ’Se b’ aobhar do na gillean a dhol am mach gu robh each anns an obair nach robh a’ faotainn ceartais. An deigh dha bhi ’san acuinn fad an latha bhatar ’ga chur an greim a rithist aig seachd uairean ’s ’ga obrachadh gu meadhon-oidhche. Thug na gillean rabhadh do’n chuideachd gu’n rachadh iad air strike mur faigheadh an t-each bochd a cheartas fhéin. An ath oidhche chaidh air t-each a chur a dh’ obair mar a b’ àbhaist, agus cho luath ’sa chunnaic na gillean sin, chaidh iad am mach. Cha b’ urrainn an obair a dhol air adhart os an aonais; chaidh a dunadh suas gu h-iomlan agus cha do thoisich i rithist gus an d’ fhuair na gillean dearbhadh nach biodh aig an each ri obrachach latha sam bith ach an aon chùnntas uairean riutha fhéin.

Bha righ no “Shah” Phersia air chuairt ann am Breatunn air an t-samhradh so, agus chuireadh urram mor air leis an teaghlach rioghail ’s le uaislean nan tri rioghachdan. Tha Persia an diugh comharraichte mar rioghachd anns nach eil aon inneal clo-bhualaidh ri fhaotainn. Tha litreachas na dùthcha air a chumail suas, agus leabhraichean air an deanamh mar o shean, le sgriobhaichean. Mu thoiseach na linne so, chaidh inneal clo-bhualaidh a chur air obair ann an Tabris, ach cha robh i fad ann an uair a b’ fheudar a cur ’na tamh. Tha sgriobhadh nam Persianach eadar-dhealaichte o’n sgriobhadh againne, agus cha ’n eil meas sam bith aca air leabhar clo-bhuailte; tha na sreathan tuilleadh us direach agus na litrichean tuilleadh us sgiobalta air son a bhi maiseach ’nan sùilean-san Tha iad cho measail air duine ni deagh sgriobhadh ’sa tha sinne air duine tha math air deanamh dhealbh.

Chuir àireamh mhor de bhuill na h-ard-phàrlamaid tagradh air beulaobh an riaghlaidh, ag iarraidh, o’n bha a phàrlamaid ’na suidhe cho fada, gu’m biodh $1500 air a thoirt dhaibh mar thuarasdal, an àite $1000 . Ach cha’n aontaicheadh Sir Wilfrid Laurier ri sin idir, agus feumaidh iad deanamh leis na tha iad a’ faotainn. Mur biodh moran de bhuill na parlamaid cho fior bhruidhneach ’sa tha iad, dh’ fhaodadh iad a bhi m’a sgaoil o chionn fhada; agus ma ’se an toil moran time chur seachad a cònsachadh mu nithean gun fheum, deanadh iad air an cosg fhéin e, ’s na b’ ann air cosg na dùthcha.

Cha ’n eil na Breatunnaich fhath-cuibhteas na Bonréich. Di-haoine s’a chaidh, ghlac iad Nitral’s Nek a bha air a ghearasdanachadh le buidhean no dha de shaighdearan Breatunnach. Mheall iad na Breatunnaich le deiseachan Khaki a chur umpa. Chaidh àireamh mhor a mharbhadh. Thatar ag radh nach seasadh na Boerich a mach na b’ fhaide mur b’e Steyn, gu bheil Cruger deònach rtriochdadh, ach nach leig ùteyn leis si n a dheanamh.

The Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED,

A chuideachd a’s notha tha ’n Canada air son deanamh us creic
Airneis-Taighe ’s Brait-Urlair

Tha Stoc mor againn daonnan air laimh ’nar tigh-ceannachd, air
SRAID SHEARLOT, SIDNI.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

A thaobh Caiseart.

’S ann againn a tha ’n stoc Bhrog a’s motha ’sa bhaile, agus mar sin theid againn air neach sam bith a thig a thoileachadh, cia b’e de seorsa chasan a bhios air. Tha BROGAN SAOR’ OBRACH againn cho math ris na seorsachan a’s grine ’s a’s fhearr. Ma cheannaicheas tu Brogan o Redden, gheibh thu deagh riarachadh.

A . W. REDDEN & CO.
June 29, 1900 1yr

A . R. CARR,
Uaireadairiche is Seudair.
Stoc math de dh’ uaireadairean, Clocaichean, Fainneachan, agus Bathar Airgeid
ROSS BLOCK, CHARLOTTE ST.
Bheir e aire shonruichte do Charadh Uaireadairean.
Sidni, C . B., June 20, ’00— 1yr

Gheibh na Tuathanaich
ANNS AN
SYDNEY FURNITURE AND MEARCHANDISE STORE.

CLOTH air son
DEISEACHAN Dhaoine agus Ghillean cho iseal ri 25c. an t-slat,
An coinneamh cloimhe.

Bathar Tioram,
Soithichean Creadh’ agus Gloine,
Groceries ,Brogan us Botainnean, agus stoc mor de AIRNEIS-TAIGHE.

CHEAPSIDE WAREHOUSE,
C. S. JOST, Manager.

GABHAR LUACHAN AN COINNEAMH BATHAIR.
June 20, 1900.

CLO-BHUALADH de sheorsa sam bith air a dheanamh gu snasail an oifis a phaipeir so. Sgriobh air son phrisean.

---

[21]

[Vol . 9. No. 3. p. 5]

NAIGHEACHDAN.

Sgaoil parlamaid Chanada air an t-seachdain so. Cha robh i riamh roimhe ’na suidhe cho fada ’sa bha i air an turus so.

Cha ’n eil an strike a bh’ ann am Belle Isle thairis fhathast Chaidh buidheann eile de mhaoir a chur ann a St. John’s toiseach na seachdain s’a chaidh.

Dhe’n cheud bhuidhinn a chuir Canada do Africa mu Dheas cha’n eil an diugh air chomas cogaidh ach mu thri cheud gu leth. Tha dlùth air ochd ceud dhiubh ’nan laidhe tinn le fiabhrus.

O’n thoisich uisge air sileadh, tha adhartas mor air tighinn air an fheur ’s air gach seòrsa barra. Ma leanas an t-side mar a tha i gu toiseach an fhoghair, bidh am feur faisg air a bhi cho math ’sa b’ àbhaist dha bhith.

Bha fear d’ am b’ ainm Lehivre, ann an St. Jacques, Cuebec, ag iarraidh bantraich d’ am b’ ainm Chouinard r’a pòsadh. Nuair a dhiùlt i a ghabhail, thug e mach daga ’s loisg e air fhèin ’na làthair, a cur crioch air a bheatha.

Tha moran a bàsachadh ann am Bombay gach seachdain leis a’ cholera. Tha a ghort anns na h-Innsean anabarrach trom fhathast; tha còrr us sia muilleinean dhe’n t-sluagh a faotainn bidh o riaghladh na dùthcha ’s o mhuinntir eile.

Chaidh an Coirneal Otter, ceannard na ceud reisimeid Chanadach a chaidh do’n Transvaal, a leònadh ann an aon de na blair o chionn beagan us mios. Chaidh peilear troimh ’n amhaich aige, agus chaidh e gle fhaisg air lot bàsmhor a thoirt dha.

Tha na Geancaich a bruidhinn air sligh’ -uisge ’chladhach eadar na lochan mora agus acarsaid New York. Bidh troigh air fhichead de dhoimhneachd uisg’ ann, agus cosgaidh e da cheud us sia muillein dolair mu’n urrainn soitheach falbh air. Cha dean an t-òl ach am fear a dh’ fhaodas.

Bha moran òil a’ dol air adhart ’sa bhaile oidhche Di-satharna s’a chaidh, agus bha e doirbh gu leòr do na maoir rian a chumail air luchd na daoraich. Mur cuir am baile àireamh nan tighean-oil an lughad, feumaidh iad an ùine ghoirid àireamh nam maor a chur am meud.

Tha na gàraidhean-meas air feadh Nobha Scotia gle ghealltunnach air an t-samhradh so. Tha adhartas math air gach seòrsa, agus tha an t-side gle fhabharrach Tha gàradairean a tha ris an obair o chionn moran bhliadhnaichean am barail gu’m bi bàrr na bliadhna so na’s truime na aon a chunnaic iad riamh.

Dh’ aontaich tigh nan cumantach leis an riaghladh gu’n bu chòir a phostachd a tha air na paipearan naigheachd isleachadh o leth sent am punnd gu ochdamh cuid sent. Ach air do’n bhill a bha air son so a thoirt mu’n cuairt a dhol do’n t-Seanadh, thilg uaislean an taighe sin a mach e. Tha mar sin uallach nam paipearan naigheachd cho trom ’sa bha e roimhe.

Chaidh Innseanach d’ am b’ ainm Newell Paul a mharbhadh air an rathad iaruinn faisg air Truro air an t-seachdain s’a chaidh. Bha ’n daorach air, agus chaidh an carbad thairis air, a’ gearradh ’sa milleadh a chuirp gu h-uamhasach. Tha an lagh gle chruaidh an aghaidh a bhi creic stuth làidir ris na h-Innseanaich, ach thathas ga dheanamh a h-uile latha, agus cha’n e Truro an aon bhaile a tha ’ga cheadachadh.

Tha e air a radh gu bheil Breatunn ag ullachadh da fhichead mile saighdear air son an cur gu ruige China, far an cuirear feum orra, a reir gach coltais, an ùine ghoirid. Tha na saighdearan sin ri bhi air an tarruinn á Africa Deas, Breatunn agus na h-Innsean. Ma thig an gnothuch cruaidh air Breatunn anns an aird an ear theid aice air da cheud gu leth mile saighdear a thogail anns na h-Innsean.

Tha na Filipinos an dràsda tairgse do na Staidean sgur dhe ’n chogadh ma bheirear fein-riaghladh dhaibh. Tha iad mar an ceudna deònach an t-suim a phaigh na Stàidean do’n Spainn air son nan eileanan— $20 ,000,000—a phaigheadh air ais dhaibh. Cha ’n eil moran de na Geancaich deònach na cumhachan sin a ghabhail, agus tha e coltach gu feum an cogadh leantuinn gus an toir an darna taobh buaidh.

Thachair iomadh droch sgiorradh air feadh nan Staidean air a cheathramh latha dhe’n mhios so, latha tha na Geancaich a cumail gach bliadhna mar chuimhne air saoradh an duthcha o uachdaranachd Bhreatunn. Leis gach spraidheadh fùdair, obair-theine, ’s gleadhraich eile leis an robh iad a’ cur an céill an gàirdeachais ’s an gràdh-dùthcha, chaidh deich air fhichead a mharbhadh, agus fhuair còrr us tri cheud deug droch leònadh.

Chaochail ceann-feadhn’ Innseanach ann an California, o chionn ghoirid, a tha ceud tri bliadhn’ deug air fhichead a dh’ aois. B’ ainm dha Augustine, agus bha e ’na cheann-feadhna air an treibh Sequoir còrr us ceud bliadhna. Tha àireamh de dh’ Innseanaich ann an California a tha thairis air ceud bliadhna, agus gabhaidh an aois a dhearbhadh le leabhraichean nam Manach Franciscan, a tha dol air ais àireamh cheudan bliadhna.

Chaidh Sipido, an t-oganach a thug ionnsuidh air beatha Phrionnsa Wales ann am Brussels air an earrach s’a chaidh, a thoirt gu Cùirt toiseach a mhios so. Rinneadh a mach gu robh e car beag as a rian, agus gu’n d’thug e an ionnsuidh air comhairle chompanach, agus air an aobhar sin cha d’ rinneadh peanaist sam bith a chur air ach e bhi air a chumail ann an tigh smachdachaidh fad choig bliadhaa. Agus cha bu luaithe chaidh a chur dh’ an ionad sin na fhuair e teicheadh, agus dh’ fhàg e an duthaich. Tha e ro choltach nach robh luchd a’ cheartais ro gheur gus a pheanaisteachadh; na’m bitheadh dheanadh iad na b’ fhearr na rinn iad.

BAS.

Ann an Sidni, maduinn Di ciaduinn, an 17mh latha dhe’n mhios, an deigh tinneas fada air a ghiùlan le mor fhoighidin, Caitriona, bean ghradhach Chaptain Alasdair Dhomhnullaich, 59 bliadhna dh’ aois.

Fhuair sinn an diugh
500 Paidhir de bhrogan fhirionnach
Dong. Bals.

Luach airgeid cho math ’sa ghabhas faotainn. Gus an teirig iad reicidh sinn iad air $1 .25 am paidhir. Tha againn cuideachd BUFF BALS. air $1 .40, seorsa nach gabh beiteadh. Leathair math a bhonn ’sa dh’ uachdar.

Tha prisean ar ’n aodaichean a cur ioghnaidh air marsantan eile, ’s a cordhadh gu math riuthasan a tha ceannach uainn.

Aodaichean Dhaoine, Ghillean, agus Cloinne
dhe’n t-seorsa ’s fhearr, ’s dhe’n deanamh a’s uire ’s a’s fasanta.

H . H. Sutherland & Co.
Stor Airgeid na h-aon Phrise.

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad air aa t-samhradh so, faic na seorsachan a tha aig
F . FALCONER & SON.

Buggies , Phætons, ExpressesagusRoad Carts.
Tha’n Acuinn againn cuideachd.
Prisean ceart. Cuir deuchainn oirnn.

F . FALCONER & SON,
Luchd-reic Charbad. Acuinn agus Thruncaichean. - - SIDNI, C. B.

SMOC AGUS CAGAINN
PATRIOT TWIST
an seann charaid—na’s fhearr na bha e riamh.

“EMPIRE, ”—Tombaca Ban Smocaidh.

Ceann is fhiach 10c. air 5c. An cunnradh a’s fhearr a bha riamh an Canada. SMOC MHATH. FEUCH E.

BROG-SHNEACADA DHEARG AIR A H-UILE CEANN.

Dec 8, ’99, —1yr.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

---

[22]

[Vol . 9. No. 3. p. 6]

shluaigh, agus ghrad thainig e mach a bhruidhinn ris. B’ e a cheud cheisd a chuir Giafar air, an robh Nouredin beo, agus ma bha, a thoirt gun dail ’na lathair. Thuirt an righ gu ’n robh e beo, agus thug e ordugh a thoirt a steach. Anns a’ mhionaid thugadh a steach e mar a bha e, agus e ceangailte le cuird. Dh’ ordaich Giafar a ghrad fhusgladh, agus a chead fhein a thoirt dha, agus dh’ ordaich e Saoudhaidh a ghlacadh, agus a cheangal leis na ceart chuird a bh’ air Nouredin.

Cha d’ fhan Giafar agus a chuideachd a bha maille ris ann am Balsora ach aon oidhche. Gu math trath air an ath mhadainn, dh’ fhalbh iad gus a dhol gu ruige Bagdad; agus a reir an orduigh a fhuair e, thug e leis Saoudhaidh, righ Bhalsora, agus Nouredin.

Fad no goirid gu ’n robh iad air an t-slighe, rainig iad Bagdad, agus chuir e ’nan triuir iad an lathair an righ. An uair a dh’ innis e do ’n righ a h-uile car mar a thachair dha eadar falbh is tighinn, agus gu sonraichte an suidheachadh truagh anns an d’ fhuair e Nouredin, agus an droch dhiol a rinn Saoudhaidh air, dh’ iarr an righ air Nouredin an ceann a chur bhar Shaoudhaidh. “A cheannaird nam fior chreidmheach,” arsa Nouredin, “a dh’ aindeoin na rinn an duine aìngidh so de dh’ olc orm, agus na dh’ oidhirpich e a dheanamh air m’ athair nach maireann, bhithinn ’gam mheas fhein mar an aon a’s suaraiche dhe ’n chinne-daon nan salaichinn mo lamhan ’na fhuil.”

Bha ’n righ gle thoilìchte an uair a chual’ e na briathran so, agus dh’ ordaich e do ’n chrochadar Saoudhaidh a chur gu bas.

Bha ’n righ toileach Nouredin a thilleadh air ais gu ruige Balsora, gus a bhith ’na righ ann. Ach ghuidh Nouredin gu h-umhail air gun e ’g a chur air ais idir. “A Cheannaird nam fior chreidmheach,” arsa Nouredin, “an deigh na thachair dhomh de mhi-fhortan ann am Balsora tha leithid do ghrain agam air a dhol ann ’s gu ’m bheil mi ’guidhe oirbh gu ’n leig sibh leam cumail ris na mionnan a thug mi; oir mhionnaich mi nach tillinn ann gu brath tuilleadh. Agus bidh mi ’g a mheas mar aobhar toileachaidh agus gairdeachais ro mhor ma bheir sibh a dh’ urram dhomh gu ’n leig sibh leam a bhith ’ghnath dluth dhuibh.”

Dh’ aontaich an righ gu ’n deanadh e so; agus air dha a chur ann an suidheachadh aon de mhaithean na cuirte, thug e Bean na Maise dha air ais. A bharrachd air so, thug e dha fortan gu leor; agus bha e fhein is Bean na Maise beo uine fhada comhladh, agus iad cho sona ’s a bha ’n latha cho fad.

A thaobh righ Bhalsora, thug righ Bhagdad cead dha a dhol air ais d’a rioghachd, agus dh’ aithn e dha an aire mhath a thabhairt na comhairlichean a bhiodh aige a thaghadh a measg nan daoine bu ghlice agus bu chothromaiche, a bhiodh anns an rioghachd.

(A’ chrioch.)

Ceithir-La-Deug ann am Fion-Lios.

Air tilleadh do’n Urr. Dr. Guthrie, aig aon àm, o chuairt-shamhraidh air tir-mòr na Roinn Eorpa, thuirt e nach fac e fhad ’sa bha e air falbh, ach dithis dhaoine ann an tri seachduinean a theireadh e bha deur beag de ’n deoch orra, agus eadhoin de ’n dithis sin cha robh e uile gu léir cinnteach, dh’fhaodadh e ’bhi gur tinneas na tuainealaich a thainig orra. Ach ann am Baile-mòr na h-Alba, thuirt e, air a’ cheud fheasgar a chaidh e mach an déigh tighinn dachaidh, bha daoine ri fhaicinn thall ’sa bhos air an dallanaich.

Leugh mi so uile ’s a phaipeir-naigheachd, agus òg ged a bha mi aig an àm, loisg e mi gu m’chridhe gu’n gabhadh a leithid a ràdh mu dhùthaich mo ghràidh. Ach thòisich mi ri reusanachadh ann am inntìnn féin mar so—“ ’Se ministeir, agus duin-uasal a th’ ann am Dr. Guthrie. Cha’n ’eil e ach beagan ùine aig aon àm ann an àit’ air bith thall ’s na rioghachdan sin. Cha’n ’eil fhios aige ciod a tha ’dol air adhart os iosal, agus tha e féin ag aideachadh nach ’eil e ro eòlach air càinean an t-sluaigh am measg an robh e. Ma gheibh mise gu bràth an cothrom feuchaidh mi ’n fhìrinn fhaotainn a mach. Théid mi air feadh nan daoine cumanta, agus, leis a’ Ghàidhlig a bhi agam, cha’n eagal nach bi e furasda gu leòir Frangaich na Gearmailtich a thuigsinn ri beagan ùine.” Mar so chum mi air thoiseach orm an fheum a bh’ agam air a bhi deas an uair a thigeadh an cothrom.

Chaidh bliadhn’ an déigh bliadhna seachad, ach thainig an cothrom an uair a bu lugha ’bha fiughair ris. Bha mi dlùth air bliadhna air chuairt anns an tìr chéin mun do chuimhnich mi na chuir mi romhan Goirid na dhéigh sin fhuair muinntir an tighe, agus mise comhla riu, cuireadh seachduin na dhà a chur seachad ann am fiòn-lios ’am mios dheireannach an fhoghair.

A nis cha b’ann ’s an Fhraig na ’s a Ghearmailt a thachair dhomh ’bhi, ach ann an dùthaich a tha fada na’s fhaide ris an ear, tìr nan Roumànach, aig am bheil rioghachd nan Hùnnach ris an taobh an iar, le Rusia ris an tuath, agus an Fhairge Dhubh ris an ear. Ris an deas tha na Bulgaraich, a tha fo chìs aig na Turcaich. Bha na Roumànaich fo chìs aig na Turcaich fad ceithir cheud bliadna, ach thilg iad dhiubh i o chionn a nis fichead bliadhna.

Cha robh a bheag de eòlas againn air an tìr so, na mòran iomradh air, gus an do phòs ogha na deadh Bhanrighinn againn am Prionns’ òg a tha ri tighinn a stigh air an righ-chathair

Bi gabhail a MHAC-TALLA. Bi ga phaigheadh. Bi ’ga leughadh.

Manufacturers Life Insurance Company.

ARD-OIFIS. —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, o’n ard fhear-gnothuich,

A . G. BAILLIE, Port Hastings, C. B.

L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

NA FASAIN
AGUS
Na h-Aodaichean
a’s Uire ’s a’s Fhearr.

Fag do thomhas againn mu’m fas sinn ro-thrang.

Niall Mac Fhearghais,
Marsanta Taillear.
Sidni, Dec. 21, 1899.

Saibh, Tuaghannan, Locraichean, Glasan, Tairnean, Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid.
Paint, Olla, Putty , Varnish,Gloine, Paipear-balla

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. Beutan,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’ fheumas a leithid.

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. AODAICHEAN DUBHA agus ANART GEAL, agus na h-uile seorsa BATHAR-AIRGEID us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Maigh 19, ’99—1yr.

WONDERFUL RESULTS
OF THE
New York Life Insurance Co. ’s Policies.

MR. E. AZULAY,
Agent the New York Life Insurance Co.,
Sydney Hotel, Sydney, C. B.

DEAR SIR:
The memoranda attached show that 20 Year Policies maturing in 1899, on the ordinary and 20 payment life plans have furnished 20 years insurance at $9 .00 to $12 .00 per $1000 , and an investment of the balance of premiums at from 6 per cent. to 7 per cent. compound interest; while the Endowments are paying 4 per cent. compound interest on the total premiums paid with the life insurance—20 years—free.

Can any other company show such results—at same premium rate—for past 20 years? Or can you beat it for Savings, Investment, or Insurance anywhere?

Yours truly,
THOS. A. BUCKNER,
Superintendent of Agencies

Merchants’ Bank of Halifax.
CORPAICHTE 1869.

EARRAS PAIGHTE $1 ,891,910.00
AIRGEAD TAIMH 1,543,932.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Michael Dwyer, Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon. H. H. Fuller, M. L. C., Hon.Daibhidh Mac Iain.

Ard-Oifis—Halifax .
D. H. DUNCAN,Ard-Fhear-Gnothuich.

Meur-Oifis ann an SIDNI.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
Banc-Caomhnaih.
ann anns am faodar suim sam bith, o dholar suas, a chur air riabh, 3% ’sa bhliadha.

Commercial Bank of Windsor.

Tha meur dhe ’n Bhanca so air fhosgladh ann an
SIDNI, CEAP BREATUNN.

Gach seorsa gnothuich Bancaidh air a dheanamh.

BANCA-CUMHNAIDH.

Gabhar suim sam bith o aon dolair suas, agus paighear riabh 3½ p. c. ’sa bhliadhn’ air.

Frank D. Soloan.
Sidni, Aug. 24, 1899. —1yr.

J . J. ROY, M. D.
OIFIS: Os ceann Stor-LeabhraicheanC . P. Moore
A CHOMHNUIDH: An tighC . W. Hill.
SIDNI, C. B.

---

[23]

[Vol . 9. No. 3. p. 7]

an déigh bràthair-athar, Righ Tearlach. Cha robh anns an rìgh ach “Prionnsa” Tearlach aig an àm ud, ach ’s math a tha cuimhn’ agam an cagar a chluinntinn a ruith am measg an t-sluaigh ’s an deur fhaicinn ’n an sùil, air an latha ’s an deachaidh mòr-chuideachd an airm agus an luchd-ceird riomh ’n bhaile le buaidh-chaithream an déigh blàr “Phlevna,” “Ar Righ!” thuirt iad ri ’chéile os iosal, an uair a chunnaic iad Prìonnsa Tearlach a dol seachad, le seann Iompaire Ruisia. Tha mòran tuilleadh iomradh air Roumània a nis o’n a tha Ban-Bhreatannach ann an inbhe cho àrd an cùirt na rioghachd.

’S iad buidheann de na seann Ròmanaich, a chaidh a phlanndachadh an sin leis an Iompaire Traian, air an cothlamadh—mar a dh’fhaodar a ràdh—leis na Greugaich a bha riaghladh thairis orra fad ioma ceud bliadhna a bha nan sinnsear aig a’ phobull so.

Tha iad do nàdur ealamh, eutrom, neo-stéidheil, gu sonruichte ’s’an taobh deas, agus gu math coltach ris na h-Eadailtich; ged a dh’fheumar aideachadh gu’m bheil muinntir an taobh tuath, agus an luchd-dùthcha de atharrachadh gné.

Tha a chànain aca cho cothlamta ris a Bheurla fhéin. Mar an sluagh, tha deadh stéidh aice do’n Laidionn ’s do’n Ghreugais, le mòran fhacal Turcach, agus Ruisianach. Ach tha deadh bhreacadh aice a cànainean eile, a chionn ’s iad na Frangaich a tha thairis air an “Telegraph,” agus tighean malairt an airgid: ’s iad na Gearmailtich, agus na Breatannaich a tha cumail air adhart nan slighean-iaruinn; tha tuilleadh is dà cheud mìle Iudhach ’nam measg; agus thairis air tri cheud mile de na ceàird. Tha aon sliochd de na ceàird ’nan seirbheisich ’s na tighean; sliochd eile diubh ri spàinean, obair fhiodh, agus iarunn-geal, agus treasamh roinn diubh a tha leth-fhiadhaich, gun eagal Dé, agus borb ’nan cleachduinean. Ged a tha eich bheaga ghreannach aig na Roumànaich tha e cho coitchionn na daimh a chur a tharruing na cairt, agus a dh’ oirbreachadh an fhearainn. Thug na cairtean ’am chuimhne na seann chairtean Gaidhealach a bhoidh againn a dol gu mullach a mhonaidh air son na mòine.

’S i ’n Eaglais Ghreugach Eaglais Stéidhichte na dùthcha. Bha Eaglais Chaitliceach na dithis anns a Bhaile-mhòr, far an robh ar còmhnaidh, agus dà Eaglais Phrotestanach; Eaglas nam Protestanach Ghearmailteach, agus bha “coinneamh” air a gleidheadh anns an tigh-aoraidh cheudna le muinntir na Beurla de gach comunn, far an do leugh misionari na h-Eaglais Shasunnaich an t-seirbheis choitchionn aca-san, air an t-Sabaid.

B’e so, matà, an seòrsa dùthaich, agus an sluagh am measg an robh mi air chuairt. Bha ’m Bailemòr, Bucarest—facal Turcach a tha ’ciallachadh Baile-an-aoibhneis—air meadhon a chomhnaid. Bha ’m fion-lios a dh’ionnsuidh an robh sinn a dol deich na dusan mile siar dheth sin, air cnuic agus bruthaichean a bha ’g éirigh mu 7000 agus 8000 troidh os an ceann.

Bha mòran de na nithean a chunnaic mi, a bha ’deanamh an Sgriobtuir na bu shoilleire do m’ inntinn, agus thug e toileachadh anabarrach dhomh cothrom fhaighinn air obair an fhìonlios fhaicinn le m’ shùilean féin, agus faighinn na bu dlùthe air am t-sluaigh.

Tha ’m fàidh Isaias a labhairt air “bothan ann am fion-lios—tigh-fasgaidh ann an gàradh chluaran,” ach bha ’n tighein a bh’ air a chur air leth dhuinne beagan na b’fheàrr na so. Bha e air a thogail gu diongmhalta le clachan creadha, aig ceann cùirt fharsuing, le balla an fhìon-lios air aon taobh, agus le tigh, agus sabhall ’s bà’iche a ghàradair air an taobh eile. Bha ’n t-ùrlar os a cheann air son teaghlach a mharsannda Ghreugaich leis am bu leis e, gus an samhradh a chur seachad ann. Bha staidhir fhiodh air beulaobh an tighe, a dol a suas thun an urlair gu h-àrd, mar sin bhiodh tigh air leth againn dhuinn féin. Bha tobar, tri-fichead troidh air doimhnead, aig a gheata, le crann-tarsuinn, agus bucaid air ròpa an crochadh ris; agus bha mart na dhà aig a ghàradair, mar sin cha b’ eagal duinn a thaobh bainne, na im, na uisge, agus a chinn nach robh àite-teine anns an tighein, bha ’m biadh ri bhi air a dheasachadh ann an cidsinn a ghàradair.

Ach b’ fheudar cnapanach de dh’ imrich a dheanamh, a chionn, an taobh a mach de dhà bheingidh-leapa, agus gràinnean de chathraichean làidir cumanta, cha robh air thoiseach oirnn ach na ballachan aolta.

Bha na h-achan air a chòmhnarp buainte agus a chuid mu dheireadh do arbhar a choirce-Innseanaich a stigh air an latha ’rainig sinn. Bha na cnuic air thoiseach oirnn comhdaichte gu ’m mullach le fìonliosan, anns an robh, thall ’s a bhos, craobh mhòr chnò. Na b’ fhaide air falbh bha na beanntan caillteach, dachaidh nam mangan agus a mhadaidh-alluidh. Gu fortanach tha na madaidh-alluidh a togail orra gu Rusia air latha suidhichte ’s an Earrach, agus cha robh e fathast an t-am dhoibh tilleadh. Tha na mangain dubh anns na coilltibh is àirde, agus cha robh e fathast an t-àm ghabh am mangan donn gnothuch ri duine mar gabh duine gnothris; ged a ghoideas e mulachag chàise a bothan an àirdh ’n uair a gheibh e ’n cothrom.

Bha sinn seachduin ’s an àite mu’n do thòisich tional nan dearca-fìona. Bha ’n gàradair, d’ am b’ ainm Sacharia le ’ghillean, trang a cur an òrdugh deich togsaidean mòra, a gabhail aig na cearcaill, ’s ’gan deanamh diongmholta air gach dòigh. Sin thairis, thainig ùspair do dhuine cas-ruisgte, ann an léint shaic, agus briogais fharsuing de ’n chcart seòrsa, agus dh’ fhadadh e teine fo choire mòr aig taobh a’ ghàraidh. Thogadh e làn gogan de uisge goileach as a choire, agus le càbull iarruinn sgù radh e gach togsaid gu math ’s gu ramath, agus chuireadh e air a cliathaich i gu tormachadh tachduin ’s a’ ghràin. K. W. G.
(Ri leantuinn.)

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 18, 1900, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:—

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

A. N. MACGILL-FHINNEIN, Supt .

BATHAR CRUAIDH.
Iarunn,
Uidheaman Saoirsneachd,
Uidheaman Gaibhneachd,
Tairnnean, &c .

LEABHRAICHEAN.
Leabhraichean Sgoile,
Leabhraichean Sgeoil,
Leabhraichean Eachdraidh,
’s gach seors’ eile.

AIG—
C . P. MOORE,
SIDNI, C. B

THA
C . H. Harrington & Co.
A’ CUMAIL STOC MOR DE
Aol, Cement, Plaster Paris, Brick.
Flur, Min, Ti, Molasses, Olla, etc.

Tha aca mar an ceudna, Brogan agus Caiseart dhe gach seorsa, a tha iad a creic a mach anabarrach saor.

Amhlan agus Soithichean.

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: —Aig an am so an tigh Iain Mhic Fhionghain, air Sraid Bhentick.
SIDNI, - - - C. B.

J . E. BURCHELL,
Urrasachadh Beatha agus Teine anns na Cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - C. B.

ROS & ROS,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c
Airgead ri Thoirt Seachad an Iasad.
OIFIS: An Tigh a Bhanca.
Sidni, - - - C. B.
UISDEAN ROS, LL. B.
HOWARD S. ROS, B. A., LL. B.

C . V. Wetmore,
Urrasachadh Teine, Beatha, Sgiorraidh, agus Glaine Leac.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - C. B.

L. L. GULLIVAN,
Ceannaiche Fearainn.
Fearann us Taighean ri ’n creic anns gach cearna de Shidni.
Airgead gu thoirt seacnad air riabb.
Victoria Block, So. Charlotte St.
SIDNI, - - C. B.

THA MI CREIC
Botainnean us Brogan, Brioscaidean, Millseanan.
A h-uile seorsaGroceries ,Tombaca us Cigars.

An TI a’s fhearr ’sa mhargadh, SAOR.

TAGHAIL A STIGH.
SEUMAS A. MacGILLEAIN,
So . Charlotte St.SIDNI, C. B.

The Scotish Clans and their Tartans.

Is e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine. —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha.

Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury,
Cape Breton.

---

[24]

[Vol . 9. No. 3. p. 8]

Domhnallaich na Ceapaich.

Bha sia mic aig Iain Mac Dhomhnaill, tighearna nan eileinean; Iain, Raonall, Goiridh, Domhnall, Iain Mor, agus Alasdair Carrach. Is ann bho Raonall a thainig Clann Raonaill agus Domhnallaich Ghlinne-Garadh. Is ann bho Ghoiridh a thainlg Clann-Ghoraidh, no siol Ghoiridh. Rinneadhe na cheann-cinnidh air na Domhnallach. Is ann bho Iain Mòr a thainig Sliochd Iain, no Domhnallaich Ile agus Anntruim. Is ann bho Alasdair Carrach a thainig Domhnallaich na Ceapaich.

Tha Alasdair Carrach a tachairt ruinn ann an eachdraidh mar-thriath na Ceapaich sa bhliadhna 1394. Bha e aig blar Ionarlòchaidh an 1431. B’e Aonghus na Fearside, Aonghus mac Alasdair Charraich, triath na Ceapaich an 1463. Bha da mhac aig Aonghus, Domhnall agus Alasdair. Thuit Domhnall mac Aonghais am blar an 1497. Chuireadh cùl ri a mhac, Iain Alainn, mar thriath. Chaidh Alasdair mac Aonghais na Fearside a mharbhadh aig Càrn Alasdair le fear de Chloinn Chamarain. Dh’ fhag e mac ris an abairteadh Domhnall Glas. Bha Domhnall Glas na thriath air a Cheapaich an 1498. Bha tri mic aig Raonall Mor mac Dhomhnaill Ghlais, Alasdair Bhothloinn, Raonall Og, agus Iain Dubh. Chaidh Raonnll Mor a dhith-cheannadh an 1547. Chuireadh blar Bhothloinn ann a Februari 1554. Chaidh Alasdair mac Raonaill Mhoir a leon gu goirt anns a bhlar so agus chaidh Eoghainn Beag mac Eoghainn, triath Chlann Chamarain, a mharbhadh. Choisinn Alasdair mac Raonaill Mhoir latha Bhothloinn, ach cha robh e beo fior fhada na dheidh. Thainig Raonall Og, no mar theireadh cuid Raonall Gorach, a bhrathair, a staigh air a Cheapaich na àite. Air do Raonall a bhith ann am Muile co a thachair air ach nighean Mhic Leoid, bean Ailean Mhic Iain. Bho’n a bha bean a dhìth air ’s bhon a dh’ fhag an duine aice nighean Mhic-Leoid smaointich Raonall gu ’m freagradh i dha gu math. Thug e leis do ’n Cheapaich i agus lean e rithe. Bha mac aca a bha na dhuine ainmeil ri latha fhéin, Alasdair nan Cleas. Phòs Alasdair Seonaid, nighean Mhic Dhughaill Dhunalla, agus bha tri mic aige, Raonall Og, Domhnall Glas agus Alasdair Buidhe. Dh’ eug Alasdair nan Cleas mu ’n bhliadhna 1635. B’e Raonall Og an nis triath na Ceapaich. Chaidh Aonghus, aon mhac, a mharbhadh aig Stron-a- Chlachain ’sa bhliadhna 1640. Anns a cheart bhliadhna loisg Gilleasbuig Gruamach, Iarla Earraghaidheal, taigh na Ceapaich, agus chreach e an duthaich. Ach bha latha Inibhir-Lochaidh ri teachd. Bha Raonall Og beo nuair a chaidh Aonghus a mhac a mharbhadh. Fhuair e bàs eadar 1640 agus 1644. Thainig Domhnall Glas, a bhrathair, a staigh air a Cheapaich na dheidh.

Gheibhear an rann a leanas ann an leabhar oran Iain Luim:
Nuair a rachadh tu am mach,
’S ard a chluinnteadh do smachd,
Bhiodh Iain Mudeartach leat ‘s Mac-Leoid.

Bha e duilich do dh’ iomadh duine a thuigsinn ciamar a fhreagradh an rann so do Raonall Og na Ceapaich no do dh-Aonghus a mhac. Is iomadh ni a dh’ fhàgas an t-aineolas duilich do dhaoine a thuigsinn. ’S e iar-ogha do Mhac-Leoid a bha ’n Raonall Og.

Bha Domhnall Glas na thriath air a Cheapaich an 1644. Bha e aig blar Ionarlòchaidh an 1645. Chaochail e bliadhna no dha an deidh sin. Dh’ fhag e da mhac og, Alasdair Mor agus Raonall Og. Bha Alasdair Buidhe, brathair athar Dhomhnaill Ghlais, na thaoiteir air a Cheapaich an 1651, agus ’s e ’s dòcha da no tri de bhliadhnachan roimhe sin. Rugadh Alasdair Mor mu ’n bhliadhna 1639. Ghabh e an riaghladh sa Cheapaich na laimh féin an 1660. Mu dheireadh na bliadhna 1661 bha droch aimhreit air a bonn eadar e-féin agus Alasdair Ruadh mac Dhughaill an Ionarlàire. Chaidh Alasdair Mor agus Raonall Og a bhrathair a mhort an September 1663. Bha tri lotan deug air fichead air Alasdair, agus ochd lotan fichead air Raonall Og. An Iuin 1665 thugadh ordagh righ do Shir Seumas Mor Shleite na daoine so a ghlacadh airson a mhoirt; —Ailein Dearg mac Alasdair Bhuidhe, Domhnall Gorm mac Alasdair Bhuidhe, Alasdair Ruadh Mac Dhughaill, Dughall Mac Dhùghaill san Tulaich, agus Padruig Dunbar. Thainig Gilleasbuig Dubh, an Ciaran Mabach, as an Eilean Sgitheanach le buidhinn laidir de dhaoine gu Ionarlaire, agus mharbh e cuid de na mortairean. Chaidh ceann Alasdair Ruaidh Mhic Dhughaill, ceann Iain Ruaidh a hrathair, ceann Dhomhnaill Uidhir Mhic Dhughaill, ceann Dhughaill Mhic Dhughaill san Tulaich, agus ceann Phadruig Dhunbar a chur do Dhun-eideann mar dhearbhadh air an obair mhath a rinn an Ciaran Mabach, agus chaidh an cur suas ri croich anns a bhaile sin. Cha ruig mi a leas innse gur h-e Iain Lom a bha na mheadhon air na mortairean a thoirt gu peanas. ’S e brathair do Shir Seumas Shleite a bha sa Chiaran Mhabach.

An deidh do dh-Alasdair Mor ’s do Raonall Og a bhith air am mort, thainig Alasdair Buidhe a staigh mar thriath air a Cheapaich. Bhàthadh e mu ’n bhliadhna 1665. B’ e Gilleasbuig a mhac an ath thriath a bha air a Cheapaich. Bha Gilleaspuig na bhard math ’s na dhuine measail. Dhealaich e ris an t-saoghal so sa bhliadhna 1682.

A. M. S.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, etc., etc.
SIDNI, - - - C. B.

Uaireadairean
air prisean a tha ruith o $1 .75 gu $200 .00
AIG
Bezanson

ANNS AN
Stor Ur Sheudan
AIG
K . Bezanson
An Togalach Hanington,
SIDNI, - - C. B.
Ghibear an stoc a’s motha ’s a’s fhearr de dh’
Uaireadairean, Seudan, Bathar Airgeid, agus Innealan Ciuil
a th’ann an Ceap Breatunn.
Bidh e thoilicht thu thaghal air a dh’ fhaicinn a chuid bathair.

ADAN FODAIR
ADAN ANAIRT
ADAN FELT

Gach seors, Adan Dhaoine, Ghillean, agus chloinne

Cha’n eil sinn a’ creic ni ach Adan agus Curraichdean, agus mar sin theid againn air an creic na’s saoire na neach sam bith eile.

So . Charlotte St., SYDNEY, C. B.
H. H. MAGEE.

Tha e gu math na’s cosgaile bhi cur am mach paipear am bhliadhna na bha e ’n uiridh. Tha am paipear bàn na’s daoire, tha màl air éiridh, tha tuarasdail moran na’s airde na bha iad, agus tha gach cosgais eile air a dhol suas a reir, agus a dh’ aindeoin sin tha pris a phaipeir a’ fuireach aig dolair ’sa bhliadhna. Cha bu chòir do’n luchd-gabhail, uime sin, dearmad a dheanamh air an dolair bheag shuarach a tha sinn ag iarraidh air son toradh gach saothair us cosguis fo’m bheil sinn a’ dol.

Ged a gheibheadh ar cairdean agus ar dìslean bàs, cha ’n fhaod sinn ar lamhan a phasgadh, agus cùl a chur ri ar n-obair. Mar is trice, is ann an uair a ghairmear air falbh ao luchd-dàimh, agus na daoine a bha ’nan cultaic dhuinn, ar dìchiollaiche agus is dlùithe a dh’ fheumas sinn a dhol an ceann ar dleasdanais.

An uair a bhios a’ ghaoth agus an sruth ’nar n-aghaidh, is ann is mò a dh’ fheumas sinn ar spionnadh a chur ’an geill gus am bàta iomradh. Cha ’n fhaod sinn na raimh a shaoradh air chor sam bith fhad ’s a theid againn air feum a dheanamh.

Gheibhear sanas bho K. Bezanson anns an àireamh so. ’S an aige tha ’n stor sheudan a’s motha tha ’n Ceap Breatunn, agus tha gach ni air a chreic gu saor.

Bu chòir dhaibhsan aig nach eil ach droch càil a bhi ’g òl Union Blend Tea. Tha an Tea so glan, fallain; geuraichidh i càil, agus neartaichidh i an stamag. Tha ceithir seorsachan ann dh’i, gach seòrsa ’na luach airgeid a’s fhearr air an t-saoghal. Iuchair agus cairt anns gach pasg puinnd.

Na dean dearmad air Mac-Talla Cuir ugainn pris bliadhna dheth, agus chi thu t’ ainn san ath àireamh.

TAILLEARACHD.

Deiseachan matha air an deagh chumadh riut ’s air an sar dheanamh, eadar $10 .00 us $25 .00 a reir an aodaich.

CLOTH CHOWES,
CLOTH CHLONDAIC,
CLOTHAN CANADACH,
ALBANNACH, SASUNNACH.

Triubhsairean bho $3 .00 suas.

NIALL MacCOINNICH,
Sidni Mines, C. B.

C . R. BOWN,
Urrasachadh Teine agus Leacan Glaine.
SIDNI, C. B.